________________
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય
૪૫ રીતે માનવ સમાજ તેના જુદા જુદા વિભાગોમાં સામંજસ્ય જાળવીને જ પ્રગતિ કરી શકે છે તેજ રીતે આ વિશ્વ પણ તેના તમામ વિભાગોમાં સામંજસ્ય જાળવી શકે તો જ તે પ્રગતિ કરી શકે છે માટે દરેક માનવીની એ ફરજ થઈ પડે છે કે તેણે પોતાના જીવનમાં વ્યવસ્થા અને સામંજસ્ય વ્યવહાર જાળવવા.
તેઓ પોતાની વાતને “Sophos” (wise man) તરીકે બીજા ફિલસૂફોની પેઠે ઓળખાવતા નહિ, પરંતુ “Philosophos” (lover of wisdom) (શાણપણના પ્રેમી) તરીકે ઓળખાવતા. કર્માનુસાર પુનર્જન્મઃ
તેઓ માનતા કે આત્મા છે અને તે અમર છે તેમ જ કર્માનુસાર નવો જન્મ લે છે. પશ્ચિમના વિદ્વાનોને આ વાત વિચિત્ર જણાતી હતી અને તેમના સમયમાં તો આવી વાત ગાંડપણવાળી લાગતી હશે તેથી તેમના જ સમયના એક બીજા ફિલસૂફ ઝેનોફેનીસ (Xenophanes) ઈ.પૂ. પાયથાગોરસના પુનર્જન્મના સિદ્ધાંતની મશ્કરી ઉડાવતા નીચેની વાત કવિતા રૂપે કહેલ છે -
એક સમયે પાયથાગોરસ એક સ્થળેથી પસાર થતા હતા ત્યારે તેમણે એક માણસને એક કૂતરાને મારતાં જોયો એટલે કૂતરા ઉપર દયા લાવીને પાયથાગોરસે તે માણસને કહ્યું “ભાઈ તેને તું માર મા કેમકે આ કૂતરાના અવાજ ઉપરથી હું જાણું છું કે પૂર્વજન્મમાં તે મારો મિત્ર
હતો.”
પ્રો. લ્યુસ તેમના ઉપરોક્ત પુસ્તકમાં જણાવે છે કે “આત્માના પુનર્જન્મના પાયથાગોરસના સિદ્ધાંતમાંથી નીચેની અગત્યની હકીકતો ફલીત થાય છે : (૧) વિશ્વના તમામ જીવો સાથેનું સૌખ્ય (જૈન
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
