________________
૭૫
-
-
--
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય વિશ્વના કાલવિભાગો અને વેશ્યાના સિદ્ધાંતોઃ
વિશ્વના કાલ વિભાગો અને વેશ્યા બાબત જૈન તત્ત્વજ્ઞોએ જે વિચારો રજુ કર્યા છે. તેની તદ્દન નજીકના વિચારો એમ્પીડોકલીસે પણ કર્યા છે. કાલના ચાર વિભાગો તેમણે કર્યા. એક વિભાગ એમા એ છે કે જેમા “પ્રેમ” (Love). સંપૂર્ણ પ્રભુત્વ ભોગવે છે. અને “કલહ” (Strife).ને કોઈ સ્થાન નથી. આ વિભાગમાં ગતિ-હીનતા છે, બધું શાંત છે. આ પ્રથમ વિભાગ (Stage One) છે. બીજા વિભાગ (Stage Two) માં “કલહ” નો પ્રવેશ થવા લાગે છે જેથી વિરોધાભાસિતત્વો ના પરિણામે કાળમાં ગતિનો પ્રવેશ શરૂ થાય છે. ત્રીજા વિભાગમાં કલહનું પ્રભુત્ત્વ જામે છે. અને ચોથા વિભાગમાં પુનઃ “પ્રેમ”નો પ્રવેશ થવા લાગે છે આ રીતે વૈશ્વિક ક્રમ ચાલ્યા કરે છે. “લેશ્યા”નો જૈન સિદ્ધાંત જીવંત વસ્તુના ગુણદોષ મુજબ તેની આસપાસનો કુદરતી “ઓરા” ઉત્પન્ન થાય છે તે બાબત છે . એમ્પીડોલીસની Theory of Perception (લાગણી પ્રવાહ નો સિદ્ધાંત) કાંઈક આ પ્રકારે છે. તેના કહેવા મુજબ દરેક વસ્તુ તેના અંતર્ગત સ્વભાવનો પ્રવાહ તેની આસપાસ રેલાવતી હોય છે અને તેની અસર તેના સંસર્ગમાં આવતા બીજા પદાર્થ ઉપર પણ પડતી હોય છે. તેના દ્રષ્ટાંત રૂપે તે જણાવે છે કે જંગલમાં જે વનસ્પતિ પાસે થઈને પ્રાણી પ્રસાર થાય તે વનસ્પતિ ઉપર પોતાની ગંધ છોડી દે છે અને તે ગંધના આધારે શિકારી જનાવર તે પ્રાણીને પકડી પાડે છે. વૈજ્ઞાનિક ક્ષેત્રે તેમનું પ્રદાનઃ
એમ્પીડોકલીસે વૈજ્ઞાનિક ક્ષેત્રે પણ પ્રદાન કરેલ છે. તેમણે સાબિત કર્યું કે હવા સ્વતંત્ર પદાર્થ છે અને તેથી કોઈ પણ ખાલી પાત્રને પાણીમાં
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
