________________
૬૮
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય અન્વેષણાત્મક સાબિત થઈ કારણ કે તેમાંથી કુદરતી રીતે જ બીજા પ્રશ્નો ઊભા થયા. જેવા કે “અજીવ” અને “જીવનો સંસર્ગ ક્યારે થયો, શા માટે થયો, તેનું પરિણામ શું આવે? આવા સંસર્ગનો અંત કદી આવી શકે? જો હા, તો તે ક્યારે અને શા ઉપાયો યોજવાથી?
આ પ્રકારના પ્રશ્નોના ઉકેલમાં ભારતીય ચિંતકોએ તત્ત્વજ્ઞાનનો જે વિકાસ કર્યો તે પશ્ચિમના આ તત્ત્વજ્ઞાનીઓ કરી શકયા નથી તેનું મુખ્ય કારણ એ જણાય છે કે તેઓની દષ્ટિ સૃષ્ટિનું રહસ્ય ભૌતિકતામાંથી જ શોધવાની રહી હતી.
પાર્મેનિડસના બે શિષ્યો ઝેનો તથા મેલિસસ હતા. તે બન્નેએ પોતપોતાની રીતે પાર્મેનિફીસના સિદ્ધાંતોને ટેકો આપ્યો, અને એશિયાટિક સિદ્ધાંતોને મજબૂત બનાવવા અને સૃષ્ટિનું અંતિમ સત્ તત્ત્વ એક જ છે તેમજ સંસારમાં જે પરિવર્તન જણાય છે તે અસત્ ભ્રમણા જ છે તેમ જણાવ્યું.
આ રીતે જ્યારે હેલિટસે સંસારમાં હરક્ષણે થતા પરિવર્તન ઉપરજ ભાર મૂક્યો ત્યારે પાર્મેનિડીસે પરિવર્તનને માત્ર આભાસ-પૂર્ણ જ જણાવી તે ફક્ત “ભ્રમણા” જ છે તેમ સાબિત કરવા પ્રયાસ કર્યો. તે સંજોગોમાં જે નવી ચિંતનધારા શરૂ થઈ તેના અગ્રેસર એમ્પીડોકલીસ
હતા.
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
