Book Title: Nandanvan Kalpataru 1999 00 SrNo 01
Author(s): Kirtitrai
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521001/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH 1 SURER FACTREADHE zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye // kalpatarunandanavanasatko'yaM nandatAt suciram // prathamA zAkhA (uttarAyaNam) vi.saM. 2055 saGkalanam kIrtitrayI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH 1 CARRAN / zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye // kalpatarunandanavanasatko'yaM nandatAt suciram // prathamA zAkhA (uttarAyaNam) vi.saM. 2055 saGkalanam kIrtitrayI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH // prathamA zAkhA / / (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram / / ) / saGkalanam : kiirtitryo|| sarve'dhikArAH svAyattAH / prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // prathamaM mudraNam - vi.saM. 2055, I.sa. 1999 vi. saM. 2055, I.sa. 2002, punarmudraNammUlyam - saMskRtasAhityaruciH // prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAyamaMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380007 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" Co. atula ec. kApaDiyA A/9, jAgRti phleTsa, mahAvIra yAvara pAchaLa, pAlaDI, amadAvAda - 380 007. phona : 079-6588879 mudraNam : 'prAraMbha', amadAvAda / / phona : 079-65 65 65 3 mobAIla : 9825011414 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISISXXSILE prAstAvikam // pravartamAnaHsaMvatsaraH pUjanIyacaraNAnAM spRhaNIyacaritAnAM ca pUjyapAdAcAryabhagavatAMzrIvijayanandanasUrIzvarANAM jnmshtiisNvtsrH| vayaM sAdhavo'sya paramasubhagasyA'vasarasyodyApanaM kathaM kuryAma ?' iti prazno'smAkaM manasi katipayamAsebhyaH pUrvaM praadurbhuutH| tasya nirAkaraNamapi tatkSaNameva citte sphuritaM yadekamaniyatakAlikaM gIrvANabhASAkhacitaM nUtanaracanAnicitaMsAmAyikaM yadiprakAzyate tarkhekataH pUjyapAdebhyaH sUribhagavadbhyaH smaraNAJjalirapi dIyeta, anyato munInAM svAdhyAyo lekhanapATavaM cA'pi syAt / sphuraNaiSA tvaritaM nirNayatvena prinntaa| tannirNayasya phalamidaM tatrabhavatAM bhavatAM karakamale alngkrvdsti| ___ sarveSAM saMskRta-prAkRtAdibhASAvidAM sAdhubhagavatAM prati sAdhvIbhagavatInAM ca prati nivedyate yad asminnayanapatre bhavatAM lekhAnpreSayantu / lekhA: kAgadapatra- Y syaikasminneva pArzve zirorekhAmaNDitaireva ca suvAcyairakSarairmaNDitA: syuritysmaakmpekssaa'sti| __prathama eva prayatno'yaM kIrtitrayInAmadhAriNo munitritayasya zrIratna-dharmakalyANakIrtivijayetinAmakasyA'sti / atastatra kiJcidapi nyUnaM syAt , kAcit kSatirvA syAt tarhi tanmArjanaM vidvadbhiravazyaM kartavyaM, asmAn prati tadviSaye sUcanA'pi saprema preSyeti sAdaraM nivedyte| nandanavanatIrtha-pratiSThAdinam __ zI. phA.zu.5, 2055 tagaDI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AzIrvacanam // asya nandanavanakalpataroH prathamavibhAgasya kRtInAM raciyatAro munayo lekhane svAdhyAye ca satataM pravRttizIlAH syurityAzAsamAnasya sUryodayusareH hArdikI shubhaashiiH|| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti: // caturviMzatijinagItayaH // // zrIgautamASTakam // / / paramaguru-tAtapAda-gItiH // // guruvandanA // // guruguNagItiH // || gurustutyaSTakam // caritra kathA bhAvAJjaliH / / bAtsalyanidhiH saGghanAyakaH || cintanadhArA / / // dharmasvarUpam // // sarva sattve pratiSThitam // AsvAdaH anukramaH kartA vijayazIlacandrasUriH munidharmakIrtivijayaH vijayazIlacandrasUriH munidharmakIrtivijayaH vijayazIlacandrasUriH muniratnakIrtivijayaH muniratnakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH muni kalyANakIrtivijayaH pRSTha 1 26 27 28 29 30 32 35 61 65 69 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti: | kAvyAnuvAdayugalam // kathA ! anukramaH || dharma eva varaM dhanam // || takra yogyaM rAmAyaNam // || jhenakathA || || bAdarAyaNasambandhaH // cadhureNa samApayet // "ko mUrkha ? punarekazaH hAsya niSiddham kartA munidharmakIrtivijaya: muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH pRSTha 72 74 77 79 80 82 83 83 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - mAtrA namo nama: zrIgurunemisUraye / / aiM nmH|| // caturviMzatijinagItayaH // udgAtA - vijayazIlacandrasUriH ..........1 ||shriiRssbhjingiitiH // vande nAbhitanUjanmAnaM pRthvIzaM prathamaM pRthukIrti prathitavimalamahimAnam...... sRSTyAdAviha bharate yo'khila-sadvayavahAranidAnaM, dAtAraM prathamaM trAtAraM prathamaM jJAnanidhAnam.. sraSTAraM prathamaM draSTAraM prathamaM gurumavigAnaM, prathamaM vaijJAnikamatha vizve vizvezvaratAsthAnam.........2 prathamaM vizvapatiM zrIvRSabhaM dharme vRSabhasamAnaM, vRSabhAGkitapadakamalaM suravara-vadhUracitaguNagAnam.....3 jyotirmayamAnandaghanaM hata-sarvakaThinakarmANaM, zucizIlaM gatabhavalIlaM taM vihitabhuvanakalyANam...4 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIajitanAthajinagItiH // advitIyaM dvitIyaM jinaM saMstuve karmamallairajitamaSTasaGkhyaiH / ajitanAthAbhidhaM vijitasakaladvidhaM trividhamabhivanditaM tridazamukhyaiH // 1 // kalabhagatigAmukaM muktiratikAmukaM mattagajalAJchitaM paadpdm| svarNavarNacchaviM puNyapaGkajaraviM nAzayantaM ca pApApadaM me // 2 / / rAgabhaGgaM tvayA kurvatopArjito vizvarAgo mhccitrmett| dveSavijayaM tathA kurvatA tadupari dviSTamevetyaho! citramapi tat / / 3 / / dharmasAmrAjyavaranAyakaM dAyakaM dharmatattvasya paricAyakaM c| bhImabhavasindhutastrANazIlaM sadA bhAvaprANezvaraM mAmakaM ca / / 4 / / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsambhavanAthajinagItiH // tAraya tAraya re sambhavajina! mAM tAraya mAraya mAraya re moharipuM mama mAraya.... kAraya nirupamasamatAnandaM nijaguNagaNaniHSyandaM, vAraya viSamamamatvaspandaM saMvardhitabhavakandam... *****... vistAraya suvivekAbhogaM yogavilasadupayogaM, dAraya durmatidAruNarogaM kRtasatatAzubhayogam... 3 .... 2 vinivAraya mayi karmakudRSTiM racaya zIlasukhasRSTiM, dhAraya mama vijJaptiM kuru kuru mayi karuNArasavRSTim... .3 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinagItiH // zrIabhinandana! jagadAnandana! saMvaranandana! zreSTha! re| vizvavihitavandana! sukhasyandana! duritanikandana! preSTha! re||1|| gaticatuSkanirmUlanakAraNa! caturdharmasandhAraNa! re| turyajinezvara! turye dhyAne sthApaya mAM bhavavAraNa! re // 2 // bhavanIDe'haM kRtabahupIDe nirvIDaM krIDAmi re| nijamAtmAnaM kRtapApmAnaM karmabhiratha pIDAmire // 3 // itthaM mama duritairmayakA mama mUrdhani sRSTaM zUlaM re| pAhi pAhi mAM trANazIla jina! zIghraM naya bhavakUlaM re // 4 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - shriisumtinaathjingiitiH|| sumatijina! tava caraNau praNamAmi sumatijina! aghakaraNAd viramAmi tava caraNau nyakkRtajani-maraNau mohamallasaMharaNau kRtajagaduddharaNau bhavaraNato'harnizamahaM bhajAmi..........1 tava caraNau bahuzatazubhalakSaNa-lakSitamaGgalakaraNau / deva-danuja-manujaiH kRtazaraNau bhaktyA nAtha! yajAmi.....2 tvaccaraNAzrayaNaM kurvANa: pApAcaraNamanucitam api bahurucitaM mama bahu kAlAt tatkAlaM visRjAmi....3 tava caraNau samavApya zaraNamiha jAto'haM jitabhavabhI: karuNAzIla! kugatimadhunA tava kRpayA naiva vrajAmi......4 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpAprabhajinagItiH // vande padmaprabhamabhirAmaM raktotpaladalasannibhadIptiM ___ tRptipradamavirAmam......1 raktapadmalAJchitapadapA chadmavihInamakAmam....2 dinakaravannijakarabharapasarai rbodhitabhavyArAmam.....3 UrjitacaraNaM nirjitakaraNaM tarjitadoSagrAmam.......4 vigatavibhAvaM prakaTasvabhAvaM zIlasadanamuddAmam.....5 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArzvanAthajinagItiH // re mama manasi mudA tvaM vasatu deva! supArzva! sadA tava dhyAnaM mama hRdaye pravilasatu.... mama cittaM bahudoSakaluSitaM paryuSitaM nanu kamalaM tvadarzanamadhurAmRtasekAt zuci bhUtvA pravikasatu......1 asamaprazamarasakhacitAM nicitAM guNaparamANusamUhai: tava mukhamudrAM vIkSyonmudrAM nayanayugaM mama hasatu........2 bhImabhavAraNye'zaraNo'haM luTyati mAM mohAri: adhunA svIkurve tava zaraNaM yenA'sau santrasatu.........3 abhayadAnazIlo'si tvamiti zrutvAM tvAM pratipanna: durgatibhayabhIte'tha vibho! tava karuNA mayi ullasatu....4 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinagItiH // deva! devAnAM dayAlo! he vibho! tubhyaM nama: nAtha! candraprabhajinezvara! jaya vibho! tubhyaM nmH| bhAgyahInairnaiva labhyastvaM vibho! tubhyaM namaH bhAgadheyaistvAmavApto'haM vibho! tubhyaM nmH||1|| niSkalaGkA niSkalaGkapathapradAne'pi kSamA zobhanA zarmapradA'tha ca zItalA shshdhrsmaa| vizadabodhavidhAnata: sunirAkRtAzeSabhramA jayati bhuvane dezanA te he vibho! tubhyaM namaH // 2 / / dRSTvojjvalaM vadanaM tvadIyaM bhavati mama hRdi kalpanA kimidaM sitAMzuH kimuta bhAnuH kimatha kamalaM kAJcanam / prathama: kalaGkI madhyama: prakharastRtIyaM ca kSayi vadanopamaM tvata eva vadanaM te vibho! tubhyaM namaH / / 3 / / svAmin! samastasupuNyarAzereka eva nidhirbhavAn anaghAtmasadguNaratnarAzerapi bhvaaneveshvrH| nirguNaziromaNirahamapuNya: sevako'smi tathA'pi te udarambharitvaM kIdRgetat te ? vibho! tubhyaM nmH||4|| zIlandharastvaM zIlarahito'haM vibho! tava sevakaH jJAnAkarastvaM jJAnarahito'haM tathA bhvdaashritH| paramAtmatattvaM tvaM tathA bahirAtmatattvamahaM mahad bhedaM vidAraya zIghramenaM he vibho! tubhyaM nama: 5 / / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsuvidhinAthajinagItiH // satyaM nA'haM nahi mama kiJcit adyAvadhi sarvaM mama' iti me matiratitIvrA samabhUt svArthAdhInaM kintu tadakhilaM manute mAM yatkiJcit........1 lokasamArAdhanaceSTAyAM kAla: sumahAn gamitaH zramito'haM bahu tatra tathA'pi toSitavAn nahi kaJcit...........2 lokavAstavamitIkSitvA'tho tattyAgodyatacetA: jinapa! tvAmanapekSasahAyaM zritavAnahamavipazcit.. suvidhinAtha! mama vAraya mamatA-mahaGkAramapi dAraya 'tvaM me'haM tava' iti vizvAsaM prakaTaya jina! mayi bhavabhit........4 bhaktireva zIlaM mama dharmo bhaktireva ciramastu yenA'haMtA-mamatAyugalaM tyajati jhaTiti jina! mama hat...5 . Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalanAthajinagItiH zirasA vande zItalanAthaM..... jJAnamanantaM jJeyAnantaM yo vahate zivapAtham.....1 vacanamanirvacanIyaguNamapi bhAvAmayasatkvAtham......2 tribhuvanajanakRtapUjApAtraM vajriracitaguNagAtham.....3 nirdoSaM zucizIlaM zItala mIDe karmonmAtham........4 10 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsanAthajinagItiH // vibho! tvayi bhaktirmama hRdi bhavatu bhaktireva zakti: kalikAle bhaktireva mAmavatu......... bhaktipadArthamahaM no vedhi nahi nahi bhaktyA rItim vinavImyetat tava kRpayA tad-bodho mayyudbhavatu....1 bhaktistvatpadapaGkajasevA tvatpUjanamapi bhaktiH AjJApAlanamapi tava bhakti: mama mana idamanubhavatu....2 muktipadaM yAvanno lapsye zrIzreyAMsajineza! bhaktizIlatA tAvadabhaGgaM mayi pratibhavaM prabhavatu.....3 1 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriivaasupuujyjingiitiH|| RECHAMATKARI cetana! cala cala jinavaracaraNe cala cala vAsupUjyajinacaraNe raktadIptiraJjitanakhazazadhara jagadudbhAsisukiraNe....1 dInatayA bhuvane gItAnAM bhavabhItAnAM zaraNe......2 indriyamattamataGgajapaJcaka vaJcitabhavaduddharaNe.......3 viSayonmAdapramAdaprerita karmAzravasaMvaraNe.........4 prakSAlitamalinAnanta:karaNe vAritapApAcaraNe........5 duSTazIlatAyA: saMvaraNe cAruzIlatAkaraNe.......6 12 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriivimlnaathjingiitiH|| jaya jaya jaya jaya vimalajinezvara! tava guNagAnarasAkulacetA: saJjAto'titamAmavinazvara! vimalIkuru mama hRtkamalaM he nityodita! gatatApa! dinezvara!...1 bahukAlaM soDhastava viraho nA'hamatho'dhisahe paramezvara! mohadhvAntAkrAntasvAnta-stava virahe varte'haM bhAsvara!........2 kSIrodastvaM kSArodo'haM kuzalastvamahamanaGkuzapraSThaH sthAvaratulyo'haM tvaM sthiratA-svAmI he jina! nityavikasvara!..3 tvaM saguNa: zivaramaNIsakta: tadasakto'haM nirguNapuruSaH mama tava bhedamimaM bahulaghukaM laghu laghu nirmUlaya jagadIzvara!....4 tava preSyo'haM preSaya mAmatha nijagehe jina! preSakazekhara! karuNAzIla! vigatabhavalIla! tvamasi vibho! gatapIla! jinezvara..5 13 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanantanAthajinagItiH // zrIanantamanantaguNAkara-mantakaraM bhavajaladhere staumyanantapadaprApaNasetuM hetuM suguNasamRddhe re. tava guNasAgarato guNamekaM chekaM guNamaya ! dehi re roraM mAmathavA he jinavara! guNacauraM pravidhehi re. .1 upadiSTaM bhavataiva vibho ! yad 'dAnaM pAtre deyaM' re svayametannA''carasi tadatra nu kiM mayakA vijJeyaM re? .. 3 cedapAtramasmyahakaM bhagavan! tarhi na yAce pracuraM ra pAtratvaM tvaM bhayi sampAdaya kevalamamAtramadhuraM re.. 14 .2 pAtratayA tava sevanazIlo bhavituM nAtha! samIhe re vitaravitara karuNAkara! jinavara ! nA'dhikamato'hamIhe re... 5 .4 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIdharmanAthajinagItiH // svAmin! kIdRgahaM guNarahita: ? abhayadAnamiha jIvanikAye deyamavazyaM muninA kintvalpAmapi yatanAM nA'haM kurve dAnavirahita: manasA vAcA kriyayA cA'pi pAlyaM yatinA zIlam askhalitaskhalanAbhistadapi nu jAta: zIlavirahita: abhyantaramatha bAhyaM ca tapastapyameva nanu kintu galitabalIvardanyAyenA'bhUvaM tapasA rahita: bhAva eva cAritraprANA bhAvo dharmAdhAra: kintu vibhAvavazena mayA'haM vihito bhAvavirahita: mUlottaraguNarahito'pi svaM manye hanta suvihitam dambhadigdhadhiSaNa: ko mAdRk syAnmama sRSTyAmahitaH yadyapyaguNo'smyevaM bhagavan! tadapi tvayi, tava mArge bhaktirasti sudRDhA niSkAmA mama hRdi he janamahita! guNa eko'yaM mayi cirakAlaM vikasatu zataguNazAkha: dharmajinezA'haM yenA''zu guNazIla: syAM svahitaH ......6 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriishaantinaathjingiitiH|| zAntiprabho! zAntiM kuru sarvAzivAni nirAkuru bhavadAvazatazikhapAvake bahudagdhadeho'haM zraye karuNAsudhAbdhiM tvAM drutaM zAntiprabho! zAntiM kuru.....1 bahudoSababbulakaNTikAyAM svaM svayaM prakSiptavAn uddhara tato mAM pIDayA''rta he prabho! zAntiM kuru.......2 duAnadAnavavikaTavaktre mastakaM nyastaM mayA nihato'smi deva! surakSa mAMzAntiprabho! zAntiM kuru...3 durdamyaprasRmarasumatighasmarasmaravikAramahodadhau patito mriye tAraya jhaTiti zAntiprabho! zAntiM kuru....4 mama zamaya doSAn ramaya mayi suguNAn vibho! karuNAnidhe! atha damaya mama duHzIlatAM zAntiprabho! zAntiM kuru....5 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriikunthunaathjingiitiH|| karmaparipanthinaM kunthunAthaM jinaM vigatavRjinaM mudA'haM zrayAmi caraNapaGkajayugaM sevamAno'naghaM duritapuJja drutaM nAzayAmi .........1 sevanA kartumatiduSkarA yadyapi skhalanarahiteti jAnAmi nAtha! tadapi tatrodyatastatra khalu kAraNaM tIvrazraddhaiva kila bhuvananAtha! ........2 kRtaparIkSo'hamitareSu deveSu vai tarkagamyaM na teSAM svarUpam kAcavaccakacakanmugdhamevA''kRSad dUratastyaktanijazuddharUpam...3 pakSapAtaM vinA yadi parIkSe vibho! buddhisAGgatyamaGgasi tadA tvam svaparazuddhAtmarUpaprakAzanapaTu-:va pratibhAti ko jina! vinA tvAm...4 evamiha tAratamyaM sphuTaM vIkSya he nAtha! tava cA'pareSAmamAnam sevanAM deva! nA'haM prakurve kathaM sandadhAnastvayi zraddadhAnam........5 sevanApaddhatirvigalitAhaMmatirvihitazaraNAgatirvasati citte yadi tadA zuddhazIlaM samanubhUya he! sthAnamahamApnuyAM deva hRdi te.......6 .17 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaranAthajinagItiH // zrIara ! nirdaya iha kastvamiva ? hanti nizitabANairmAM madanApasado'karuNamatIva pazyannapi madupekSAM kuruSe bhuvanatrAtaH ! kimiva ?. .1 kAritavAnapakRtyazreNiM jAlmo'yaM mama hastaiH asahAyaM mAM nijaduSkarmA-yattaM tyajasi kathamiva ?....2 buddhi-zakti-guNa-dharmavihIno'haM zalyatrayaviddhaH daNDatrikadaNDitacetAH kaH kRtakavratI syAdahamiva ?..3 durguNabharabharito'haM kAmaM tadapi tvatpadabhaktaH tvaM guNAbdhirapi bhaktopekSI zreSTha AvayoH ka iva ?....4 'janatAraka' iti birudaM tava yadi vAJchA satyApayitum mAdRzamadhamaM trANazIla he! tAraya tarhi tRNamiva . ..5 18 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriimllinaathjingiitiH|| vande malliM maGgalavalliM malliM vijitakAmabharapalliM ghanakucayugabhArAvanatAGgAM vicchAyitaratiraGgAm marakatamaNisannibhachavicaGgAM punitAmiva suragaGgAm......1 strIdehena na mokSAvApti-riti siddhAntitamitaraiH svIyArhantyenaiva nirastaM tatrabhavatyA tadare! .......2 kumbhanRpatinandana! kumbhAGkitapadapaGkaja! guNakumbha! bhavyAnAmatikAmakumbha he! varSaya mayi karuNAmbha: ......3 vizadazIlamaNDitanijacaritaiH pratibodhitaSaDbhUpe! mallisvAmini! mAM bhavakUpA-duddhara zaktisvarUpe! ....4 19 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrImunisuvratajinagItiH // seve satataM suvratadevaM komaladRSTyA nAtha! nibhAlaya mAM tvatpadakRtasevam . 'sevAdharmaH paramo gahano gIyata iti nItijJaiH tadapi vilagnaM tava sevAyAM saha saha mAM dRDhahevam ...1 yadyapi maya nahi janapadasevA pAtratvAMzo'pyasti 'avicAritakArI syAd bAlo' manye kintvahamevaM 'ghUNAkSaranItyA' 'pi kRtA jinasevAsari phalati iti manvAnaH kathamiva muJca karuNAzIlaM devam?. .3 20 .2 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInaminAthajinagItiH // adhunA namijinacaraNau zaraNaM adyAvadhi svacchandatayA'haM kRtavAn vibhuvismaraNam... nirdhvastAdhyavasAyavazenA''dRtavAnanarthakaraNaM unmattena ca vihitaM na mayA hitavAkyAnAM zravaNam......1 paramaprasanno'hamabhUvaM bata kRtvA'niSTAcaraNaM durgatibhIrapi spRzati na cittaM kIdRg mohAvaraNam!.....2 pApaM pApatvena kSaNamapi kvacidapi kurute trasanaM cintayAmi dhASTyena tadA jina-kRtabahuduSToddharaNam....3 kayadevaM he tAta! tavA'gre svIyaM svairaviharaNaM varNayAmi lajjAspadamahakaM zreSThamita: syAnmaraNam.......4 pApatyAge prathamaM padamiha jinapadapaGkajavaraNaM adhunA duritatrasto vidadhe syAnmama bhavasantaraNam.......5 AtmasamarpaNamadya vibho! tava - kurve, kuru svIkaraNaM tava kRpayA zubhazIlo bhUtvA mokSye duSTAcaraNam........6 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIneminAthajinagItiH // nivAShahir bhagavan! hRdayaM me'dya viSaNNaM nemijinezvaracaraNAsannaM bhrAntvA tattu niSaNNam...... sarvajanAnuddhArayasi tvaM pApAt saMsArAcca khyAtimiti zrutvA bahujanato jAtaM tadatiprasannam AtmoddhArArthaM baddhvA''zAM tat tvAM tata AyAtaM kintu na jAne kena hetunA tatkAryamasampannam pRcchati tat sAkrozaM kiM mama bhavyatvaM nahi pakvaM ? pApalInatA kiM tIvrA me ? puNyaM kimuta vipannam ?' ......3 nedaM dRDhaprahArI no vA-'rjunamAlI na jamAli: syAdavagaNanA tasya tadapi yadi tat kiM na syAt khinnam ? / pazavo'pyuddharaNIyA: svAmin! tava citte pratibhAnti 'uddhartavyo nRpazurayamapi' kimu tava manasi na lagnam ? ......5 athavA hRdaya! viSAdazIlatAM tyaktvA, dhRtvA dhairya jinapati-karuNAvRSTi-pratIkSA-karaNe tiSTha nimagnam ww 22 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- shriipaarshvnaathjingiitiH|| bhavata: pArzvajino mAM pAtu yAce'haM kiyadapi varadAnaM kRpayA me sa dadAtu...... bhavavistaraNaM jinavismaraNaM dvayamapi mama nirvAtu ___ anizaM pArzvasmRtijalabalata: karmamalo me yAtu.....1 ciravismRtanijarUpasmaraNA-nubhavaM zIghraM rAtu ___ vItarAgadarzanaviraho mama nahi nahi bhavatu ca jAtu....2 tava caraNarajaHkaNabhUSaNamiha zirasi sadA mama bhAtu karuNAzIla! tavaivA'haM jina! omiti mAmAkhyAtu..3 23 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriivrdhmaanjingiitiH|| vande vIraM guNagambhIraM bhavavaDavAnalanIraM.. niSkalamapi sakalaM vikalaGka yogivRndanAsIraM dhyAnagamyarUpaM jinabhUpaM bhavajalanidhiparatIram.....1 vedhsmkhilsumngglsRsstte-tturitrjo'nnusmiirN| lokottarazubhamedhasamuccaiH kumatikSititalasIram...2 viSayapittazamanaM doSANAM damanaM nanu gokSIraM cArudIptibhAsitajagatItala-tribhuvanamastakahIram..3 prakaTitazucimaGgalanijazIlaM vighaTitakarmakarIraM vIrajinezvaramahamatidhIraM vande svarNazarIram........4 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalazagItiH cetana! cAru cAru kRtavAMstvaM cetana ! sAdhu sAdhu kRtavAMstvam.... atimalino'pi prabhuguNalInaH kSaNamapi yajjAtastvam. jinaguNakIrtanasukRtataraGge sarvAGgaM snAtastvam. pariNatimenAM yadi rakSiSyasi samiti-samiti-gaganA'kSimite'bde bhuvi bhavitA khyAtastvam.. 3 .......1 alve sakalajinAn stutavAMstvam...4 pauSazukla navamI zubhadivase janmaphalaM prAptastvam... .5 dhRtvedAnIM zIlasaptakaM kRtakRtyo bhUyAstvam.. 25 2 .........6 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shriigautmaassttkm // -munidharmakIrtivijayaH gobaranagarasthAya vsubhuutynvyshriye| svAmine labdhikAminyA gautamagurave namaH // 1 // gururvaaddvvNshsyaa'shessvedaantpaargH| garvonmatto vijetuM sa Agato nikaSA vibhum / / 2 / / traizaleyasya vizrutya zrotrAbhyAmamRtAM giram / ziSyIbhUta: prazAnta: sa dRSTvA ca madhuraM mukham / / 3 / / nirmAya dvAdazAGgI ca vidhRtya tripadIM prbhoH| AdigaNadharo bhUta: sa vidyAsevadhi: sudhiiH||4|| sadezazivadehibhya: smera: kevaladIpakaH / gautamaguruNA dattaH samIpe vasatA vibhoH||5|| vIra! vIra! iti prokte prAptaM viiraanuraaginnaa| virAgAt kevalaM vIrAt gate vIre shivaalye||6|| siddhijAni: kRpAluH sa dagdhakarmavrajAvaliH / trilokazRGgamArUDha: prAptukAma: sukhazriyam // 7 // prazastakarmabhoktA ca mnovaanychitdaaykH| zrIcintAmaNitulya: sa gautama: zreyase'stu naH / / 8 / / 26 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paramaguru- tAtapAda - gItiH // vande ne misUrimahArAjaM vande jinazAsanasamrAjam jagadvandyacaraNaM zubhakaraNaM mama zaraNaM gururAjam. bAlyAd brahmavratadharamanupama manindyacaritabhrAjam... .2 tapogacchagaganAbhoge kila paramArthaikakaraNapaTukaraNaM tigmadIpti-dinarAjam.. .3 1 karuNAkaramavyAjam.. .4 tIrthoddhAraiH svAtmoddhAraM kRtvA nijasukhabhAjam....5 sattvazIlamuttamaguNalIlaM nAzitadoSasamAjam. .6 27 - vijayazIlacandrasUri : Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // guruvandanA / / -munidharmakIrtivijayaH suteja:sampannaM madhuravadanaM netrayugalaM kRpAvRSTiM varSad guruguNayutA gIzca zubhadA / mudA yasyA'haM taM jinavaramata-kSemanirataM guruM nemiM sUriM zucimatinidhiM staumi sutarAm // 1 // (zikhariNIvRttam) pUjya: zrIudayAbhidha: zamamaya: pUjyaM sadA saMstuve pUjyena prahato'zubhAvalicaya: pUjyAya hastAJjali: / pUjyAcca prasRtaM vidhAnamamalaM pUjyasya dhairyaM paraM / pUjye nirmaladarzanaM sucaraNaM bho: pUjya! saukhyaM kuru // 2 / / (zArdUlavikrIDitavRttam) prapaJcamadavarjito nikhilasaGghazAntipradaH parAstaripusaMhatiH shmdmaistpobhistthaa| pracaNDamativaibhavai: vijitavAdivRndArako gururjayatu nandanaH pravarasAdhusannAyakaH // 3 // (pRthvIvRttam) 28 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / guruguNagItiH // -vijayazIlacandrasUriH vande nandanasUriM dhanyaM janmazatAbdIzubhavelAyAM sakalasaGghasanmAnyam.... sakalasadupamApAtramamAtraM guruguNamaNDitagAtraM anubhAvayati nu yatsAnnidhyaM jaGgamatIrthamananyam.........1 nirdambhaM nirdazaM nirmalahRdayaM vItadveSaM / pariNataprajJaM guNa-guNirAgAGkitamAnasamajaghanyam........2 nija-parabhedavihInamadInaM zAsanasevApInaM gurvAjJAdhInaM vibudhAnAM nivahe nitarAM mAnyam.......... 3 yatsvargArohaNabhUmau khalu nandanavanasattIrthaM nirmitavanto bhaktajanAstaM vande gurumUrdhanyam........... 4 samyagjJAnapradAyaka! guruvara! paramadayAlo! bhagavan! kuru kuru drAk zubhazIlasanAthaM mAmatha pazumiva vanyam....5 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjyasaGghanAyakAcAryazrIvijayanandanasUribhagavatAM / / gurustutyaSTakam / / -muniratnakIrtivijayaH arhacchAsanabhAskarasya mahata: zrInemisUriprabhoH saMsparzena kRpAghRNeryaduditaM nityaM gunnaamodyuk| yatra jJAnasudhArasArthamanizaM bhRGgAyate sanmanaH taM zrInandanasUrirAjavimalAbjanmA'hamadyA''zraye // 1 // sAmIpyena sudhAzanasya sarita: santApazAntiryathA sAnnidhyaM hi tathA yadIyamasumahattApazAntipradam / tadvAtsalyasudhAparItamamalaM kAruNyapUrNaM tathA zrImannandanasUrirAjahRdayaM bhaktyA''zraye'haM sadA // 2 // darza darzamapAMpatirnijasutaM pUrNaM grahezaM yathA''nandAvezavazAt samucchalati yaM rAziM guNAnAM tthaa| zrImannemigurorhadabdhiratulaM dRSTvA sadA''hlAdate taM zrInandanasUricandramamalaM nityaM hyupAse tridhA // 3 // zrImannemiguroH kRpAjalamuco vRSTyA yadIyA matibhUtA pallavitA jinAgamaraha:pAraGgatA cA'bhavat / etAdRG matimAn kadAgraha-mada-vyAjAdimukto mahAn yAvaccandradivAkarau jayatu sa zrInandana: sUrirAT // 4 // 30 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmodaM vitanoti puSpanivaho varSanti meghAstathA [dyotaM kurute'ryamenduyugalaM bhedaM vinA kutracit / yasyaivaMvidhavarttanaM hi sakale loke'nubhUtaM dhruvaM tasya zrIgurunandanasya kRtina: kurve'dya bhaktyA'rcanam // 5 // nizrA yasya rasAlapAdapasamA santApazAntipradA bhUtA satpathadarzinI zubhakarI saGghasya bhdrngkrii| arhatsaGghahitaikabhAvitamati: puNyaughasampayuto jIyAnnandanasUrirAD guruvara: zrIsaGghamukhyazciram // 6 // dhairya smArayati kSamAbhRtamaho! gAmbhIryamapyappatiM jJAnaM yasya ca darpamuktamanaghaM nanaM phlaadyairdvmm| ityAdhuccaguNAlibhi: janamanomodapradAbhiH sadA khyAtaM zrIgurunandanaM vrativaraM vande tridhA bhaavtH||7|| "yasyA'stIha na ko'pi tasya gururAT zrInandana: sattamaH" loke khyAtiritIva yasya prathitA sarvatra puNyojjvalA / adyA'pyatra virAjate'kSayayazodehena dIpreNa ya: tasya zrIgurunandanasya zaraNaM bhaktyA zraye zreyase // 8 // 35 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - paramapUjyAnAM zAsanasamrAjAM bAlabrahmacAriNAM tapAgacchAdhipatInAM sUricakracakravartinAM zrItAtapAdAnAM caraNayoH // bhAvAJjaliH 001 -muniratlakIrtivijayaH zrIjinazAsanaprAsAdasyA''dhArabhUtAni trINi tattvAni santi - deva-tattvaM gurutattvaM dharmatattvaM c|yo mArgadarzaka: sa devaH, yo mArgasthaH sa guruH, devena ca darzita: svarUpaprAptermArgodharma ityucyate / eSa tu mahAnupakAro devAnAM yattaiH sanmArgo darzitaH, kintu, teSAM sAkSAdnupasthitau taddarzitamArgasya voDhAro gurava ev| etAdRzAM gurUNAmekA'vicchinnA paramparA zrImanmahAvIra-bhagavacchAsane pravartate / asyA ujjvala-paramparAyA Adyaguruva: zrIsudharmasvAmibhagavanta aasn| teSAM paTTaparamparAyAM naike mahAnta AcAryA abhUvan, yairekato jinamArgo'khaNDaM pravartito'nyatazca svAtmahitamapi susAdhitameva / asyAmeva gurujanaparamparAyAmAcAryazrImadvijayanemisUribhagavanto-'sya vaikramIyasya viMzatitamazatakasya prabhAvakA dharmAcAryA abhavan / teSAM mahApuruSANAM paricayasya ceSTA tu gRhadIpena bhAno: paricayapradAnaceSTevA''bhAti / nA'sti ko'pyasmin jainasaGgha ya ebhyo mahApuruSebhyo'nabhijJa: syaat| vaikramIyananda-yuga-nandendu(1929)varSe kArtikapratipadimadhumatInagaryAM teSAM janmA'bhavat, tasyAmeva nagaryAmAzvinakRSNAmAvasyAyA: dIpAliparvaNa: rAtrAvabhavat / aparaM ca, janmadAtrI mAtA'pi dIvAlIbAI ,atha ca svargArohaNadivaso'pi dIpAlireva / tiSThantu dUre IdRzyo bAhyA api kAdAcitkyo ghaTanA:, kintu laghuvayasyapi svayameva gRhaM parityajya cAritraM ca gRhItvA svasAmarthyA-deva yA apUrvAH siddhIryaccA'nupamavaiziSTyaM tairAtmasAtkRtaM tadevA'smAkaM tAn nmsyituNpreryti| atha teSAM gurubhagavatAM jIvanaM saGkepeNa kiJcidavalokayAmaH / paramagurubhagavatAM zrIvRddhicandrA-paranAma-zrIvRddhivijayabhagavatAM pArzve cAritraM gRhItvA teSAmAjJAnusAreNa cAritrasya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sanniSThapAlanaM kRtaM, gurubhagavatAmakhaNDavaiyAvRttyena ca teSAM kRpA'pi taiH sampAditA / azrAntaparizramapUrvakaM jJAnopArjanaM kRtam / alpenaiva kAlena svagurubhagavatAM ciraviyoge jAte teSAmAjJAmeva zirasyavadhArya svatantramapi sarvatra vihRtavantaH / etena ca yatra te pUjyA gatAstatra sarvatra jinazAsanasya jayajayAravo 'bhavan / taiH pUjyairaneke tejasvino mumukSavaH pratibodhya ziSyatvena sthApitA:, ye ca samarthA: zAsanaprabhAvakAH, pratibhAsampannA vidvAMso dRDhasaMyamAzcA'bhavan / tairgurubhagavadbhirnaikeSu sthAneSu pAThazAlA : saMsthApya samyagjJAnaM prasAritam / anyacca jJAnakozasthApanayA prAktanaM hastalikhitAdi-sAhityamapi saGgRhya rakSitaM saMvardhitaM ca / jIvadayA tu teSAM bhagavatAM prANabhUtA''sIt / atastadartha-mapUrvodyamena nadI samudrAditaTasthitAn dhIvarAn pratibodhya matsyapAzAstyAjitAH / saunikagRhebhyo 'pyanekAn pazUn pratinivartya teSAM rakSaNapoSaNAdivyavasthA'pi kRtA / - - mAtara-stambhanaka-serIsaka- vAmaja-kAparaDA-kadambagiri-pramukhAnyanekAni tIrthasthAnAni taiH samuddhRtAni / zatruJjayojjayanta-sammetazikharAdyanekatIrthAnAM rakSaNArthaM saphalaM prayatamAnAH santas pUjyagurava: ANaMdajIkalyANajIsaMsthAyAH pathapradarzakA abhvn| svayamanekagranthAnAM racanA kRtA ziSyaizca kAritA / zrIharibhadrasUribhagavatAM kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryabhagavatAM mahopAdhyAyazrIyazovijayabhagavatAM ca grantharatnAni sampAdya prakAzya ca zrIsaGghasya sAdhanA vegavatI kRtA / aJjanazalAkAvidhAna-siddhacakrapUjanA'rhaddmahApUjanAdInAM zAsanamAnyAnAM viziSTAnuSThAnAnAmastaGgatA paramparA'pi punarujjIvitA, tadvidhAnaparamparA ca zrIsa punaH sAmnAyaM prasthApitA / jinAgamAbhyAsAnujJAprAptirUpasya zrIyogodvahanavidhervismRtaparamparA'pi taireva mahApuruSaiH zrIsaGghe punaH pravartitA / ata eva cA'smin viMzatitamazatake vidhipUrvakaM gaNi-paMnyAsa - sUripadaprApakA ta evA-'dimAstapAgacchIyA AcAryA abhavan / anekabhUpAlAn pratibodhya tIrtharakSaNajIvadayApratipAlanAdisatkAryANi kAritAni / saGghAdiSu ca prasRtAn klezAnupAzamayan / vaikrama zUnya - nanda - nidhIndu (1990 ) varSe zramaNasammelanasyA'dhipatyaM svIkRtya sakalaH zrIsaGghaH klezAnnivAritaH / etAdRkSu saGghahitaikamatiSu mahApuruSeSvapi kecidasUyayA preritA matsarijanA vidveSaM vyadadhan / tathA'pi tAdRzAM teSAmApatkAle sAhAyyaM pradAya paropakAraikasArapravRttaya - 33 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - ete mahAtmAnaH svasyaudAryaM sarvoparitvaM mahattvaM ca styaapitvntH| etAdRzAmanekasatkAryardIpyamAnajIvanAnAM paramaguruvarANAM mukhyavaiziSTye tvete yat - te bAlyatobrahmacaryaniSThaikamatayaH siddhavacanAzcA''san / saMyama-paripAlanAyAM ziSyANAM cA'nuzAsane te dRDhA: santo'pina kadA'pi cAritracUDAmaNitvena svaM khyApitavantaH / kintu prAkkAlInamahApuruSANAM caraNadhUlitulyameva svaM te'mnynt| kadambagirisatkaiH ThakkuraisteSAmupadezato vyasanAni tyaktAni / tadbhagavatAmetadupakAraM smRtvA pratyarpaNAya svakIyA bhAvanA yadA gurubhagavatAmagre pradarzitA tadA samayajJairgurubhagavadbhiH kadambagiritIrthoddhArArthaM parvatoparisthAM talahaTTikAyAzca bhUmiM ANaMdajIkalyANajIsaMsthAyai vikretumupadiSTA / tadA tai: kathitaM - "vayaM tu bhavadbhiH paricitA: smH| ato bhavadbhaya eva bhUmimupAyanIkariSyAmaH / saMsthAyai anyebhyo vA vikretuM vayaM na smmtaa:|" tadA gurubhagavanto'kathayan - " sAdhUnAM na kasyA'pyupAyanasvIkAra: klpte|" tadA punaste'jalpan- "jagadguruzrIhIravijayasUribhagavadbhayo'kabbareNA'pi zrIzatruJjayatIrthapaTTakamarpitameva / tacca taiH pUjyaiH svIkRtamapi / ata: kiM na bhavA-nurarIkurute'smAkaM prastAvam ? bhavadvat te'pi sAdhava evA''san / " IdRkpratyuttaramAkarNyagurubhagavanta AhuH -"puNyavanta:! zrIhIravijayasUribhagavAMstu jagadgururAsIt / ahaM tu teSAM tulanAyAM tuccho'smi / teSAM caraNaraja iva me sthAnaM vartate / teSAmanukaraNaMtu nocitaM mm|" __ jagadguruzrIhIravijayasUribhagavatAmudAharaNaM puraskRtya svakIyAmapi pUjAM kArayatAM yadyetAk pratyuttareNA'pi netronmIlanaM na bhavet tadA teSAM mohavijRmbhitameva vicAraNIyam / ___ ete mahAnta: sUraya: sakalasaGke zAsanasamrATa' ityabhidhayA prasiddhA abhavan / etasminneva vizeSaNe uparyuktasamastakathanasya sAra: samAvizati / iti shm| (AcAryazrIvijayazIlacandrasUrimahArAja-likhitalekhAnusAreNAnUditam / ) 34 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - caritra kathA vAtsalyanidhiH saGkanAyakaH -munikalyANakIrtivijayaH sujJAH prAjJA:! sahRdayAzca suhRdaH! adya, jinazAsane nijagurucaraNayozca svajIvanasya pratyeka kSaNaM samarpya zramaNasaGghakyAya deva-guru-dharmasvarUpazrIjinazAsanonnatyai ca sarvaprakArairAjIvanaM prayatamAnAnAM, vinazvaradehaM parityajya divaGgatAnAmapi nijAsaGkhyaguNadehena sajjanAnAM hRdaye ciraMjIvatAM, pUrvaparvatAyamAne tapAgacchAdhipati-sUricakracakravarti-zAsanasamrADAzaizavazIlazAli-AcAryamahArAjAdhirAjazrIvijayane misUrIzvarapaTTe mArtaNDAyamAnAnAmapi vAtsalyAmRtanidhInAM pUjyAcAryazrIvijayanandanasUrIzvarANAM jIvanaM shbdsthyitumudyto'hm| yadyapi tadasaGkhyaguNAn varNayitukAmasya mamA'yaM prayatna: meyapaTTikAM gRhItvA himagiri mAtukAmasyeva jalagaNDUSaizca saritpatiM pUrayitukAmasyeva bhavatAmupahAsAspadaM bhavet / kiJca nirbhAgyazekharAyamANena mayaitatpuNyapuruSadarzanena na pavitrIkRte netre na kadA'pi ca tatpAdAmbujasevayA saphalIkRto'yaM manujadehaH, tathA'pi teSAM jIvanasyA'ntimadazavarSA Ni taccaraNendIvarayo GgAyitAnAM guNaistatpraticchAyAyitAnAM taizca svayamevA'dhyApitAnAM madarthaM tu sAkSAnnandanasUrIyamANAnAM mama pUjyagurubhagavatAmAcAryavaryazrIvijayazIlacandrasUrIzvarANAM kRpAmRtakU pAt prApte nai tatsadbhUta-guNAmRtarasena labdhaM zrotrayoH sAphalyaM, tallikhitazrIvijayanandanasUricaritasya paThanena mananena ca netra-manAMsi pvitritaani| atastadbalenaiva dhA_mAlambyaitaccaritralezaM varNayituM prayAsayannahaM nopAlabhyo bhavadbhiratrA'samaJjasaM ca putrAparAdhavanmarSayitavyam / yataH - bAlasya yathA vacanaM kAhalamapi zobhate pitRskaashe| tadvat sajanamadhye pralapitamapi siddhimupayAti / 35 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adya samastaM nagaraM citrapatAkAbhizcArutoraNaizca zobhitamasti / rAjamArgA rathyAzca samyak sammAya' svacchIkRtA: santi / dUrAt paTupaTahasahitasya maGgalatUryasya zrutimadhuro dhvaniH shruuyte| kimarthametat sarvam ? are! adyA'khaNDabrahmatejodedIpyamAnAnAM sUrisamrAjAmAcAryazrIvijayanemisUrIzvarANAM nagarapravezo'sti / atastatsvAgataM kartukAmaiH pUrvAsibhiratyutsAhena nagaraM suzobhitaM kRtmsti| sundarojjvalanepathyA: sarvenAgarA gurubhagavata: puraskartuM ngraabhirgtvntH| badhiritadigantena jayajayazabdena gurubhagavatAM svAgataM kRtvA teSAmagresaratve sarve nagarasthopAzrayaM prati prsthitaaH| pratigRhaM zrAvaka-zrAvikA gurubhagavatAM puro godhUmAvaliM kRtvA tAn vidhipUrvaM vanditvA muktAkSatAdibhizca vardhApayanti sma / tatazca samudragabhIraraveNa maGgalazlokaM paThitvA dharmalAbhAziSaM dattvA ca guravo'gre prtisstthnte| ityevaMvidhAM bhavyasvAgatayAtrAM dRSTvA tatrasthenaikena dazavarSIyabAlakena vismayamugdhakalpanayA svamanasi cintitaM yad -"yadyahamapi dIkSAM gRhItvA''cAryo'bhaviSyastadA mamA'pyevaMrItyaiva svAgataM bahumAnAdikaM ca bhaviSyati / ato'hamapi dIkSAM grahISyAmi / " anena cintanena taccitte ya: saMskAra udbuddhastatsaMskArabalenaivasa bAlo'gre dIkSAM gRhItvA tatazcA''cArTIbhUyA'smAkaM smstshriisngghsyodaarcritonaayko'pybhvt| kA sA pU:? kaH sa bAla:? kathaM tena dIkSA gRhItA ? kathaGkAraM ca sa AcArgIbhUya zrIsaGghanAyako'bhavat ? etAn vikalpAn zamayituM ptthtaitccritrm| ___ asti kila saurASTradezamaNDanaM vizrutarASTrakavizrIjhaveracandrameghANI-kaviprakANDazrIboTAdakarAdikavInAmAkaraM zauryaudAryAdiguNAlaGkRtairdhAmikairnItinipuNaizca janairvyAptaM boTAdaitinAmakaM ngrm| tatrasvakIyadhairyaudArya-zaurya-naya-santoSAdiguNaiH samagranagare siMhatayA vizruta: zrIhemacandanAmA vaNikzreSThI vasati sma / sa kArpAsatUlikA-vyApAreNa yathARtu cA'nyadravyavyavahAreNa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svavRttiM niravAhayat / zIla-lajjA-vinayAdiguNairbhUSitA yamunA nAma tadbhAryA''sIt / tayozca traya: putrA jAtA: / jyeSThaH sukhalAla:, madhyamo haragovinda: kanIyAMzca nrottmH| sa evA'smAkaM caritranAyakaH / vaikramIye bANa-vizikha-nidhi-nizAkaramite(1955) varSe kArtikazuklaikAdazyAM tasya janmA'bhUt / susaMskAriNI mAtA nijaputrAn saMskAriNo guNavatazca kartuM sdaivodytaa''siit| ato bAlyAdeva narottamo vRddhabahumAnI glAnAdisevAtatparaH vinayI paropakAravyasanI pitrozcA''jJApAlako'bhavat / pituzcottamasaMskAraiH dhIra: sAhasiko nirbhayazcA'bhUt / jinadarzana-pUjana-guruvandanasupAtradAnamukhyAn nijaparivAragatAn dhArmikasaMskArAnapi sa svAyattIkRtavAn / svIyaprAthamikAdhyayanaM gUrjarabhASAyAM kRtvA narottamenA''GglabhASAyAzcatasra:zreNaya uttIrNAH, pAThazAlAyAM ca dhArmikamadhyayanamapi kRtam / tIvragrahaNazakte: dRDhasmRte: kuzAgrabuddhezcasvAmitvAt sarvatrA'dhyayane sa sdaivaa''gresraayt| kiJca sUrisamrAjAM svAgatayAtrAyAM yo'vyakta: saMskArastasya manasyubuddhaH so'pyanudinaM varIvRdhyate sm| tataH sa pratidinamupAzrayaM gatvA gurubhagavatAM yathAzakti paricaryAM vaiyAvRttyAdikaM ca karoti, gocaracaryAyAM pure nirgatAMstAn sollAsaM zrAvakagRhANi darzayati sUrisamrAjAM ca vyAkhyAnaM sadaivA'nanyacittIbhUya shRnnoti|raatraavpis nityamupAzrayaM gatvA sUrisamrAjAM vizrAmaNAdi karoti / ekadA''hAragrahaNArthaM tadgRhamAgatena zrIprabhAvavijayAkhyena muninA gRha-niHzreNyAmeva sa pRSTaH - "re bAla! kiM tvaM dIkSAM grahISyasi ?" tenoktaM - "avazyaM grhiissyaami|" muniravak - "bho! tava pitarau tvanmastakaM sphottyissytH|" tadA tena kathitaM - " kimapi bhavatu / nA'haM tato bibhemi|" anyadA sUrisamrAjastamapRcchan - " kasya putrastvaM bAla! ?" sa Aha - " bhagavan ! hemacandrazreSThina: putro'ham / " tacchrutvA kimapi noktvA taistasya hastarekhA dRSTAH, tatazca kiJcidvicintya sa visRSTaH / ito vaikramIye rasa-rasa-grahendumite (1966) tasmin varSe sUrisamrAbhiH saparivArairboTAdanagare 37 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturmAsI gamitA / tasyAM caturmAsyAM gurubhagavatAM nityaparicayena paricaryA-zuzrUSAdibhizca narottamacitte tadavyaktasaMskArabIjasyA'GkurA: prAsphuTan / tatazca tena dIkSArthaM prayatnA aarbdhaaH| tena svamanasi dRDhanizcaya: kRto, yad 'dIkSA'GgIkartavyaiva sA'pi sUrisamrATapArzva eva,nA'nyatra / ' boTAdanagare desAiparivArajo amRtalAlanAmA kizora: sUrisamrATpArzva eva dIkSitukAma AsIt / tena saha narottamasya sauhArdamabhavat / tatastau dvAvapi militvA diikssaagrhnnopaayaancintytaam| itazca tatraiva nagare viduSIsAdhvIzrIsumatizriyaH ziSyaikA sAdhvI vizrutavaidyaprakANDazrIIzvarabhaTTapArzve vijayaprazastimahAkAvyamadhyetumavasat / tasyA atIva vallabhatvAt tatsarvakAryANi narottamo'karot , svamanasyuditAMzca dIkSAdiviSayAn sarvAnapi vicArAn sadaiva tAmakathayat / ata ekadA tayA sa ukto yad "dIkSAM gRhItvA tvaM vidvadvareNyazrIudayavijayamahArAjasyaiva ziSyo bhuuyaa:|" tadA tenA'pi tasyAM svamAtarIva pUrNazraddhayA tatsvIkRtam / / kiJcaitattu nizcitamevA''sIt " yad svagRhe dIkSAvArtAyA uccAraNamapi duHzakamatastadarthaM pitroH skaashaadnumtiraakaashkusumvdlbhyaa| atastena nirNItaM yad "dIkSAyAH zreSTha upAya: plaaynmev|" ____ ata: sarvaprathamaM tena sUrisamrAjAM zuddhiM labdhuM prayatnA aarbdhaaH| anekaiH prayatnaiH sa jJAtavAn , yadadhunA te cAturmAsArthaM karpaTavANijyanagare viraajnte| tataH sa tasyAmeva rAtrau yuktyA palAyya yena kena prakAreNa karpaTavANijyanagaraM prAptaH / tatropAzrayaM gatvA sUrisamrAjo'vandata / taM dRSTvA vismayApannaistaiH pRSTaH sa -"bhostvaM kathaGkAramatrAgata:?" tenA'pi yathAvRttaM nivedyoktaM- "ahaM diikssitumicchaami|" ___tacchrutvA drutameva gurubhiH sa vADIlAlanAmakazrAvakeNa saha boTAdanagaraM preSitaH / so'pi teSAmAdezaM zirasi dhArayitvA gtH| katipayadinAnantaraM sa punarapi gRhAt palAyya karpaTavANijyaM praaptH| taM dRSTvA prasannairgurubhagavadbhistena boTAdanagare tatsamAcAraM jJApayituM patraM lekhitaM yad "ahaM karpaTavANijyanagare zrIsUrisamrADantikamAgato'smi, tato bhavadbhizcintA na kaaryeti|" tadanantaraM boTAdAdapi pratyuttaramAgatam / dIpAvalIdineSu mumbApuryA nivartamAno hemacandrazreSThI tatrA''gatya narottamaM boTAdanagaramanayat / gRhaM prApta: sa kenA'pi svajanenanopAlabdho'ta: so'tIvazAntiM 38 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praapt| ___ punarapyavasaraM labdhvA sa palAyita: / pitrA ca gRhmaaniitH| evaM vAraM vAraM tatpalAyanena cakita: pitA'nyadA tamapRcchat - "bho narottama! kimiti tvaM vAraM vAraM palAyase? kiM cikIrSasi tvam ?" pituH samakSaM satyaM bhASitumakSameNa tenA tadA'lIkamevoktaM - " ahaM mahesANAnagarasthapAThazAlAM gatvA piptthissursmi|" __"aho! tarhi kimarthaM palAyitavyam ? gaccha tvam / na tatrA'smAkaM ko'pi baadhH|" evaM bhaNitvA pitrA jyeSThaputrasukhalAlena saha sa tatra pressitH| sukhalAlo'pi taM mahesANAnagaraM nItvA pAThazAlAyAM niveshitvaan| pratinivartamAnena tena rahasi sarve'dhyApakA: karmacAriNazca tatpalAyanavRttAntaM jJApitA: sAvadhAnIbhavituM ca vijnyptaaH| __tasmin gate narottamo'pi palAyAnAvasaraM mArgayati sma / kuto'pi tena jJAtaM yadadhunA sUrisamrAjo'hamadAbAdanagare viraajnte| ata ekAdaze dine tena'hamadAbAde vADIlAlazrAvakopari patraM likhitvA jJApitaM yad ahmmukdine'hmdaabaadmaagmissyaamiiti| tata: pAThazAlAsthAdhyApaka zrItribhuvanadAsAya kathitaM yad "ahamahamadAbAdaM jigamiSurato me tadgamanocitaM mUlyaM dehi|" adhyApakena trINyANakAni dattvA'dhikaM niSiddham / mUlyaM tu pAdonASTANakAnyAsIt / narottamapArzve'pi trINyANakAnyAsan / anyAzca patrapreSaNocitA: kAzcit patrikA (sTempsa) api aasn| tA: kasmaiciddattvA tata: pratizeSa dhanaMlabdham / tatastribhuvanadAsAt svakIyAM vastrAdisAmagrI gRhItvA sa tato nirgataH / tribhuvanadAsenA'nyakarmacAribhyo'sya gamanavRttAnta: kathita: kintu tatsadbhAgyena na kenA'pi tatprati lakSyaM dttm| so'pi satvaramahamadAbAdamabhigacchantamagniyAnamAruhyA'hamadAbAdaM prApta: / tato vADIlAlapreSitasevakena saha pAMjarApoLasthopAzrayaM gataH / sUrisamrAjastadAnIM tatra virAjante sma / tAn vanditvA taiH pRSTenanarottamena yathAtathaM svavRttaM niveditam / tacchrutvA gurubhiH pradhAnazrAvakAnAhUya tadvRttAntaM jJApayitvA tadarthe kiMkartavyaM pRSTam / tairapi vicintya kathitaM - " bhagavan! yadyayaM prabalabhAvanAvAMstadyetasmAyavazyaM dIkSA deyA / pazcAd yatkartavyaM tat krissyaam:|" Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurubhiruktaM - " nA'hamevaMrItyA'smai dIkSAM ditsuH| ito'pyenaM kvacidanyatraiva pressyissyaami| atra tu naiva sthaapyaami|" evaM taiH saha vimRzyA'nyadina eva munizrIprabhAvavijaya-jItavijayAbhyAM saha sa godharAnagaraM prati prsthaapitH| te prathamadine rAyapuragrAma uSitvA dvitIyadine valAdagrAmaM praaptaaH| tatra prAptamAtrameva narottamena munizrIprabhAvavijayAya vijJaptaM - " bhavAnadya mahyaM dIkSAM ddaatu|" zrIprabhAvavijayena niSiddhaM yad - "gurubhagavatAmiyamAjJA yanmAmanApRcchya te dIkSA na deyaa|" tenA'pyatyAgrahaM kRtvA punarapi vijJaptaM - "me'dyaiva dIkSAM dehi| pazcAdyadbhaviSyati tat sarvamahameva smbhaalyissymi|" ___ tasyollAsaM dRSTvotsAhayuktena muninA tadvacanaM svIkRtyopAzraya eva jinapratimA sthApayitvA dIkSAvidhirArabdhaH / atrA'ntare'hamadAbAdato gurubhistatratyavRttaM jJAtuM preSito nara AgataH / tenA''nItaM gurubhagavatAM patraM sadbhAgyena narottamAyaiva dattam / patre dIkSAvArtA'pi nissiddhaa''siit| tat paThitvA narottamena saGgopitam / tato dIkSAvidhirArabdhaH / vaikramIyasya kha-muni-nidhisoma-mitavarSasya (1970) mAghamAsasya zukladvitIyAdine dIkSitasya narottamasya nAma muninandanavijayeti sthApitam / kriyAvasAne tena svayameva patre likhitaM, 'yanmayA'dya dIkSA gRhiitaa| ato'nyaM sAdhubhagavantamatra gmyet|' tacca dattvA ''gataM janamahamadAbAdaM preSitavAn / ___ dIkSAsamAcAraM jJAtvA vismitairgurubhagavadbhiH paMnyAsazrIpratApavijayagaNivarAstatra preSitAH / tataste catvAro'pi munayo vihRtya drutameva godharAnagaraM praaptaaH|| dinadvayaM tatra sthitvA tvaritagatyA mAlavapradezaMprati prsthitaa:| tadvarSe tai rAjagaDhanagare cAturmAsaM kRtam / athA'nyadA muninandanavijayaM vinA trayo'pi munayo glAnIbhUtAH / tadA vyAkhyAnaM ko vAcayet ? ' iti cintayatA paM.zrIpratApavijayena nUtanamunaye pRSTam -" kiM tvaM vyAkhyAnaM vAcayasi ?" tenA'pi sotsAhaM svIkRtaM tat / tatastena vardhamAnadezanAbhidho grantho janasamakSa vyAkhyAtumArabdhaH, ruciratayA vyAkhyAtazca / nUnaM " kimasAdhyaM mahAtmAnam ? " / ito mahesANAnagarasthapAThazAlAyA adhyApakena karmacAribhizca narottamapalAyanavRttAnto boTAdanagare tatpitrAdibhyo jJApitaH / tajjJAtamAtrameva pitR-bhrAtrAdayaH sarve svajanA: sambhUya yena 40 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kena prakAreNa tamAnetumahamadAbAdanagaraM gantumudyatAH / kintu tajjananyA spaSTatayA kathitaM yad "yadi tena dIkSA gRhItA tarhi tamaGgulyA'pi mA spArSTa, yadyadIkSitastarhi yathAkathamapi taM gRhamAnayata / " tadvacanaM svIkRtya sarve'pyahamadAbAdanagare sUrisamrATpArzvamAgatAH / AgatyamAtraM taiH paruSabhASayA yattat pralapya pRSTaM - " kutrA'smAkaM narottamaH ? adyaiva no dadAtu / " 66 "" guru bhagavanto'vadan - 'yadyatra syAt tarhi vilokya taM nayata / taiH sarvata upAzrayaH zodhitaH, kintu kutrA'pi na labdhastadgandho'pi / tato gurubhiste sarve'pyAzvAsitA yat-"so'tra nAstyeva, kintu yadAkadA'pi matpArzvamAgacchet tadA'haM sarvaprathamaM yuSmAkameva jJApayiSyAmi / tato yUyaM yaccikIrSatha tatkuruta / " 1 tacchrutvA vizvastAH sarve svasthAnaM prAptAH / kintvAzaGkito jyeSThabhrAtA sukhalAlastacchuddhiM labdhuM sarvatra mRgayamANo bhrAmaM bhrAmaM kAlikAtA-nagaraM prAptaH / tatra jinAlaye jinapUjAM kRtvA samIpasthopAzraye gurUn vandituM gataH / tadAnIM tatrA'gniyAnavihArI zrIzAntivijayAkhyo ytiraasiit| sukhalAlena vidhipUrvakaM sa vanditaH / tadA muninA - " kutastyo bhavAn ? " iti pRSTe - boTAda nagaravAstavyo'ham / " iti tena pratyuktam / " kiMnimittamatrA''gamanam ?" iti punarapi muninA pRSTe tenoktaM - "kutrA'pi gatasya kanIyaso bhrAtuH zuddhIkartuM bhrAmyAmi / na jAne kva lapsyate ? "C " - tacchrutvA jyotiHzAstrAbhyAsinA tena yatinA praznakuNDalikAmupayujya kathitaM bhrAtA dIkSito'sti / sa ca dvAdazamAsapUrvaM na lapsyate tvayA / ato mA kArSIzcintAm / " sukhalAlo'pyanAyAsameva tadvacanaM zraddhAya zodhanaM muktvA gRhaM pratinivRttaH / itazca caturmAsyAM pUrNAyAM vaikramIyasoma - RSi - nidhi - ekamite (1971) varSe muni - nandanavijayasahitAH paMnyAsazrIpratApa vijayAdayo munivarA rAjagaDhato vihRtya mAravADapradezaM prAptAH / ahamadAbAdato'pi saparivArA: sUrisamrAjo vihRtya mAravADapradezasthasAdaDIgrAmamAgatAH / tajjJAtvA sarve'pi paMnyAsazrIpratApavijayAdayaH satvaraM sAdaDIgrAmamAgacchan / tataH sUrisamrADbharboTAdanagara etatsamAcAraH preSitaH / ataH mAtApitrAdayaH sarve svajanA: drutaM sAdaDIgrAmamAgatAH / tatra muninandanavijayatayA parAvRttaM svaputraM vIkSya pitraitAvadevoktaM yad - " ahaM boTAda nagare 41 - CC tava Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhatayA vizruto'smi / matputreNa ca tvayA dIkSA gRhiitaa| atastvaM siMhaputrAyamANa: siMhavaddIkSAM pAlayeti me'bhilaassH|" tadAkarNya prasannahRdayena muninandanavijayenA'pi sAnandaM tdaashiirvco'nggiikRtm| tadanu muninandanavijayo bahirvajrAyamANAnAmapyanta: zirISakusumAyamAnAnAM bhImakAntahRdAM paramaguruzrIsUrisamrAjAM pAvanasAnnidhye svayaMsphUrtyA ca gabhIrAdhyayane, cArucAritrapAlane, suyogyatapasi, gurusevAyAM, vinayAdiguNasAdhane cA'pramattatayA prAvarttata / tIvramedhAbalena vyAkaraNanyAya-jainasiddhAntAdInAM prAthamikaM jJAnaM zIghraM labdhvA tadvarSa eva saMskRta-prAkRtagranthAstena svayameva paThitumArabdhAH / vaikramIye soma-RSi-nidhi-ekamite (1971) varSe sUrisamrADbhirjAvAlanagare vaikramIye yugma-muni-nidhIndu-mite (1972) varSe ca sAdaDIgrAme caturmAsI gmitaa| tatra nijadIkSAyAstRtIya eva varSe svIyApratimapratibhA prakAzayatA tena tIrthakara-gaNadhara-guruvaryAdInAM stutimayo nAnAcchandonibaddhaH stotrabhAnunAmagrantho racayitvA sUrisamrAjAM karakamalayoH smrpitH| taM dRSTvA'tIvaprasannaiH sUrisamrAbhiH satvaraM sa grantha: zrIjainaprakAzakasabhAdvArA mudraNaM praapitH| anyadA vaikramIyasoma-RSi-nidhi-bhuvanamite (1973) varSe phalavRddhi-nagare caturmAsyAM gurubhagavadbhiH pRSTaM - "nandana! kiM tvaM pravacanaM kariSyasi ?" ___ "avazyaM prabho! kintu kiM vyAkhyAyAm ? " iti nirbhIkazekhareNa tena nirdoSatayA pRSTe, pUjyairapi lakSmIvallabhIvRttyalaGkRtamuttarAdhyayanasUtraM vyaakhyaatumaadissttm| tenA'pi tathe'ti svIkRtya paJcadaza divasAn tadupari pravacanaM kRtam / tatraiva varSe payurSaNAyAM "nandana! kalpasUtrasya katamaM kSaNaM vyAkhyAsyasI" ti pRSTe tena "prabho! prathamaM kSaNaM" ityuktam / tadA, sadA svayameva prathamaM kSaNaM vAcayadbhirapi tadutsAhaM dRSTvA prasannacittaiH sUrisamrAbhinandanavijayena prathamaH kSaNo vyaakhyaapitH| evaM tasyA'nanyotsAhaM, vinayAnvitAmadhyayananiSThAM, vivekapUtamAcaraNaM nirvyAjaM ca gurusamarpaNaM dRSTvA muditamAnasairgurubhagavadbhizcintitaM yad -"ayaM me suyogya: ziSyaH, ata enaM satvaraM pAThayitvA jinazAsanadhurINaM kromi|" 42 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatazca pUjyasUrisamrAjAM saMskRtavAGmayAcAryazrIzazinAthajhAbhidhapaNDitavareNyasya ca samIpe'dhIyAnena muninandanavijayena vyAkaraNa-nyAya-vaizeSika- mImAMsA-sAGkhya-vedAntapAtaJjalAdidarzanAnAM jainadarzanasya ca naike mUrdhanyagranthA adhiitaaH| tatra keSAJcinnAmAnyetAni - nyAya-vaizeSikayo: - tarkasaGgrahaH, dinakarI-rAmarudrIsaMvalitA siddhAntamuktAvalI, vyAptipaJcakaM, siMhavyAghralakSaNaM, siddhAntalakSaNaM, avacchedakatvanirukti :, savyabhicAraprakaraNaM, prazastapAdabhASyaM, nyAyakusumAJjali:, lakSaNAvalI, Atmatattvaviveka ityAdyAH; vedAnte - paJcadazI, vedAntaparibhASA-zikhAmaNi:, advaitasiddhiH; sAGkhaye - sAG khyakArikA, tattvakaumudI, laugAkSibhAskarakRtaH arthasaG graha:, pAtaJjalayoga-sUtravRttiH, zrIharSaviracitaM khaNDakhaNDanakhAdyaM; vyAkaraNe - sArasvatavyAkaraNaM, siddhahaimavyAkaraNaM, nAgezabhaTTasya maJjUSA; sAhitya - sAhityadarpaNaM, kuvalayAnandAdayaH; kAvye - raghuvaMza-kirAtAdyA:; jainadarzane - jainatarkabhASA, syAdvAdamaJjarI, pramANanayatattvAlokaH, aSTakaprakaraNaM, nyAyAlokaH, saptabhaGgItaraGgiNI, aSTasahasrI, sanmatitarkaH, SaDdarzanasamuccayaH, nyAyakhaNDakhAdya ityAdyA aneke mUrdhanyA grnthaaH| eteSvapi kecideva paNDitavaryAntike'dhItA: / anye tu svayameva ptthitaa:| siddhAntamuktAvalI, sArasvatacandrikA ca sAdyantaM knntthsthiikRtaa| anyaccaitAn granthAn paThatA granthasya granthAntaraMTIke'ti nyAyAt tatsadRzaviSayA anye'pi bahavo granthA avgaahitaaH| yathA sAhityadarpaNaM paThatA rasagaGgAdhara-kAvyaprakAzAdyA mahAgranthA avgaahitaaH| darzanaviSayakagranthAn paThatA tena karmasAhityasyA''gamasAhityasyA'pi gabhIramadhyayanaM kRtam / tatra catvAro navyakarmagranthA: saTIkA: shraavkpnndditvryshriihiiraalaalpaarshve'dhiitaa:| anyat sarvamapiprAcInaM navyaM ca karmasAhityaM svymevaa'dhiitm| karmaprakRti(kammapayaDI)stu grAmAnugrAma 43 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viharatA rAtrau candraprakAze ptthitaa| atra viSaye tena tathA talasparzi jJAnaM labdhaM yathA tadAtve na ko'pi sAdhustatpratispardhI AsIt / AgamavAcanamapi prAyastena svayameva kRtm| yadA yasyA''gamasya yogodvahanaM kRtaM tadvAcanamapi prAyastadaiva kRtam / evaM savRttaya: paJcacatvAriMzadAgamAstadviSayakaM cA'nyatsarvamapi saahitymdhiitm| kiJca nijaM sarvamapyadhyayanaM tenA'tIvaikAgratayA tanmayIbhAvena ca kRtaM , adhItaviSayANAM ca rahasyaM boddhumapAra:prayatnaH kRtaH / tena yatkimapi tadadhyayanaviSayIbhUtaM tasya sarvasya sArabhAgo nijamAnasapaTa aGkita iva tenA''jIvanaM na vismRtH| AgamapAThA vA karmasiddhAntA vA nyAyapadArthA vA vyAkaraNAMzA vA sAhityAlaGkArayorasaGkhyazlokA vA, sarve'pi tajjihvAgre evaa'vsn| kiMbahunA ? tAvati laghuvayasi tAvatA'lpakAlena ca munijIvanasya kaThorAcArAn pAlayatA nAnA kaSTAni sahamAnena ca tenA'navarataprayatnairyajjJAnaM labdhaM tadasmAdRzAmaidaMyugInAnAM hInasattvAnAM tu klpnaatigmev| ____ etAdRkSaM gahanaM jJAnArjanaM nirmalaM cAritrapAlanaM ca kurvatA'pi tena svakIyaM mUlakartavyaMgurubhaktistu na kadA'pi vismRtA / sUrisamrAjAM mukhAnnirgatamAtre 'nandana'zabde sa sAJjali 'jI'kArapUrvaM tadAdezaM labdhupAlayituMca sadaivodyata AsIt / pratirAtraM gurubhagavatAM vizrAmaNAdibhaktiM kRtvA teSu nidrAdhIneSu eva svIyasvAdhyAyaM kRtvA pazcAnnidrAti sm| kiM bahunA ? gurubhagavatsveva tadastitvaM vilInamivA'bhUt / anayA gurubhaktyedRzena ca samarpaNena tena gurubhagavatAmiyatI kRpA prAptA yadAjIvanaM sUrisamrAjAM mukhe 'udaya-nandana' iti nAmayugmamAsIt / dazavarSamAtra eva dIkSAparyAye tasyaitAvatI pracaNDapratibhAM, vyAvahArikaM naipuNyaM, vinayAdiguNasampattiM, gahanamadhyayanaM, susthaM tapaH, sAttvikavRttiM ca nirIkSya sUrisamrAjAM citte tasmai paMnyAsapadapraditsA tadanucA''cAryapadapraditsA jAtA / atastaM tairbhagavatIsUtrasya yogodvahanaM kArayitvA vaikramIyazUnya-siddhi-nidhi-taraNi(1980)varSe'hamadAbAdanagare pAMjarApoLakSetre paMnyAsapadaM pradattam / 44 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadanantaramahamadAbAdanagarazreSThizrIkastUrabhAI-maNibhAIvijJaptyA sUrisamrADbhirahamadAbAdanagare zAhIbAgakSetre vaikramIyaloka-siddhi-nidhi-mArtaNDa-mite (1983)varSe vaizAkhe mAsi dIkSAyAzcaturdazesvAyuSazcA'STAviMza eva varSe paMnyAsazrInandanavijayAya nyAyavAcaspati-zAstravizAradasiddhAntamArtaNDa-kaviratna 'ityetaizcaturbhiryathArthabirudaiH saha AcAryapadaM pradattam / ataH paraM te AcAryazrIvijayanandanasUrirityAhvayA jagati praasidhyn| ___vyatIteSu triSu varSazateSu prathamavArameveyati laghuparyAye laghuvayasi ca kenA'pyAcAryapadaM prAptam / tathA'pi tanmanasyahaGkAralavo'pi nodito nA'pi ca jIvane ADambara: prvissttH| kintu saralatA, sAttvikatA nirADambaratA caiva vRddhiGgatA yAvat teSAmasthimajayo: praviSTA iv| itastadAcAryapadapradAnamasahamAnairIAdveSadUSitaiH kaizcidvirodhitattvaiH prerita eka: kazciddhanikaH zreSThI sUrisamrATpArzvamAgatyoktavAn -" bhagavan! vayaM nUtanAcAryabhagavatAM vANI zuzrUSavo'ta: pUjyapAdAstAn vidyaashaalaaNpressyeyuH|" tadabhiprAyaM vijJAtavanta: sUrisamrAjo vijayanandanasUrIn vidyAzAlAM gantumAdizan / te'pi 'tathe ti kRtvA satvaraM tatra prAptAH / ito vidyAzAlAyAM tadIrdhyAmAtsaryapreritA bahavo lokAstadvayAkhyAnaM zrotuM sammilitA abhavan / zrInandanasUribhirapi svIyApUrvazailyA svasthavRttyA cA'tIvaruciraM vyaakhyaatm| tadvarNanaM tu zrotAra eva kuryuH, atra tu tadeva rasapradaM yad- vyAkhyAnAnte'tyantaprahRSTena tena dhanavatA nijapArzvasthAni sarvarUpyakANi parita: sabhAyAM prakSiptAni / tato nUtnA-cAryAbhyarNaM gatvA svadhRSTatAM kSamayituM praarthyt| tadanantaraM gurubhagavadAdezena zrIsaGghasyA''graheNa ca tadvarSe caturmAsyapi bhavyarItyA tairvidyAzAlAyAmeva gmitaa| ____ api ca nijagabhIrazAstrAbhyAsena saha tairvinA'dhyayanaM kevalamanubhavabalenaivajyoti:zAstre zilpazAstre ca naipuNyaM prAptam / paramagurusUrisamrAjAM gurubhagavacchrIvijayodayasUrINAM ca sAnnidhyena tairanayordvayorapi viSayayoragAdhaM jJAnamaneke'nubhavAzca svatIvramedhayA labdhAH / tato jyotiSi Arambhasiddhi-muhUrtamArtaNDa-muhUrtacintAmaNi-dinazuddhidIpikAdaya:, zilpe tu zilparatnAkaravAstusAra-dIpArNavAdyA aneke granthAstaiH svayameva parizIlya tathA''tmasAt kRtA yathA muhUrtazilpaviSayakaguNa-doSayo: poSakA: virodhino'pavAdasambandhinazca zAstrapAThAstadrahasyaM ca sadaiva 45 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanmanasi praasphurn| ___ muhUrtajJAnena taiH samagrabhAratavarSasya zatazo jainasaddhebhyaH khAtamuhUrta-jina-bimbapraveza-aJjanazalAkA-pratiSThA-yogopadhAna-saGghaprayANa-tIrthamAlAropaNAdidharmAnuSThAnaviSayakAni, sva-parasarvagaccha-samudAyavartibhyo yAvat terApantha-sthAnakamArgibhyo'pi sahasrazaH sAdhu-sAdhvIbhya: vihAra-nagarapraveza-dIkSA-padapradAnAdiviSayANi ca saGkhyAtItAni muhUrtAni pradattAni / sarvAghasaMhAriNyA sarvakalyANakAriNyA sunirmalabhAvanayA pradattaiH pavitramuhUrteH sarveSAM dharmAnuSThAnAni nirvighnatayA sAphalyaM prApan / pratyahaM bahavo janAstatpAghe sAkSAt patradvArA ca muhUrtAni labdhumAgacchan / tadA nijazaktito'pyadhikazramaM kRtvA te sarvAn santoSayituM praaytnt| idaM tvatra bodhyaM yat te svajIvane sAMsArikapravRttyarthaM muhUrtadAnAt phalAdezaviSayakajyotiSo mantratantrAdibhyazca sarvadaivA'liptA aasn| zilpajJAnenA'pi zatazo jinaprAsAdAstanmArgadarzanAnusAraM nirmitiM prAptAH / evaMvidhena muhUrtajJAnena zilpajJAnena ca muhUrta-mahAtIrthatayA prasiddhAnAM teSAM khyAti: sarvatra prAsarat janAzca tAn bahu prAzaMsan kintu tanmanasyabhimAnalavo'pi na spRSTaH / api tu zlAghamAnAn lokAn taiH sadA saralatayedamevoktaM yat "sarvo'pyayaM sUrisamrAjAmAziSa: prabhAvaH / ahaM tu pAmaro'jJAnI caa'smi|" yatra yatra pANDityaM tatra tatra dAridraM ArthikaM vA zArIrikaM vA / tatra zarIraviSaye etaduktiM caritArthIkurvatAM teSAM deho'pi pUrNatayA nirAmayo naa'bhvt| dIkSAyA prArambhikeSu varSeSveva vaikramIyaveda-muni-nidhi-sUra (1974) varSe bIkAneranagare teSAM hRdayazUlarogo'bhavan kintu gurubhagavatAM nirantaraiH kuzalopacAraiH satvaraM te svsthiibhuutaaH| vaikramIya-bhuvana-siddhi-nidhi-mArtaNDamite (1983) varSe vAyorvyAdhiralagat / so'pi ca yAvajjIvaM tAnupAdravIt / evaM dakSiNapArzvapIDA-yakRtpIDA-yakRcchophAdayo'pyaneke vyAdhayo yAvajjIvaM teSAM sAhacaryamakurvan / vaikramIye candra-candra-kha-yugalamite (2011) varSe tairjJAnapaJcamIdine upavAsa: kRtastadanu SaSThIdine pAraNakAnantaraM tatsvAsthyamatyantaM vyakarot / te mUchau~ prAptA: / trINi dinAni yAvad vaidyairbahava upacArA: kRtAstathA'pi te na sajjIbhUtAH / tadA 46 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jIvadayArucinA zrAvakasArAbhAI-ityanena saunikagRhAt zatazo jIvA mocayitvA tatsamIpa aaniitaaH| tatasteSAM karNamUle -" bhagavanta:! bhavadArogyanimittamenaM jIvamabhayapUrvakaM mocyaam:|" ityuktvA pratyekaM prANinaM bahirnayati sm| evaM zataza: kRtam / tato'parAhne vaidyairantimopacAratayA sUcivedhaprayogeNauSadhaM dattam / tenauSadhena zanaiH zanaiH sajIbhavadbhistai stribhirdinairbhAnaM labdham / sabhAnAn tAn dRSTvA tatrasthA munayo militAzca janA atIvA''nandaM prAptAH / sarvairuccanirghoSeNa jayanAdaH kRtaH / etadRSTvA te suptotthitA ivA''zcaryaM prAptAH / tato viditasvavRttAntAste kathitavanto yad - "mayA'dya punarjanma labdham / " etadanantaraM varSaM yAvat te'nekavyAdhibhirupadrutA vaidyopacAraizceSatsvasthatAM prApan / kintu pUrvavat svAsthyaM tu naiva labdham / vaikramIye siddhi-sUryazUnya-yugmamite siddhi-yugma-zUnya-yugma-mite(2018-2028) ca varSe dakSiNa-vAmapArzvayoH sAraNagrantherupadravo'bhUt / zastrakriyayA ca te sjjiibhuutaaH| __ vaikramIyasUrya-loka-zUnya-yugmamite(2031) varSe teSAM kaphaprakopo'bhUt tena cazItajvaro lagnaH / dinadvayenA'pi sa vyAdhirnaiva naSTaH / tataH sarveSu cintitA abhavan / kintu vaidyAnAM sAdhUpacArairnirAmayIbhUtAste punarapi punaravatAro labdha ityanvabhavan / evaM cA'nyairapi bahubhirlaghuvyAdhibhiste'paTuzarIratvAdAjIvanamupadrutAH / kintvidamatra jJeyaM yadetAvadbhirvyAdhibhi: pIDitA api te nijasattvapUtacAritrabalena dRDha-sthiramanobalena ca svamanasA kadA'pyasvasthA nA'bhavan nA'pi ca zAsana-saGgha-tIrthAdInAM kAryANi sthgitvntH| zarIraviSaye te dAridyamanvabhavannapi guNasampattyA tu cakravartino'pyadhikasamRddhimanta Asan / nirADambarA saralatA''jIvanaM teSAM vicAra-vaco-vartaneSu kSIranIratayA''tmasAdbhUtA / taiH svajIvane kadA'pi dambhalavayutamapi na cintitaM nA''cIrNaM na cA'nyeSAM vaJcanA svavacanaiH kRtA / yatkAryaM manasi cintitaM tadeva vacassu prakaTitavantastadeva cA''caranti sma / bAhyADambarastu kadA'pi tajjIvane praviSTiM na praapt| __ evaM sahajasahiSNutA'pi tairnijajIvane susAdhitA / svanindakairvirodhibhiravarNavAdibhizca te kadA'pi nA'svasthIbhUtA: nA'pi tadvirodhAya pratyuktavantaH / api tu tatkaruNayA, premNA tatkAryasAdhakatayA ca tAn svAnukUlitavantaH / eSA'pi sahiSNutA vyApakarUpeNa paramatasahiSNutayA 47 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paradharmasahiSNutayA ca vistRtaa| anayA pariNatasahiSNutayA te pAtaJjalayogadarzana-bhagavadgItAmanusmRtyAdInAM siddhAntaiH saha jainasiddhAntAnAM samanvayaM kRtvA svapravacanaM vyAkhyAtavantaH / vedAntasyA'pi gahanAbhyAsitvAt te dvaitAdvaitaviSayaM tattvajJAnaM tajjJairanyadharmibhizca sarasaMcarcitavantaH / zaivAdInAmitaradharmiNAM dharmakAryANi zrutvA prasannIbhUtAste tAn sarvadA prAzaMsan yad - 'iyatAMzenA-'pi teSu dharmabhAvanA vidyate / yadyapi te'jainAstathA'pi te dharmabhAvanayaiva nijadharmakAryaM kurvanti / anayA dharmabhAvanayaivA'smAkaM saMskRti sarvadA vijayavatI vrtte|' AtmIyatvaM sahRdayatvaM ca tatsvabhAve'bhinnAGgAyete sma / AtmIyatvAt teSAM dveSiNo'pi bhaktAyante sma, sahRdayatvAcca vidvAMsa: sajanA lokavikhyAtAzca jnaastaanaadryn| teSAM vizAlahRdayaguhAyA vAtsalyAmRtanirjharaM sadaivA'vahat / saMsAraklezadagdhA jIvAstadantika-mAgatya cittazAntimanubhUtavanto vAtsalyAmRtapAnaMca kRtvA dhanyaMmanyAzcA'bhavan / kadA'pi paGkti-bhedamakRtvA tairnirjharavat sarvAn dhanikanirdhanAn sAmAnyaprasiddhAMzca janAnavizeSa svavAtsalyasudhApAnaM kAritaM, yAvan mArgacyutA: patitA vA'pi tai: svavAtsalyasindhau snApitA: punarapi ca maargsthiikRtaaH| etena ziSTeSu 'yasya ko'pi nA'sti tasya zrInandanasUri: ' ityuktiH prAsidhyat / anena nirvyAjena ni:svArthena ca vAtsalyena te svasamaye'jAtazatrUbhUtA Asan / janasAmAnyeSvapi tAn pratyeSA pUrNazraddhA AsIt yat - 'zrInandanasUrimahArAjAnAmAzIrvAdenA'smAkaM jIvanaM zAntimayaM bhavet / ' anayaiva zraddhayA prabhUtA janA: pratyahaM tAn vandituM tadAziSaM ca labdhumAgacchan / te'pi prasannahRdayena vAsakSepa- maGgaloccaraNa-sUrisamrADnAmoccaraNapUrvaM sarvebhya AziSamadadan / tebhyo bAlakA atIva priyA Asan / ato bahuzaste'pAravAtsalyena bAlakai: sahA''nandaM kurvanto vyalokyanta / teSAM vyAkhyAnamapi maitryAdibhAvanAbhAvitaM vizvavAtsalyavAsitaM cA''sIt / nirbandha-vastulakSiguNAnurAgitayA te yatra tatra sarvatra vikhyAti prApan / svaparasamudAyagacchasthAnAM sAdhusAdhvInAM satkAryANi sadanuSThAnAni ca te hRdypuurvkmnvmodnt| zrAvakANAM gRhasthAnAM cA'pyucitapravRttiM te sadA praashNsn| niSpakSatA teSAM guNeSu muurdhaayte| sakalasaGghahitArthaM te sva-para-pakSamavagaNayya taTasthavRttyaiva 48 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vartante' iti janasamAje dRDhazraddhA''sIt / ataste prAya: sarvasaGghAnAM zreSThiANaMdajIkalyANajIsaMsthAyAzca mukhyamArgadarzakatayA prasiddhi prApan / teSAM gurubhaktirapyadvitIyA''sIt / svadIkSAprabhRti sUrisamrAjAM svargagamanaM yAvattairakhaNDaM sUrisamrAjAmAhAra-pratilekhanA-paricaryA-vizrAmaNAdivaiyAvRttyaM kRtam / AjIvanaM tai: sUrisamrADbhyo yad roceta tadeva kRtaM, teSAmanuzAsanamAjJAzca sadaiva pAlitA:, sUrisamrAbhirnijajIvane ye ye AdarzA: siddhAntAzcA'GgIkRtA AcaritAzca te ta evA''darzA: siddhAntAzca taiH sUrisamrATsujIvatsu svargateSu cA'pi svajIvane ekaniSThatayA svIkRtA pAlitAzca / anayA'nanyagurubhaktyA te gurubhagavatAM hRdaye'vasan / ' te dhanyA yeSAM hRdaye gurubhagavatAM vAsa: kintu te dhanyAtidhanyA ye gurUNAM hRdaye vasanti / etaduktiM caritArthIkurvANA zrIvijayanandanasUrayaH satyaM dhanyAtidhanyA abhavan / teSA-mutkRSTAM bhaktiM dRSTvA janA avadan- " sUrisamrAjAM dve praticchAye-zrIvijayaudayasUraya: shriivijynndnsuuryshc|" sUrisamrAbhirAhateSu sarveSvaJjanazalAkA-pratiSThAdiSvanuSThAneSvanyeSu ca kAryeSvAmUlacUlametau dvau guruziSyAveva prAvartetAm / svajIvanasya pratipalaM gurubhagavatAM caraNayoH samarpayatAM teSAM sUrisamrAjAM svrggmnprsnggo'tiivaa''ghaatkaaryaasiit| ato yadA kadA'pi tannAmazravaNAnantarameva teSAM netre ashrubhirpuuryetaam| sUrisamrATsu svargateSu tajjIrNoddhRtasya kadambagiritIrthasya sarvAGgINavikAsArthaM te sarvAyAsena prayatnAn kRtavantaH / teSAM manasi satatameSA bhAvanA'raMramyata yat - 'sUrisamrAbhizcikIrSitAni sarvANyapi kAryANi paarnggmyitvyaanyev|' sUrisamrAjAM svargamananAntaraM te nijakAryeSu sadA tdnt:prernnyaivaa'vrtnt| pratyahaM svAntikamAgatAn lokAn te sUrisamrAjAM nAmoccaraNapUrvameva vAsakSepa-maGgaloccaraNa-muhUrtadAnAdi kRtavantaH / nijagurubhagavatsahitaistairbahubhiH prayatnaiHsaGkalitaM sUrisamrAjAM jIvanacaritramapi tajanmazatAbdIvarSe zrIzIlacandravijayamuninA lekhayitvA granthasvarUpeNa prkaashitm| teSAmananyAM gurubhaktiM guruzraddhAM ca tatsvazabdeSveva pazyAma: - " jagadvandanIyA, jagadguravo, jainadharmasya zAsanasamrAjo, vartamAnasamaye yugapradhAnatulyA:, bAlyAdakhaNDabrahmacaryeNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAjvalyamAnanakSatratulyA:, sugRhItanAmadheyA:, sUricakra-cakravartina: paramapUjyAcAryabhagavanta: zrIvijayanemisUrIzvarajinmahArAjA:, ye mama mahopakAriNaH, mamA'nAthasya nAthA:, mamA'zaraNasya zaraNyA:, mama paramoddhArakAH, mama tArakAH, mamA'bodhakasya bodhakA:, mama samyagdarzana-jJAna-cAritrasvarUpAM ratnatrayIM prApakA:, tasyAM sthirIkArakAH, uttarottaraM tadvRddhikArakAH, mAM ca vItarAgazAsane iyaduccakoTau sthApakA: snti| mAM pAmarakITakarUpaM kuJjarIkArakANAM paramagurubhagavatAM teSAmupakArasyarNaM bhavakoTikoTiSvapi nivartayituM na zaknomi / teSAM mukhakamale'ntimazvAse'pi 'udaya! nandana!' itinAmayugmamAsIt / " ityAdi / enAM gurubhakteH parAkASThAM vandAmahe / teSAM vyaktitvaM zAntamojasvi cA''sIt / nijaudAryapUrNavRttyA te sva-para-pakSa-samudAyagaccheSusarvasaGgreSu ca mArgadarzanArthaM sarvamAnyasUrivaratayA prasiddhA Asan / naitikasattvaM, satyadAya, dIrghadRSTiH, ucitanirNayazakti:, vighnazatairapyucitanirNayAdaparAvartanaM, sarvatraucityayukto vyavahAraH, spaSTavaktRtvaM, sadhaikyAbhilASaH, sarvatomukhI jJAnapratibhA, lokaiSaNA-mAnaiSaNAtyAga ityAdayo'neke guNAsteSAM jIvananabhasi tArakAyante / kintu, aparimeyatvAt teSAM varNanaM kartumasamarthA vym| ___etattu cintyaM yat -svadIkSAprabhRti yAvajjIvaM tairnijasaMsArikuTumbijanaiH sahA'nAsaktatayA kadA'pi patrasamparko'pi na kRtaH / enAM nirlepatAM smAraM smAraM tatkuTumbino'dyA'pi gauravamanubhavanti / anayaiva nirliptyA prabhAvitena teSAM saMsArijyeSThabandhunA zrIsukhalAlena vaikramIye 50 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidhi-muni-nidhi- soma - mite (1979) varSe zrIstambhanapure sUrisamrAjAM hastena dIkSAmaGgIkRtya pUjyAcAryavarya zrI - vijayodayasUrINAM ziSyatvaM svIkRtam / tannAma munizrIsumitravija sthApitam / vinaya-vaiyAvRttya-zAstrAbhyAsAgamAdhyayana- nirdoSacAritrapAlanAdiguNaiste upAdhyAyapadavIM prAptA: / gurubhagavatA-matyAgraheNA'pyAcAryapadavIM niSidhya paJcacatvAriMzad varSANi dIkSAM prapAlya svasamagrajIvanaM gurunizrAyAmeva vyatIya vaikramIyaveda - netra - zUnya - yugma-mite (2024) varSe zrIkadambagiritIrthe svargaM gatAH / ito vaikramIye siddhi-siddhi - nidhisomamite (1988) varSe teSAM saMsAripituH zrIhemacanda zreSThino'ntimasamaye tatsamAdhi pradAnArthaM sUrisamrADbhirboTAdanagare caturmAsI kRtA / tataH sUrisamrAjAM putrAcAryazrIvijayanandanasUrINAM ca pAvanasAnnidhyena prasannatAM samAdhibhAvaM ca prApya zrIhemacanda zreSThI samAdhimaraNena divaGgataH / vaikramIyasiddhi-candra- zUnya - netramite (2018) varSe dvitIyasya saMsArijyeSThabandhoH zrIharagovinda-dAsasya vinatyA upAdhyAya zrIsumitravijayasahitAH zrIvijayanandanasUrayo boTAdanagaraM caturmAsyarthaM prAptAH / tatsAnnidhye dharmabhAvaM sAdhayitvA so'pi samAdhinA svargataH / iti prAsaGgikam / samastasaghaikyAya prathamaM sUrisamrADbhiH sahitaistatsvargamanAntaraM ca svatantratayA taistithicarcAyAM zramaNasaGghasya netRtvaM svIkRtya yatkAryaM kRtaM tadavismaraNIyaM, kintu vistArabhayAdatrA'prastutam / sUryatejasi grahAditejAMsIva sUrisamrAjAM zubhakAryeSu teSAM zubhakAryANi saGkrAntAni / sUrisamrATsu svargateSu tadAdRtAnyanyAnyapi ca bahUni zubhAni kAryANi tairnijajIvane kRtAni kAritAni ca / teSu madhupurI (mahuvA) - ahamadAbAda-sAbhramatI-kadambagiri - surendranagara- pAdaliptapuravalabhIpura-rANakapura-stambhanapura- boTAda - zrIzatruJjayAnadIbandha - (Dema) AdisthaleSu jinAlayajinabimbAdInA - maJjanazalAkA-pratiSThA, sva-parasamudAyasthAne kasAdhu bhagavadbhya AcAryAdipadapradAnaM, prabhUtajanAnAM dIkSA - bRhaddIkSe, upadhAnAdIni zatazo dharmAnuSThAnAni, sUrisamrAjAM jIvanacaritamayasya zAsanasamrADA -hvagranthasya prakAzanaM - ityAdIni mukhyAni santi / 51 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - zramaNabhagavato devAdhidevaparamAtmazrImahAvIrasvAmino nirvANasya paJcaviMzazatAbdInimittamAdRtasya mahotsavasya dIrghadRSTipUrvakaM saphalaM netRtvaM teSAM jIvanakAryeSu muurdhaayte|| subahubhirvirodhairapyavicalitatayA taijainazvetAmbaramUrtipUjakazramaNasaGghasya netRtvamaGgIkRtya nirvANamahotsava: pravartita: , tasya bhAratadeza-pradhAnamantrizrImatIindirAgAndhI-rASTrapatiprabhRtibhyaH zubhAzIrvAda-zubhecchA-sandezapreSaNAdivRttAnta: saraso'pi nA'tra vrnnyte| etaiH sarvazubhakAryA: zAsanaprabhAvanAstaiH kRtA yacca kundendunirmalaM yaza: prAptaM tato'pi , svajIvanasya pratikSaNaM jinazAsana-samarpaNaM, deva-guru-dharmeSvananyaniSThA, sva-paragacchasthasAdhu-sAdhvInAM vAtsalyapUrNA vizrAmaNA, sva-samIpamAgatAnAM janAnAM kalyANabhAvanA, saGghakyAbhilASaH, anekavidhamuhUrtadAnaMityAdibhistairyAH zAsanaprabhAvanA: kRtA: yacca sphArayazo labdhaM tad boddhaM tasya gaNitiM kartuM cA'smAdRzAmaidaMgInAnAM tucchabuddhInAM shktirnaastyev| ___ vaikramIye netra-bhuvana-zUnya-karNamite (2032)saMvatsare teSAM vayaso'STasaptatitamavarSArambhe kArtike mAsi ahamadAbAdasthenA'nyaizca saGghasteSAM jIvanabhavyatAmabhivAdayituMpaJcadivasIyo maGgalamahotsava AyojitaH / tatra mahotsava eva teSAM guNAnumodanasabhA yojitaa| tadA'nekaiH prasiddhaiH sAmAnyaizca janaisteSAM guNastutayaH kRtaaH| idamatra cintanIyaM sudhIbhi:- yat tithicarcAvIranirvANamahotsavAdiSu bahuprasaGgeSu virodhibhirmukhazataiste ninditAstadA yathA tairnirapekSatayA nirvikAravRttyA ca sarvamapi soDhaM tathA'tra sabhAyAM tatpura eva prArabdhe prazaMsAprasaGge'pi te nirlepatAM nirvikAravRttiM ca smaashryn| viralA vyaktaya eveze stutiprasaGge'haGkAreNa na lipynte| sUrisamrAjAM kRpAprasAdena svIyasaralatAnamratAdibhizca sadguNairahaGkAraM nAzayitvA te'pi vilkssnnvyktitvbhaajo'bhvn| kiyad vA teSAM guNavaibhavaM gaNayAma:? sa tu jalanidhiriva niSpAra:,vayaM hi ni:sthAmAnastaM tarItum / ata: pUjyavaryANAM jIvanasandhyAvRttaM vicaaryaamH| zrIzatruJjayamahAtIrthe bahuvarSebhya pUrvaM teSAM muhUrta-mArgadarzanapurassaraM zatazo jinapratimA utthApitA Asan / tAsAM punaH pratiSThArthaM zrIANaMdajI-kalyANajIsaMsthayA mUlajinaprAsAdasya parisara eva navInaM jinAlayaM nirmApitamAsIt / tatastAni jinabimbAni pratiSThApayituM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrA''gamanAya saMsthAmukhya-zreSThizrIkastUrabhAI- lAlabhAI-ityanenA'nyaizca saGghAgraNIbhirvinatipUrvakaM te AmantritAH / ataste pAdaliptapuramabhigantumudyatA: mArgazIrSakRSNatRtIyAdine'hamadAbAda vihAramArabdhavantaH / 1 CC AcAryazrIvijayapriyaGkarasUri-zrIvijayasUryodayasUri-zrIdurlabhasAgarasUriprabhRtibhi: saha viharantaste krameNa mRgazIrSa kRSNacaturdazIdine tagaDIgrAmaM prAptAH / tatra prAtaH samaye AhAraM gRhItvA sUryAtapaM grahItumupAzrayasya bahirbhAge upaviSTaistairmama gurubhagavato bhagavadgItAyA dvitIyAdhyAyasya sthitaprajJasvarUpavarNanasya zlokAH pAThitA: / aparAhne AkarugrAmAt pUrvaparicito vaidyazrIkizorabhAI-ityAgataH / tena sArdhaM te svAsthyacarcAM kRtavantaH / tataH sAyaMkAle dazonapaJcavAdane AhAragrahaNAnantaraM mukhamAcamatAM sahasA - bho ! mama kimapi bhavatI" ti vadatAM teSAM ziro'vanataM, jihvA valitA / hastAt pAtraM patitam / mukhAcchabdA vizIrNAH / drAgiti sarve militaaH| kAryavazAdanyatra gato vaidyo'pi drutamAhUtaH / tenA'pyAgatya nADIparIkSaNaM kRtvA sarvebhyaH kathitaM - "mahArAjA:! guruvaryANAM svAsthyaM cintAjanakaM jJAyate " iti / tacchrutvA sarvai: kathitaM - " vaidya ! yena kenA'pyupacAreNa tAn sajjIkarotu bhavAn / " tatastena sUcivedhenauSadhaM dattvA dhandhukAnagarAd gAndhInAmAnaM vaidyamAhvAtu - manuruddham / jhaTiti tadvayavasthA kRtA / kintu pratikSaNaM pUjyavaryANAmasvasthatA'vardhata / tad dRSTvA vaidyenoktaM 'bhagavantaH ! gurubhagavanto na cirAya / bhavanto yatkartavyaM drutaM kurvantu / " - satvaraM sarvairnamaskAramantraraTanamArabdham / catuHzaraNasvIkArapAThazca bhaNitaH / tacchrutvA gurubhagavadbhiH kSaNaM netre unmIlya parito dRSTvA nimIlite / tanmukhe prasannaM mRdu ca hAsyaM prasRtam / viMzatyadhikapaJcavAdane teSAM nADI ruddhA / vaidyena samyak parIkSya paJcakSaNAnantaraM kathitaM - " hRdayaM sthagitam / gurubhagavanto na vidyante'smin dehe / " e tadAkarNya sarve stabdhIbhUtAH / ko'pyetat satyaM na manyate / tadAtvaeva prANavAyusAdhanAdiyuto gAndhInAmA vaidyo dhandhukAta AgataH / sarvaizcintitaM 'kiJcid bhaviSyati / ' kintu tenA'pi nirIkSya kathitaM - " niSprANametat zarIram / " sarveSAM mano hRdayaM zarIraM ca nizceSTIbhUtaM styAnIbhUtamiva sarvatra tamaH prasRtamiva / vajrAhatA iva sarve kiMkartavyavimUDhA abhavan / AH ! duHzakaM khalu tad varNanam / 9 53 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - drutamevA'hamadAbAdanagare'nyatra ca sarvatraiSa: samAcAra: preSitaH / taM prApya zokAkulahRdayA: zrAvakA ahamadAbAda-boTAda-baravALA-valabhyAdinagarebhya: satvaraM tgddiigraamNpraaptaaH| rAtrau sarvairapi sammilya pUjyavaryANAM nazvaradehaM tajanmabhUmi boTAdanagaraM netuM nirNItam / tataH phulacandabhAIAdizrAvakai- rgRhasthocitamantimavidhiM kRtvA taccharIraM samyagrItyA dolAyAM sthaapitm| dvitIyadine prAta:sArdhacaturvAdane caturbhirmunibhistribhizca gRhasthaiH saha dvau dolAvAhako dolAmutpATya boTAdaM prati prasthitau / madhyAhnasamaye boTAdamAgatya sarvajanadarzanArthamupAzraye taddeha: sthApitaH / ito boTAdanagare'pisahasrazojanA militaa:| anyasthalebhyo'piprAyo janAnAM shsrpnycviNshtiraagtaa| aparAhne trivAdane bhavyazibikAyAM gurubhagavatAM dehaM prasthApyA'ntimamahAyAtrA nirgtaa| akhilanagaraM paribhramya sArdhapaJcavAdane jinAlayapura: (yatrA'dhunA zrInemi-udaya-nandanavihAranAmopAzrayo vidyate tatra) teSAM saMsAribhrAtRjena zrIjayantIbhAI-ityanenA'zrupUrNanetreSu janasahasreSu pazyatsu taddehasyA'gnisaMskAra: kRtH| agamyaH khalu prakRte: kramaH / pUjyavaryANAM saMsArI pitA zrIhemacandazreSThI jyeSThabhrAtA haragovindadAsazcA'STasaptatitame varSe divnggtau| svayamapitulyavarSe kAladharmaM praaptaaH| sUrisamrAjo vaikramIyAbdasyA'ntime dine svrgtaaH| tadagnisaMskArastu vaikramIyanavavarSasya prathamadine kRtH| ete tu aisavIya-varSasyA'ntime dine svargavAsaM prAptAH, agnisaMskArastu navavarSasya prathame dine kRtH| kaH khalvetAdRzAn rahasyAn zodhayet ? atha madIyaM kinycit| yadyapyaudArika-mAnasAdhyAtmikadehena teSAM pavitrasAnnidhyaM puNyanizrA ca nirbhAgadheyAvataMsena mayA naiva prApte,tathA'pi tadvinirmitena madIyagurubhagavadpa-nijapratikRtinA jIvacchilpadehena zabdadehena ca teSAM prasAdapUrNaM sAnnidhyaM kalyANakarI ca nizrAM dhanyaMmanyo'haM sdaivaa'nubhvaami| prAnte, nirdambhasaralatA-pavitrasAdhutAsvAminAM guruvaryANAM kRpAprasAdena tadIyaguNaratnAkarAd guNalavo'pi madIyajIvane prakaTIbhavet tadbalena ca durguNAnAM tamo duuriikuryaamitybhyrthyaami| 54 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sarvatomukhajJAnapratibhayA tairnijajIvane SoDaza granthA viracitAH / svasthavidvattayA bhavyavicArazaktyA ca teSAM sarvakRtayaH susamRddhA: santi / etAni tannAmAni - granthanAma racanAsaMvat racanAsthalam 1. jainastotrabhAnuH vaikramIya 1972 sAdaDI 2. jainasiddhAntamuktAvalI- tattvakalpalatAbhidhaTIkopetA " 1975 ahamadAbAda 3. SaDazItiprakAza:(caturthakarmagranthaTIkA) " 1976 udayapura 4. karmastavaprakAza:(dvitIyakarmagranthaTIkA) " 1979 stambhanapura 5. sUristavazatakam 1979 6. samudghAtatattvam 1984 7. tIrthakRnnAkarmavicAra: 1985 madhupurI(mahuvA) 8. pratiSThAtattvam 1989 kadambagiri 9. munisammelananirNayAnuvAdaH 1990 ahamadAbAda 10. syAdvAdarahasyapatravivaraNam 1992 kadambagiri 11. paryuSaNAtithivinizcayaH 1993 jAmanagara 12. Acelakyatattvam 1984 stambhanapura 13. haimanemipravezikAvyAkaraNam ahamadAbAda/ stambhanapura 14. jainatarkasaGgrahaH stambhanapura 15. zrIpadmAvatIstotram pattana 16. zrIkadambagiristotram " 1993 (ekasminneva divase viracitam) 1986 " 1983 1982 jAmanagara 55 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teSAM sAhityaprasAdalezamatra prstaumi| zrImatstambhanapArzvanAthabhagavan! lagnaM mano me tvayi tRptiM yAti tathA'pi tacca taralaM nA'dyA'pi sammUrcchitam / tannAtha! tvarayA kRpaikasudhayA mAM siJca siJca prabho! yena tvanmayatAM gate nu hRdaye nA''pnomi durvedanAm // 1 // (zrIstambhanapArzvanAthajinASTakam) kadA'haM kAdambe vimalagirizRGgAratilake vasAna: santApaM trividhamapi tIvra prazamayan / parAtmAnyAtmAnaM samarasavilInaM ca vidadhat samAneSye so'haMdhvanitahRdayo'zeSadivasAn // 2 // vasan kAdambAre: paramaramaNIye parisare sthito yogAbhyAse shmdmsmaadhaansubhge| jagannAtha: trAtazcaramajinanAtheti pralapan avizrAntaM tattvaM niravadhi gamiSyAmi hi kadA?|13|| namaste kAdambA'maranaranamasyAya ca namo namaste kAdambA'dharitaparatIrthAya ca namaH / namaste kAdambA'vanitalalalAmAya ca namo namaste kAdambA'dbhutaguNanidhAnAya ca namaH // 30 // siddhakSetraM zarIraM tribhuvanatilakaM mukhyazRGgaM ziro me bAhustAladhvajAdriH prathama iha tathA hastisena: paro'yam / puNyA zatruJjayeyaM zamadamalaharI dhyAnayoga: kadambo jyotiSmAnantarAtmA'pyatha jayati tanau nA'sti kinycidvhirme||33|| (zrIkadambagiritIrtharAjastotram ) (1993tame'bde jAmanagaracaturmAsyAmekasminneva divase racitaM catustriMzacchlokamayametatstotraM paThitvA'tIva pramuditaiH sUrisamrAbhiH pUjyAcAryazrIsAgarAnandasUrIzvarANAM samakSamatyullAsena kathitaM yad -"pazyata pazyata sAgarajinmahArAjA! mama nandanenedaM stotramekasminneva dine viracita"miti / ) 56 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaitADhye naminA tathA vinaminA bhaktyA samArAdhitaM zakrendRSNagabhastinAgapatibhi: svIye vimAne'rcitam / zrIkRSNena jarAnivAraNakRte snAtreNa sampUjitaM zrIzaddhezvarapArzvanAthamanaghaM staumISTasaMsiddhaye // 1 // kIrtiryasyA'skhalitamavanau dIpyate sarvadikSu pIyUSAmbhonidhilaharikA bhAratI srvbhaavaa| dhIsAmrAjyaM paricitasamasvAnyazAstraprapaJcaM so'stu prauDhaprakaTamahimA nemisUrirmude naH // 2 // (samudghAtatattve maGgalazlokau) prauDhaprabhAvasubhagA suvizuddhavarNA puurnnaabhilaassvibudheshnissevnniiyaa| vANI kaveriva mudaM vitanotu puNyA zrIstambhanAdhipatipAdanakhAvalI vaH // 1 // siddhAntAzca nayA: kaNAda-kapila-vyAsAkSapAdodbhavA mAyAsaunava-jaiminIyasamayA yenA'khilA veditAH / tattannavya-mahArtha-zAstraracanA-samprApta-sadgaurava: so'yaM zrIgurunemisUribhagavAn bhaTTArako na: zriyai // 3 / / (Acelakyatattve'ntimamaGgalazlokau ) yaddhairyeNa samAnabhAvakalito merustu dAryAnvito gAmbhIryeNa samo'pi yasya jaladhi: kSAreNa smpuuritH| yadvaktrAnuvidhAnakAryapi sadA candraH kalaGkI khalu so'yaM sarvaguNAkaro vijayate zrIvardhamAno jinaH / / 2 / / yaM dhyAyantI sarasvatI tribhuvanasvAminyatha zrImatI zrIyakSAdhipatiH surAdhipatayazcA'zeSasampatpradam / sarvA labdhaya Azrayanti zaraNaM yaM caiva nityaM mudA vande taM bhagavantamAdimamuni zrIgautamasvAminam // 3 // (jainasiddhAntamuktAvalyAM prArambhikamaGgalazlokau ) 57 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAn vIrajino jIyAd yacchAsanarasAyanam / rasayitvA'bhUnnUnaM zithilA me bhavArtayaH // 2 // zrIgautamendrabhUti: stAd bhavyAnAmindrabhUtaye / kavalai: kevalAlokakartA yo'bhUt tapasvinAm // 3 // yannAmasmRtimAtreNa sidhyanti sarvakAmanA: / sudhAdhAropamA yadgIramoghA bhavyadehiSu // 4 // pUjyAste zAsanoddhAra-dhurINA dhIrabuddhayaH / pavitraprauDhasAmrAjyA jayanti nemisUrayaH ||5||yugmm|| (pratiSThAtattve maGgalazlokA:) kiJca tairgurjarabhASAyAmapi tIrthakarANAM SaT stavanAni viracitAni / vistArabhayAccA'tra nopanyastAni / atha teSAM kAnicit prAsaGgikavacanAni prastUyante (ekadA jApAnIya eko bauddha: sAdhu: cU-cI-hA-sI-ityAhna AgamAdhyayanArthaM bhaartdeshmaagtH| sa kadAcit pUjyavaryAntika mAgataH / tadA tena -"adyatane vaijJAnikayuge dharmasya kA'vazyakatA ? kazcopayoga:?" iti pRSTe'yaM teSAM pratyuttara: -) " dharmo'nItimAcarantaM nItimantaM karoti / yadyapi rAjapuruSA apyanyAyinaM nItizAstrAnusAreNa dnnddynti| kintu na tena sa nItimAn bhavati nA'pyanyAyo nazyati / dharmastu premNA'nyAyaM nAzayitvA janatAM nItimatIM karoti / etadarthamevA'smin yuge dhrmsyaa''vshyktaa|" 2. "dhanikA vidvajjanocitamAnandaM kadA'pi nA'nubhavanti,vidvAMsastu yadRcchayA dhanikocitamAnanda manubhavituM samarthAH / dvayormadhye iyAneva bhedH|" 3. "samagrasampradAyasthA jainAstu kadAcidaikyaM praapsynti| kintvasmAsveva dvAdazabhrAtRSutrayodaza mahAnasA: santi / yadi te ekIbhavanti tadA bADhaM bhavet / parantu sarve'vacaneSveva dhanikA:' svArthaM tu naiva tyajanti, tatazcaikyaM kathaM bhavet ? / " 4. "jainadharmastu mahAn vizAlazca / tAdRzo vizAlo na kasyA'pi dharmaH / sa na saGkucitaH, kintvasmAbhiH sa kuupmnndduukaayit'sti| puna: kathaM sa vizAlIkriyeta ? kathaM tasya vizAlatA'rpaNIyA etadarthamasmAkaM 58 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthya nA'sti / yadyapyetadasmAkaM zaktigocaraM nAsti tathA'pi yadi prayatemahi tadA tatkartuM kSamAmahe / " (vIranirvANasya paJcaviMzazatAbdInimittamahotsavaprasaGge / ) atha teSAM viSaye keSAJcid bahuzrutAnAM suvizrutAnAM cA'bhiprAyA darzyante - "mamA'GgagatamanubhavaM kathayAmi - teSu mayA vizAlavaTavRkSasya zItalacchAyA'nubhUtA, nirjharasya nirmalajalasya madhuratA''svAditA, kuTumbasya pitAmahasya chatracchAyA tatsAnnidhye prAptA, mAtRhRdayagataM vAtsalyaM taccaraNayoH prAptaM myaa| etat sarvaM smRtvA hRdayaM viSaNNaM bhavati - adyaprabhRti ko me mastake vAtsalyarasasarasaM hastaM prasArayet ? / " (-munirAjazrIzIlacandravijayajit ) "zAstrAbhyAsena tairmadhyasthavRttiH, sahiSNutA, sarvadharmasamabhAvabhAvanA ityAdayo'neke guNA: svAtmani prakaTitAH / mama smRtyanusAraM kadA'pi taiH sAmpradAyikakalaho na kRto nA'pyekAntena sAmpradAyikavicAraNA''dRtA svIkRtA vaa| nijavANI-vartanayo: sarvadA syAdvAdasiddhAntAyaiva tairagrasthAnaM dattam / " (paNDitavaryazrIbecaradAsa jIvarAja dozI) "dharmakSetre tadevA'ntimaM satyaM yad -'yayA sakriyayA rAga-dveSau kSIyete saiva yarthAthA stkriyaa| sA satkriyA tu dezAtItA kAlAtItA ca / ko'pi deza: kAlo vA na tadbAdhakaH / sa deza: kAlo vA tasyAH satkriyAyA sAdhako bhavedapi kintu bAdhakastu naiva bhavet / idaM satyaM pUjyavaryANAM jIvane sAkArIbhUtaM tadeva ca teSAM jIvanasparzibahuzrutatAyA: kiirtigaathaa'bhvt| (paNDitavaryazrIdalasukhabhAI mAlavaNiyA) "apUrvaM pANDityaM, uttamadArzanikatA, vismayakaraM jyoti:-zilpazAstrayostalasparzi jJAnaM, niSpratimavaktRtvakalA, pIyUSaprasyandinI vANI, asAdhAraNA kavitvazaktiH, adRSTapUrvavatsalabhAvaH, nirabhimAnatA, udAratA, anAgraha:, vyAkhyAne samagradharmANAM rocaka-tArkika-buddhigamya-sAdhaka-vidhAyakasamanvayaH, vidyApriyatA, guNajJatA, marmajJatA, jainadharmasya ca sanAtanatattvAnAM hRdayaGgamA vyAkhyA - eSA sampattirasmAkamAcAryapravarANAM pratibhAsampannavyaktitvasyA'sAmAnyalokapriyatAmUlamAsIt / anenaiva ca kAraNena bhaktinamrA jainA jainetarAzca tAn prtybhuutpuurvtyaa''kRssttaaH| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anayA sarvottamasampattyA''karapANDityena ca saha, janamAnasaM tadanta:sthavicArAMzca sampUrNatayA bodhakarI prajJAvattA, tAMzca vicArAn nijasudhAzItalavidhAyaka-tArki kayantreNa zodhayitvA taM ca janaM vAtsalyAmRtarasena snapayitvA'nukUlIkaraNasya viralaracanAtmakalaukikatA'smadAcAryavareNyasvabhAve pratipadaM pratyakSIbhavanti dRzyate / nUnaM te'bhinavazAsanasamrAja aasn|" (zrIbhAlacandra dayAzaGkara kavi-stambhanapura ) "kavIzvara! jaineSu tu zrInandanasUrijinmahArAjA evA'dvitIyA dRshynte|" (jyotirvidAcAryazrImathurAprasAda - kAzI) 5. "yadA'hamahamadAbAdamAgatastadA pUjyavaryAcAryANAM darzanameva mmaa'puurvoplbdhiraasiit| suprabhAvito'haM tairsmi| vizvasimyahaM yadIdRzA udAracaritA: saralasvabhAvino mahApuruSA eva zAsanahitaM kartuM smrthaaH|" (zrIRSabhadAsa rAMkA) "yathA te gahanazAstrAbhyAsitvAt saiddhAntikapraznAn buddhvA tAn nirAkartuM samarthAstathaiva nijavyApakavyavahArabuddhyA zrIsaGgha dharmazAsane votthitapraznAnAM marma viditvA tAnapi nirAkartumatIva kuzalA Asan / nijajIvane prAptAyA lokapriyatAyA mahatkAraNamiyaM vyavahAradakSataivA''sIt / " (zreSThIvaryazrIkastUrabhAI lAlabhAI) 60 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsgAH // cintanadhArA -muniratnakIrtivijayaH sarvaM paravazaM du:khaM, sarvamAtmavazaM sukham / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukha-du:khayoH / / ___(yogadRSTisamuccayaH zlo.172) vyAkhyA : 'sarvaM yat paravazaM-parAdhInaM vartate tad du:khaM,yaccA''tmavazaM-svAdhInaM tatsarvaM sukharUpam' ityetat samAsena-sakSepeNa sukha-du:khayo:-sukhasya ca du:khasya ca lkssnnNsvruupmuktN-kthitm| __vivaraNam : anAdikAlAdArabhya samagraprANisRSTervizeSeNa ca manuSyasya sukhaM tvabhIpsAviSayo vrtte| anyasmin prANijAte manuSye caikamantaraM vartate, yad - itaprANina: svakIyAyAM vartamAnAyAM paristhitau yatsukharUpaM tasya sthairyArthameva prayatante / yato nAstyetasmAd vizeSabodhopalabdhisteSAm / manuSyastu prAptasukhasya vRddhayarthaM satataM prytte| tathA'pi tasya pratyekaM pravRttau sukhaviSayakAtRptyabhilASAveva dRggocriibhvtH| ___ 'santyanavarataM sukhaprAptAveva manuSyasya prayatnA' iti satyavadetadapi tathyaM yat sa nA'dyA'pi sukhybhvt| manastu sukhAdhAratvena tena svIkRtamiti tatra kAraNam / manastu satataM parivartanazIlam / parAvartata eva mana:sthityA: parivartanena manuSyasya sukhavyAkhyA'pi / etasmAtkAraNAdeva ekatra sukhaM dRSTvA tatprAptyarthaM sa parizramaM karoti, prApnotyapi ca / atha-'adyato'haM sukhI'ti matvA yAvat sa tiSThati tAvat kiJcidevaM ghaTate yena sarvaM tanmanasi nIrasamivA''bhAti / adhunA tu na tatprAptistasya sukhAya bhavati / punarapi so'paratraprayatnamAdarati / ' bhUtazcaitadakhaNDaprakramo manuSyasya, yat-yadarthaM mana Adizati yaccecchati tasmin prayatna: kaaryH| kIdRzIyaM viDambanA ! yat manuSyaH sukhaM mRgayate, tadapi svasvIkRtamArgeNaiva / svAGgIkRtavyAkhyAyAM yanna samAvizati tanna sukhamiti sa manyate / manasastaraGgAnanusRtyaiva sa sarvatra dhAvati / yatra ca tiSThati tato'pyagrameva sukhaM pazyan punastadarthaM dhAvati / puna: punarevameva kroti| 61 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asyAM pravRttau citraM tvetad yat-zaktau jJAne ca sarvoparitvena vartamAno manuSyo jIvanaparyantaM niSphalaM. prayatamAna:san ekavAramapi naivaM vicArayati yad-'yadahaM karomi tatkiM sukhaprAptervAstavikopAyo'sti na vA?' yadItthaM prazno bhavet tadA viveko jAgRyAt yad -'yadyeSa eva sukhasya vAstavikopAyo mArgovA tarhisamagraMjagadAyugAntarAdevameva ceSTate tathA'pina kenA'pyetanmArgagAminA sukhasyA'ntaH prApta: / 'ahaM pUrNaH sukhI'ti kathayituM na ko'pyalam / ata etasmAdanyasya kasyA'pyupAyasya zakyatA vartate' iti| evaM viveko yasya cetasyudbhavati sa mArga praapnotyev| kintu sukhaiSiNo janasya sthitima'gamadArthaM bhramanmRga iva vartate / atra - sa mRgo'jJAnatayaivaivaM ceSTate, manuSyastu mano'dhInatvena vivekaM jJAnaM vA'nupayuJjAna: san pravartate - ityetAvanmAtrameva bhinnatvam / sthite: satyo'vabodho'zakya eva mRgasya kintu manuSya: satyaprAptaye samartho'sti / tasyA'sti digdarzanaM kArayad baliSThaM jJAnarUpamAlambanam / jJAnAd yo yAvAn dUraH sa satyato'pi tAvAneva dUraH / evaM satyAd yo dUra: sa sukhAdapi dUra eva / jJAnino mahApuruSAH svakIyAyA: sAdhanAyA: pArAvAraM samagratayA'vagAhya vAstavAnubhUtiM kurvanti / pazcAccA'nubhavasiktahRdayAt yacchabdarUpeNodbhavati tadeva zAstram / dRSTimudghATayanti zAstrANi / dRSTayudghATanenaiva vastusthitiAtuM shkyaa| anyathA bhrAntAveva bhramaNaM bhavati / vayaM tu AbhAsikyA: paristhityA eva sukhaprAptaye yatnavantaH smaH' - ityetadeva rahasyamadyaparyantamasmadIyAyA pravRttyA niSphalatve vrtte|| etena zlokena sUripurandarAcAryazrImadharibhadrasUripuGgavA: sadasadvivekaM parijJApya vAstavadarzanaM kArayanti / asmin zloke nA'sti kevalaM sukha-vyAkhyA, api tu sthirasukhasyA'nubhavapUto bodho vidyte| 'sarvaM paravazaM du:kham'-anena duHkhasya svarUpaM darzayanti / yad-yatparAdhInaM tatsarvaM duHkhruupmev| ___ manuSyastribhirmAdhyamaiH sukhaprAptau ytte| tasya sarve prayatnA eSu triSveva smaavishnti| prathama - sa kiJcidiSTavastu vAJchati, dvitIyaM- yatra mano lagnaM taM janaM svakIyaM kartumicchati, tRtIyaM ca - sarvathA'nukUlamekaM vAtAvaraNaM racayituM prvrtte| eSu triSu prApteSu satsu sa manyate yad-ahaM sukhii| kintu vastutastatsukhaM ko'nubhavati ? eSa 62 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tu eSaNApUrtyA bhavitA manasa eva toSo na tvAtmanaH / atha yannA''tmatattvaM sAkSAt spRzati tatkathaM sukhatvenA'bhidhIyeta? vastujanyaM manuSyajanyaM vAtAvaraNajanyaM vA sukhaM na pAramArthikaM, tribhirvyavahitatvAt / tribhirebhistu mana eva sukhitvaM bhjte| ata eva yadyetattrayaM nazyati parivartate vA tarhi vyathayati / aparaM ca, yadi tebhyo mano viraktibhAvamAzrayet tadA'pi duHkhasyaivodbhavaH / ata eva - yanna sAkSAdAtmapratyakSaM tanna sukhamiti stym| __ atha yatra nA''tmapratyakSatvaM tatrA'sti pAravazyam / tacca du:khruupmev| atrA'sti ca pudgalapAravazyam / 'pudgalaiH pudgalAstRptiM yAntyAtmA punarAtmanA' iti vacanAt / atra triSvapi pudgala eva prAdhAnyena vrtte| tatazca pudgalasvarUpaM mana eva tRptiM prApnoti, na tvAtmA, apaudgalikatvAt / punazca yadasthiramaparaM cA''lambate tatkathaM zAzvatamAtmatattvaM prINayituM zaktam ? sukhatvenA'pi ca kathaM tad vyAkhyeyam ? ___sarvadravyasAtha saMyojyA'yasa: piNDAt suvarNaprAptyarthaM yatamAno jana: kasyA api kSateryogAt suvarNamalabhamAna: san pItavarNaM labdhvaiva tatra kanakaprAptestoSaM labheta tadA tasmai kiM vaktavyaM syAt ? yattatra kathayitavyaM tadevA'smAkamapyanusarati / vayamapi vivekaM na jAnIma: / viphalaM puruSArthamevakevalaM kurmH| kintu, yadA viveko jAgRyAt taddeva dikparivartanaM bhvissyti| tatpazcAdeva ca satyasuvarNavat vAstavikamAtmapratyakSaM sukhaM prAptuM zakyam / sukhaM tvAtmatattvasyazAzvataparyAya: sthirsvbhaavshcaa'sti| tattu na mArgaNaviSaya: kintUdghATanaviSayo vrtte| sukhaM nA''viSkAraM prApnoti kintvAvirbhAvameva / sukhasya sambandho'stitvena sahA'sti na tu janyatvena / yadastitvaM tatsarvadA svaadhiinmev| ___ atha sAMsArikaM sarvamavasthAntaraM yadi parAdhInaM tarhi kiM svAdhInam ? kiM cA''tmavazam ? ni:svArthabhAvenaiva yadi sarvatra prema vitIryate bhavatA tarhi tatprema svAdhInam / nodbhavati tatprema kasyA api bAhyaparisthityA kintu svAntata evodgacchati / 'na khalu bahirupAdhIn prItayaH saMzrayante' / iti vacanAt / ata eva svAdhInam / sarveSu svAbhilaSitapadArtheSu svAyattIbhAvena vartamAneSvapitaiH saha sAdhanatvenaiva yo vyavaharati, teSu ca svakIyatvAgraharahita: sannanAsaktabhAvena yo vartate, sA tasyA'nAsakti: svaadhiinaa'sti| 63 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparaM ca-kadAcid bhavedevaM yanna syAt kiJcidapi pArzve , tathA'pi puNyajanyasthitebabhAlAbhAbhyAM harSazokAvakurvANa: san prasannatayaiva yastiSThati, tasyasA prasannatA'pi svAdhInaiva / alpamapyanyasya satkAryaM dRSTvA nirdambha: pramodabhAvo yAdbhavet tadA sapramodo'pisvAdhIna: kthyte| samAsata: sarve eva guNA: svAdhInAH / yata: sarve guNA: sarvAzca sadvRttayo'nta eva vartante / kevalaM samIkSyodghATanamevA''vazyaka m / guNAzca yadodghaTitA bhavanti tadA''tmani yadanubhUtiviSayIbhavati tadeva sukhm| uparyuktAnAM tadanyeSAM ca sarveSAM guNAnAM prakaTIkaraNameva tAttvikaM sukhm| ata eva kathitaM'sarvamAtmavazaM sukhm|' saGkepeNa caitadeva sukhasya du:khasya ca svarUpam / iti zam / 64 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || dharmasvarUpam / / AsvAdaH -munidharmakIrtivijayaH dhammo maMgalamukkiTuM ahiMsA saMjamo tvo| devA vi taM namasaMti jassa dhamme sayA maNo / / chAyA- (dharmo maGgalamutkRSTamahiMsA sNymstpH| devA: api taM namasyanti yasya dharme sadA mnH||) padArtha: - asmin jagati dharma evotkRSTaM maGgalamasti / sa dharma: tridhA bhavati-ahiMsA saMyama: tapazca / sadA-sarvadA, yasya mano dharme ramamANaM syAt , taM devA api namaskAraM kurvnti| _ vivaraNam - jainasaGgha, vizeSata: zramaNasamudAye zrIdazavaikAlikasUtrasyopalabdhi: klyaannruupaa'sti| vartamAnakAle mahAmaGgalakAri zrIdazavaikAlikasUtrameva vizuddhArAdhanayA'lpenaiva kAlena paramapadaprAptAvamoghaM saadhnmsti| pUrvadharamahAtmA zrIzayyaMbhavasUrIzvara: zrIdazavaikAlikasUtramArabhamANo dvau padArthoM nirUpayati, dharmasya svarUpaM dharmasya mAhAtmyaM c| tatra, dharmasya svarUpaM kim ? granthakAreNa vizuddhadharmastrividha uktaH / ahiMsA saMyamastapazca / yatra etattrikaM tatra dhrmo'styev| gauNa- mukhyabhAvenaiteSAM trayANAM sAhacaryamasti , avinAbhAvitvAt / kutracidahiMsAyA:, kadAcit saMyamasya, kathaJcit tapasazca prAdhAnyaM tu bhvtyev| asmin zloke varNitA: trayo bhedA AbhyantaradharmaM pratigatyarthaM dharmahetavaH snti| tatra prathamA ahiNsaa| samyagjJAnazraddhAnapUrvikA prANivadhAt nivRttirevA'hiMsA / ahiMsA dharmasya mUlamasti / sarvabhUtAnAM dayA eva mahAdharmaH / prabhUtaiH kaSTadAyibhiranuSThAnairalaM, yadi tatrA'hiMsAdharmo naa'sti| zrIsomaprabhasUriNA sindUraprakare kathitam - 65 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krIDAbhU: sukRtasya duSkRtaraja: saMhAravAtyA bhavo danvannaurvyasanAgnimeghapaTalI saGketadUtI zriyAm / niHzreNistridivaukasa: priyasakhI mukte: kugatyargalA __ sattveSu kriyatAM kRpaiva bhavatu klezairazeSaiH paraiH / / ahiMsAyA vAstavikaM svarUpaM jJAtuM hiMsAyA: svarUpaM jnyaatvym| tato hiMsA kA ? pUrvadharazrIumAsvAtivAcakamukhyena tattvArthAdhigamasUtre prarUpitam - "pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiNsaa|" jIvAnAM prANebhyo viyogo hiMsA , athavA trasa-sthAvarajIvAnAM hananaM hiNsaa| hiMsAyA etat sthUlasvarUpaM tu sarve jAnanti, kintu hiMsAyA: sUkSma-svarUpamatigahanam / etadapi vimarzanIyam / manasA'pi keSAmapi jIvAnAmazubhacintanaM hiNsaa| sUkSmajIvAn prati durbhAvo hiNsaa| jIvAnAmanAdaro hiNsaa| ayatanA hiNsaa| jinAjJAbhaGgo hiNsaa| anupayogo hiNsaa| pramAdo hiNsaa| Azravo hiNsaa| jinazAsanArAdhanAstambhanibhazrIIryApathikIsUtre dazabhiH prakAraiH hiMsAyA: sUkSmasvarUpaM vrnnitmsti| hiMsAyA etAdRzaM svarUpavarNanaM jinazAsanaM vinA kutrA'pi na smbhvti| asmAkaM sarveSAM jIvane'hiMsAyA: pramANaM pracuramasti / vayaM sadA dharmArAdhanA: kurmaH, kintvnupyogen| anupayogastu hiMsA, tato'smAbhiryo dharmaH kriyate sa na vizuddhaH kathyate, tatra hiNsaasttvaat| 66 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etAdRzahiMsAto nivRttirevA'hiMsA iti kthyte| ytnaa'hiNsaa| jinaajnyaapaalnmhiNsaa| upyogo'hiNsaa| aprmaado'hiNsaa| yadi kasminnapi pravRttikAle manasi-hRdaye yatanAbhAvo varteta tarhi karma-bandho na bhvet| sArdhazatagAthAtmakastavane vAcakazrIyazovijayo'pyAhayatanAbhAve na krmbndhH| evaM yatanAvAnAtmA hiMsApakai malino bhavati / yatanArahitA zuddhapravRttirapi zUnyaphalA vandhyopamA ca kthitaa| yatanA paapnaashikaa| yatanA mokssmaargsaadhnii| yatanA sjnshcrii| saMyamina AtmAna evaitAdRzyA yatanAyA: pAlanaM kartuM samarthA bhvnti| tato granthakAreNA'hiMsAyA pazcAd dvitIyo bheda: saMyamo vrnnitH| samyak prakAreNendriyAdInAM damanaM - niyamanaM sNymH| citte vartamAnAnAmazubhavRttInAM nirodha: sNymH| apekSayA saMyama: sNvrtttvsyaivbhedo'sti| tato'bhinavakarmaNAM rodhanamapi sNymH| sa saMyama: sptdshvidho'sti| prANAtipAta-mRSAvAda-adattAdAna-maithuna-parigrahasvarUpAzravAdviramaNaM, paJcAnAmindriyANAM nigrahaH, kaSAyacatuSkavijaya: , manodaNDa - vacanadaNDa - kAyadaNDebhyo virtiH| yatrA'hiMsA saMyamazca tatra tapo'styeva, eteSAM parasparamavinAbhAvitvAt / tatastRtIye bhede tapa: kthitm| 2. karmabaMdha nahIM jayaNAbhAve, DhALa4-7doDhasogAthAnuM stavanA 67 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapanamiti tpH| aSTaprakAraM karmoghaM tApayatIti tpH| tApyante rasAdidhAtavo'neneti tpH| anantabhavanikAcitakarmaNo dahanaM kartuM tapa eva samarthaM, nA'nyat kimapi / anyAbhirdharmArAdhanAbhiH puNyabandho bhavati, kintu nirjarA tu tapasaiva bhvti| zrIvAcakamukhyena zrItattvArthAdhigamasUtre kathitam - tapasA nirjarA c| atrA'pi yadi puNyabandhaspRhayA tapa: kriyeta tadA tapasA nirjarA na bhavati, tatra ni:spRhtvaabhaavaat| zAstreSu tapo dvividhamuktam - bAhyatapa: aabhyntrtpshc| tatra bAhyaM tapaH SaDvidham - anazanaM, UnodaratA, vRttisakSepaNaM, rasatyAga:, kAyakleza:, saMlInatA c| Abhyantaratapo'pi SaDvidham - prAyazcittaM, vinayaH, vaiyAvRttyaM, svAdhyAyaH, utsargaH, dhyAnaM c| ___ atra bAhyatapasA zarIrazuddhistathA''bhyantaratapasA''tmikazuddhirbhavati / etenA''tmano malinavAsanAdivikArA nshynti| etad dharmasya svruupm| atha dharmasya mAhAtmyaM kim ? ye upari varNitaM dharmamArAdhayanti teSAM jIvane kadA'pi jarA-maraNa-zoka-klezAdyupadravA na prvishnti| sadA teSAM jIvane kalyANaparamparaiva prsrti| tathA etAdRzAn dharmArAdhakAnAtmano devA api namaskAraM kurvanti, stuvnti| tata AtmahitakAGgibhirArAdhakairetAdRzo vizuddho dharma ArAdhanIyaH, iti me mtiH| 68 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I AsyAhuH ||srvN sattve pratiSThitam / / -munikalyANakIrtivijayaH sattvaikatAnavRttInAM prtijnyaataarthkaarinnaaN| prabhaviSNurna devo'pi kiM puna: prAkRto janaH / / anvayaH - sattvaikatAnavRttInAM pratijJArthakAriNAM devo'pi na prabhaviSNu:, kiM puna: prAkRto jana: ? vivaraNam - sattva eva ekaniSThatayA pratiSThitA vRttiryeSAM dhIrapuruSANAM teSAmasmin jagati nA'sti kimpysaadhym| ato yadA te dhIrA: svamanasi kiJcidapi kAryaM svakartavyatayA'GgIkurvanti tadA tannirvAhe ApatantaM kimapi kaSTaM na gaNayanti, yAvat prANatyAge'pi kAryAntaM prApnuvanti / svakArye dRDhatayA pravartamAnAnetAdRzAn sAttvikaprakRtIn dhIrAn cAlayituM, svakIyasAmarthyena trijagatImapi cAlayituM kSamA acintyazaktiyuktA devA api yadi pravartante kadAcit , tadA te na prabhavanti, na zaktimanto bhavanti / yatra devA apyazaktAstatra , svakArye'pyanyasahAyApekSiNa: sAmAnyajanAH kiM kadAcidapi samarthA bhavanti ? naiva bhvnti| yadekadA sattvamUrttirvikramo rAjakumArAvasthAyAM dezAntarANi bhrAmaM bhrAmamavantIpurI praap| nagaraparisaraM prAptena tena pttuptthdhvniraakrnnitH| tatastena paTahavAdakAya tatkAraNe pRSTe tena kathitaM - "yo'sya nagarasya rAjA bhavitumicchati sa paTahaM spRshtu|" etacchrutvA satvaraM tena paTaha: spRSTaH / tatazca jJAtavyatikarai rAjapuruSairnRpasaudhaM nItvA tatkSaNameva so'bhiSikta: kathitazca - "asya rAjyasya vairI ko'pi suro'suro vA'sti / sa ca sarvadaivA'smabhyaM kupitaH, ya evA'sya rAjyasya rAjA bhavati taM nihanti / yadi rAjA na bhavati tadA dezanAzaM kroti| ato yadi bhavAn kamapyupAyaM kartuM zaktastadA kuru yadvA ymaatithiibhv|" etannizamyA'tIvamedhAvinA tena nUtanarAjena cintitaM - 'ayaM suro'suro vA mayA bhaktyA zaktyA vA prsaadniiyH| ata: prathamaM bhaktiM kRtvA tamanunetuM prayate / yadi sa prasannastadA siddhaM me 69 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIhitam / yadi vA krodhaM na muJcati tadA daNDanItiM yokssye|' tatastena rAjapAkazAlAyAM nAnAbhakSyayutA sarasarasavatI kAritA / tatastatsarvaM suvarNamayabhAjaneSu sajjIkRtya svIyazayanAgAre saMsthApitaM, svasya ca palyakopari nijottarAsaGgenocchIrSakamAcchAdya manuSyAkRtiriva vihitaa| svayaM tu nijAGgarakSaiH parivRtaH san khaDgahasto dIpacchAyAyAM nilIya saavdhaanstisstthti| nizIthasamaye vAtAyanadvAre prathamamaTTahAsazabda: shrutH| tatazca dhUmaprasaro jvAlAnvito dRSTaH / tanmadhye ca vikarAlasvarUpeNA''gacchan vetAlastena vilokit:| antarAgatena vetAlena bubhukSAkSAmakukSitvAd dRSTamAtrameva sarvamapi bhojanaM bhuktam / tato gandhadravyaiH svazarIraM vilipya sugandhi tAmbUlaM ca mukhamadhye kSiptvA santuSTaH sa palyaGke upaviSTaH / tatastacchAyAyAM nilInaM vikrama dRSTvA kathayati -"aho! kimetat sarvaM tvayA madarthaM praguNIkRtam ?" "Ami"ti procya vikrameNoditaM -"ko bhavAn ?" tenoktaM -"ahaM devarAjendrapratIhAratayA prasiddho'gnivetAla- nAmA pretarAja: |asy rAjyasya vairitvAt pratyahamekai kaM rAjAnaM mArayAmi / kintu tava bhaktyA prINito'hamabhayadAnapUrvakametad rAjyaM te ddaami| paramIdRzI rasavatI gandhatAmbUlAdi ca sarvadaiva madane DhaukanIyaM tvyaa|" vikrameNoktaM - " prasAdito'haM bhvdbhiH| sadaiva vo bhaktiM krissyaami|" evaMkrameNa katipayadineSu vyatIteSvekadA vikrameNa vetAlo nijamAyuH pRssttH| tadA tenoktaM - "nA'haM jAnAmi / kintu mahendramApRcchya zvastvAM kthyissye|" anyasyAM rAtrau samAgatya tenoktaM -"bhavAn sampUrNazatavarSAyuSmAniti mhendrennaa''dissttm|" punarapi rAjJA - " bhavAn mama suhRt / ato mahendraM nivedya tacchaktyA mamA''yurekena varSeNa hInamadhikaM vA kAraye"tyuparuddhaH / idamurarIkRtya gata: so'nyasyAM nizi samAgatyovAca-"mitra! mahendrasyA'pi nedRzI zaktiryayA sa bhavadAyurnavanavatimekottaraM zataM vA kuryAt / " ___ etacchrutvA parasmin dine vikramaH sarvaM bhakSyabhojyAdikaM niSidhya svayaM ca saGgrAmAya sajIbhUya vAtAyanasamIpo tiSThati / sa tu vetAla AgataH san bhojyAdikamapazyan rAjAnaM hantuM dhaavitH| so'pi sAvadhAnatayA tena saha yoddhaM lagnaH / ciraM tayoyudhyamAnayo rAjJA'vasaraM labdhvA sa pRthivyAM 70 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paatitH| tatastasya hRdi caraNamAropyA'sidhArayA spRSTvA''diSTavAn - "re vetAlapAMsana! taveSTadaivataM smr| adhunA tava prANAn hrissyaami|" etannizamya cakitena vetAlenoktaM -" aho sattvamUrte! tavA'nenA'dbhutasAhasenA'tIvatuSTo'hamagnivetAlanAmA pretarAjaste siddhH|" evaM sattvazAlinastasya rAjyaM nissknnttkmjni| ata evoktamapi - "sattvaM jIvanatattvaM vyarthaM tena vinA'pi zrImattvam / dhImattvaM balavattvaM tadevA'nusarati svtvmpi||" Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // kAvyAnuvAdayugalam // -munidharmakIrtivijayaH Izvara AgalA janmamAM zuM citrakAra hato? ene ATalI badhI raMganI mAyA kema lAgI ? bhUruM AkAza, lIlA vRkSo kALA vADheLa, megha dhanuSya A to jANe ke ThIka paNa kaI rezamanI pachIthI eNe ATalA badhAM phUlo cItaryA? - sureza dalAla Izvaro gate janmani citrakAra AsIt ? anyathA kimarthaM tasya iyatI raGgamAyA ? nIlaM gaganaM, haritA vRkSAH, zyAmAni abhrANi,indrAyudham .... athavA, AstAmetat kintu, sa kayA tUlikayA etAni kusumAni arajat ? Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -munidharmakIrtivijayaH Posconsonagacassion HOME Izvarane jyAre IndradhanuSI rAgomAM gAvAnuM mana thayuM haze tyaarephUlonuM sarjana karyuM haze ! SHOU200003 -rameza paTela kA Maina OXYC stowse Paymeaning yadA Izvarasya hRdaye zakracApIya rAgaiH gAyanamanoratho'bhaviSyat tadaiva sa vividhapuSpANi amrakSyat ! 73 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kathA ||dhrm eva varaM dhanam // - muniratnakIrtivijayaH ekadA zarazayyAsthito bhISmapitAmaho yudhiSThiraM prati prAha - " devA brAhmaNA: santo yakSAzca sarve dhArmikAneva pUjayanti, na tu dhanADhyAn kAmino vaa| tvaduparyapi yaddevAH prasannAH santi tasyA'pi kAraNametadeva yat tvaM dhArmika: dhrmnirtmtishcaa'si| dhane sukhalezo vartate kintu dharme paramaM sukhaM vrtte| matkathanasya puSTAvekA kathAM zRNu" - AsIdeko braahmnnH| ekadA tasya dhanaprAptericchA'bhUt / tena vicAritaM, yad - yadi mAM dhana-prApti: syAttarhi yajJaM krissyaami|' brAhmaNatvAd dhanaprApteranya upAyo na ko'pi tena lbdhH| ato devatAnAM pratipattirAdRtA / sarve devA: sarvAzca devya: pUjitA: santo'pi na kiJcidapi tena labdham / atha tena vicAritaM - eteSAM sarveSAM devAnAM parito yAcakAnAM mahAsamudAyo vrtte| aparaM ca , sarveSAM janAnAM pratipattiM prApya devA api dhRSTA eva bhUtAH / ata AzutoSa: ko'pi devo mayA shodhy:|' __ evaM vimarza kurvatA tenaiko jaladharadevadUto nAmnA kuNDadhAra AkAze bhraman dRSTaH / tena tasya pUjA kRtaa| dhUpa-dIpa-phala-puSpAdibhogAn DhaukayitvA taM prasannaM cA'karot / tadbhaktyA prINita: kuNDadhArazcintayati sma , yat -- yadIyatyA bhaktyA na kimapi pratiphalaM dadyAM tarhi kRtaghno bhaveyam / aparaM cA'smin jagati sarvasmAt pApAnmukti: zakyA kintu kRtaghnatAyA nA'sti kiJcidapi praayshcittm|' iti vicintya tadbrAhmaNasya hitakaraNArthaM svargamagacchat / tatrA''sIn maNibhadranAmA devaH / puNyavadbhyo rAjyAdisukhasya dAnaM, pApAtmanAM ca sakAzAt tasyA'paharaNamiti tasya kAryamAsIt / kuNDadhArastatra gatvA tamanamat / maNibhadreNa pRSTaH saH - "bho kuNDadhAra! kiM vAJchasi tvam ?" kuNDadhAro'kathayat -"eSa vipro me bhkto'sti| atastasya sukhmicchaami|" maNibhadro'vadat - " sAdhu sAdhu / yadyetasmai brAhmaNAya tava dhanAbhilASastarhi kathaya, kiyad 74 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanaM vAJchasi ? tadanurUpamahaM daasyaami|" maNibhadrasyaitatkathanaM zrutvA kuNDadhArazcintayati - kSaNamAtreNa mriyate janaH / dhanenaiva sa 'sukhIkartuM na mayA zakya: / ato 'bhUyAt tasyodyamastapasi' etadeva zobhanam / ' iti vicArya maNibhadraM prati prAha -"bho deva! etasmai brAhmaNAya nA'haM dhanamicchAmi / ratnamauktikAdibhirbhUtAM pRthvImapi na vAJchAmi / kintu, 'sa dharmamartibhUyAt ' evaM varaM yaace|" / ___ 'eSa kuNDadhAro'dhikaM mArgayati / etAvattu na dAtumucitam', iti vimRzya maNibhadra: kuNDadhAraM prati prAha - " mitra! dharmAdapi rAjyAdisukhameva labhate janaH / tattu tvadbhaktAya prathamameva ddaami|at: kimatra vicAraNIyam ? aparaM ca, rAjyAdi sukhaMbhuJjAnasya tasyayAvaccintAdikAraNaM tadapyahamapasAriSyAmi |kthy, etAvatA prasannastvaM na vA ? / " etacchrutvA kuNDadhAro vyAkulo'bhUt / 'parizramaM vinA vaibhavaM bhuJjAnasyA-'dha:pAto'vazyaM bhAvI'ti vicintyA'vadat -" na na / madbhaktAya nA'haM dhanaM rAjyaM vA dAtumutsahe / kRpayA taM dhArmikaM kurudhvam / " kuNDadhArasyaitat kathanaM zrutvA nikaTasthitA: sarve devA: prasannA abhUvan / maNibhadreNA'pi prasannIbhUya varo dattaH - "suSTha! eSa tvadbhakto brAhmaNo dhArmiko bhvtu|" ita:, pRthivyAM sa brAhmaNa: prabhUtazrame kurvatyapi daridra eva sthitaH / tena sa zokAkulo babhUva / manasi ca cintayAmAsa - tena jaladharadevena kathitaM yat kRtaghnatAtulya: pApo naa'sti| tathA'pi nA'dyaparyantaM tena madarthaM kiJcidapi kRtamasti / ato'laM prayatnena / adhunA tu vanaM gatvA tapa: krtumucitm|' ___ evaM nirAzIbhUya devakRpayA ca sa vipro dharmaparAyaNo'bhUt / tatra vane sa devAnabhyAgatAMzca prapUjyaiva yaccheSaM kandaphalAdi vardhate tad bhkssyti| kiyatA kAlena tat tyaktvA parNAni bhoktumaarbdhaani| pazcAt tAnyapi parityajya jalena nirvAhaM kartuM lagnaH / antato gatvA vAyubhakSaNamAtreNaiva sa jIvitaM nirvhti| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evameva prabhUtakAlo vytiitH| tathA'pi sa kSemAnvito vartate / zraddhApUrvakaM tapastapatA tena divyadRSTiH praaptaa| Izvara iva jJAnavAnabhavat / svasaGkalpAnusAraM sarvaM draSTuM zrotuM ca samartho'bhUt / kasya-cidapi ca kAlasya vRttAntaM jJAtuM sa prbhurbhuut| etAdRzA jJAnena tena jJAtaM, yad 'kasmaicidapi rAjyaM dhanaM vA dAtumahamiccheyaM tarhi tanmama vANyA zakyamasti / madvacanaM cA'moghaM bhuutm|' atha sa kuNDadhAro'pyevaMrItyA tapa: kurvantaM taM brAhmaNaM dRSTvA'dhikaM prItibhAgabhUt / viprapArzva ca gatvA tamakathayat -"tvayA divyadRSTiH praaptaa| adhunA samastalokaM dRSTvA sarveSAM nRpANAmavasthA pshy|" vipreNA'pyevaM kRtam / tena dRSTaM yadanekanRpA narakAvanAvatIva du:khaM sahamAnAstiSThanti / punarapyavadat kuNDadhAraH -" tvayA madbhaktiH kRtA'sti / ato - duHkhaphalAd rAjyAdisukhAnna tava kalyANamasti, iti vicintyaiva tanna mayA tubhyaM dattam / pazyaiteSAM lokAnAM durdazAm / teSAM kRte pihitAnyeva santi svargadvArANi / ata evaM dRSTvA na rAjyAdisukhaM ke nA'pi janenA'bhilaSaNIyam / " brAhmaNo'pi kuNDadhAraM praNamya gadgadsvareNA'vadat -"aho! kiyAnayamupakAra: ? lobhAbhUitena mayA na tvatsneho jJAtaH / ahaM tu nirgunnshekhro'smi| bho deva! kSamasva me mantum / " iti| ___ evaM kathAMsamApya bhISmapitAmahaHprAha - "svakIyatapobalena sabrAhmaNazcaturdazalokeSu bhramaNArthaM zakto'bhavat / ato dhArmika eva sarvatra pUjyo na tu dhnikH| 76 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kthaa| // takrayogyaM rAmAyaNam / / -munidharmakIrtivijayaH AsIt ramaNIyamekaM nagaram / tatraiko narmadAzaGkaranAmA brAhmaNo'vasat / tasya bhAryA maGgalA''sIt putrazca kpil:| tena brAhmaNena gRhe ekA pInA gau: pAlitA AsIt / tato gRhe sarpiH, navanItaM payazca sarvadopalabhyamAnAnyAsan / takramapi pratidinaM pracuraM labhyate sma / tataH sa nijaprAtivezmikebhya: pratidinaM tkrmyccht| ___ ekadA tanmanasi vicAra: sphurito, yad - 'vinA mUlyaM takrasya dAnaM nocitam / tatastasya kimapi mUlyaM grahItavyam / kintu, zAstre takraM na kadA'pi vikreyam / yastakrAt prati dhanaM gRhNAti sa narakaM gacchatI'tyuktam / tata: kenA'pyupAyena takramUlyaM grhiissyaami|' athaikadA tannikaTavartiprAtivezmikastakaM grahItuM ttpaarshvmaagtH| tasya brAhmaNasya ca cirAt parasparaM vairamAsIt / taM dRSTvA brAhmaNena kathitaM -"bho mitra! adyaprabhRtyahaM vinA mUlyaM takraM no daasye| kintu yadi tvaM sampUrNa rAmAyaNamazrAvayiSyastarhi te vinA mUlyaM takramArpayiSyam / " vaJcanApaTurbrAhmaNo'jAnAdeva yat - 'ko mUrkhaH yo'lpatakrArthaM rAmAyaNaM zrAvayet ? sa nUnaM me kiJcid dhanaM dattvA takraM grahISyati / atastena 'sarpo'pi na mriyeta, yaSTirapina bhajyete'tyukti manusRtyaiva tasya rAmAyaNaM zrAvayituM kthitm| kintu so'pi takrArthI sucatura AsIt / sa Aha - " bho brAhmaNa! yadi tava rAmAyaNasya zuzrUSA'sti tadA sAvadhAnIbhUya shRnnu|" Adau rAmatapovanAdhigamanaM hatvA mRgaM kAJcanaM vaidehIharaNaM jaTAyumaraNaM sugrIvasambhASaNam / vAlInirdalanaM samudrataraNaM laGkApurIdAhanaM pazcAd rAvaNa-kumbhakarNahananaM etaddhi rAmAyaNam // 77 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etacchutvA kupito brAhmaNa uvAca - " bho! na tvetat vAlmIkirAmAyaNaM nA'pi tulsiiraamaaynnm| tarhi kIdRg rAmAyaNametat ? ___ tadA tenA'pi prAtivezmikenA''krozapUrvaM kathitaM - "brAhmaNa! etattu takrayogyaM rAmAyaNam / etAdRg rAmAyaNamevA'lpatakrasya mUlyam / " 78 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA // jhenakathA // -munidharmakIrtivijayaH kasmiMzcit nagare suvarNAsakta ekaH 'cAinAmA jano'vasat / tasya yena kenA'pi prakAreNa suvrnnpraapterlaalsaa''siit| ___ ekadA paNyavIthikAyAM bhraman svarNakArApaNamapazyat / tataH sa sarveSu janeSu pazyatsveva svarNakArasya sarvaM suvarNaM corayitvA'nazyat / kintu tvaritameva sa grAmajanai rakSakaizca bndiikRtH| tata ArakSakeNa pRSTaM - " bho! prabhUtalokamadhye tvaM kathaM svarNaM corayituM prAyatethA: ? " tadA tena kathitaM- " tadA'haM kevalaM suvarNamevA'pazyaM, na tvanyatkimapi / ato'haM suvarNa gRhiitvaa'nshym|" bodha: - "dharmamArAdhayadbhirasmAbhirapi sarvamanyat vismRtya dharmArthameva ytitvym|" 79 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pres e nter kathA // bAdarAyaNasambandhaH / / -munikalyANakIrtivijayaH vaikrame dazamazatAbde mAlavadeze nyAyAnyAyakSIranIravivecanahaMsaH paramavidvattAsamalaGkRta udArahRdayo'tyantasajjano bhojAbhidhAno rAjA rAjyaM ckaar| tasya sadasi bahavaH paNDitA Asan / eteSu kaviprakANDaM zrIkAlidAso'ziromaNIyata / sa parahRdayAvidbhirmahAthaizca kAvyairnRpamano modayamAna: tasya pUrNaprItibhAjanaM bbhuuv| dinAnudinaM bhojasya sneho tasmin vavRdhe / tatazca dvAvapi paramasuhattAM bhejtuH|| atha rAjA sadaiva kAlidAsena saha vijahAra, subhASitakAvyAdivinodena ca samayAkaroti sma / anyadA vAsantadine zrIbhojabhUpo mahAkavinA saha vanavihArAya jagAma / saurabhaRtutvAt vanarAjaya: pUrNatayA vikasvarA aasn| tau dvAvapi prAkRtika saundaryasyA'tIvarasikau kAlamavajJAya rathArUDhau santau bahudUraM gatavantau, astamaye ca jJAtavantau yadAvAM suduurmaagtau| " yadyadhunA dhArAM prati gaccheva tayadhvanyeva rAtrirbhavet, tamasi ca mArgo'pi na vilokyete" ti kAlidAsa uvaac| rAjA smA''ha - " kiM kartavyamadhunA kavivarya! ?" kAlidAsaH - "svAmin! atrA'ntike grAmaM smbhaavyaami| yata: bukkatAM zunAM zabdA: shruuynte|" ityavadat , "calatu bhavAn , rAtriM tatraiva gamayiSyAva:" itynvrautsiicc| " kintu kavirAja! tatrA''vAM kasya gRhe rAtrivAsaM kariSyAva: ? tatrA'smAkaM na ko'pi jAnAtI"ti pRssttm| tadA kAlidAso'vak - "mahArAja! buddhicAturyeNa vAGmAdhuryeNa cA'jJAto'pi mitrIkriyeta / " "tarhi rathamagre prasthApaya / adyatanI rAtriM tvatkRtasakhagRhe nivtsyaavH|" iti bhojarAjo bbhaann| 80 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatazcAgre prasthitau tau drutamevaikaM grAmaM prAptau / tatra grAmamadhye nayanaramyamekaM gRhaM dRSTvA kAlidAsastadabhyAze rthmsthaapyt| rathacakrasya dhvaniM zrutvA tadgRhasvAmI gRhA bahirAgatya tau niraikSata / tata 'ajJAtAvetau' iti vimRzyA'pRcchat- "Agantukau! ahaM yuvAM nopalakSaye, bhavantau kau ? mama ca bhavadbhyAM kIhak sambandha: ?" tadeGgitena bhojasyA''jJAM prApya kAlidAsa itastato vyalokataikaM ca badarIvRkSaM dRSTvovAca - " asmAkaM bAdaraM cakraM yuSmAkaM bdriitruH| etasmAt kAraNAnnUnaM yUyaM vayaM vayaM yUyam // " etacchrutvA'timudito gRhezastau dvAvapi nijagRhamAnIya yathAnurUpaM satkArAdyakarot / tadA bhojarAja uvAca - " satyaM tava kathanaM kAlidAsa!, buddhicAturyeNa vacomAdhuryeNa cA'jJAto'pi mitraayte|" 8 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // madhureNa samApayet // 11 ko mUrkhaH 21 - muniratnakIrtivijayaH (eko jano bhRtyamAhvayati / Agacchati ca bhRtyaH / ) jana: (bhRtyaM prati ) bho ! eSA maJjUSA kAcapAtrairbhRtA'sti / eSA ca madgRhaM netavyA / kimetat kAryaM tvaM kariSyasi ? bhRtyaH Am kariSyAmi / janaH tarhi kathaya, kiyanmUlyametatkAryasya tvayA'bhipretam ? bhRtyaH - yaducitaM jJeyaM bhavatA tddeym| : suSThu / yadyevaM tarhi zRNu, tava bhRtyakAryasya mUlyaM yadyahaM dravyarUpeNa dAsye tarhi alpenaiva kAlena tad vyayIbhaviSyati / ato'haM mArgadarzanarUpeNa vAkyatrikaM tubhyaM kathayiSyAmi / tattu jIvanaparyantaM tavopayogi bhaviSyati / (etacchrutvA omityuktvA maJjUSAM mastakopari prasthApya bhRtyazcalituM pravRtto 'bhUt / vyatIte kiyatyapi kAle tena bhRtyena prathamavAkyArthaM janaH smAritaH / ata: - ) jana: (bhRtyaM prati ) shRnnu| 'bhRtAdudarAd riktamudaraM zobhanam / ' yadyevaM ko'pi vadet tarhi tasyaitadvRttAnte mA kuru vizvAsam / (punarmaunamavalambya dvAvapi mArge calataH / kiyanmArgamullaGghya ) jana: adhunA dvitIyaM vAkyaM zRNu / 'azvArohaNAt pAdAbhyAmeva gamanamucitam ' ko'pi yadyevaM jalpet tarhi sa jano na vizvasanIya evaM manyasva / (evaMkrameNa tAvubhAvapi gRhadvAraM prAptau / tadA bhRtyena tRtIyavAkyArthamAkAGkSA darzitA / ) jana: bho ! mama tRtIyamantimaM vAkyaM tvetadasti, yat -' tvatto'dhiko mUrkho bhRtyaH ko'pyasminnagare nivasati ' evaM kenA'pyucyate tadA - tanmA manyasva / 82 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAkarNya mastakasthAM maJjUSAM gRhadvArAgrabhAge uccairnikSipya bhRtyo janaM prati gambhIradhvaninA'vadan - bhavantaM prati vAkyamekamahamapi kathayAmi, tacchRNu 'asyAM maJjUSAyAmekamapi kAcapAtramakhaNDaM vartate' ityevaM yadi ko'pi vadet tarhi bhavatA na tadvacanaM svIkartavyam / iti / || punarekazaH // -munidharmakIrtivijayaH ekadA navazikSitasaGgItaH kazcit kasmiMzcinnagare gataH / tatra nagarakhaNDe nijakAryakrama aayojitH| nAgarikA: saGgItarasikA: kalAmarmajJAzcA''san / __ ata: sarve taM zrotuM sabhAM gtvntH| kalAkAreNa sAraGgarAge nijgiitgaanmaarbdhm| kiyadbhiH kSaNaiH pUrNIbhUte gIte janaiH sahastatAlamuccairnighoSa: kRta:-"punarekaza: gAtavyaM punarekaza: !" iti| gAyakastu lokazuzrUSAM jJAtvA punarapi tasminneva rAge gAtuM pravRttaH / gAnAvasAne punastadeva gAtumuccai:kathitaM -"punarekaza: gAtavyaM punarekaza: !" iti / evaM dvi-trivArAn kathitam / tadA''nandita: kalAkAra Aha - "sajjanA:! adhunA tu mayakai ka eva rAgaH pradarzitaH / bhavanto'nyAnapi rAgAn shrotumrhnti|" tadA lokaiH kathitaM-"yAvad bhavAn samyagarItyA tadgItaM na gAsyati tAvad vayaM bhavatA tadeva gaapyissyaamH|" hAsyaM nissiddhm|| -munikalyANakIrtivijayaH kathAkAra: (kathAyAM) bho lokA: ! ye narA yAdRzaM karma iha janmani kurvanti te paraloke tadanurUpamavatAraM prApnuvanti / yathA krodhino narA: zvAvatAraM, 83 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapaTazIlAH zRgAlAvatAramityAdi / zAmajIkumbhakAraH prabho! kiM mama gardabhAvatAro lapsyate ? kathAkAraH upaviza upvish| eka evA'vatAro vAraM vAraM na prApyate / akabbaraH (bhojanasamaye) vIrabala ! vRntAkazAkamatIva svAdu na vA ? vIrabala: avitathametat svAmin! nAnAvyaJjanaiH saMskRtaM vRntAkazAkaM vihAyA'smin jagati na kiJcidapi svAdu / (anyadA) akabbara: are! begama ! kiM pratyahametadeva virasaM vRntAka - zAkaM bhoktavyam ? vIrabala ! etacchAkamatyantavirasaM vartate na vA vIrabala: satyamuktaM prabho ! bhavatA / iha loke vRntAkazAkaM vinA na kimapi virasamasti / akabbaraH re vIrabala! tatra dine tvamevA'sya zAkasya prazaMsAmakaroradya punastvamevainaM nindasi ? vIrabalaH prabho! bhavadAjJAkArI sevako'haM, na tu vRntAkasya / (mitha: pratispardhinau dvau vidvAMsAvekasyAmatisaGkIrNarathyAyAM militau, ubhAvapyanyonyaM mArgaM na pradattaH / tadA - ) eka: bho! ahaM mUrkhebhyo na kadA'pi mArgaM dadAmi / dvitIyaH ahaM tu dadAmi / ( bhavAn gacchatu / ) 84 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________