________________
૬૩
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય
ત્યારબાદ ઝેનોફેનીસે સ્પષ્ટ રીતે જણાવ્યું કે સૃષ્ટિનું ચાલકતત્ત્વ એક જ છે જે સર્વવ્યાપી અને સર્વશક્તિમાન છે. આમ છતાં આ તત્ત્વ આધિભૌતિક છે તેવી સ્પષ્ટતા કરી નહિ. પાર્મેનિડસનો અદ્વૈતવાદઃ - પાર્મેનિડીસ આ વિષયમાં અતિ ઊંડા ઊતર્યા અને ભારતના આદિ શંકરાચાર્યના અદ્વૈતવાદ ઉપર જ વજન મૂકયું પરંતુ તેમ કરતાં એવા વિધાનો કર્યા કે તેઓ પણ કોઈ ભૌતિક વિષયની શોધોમાં જ હતા તેવો અભિપ્રાય તેમના બાદના અમુક વિદ્વાનોએ લીધો.
પાર્મેનિડસે પોતાના સિદ્ધાંતોની રજુઆત બે વિભાગોમાં કરી છે. એક વિભાગને તેઓ “The way of Trust” (સત્યનો માર્ગ) કહે છે. જ્યારે બીજા વિભાગને “The way of opinion” (અભિપ્રાયનો માર્ગ) કહે છે. પ્રથમ વિભાગમાં તેમના પોતાના તત્ત્વચિંતનની ચર્ચા છે જે તેમની પોતાની મૌલિક છે. તેમાં ચર્ચાયેલ વિષયોને “બુદ્ધિના વિષયો” કહેવાય છે; બીજા વિભાગોમાં જે વિષયો ચર્ચાયા છે તેને “ઇન્દ્રિયગમ્ય વિષયો” કહેવાય છે આ વિભાગમાં ઇન્દ્રિય-ગમ્ય પદાર્થો જેવા કે ઠંડી-ગરમી હલકું-ભારે, પૃથ્વી, આકાશ, અવકાશી પદાર્થો વગેરેની ચર્ચા છે. તેમાં આ તમામ ભૌતિક પદાર્થો અને તેમાં ચાલતું ઘર્ષણ વગેરેનું નિયંત્રણ કોઈ ત્રીજું દૈવી તત્ત્વ કરે છે તેવી માન્યતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે.
આવા દૈવી તત્ત્વને “બુદ્ધિના વિષયોવાળા પ્રથમ વિભાગમાં સ્થાન નથી. તેમાં જે “સ”તત્ત્વનો ઉલ્લેખ છે તેનું સ્વરૂપ નીચે મુજબનું
બ્રહ્માંડમાં જે “સતુ” વસ્તુ છે તે “એક જ” (The one) છે અને તે
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
