________________
४३
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય નથી કે પાયથાગોરસના શિક્ષણમાં વૈજ્ઞાનિક અને ધાર્મિક તેમજ નૈતિક તત્ત્વો સાથે કેમ રહી શક્યાં? આનું કારણ એ છે કે એરિસટોટલના સમયથી જ વિજ્ઞાન અને ધર્મ વચ્ચેનો ભેદ ઘણો જ સ્પષ્ટ છે તેવી સમજ ઘર કરી ગઈ છે.”
હકીકતે વિજ્ઞાન અને ધર્મ વચ્ચેનો જે ભેદ છે તે કાર્યપદ્ધતિનો છેઅંતિમ લક્ષ્યનો નથી કેમકે અંતિમ લક્ષ્ય તો બંનેનું સત્ય શોધવાનું છે. અને તે લક્ષ્ય સિદ્ધ કરવા બંને એકબીજાના પૂરક બની શકે છે. આશ્રમનું ધર્મદષ્ટિએ સહજીવન:
પાયથાગોરસ આ વાત સમજ્યા અને તેથી જ ધર્મની દૃષ્ટિએ જીવન જીવવા માટે વિજ્ઞાન કેવી રીતે મદદરૂપ થઈ શકે તેના પ્રયોગ માટે તેમણે આશ્રમ જીવનની શરૂઆત કરી. તેમના આશ્રમમાં તપોમય સહજીવન જીવવાની ભાવના હોવાથી સંપૂર્ણ શિસ્ત જાળવવામાં આવતી. પ્લેટો તેના “રીપબ્લીકમાં જણાવે છે તે રીતે “He lowed his reputation to establishing a certain way of life” એટલે કે “જીવન જીવવાની જે ચોક્કસ પદ્ધતિ તેણે સ્વીકારેલ તેનાથી તેને ખ્યાતિ મળી હતી. તેના આશ્રમમાં કોઈપણ પ્રકારના ભેદભાવ વિના પુરુષ તથા સ્ત્રીઓને દાખલ કરવામાં આવતાં. તેમની તમામની મિલકત સહમાલિકીની ગણવામાં આવતી એટલું જ નહિ પણ વૈજ્ઞાનિક અગર ગણિતશાસ્ત્રમાંની કોઈ નવી શોધ કરવામાં આવે તો તે પણ સંયુક્ત મહેનતની અને સહમાલિકીની ગણવામાં આવતી.
પાયથાગોરસના અનુયાયીઓના પરસ્પરના મૈત્રી સંબંધો, નિસ્વાર્થવૃત્તિ અને પ્રમાણિક્તા જાણીતાં હતાં. આ અંગેની એક વાર્તા એવી છે કે સીરેક્સ (Syrecuse) ના સરમુખત્યાર ડાયોનિસસે
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
WWW.jainelibrary.org
