________________
૪૧
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય. બંને સ્વતંત્ર રીતે એક જ વિચારના બની ગયા !!
પ્રો. બર્નેટ પણ આજ પ્રકારનો વિચાર ધરાવે છે. આ ઉપરથી એવી છાપ જરૂર ઊભી થાય છે કે પશ્ચિમના અમુક વિદ્વાનોને એ વાત પસંદ નથી કે પૂર્વના ચિંતકો પાસેથી પણ કાંઈક શીખી શકાય છે. - ખેર ! તે જે હોય તે, પાયથાગોરસે તદન સ્વતંત્ર રીતે ભારતીય વિચારસરણીને અપનાવી તેમ માનીને આપણે આગળ ચાલીએ તો પણ તે વિચારસરણી શું હતી તે જોવાનું અગત્યનું છે. દાર્શનિક જીવન:
પશ્ચિમમાં ગ્રીક સમયથી આજ સુધીમાં તત્ત્વચિંતનની દિશામાં ઘણા વિદ્વાનો થયા જેણે ભૌતિક વિજ્ઞાનની સાથે જ તત્ત્વજ્ઞાનના ક્ષેત્રે અતિ અમૂલ્ય ફાળો આપેલ છે. પરંતુ સામાન્યત: તેઓએ તત્ત્વજ્ઞાન (Philosophy) અને ધર્મ (Religion)ને જુદા જુદા વિષયો ગણ્યા છે. એટલે એક ફિલોસોફર ધાર્મિક પુરુષ પણ હોય તેવું તેમણે જરૂરી નથી ગયું. ભારતીય સંસ્કૃતિનો અભિગમ આ બાબતમાં સારે અંશે ભિન્ન છે કારણ કે જે ફિલસૂફી જીવનમાં ઊતરી ન હોય તેની કિંમત એક બૌદ્ધિક વિલાસથી વિશેષ ભારતમાં અંકાઈ નથી. બુદ્ધિની તીવ્રતા કે વિશાળતા ગમે તેટલી હોય પરંતુ તેની અમુક સીમા તો છે જ કે જેથી વિશેષ આગળ તે જઈ શકતી નથી. આથી ઊલટું અનુભવની કોઈ સીમા નથી. સામાન્ય બુદ્ધિનો માણસ પણ મહાવીર કે બુદ્ધની કક્ષાએ પહોંચી શકે છે. જીસસ ક્રાઈસ્ટ, મહંમદ પયગંબર, રામકૃષ્ણ પરમહંસ, રમણ મહર્ષિ, ગુરુદેવ નાનક, મહાત્મા કબીર, નરસિંહ મહેતા, સંત તુકારામ-તેમાંના કોઈ અતિ શિક્ષિત કે બુદ્ધિપ્રધાન નહોતા પરંતુ તેમના સ્વાનુભવને બળે તેઓ આજ સુધી જગતને દોરવણી આપી રહ્યા છે.
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
