________________
૨૫
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય હતો, અને તત્ત્વજ્ઞોનું ધ્યાન પશ્ચિમના પ્રદેશોમાં પ્રથમ વખત એ રીતે દોરાયું કે સૃષ્ટિઉપરના બનાવોનો ખુલાસો સૃષ્ટિના ખુદના પ્રવાહોમાંથી મેળવવો જોઈએ. પશ્ચિમના દેશો માટે આ સૃષ્ટિનો કર્તા “ઈશ્વર”નામનું કોઈ બાહ્ય તત્ત્વ નથી તે જાતનો આ વિચાર નવો હતો, જોકે પૂર્વના દેશોમાં અને ખાસ કરીને ભારતમાં આ પ્રકારના વિચારની શરૂઆત સૈકાઓ થયા ચાલુ થઈ ગઈ હતી અને ઈ. પૂ.ના છઠ્ઠા સૈકામાં તો આવી વિચારસરણી ધરાવતા ઘણા ચિંતકો થયા જેમાંના મહાવીર તથા બુદ્ધ મુખ્ય હતા.
થેલીસ એમ પણ માનતા હતા કે All things are full of Gods” (તમામ વસ્તુઓમાં ઈશ્વરીનિવાસ છે). તેમની આ માન્યતાને અનુરૂપ તેમના બીજા સમકાલીન અનેકઝીમેન્ડરનો સિદ્ધાંત “Primary substance” (મૂળભૂત પ્રાથમિક તત્ત્વોનો હતો.
આ બીજા ચિંતક અનેન્ક્રીમેન્ડર વિષે વિચાર કરીએ તે પહેલાં થેલીસના ભૌતિક શાસ્ત્રમાં થયેલ પ્રદાન વિષે ટૂંકો પરિચય કરવાનું ઉચિત ગણાશે.
હેરોડોટસ (Herodotus) નામના એક ગ્રીક ઈતિહાસકાર થેલીસ બાદ લગભગ ૧૫૦ વર્ષો પછી થયેલ. તેઓએ થેલીસે આપેલ સૂર્યગ્રહણના અમુક મુકરર દિવસ અંગે આગાહી કરેલ તેવું જણાવ્યું તે ઉપરથી થેલીસના જીવનના અમુક અભ્યાસીઓએ એવું અનુમાન કર્યું કે થેલીસને ખગોળશાસ્ત્રનું સારું જ્ઞાન હતું. પરંતુ પ્રો. ઍથેની માન્યતા એવી છે કે થેલીસને ખગોળશાસ્ત્રનું જ્ઞાન નહોતું પરંતુ અમુક દિવસે સૂર્યગ્રહણ થશે તેવું તેમનું અનુમાન સૂર્ય અને ચંદ્રના ગ્રહણો અમુક સમયે નિયમિત રીતે થયા કરે છે તે ઉપરથી કરવામાં આવ્યું હોય તેવો
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
WWW.jainelibrary.org
