________________
૮૦
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય with everything. For ,as I have said above, there is a portion of everything in everything. And if other things had been mixed with Mind they would have prevented it from exercising the rule whieh it does when apart by it self. For Mind is the slenderest and purest of all things. Mind is the ruling forec in all thing that have life whether greater or smaller.(Quoted at p.67 in Luce's Book on Introduction to Greek Philosophy) 24014:જગતના બીજા પદાર્થો એક બીજાનાં તત્ત્વો ધારણ કરે છે પરંતુ “મન” તેમનાથી અલિપ્ત રહે છે કેમ કે તે અસીમ અને સ્વતંત્ર છે. જો તેમ ન હોત અને બીજા પદાર્થો સાથે ભળતું હોત તો જે તે પદાર્થના ગુણો ધરાવતું હોત, અને તે સંજોગોમાં મન બીજા પદાર્થો ઉપર પ્રાધાન્ય ધરાવે છે તેને બીજા પદાર્થો અટકાવી શકત. પરંતુ મન દરેક વસ્તુઓમાં વધુમાં વધુ સુક્ષ્મ અને શુદ્ધ છે અને જે કાંઈ જીવંત વસ્તુ છે તેને ચેતનવંતુ બનાવવાનું કામ “મન” જ કરે છે.”
જે બર્નેટ આ સિદ્ધાંતોને નીચે મુજબ સમજાવે છે.
“પહેલી વાત તો એ છે કે “Nous “મન” કોઈ સાથે ભળતું નથી અને બીજી વસ્તુઓની પેઠે એક બીજાનાં તત્ત્વો ધરાવતું નથી.“મન”કોઈ સ્થૂળ વસ્તુ નથી તેથી બીજી વસ્તુઓની પેઠે તે ઠંડું કે ગરમ થશે-તેમ કોઈ માનશે નહીં. તે કોઈની સાથે ભળતું નથી તેનું પરિણામ એ છે કે તે બધી વસ્તુઓ ઉપર પ્રભુત્વ ધરાવે છે અને એનેઝેગોરસના શબ્દોમાં કહીએ તો તે તમામ વસ્તુઓને ગતિશીલતા અર્પે છે” આ રીતે એનેકઝેગોરસ “મન” એટલે બુદ્ધિ તત્ત્વની સર્વોપરિતા સ્થાપિત કરીને
આધિભૌતિક ” તો નહીં પરંતુ “અભૌતિક” તત્ત્વનો સ્વીકાર કરે છે.
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
