________________
૩૩
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય વિવિધ પ્રકારના કર્મનું ઉપાર્જન કરે છે. મહાન વૈજ્ઞાનિક ન્યુટનના મત મુજબ દરેક કાર્ય (કર્મ) (Action) નો પ્રત્યાઘાત (Reaction) થાય છે જેને પરિણામે જગતમાં વિવિધ પ્રકારના સંજોગો – સારા તેમજ નઠારા ઉત્પન્ન થાય છે.
પાશ્ચાત્ય તત્ત્વજ્ઞાનીઓએ એનેક્ટીમેન્ડરમાં “as it is ordained” શબ્દોને ફક્ત mysticism (રહસ્યમયતા)નું નામ આપી તે Scientific (વૈજ્ઞાનિક) નથી તેમ કહ્યું, “વિજ્ઞાન” નો અર્થ તર્ક અને દલીલોથી જે વિશેષ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવો થતો હોય તો ભારતીય તત્ત્વજ્ઞોનો કર્મનો સિદ્ધાંત સંપૂર્ણ વૈજ્ઞાનિક છે, અને તત્ત્વજ્ઞાન (Philosophyનું ખરું સ્વરૂપ રજુ કરે છે અમેરિકન વિદ્વાન જહોન બર્નેટ કહે છે તેમ “ગ્રીક લોકો સિવાય વિશ્વમાં ફક્ત ભારતીયો જ એવી પ્રજા હતી કે જેણે ખરું તત્ત્વજ્ઞાન શું છે તે બતાવ્યું.” (જુઓ : Early Greek Philosophy 414 Ed. P. 18) ઉત્ક્રાન્તિનો સિદ્ધાંત તથા બીજી લબ્ધિઓઃ
એનેન્ક્રીમેન્ડરે આગળ વધીને તેમના સમાજને જીવોની ઉત્ક્રાન્તિનો સિદ્ધાંત પણ સમજાવ્યો અને નાના જીવમાંથી વિકાસ પામેલ મોટા જીવો કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવે છે તે બતાવ્યું અને આ રીતે ડાર્વિનના પુરોગામી વિચારકનું સ્થાન મેળવ્યું.
થેલીસની માન્યતા હતી કે પૃથ્વી પાણીમાં તરી રહી છે. એનેક્ટીમેન્ડરે કહ્યું કે આ વિધાન બરાબર નથી પરંતુ પૃથ્વી જે નાળાકાર રૂપે છે તે બે ગ્રહોની વચ્ચે સરખા અંતરે રહી ટકી શકી છે. ગુરુત્વાકર્ષણના સિદ્ધાંતનું અહીં બીજારોપણ છે.
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
