Greek Bharat Chintanatmak Aaikya

Author(s): T U Mehta
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay Mumbai

Page 14

ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય
૧૩
સોક્રેટીસ પૂર્વેનું ગ્રીક તત્ત્વચિંતન અને ભારતીયતા
ઈ. પૂ. છઠ્ઠી સદીનો ગ્રીક ભારતીય સંબંધ ઃ
માનવ સંસ્કૃતિના ઈતિહાસમાં ઈ. પૂ.ની છઠ્ઠી શતાબ્દીમાં વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વૈચારિક અને સામાજિક ક્રાંતિ થઈ. ચીનમાં લાઓત્સે અને કન્ઝ્યુસીઅસ થયા. ભારતમાં મહાવીર અને બુદ્ધ થયા. મધ્ય-પૂર્વમાં જરથ્રોસ્ટ્ર થયા અને ભૂ-મધ્ય સમુદ્ર (મેડીટરેનીઅન સમુદ્ર)ના પૂર્વ કિનારાના પ્રદેશો – ક્રીટ, ગ્રીસ અને એશીઆ-માઈનોર, સાઈપ્રસ અને દક્ષિણ ઈટાલીના પ્રદેશોમાં ઓર્ફિક તત્ત્વજ્ઞો થયા જે તમામ એકબીજાની વિચારસરણીથી પ્રભાવિત થયા.
પશ્ચિમના પ્રદેશોમાં તત્ત્વજ્ઞાનનો જે વિકાસ થયો તેનો પ્રારંભકાળ સોક્રેટીસના સમયથી (ઈ. પૂ. ૪૬૯ - ૩૯૯) ગણાય છે પરંતુ સોક્રેટીસ પૂર્વે છઠ્ઠી શતાબ્દીમાં થયેલ ચિંતકોએ પ્રાકૃતિક પ્રક્રિયાઓની સાથે સંકળાયેલી માનવી સમસ્યાઓનો ઉકેલ શોધવાના પ્રયાસો શરૂ કરી દીધા હતા. ભારતમાં તો આ પ્રયાસો આ પહેલાં સેંકડો વરસોથી શરૂઆતના વેદ-કાળથી અને ત્યારબાદના ઉપનિષદ્ કાળથી શરૂ થઈ
ગયા હતા.
જર્મન પ્રૉ. ઝીમર તેમના પુસ્તક “Philosophies of India”માં જણાવે છે તે મુજબ ઃ