Book Title: Kumar Viharshatakam
Author(s): Ratnabodhivijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005880/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zakhazvara pAzvanAthana bhAve karU huMcanA.. zrI nAkAdA pAnAtha R. zrIrAmacandragaNiviracitaM T COST 21 citAmaNI pAzvanAthane bhAve karahuvadanA... zrI jAgavalA pAzvanAthana bhAva kA E TIL s-07 d dh hdaa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmacaMdragaNIviracitam zrI kumAra vihaarshtkm| (mUla - avacUrNi - bhAvArtha - vizeSArtha -sahitam) -: saMpAdakaH :AcArya hemacaMdrasUriziSyANuH muniratnabodhivijayaH / __-: prakAzakaH : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa + dukAna naM.5, badrikezvara sosAyaTI + caMdrakAMtabhAI saMghavI 82, netAjI subhASa roDa, 6/bI, azokA kaoNmpalekSa, - marIna DrAiva 'i' roDa, muMbaI - 2 pATaNa (u. gujarAta) vikrama saMvata - 2059 vIra saMvata - 2529 mUlya - rU. 60/ OM mudraNa : pArasa prinTas, phorTa, muMbaI-1 phona : 22825784 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIkumAravihArazatakam zrutabhakti-sukRta 5.pU. siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa. pU. tapasviratna paMnyAsajI zrI jayasomavijayajI ma.nI preraNAthI zrI kArelIbAga zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vaDodarA taraphathI . A pustakanA prakAzanano saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. zrI saMghanA sukRtanI bhAvapUrNa anumodanA karIe chIe. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa(muMbaI) ... ... Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 6 divyakRpA na pUjyapAda siddhAMtamahodadhi, sva. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda vardhamAna taponidhi, gacchAdhipati sva. AcAdava zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda samatAsAgara sva. paMnyAsajI zrI padmavijayajI gaNivaryazrI zubhAziSa . pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA ka preraNA-mArgadarzana : pa. pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... V prakAzakIya AjathI navaso varSa pUrve kumArapALa mahArAjA thaI gayA. kalikAla sarvajJa AcArya hemacaMdrasUri ma. nA saMsarga-upadezathI teo bahu moTI umare rAjya pAmyA pachI jainadharmane pAmyA, dharmamAM sthira thayA. dRDha samyaktvanA dhAraka thayA. zrAvakanA bAra aNuvratone paNa temaNe svIkAryA. dharmano pAyo dayA. aDhAra dezamAM amAripaDaha pravartAvyo. samastadeza dayAmaya banyo. A mahApurUSe moTI umare vyAkaraNa bhaNI paramAtmAnI stutinI paNa racanA karI. yogazAstranA bAra prakAza tathA vItarAgastotraMnA vIza prakAzano roja pATha karatA. uttama zrAvako uttama AcAronA pAlana sAthe sAtakSetramAM paNa zakti mujaba dAna karavAnu cukatA nathI. kumArapALa mahArAjAe paNa seMkaDo maMdironA nirmANa karyA. seMkaDo maMdironA jIrNoddhAra karyA, jJAnabhaMDAro sthApana karyA, mahAtmAonI bhakti karI. sAdharmika bhaktimAM paNa varSe eka karoDa sonAmahora vAparatA. seMkaDo maMdiro paikI pATaNamAM potAnA pitAnI smRti nimitte 'tribhuvanapAlavihAra' nAmanA caityanu nirmANa karyu. jemAM mULanAyaka pArzvanAtha prabhunI ratnamaya pratimA nirmANa karI. botera derIomAM 24 ratnonI 24 suvarNanI ane 24 rajatanI pratimAonu nirmANa karAvyuM. A caityanu varNana pUjyapAda kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrasUri ma. nA ziSya pU. rAmacaMdra gaNIe zatAdhika gAthAmAM karyu che. te ja A ''kumAravihArazataka'' che. AnI upara pAchaLathI avacUrNinuM paNa nirmANa thayuM che tathA ... Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam mULagAthA, avacUrNi, bhAvArtha-vizeSArtha sahita A pustakanuM zrI AtmAnaMda jaina sabhA bhAvanagara taraphathI varSo pUrve prakAzana thayela. saMpAdana paNa pU. AtmArAmajI mahArAjanA praziSya munizrI haMsavijayajI ma. tathA temanA anuyAyI paM. zrI saMpavijyajI ma. e karela. punaH prakAzana prasaMge saMpAdaka ane prakAzaka baMne pratye ame kRtajJatAnA bhAvane pradarzita karIe chIe. " pUjyapAda zAsanasamrATa nemisUri ma. nA samudAyavartI pa.pU. AcAryabhagavaMta zrI pradyumnasUri ma. taraphathI A graMthanuM saMpAdana karavA khAsa sUcana maLela tathA saMpAdana mATe hastalikhite. be prato paNa pUjyazrI taraphathI maLI hatI. teono paNa khuba upakAra mAnIe chIe. . A punaHsaMpAdana pUjyapAda vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrImaddhihemacaMdrasUrI ma. nA ziSya munizrI ratnabodhi vijayajI e khuba parizrama laIne karela che, sAthe saMskRta prastAvanA paNa emaNe lakhela che. temano paNa upakAra yAda karIe chIe. prAMte A kAvyanuM vAMcana parizIlana karI sau koI jinabhaktinA pariNAmane vikasAve, sArI karmanirjarA karI zAzvata sukhane prApta kare tevI zubhecchA. vizeSa graMthonA prakAzanano tathA dhRtarakSAno lAbha maLato rahe eja zrutAdhiSThAyikA sarasvatIdevIne punaH punaH prArthanA. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa TrasTIo caMdrakumAra bAbubhAI jarIvAlA lalitakumAra ratanacaMda koThArI - puMDarikabhAI aMbAlAla zAha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam VII prathama AvRttinI prastAvanA e che A anAdi anaMta vizvakramane vilokatAM ema to anubhava thAya che ke, A vizvanI aMdara rahelA AtmAonI zaktiomAM aneka camatkAro rahelA che. te sarvamAM buddhinA camatkAro vizeSa baLavAnuM che. kSayopazamathI sateja thayelI buddhio kevA kevA vANInA vilAso pragaTa kare che, te Arya jaina sAhityamAM pratyakSa dekhAya che, ane tethI ja jaina sAhitya AryAvartamAM utkRSTa pada bhogave che. A vizvane hastAmalakavatu jenArA mahAtmAo - kevalIo kahe che ke, AtmAnI guphA rUpa aMtaHkaraNamAM divyagAna-nAda-zabda ati sUkSma chatAM digaMtagAmI zaktivALA anubhavAya che, ane te kAvya rUpe bAhera pragaTa thaI bIjAne AnaMda rasanA sAgara rUpa bane che, jenA zravaNa-mananathI dharma, bhakti, nIti ane vyavahAranI zuddha bhAvanAo pragaTa thAya che. * A uparathI jovAmAM Ave che ke, e aMtaranuM divya gAna koI , anupama ane rasamaya taraMgamAM cAlI rahyuM che. temAMthI jenI jevI zakti teTaluM sarve grahaNa karI kahI zake che, ane te mATe amuka aMze kahI batAvanArane kavi nAmathI oLakhavAmAM Ave che. te kavi rasa ane alaMkAranA camatkArathI potAnI vAphazaktine phorave te kavitA kahevAya che. AvI rIte kavi ane kavitAno saMbaMdha che, tene je yathArtha rIte jANe che, te sahRdaya vAcaka (vidvAna) kahevAya che. e kAvyarasanuM divya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cit ] zrIkumAravihArazatakam gAna AkhA vizvamAM niraMtara cAlu che, ane dareka kSaNe ane sthaLe tenA adbhuta AnaMdano AsvAda sarva adhikArIne maLyA kare che. saMskRta sAhityamAM kAvyanA keTalAeka bhedo ApelA che. temAM mahAkAvya ane khaMDakAvya evA be bheda paNa darzAvyA che, ane tenA judA judA lakSaNo ApelA che. A kumAravihAra zataka' e khaMDa kAvyamAM AvI zake che. A kAvyanA kartA mahAnubhAva zrI rAmacaMdragaNIe potAnI asAdhAraNa naisargika kAvya pratibhAthI A laghu kAvyane sarva rIte alaMkRta karyuM che. ane agAdha sAhityathI bharelI mahAsaMskArI anupama devagirAmAM. grathana karI tene rasabharita banAveluM che. dareka varNanIya vastune sUkSma daSTithI avalokatAM jANe tenuM rahasya potAnI sUkSma buddhinA tarkonuM ane svAnubhavanA sUkSma tattvonuM mizraNa karI upajAvI kADhyuM hoya ema lAge che. vaLI manuSyanA svabhAvanI sUkSma lAgaNIone, vidvAnonI jijJAsAone ane jaina bhaktonI AMtara bhAvanAone anAyAse A mahAkavi potAnI akRtrima vANImAM utAratA hoya athavA to temanuM pavitra hRdaya pote ja potAnuM bhAvanA citra AphlekhatuM hoya evo bhAsa thAya che. mahAnubhAva zrI rAmacaMdragaNInI agAdha kAvya pratibhA hovAthI te samayanA aneka vidvAnoe ane kavioe temanA kAvyanI bhAre prazaMsA karelI che. sUkSma avalokana karatAM ema paNa phuraNA thAya che ke, saMskRta lekhanAM keTalAMka mAnya zatakonA kartAo paNa A kumAravihAra zatakanI zailIthI mohita thaI evA zatako racavA prayAsI thayA haze. keTalAMka to e mohane laIne A zatakanI avacUri, vRtti vagere karavAne tatpara paNa banyA che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . vaLI AthI sarvane savizeSa sAnaMdAzcarya thaze ke A mahAnubhAva zrI rAmacaMdragaNI kavIzvare potAnA nirmANa kauzalyathI zaNagArelA ane sAkSaro ane prAkRto sarvanA manane raMjana karanArA bIjA ekaso graMtho racelAM che. teomAM nirbhaya bhImavyAyoga, raghuvilAsa nATaka, dravyAlaMkAra, rAghavALyudayamahAkAvya, yAdavAlyudayamahAkAvya ane nalavilAsa mahAkAvya Adi ghaNAM graMtho prakhyAta che. mahAnubhAva rAmacaMdragaNInuM jIvanavRtta jANavA jevuM haze, paNa temanI sAMsArika sthitino ItihAsa yathArtha rIte jANavAmAM AvI zakyo nathI, mAtra temanI cAritrAvasthAno keTaloeka vRttAMta A pramANe upalabdha thaI zakyo che. mahAnubhAva rAmacaMdragaNI vikramanA bAramA saikAnA aMtathI te teramA saikAnA AraMbha sudhImAM vidyamAna hatA. teo kaLikALasarvajJa zrI hemacaMdrasUrinA prakhyAta ziSya hatA. temane prabaMdha zataka karUM evuM birUda maLyuM hatuM. temanI vyAkhyAna karavAnI zakti sarvottama hatI ane tethI teo lokapriya thaI paDyA hatA. - gurjarapati jaina mahArAjA zrI kumArapAle aNahilapura pATaNamAM potAnA pitAzrI tribhuvanapAlanA nAmathI racAyelA prAsAdanI aMdara zrI hemacaMdrasUrie pratiSThita karelA zrI pArzvanAtha prabhune aSTa namaskArAtmaka stavana rU5 vastu svarUpane uddezIne te mahAnubhAve A adbhuta kAvya lekhanI yojanA karelI che. ane tenI aMdara te kumAravihAra-caityanI adbhuta zobhAnuM camatkArI varNana ApeluM che. jo ke keTaleka sthaLe amaryAda atizayokti darzAvelI che, tathApi kavitAnA oja, prAsa vigere guNone laIne ane eka uttama kavionA saMpradAyane laIne te atizayokti sahRdaya vidvAnonA hRdayane AkarSaka ane vastu svarUpanI poSaka banelI che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam je kumAravihAra caityanuM A mahAnubhAve varNana kareluM che, tene mATe avacUrikAra paNa vIra saMvata 1699 mAM A pramANe lakhe che - "vIra saMvata 1199 nA varSamAM kArtika zukla dvitIyAne divase hasta nakSatrano sUrya thatAM zrI pATaNa nagaramAM jemane trIza varSa ane satyAvIza divasa rAjya karatAM thayelA che evA kumArapAle potAnA pitA tribhuvanapAlanA nAmathI prAsAda karAvyo hato. te prAsAdane botera devakulikA hatI. temAM covIza ratnanI, covIza pitala tathA suvarNanI, ane covIza rUpAnI - atIta, anAgata ane vartamAna jinezvaronI pratimAo hatI. mukhya prAsAdanI aMdara ekaso pacavIza aMgula pramANa caMdrakAMta maNinI pratimA hatI. sarvatra kalazo ane staMbho suvarNanA hatA. ekaMdara chaMnu koTI dravyano vyaya karI gurjarapati kumArapAle te prAsAda karAvyo hato. te mahArAjAe moTo utsava karI zrI hemacaMdrasUrinI pAse te caityamAM zrI pArzvanAtha prabhunI pratiSThA karAvI hatI. A zatakanI racanA kevI rIte thaI tene mATe avacUrikAra A pramANe lakhe che-eka vakhate zrI hemacaMdrasUri potAnA mukhya ziSya zrI rAmacaMdragaNI ane bIjA munionA parivAra sAthe nAgapuramAM cAturmAsa rahyA hatA. te cAturmAsa nirvibe prasAra thayA pachI mahArAjA kumArapAle temane parivAra sAthe pATaNamAM AvavAne vinaMti karavAthI teo pATaNamAM padhAryA hatA. A vakhate AMbaDade, bAhaDade, cAhaDade ane soma nAmanA cAra bhAIo, navANuM lAkha dravyanA adhipati chADA pramukha, aDhAraso koTIzvara vepArIo ane botera sAmaMtonA parivArathI parivRta thaI sUrIzvaranI pATaNamAM AvelA te tribhuvanapAla prAsAdamAM padharAmaNI thaI hatI. A vakhate kavIzvara rAmacaMdragaNI sAthe hatA. te sUrivara jyAre te prAsAdamAM bIrAjelA zrI pArzvanAtha prabhune vaMdanA karatA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam hatA, te avasare mahArAjA kumArapAlanI prArthanAthI temaNe aSTa namaskArAtmaka ATha kAvyanI yojanA karI hatI. ane ekaso ATha zlokothI te prAsAdanuM varNana karyuM hatuM.'' ... XI A pramANe avasUrikAra zrI vibudhottama sudhAbhUSaNagaNI avasUrinA AraMbhamAM graMthakArano vRttAMta Ape che ane A zataka kAvya upara thayelI potAnA hRdayanI prasannatA pragaTa kare che. mahAnubhAva zrI vibudhottama sudhAbhUSaNagaNI zrI somasuMdarasUrinA parivAramAM utpanna thayelA che ane temaNe A kAvyapara avasUri banAvI abhyAsIonI upara mahAna upakAra. karelo che. ekaMdara mahAnubhAva rAmacaMdragaNIe A zatakamAM je kavitAnuM sauMdarya darzAvyuM che, te AkhA jaina sAhityanuM ucca svarUpa che. pada ane arthanuM lAlitya eTaluM badhuM uttama che ke, tene samajanArA sahRdayane pUrNa rasa upajAve che ane rahasyamAM utaratAM cittane lIna kare che. jenAmAM pa6nI prasannatA hoya, ane navIna navIna artha uThatA hoya, evI kavitA ke jemAM tAdaza citra samAna citra AlekhyuM hoya, tevI uttama kavitA A zatakamAM AvaMta jovAmAM Ave che. tene mATe mahAnubhAva rAmacaMdragaNIne pUrNa dhanyavAda ghaTe che. chevaTe. A prasaMge amAre jaNAvavuM joIe ke, bhAratavarSanA mahopakArI svargastha zrI vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI mahArAja)nA praziSya mahAmunizrI haMsavijayajI mahArAja tathA temanA anuyAyI paMnyAsa zrI saMpavijayajI mahArAjanI khAsa preraNAthI ane sahAyathI A graMtha pragaTa karavAne ame zaktimAna thayA chIe. te mahAnubhAve keTalIeka zuddha prato meLavI ApI hatI, eTaluMja nahIM paNa A graMthanI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zuddhine mATe pUrNa kALajI rAkhI tenA lekhane jAte tapAsI graMthanA gauravamAM sArI vRddhi thAya tevI yojanA karI ApI hatI. niHsvArtha upakAra vRttine dhAraNa karanArA ane jaina sAhityane khIlavavAnI aMtaraMga IcchA rAkhanArA e mahAnubhAva munivaro ke jeo potAnA gurUnA nAmathI aMkita evI amArI saMsthAne pavitrakAryamAM sahAyabhUta thAya che, teno ame hRdayathI AbhAra mAnIe chIe. ukata munimahArAjAo jyAre kaccha mAMDavImAM cArtumAsa rahelA te vakhate mAMDavInA zrIsaMgha taraphathI jJAnakhAtAnI upajelI rakama, temaja amadAvAdanI pAMjarApoLanA upAzrayanA vahIvaTa karanAra zeTha jesaMgabhAI haThIsiMga taraphathI jJAnakhAte upajela rakama, mahArAja sAheba zrI haMsavijayajI mahArAjanA sadupadezathI te baMne taraphathI A pustakanI prasiddhinI sahAyamAM arpaNa karavAmAM AvelI che, tene mATe te baMneno AbhAra mAnavAmAM Ave che. te rItinuM anukaraNa karI prAcIna jaina sAhityanA AvA AvA uttama graMtho pragaTa karavA mATe bIjA paNa svadharmapremI jaina gRhastho je vizeSa umaMgI thaze to A saMsthA tevuM kArya karavAne sadA vadhAre utsAhI raheze.' A graMthanI ekeka prata munirAjane, sAdhvIone, tathA pustakabhaMDAramAM mukavA mATe sabhA taraphathI bheTa tarIke arpaNa karavAnI che. AvA saMskRta ane mAgadhI bhASAnA graMtho mULa, TIkA (avacUri) bhAvArtha, vizeSArtha, sAthe aneka zuddha thaIne bahAra paDe evI amArI aMtaHkaraNanI IcchA hovAthI, tenA prathama prayatnarUpe A graMtha prasiddha karavAmAM Avyo che. A graMtha khAsa karIne cakacakIta ucA ArTapepara upara moTo kharca Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XIU karI chapAvavAmAM Avela che. paraMtu AvA uttama kAryomAM kharcanI gaNanA karavAmAM AvatI nathI. A graMthamAM saMpUrNa sAvadhAnI rAkhI mULa avasUri, bhAvArtha, ane vizeSArtha lakhavAmAM AvyA che, chatAM matibhramathI ke pramAdathI jo kAMI smalanA thaI hoya to ame mithyAdukRta pUrvaka kSamA mAgIe chIe. ane chevaTe IcchIe chIe ke A zatakanA mAdhuryanuM AsvAdana karanAra gurjara vAcakone ane saMskRta abhyAsakone gurjarI girAnA bhASAMtararUpe A zataka kaMThAbhUSaNarUpa thAo. prasiddhakatta. zrI jaina AtmAnaMda sabhA. bhAvanagara "zrI AtmAnaMda bhuvana." vIra saMvata 2436 Atma saMvata 14 vikrama saMvata 1966 mArgazIrSa zukla tRtIyA. XIV - blank Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XV parimalaH / yathA kusumasya parimalena kusumasya paricayo bhavati tathAsya 'parimalasya' paThanenaitasya kAvyakusumasya paricayo vAcakavRndAnAM bhvissyti| ato'tra netre'vadhAryetAm / asmiJjagati vividhAH prasaGgAH saMjAyante / teSu kecicchobhanAH kecana cAsuMdarA api santi / sarvAnapyetAnprasaGgAnkavireva chadmastheSu yathArtharUpeNAlaukikApeNa ca varNayituM samartho bhavati / sa eva kavirucyate yaH svapratibhayA sarbAnprasaGgAnalaGkAribhASayA varNayati / kavAvIdRzya dbhUtaracanAzaktirvartate sezvarakRpayaiva mantavyA / gurjarabhASAgataikasubhASitabhAvArtha IdRgasti - yaM nApnoti raviH (svakiraNaiH) taM prApnoti kaviH (svrcnyaa)| . jainasAhityetihAsa IdRzA naikAH kavayo bhUtapUrvAH / teSu pUjyapAdAH sugRhItanAmadheyAH rAmacaMdragaNivarAH suprasiddhAH santi / taiH svajIvanAnehasi prabhUtAni grantha-kAvyAni racitAni / nirbhayabhImavyAyoga-raghuvilAsanATyadravyAlaMkAra-rAghavAbhyudayamahAkAvya-yAdavAbhyudayamahAkAvya-nalavilAsamahAkAvyetyAdayaH teSAM mukhyakRtayaH / 'prabaMdhazatakakartA' iti teSAmupAdhirAsIt / teSAM kRtiSu 'kumAravihArazatakaM' tvatIvottamA kRtirasti / teSAM kAvyapratibhAyA anubhUtistvasya kAvyaratnasya paThanAnaMtarameva syAt / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVI zrIkumAravihArazatakam siddhahemazabdAnuzAsanaprabhRtinaikagranthapraNetR-kumArapAlabhUpAlapratibodhaka-kalikAlasarvajJAcAryasattamA'rcanIyakrama-hemacaMdrasUrIzvarANAM te caraNakajacaJcarikA Asan / hemacaMdrasUribhiH zabdAnuzAsanaliGgAnuzAsana-chando'nuzAsana-kAvyAnuzAsana-vAdAnuzAsanAtmakAnuzAsanapaJcakamaparANi ca bahUni graMtharatnAni jainasAhitya upAyanIkRtAni / dazaparvAtmakaM triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyamapi teSAmeva racanodyAnaprasUnamasti / te zrutadevatAlabdhavarA Asan / taiH svAyu:kAle sArdhatrikoTipramitA nUtanazlokA nirmitA yAnadhunA vayaM paThitumapi na samarthIbhavAmaH / itthaM tairjenasAhityaM samRddhaM kRtam / ___ munipatizrIhemacaMdrasUribhiH zaivadharmavAsitAntaHkaraNakumArapAlabhUmipAlaH pratibodhito jinabhaktazca vihitaH / prAgbhave. kumArapAlapRthvIpAlajIvena paJcakapardakakrItASTAdazapuSpairuttamazubhabhAvena jinArcanaM kRtaM yasya prabhAvena kumArapAlabhave so'STAdazadezarAjyaM lbdhvaan| jinabhaktyA svapne'pyaciMtitA lAbhAH prApyante / pUjyapAdAnAM hemacaMdrasUrIzvarANAmupadezena tena svarAjyAntargatASTAdazadezeSvahiMsAyA ghoSaNA kAritA / na kevalaM svadezeSvevAnyadezarAjJo mitrIkRtya tatsAhAyyena taddezeSvapyahiMsApravartanaM kAritam / kumArapAlarAjye laghujaMtorapi vadhasya daMDo mahAnabhavat / anyadA tadrAjya ekena zreSThinA jAnatA sataikA yukA virAdhitA / rAjJA guptacarairetajjJAtam / aparAdhadaMDe tenebhya AdiSTaH - 'tvayaikaM jinamaMdira nirmApayitavyam / ' zreSThinA tathaiva kRtam / tasya ca jinAlayasya rAjJA 'yukAvihAra' iti nAma sthApitam / saH kumArapAlavasudhApAla Ayatau gaNabhRdbhAvI / svayaM vIravibhunA zreNikarAjJo'gre kathitaM - 'madupadezena tvaM tAdRgahiMsApAlanaM na kArayiSyasi yAdRgahiMsApAlanaM macchAsane hemacaMdrasUryupadezena kumArapAlaH kraaryissyti| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XVII itthaM kumArapAlanRpatirahiMsAyAH pUjaka AsIt / yazcAhiMsAyAH pUjako'sti saH sutarAM jinabhakto'pyastyeva yataH sa evAhiMsAyAH prarupako'sti / kumArapAlavasuMdharApAlena svajIvita anekAni nUtanajinagRhANi nirmApitAni jIrNAni ca prabhUtAnyuddhRtAni / pattane tena svapitRsmRtau jinaprAsAdaH kAritaH / tasya ca nAma svapitRnAmnA 'tribhuvanapAlavihAra' iti sthApitam / tacca nAma yathArthamAsIdyato bhagavAntribhuvanodaravartijIvasaGghAtAnaMtaraMgA'riSaDvargajanitabhayAtpAlayati vihArazabdasya ca caityArthe'pi ruuddhtvaat| samAsazcAtra SaSThitatpuruSo bodhyH| itthamasau tribhuvanapAlasya vihAra AsIt / tasminprAsAde tena zrIpArzvanAthasya vidvamamaNImayyamyAzca bahyo dhAtumayyaH pratimAH kAritAH / tAsAJca prANapratiSThArthaM tena svadharmaguru-prAtaHsmaraNIyacaraNa-zrIhemacaMdrasUrayo vijJaptAH / paropakAraikaniratAH sUrivarAH rAmacaMdragaNyAdivizAlaziSyaparivAreNa saha pattane samAgatAH / rAjJA mahAmahena gurUNAM saparivArANAM pattane pravezaH kAritaH / jinabiMbAnAM prANapratiSThA'pi mahotsavapUrvakaM sarveSAJca harSollAsapUrvaka saMpannA / ekadA gurupAdA' rAmacaMdragaNibhiH sArdhaM tasmiJcaitye darzanArthaM samAgatAH / tadA ca kumArapAlapRthvIpatirapi caitya evAvartata / - bhUmibhujA rAmacaMdragaNivaryA vijJaptA - 'zobhanaM jinAlayaM nirmApitaM zobhanA ca pratiSThA kAritA'dhunA yUyaM mamopari kRpAM vidhAya jinajinacaityavarNanaparAH zobhanAH stutayo racayata yena vizvajanA pArzvaprabhorasya ca prAsAdasya sauMdarya prabhAvaJca jAnIyurasya ca darzanArthamutkaNThitAH santaH * tvaritamAgaccheyuH / ___parahitaparAyaNairgaNivaryairmUlanAyakazrIpArzvaprabhovarNanAtmakA aSTazlokAH caityavarNanaparAzcASTAdhikazatazlokA racitAH / itthaM taiH SoDazAdhikazatazlokasamUhAtmakaM kAvyaM racitaM tasya ca kumAravihArazatakamiti nAma pradattam / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVIII zrIkumAravihArazatakam asminkAvye praNetRbhirjagannAthacaityayoratyadbhUtaM varNanaM kRtam / asya kAvyaziromaNeH paThanAnantaraM taccaityaziromaNerdidRkSA prabalA bhavati / racayitRpUjyairidaM kAvyaM smRti-vyatirekAtizayokti-pUrNopamotprekSAbhrAMtimattadguNaprabhRtyanekAlaMkArairalaGkRtamasti yatteSAM kAvyakauzalyasya zreSThatA sUcayati / AdimairaSTabhirkAvyaistaccaityasthapArzvaprabhormahimA varNitaH / tatra ca prathamakAvye te jJApayanti yadbhaktAnAmaSTakarmavinAzAyaM . pArzvaprabhurphaNAvarttisaptaratneSu saptAnyarupAndhArayati / . . SaSThavRtte te pArzvaprabhodRSTermAhAtmyaM varNayantaH kathayanti - pArzvaprabhodRSTirmukteniHzreNIrasti, pApapArAvArottAraNe seturasti, vighnavighAtAya maGgalasvarupA'styAlasyapratihataye ravitulyA'sti, tribhuvane dIpopamA'sti, kalyANavallIprarohaNe nIkasamAnA'sti, pApaprakSAlane gaGgAsAdRzyaM bibharti / IdRzI pArzvasvAmino dRSTi: sajjanAnAmajJAnatimiramapAkarotu / aSTamachandasi te vyaktIkurvanti yadagnijvalatkASThAtsarpamAkRSya prabhuH karuNaiva muktivithiriti tribhuvanajanaM jJApitavAn / prathamASTakAnantaraM zatenASTAdhikena zlokAnAM prAsAdamahimA nirupitH| aSTAviMzatitamAyAM gAthAyAM prabhoH snAtrajalamahimAnaM pradarzayadbhiH kavibhiH prakaTitaM yatprabhusnAtrajalasnAtAH kAzcistriyaH pUrNasamRddhi prApnuvanti, kAzcana putravatyo bhavanti, kAsAJciccirakAlarogA nazyanti, kAzcana saubhAgyamApnuvanti / itthaM taccaityavirAjipArzvajino'tIva . prabhAvazAlyAsIt / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XIX ___dvAtriMzattamakAvye caityaprabhAva itthaM varNitaH svargarohaNAcalAdIndidRkSurasmiJcaitya AsthAM karotu / yathA dUrasthavastusArthA manuSyairuccaiHpradezamAruhyAvalokyante tathA'tituMgazikhara asmiJcaitya Aruhya svargarohaNAcalAdayaH padArthAH dRzyante / punaratiprabhAvazAlyasmiJcaitye zraddhAluH svargAdau gacchati / itthamasminkAvye tairekavAkyena dvAvartho sUcitau / SaTcatvAriMzattamavRtte caityasya samRddhiH pradarzitA / / ekonapaJcAzattamakAvye prabhuM samazatrumitraM pradarzayitvA sa eva sevya iti jJApitam ! saptatitamachandasIMdraH prabhuguNAnzrotuM prabhurupaM zaMsituM vaMdanaM kartumarcanaM . kartuM zrotrajihvAmastakahastAnAM sahasraM spRhayati / ekasaptatitamazloka AvirbhAvitaM yattasmiJcaitye zrAvakAH puNyacayaM kartuM vyAdhimanto vyAdhivinAzAya maniSiNaH zilpaM nirIkSituM duSTazarIrAH 'pApakarmavinAzAya daridrA vittakAmena saMgItapraNayinaH saMgItakaM nizamayituM preSyAH svAmitvecchayA nityamAgacchanti sma / . ... paJcasaptatitamavRtte pradarzitaM yaddevA api devaloke taccaityaM prazaMsanti sma / - aSTAzItitamakAvye caityasya zilpakalA varNitA / dvAnavatitamachandasi jJApitaM yattasmiJcaitye devA devyazca nATyaM kartumaharnizamAjagmuH / SaNNavatitamazloke nirupitaM - tasmiJcaitye janAnAM prabhUtaH sNmrdo'vrtt| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX zrIkumAravihArazatakam caturdazAdhikazatatamapaJcadazAdhikazatatamakAvyayoH zatakasyopasaMhAraH ... kRtaH / caramavRtte kavibhiH caityasya vedhasA caturmukhairapyavarNyatA pradarzitA / vRttAnte ca racayitRbhiH svanAmApi pracchannavRttyA nyastam / zatakagatavividhakAvyairidaM jJApitaM yattaccaityaM sUryakAMta caMdrakAMtapadmarAga-muktAphala-vaiDurya - nIlamaNi sphaTikAdyanekamahArghyamaNibhirnirmitamAsIt / tasmiJcaitye citrazAlA'pi zobhAmabibhaH / pravacanasabhA'pi taccaityamalaJcakAra / asya mUlagranthasyopari paMDitaviveka sAgara ziSyavibudhottamasudhAbhUSaNagaNibhiravacUrNirlikhitA'sti / asyAmavacUrNI taiH kAvyAnAmanvaya kRtaH, viSamazabdAnAmartho'pi pradarzitaH / , tena vAcakavargANAM kAvyAnAmarthabodhaH sugamatayA jAyate / anekasthAneSu taiH taddhitakRdaMtAkhyAtAnAM sAdhanikA'pi prakAzitA / tatra ca siddhahe mazabdAnuzAsanasya sUtrANAmapyullekhaH kRtaH / etena jJAyate te mahAvaiyAkaraNA apyAsan / prabhUtasthAneSu taiH samAsAnAM vigraho'pi darzitaH / asminpustake mUlazlokAnAM bhAvArthavizeSArthAvapi likhitau staH / tAvapi tatkAvyArthabodha atIvopayogI vartete / bhAvArthena kAvyAnAM sAmAnyabodho jAyate vizeSArthena ca teSAM rahasyArtho bodhyate / ... etatkAvyAdhyayanasya bahavo lAbhA vartante, tadyathA-trilokanA bhaktirvardhate, taccaityasadRzAlaukikacaityanirmANasya preraNA hRdyAvirbhavati, kumArapAlaprajApAlasya jinabhaktyudAratAdiguNAnAM paricayo bhavati, rAmacaMdragaNInAM kAvyazakte rasAsvAdo bhavati, prabhucaityayorabhUtamahimA jJAyate, saMskRtabhASAnUtanAdhyetRRNAM kAvyAnvayakaraNAbhyAso bhavati / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... XXI etatkAvyasaMzodhanasaMpAdanena mayA yatpuNyamupArjitaM tena jagajjIvAnAM hRdayeSu satataM jinabhaktirvardhatAM yataH saiva mukterdUtirasti / mAdRzamUrkhaziromaNirapyetatkAvyasaMpAdane samartho'bhavat taddmadguruvaryANAM bhavodadhitArakavairAgyadezanAdakSAcAryadevezazrImadvijayahemacaMdrasUrIzvarANAM kRpaiva / mama vidyAgurUNAM paMnyAsakalyANabodhivijayAnAmupakAro'pyavismaraNIyaH / yeSAM gRhasthagurUNAM samIpe'hamapaThaM te'pyatrAvazyaM smaraNIyA eva / zAsanasamrATnemisUrIzvarasamudAyavartti AcAryapradyumnasUrayo'pyatra smartavyA yairetadgranthasaMzodhanArthaM preraNA kRtA dve hastalikhitapratI ca preSite / atra saMzodhane rAjanagarastha - 'DehalAjJAnabhaMDArasya' hastalikhitapratiH rAjanagarastha-'pagathIyAMjJAnabhaMDArasya' hastalikhitapratizca upayukte / TippaNyAM pAThabhedasUcane AdyAyAH 'A' iti saMjJA dattA'sti dvitIyAyAzca 'B' iti saMjJA dattA'sti / chAdmasthyena matimAMdyena ca yA kApi kSatiretatsaMpAdane syAttatkRte kSamAM 'yAce vidUSazca tacchodhanArthaM prArthaye / * zivamastu sarvajagataH / - AcArya hemacaMdrasUri ziSyANumuniratnabodhivijayaH / - jyeSTha zukla 11, vikrama saM. 2059, vaDodarA (alkApUrI) madhye | Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXII zrIkumAravihArazatakam {mahArAjA kumArapALanI ArAdhanA kumArapALa mahArAjAe samyakatva mULa bAra vratonuM potAnA jIvanamAM pAlana karyuM hatuM. samyaktanI ArAdhanA - 1) teo dararoja trikALa jinapUjA karatA hatA. 2) AThama, caudasa vagere parvatithie upavAsasahita pauSadha karatAM hatA ane pAraNe koI purUSa daSTigocara thAya tene yathArthavRttidAna ApI saMtuSTa karatA hatA. ' potAnI sAthe pauSadha karanArAone kumArapALa mahArAjA potAnA mahelamAM pAraNu karAvatA hatA. 4) potAnA garIba ane sAdhanahIna sAdharmikono uddhAra karavAmAM sadA tatpara rahetA hatA. e mATe dararoja eka hajAra dInArano kharca karatA hatA. 5) eka varSamAM sAdharmika bhaktinimitte eka karoDa dInArano vyaya karatA hatA. ema 14 varSamAM sAdharmikabhaktimAM 14 karoDa | dInArano sadupayoga karyo. 6) 8 lAkha rUpiyA ucitadAnamAM kharacyA. 7) niHsaMtAna vidhavAonu ura lAkha rUpiyAnuM RNa mApha karyuM. 8) 21 jJAnabhaMDAra taiyAra karAvyA. 9) svadravyathI 96 karoDa rUpiyAnA kharce tribhuvanapAlavihAra' nAme - jinamaMdira baMdhAvyuM. temAM dararoja snAtra mahotsava karatA hatA. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXII XXIII 15) . 10) dararoja kalikAla sarvajJa hemacaMdrasUrIzvarajInA caraNomAM dvAdazAvarta vaMdana karatA hatA. 11) temane vaMdana karyA pachI kramathI badhA sAdhuone vaMdana karatA hatA. 12) je zrAvaka prathama pauSadhAdi vrata kare tene vaMdana karatA hatA, sanmAna che ane dAna ApatA hatA. 13) 18 dezomAM amArI paDaha vagaDAvyo hato. 14) pakSapAta vinA badhAno nyAya karatA hatA. anya paNa 14 dezomAM potAnA dhana ane mitratA vaDe jIvonI rakSA karavI: 16) 1444 navA jinamaMdira nirmANa karAvyA. 17) 16% jinamaMdirono jINoddhAra karAvyo. 18) 7 vAra tIrthayAtrA karI. prathamavratanI ArAdhanA - . niraparAdhIne "mAro' ema kahevA para eka upavAsa karavo. bIjAvratanI ArAdhanA - bhUlathI juThuM bolAI jAya to AyaMbila vagere tapa karavo. trIjAvratanI ArAdhanA - ( niH saMtAnanuM dhana na levuM. caturthavratanI ArAdhanA - jainadharma svIkAryA bAda vivAha karavAno tyAga karyo. comAsAnA 4 mahinA mana, vacana, kAyAthI brahmacaryanuM pAlana karatA hatA. manathI zIyaLano bhaMga thAya to eka upavAsa karatA, vacanathI zIyaLano bhaMga Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIV jhA] ' zrIkumAravihArazatakam thAya to eka AyaMbila karatA, kAyAthI zIyaLano bhaMga thAya to ekAsaNu karatA. paranArIne mAtA-bena samAna mAnatA hatA. bhopaladevI vagere ATha rANIonuM mRtyu thayA bAda pradhAnAdino Agraha hovA chatAM rAjAe vivAha na karyo. A niyamanuM AjIvana pAlana karyuM. AratI mATe bhopaladevInI sonAnI mUrti banAvaDAvI. . . paMcamavratanI ArAdhanA - pAMcamAM vratamAM 6 karoDa sonu, 8 karoDa cAMdI, 1000 tolA pramANa bahumUlyavAna . ratna, 32,000 maNa ghI, 32,000 maNa tela, lAkha mUDaka cokhA, caNA, juvAra, maga vagere dhAnya rAkhyA, 5 lAkha ghoDA, 5 hajAra hAthI, 50 uTa, 500 ghara, 50 dukAna, 500 sabhAgRha, pa0 pAnapAtra, pa0 gADA vagere rAkhyA. 1,100 hAthI, 50,000 ratha, 11 lAkha ghoDA, 18 lAkha senA rAkhI. chA vratanI ArAdhanA - comAsAmAM pATaNanI hadanI bahAra nahotA jatA. sAtamA vratanI ArAdhanA - dArU, mAMsa, madha bhakSaNano tyAga karyo hato. bahubIja phaLa, uduMbara phaLa, abhakSya anaMtakAyano tyAga karyo hato. bhagavAnanI pUjAmAM vAparyA vinA navA vastra, phaLa, AhAra vagerenuM grahaNa karatA na hatA. sacita vastumAM eka divasamAM eka ja jAtinuM pAna ane tenA paNa 8 ja bIDA vAparatA hatA. rAtrIbhojanano tyAga karatA hatA. comAsAmAM mAtra eka ghI vigaI vAparatA hatA, zeSa vigaIono tyAga karatA hatA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXV liIlotarIno saMpUrNa tyAga hato. nitya ekAsaNA karatA hatA. parvanA divase brahmacaryanuM pAlana karatA ane sarva sacittano tyAga karatA hatA. AThamA vratanI ArAdhanA - potAnA rAjyamAM sAte kuvyasanono tyAga karAvyo hato. navamA vratanI ArAdhanA - ubhayataMka sAmAyika karatA hatA. sAmAyikamAM gurudeva hemacaMdrasUrijI sivAya koInI sAthe vAta nahotA karatA. dararoja yogaprakAzanA 12 prakAza ane vItarAgastotranA ra0 prakAzano svAdhyAya karatA hatA. dazamA vratanI ArAdhanA - comAsAmAM zatru para AkramaNa nahotA karatA. agyAramAM vratanI ArAdhanA - pauSadhamAM rAtre kAussaga karatA hatA. pAraNAnA divase badhA ( pauSadhArthIone potAne tyAM pAraNu karAvatA hatA. bAramAM vratanI ArAdhanA - * duHkhI ane niHsAna vidhavAonuM 72 lAkhanuM RNa mApha karyuM. zrI hemacaMdrAcAryane utaravAnI dharmazALAmAM muhapattinuM paDilehaNa karanArA sAdharmikane pa0 ghoDAnuM dAna ApyuM ane tene 12 gAmano mAlika banAvyo. sarva muhapattionA pratilekhakone 50 gAma bheTa ApyA. - ItyAdi aneka prakAranI ArAdhanA vivekaziromaNI rAjA kumArapALe karI hatI. ("jainadharmaviSayaka praznottarI - lekhaka nyAyAsmonidhi zrImadvijayAnaMdasUri mahArAjA) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVI zrIkumAravihArazatakam zrutasamuddhAraka 1. bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcArya deva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA upadezathI) 2. zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. 3. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (5.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA. nI. preraNAthI) 4. zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI. (5.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda s. ma.sA.nI preraNAthI) 5. zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 6. nayanabAlA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (5.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) che. kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (5.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjanI preraNAthI) 8. zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, - dAdara, muMbaI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (xi] 9. zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 10. zrI zAMtAkrujha dhe. mUrti. tapAgaccha saMgha, zAMtAkrujha, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi. ma.sA.nI preraNAthI) 12. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma. nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanAthe) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-400086. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI " . (pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma. nI preraNAthI) 15. zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa. pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdra sUri ma. nI preraNAthI) 16. zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVIII zrIkumAravihArazatakam 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. nA saMyamanI anumodanAthe) 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) : 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. muni zrI kalyANabodhi vi.ma.nI preraNAthI). 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma. nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUyatapasvIratna AcAryazrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA. nI preraNAthI) 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma. nI preraNAthI) 23. zrI mahAvIra jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda (pa.pU. AcArya zrI rAjendrasUri mahArAja sA. nI preraNAthI) ra4. zrI mATuMgA jaina che. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. 25. zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAMdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA munizrI . mahAbodhi vijyajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 26. zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) XXIX 27. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 007. 28. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebanA saMvata 2053 nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI) 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (I), muMbaI. (munizrI netrAnaMda vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jaina nagara, amadAvAda. (preraka - munizrI saMyamabodhi vi. ma.) - 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (pa.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. nA kRSNanagara madhye saMvata 2052 nA cAturmAsa nimItte pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA. nI preraNAthI) 32. zrI bAbubhAi sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390002. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pU. gacchAdhipati AcArya deva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) ... Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU. paM. akSayabodhi vijyajI ma.sA. nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbaI. (muni zrI aparAjita vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 37. zrI javAhara nagara jaina zve. mUrti pUjaka saMgha, goregAma, muMbaI (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 38. zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pU pra. zrI raMjanazrIjI ma.sA. pU.pra. zrI IzrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU.sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI) 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI (pU. paMnyAsapravara zrIjayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 40. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (I) (pU.paM. zrI varabodhivijyajI gaNivaryanI preraNAthI) 41. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma. nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU. paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) - 42. zrI koImbatura jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXI zrIkumAravihArazatakam (xxx]. 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya paMnyAsa-gaNi padArohaNa dikSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI) 44. zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI. (pU. munizrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagaguru zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI. 46. zrI pArzvanAtha hai. mUrti pU. jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi. ma.) 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina che. mU.pU. saMgha jainanagara, - amadAvAda (pU. munizrI satyasuMdara vi. nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnaMnidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa - muMbaI (preraka-pU. munizrI ratnabodhi vijayajI) 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI 50. zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina, derAsara upAzraya TrasTa. bAbulanAtha, muMbaI , (preraka - munizrI satvabhUSaNa vijayajI) 51. zrI govAlIyA Teka jaina saMgha, muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXII zrIkumAravihArazatakam para. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha. bANagaMgA, muMbaI. (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 53. zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha. (preraka - gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAla vijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) * 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrIjInAM pArlA (IsTa) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. 57. zrI premavardhaka devAsa spe. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) * * 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNivarya) vijhi Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam * zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka daMDaka | ra3 triSaSThizalAkA puruSa caritra parva prakaraNa - saTIka kAyasthiti | stotrAbhidhAna saTIka. ra4 aSTasahasrI tAtparya vivaraNa 2 nyAyasaMgraha saTIka. ra5 muktiprabodha 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 - ra6 vizeSaNavatIcaMdana pratikramaNa 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 avacUrI 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 | ra7 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya 7 jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka | saTIka) 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda 29 vardhamAnadezanA padya (bhAga-1 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra chayA sAthe) 10 bRhat kSetrasamAsa saTIka . 30 vardhamAnadezanA padya (bhAga-2 - 11 bRhat saMgrahaNI saTIka chAyA sAthe) 12 bRhat saMgrahaNI saTIka 31 vyavahAra zuddhi prakAza . 13 ceIyavaMdaNa mahAbhAsa 3ra anekAnta vyavasthA prakaraNa - 14 nayopadeza saTIka 33 prakaraNa saMdoha 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka 16 mahAvIracariya 35 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza 17. mallinAtha caritra bhAga-1 18 vAsupUjya caritra (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame 19 zAMtasudhArasa saTIka saMkalana) 20 zrAddhaguNa vivaraNa 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza 21 tattvajJAna taraMgiNI bhAga-ra rara triSaSThizalAkApuruSa caritra parva (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame 3/4 saMkalana) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIV 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 38 saMbodhasaptati saTIka 39 paMcavastu saTIka 40 zrI jaMbusvAmI caritra 41 zrI samyaktva saptati saTIka 42 guru guNa SatriMzatpatriMzikA saTIka 43 stotra ratnAkara 44 upadeza saptati 45 upadeza ratnAkara 46 zrI vimalanAtha caritra 47 subodhA samAcAri 48 zAMtinAtha caritra graMtha 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 50 navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 51 navapada prakaraNa laghu vRtti pa2 zrAddha prakaraNa vRtti 53 zrI pArzvanAtha caritra 54 vijayaprazasti bhASya (vijayasenasUri caritra) 55 kumArapALa mahAkAvya saTIka (prAkRta yAzraya) 56 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 57 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 58 upadeza pada bhAga-1 59 upadeza pada bhAga-2 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 62 pArzvanAtha caritra ... zrIkumAravihArazatakam 63 vicAra ratnAkara 64 upadeza saptatikA 65 devendra narakendra prakaraNa 66 puSpa prakaraNa mALA 67 68 69 70 pAMDava caritra bhAga-1 71 pAMDava caritra bhAga-2 72 pArzvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa gurvAvalI puSpa prakaraNa neminAtha mahAkAvya . ... 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-2-3 78 prakaraNatrayI 79 samatAzataka (sAnuvAda) 80 upadezamALA puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra 82 upadezamALA 83 pAIyalacchI nAmamAlA 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 88 karmagraMtha avacUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA.-1 " 90 dharmabindu saTIka Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXXV 91 prazamarati saTIka | 118 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-2 9ra mArgakhAdvAra vivaraNa 119 caityavaMdana covIsI tathA praznottara 93 karmasiddhi ciMtAmaNI 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 120 dAna prakAza (anuvAda) 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda | 121 kalyANa maMdira-laghuzAMti saTIka 96 guNavarmA caritra sAnuvAda |122 upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) 97 savAso doDhaso gAthA stavano | pustaka 98 kAtrizatkAtrizikA 123 pratikramaNa hetu (pustaka) 99 kathAkoSa 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 100 jaina tIrtha darzana : 125 devacaMdra stavanAvali 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 102 jaina kathA saMgraha bhAga-2 127 zrI paryata ArAdhanA sUtra 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 | (avacUrI anuvAda sAthe) 104 3Nasehara nivakahA saTIka 128 jinavANI 105 AraMbhasiddhi | (tulanAtmakadarzana vicAra) 106 neminAtha caritra gadya . |129 praznottara pradIpa graMtha 107- mohobyulanam (vAdasthAnama) | 130 prAcIna koNa zvetAmbara ke digambara 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra | (gujarAtI) . . (anuvAda) | 131 jaMbudvIpa samAsa (anuvAda) 109 zrI caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) 13ra sumati caritra (anuvAda) 110 ApaNA jJAnamaMdiro 133 tasvAmRta (anuvAda) 111 pramAlakSaNa 134 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-1 112 AcAra pradIpa 135 triSaSThizalAkApurUSa caritra parvanara 113 vividha praznottara 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 114 AcAropadeza anuvAda (pratAkAra saMskRta) 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 | 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 (pratAkAra saMskRta) 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 138 jaina kathA saMgraha bhAga-6 * 117 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-1 (pratAkAra saMskRta) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA | 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 | (sAnuvAda) bhAga-1 165 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA | 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 | (sAnuvAda) bhAga-2 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 141 zrImokSapada sopAna 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 | (cauda guNasthAnakanuM svarUpa) | 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 14ra ratnazekhara ratnAvatI kathA 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 (parvatithi mAhAbhya para) 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 143 paSThizatakam (sAnuvAda) 172 uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 , 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 173 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-1 . . 145 jaina gotra saMgraha (prAcIna jaina 14 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-2 ItihAsa sahita) | 175 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-1 146 nayamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa 176 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-2 147 mahopAdhyAyazrI vIravijayajI | 177 rAjapraznIya mahArAjA caritra 178 AcArAMga dIpikA 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 hetuo 180 bhagavatI sUtra bhAga-2 149 ceto dUtam 181 bhagavatI sUtra bhAga-3 150 mUrtimaMDana praznottara 18ra pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 151 piMDavizuddhi anuvAda 183 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-2 15ra naMdisUtra (mULa) 184 RSibhASitasUtra 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 185 haribhadrIya Avazyaka. TIppaNaka 154 naMdisUtra cUrNi saTIka 186 sUryaprajJapti saTIka 155 anuyoga dvArA saTIka 187 AcArAMga dIpikA bhAga-1 156 dazavaikAlika saTIka 188 sUtrakRtAMga dIpikA 157 dazavaikAlika saTIka 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 158 oghaniyukti saTIka 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 159 piMDaniryukti saTIka 191 anuyogadvAra mULa 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 ! 19ra samavAyAMga saTIka 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 | 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 16ra Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 | 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 | 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam Exvi] XXXVII 196 bhagavatI sUtra 225 vimaLa maMtrIno rAsa 197 kalpasUtra pradIpikA | ra26 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono 198 kalpasUtra kaumudi saMgraha 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 | rara7 damayaMtI caritra ra00 zrI zrutajJAna amIdhArA 228 bRhatsaMgrahaNI yaMtra 201 uttarAdhyayana sUtra-mULa rara9 jaina stotra saMgraha ra02 upadhAna vidhi preraka vidhi ra30 yazodhara caritra 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 ra31 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam ra04 hIrasvAdhyAya bhAga-2 -ra3ra vijayAnaMda abhyadayam mahAkAvya 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) ra33 jainadharmavarastotra-godhUlikArthara06 bhojaprabaMdha sabhAcamatkAreti kRtitritayam ra07 zrI vastupAla caritra (bhASAntara) ra34 anekArtha ratnamaMjUSA 208 zrI yogabiMdu saTIka ra35 siripAsanAhacariyuM ra09 guru guNa ratnAkara kAvya | ra36 samyatva kaumudI (bhASAMtara) . 210 jaga kAvyama ra37 vimalanAtha caritra (anuvAda) 211 yogadaSTisamuccaya (anuvAda) | ra38 jaina kathAratnakoSa bhAga-1 212 jaina jyotigraMtha saMgraha (anuvAda) 213 pramANa paribhASA | ra39 jaina kathAratnakoSa bhAga-2 214 prameya ratnakoSa 240 jaina kathAratnakoSa bhAga-3 rapa jaina stotra saMgraha bhAga-2 241 zatruMjaya tIrthoddhAra (anuvAda) ': 216 zrI yogadaSTisamuccaya 24ra jaina stotra tathA stavanasaMgraha sAthe . (bhAvAnuvAda) 243 vastupAla caritra ra17 navasmaraNa 244 siddhaprAbhRta saTIka . . (IMglIza sAthe sAnuvAda) | 245 sUktamuktAvalI 218 ATha dRSTinI sajhAya ra46 nalAyanam (kuberapurANama) 219 AgamasAra (devacaMdrajI) 247 baMdhahetudayatribhaMgI prakaraNAdi rara0 nayacakrasAra (devacaMdrajI) 221 guruguNapaaizikA (devacaMdrajI) 249 AgamIya sUktAvalyAdi rarara paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) | ra50 jaina tatvasAra saTIka 223 vicAra sAra (devacaMdrajI) 251 nyAyasiddhAMta muktAvalI 224 zrI paryuSaNa parvAdika parvonI kathAo upara haimadhAtupATha | 248 dharmaparIkSA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVIII 253 navIna pUjA saMgraha 254 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha 255 nAyAdhammakahAo (pustaka) 259 pramANanayatatvAlokAlaMkAra (sAva.) 257 tatvArthadhigamasUtra (gujarAtI) 258 vicArasaptatikA saTIka + vicArapaMcAzikA saTIka 259 adhyAtmasAra saTIka 260 lIlAvatI gaNita 261 suvrataRRSikathAnaka (prata) 262 sthAnaka prakaraNa (prata) 263 bhaktAmara stotra (prata) 264 vicArasAra 265 zatruMjayamahAtIrthodvAraprabaMdha 264 vijJapti lekha saMgraha 267 bhAnucaMdragaNicarita zrIkumAravihArazatakam 268 prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) 269 digvijaya mahAkAvya 270 jIvAnuzAsanam AbU (bhAga-1) 271 272 AbU (bhAga-2) 273 AbU (bhAga-3) ... 274 AbU (bhAga-4) 275 AbU (bhAga-5) 276 saMkramakaraNa (bhAga-1) 277 saMkramakaraNa (bhAga-2) 278 zatakanAmA paMcama karmagraMtha (guja..). 29 zrI.zobhana stuti graMtha 280 RSabha paMcAzikA graMtha 281 nyAya prakAza Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ill lllllll vAsana ArA IIllulllllllllllllhi g mati Iba avadhi II gas:pUrvaka kevala Iba jJAna lokAloka prakAzakara, jJAna eka pradhAna preraka : pa.pU. A. zrImad vijaya hemacaMdrasUrijI ma.sA. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. (pU. AtmArAmajI ma.sA.), Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. upAdhyAyajI zrI vIravijayajI ma.sA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. saMyamaniSTha AcArya bhagavaMta zrImad vijaya ghanasUrIzvarajI ma.sA. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma sAhitya vizArada siddhAMta mahodadhi 5.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa mArganA sAcA sArathI suripremanA AjJAMkita paTTAlaMkAra pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya suvAbhANasUrIzvarajI mahArAjA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... zrIkumAravihArazatakam / zrIratnazekharasUribhyo namaH / 1 tejaH puSNAtu pArzvo duritavijayi' vaH zAzvatAnaMdabIjaM saMkrAMtaH saptaratnyAM bhujagapatiphaNAcakraparyaMkabhAji / karmANyaSTau samaMtAttribhuvanabhavanotsaMgitAnAM janAnAM yazchettuM tulyakAlaM vahati nijatanuM klRptasaptAnyarUpAm // 1 // avacUrNi :- zrIpattane saMvat 1199 varSe kArttikazudi - 2 hastArke prAptarAjyena (triMzat) varSa dina 27 yAvata (N) kRtarAjyakumArapAlena svapitRtribhuvanapAlanAmnA prAsAdaH kAritaH 72 devakulikAyutaH, tatra 24 ratnamayyaH *24 pittalasvarNamayyaH 24 rupyamayyaH atItA'nAgatavarttamAnajinapratimAH 14- 14 bhAramayyaH (bhAraiH sArddhasapta maNAni ) kAritAH / DhillIsaMbaMdhIni mukhyaprAsAde 125 aMgulapramANavidrumamayI pratimA kAritA, sarvatra svarNakalazA staMbhAzca sauvarNAH / taMtra prAsAde 96 koTidravyavyayaH / tatra ca mahAmahobhiH zrIhemasUripAdapArzvAt rAjJA pratiSThA kAritA / anyadA nAgapure zrIrAmacandragaNimizrAdiparivAraparivRtai (:) zrI hemAcAryai(2) caturmAsakaM nirvighnaM kRtaMm / tataH kumArapAlarAjJA zrIguravaH pattane AkAritAH, tatazca zrIAmbaDadebAhaDadecAhaDadesomAkhyabhrAtRcatuSTaya - 99 - lakSAdhipasAha - chADApramukha aSTAdazazatakoTIzvaravyavahAri 72 sAmantaparivAraparivRtaiH pattane - 1 A vijayataH, 2 A - paryaMta, 3 A - pratimAzcaturdaza, 4 A - caMdrakAMtamayI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zrItribhuvanapAla prAsAde pAdAvadhAritaM ( hAIbrIDa saMskRta ) rAmacandragaNipramukhaparivAraparivRtaiH zrIhemasUribhiH / tatazvaca zrIkumArapAlarAjA'bhyarthitaiH zrIrAmacandragaNibhiH zrIpArzvadevavandanAvasare aSTau namaskArA kAmitatIrthazrIpArzvanAthasya ( kRtAH ) 108 kAvyaiH prAsAdavarNanaM ca kRtam / tasya 'kumAravihArazatakaM' iti nAma jAtam tasyAzva yatkiJcidavacUrNirlikhyate yathA dizA - ra saMhitA ca ' padaM caiva' padArtha: padavigrahaH 4 cAlanA' pratyavasthAnaM' vyAkhyA taMtrasya SaDvidhA // 1 // iti pUrvAcAryoktarItyA vyAkhyAyate / tatra saMhitA askhalitapadoccAraNaM 1, padaM prakRtipratyayaniSpannavibhaktyantazabdarUpaM 2, padArtha padAnAm vAkyArthabhUtAnAM arthakathanaM 3, padavigrahaH samAsArambhakapadAnAM vAkyakaraNaM 4, cAlanA pUrvapakSAzaGkA 5, pratyavasthAnaM tannirAkaraNena svapakSasthApanaM 6 ityaitaiH sthAnaiH kAvyAni vyAkhyAyanti tatrA'pi padArtha anvaya ityanarthAMtaraM taMtra gIrvANabhASayA'rthakathanaM anvayaM ityapi kecid vyAkhyAM bhaTTAH kathayanti / Adau kathyate yathA - sa pArzvo duritavijayi zAzvatAnaMdabIjaM tejo vo yuSmAkaM puSNAtu / bhujagapatiphaNAcakraparyaMkabhAji saptaratnyAM saMkrAMto yaH tribhuvanabhavaMnotsaMgitAnAM janAnAM tulyakAlaM samaMtAt aSTau karmANi chettuM klRptasaptAnyarUpAM nijatanuM vahati ityanvayaH / saptAnAM ratnAnAM samAhAraH 'asya GyAM lug' (siddhahema. 2/4/86) ityanena allope saptaratnI tasyAM saptaratnyAM kiMviziSTAyAM ? bhujagapatiphaNAcakrameva paryaMkaH zayyA taM bhajatIti, 'bhajo viN' (siddhahema. 5/1/146) vRddhau 'aprayogIt' (siddhahema. 1 / 1 / 37 ) iti viNlope bhAj iti siddhiH (tasyAM ) / duritaM pApaM vijayata ityevaMzIlaH 'ajAte: ... Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zIle' (siddhahema. 5/1/154) Ninpratyaya in / tejaH kevalajJAnaM paramabrahma vA puSNAtu vRddhiM nayatu / asmin zAstre Adau tejaH zabdo maMgalArthaH yataH zAstrAdau zrIrAdhAlakSmI:kalyANamaghavAjayetyAcaMkavidhAne sphala(svala)kSmIbhogaphalAdayaH (bhavanti) / utsaMga ivAcaritA utsNgitaaH| 'kartuH kvi' (siddhahema. 3/4/25) avarNetyalope kte siddhaM / tribhuvanameva bhavanaM gRhaM tatra utsaMgitAnAM sthitAnAM janAnAM tulyakAlaM samakAlaM chettuM vidArayituM tanuH zarIraM strIliMgaH / klRptAni niSpAditAni sapta anyarUpANi yasyAM sA tAM tanuM vahati ya iti sNbNdhH| (zAzvatazcAsAvAnaMdaH tasya bIjamiti shaashvaanaanNdbiijm|) // 1 // bhAvArtha - sarpapatinA phaNAcakarUpa palaMganI aMdara rahelA sAta ratnomAM pratibiMbita thayelA zrI pArzvanAtha prabhu pApano vijaya karanAra ane zAzvata-mokSanA AnaMdanA bIjarUpa evA tamArA tejanuM poSaNa - karo. je prabhu A traNa bhuvanamAM cAre tarapha rahelA lokonA ATha kamAM chedavAne mATe pratibiMba rUpe bIjA sAta rUpo kalpI potAnI mUrtine . ekI kALe vahana kare che. 1 ' vizeSArtha - graMthakAra A prathama zlokathI AzIrvacanarUpa maMgalAcaraNa kare che teo kahe che ke, zrI pArzvanAtha prabhu tamArA tejanuM poSaNa karo, je teja pApano vijaya karanAra ane mokSanA AnaMdanuM mULa che. zrI pArzvanAthaprabhu sarpanI sAta phaNAonA samUhanI aMdara rahelA sAta ratnonI aMdara pratibiMbita thAya che. te vakhate temanA sAta pratibiMbo paDe che, tethI potAnA ATha svarUpa thAya che. te upara kavi ulTekSA kare che ke, A jaganI aMdara rahelA lokonA ATha karmano cheda karavAne pArzvanAtha prabhue ATha rUpa karelA che, kAraNa ke ATha karmane chedavAne mATe ATha rUpa thavAM joIe. 1 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrIkumAravihArazatakam ... te vastApaM haraMtAM nakhamaNimukurajyotiraMbhazchaTAbhirdikcakraM prINayataH karimakarabhRtaH pArzvanAthasya pAdAH / padyairnityaprabodhairadharitasarasAM maitryamAsAdya yeSAM citraM vicchinnatRSNAH kati paramamRtaM prANabhAjo na bhejuH // 2 // avacUrNi :- zrI pArzvanAthasya nakhamaNimukurajyotiraMbha chaTAbhiH dikcakraM prINayaMtaH karimakarabhRtaH te pAdAH vo yuSmAkaM tApaM haraMtAM nityaprabodhaiH padmaH adharitasarasAM yeSAM maitryaM AsAdya prApya citraM AzcaryaM yathA syAttathA, vicchinnatRSNAH kati prANabhAjaH paraM amRtaM na bhejuH / pAdAnAM saraH sAdRzyaM . kariNo gajAH makarA matsyAstAn bibhratIti kvip tallope 'hrasvasya taH pitkRti' (siddhahema. 4/4/113) iti toMDate ca bhRt / nakhamaNayaH eva mukurAH darpaNAsteSAM jyotiSastAH eva aMbhachaTAstAbhiH / dikcakraM dazadiksthAn prANinastAtsthyAttadvyapadeza iti nyAyAt prANino labhyate uttamanarapAdA api gajamakaralAMchitA bhavaMti paraM nityaprabodhaiH sadA vikasitapadakamalaiH adharitaM adhara iva kRtaM adharitaM 'karttuH kvip (siddhahema. 3 / 4 / 25) iti kvipi tallope te iTi adharitaM jitamityarthaH / maitryaM saMgaM tRSNA tRSA pakSe lobhaH amRtaM mokSaH pakSe nIraM 'bhajI, sevAyAM parokSA u 'anAdezAde' (siddhahema 4/1/24) iti ekAre dvitvAbhAve bhejuH / AG 'sadN gatau' iti dhAtunA AsAdyarUpasiddhiH / anye puruSA vicchinnatRSNAstvamRtecchAM na kurvaMti / pAdapakSe vicchinnatRSNAtve yethecchamamRtaM bhajaMtIti citram // 2 // bhAvArtha - dizAonA samUhane prasanna karanArA ane hastI tathA makaranA cihnone dhAraNa karanArA zrI pArzvanAtha prabhunA te caraNo nakharUpI maNimayadarpaNanA tejarUpa jaLanA chAMTAthI tamArA tApane haraNa karo. nitya vikAzI evAM kamalothI sarovarano tiraskAra karanArA je prabhunA caraNonI maitrI prApta karI kayA prANIo potAnI tRSNAne chedI parama amRtane nathI prApta thayA? e AzcaryanI vAta che. ra 1 A - saMgaH, 2 A - tRSNAtve amRte, 3 A - yatheSTam / ... Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . vizeSArtha - A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhunA caraNanuM varNana kareluM che. graMthakAra kahe che ke, "te pArzvanAtha prabhunA caraNa tamArA tApane haro." tApane haravAmAM jaLanI jarUra che, tethI graMthakAra te caraNanA nakharUpI maNidarpaNanA tejane jaLanA chAMTAnuM rUpaka Ape che. sarovaranA kamalo sUryavikAzI hovAthI rAtre glAni pAmanArA che, ane A prabhunA caraNarUpa kamalo nitya vikAzI che; tethI te sarovarano tiraskAra karanArAM che. je prANIoe, prabhunA caraNanI maitrI prApta karelI che, te prANIonI tRSNA chedAyelI che ane teo parama amRta eTale mokSane prApta thathetA cha. 2 . vizvebhyo bhUrbhuvaHsvaHzatamakhamukuTazliSTamuktAmayUkhasnAtAH pArzvasya pAdAMbujanakhamaNayo maMgalAni kriyAsuH / yeSAmutsaMgavedyAM zucirucilaharItAMDavADaMbarAyAM, saMkrAman dugdhasiMdhoH smarati muhurasau yaaminiikaaminiishH||3|| avacUrNiH- pArzvasya bhUrbhuvaHsvaHzatamakhamukuTazliSTamuktAmayUkhasnAtAH . pAdAMbujanakhamaNayo vizvebhyo maMgalAni kriyAsuH / yeSAM zucirucilaharItAMDavADaMbarAyAM utsaMgavedyAM saMkrAman asau yAminIkAminIzo dugdhasiMdhoH muhuH smarati / pRthvIpAtAlasvargANAM iMdrAH nRpabhavanapatideveMdrAH' teSAM mukuTAH teSu zliSTA lagnA yA muktAstAsAM mayUkhAstaiH snAtAH snAnaM kAritAH / utsaMgavedyAM madhye ityarthaH 'vedI vitardirajiraM' iti nAmamAlAvacanAt vedIzabdaH zobhArtho vA utsaMgazabdena madhyaM lakSaNayA yathAgnirmANavakaH / zucayazca tA rucayastAsAM) laharyaH kallolAsteSAM tANDavAni vilAsAH teSAmADaMbarANi yasyAM tasyAM / dugdhasiMdhoH kSIrArNavasya ciMtayati 'smRtyarthadayezaH SaSThI' (siddhahema. 222211) / yAminIkAminIzaH caMdraH prAsAdasya pUrvAbhimukhatvAt zrIvAmeyapratimAyAzcaMdrakAMtamayatvAt evamuktiH // 3 // .. 1 A - drANAM, 2 A - mukuTAni, 3 A - 'tasyAM' zabdo nAsti / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - iMdronA mugaTanI sAthe maLelA muktAphalonA kiraNomAM snAna karelA zrI pArzvanAthaprabhunA caraNakamaLanA nakhamaNio A traNa jagatnA samagrajanonuM maMgaLa karo. jemanI ujjvala kAMtinI laheronA tAMDavanA ADaMbaravALI madhyavedI upara pratibiMbita thato nizArUpI kAminIno pati caMdra vAraMvAra dUdhanA samudranuM smaraNa kare che. 3 da ... vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAra zrI pArzvanAthaprabhunA caraNakamaLanA nakhane AzIrmaMgalarUpe stavI varNave che. je zrI pArzvanAtha prabhunA caraNakamaLanA nakhamaNio IMdronA mugaTapara jaDelA muktAphaLanA kiraNomAM snAna karelA che - arthAt IMdro AvI potAnA mastako namAvI temanA caraNamAM name che. te nakhamaNi upara caMdranuM pratibiMba paDe che, tethI te caMdrane dudhanA samudranuM smaraNa thAya che. A kahevAno bhAvArtha evo che ke, laukika kathAmAM kahevAya che ke caMdra kSIrasAgaramAMthI nIkaLelA cauda ratno mAMheluM eka ratna che ane prabhunA nakhamaNi dUdhanA jevA ujvala che, tethI temAM pratibiMba rUpe paDatA evA caMdrane potAnA utpatti sthAna rUpa kSIrasamudranuM smaraNa thAya e saMbhavita che. ane tenuM varNana karI kavie smRti alaMkAra darzAvelo che. AvA divya nakhamaNio sarva jagatanuM maMgaLa karavAne samartha thAya `e paNa niHsaMdeha vArtA che. 3 - deva: pArzvaH zivaM vaH prathayatu haratAM kalmaSaM zarma dattA - mAdhattAM dhAma kIrtiM ghaTayatu dizatAM gauravaM vaibhavaM ca / bhUtastiSThan bhaviSyan savRtirapavRtirdUrasaMsthaH purastho yadjJAnAdarzazayyAM samamadhivasati svecchayA vastusArthaH // 4 // avacUrNiH- sa pArzvo devo vaH yuSmAkaM zivaM prathayatu kalmaSaM haratAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam .zarma dattAM dhAma AdhattAM kIrti ghaTayatu gauravaM ca punarvaibhavaM dizatAM / bhUtastiSThan bhaviSyan savRtiH apavRtiH dUrasaMsthaH purastho vastusArthaH yad(ja)jJAnAdarzazayyAM svecchayA samaM adhivasati / savRtiH paTAdyAcchAditaH apavRtiH anAcchAditaH atItAnAgatavartamAnavI padArthaH kriyA sugamA / gaNIthI dhADa' (siddhahema, 2/2/20) ti sUtraNa yad(ja)jJAnAdarzazayyAM atra dvitIyA // 4 // bhAvArtha - A jagatane bhUta,bhaviSya ane vartamAnakALanA banAvo tathA padArthono samUha je AvaraNavALo hoya, AvaraNa rahita hoya, dUra rahelo hoya athavA najIka rahelo hoya te sarva jenA jJAnarUpI darpaNanI zayAmAM svecchAthI sAthe ja vAsa karIne rahelo che, te zrI pArzvanAtha prabhu tamArU kalyANa vistAro, pApa haro, sukha Apo, teja prasAro, kIrti vadhAro ane gaurava tathA vaibhava Apo. 4 vizeSArtha - A zlokathI kavie zrI pArzvanAtha prabhunI jJAna lakSmI varNavI AzIrvacana rUpa mAMgalya kaheluM che. zrI pArzvanAthanA kevaLajJAnane darpaNanI upamA ApI che. jema darpaNamAM badhA padArtho dekhAya Ave che, tema temanA kevaLajJAnarUpI darpaNamAM badhA padArtho dekhAI | Ave che. arthAt te kevaLajJAnathI sarva bhUta, bhaviSya ane vartamAnanA banAvo joI zakAya che. je vastu AvaraNavALI hoya ke AvaraNa rahita hoya, dUra hoya ke najIka hoya te badhI vastu kevalajJAnI joI zake che ane jANI zake che. AvA uttama kevalajJAnadhArI bhagavaMtanI bhaktithI kalyANa prApta thAya che, pApa dUra thAya che, sukha maLe che, teja vadhe che, satkIrti vadhe che, ane gaurava tathA vaibhava prApta thAya che - tethI graMthakAra e uttama padAtho prApta thavAnI AzISa Ape che. ane te ? A - HH - samakSatti, 2A - pArthasamUha, rU - zAmitvatra | Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam sAthe sUcave che ke, jenAmAM kevaLajJAnanuM sAmarthya hoya te prabhu kalyANAdi vastuo ApavAne samartha thaI zake che. ane evA samartha zrI pArzvanAtha prabhu ja che. 4 AsthAnI maMgalAnAM jaladhiranavadhiH zarmamayyAH sudhAyAH pArtho devAdhidevaH pravitaratu ciraM zAzvatI sa zriyaM vH| .. jiSNuH kuMdAvalepaM phaNipatirasanAkroDamAsAdya sadyaH kAMtiryadgAtrayaSTerjanayati jagataH kSIradhArAbhizaMkAm // 5 // . avacUrNiH- maMgalAnAmAsthAnI rAjadhAnI zarmamayyAH sudhAyAH anavadhiramaryAdaH jaladhiH devAdhidevaH sa pArtho vo yuSmAkaM ciraM zAzvatI zriyaM pravitaratu / sadyaH phaNipatirasanAkroDamadhyaM AsAdya kuMdAvalepaM kuMdasya dhavalapuSyasyAvalepaM aMhakAraM jiSNuH jayanazIlA yadgAtrayaSTeH kAMtiH jagataH kSIradhArAbhizaMkAM janayati / 'jiM jiM abhibhave' jayatIti jiSNuH 'bhU-jeH ghu (siddhahera. /2/20) kRti nupracaya: I ll bhAvArtha - DolaranA puSpanA garvane jItanArI jemanA gAtranI ujvala kAMti sarponI rasanAnA madhya bhAgamAM AvI jagatane kSIranI dhArAnI zaMkA utpanna kare che, evA maMgaLonA sthAnarUpa ane sukhamaya amRtanA niravadhi samudra evA devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhu tamane cirakAla zAzvata lakSmI (mokSalakSmI) ne Apo. 6 vizeSArtha - A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhunA zarIranI kAMtinuM varNana karI mokSalakSmInI prApti rUpa AzIrvacanano udgAra karavAmAM Avyo che. zrI pArzvanAtha prabhunI zvetakAMti upara graMthakAra u~kSA kare che. zrI pArzvanAtha prabhunI kAMti DolaranA puSpa je ghaNAM ja zveta che, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam tenA garvano nAza kare che. tevI zveta kAMti zveta kAMtivALA prabhunI sAthe rahelA sarpanI rasanAno yoga pAmelI che, tethI e kAMtinI jhAMI evI prasare che ke, te joI jaganA lokone jANe prabhu upara kSIranI dhArA thatI hoya, evI zaMkA utpanna karAve che. AvA zrI pArzvanAtha prabhu mokSalakSmI ApavAne samartha che. je mokSalakSmIne ApavAne samartha hoya te maMgaLanA sthAnarUpa tathA sukhanA samudra rupa hovA joIe, tethI graMthakAra temane tevA vizeSaNo Ape che ke, zrI pArzvanAtha prabhu maMgaLonA sthAna rUpa che ane sukhamaya amRtanA niravadhi sAgararupa che. 5 niHzreNirmuktidhAmnaH sphuraduruduritodanvaduttArasetuH [vinoyAnAM DimatinapatipuMva:sva.pravIH kulyA kalyANavallyAH kaluSasurasaritpuNyapIyUSavRSTidRSTiH pArzvasya tejAMsyupanayatu satAM saMharaMtI tamAMsi // 6 // ..avacUrNiH- muktidhAmno niHzreNiH sphuraduruduritodanvaduttArasetuH vighnodayAnAM ketuH jaDimadinapatiH bhUrbhuvaHsva:pradIpaH kalyANavallyAH kulyA kaluSasurasaritapuNyapIyUSavRSTiH tamAMsi saMharaMtI pArzvasya dRSTiH satAM tejAMsi upanayatu vRddhiM nayatu / sphuraMti ca urUNi ca sphuradurUNi tAni ca duritAnyeva udanvAn samudraH tasyottAraH tatra seturiva setuH / jaDimani jADye pakSe mUrkhatve tina patiH | tyA nI dA | bhAvArtha - mokSa rupa mahelanI nisaraNI rupa, skurAyamAna evA moTA pApa rupa samudrane utaravAnI pAja (pula) rupa, viknonA udayamAM dhvajA rupa, jaDatAmAM sUrya rU5, traNa lokamAM dIpaka rupa, kalyANa rupa latAmAM nIkarupa ane pApa rupI mahA nadImAM pavitra 1 dhvajA maMgaLarUpa hovAthI vipnano nAza karanAra che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam amRtanI vRSTi rupa evI zrI pArzvanAtha prabhunI dRSTi satpuruSone aMdhakArano nAza karI teja Apo. 10 vizeSArtha - A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhunI dRSTino prabhAva darzAvyo che. je prANI upara zrIpArzvanAtha prabhunI dRSTi paDe tene keTalo ane kevo lAbha thAya ? tene mATe te dRSTine judAM judAM rupaka ApelAM che. te dRSTi mukti rUpI mahelanI nisaraNI che eTale je prANI upara prabhunI dRSTi paDe, te prANIne mokSa maLe che. tenAthI prANI pAparUpa samudrane utarI jAya che. tene vighno thatA nathI, jaDatA rahetI nathI, traNa lokamAM prakAza thAya che, kalyANanuM poSaNa thAya che ane pApa rUpa saritAmAM puNya rUpa amRtanI vRSTi thAya che. 6 yajjanmasnAtraparvaNyanavaratacalaccAmarAlImaruddhivikSiptairaMtarIkSe vicakiladhavalairdugdhasiMdhoH payobhiH | AkIrNaM zItarazmeH kSaNamadhitavapurniSkalaMkAmavasthAM trailokyArabdhasevaH sa haratu duritaM pArzvadevazciraM vaH // 7 // avacUrNiH - trailokyArabdhasevaH sa pArzvadevazciraM vo yuSmAkaM duritaM haratu | yajjanmasnAtraparvaNi anavaratacalaccAmarAlImarudbhiH aMtarIkSe vikSimaiH utsAritaiH vicakilA mallikA tadvaddhavalaiH dugdhasiMdhoH payobhirAkIrNaM vyAptaM zItarazmervapuH kSaNaM niSkalaMkAM avasthAM adhita dhRtavat // 7 // bhAvArtha - jemanA janma snAtranA parvamAM vAraMvAra calAyamAna thayelA cAmaronI paMktinA pavanothI AkAzamAM uchaLelA kSIrasAgaranA mallikAnA vRkSanA jevA dhoLA jaLathI vyApta thayeluM caMdranuM zarIra kSaNavAra niSkalaMka avasthAne prApta thAya che ane traNa loka jenI sevA kare che evA zrI pArzvanAtha prabhu cirakALa tamArA pApane haro. 7 vizeSArtha - zrI pArzvanAtha prabhunA janma snAtranA utsavanuM ... Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam varNana ApI graMthakAra AzIrmaMgaLa kare che. pArzvanAtha prabhunA janma snAtrano utsava evo moTo thAya che ke, jenI aMdara hajAro devatAo cAmara vIje che ane te cAmaranA evA moTA pavano chuTe che ke, jethI kSIrasAgaranA jaLa uchaLIne AkAzamAM rahelA caMdra sudhI pahoMce che. kSIrasAgaranuM jaLa zveta hovAthI caMdranI aMdara rahela kalaMka DhaMkAI jAya che eTale tethI caMdranI avasthA niSkalaMka thaI jAya che. AvA prabhAvika pArzvanAtha prabhunI sevA traNa loka kare che, tethI te pApane dUra karavAne samartha che. 7 spaSTaM dRSTvApi kaSTaM vapuSi vigalitabhrAMtisRSTyA svadRSTyA kASThakroDAdvikarSan kamaThamakhazikhimlAyitAMgaM bhujaMgam / yastathyAM muktivIthIM kathayati karuNAmeva devAdhinAtha - zreNIsaMvAhitAMnirvighaTayatu ghaTAmApadAM vaH sa devaH // 8 // avacUrNiH-devAdhinAthA iMdrAsteSAM zreNI tayA saMvAhitau sevitau aMghrI yasya sa devAdhinAthazreNIsaMvAhitAMghriH sa devo vo yuSmAkaM ApadAM ghaTAM vighaTayatu zlathayatu vigalitabhrAMtisRSTyA svadRSTyA'vadhijJAnena vapuSi spaSTaM kaSTaM dRSTvApi kASTakroDAt kASThamadhyAt kamaThamakhazikhimlAyitAMgaM bhujaMgaM sarpa vikarSan yaH karuNAmeva tathyAM satyAM muktivIthIM muktimArgaH kathayati // 8 // ___ ityaSTau namaskArAH pArzvasya / '. bhAvArtha - je prabhue bhrAMtinI utpatti vagaranI svadaSTi (avadhijJAna) vaDe spaSTa rIte potAnA zarIra upara kaSTa jovA chatA kASThanI aMdarathI sarpane kheMcI kADhyo hato ke je sarpanuM aMga kamaThanA dhUNInA agnithI karamAi gayuM hatuM, je dayA bharelA muktinA satya mArgane kahe che, ane jemanA caraNa IMdronI paMktie sevelA che evA te zrI pArzvanAtha prabhu tamArI Apattione nAza karo. 8 1A - mokSamA | Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - Apattine nAza karavA mATe graMthakAra zrI pArzvanAtha prabhune AzIrvAdarupe stave che. je purUSa koivAra bIjA koinI Apattino nAza karyo hoya, te puruSa Apattino nAza karavAne samartha thAya che. tethI A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhuno kamaTha tApasanI dhUNImAM baLatA evA kASThamAMthI sarpane ugAravAno saMbaMdha darzAvyo che ane evA paraduHkhabhaMjana prabhu bIjAnI Apattine dUra karI zake che. 8 12 AzcaryamaMdiramudAraguNAbhirAmaM vizvaMbharApaNavadhUtilakAyamAnam / tejAMsi yacchatu kumAravihAranAma bhUmIbhujazcalukavaMzabhavasya caityam // 9 // avacUrNi:- atha kumAravihArasyASTottaraM zataM kAvyAni / culukavaMzabhavasya bhUmibhujaH AzcaryamaMdiraM udAraguNAbhirAmaM vizvaMbharApaNavadhUtilakAyamAnaM kumAravihAranAma caityaM tejAMsi yacchatu / vizvaMbharA pRthvI saiva paNavadhUH vezyA tasyAsatilakamivAcaritaM tilakAyamAnaM 'kyaG' iti' yaH Anazi 'ato ma Ane' (siddhahema 4/4/114) iti mAMte' tilakAyamAnaM kumAravihAra iti nAma yasya tat caityaM prAsAdaH / pRthvyAH paNavadhUpamAnaM 'puhuvI navInavelaDI puruSa purANA thAi' iti hetoH saMbhAvya // 9 // ... bhAvArtha - AzcaryanA maMdirupa, udAra guNothI manohara ane pRthvIrupI vArAMganAnA tilakarupa evuM caulukyavaMzI mahArAjA kumArapALanuM kumAravihAra nAme caitya tejane Apo.9 1 A - iti kya pra. yaH, 2 A - mAM siddhaM kumAra - ... Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - ahiMthI A mahA kAvyanI vastunuM varNana zaruM thAya che. ane te vastune AzIrvAda rUpe varNave che-mahArAjA kumArapALe raceluM caitya ke je kumAravihAranA nAmathI prakhyAta che ane te uparathI ja A kAvyanuM nAma paNa kumAravihAra paDeluM che; te caitya A kAvyanA vAcakone tathA zrotAone teja Apo. te caityane jovAthI aneka Azcarya utpanna thAya che, tethI te AzcaryanuM maMdira che. te caityanA darzanathI aneka jAtanA guNo thAya che, tethI te udAra guNothI manohara che. manohara ane ucuM evuM te caitya A pRthvIrupI strInA tilakarupa che. AvA uttama vizeSaNone laIne te caitya teja ApavAne samartha che. 9 yasminnAsthAnabhAjaH zazimaNivapuSaH pArzvanAthasya gAtram snAtrAMbhaHsekamAtrapraNayavighaTitAstokalokAdhizokam / saMkrAmadbhisturaMgadrumazazisurabhizrIgajaibhitticitraiH . saubhAgyaM dugdhasiMdhoraviditamathanotpAtabAdhasya dhatte // 10 // : avacUrNiH- yasmin prAsAde AsthAnabhAjaH zazimaNivapuSaH 'pArzvanAthasya snAtrAMbhaHsekamAtrapraNayavighaTitAstokalokAdhizokaM gAtraM bhitticitraiH saMkrAmabhiH turaMgadrumazazisurabhizrIgajaiH aviditamathanotpAtabAdhasya dugdhasiMdhoH saubhAgyaM dhatte / avidito'jJAto mathanameva utpAtabAdho yasya dugdhasiMdhoH / (snAtrasyAMbhaH) tasya seka eva sekamAtraM tasya prAyaH saMcheSa: 2nA bhAvArtha - je kumAravihAra nAmanA jinAlayamAM sthAna karIne rahelA ane caMdrakAMta maNimaya zarIravALA zrI pArzvanAtha prabhunuM gAtra snAtra jaLanA siMcanamAtrathI namra evA ghaNAM lokonA zokane nAza Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam karanAruM che, tenI aMdara azva, kalpavRkSa, caMdra, kAmadhenu, lakSmI ane airAvatanA bhIMta para citrelAM citronA pratibiMba paDavAthI mathana karavAnA utpAtanI pIDAne nahiM jANanArA kSIrasAgaranA saubhAgyane te dhAraNa kare che. 10 vizeSArtha - kumAravihAra caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA caMdrakAMta maNimaya che te pratimAne jyAre snAtra karAve che, tyAre temAMthI caMdrakAMta maNinA jharaNAo jhare che. je bhaviprANI upara e snAtra jaLanuM siMcana thAya che, te bhaviprANI zokathI mukta thaI jAya. che. te caMdrakAMtamaya pratimAne jyAre snAtra karAvavAmAM Ave che, tyAre . te snAtra jaLanI aMdara maMdiranI bhIMto upara citarelA azva, kalpavRkSa, caMdra, kAmadhenu, lakSmI ane airAvatanA citronA pratibiMbo paDe che. A dekhAva uparathI kavi kalpanA kare che ke, samudranA mathananI vArtA lokamAM prasiddha che. ne mathana karelA samudramAMthI cauda ratno nIkaLelAM che. te coda ratnomAM azva, kalpavRkSa, caMdra, kAmadhenu, lakSmI ane airAvata e ratno prakhyAta che. prabhunA snAtra jaLa rupa samudramAM pratibiMbita thayelA azva, vagere ratno mathana karavAnI pIDA vagara prApta thayelA dekhAya che. tethI A snAtrajaLano kSIrasAgara pelA kSIrasAgarathI vizeSa saubhAgyavAnuM che. ahiM vyatirekAlaMkAra thAya che. 10 nirgacchatkAMtivIcInicayadhavalitAbhyarNasauvarNabhittiryasyAMtazcaMdrakAMtopalazakalamayI putrikAMbhaH kirtii| vaMdArUNAM trilokIprasRmarayazaso devadevasya pAdAn zaucAcAre galaMtIlalitamavikalaM naktamAviSkaroti // 11 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . avacUrNi:- yasya aMtarnirgacchatkAMtivIcInicayadhavalitAbhyarNasauvarNabhittiH aMbhaH kiraMtI caMdrakAMtopalazakalamayI putrikA trilokIprasRmarayazaso devadevasya pAdAn vaMdArUNAM janAnAM zaucAcAre naktaM rAtrau galaMtIlalitaM karakalalitaM avikalaM AviSkaroti / AviSpUrvaH karotiH 'nirdabahirAviHprAduzcaturAM' (siddhahema. 2/3/9) iti sUtreNa SatvaM // 11 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara nIkaLatI kAMtinA taraMgonA samUhathI pAsenI suvarNanI bhIMtone prakAza karatI evI caMdrakAMta maNinA kaTakAnI putaLI ke jemAMthI jaLanA jharaNA nIkaLe che te traNa lokamAM jeno yaza prasarI rahyo che evA devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhunA caraNane vaMdanA karanArA manuSyone sArI rIte temanA zaucAcArane mATe rAtre pUrNa evI lajjA pragaTa kare che. 11 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara caMdrakAMta maNinI putaLIo AvelI che. tenI kAMti pAsenI dIvAlo upara paDe che, tethI te dhoLI thaI gayelI che ane temAMthI pANInAM jharaNAM jharyA kare che. AthI prabhunA caraNane vaMdanA karavA AvelA lokone potAnA zaucAcArane te mATe rAtre pUrNa evI lajjA pragaTa kare che. 11 paryaMtabhittiSu vicitravitAnarUpabiMbAMkitAsu zaziratnamayISu yatra / Alekhyakarma zabalaM likhato vRthaivasaMtarjayaMti khalu citrakarAnniyuktAH // 12 // avacUrNiH- yatra vicitravitAnarUpabiMbAMkitAsu zaziratnamayISu paryaMtabhittiSu vRthaiva zabalaM Alekhyakarma likhataH citrakArAn niyuktA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam adhikAriNaH khalu saMtarjayaMti / paryaMtabhittayo bahirbhittayaH vitAnaM ullocazcaMdrodaya iti yAvat / Alekhyakarma citrakarma zabalaM karburam // 12 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanA paryata bhAgamAM caMdrakAMta maNinI divAlo AvelI che ke, je vicitra caMdaravAnA rupanA . pratibiMbathI aMkita che. tenI aMdara nakAmuM kAbaracitaruM AlekhanuM kAma. , karanArA citrakArono tyAM nImAelA rakSakapuruSo tiraskAra kare che. 12. ' vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara AvelI divAlo caMdrakAMtamaNinI racelI che, temAM vicitra bhAtanA tyAM bAMdhelA caMdaravAnA ' ' pratibiMbo paDe che, tethI tenI aMdara svAbhAvika rIte citrakAma khaDuM thAya che. A vakhate je citArAo temAM kAbaracItarA raMga pUrI citro . karatA hatA, temano te prayatna vRthA jANI tyAM rahelA rakSakapuruSo teono tiraskAra kare che. kAraNa ke, jyAM vicitra citro pratibiMbathI thayelAM che, te upara bIjAM citro karavAM te vRthA che. 12 nAnAhastakazAlinIH kvacidapi kvApi trilokIjanastutyAkAravirAjinIH kvacidatha vyAlolatADaMkinIH / dRSTvA yatra bhavaMti ratnaghaTitAH pAJcAlikAH prANinaH / kecinnATyavidaH smaragrahabhRtaH kecitpare zilpinaH // 13 // avacUrNiH- yatra kvacidapi nAnAhastakazAlinIH kvApi kvacidapi trilokIjanastutyAkAravirAjinIH atha kvacid vyAlolatADaMkinIH ratnaghaTitAH pAMcAlikA dRSTvA kecitprANinaH'nATyavidaH kecit smaragrahabhRtaH pare zilpinaH bhavaMti / hastakAH hastacAlanAni / vyAlolAzca etAstADaMkAH karNabhUSaNAni yAsAM tAH / 'ata in' 'striyAM nRto GI' (siddhahema. 2/4/1) iti GyAM tADaMkinI // 13 // 1 A - kecinnAyyavidaH kecit smaragrahabhRtaH pare zilpinaH prANinaH bhavaMti 1 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara koI ThekANe nAnA prakAranA hAthanA hAvabhAvathI suMdara, koI ThekANe traNalokanA manuSyomAM stuti karavA yogya AkRtithI virAjita ane koI ThekANe kAnanA capaLa AbhUSaNovALA ratnothI ghaDelI putaLIo rahelI. teone joI keTalAeka prANIo nATya zAstrane jANanArA thaI jAya che, keTalAeka kAmI thaI jAya che ane keTalAeka kArIgaro banI jAya che. 13 ' vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara traNa prakAranI putaLIo goThavelI che, teone joIne mANaso paNa traNa prakAranA banI jAya che. je putaLIo hAthanA hAvabhAva karanArI che, teone jonArA nATaka kaLAmAM pravINa thAya che, je putaLIo suMdara AkRtivALI che, teone jenArA purUSo kAmI thaI jAya che ane jeo kAnanA capaLa AbhUSaNone dhAraNa karanArI che, teone jonArA puruSo kArIgara banI jAya che. 13 ' . grAmyA dugdhamayAn vilAsimanasaH karpUrapUrAtmakAn vAdabhrAMtibhRto rasasthitibhavAn sauvarNikA rAjatAn / . jyotsnAbhiH kaladhautajAM janayataH svarNasya kuMbhAvalI . staMbhAn yatra vikalpayaMti rabhasAdAgaMtavo jaMtavaH // 14 // avacUrNiH- yatra jyotsnAbhiH svarNasya kuMbhAvalI snAtrAdikRte paMktisthApitasvarNakalazAvalImiti saMbhAvyate, kaladhautajAM svarNamayIM janayataH staMbhAn rabhasAt AgaMtavaH grAmyA dugdhamayAn vilAsimanasaH karpUrapUrAtmakAn vAdabhrAMtibhRto dhAtuvAdinaH rasasthitibhavAn pAradasthAnotpannAn sauvarNikA rAjatAn vikalpayaMti / vegAt AgacchaMtIti AgaMtavaH atuspratyayaH / grAme Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) zrIkumAravihArazatakam bhavAH grAmyAH yaJpratyayaH / karpUrapUra AtmA yeSAM te karpUrapUrAtmakA svarupe : 14mI bhAvArtha - bAharathI vegavaDe AvelA loko je caityanI aMdara suvarNanI kuMbhAvaLIne (kuMbhIne) caMdranI kAMtithI rupAnI karatA evA thAMbhalAone joi judA judA tarka kare che. gAmaDIA loko temane dudhanA banelA dhAre che. vilAsI hRdayavALA rasikapuruSo temane kapUranA pUrathI banelA mAne che. dhAtuvAdanI bhrAMtine dhAraNa karanArA puruSo ' temane pArAnA rasane sthira karI banAvelA jANe che ane sonI loko temane rupAnA banelA mAne che. 14 vizeSArtha - A zlokathI te caityanI aMdara AvelA kalazonuM sauMdarya varNaveluM che. kharI rIte to te thAMbhalAonI kuMbhIo suvarNanI che, paNa te upara caMdranI kAMti paDavAthI eTalA badhA dhoLA dekhAya che ke, jemane jonArA loko vividha jAtanI kalpanAo kare che. kalpanA karanArA lokoe je kalpanA karI che, te temanI jAtine anusarIne karelI che. 14 , , yasminnAlokya matyairvikaTamapi kRtaM saMkaTaM raMgamadhyaM prekSotkA nAkanAryo ruciramaNizilAputrikANAM chalena / ArUDhAH kAzciduccaiH prabalarabhasayA maMDapaM kAzciduccaM staMbhAnAM prAMtamanyAH zikharapRthutaTImekhalAM kAzciduccAm // 15 // avacUrNiH- yasmin vikaTaM vistIrNamapi raMgamadhyaM mamanuSyaiH saMkaTaM saMkIrNaM kRtaM Alokya ruciramaNizilAputrikANAM chalena prekSotkAH vilokanIyotkaMThalAH kAzcinnAkanAryaH prabalarabhasayA uccaiH sthAnaM kAzciduccaM maMDapaM anyAH staMbhAnAM prAMtaM kAzcit uccAM zikharapRthutaTImekhalAM ArUDhAH / saMtIti gamyaM rabhasAzabda AkArAMto'pi puMstrIliMgatvAt // 15 // . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 19 bhAvArtha - jovAne utsuka evI svarganI devIo jenI aMdara AvI te caityanA raMga maMDapano madhya bhAga vikaTa chatAM paNa lokothI sAMkaDo thayelo joi suMdara maNizilAnI putaLIonA bahAnAthI koi prabaLa vegavaDe uMcA maMDapa upara ArUDha thaI che. koI staMbhonA uMcA prAMta bhAga upara AvI gaI che ane koi zikharanI ghaNI vizALa uMcI mekhalA upara caDI gai che. 15 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te caityanA raMgamaMDapanI aMdara goThavelI maNizilAnI putaLIone utprekSA alaMkArathI varNave che. maMDapa, tenA thAMbhalAo ane mekhalA upara rahelI te putaLIo nathI paNa te caityane jovAne AvelI devIo che. lokonI bhIDathI sAMkaDA thayelA te caityanA raMga maMDapane joI teo jude jude sthAne caDI gaI che. te uparathI te caityanI aMdara ghaNI putaLIo goThavelI che, ema batAvyuM che. 15 sAkSepaM preryamANairapi saralapathe vainateyAgrajena 'stairbhISmAnanebhyaH zikharagurutaTIpIThakaMThIravebhyaH / udvalagaM nIyamAnaH prasabhamiha hayairagrataH pRSThato vA yasyottuMgasya mUrdhni vrajati na taruNe'pyahni pUSNaH patAkI // 16 // avacUrNi :- uttuMgasya yasya mUrdhni vainateyAgrajena aruNena saralapathe AkAze sAkSepaM preryamANairapi bhISmAnanebhyaH zikharagurutaTIpIThakaMThIravebhyaH stairhayairiha pattane taruNe'pyahni madhyAhne'pi prasabhaM haThAt pRSThato vAgrataH udvalgaM nIyamAnaH pUSNaH sUryasya patAkI rathaH na vrajati ||16|| bhAvArtha - uMcA evA je kumAravihAra caityanA mastaka upara madhyAhna kALe paNa sUryano ratha cAlI zakato nathI. kAraNake, aruNa ... Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrIkumAravihArazatakam sArathie sarala mArge AkSepathI hAMkelA azvo te caityanA zikharanA moTA taTanA pITha upara korIne citarelA bhayaMkara mukhavALA siMhothI trAsa pAmatA hatA. ane tethI teo lagAmane nahi gaNI te rathane baLAtkAre AgaLa athavA pAchaLa lai jatA hatA. 16 . vizeSArtha - 2vyamA juttA kumA2vihA2 caitvanI unnati... ane tenI aMdara racelI kArIgarI darzAvI che. te kumAravihAra prAsAda eTalo badho uco che ke, sUryano ratha tenI najIka Ave che. madhyAhnakALe jyAre sUryano ratha tenA zikhara upara Ave che, te vakhate tyAM karelI . siMhanI pratimAo joI sUryanA rathanA ghoDA camakI jAya che, tethI sUryanA sArathi aruNane te ghoDAne hAMkavAmAM ghaNI muzkelI paDe che. A varNanamAM kavie atizayokti alaMkAra darzAvyo che ane te sAthe prastuta vastunuM ' bhano2046 1[na 5 matAvyuM cha. 19 , tristhAnIsaMnivezapraNayasurabhiNo vallakInAdabhAjastRSNAvezAdazeSasvaralayaghaTanAsphItagItAmRtasya / utkarNaM vyomni tiSThan pratipadaracanAM rAtriyAtrAsvataMdrazvAMdraH kAlatraye'pi prathayati mahatIM yatra rAkAM kuraMgaH // 17 // avacUrNiH- yatra rAtriyAtrAsu tristhAnIsaMnivezapraNayasurabhiNaH vallakInAdabhAjaH azeSasvaralayaghaTanAsphItagItAmRtasya tRSNAvezAt pratipadaracanAM utkarNaM vyomni tiSThan ataMdrazcAdraH kuraMgaH kAlatraye'pi mahatI rAkAM prathayati / tRSNAvezaH aattopH| trayANAM sthAnAnAM drutavilaMbitamadhyarUpANAM samAhAraH tristhAnI athavA gItanRtyavAditratrayamiti tristhAnI athavA nAbhihRdayakaMThatrayamiti tristhAni tasyAH saMnivezo racanA tatra praNaya AzleSa: tena surabhi manojJam / azeSAH saMpUrNAH ye svarAH SaDjaRSabhAdayasteSAM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... layo dhyAnaM tasya ghaTanA racanA tayA sphItaM puSTaM yadgItaM tadevAmRtaM tasya gItAmRtasya, tristhAnIsaMnivezapraNayasurabhiNaH vallakInAdabhAjaH tadvizeSaNadvayaM jJeyam // 27 // 21 bhAvArtha - je kumAravihAra caityamAM rAtrinI yAtrAmAM ALasa vagarano ane caMdranI aMdara rahelo hariNa traNe kALa moTI pUrNimAne darzAve che. kAraNake, te caityamAM saMgItanA nRtya, gIta ane vAjIMtra rUpa traNa sthAnanA snehathI manohara, vINAnA nAdathI yukta ane sarva svaronA layanI ghaTanAthI vyApta evA gAyanarupa amRtanI tRSNAnA AvezathI te gAyananA dareka padanI racanA sAMbhaLavA uMcA kAna karIne AkAzamAM ubho rahe che. 17 vizeSArtha - A zlokamAM kavi kumAravihAra caityanI unnatinI sAthe temAM thatI saMgIta pUjAnuM varNana kare che. te caityamAM nRtya, gIta ane vAjIMtrathI maLeluM tathA vINAnA nAdathI yukata evuM saMgIta sadA kALa thayA kare che. te saMgItane sAMbhaLavAnI icchAthI caMdranI aMdara rahelo mRga te sthaLe sthira rahe che eTale tyAM sadA kALa pUrNimAno dekhAva thaI rahe che. mRga jAtine saMgIta sAMbhaLavAno ghaNo ja zokha hoya che. e zravaNedriyanI Asaktine laIne zikArIonA pAzamAM sapaDAya che ane potAnA prANane paNa gumAve che. ahiM atizayokti alaMkAra che. te alaMkArathI kumAravihAra caityanI unnati ane temAM thatI saMgIta pUjAnuM varNana kareluM che. 17 ja bibhrANairakSarAlIM tribhuvanajanatAkSemarakSaikapAlIM maMtrairvighnekSuyaMtraH snapanavidhibhavairnityamAhUyamAnAH / yAtAyAtAni bhUyaH prathayitumanalaMbhUSNavo yatra devyo bAhyAnAM devadhAmnAM vyadhiSata vasatiM maMDapordhvAMgaNeSu || 18 // ... Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam avacUrNiH- yatra tribhuvanajanatAkSemarakSakapAlImakSarAlI bibhrANaiH snapanavidhibhavaiH vighnekSuyaMtraH maMtraiH nityaM AhUyamAnAH bhUyaH yAtAyAtAni prathayituM analaMbhUSNavaH alaMbhavaMtIti alaMbhUSNavaH 'bhUje:SNuk' (siddhahema. 5/2/30) iti snupratyayaH devyaH bAhyAnAM devadhAmnAM maMDapoAMgaNeSu vasatiM vyadhiSata na madhye na bahiH kiMtvajhaipacAraH 'vipUrvaDudhAMgk dhAraNe ca'. dhAto adyatanI banne sinadatanyAm (siddhahema, 2/4/12) ti sici. 'rUsthA H (siddhahema, 4/3/42) kRti siva: rimAve dhA dhAto: dhibhAve ca 'aDdhAtorAdirhAstanyAM cAmAGA' (siddhahema. 4/4/29) rUti vaDAne 2 "lanatoDanovAne' (siddhahema, 4/2/224) kRti ' nlope vyadhiSata rupasiddhiH // 18 // bhAvArtha - traNa bhuvananA lokonA kuzaLanI rakSA karavAmAM mukhyapALarupa evI akSaronI zreNIne dhAraNa karanArA ane vinono nAza karavAmAM zelaDI pIlavAnA yaMtra jevA snAtra vidhinA maMtrothI haMmezAM bolAvavAmAM AvelI devIo vAraMvAra gamanAgamana karI zakI nahiM eTale teo te caityanI bAhara AvelA devAlayonA maMDapanA uparanA AMgaNAMmAM sthAna karIne rahelI che. 18 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra kumAravihAra caityanI aMdara thatA nitya snAtravidhinA mahimAnuM varNana kare che. prathama te snAtra vidhinA maMtrone mATe kahe che ke, te maMtromAM rahelA akSaro traNa bhuvananA lokonI rakSA karavAne samartha che. tema vaLI te maMtro sarva prakAranA aMtarAyane dUra karavAne samartha che. e maMtronI aMdara zAsanadevIone bolAvavAmAM Ave che. te caityamAM snAtravidhi haMmezAM thavAthI te devIone nitye AvavuM paDe che. haMmezAM javA AvavAthI te devIone zrama paDe che, tethI teo kumAravihAra caityanI bAharanA devAlayonI aMdara AvI vAsa karIne rahelI che. kahevAno Azaya evo che ke, te caityamAM haMmezA snAtravidhi thayA kare che ane tenA pavitra maMtronA uccAra tyAM - thayA kare che. 18 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam pazyan hATakakuMbhapaMktimatulAM nirvarNayan pIThikAm nidhyAyan vividhA vitAnavitatIrvyAlokayan putrikAH / yasminmadhyamapUrvakautukazataiH kSiptAMtarAtmA cirAd dvArasthairiva dhAritaH pravizati prAyeNa sarvo janaH // 19 // ... 23 avacUrNi :- yasmin prAsAde hATakakuMbhapaMktiM pazyan atulAM pIThikAM nirvarNayan vividhA vitAnavitatI: nidhyAyan putrikA vyAlokayan apUrvakautukazataiH kSipmAMtarAtmA preritAtmA dvArasthairiva dhAritaH prAyeNa sarvo janaH cirAnmadhyaM pravizati // 19 // bhAvArtha - jenA madhyabhAgamAM suvarNanA kuMbhonI paMktine jotA, anupama pIThikAne nIrakhatA, vividha prakAranA ullecanI zreNIone ane putaLIone avalokatA sarva mANaso apUrva evA seMkaDo kautukathI hRdayamAM vikSepa pAmI jAya che, tethI jANe dvArapALoe temane aTakAvyA hoya, tema prAye karIne temAM ghaNA vilaMbe praveza kare che. 19 * vizeSArtha - jema koi rAjadvAra vageremAM praveza karavo hoya tyAre dvArapAlanA aTakAvavAthI ghaNA vilaMbe temAM praveza thAya che, tema kumAravihAra caityanI aMdara praveza karavAmAM vilaMba thAya che. kAraNa ke, temAM praveza karatAM mANaso caityanI keTalIeka zobhA jovAmAM rokAya che, tethI temane aMdara praveza karatAM ghaNI vAra lAge che. te upara kavi utprekSA kare che ke, caityanI aMdara Avela suvarNanA kaLazanI paMkti, anupama pIThikA, ulleca, ane putbIonI zobhA jovAmAM rokAelAM mANaso jANe dvArapALe aTakAvyAM hoya, tema cirakAle temAM praveza kare che. te uparathI siddha thayuM ke, te caityanI aMdara suvarNa kaLazanI paMkti, pIThikA, ulleca ane putaLIo jovA lAyaka che. 19 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIkumAravihArazatakam sarvatra nirmalatamopalabiMbitAni svAnyeva puSpabalijUMSi vapUMSi vIkSya / saMghaTTakaSTacakitAH pratipAlayato madhyaM cireNa khalu yasya vizaMti mugdhAH // 20 // ___ avacUrNiH- sarvatra nirmalatamopalabiMbitAni puSyabalijUMSi svAnyeva vapUMSi vIkSya saMghaTTakaSTacakitAH pratipAlayataH mugdhAH khalu yasya madhyaM cireNa / pravizaMti puSpANi balayazca puSpabalayaH puSpabalIn juSaMtIti puSpabalijUMSi . juSdhAtoH kvipi juS / ghaMTAlAlAnyAyena vIkSya pratipAlayaMtaH iti zatRttvApratyayayoH karma vapUMSyeva // 20 // bhAvArtha - sarva sthaLe rahelA ati nirmaLa sphaTika maNinA pASANonI aMdara puSpanA bali sAthe rahelA potAnA ja zarIrane joI saMghaTTa thavAnA (bhIDa thavAnA) kaTathI bhaya pAmI rAha joI ubhA rahelA mugdha loko te caityanI madhyamAM cirakAle praveza kare che. 20 vizeSArtha - te caityanI aMdara puSpanA baline laI pUjA karavA AvelA mugdha loko, potAnA zarIrane ati nirmala evA sphaTika maNimAM pratibiMbita thayelAM joI teo mugdhapaNAne laIne ema samaje che ke, ahiM lokonI bhIDa ghaNI che, tethI bhaya pAmI teo bhIDa dUra thavAnI rAha joI ubhA rahe che ane te kAraNathI teo ghaNIvAre caityanI aMdara dAkhala thAya che A uparathI ema darzAvyuM che ke, te caityamAM nirmala sphaTikamaNi jaDyA hatA ane tyAM jinapUjA karavAne ghaNAM loko AvatA hatA. 20 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 25 vizvaM nirdoSaSaTkaM kimapi vidadhato devadevasya pAdA - nAzliSyan bAhyabhittipratihativalanaprAptamadhyaiH karAgraiH / eNAMkastyaktazaMkaH patati maNibhuvi prAMgaNasya kSapAyAm prAptapraudi kalaMkaM vighaTayitumanA yatra biMbacchalena // 21 // ___avacUrNiH- yatra kSapAyAM nirdoSaSaTkaM kimapi vizvaM vidadhato devadevasya pAdAn bAhyabhittipratihativalanaprAptamadhyaiH karAgraiH AzliSyan prAptaprauDhiM kalaMkaM vighaTayitumanAH dUrIkartumanAH tyaktazaMkaH eNAMkaH biMbacchalena prAMgaNasya maNibhuvi patati / kAma 1 krodha 2 lobha 3 mAna 4 daMbha 5 rati 6 doSAH doSANAM SaTkaM doSaSaTkaM nirgataM doSaSaTkaM yasmAttat / vighaTayituM mano yasya sa vighaTayitumanAH 'tumazcamanaHkAme' (siddhahema. 3/2/140) iti mkaarlopH||21|| | bhAvArtha - jenA AMgaNAnI maNimaya bhUmimAM caMdra potAnuM prauDha kalaMka dUra karavAnI icchAthI pratibiMbanA miSathI niHzaMka thaine paDe che. je caMdra A jagatune kAma krodhAdi cha doSathI rahita karanArA - zrI devAdhidevanA caraNane bAharanI dIvAlone sparza karI aMdara peThelA ne potAnA kiraNonA agra bhAgathI AliMgana kare che. 21 ... vizeSArtha - "devAdhideva bhagavate 20 04Atne bhopA7i doSathI rahita kareluM che, tethI je temanA caraNamAM vaMdanA karI hoya to huM paNa kalaMkanA doSathI rahita thaIza" AvI IcchAthI caMdra te caityanI dIvAlone kiraNo vaDe sparza karI bhagavaMtanA caraNamAM paDe che. caityanI AMgaNAMnI sphaTikamaNimaya bhUmimAM caMdranuM pratibiMba paDe che, te uparathI kavie A u~kSA karelI che. 21 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrIkumAravihArazatakam ... aMtarlabdhapravezaiH karanikarabharaibhraMzayannaMdhakAraprAgbhAraM devamUrttiM bahirapi namatAM darzayan saprakAzam / utsaMge saMmukhAyAH pratinidadhadayaM yatra ratnAzmabhitteH sauvarNasyAMzumAlI kalayati karaNiM pratyahaM darpaNasya // 22 // avacUrNi :- yatra aMtarlabdhapravezaiH karanikarabharaiH karanikara bharairityatra paunaruktyAM na cAyaM (doSaH) yathA tRNasamUhaiH bhRte zakaTe bharaH iti lokoktiH / aMdhakAraprAgbhAraM bhraMzayan bahirapi namatAM narANAM saprakAzaM devamUrttiM darzayan saMmukhAyAH ratnAzmabhitterutsaMge pratinidadhat pratibiMbayan ayaM - aMzumAlI sUryaH sauvarNasya darpaNasya pratyahaM karaNiM sAdRzyaM kalayati / dhAgdhAtuH rAtRpratyayaH tata: dvitve noMte ca 'saMto" no sun' (siddhahema, 4/2/ 94) pratinidadhat rUpam | aMzUn malate dhArayati iti aMzumAlI 'ajAte: zItte' (siddhahema, 1/2/2:4) nina vRddhau ca prathamA si ArA bhAvArtha - sUrya je uMcA caityanI aMdara praveza thayelA potAnA kiraNonA samUhathI aMdhakAranA samUhane dUra kare che, prabhunI mUrtine bAhara rahI namaskAra karatA evA puruSone prakAza sahita darzAve che. ane caityanA AgaLa sanmukha AvelI ratnamaNinI dIvAlanA madhyamAM potAnuM pratibiMba pADe che, tethI te sUrya haMmezAM suvarNanA darpaNanI tulanAne prApta kare che. 22 ... vizeSArtha - A zlokamAM sUryane suvarNanA darpaNanI upamA ApelI che. je caityanI sanmukha AvelI dIvAlanI aMdara sUryanuM pratibiMba paDe che. te vakhate tenA kiraNo tenI aMdara paDe che tethI prabhunI mUrtine bAharathI namana karatAM evA lokone prakAza maLe che. A uparathI kavie caityanI aMdara ratnamaNimaya dIvAlo che, ema darzAveluM che. 22 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 27 vaiDUryAzmapraNAlImukhamakarataTairghANapAtraikamitram yasmAnirgacchadacchaM snapanavidhibhavaM ketakIpuSpapAthaH / diglolAnIlabhAso bahulaparimalAkRSTabhaMgaprasaMgabhrAMtyA hastaiH kiraMtyaH purahariNadRzo maulibhiH saMspRzaMti // 23 // __avacUrNiH- diglolA dikSu capalA nIlabhAso nIlakAMtI: karmatApannAH bahulaparimalAkRSTabhRgaprasaMgabhrAMtyA hastaiH kiraMtyaH kSipaMtyaH purahariNadRzo nagarastriyo yasmAtprAsAdAdvaiDUryAzmapraNAlImukhamakarataTairnirgacchat ghrANapAtrakamitraM snapanavidhibhavaM ketakIpuSpapAthaH pAnIyaM maulibhiH sNspRshNti| nagarastriyaH maulibhiH spRzaMti kiM ketakIpuSpapAthaH kidRk puSpapAthaH ? nirgacchat kasmAt (kaiH) viDUryAzmanAM praNAlIbhyaH (praNAlyaH) tAsAM mukhAni teSu makarataTAH taiH taTazaddhaH zobhArthaH / ghrANapAtraM nAsikA / lolAzcapalA bhAso // 23 // - bhAvArtha - vairyamaNinI magaranA AkAravALI khALamAMthI nIkaLatuM snAtravidhinuM ketakInA puSpavALuM nirmala jala je sugaMdhathI nAsiMkArUpa pAtranuM mitrarUpa hatuM. tenI nIlakAMtio dizAomAM capala thaI prakAzatI hatI tethI nagaranI strIone evI bhrAMti thatI hatI ke, ahiM ghaNAM sugaMdhane laIne bhamarAo kheMcAI AvyA che, tethI teo potAnA hAtha vaDe tene uchALatI uchALatI potAnA mastaka vaDe sparza karatI hatI. 23 vizeSArtha - te caityanI aMdara prabhune snAna karAvAnA jalane nIkaLavAnI khALa vairya maNithI racelI hatI ane te khALanA mukha upara magaranI AkRti karelI hatI temAMthI snAtra jala jyAre bAhara nikaLatuM te vakhate nagaranI strIo te jalane mastaka vaDe vaMdana karavA AvatI, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) ___ zrIkumAravihArazatakam tyAre vaiDUrya maNinI nIlakAMti te jala upara prasarI jatI. tene te strIo sugaMdhane laI AvelA bhramarone jANI tene uDADavA jatI tethI jalane uchALatI hatI. bhramaranI kAMti nIla hoya che, tethI te strIone bhrama thato hato. ahiM bhrAMtimAnuM alaMkAra varNavelo che. 23 pratyArAvaiH sakekAzcalacamaramahomAMsalaM pRSThapIThe bibhrANAzcitravarNaM vividhamaNibhavaM kAMtivIcIkalApaM / nRtyaMto dvAravedItaTabhuvi kRtakaM barhiNaH prekSakANAM... netrANyAkSipya nityaM vidadhati saruSaM yatra zailUSalokaM // 24 // avacUrNiH- yatra pRSThapIThe pratyArAvaiH sakekAH calacamaramahomAMsalaM citravarNaM vividhamaNibhavaM kAMtivIcIkalApaM bibhrANAH dvAravedItaTabhuvi kRtakaM nRtyaMtaH barhiNaH prekSakANAM netrANi AkSipya zailUSalokaM nATyAcAryalokaM nityaM saruSaM vidadhati / dvAravedI (koTaDI) / yasya prAsAdasya pRSThe mayUrAH tatratyAra vaiH sazal: kRtyanti rUAI rahI bhAvArtha - je caityamAM pAchaLanA bhAgamAM calAyamAna evA cAmaranA tejathI puSTa citra vicitra varNavAlA ane jAtajAtanA maNinI kAMtionA samUhane dhAraNa karatA ane vAranI vedikAnI taTabhUmi upara nAcatA evA mayUro potAnA zabdonA pratidhvanithI prekSakonA netrone potAnI tarapha kheMcatA tethI tyAM nATaka karanArA naTalokone krodha utpanna thato hato. 24 ' vizeSArtha - e kumAravihAra caityanI aMdara dvAranI vedikA upara mayUra pakSIo AvIne nRtya kare che. ane maMdiranA madhya bhAge.naTa loko nRtya kare che. te naTa lokonuM nRtya jevAne loko AvelA hoya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (29) che, paNa te vakhate dvAravedI upara nAca karatA mayUro ke jemanA pRSTha bhAga upara vividha jAtanA maNiothI citra vicitra evI kAMtino samUha paDe che ane temanA kekAdhvaninA pratidhvanio thAya che, tethI te prekSakonI daSTine khece che, e joI naTa lokone roSa utpanna thAya che, kAraNa ke, teonA nRtyane jonArA mANasonI daSTi mayUro khece che. A kahevAno bhAvArtha evo che ke, te kumAravihAra caityamAM vividha jAtanA maNio ghaNAM che, tenI dvAravedikA upara mayUra pakSIo tathA naTa loko AvIne sadA nATyAraMbha kare che. 24 jAlIraMdhrapraviSTadyuticayakhacitAccaMdrakAMtAzmaklRptA- .. dUrdhvasthAhugdhamugdhaM jinazirasi payaH pAtayaMzchatrakuMbhAt kurvanakSatrabiMbairajiramaNibhuvAM divyapuSpopahAram / yatra vyomastha eva snapanavidhimaho zvetarociH karoti // 25 // : avacUrNiH- yatra aho Azcarye jAlIraMdhrapraviSTadyuticayakhacitAt caMdrakAMtAzmaklRptAt UrdhvasthAt chatrakuMbhAt jinazirasi dugdhamugdhaM payaH - pAtayan ajiramaNibhuvAM nakSatrabiMbairdivyapuSpopahAraM kurvan vyomastha eva 'zvetarociH snapanavidhiM karoti / mugdhaM ramyaM ajiramaNibhuvAM veyuvo'striyAM' (siddhahema. 1/4/30) iti vikalpena Am tena bhuvi bhuvAM chatrakuMbhAt chatrapaTAt rajA bhAvArtha - jemAM AkAzamAM rahelo caMdra prabhune snAtravidhi kare che. jALInA chidromAMthI praveza thayelI kAMtinA samUhanI sAthe jaDelA evA caMdrakAMta maNinA upara rahelA chatrarupa kaLazamAMthI dudhanA jevuM jaLa * prabhunA mastaka para pADe che. ane AMgaNAnI maNimaya bhUmimAM paDelA tArAonA pratibiMbathI divya puSpono upahAra kare che. 25 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - AkAzamAM rahelA caMdranuM pratibiMba prabhunA mastaka para rahelA chatrakalazamAM paDe che. te chatrakalaza caMdrakAMta maNino racela che tethI tenI upara caMdranI kAMti paDavAthI te jhare che. te upara kavi utprekSA kare che ke, caMdra AkAzamAM rahIne prabhunI upara dUdhanI dhArAthI snAtravidhi kare che. snAtravidhi karavAmAM jema kalaza vaDe jaladhArA karavI joIe ane puSpano upahAra caDAvavo joIe tema ahiM caMdranA kIraNo jAlInA chidromAMthI thaine caMdrakAMtamaNinA chatra upara paDe che, tethI chatramAMthI nIkaLatA jharaNA vaDe caMdra chatrarupa kalazamAMthI prabhunA mastaka upara dUdhanA jevAM jalanI dhArA reDe che. caityanA AMgaNAmAM maNi jaDelA che, tenI aMdara tArAonA pratibiMba paDavAthI te divya puSpanA upahAra jevA lAge che tethI kavie tene puSpopahAranI upamA ApelI che. A uparathI prabhunA mastaka para AveluM chatra ane caityanA AMgaNAnI bhUmi maNimaya che, e vAta jaNAvI che. 25 yasmin vitAnagatarUpakabiMbabhAjaH staMbhAnupetya vikaTasphaTikaprakRSTAn / dauvArikabhramavazAdanukUlayaMti madhyapravezarabhasairnagarasya nAryaH // 26 // 30 avacUrNi :- yasmin prAsAde nagarasya nAryaH madhyapravezarabhasairvitAnagatarUpakabiMbabhAjaH vikaTasphaTikaprakRSTAn staMbhAn upetya dauvArikabhramavazAt anukUlayaMti / caMdrodayagatarUpabiMbaM bhajaMtIti 'bhajo viSNu' (siddhahema, 1/2/146) kRtivid pratyayaH 'aprayogIta' (siddhama. 1/1/37 ) iti viNlope vRddhau ca / upetya Agatya upapUrvaka iNaj gatau ktvA yapi toMte ca upetyeti rUpaM / anukUlaM kurvaMtIti anukUlayaMti 'nivRta' (siddhahema 3/4/42) kRti gini anukUnayaMti AvarnayatItyartha: ||6|| ... Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je caityamAM AvelA uMcI jAtanA sphaTikamaNinA utkRSTa staMbhonI aMdara ullecamAM kADhelA citronA pratibiMba paDe che, te joi nagaranI strIo dvArapALanA bhramane laine caitya madhye praveza karavAnA vegathI aTakAi jAya che ane tene anukUla rIte varte che. 26 ... vizeSArtha - te caityamAM dareka staMbho sphaTikamaNinA che. tenI aMdara ullecanI aMdara rahelA citronA pratibiMba paDe che te joI praveza karatI nagaranI strIone tenI upara dvArapALano bhrama paDe che ane tethI teo aMdara praveza karavAnA vegathI aTakAI jAya che ane anukUla rIte varte che. te caityanI aMdara sphaTikamaNinA staMbhonI ane citra vicitra ullecanI bhAre zobhA hatI ema kavie darzAveluM che. 26 nIlAzmabhittivalayapratibiMbitasya pArzvaprabhorvihitaketakazekharasya / 31 zeSAprasUnakalanAya' karaM kSipaMtyo grAmyA dizaMti kila yatra na kasya hAsyam // 27 // avacUrNi :- yatra kila nizcaye nIlAzmabhittivalayapratibiMbitasya vihitaketakazekharasya pArzvaprabhoH zeSAprasUnakalanAya karaM kSipatyaH grAmyAH striyaH kasya hAsyaM na dizaMti / zeSAprasUnakalanAya ziraH kusumagrahaNAya ||27|| bhAvArtha - jemanA mastaka upara ketakInA puSpano mugaTa karelo che evA zrI pArzvanAtha prabhunI pratimAnuM pAsenI nIlamaNinI dIvAlamAM pratibiMba paDe che, te joi, gAmaDAnI strIo, prasAdInuM puSpa levAne mATe potAnA hAtha nAkhe che, Ama karatI te strIo kone hAsya nathI karAvatI ? 27 0. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - A zlokamAM bhrAMtimAnuM alaMkAra darzAvI e caityanI samRddhi varNavelI che. te caityamAM ketakInA puSpanA mugaTavALI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA che tenuM pratibiMba nIlamaNinI dIvAla upara paDe che, te joI darzana tathA pUjana karavA AvelI gAmaDAnI strIo bhulathI prabhunI prasAdInuM puSpa levAne hAtha nAkhe che, te hAtha dIvAla upara athaDAya che, te joI dareka jonAra mANasane hasavuM Ave che. ra7 yatrAvAsamupeyuSo bhagavataH pArzvasya puNyAdbhuta - ... prApyaiH snAtrajalormibhiH sakRdapi snAtAH kuraMgIdRzaH / / kAzcitpUrNasamRddhayaH satanayAH kAzcicciraM kAzcana / kSINAzeSarujo bhavaMti vilasatsaubhAgyabhAjaH parAH // 28 // . avacUrNiH- yatra AvAsaM upeyuSaH bhagavataH pArzvasya puNyAdbhutaprApyaiH snAtrajalomibhiH sakRdapi snAtAH kAzcitkuraMgIdRzaH pUrNasamRddhayaH kAzcitsatanayAH ciraM kAzcana kSINAzeSarujaH parAH pravilasatsaubhAgyabhAjaH bhavaMti / upeyuSaH prAptasya kaM? AvAsaM sthAnaM upapUrvaka iNak gatAviti dhAtau upeyAya iti upeyivAn 'tatra kvasukAnau' (siddhahema. 5/2/2) iti sUtreNa kvasupratyaye 'dvirdhAtu.' (siddhahema. 4/1/1) itisUtreNa dvitve 'iNaH' (siddhahema. 2/1/51) iti iyAdeze 'samAnAnAM.' (siddhahema. 1/2/1) iti sUtreNa dIrghatve 'avarNasye,' (siddhahema. 1/2/6) iti etve 'kvasuSmatau ca' (siddhahema, 2/1/105) iti kvasoruSAdeze upeyuSaH siddhaM ISadapi // 28 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityamAM vAsa karIne rahelA bhagavAna pArzvanAtha prabhunA snAtra jalanA taraMgo ke je adbhuta puNyathI prApta karI zakAya tevA che, te vaDe eka vakhata paNa nhAelI mRganA jevA netravALI strIomAM koI pUrNa samRddhivAlI thAya che, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam koi putravatI thAya che, koI potAnA lAMbA vakhatanA sarva rogono kSaya karanArI thAya che ane koi saubhAgyanA vilAsane bhajanArI thAya che. 29 ' vizeSArtha - A zlokathI kavizrI pArzvanAtha prabhunA snAtrajalano mahimA varNave che. te kumAravihAra caityanI aMdara rahelA zrI pArzvanAtha prabhunA snAtrajala vaDe eka ja vAra snAna karanArI strIone ghaNuM phaLa maLe che. tenAthI samRddhi, putra, Arogya ane saubhAgyanI prApti thAya che. 29 jaMghAlaiH kiraNormibhiH zitimaNInAkalpagAn mauktika - cchAyAn mauktikagucchakAn zitimaNicchAyAn muhuH kurvataH / devAdyatra zazAMkakAMtavapuSaH zeSaH samAlaMbate zeSAd gAruDaratnanirmitatanordevaH punastAM zriyam // 29 // avacUrNiH- yatra jaMghAlaiH kiraNormibhiH AkalpagAn AbharaNagAn . zitimaNIn mauktikacchAyAn mauktikagucchakAn zitimaNicchAyAn muhuH kurvataH zazAMkakAMtavapuSaH devAt zeSaH punaH gAruDaratnanirmitatanoH zeSAt devaH svAM zriyaM samAlaMbate / zvetamUrteH zrIpArthyAt zeSaH svAM zriyaM Azrayati zeSasya dhavalatvAt punaH gAruDaratnAtmakatvAt zeSAt pArzvaH svAM zriyaM samAlaMbate zrIpArzvasya nIlatvAt / jaMghAlaiH prasaraNazIlaiH // 29 // " - bhAvArtha - je caityamAM vAraMvAra vegavALA potAnA kiraNonA taraMgo AbhUSaNomAM rahelA nIlamaNione motInI kAMtivALA karatA ane motIonA gucchone nIlamaNinI kAMtivALA karatA evA caMdrakAMta maNinA racelA zrI pArzvanAtha prabhunI zobhAne zeSanAga dhAraNa kare che ane gAruDI ratnonI racelI mUrtivALA zeSanAganI zobhAne zrI - pArzvanAtha prabhu dhAraNa kare che. ra9 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - vizeSArtha - te kumAravihAra caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhunI mUrti caMdrakAMta maNinI racelI che. ane temanI pratimA upara nIlamaNinA AbhUSaNo rahelA che, prabhunI pratimAnA kiraNo paDavAthI nIlamaNi motInI kAMtivALA thAya che ane motInA guccho nIlamaNinI kAMtivALA thAya che. ema paraspara ekabIjAnI kAMti ekabIjA tarapha paDe che. tema vaLI te prabhunI upara gAruDI ratnano racelo nAga rahelo che. te nAganI zobhA caMdrakAMtamaya mUrtivALA prabhune prApta thAya che ane gAruDI ratnamaya mUrtivALA nAgane te prabhunI zobhA prApta thAya che. ahiM kavie taLuNAlaMkAra darzAvyo che ane caityanI mahAna samRddhi varNavelI che. ra9 dikcakrAkramaNapramoditajagaccetobhirAcchoTitAstejobhirbahalAMzumAMsalamaNiprAlaMbalaMbAtmabhiH / zeSAheriva devamUrddhanikRtacchatrasya saMdarzanAt 'yatra snehabhRtopi bibhrati sadA maMdAM zikhAM dIpakAH // 30 // avacUrNiH- yatra devamUrddhani kRtacchatrasya zeSAheriva saMdarzanAt dikcakrAkramaNapramodita jagaccetobhiH bahalAMzumAMsalamaNiprAlaMbalaMbAtmabhiH tejobhiH AcchoTitAH snehabhRto'pi dIpakAH sadA maMdAM zikhAM bibhrati / AcchoTitAH AsphAlitAH / bahalA bahavaH ye aMzavaH kiraNAstairmIsalAH puSTA ye maNayaH teSAM prAlaMbo mAlA (tayA laMbaH AtmA svarUpaM yeSAM tAni taika tathA) //rUbA bhAvArtha - dizAonA samUhane AkramaNa karavAthI jagannA 8 hRdayane harSa karanArA ane ghATA kiraNothI puSTa evA maNionI mALA 8 A - tipa: mAM zig viprati 1. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (35] sAthe maLavAthI lAMbA vadhelA evA tejathI vyApta thayelA dIvAo telathI bharelA che, tathApi jyAM sadA maMda zikhAne dhAraNa kare che. te jANe prabhunA mastaka para chatra karI rahelA zeSanAganA darzanathI ja hoya tema hemAya che. 30 . vizeSArtha - // zyosthI vi caityanI maMha2 AvetA dIvAonuM varNana kare che. cAre tarapha dizAomAM vyApelA maNionA tejathI vyApta thayelA te dIvAonI aMdara pUrNa rIte tela bhareluM che, paNa tyAM rahelA maNionA tejane laIne te maMda zikhAne dhAraNa kare che. arthAt maNionA tejanI AgaLa te jhAMkhA dekhAya che. te upara kavi vaLI ukSA kare che. pArzvanAtha prabhunA mastaka para chatra karI rahelA zeSanAganA darzanathI teo jhAMkhA thaI gayA hoya, tema dekhAya che. 30 AvezaM saMharaMtaH zazimaNivapuSaH staMbhavedIviTaMka - sthAlIvizrAMtibhAjaH pratidizamanizaM tAmasaM yatra dIpAH / AtanvaMtaH pataMgaprathitamubhayamapyAtmahAsaprayAsaM muMcaMte vItarAgakramasavidhavazAdaMjanasnehamaitrIm // 31 // : avacUrNiH- yatra prAsAde pratidizaM anizaM tAmasamAvezaM saMharaMtaH zazimaNivapuSaH staMbhavedIviTaMkasthAlIvizrAMtibhAjaH staMbhAnAM vedyaH ajirANi tatra yA viTaMkasthAlyo dIpasthAnAni tatra vizrAMtibhAjaH ubhayamapi pataMgaprathitamAtmahAsaprayAsamAtanvaMtaH dIpAH vItarAgakramasavidhavazAt aMjanasnehamaitrI muMcaMte / tamasaH ayaM tAmasastaM / AvezaM ATopaM / pataMgaH sUryaH pakSe pataMgaH khadyotaH tamoharaNAt sthAlIvizrAMtibhAktvena khadyotacaritaM prathitaM / staMbhasya vedyaH koTaDayaH tAsAM viTaMkAH sthAnAni tatra sthAlyo bhAjanAni tA bhajaMtIti viN / aMjanaM kajjalaM pakSe kazmalaM snehastailaM pakSe sneho'nurAgaH // 31 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - bhAvArtha - jyAM haMmezA staMbha vedInA agra bhAge vizrAMti pAmelA caMdrakAMta maNinA dIvAo pratyeka dizAnA aMdhakAranA Avezane nAza kare che ane baMne rIte pataMge darzAvelA potAnA hAsyanA prayAsane vistAra che. te sAthe vItarAga prabhunA caraNanI samIpane laIne kAjaLa tathA snehanI maitrIne choDI de che. 31 ' vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te caityanI aMdara AvelA caMdrakAMtamaNionA dIvAnuM varNana kare che. te dIvAo pratyeka dizAonA aMdhakArane dUra kare che. baMne rIte pataMganA hAsyanA prayAsane vistAre che. eka rIte pataMgano artha pataMgIyuM ane bIjI rIte pataMgano artha sUrya thAya che. sAmAnya dIvAo pataMganA nAzanuM kAraNa thAya che, tyAre A dIvAomAM pataMgano nAza thato nathI. te dIvAo zrI vItarAga' - pArzvanAtha prabhunA caraNanI samIpa rahevAthI aMjana ane snehathI rahita che. bIjA sAmAnya davAomAM kAjaLa thAya che ane sneha eTale tela joIe chIe, tyAre A dIvAothI kAjaLa thatuM nathI, temaja temAM sneha-telanI jarUra paDatI nathI. 31 asminnAsthAM sa dhattAM ciramadhimanasaM yasya sAkSAdikSA svargasvarNAdrikUTasphaTikagiritaTIrohaNAMtaHsthalISu / AruhyottuMgazRMgAM guruzikharazikhAM yatra dezAMtarasthAnitthaM saMbodhayaMti pracalapaTamayaiH pANibhiH ketudaMDAH // 32 // ____ avacUrNiH- asmin ciraM AsthAM sa dhattAM yasya adhimanasaM svargasvarNAdrikUTasphaTikagiritaTIrohaNAMtaHsthalISu sAkSAt didRkSA asti yatretthaM uttuMgazRMgAM guruzikharazikhAmAruhya dezAMtarasthAn pracalapaTamayaiH pANibhiH ketudaMDAH saMbodhayaMti dRSTumicchA didRkSA sani dvitve cAppratyaye dikSA gurUrA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam * bhAvArtha - je caityane viSe AvelA dhvajadaMDa ucA zRMgavALA moTA zikharanI zikhA upara caDI potAnA capaLa vAvaTArUpa hAthavaDe karIne dezAMtaramAM rahelA lokone saMbodhI kahe che ke, "je mANasane svarganA suvarNaparvatanA zikharane sphaTikagiri-vaitAdyaparvatanA taTane ane rohaNAcala parvatanI aMdaranA sthaLone jovAnI manamAM lAMbA kALanI IcchA hoya, te A caitya upara AsthA karo.'32 ' vizeSArtha - A zlokamAM te caityanA dhvajadaMDa upara u~kSA karelI che. dhvajAonA vAvaTAne hAthanI upamA ApelI che. jema koI mANasa jovA lAyaka vastune batAvAne potAnA hAthanI saMjJA karI bolAve che, tema dhvajadaMDa potAnA vAvaTArUpI hAthanI saMjJA karI dezAMtaranA lokone te UMcA caityanI upara AvI suvarNagiri, vaitAgiri ane rohaNagirinI zobhA jevAne bolAve che. jANe te ema kahetA hoya ke, "jo merU parvata, vaitADhya parvata, ane rohaNAcaLa parvatane pratyakSa jovAnI tamArI IcchA hoya to A caitya upara AsthA karo. arthAt je tame A kumAravihAra caityamAM Avazo, to tamane merU, vaitADhya, ane rohaNagirinI zobhA jovA maLaze." arthAt te caitya eTaluM moTuM ucuM che. teno bIjo artha evo paNa thAya che, je tame A caityanI aMdara rahelA zrI pArzvanAtha prabhu upara AsthA rAkhazo, to tame svargamAM javAnA adhikArI thazo. tema ja merU, vaitADhya, ane rohaNagirimAM avatarI tame tene pratyakSa joI zakazo. 32 yasmin gAMgeyakuMbhavrajavamitamahaHkAMDasaMzleSadoSAd - dikcakrAkrAMtidhIraiH zazini sahagate pItimAnaM karaughaiH / nidrAlUn kelikIrAMstaralajalalavAMzcaMdrakAMtaprakoSTAn jyotsnAlolAMzcakorAnnagaramRgahazo vIkSya rAtriM vidaMti // 33 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) zrIkumAravihArazatakam avacUrNi:- yasmin prAsAde gAMgeyakuMbhava javamitamahaHkAMDasaMzleSadoSAt dikcakrAkrAMtidhIraiH karaughaiH pItimAnaM gate sati zazini kelikIrAn nidrAlUna caMdrakAMtaprakoSTAn taralajalalavAn jyotsnAlolAzvakorAn vIkSya nagaramRgadRzaH rAtriM vidaMti / vamitAni udgIrNAni mahAMsi teSAM kAMDaM samUhaH tasyAzleSaH (tasya saMzleSaH) tasya doSAt // 33 // bhAvArtha - je caityamAM rAtre suvarNanA kalazonA samUhe bAhera kADhelA tejanA jaththAnI sAthe maLavAnA doSathI dizAonA cakra para prasarelA dhIra kiraNonA samUhathI caMdra upara pILAza thaI javAthI nagaranI strIone divasano bhrama paDe che, tethI teo, potAnA kaDA : karavAnA zukapakSIone nidrA karatAM joIne caMdrakAnta maNinA oTalAmAMthI jaLanA biMduone TapakatAM joIne ane cakora pakSIone caMdranI kAMti tarapha capaLa thayelA joIne rAtri paDI gaI ema jANe che. 33 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI upara suvarNanA kalazo eTalA badhA AvelA che ke temanI kAMtinA kiraNo paDavAthI caMdra pILo thaI jAya che. eTale nagaranI strIone sadA divasano bhrama paDe che. jyAre potAnA gharamAM rAkhelA zukapakSIo nidrA levA mAMDe che, caMdrakAMta maNinA oTalAmAMthI jalanAM TIpAo TapakavA mAMDe ane cakora pakSIo caMdranI kAMti tarapha capala thavA mAMDe, tyAre teonA jANavAmAM Ave che ke, "A divasa nathI, paNa rAtri paDI che. A uparathI te caityanA zikharo ghaNAM ucA che ane te upara suvarNanA kalazo ghaNA che, e vAta siddha karI che. 33 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 39 . zrutvA zrutvA vahadbhiH pulakabahalitAM gAtrayaSTiM samAjai lokaanaaN varNyamAnAM guruvibhavajitasvarNasaubhAgyalekhAm / draSTuM svAM rUpalakSmI stabakitakutukottAnanetraikapeyAM prAtaH prAtaryadaMtaH pratiphalati bahirdarpaNodbhAsibhitteH // 34 // ____ avacUrNiH- pulakabahalitAM gAtrayaSTiM vahadbhiH lokAnAM samAjaiH varNyamAnAM zrutvA zrutvA guruvibhavajitasvargasaubhAgyalekhAM stabakiMtakutukottAnanetraikapeyAM svAM rUpalakSmI dRSTuM bahirdarpaNodbhAsibhitteH aMtarmadhye prAtaH prAtaH yaccaityaM pratiphalati / anyo'pi naraH lokairvarNyamAnaM svaM rUpaM draSTuM darpaNaM vilokayati / samAjaH samUhaH / pulakena romAMcena bahalitAM puSTAm // 34 // bhAvArtha - je kumAravihAra caitya dareka savAre potAnI bahAra rahela darpaNathI prakAzita evI bhItanI aMdara potAnA rUpanI lakSmIzobhA jovAne pratibiMbita thAya che. je rUpalakSmI utpanna thayelA kautukathI ucAM karelAM netro vaDe pAna karavA yogya che, moTA vaibhavathI suvarNanA saubhAgyanI lekhAne jItanArI che ane sAMbhaLI sAMbhaLIne zarIra upara pulakAvaLIne dhAraNa karanArA lokoe varNana karelI che. 34 . vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI bAhara rahelI dIvAlomAM darpaNo jaDelA che. tenI aMdara te caityanuM pratibiMba paDe che. te upara kavi usnekSA kare che ke, te caitya te darpaNanI dIvAlomAM potAnA rUpanI zobhA jue che. te zobhA ati kautuka bharelAM netrothI jovA lAyaka che ane teno vaibhava eTalo badho che ke, je suvarNanA saubhAgyanI lekhAne jItI le che. tema ja e zobhAne sAMbhaLI zarIra upara romAMca dhAraNa karI lokonAM ToLAMo tenuM varNana kare che. 34 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YO zrIkumAravihArazatakam pApIyAn pratyahaM te guruzikharaziraH sNspRshaamygrpaadaiH| . sUryagrAvasphuliMgairyadapi vinamatastrAsamAsAdayAmi / tanme sarvaM visoDhuM prabhavati bhagavAn vizvalokaikabaMdhuyatraivaM tigmabhAnurjinamanunayate biMbitaH prAMgaNoAm // 35 // ___ avacUrNiH- te tava guruzikharaziraH agrapAdaiH pAdAGgaH pratyahaM pApIyAn ahaM saMspRzAmi / yadapi vinamataH narasya sUryagrAvasphuliMgaistrAsamAsAdayAmi tat mama sarvaM vizvalokaikabaMdhubhagavAn visoDhuM prabhavati evaM anena prakAreNa yatra prAMgaNo. biMbitaH tigmabhAnuH . jinaM anunayate / prabhavati samartho bhavati // 35 // bhAvArtha - "ati pApI evo huM haMmezAM tamArA moTA zikharanA mastakane mArA agrapAda (AgaLanA kiraNo) thI sparza karuM chuM ane tamane namaskAra karanAra manuSyane sUryakAMta maNinA taNakhAthI trAsa ApuM chuM. evA mArA sarva aparAdhane sahana karavAne vizvalokanA baMdhu evA jina bhagavAna samartha thAya che." A pramANe sUrya je caityanA AMgaNAnI bhUmimAM pratibiMbita thaIne prabhunI prArthanA kare che. 35 . vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI AMgaNAnI bhUmimAM sUryanuM pratibiMba paDe che, te upara kavi usvekSA kare che. te sUrya prabhune vinaMti kare che ke, "he svAmI, huM mArA kiraNarUpI caraNathI haMmezAM tamArA maMdiranA zikharano sparza karuM . tema vaLI tamArA caityanI aMdara rahelA sUryakAMta maNimAMthI mArA sparzane laIne taNakhA nIkaLe che, tethI aMdara darzana karavA AvelA lokone trAsa ApuM chuM. e mArA aparAdhone Apa kSamA karo cho. kAraNa ke Apa vizvajananA baMdhu cho." A uparathI te caityanA AMgaNAmAM sUryanuM pratibiMba paDe tevA maNio che ane aMdaranA bhAgamAM sUryakAMta maNio jaDelA che, e vAta siddha * thAya che. 35 0 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zrImAn devAdhidevastrijagadabhayabhUrvizvavizvaikamitram - yatrAste tatra dausthyaM kimidamasumatAmAdhito vyAdhito vA / ityugraM haMtumaMtazcararipunikaraM pApapAthodhisetUn pratyUhavyUhaketUn vahati yadanizaM skaMdhabaMdheSu daMDAn // 36 // - avacUrNiH- yatra zrImAMstrijagadabhayabhUH vizvavizvaikamitraM devAdhidevaH Aste tatra asumatAM Adhito vA-athavA vyAdhitaH idaM kiM dausthyamasti iti hetoH kAraNAt yaccaityaM ugraM aMtazvararipunikara haMtuM anizaM skaMdhabaMdheSu pApapAthodhisetUna pratyUhavyUhaketUna daMDAn vahati // 36 // bhAvArtha - je caitya skaMdhanA baMdhanI aMdara haMmezA dAMDAne dhAraNa kare che. te pAparUpI samudranA seturUpa ane vidgonA samUhanA dhumaketu rUpa evA dAMDAo aMdaranA ugra zatru kAmakrodhAdikanA samUhane haNavAne daMDarUpa che. kAraNake, traNa jagatane abhaya ApavAnA sthAnarUpa ane vizvanA sarva jananA mitrarUpa evA zrImAn devAdhideva jyAM bIrAje che, tyAM prANIone Adhi ke vyAdhithI naThArI sthiti kema thAya? AthI te aMdaranA zatruone haNavAne daMDa dhAraNa kare che. 36 - vizeSArtha - te caityanA skaMdhanA baMdhanI aMdara dAMDA rahelA che. te upara kavi usnekSAthI take kare che ke, te dAMDAo aMtaranA kAmakrodhAdi zatruone haNavAnA daMDa che, kAraNake, je caityamAM sarva vizvajanonA mitra ane jagatane abhaya ApanAra zrI devAdhideva pArzvanAtha prabhu rahelA che, tyAM AvanArA prANIone Adhi tathA vyAdhithI naThArI sthiti na thAya eTale Adhi - mananI pIDA ane vyAdhi - zarIranI pIDA karanArA ugra evA kAma-krodhAdika zatruone zikSA karavAne tyAM daMDa rAkhelA che, arthAt te caityamAM AvanArAone aMdaranA kAmakrodhAdika zatruo paDatA nathI. 36 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIkumAravihArazatakam caMcaccaMdrodayADhyaM savRSamunigaNaM cArucitraM sakuMbhaM bhAsvattArAbhirAmaM samakaramithunaM dIptasiMhaM saketum / svarvatrmollAsitAzaM (tAMsaM) sagurukavibudhaM maMgalodvodhahetuH kiM vA dRSTAMtamuccaiH satulamanukarotyaMbarasya zriyaM yat // 37 // ____avacUrNiH- caMcaccaMdrodayADhyaM savRSamunigaNaM cArucitraM sakuMbha bhAsvattArAbhirAmaM samakaramithunaM dIptasiMhaM saketuM svavarmollAsitAzaM sagurukavibudhaM maMgalodbodhahetuH satulaM yaccaityaM uccairaMbarasya dRSTAMtaM vA athavA. zriyaM anukaroti / athavA yaccaityaM aMbarasya AkAzasya zriyaM kiMcA punararthe adRSTaM pApaM tasya aMto yasmAt / pakSe adRSTo'taH prAMto yasya tat / caMdrodayo vitAnaM pakSe caMdrasya udayaH / vRSaH puNyaM / munayaH saptarSayaH / citrANi pakSe / nakSatraM / kuMbho ghaTavizeSaH / tArA dRzaH aMbare / makaraH matsyamithunaM / svavartmanA ullAsitAH AzAH yatra tat ambaram pakSe ArAdhanAkartuH svavartmanaH ullAsitA AzA icchA yena tat caityam / tulA tolnyNtrm'| pakSe vRSakuMbhamakaramithunasiMhatulArAzayaH / gurukavibudhamaMgalA grahAH // 37 // bhAvArtha - je kumAravihAra caitya AkAzanI zobhAne dhAraNa kare che. AkAza caLakatA evA caMdranA udayathI vyApta che, to A caitya caMdaravAnA udayathI yukta che. AkAzamAM savRSa eTale vRSa rAzi sahita munigaNa eTale sAta RSionA tArAo che, to A caityamAM savRSA eTale dharma sahita munionA gaNa devavaMdana karavAne Ave che. AkAzamAM cArU eTale suMdara citrA nakSatra che, to te caityamAM sArAM sArAM citro che. AkAzamAM kuMbharAzi che, to te caitya kuMbha - kalazavALuM cha. mA zamAna mevA tamothI suMdara cha, to te yetya. 1 A - yaMtraH / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam prakAzamAna tArA vaDe suMdara che. AkAza makararAzi ane mithuna rAzithI yukta che, to te caityamAM magaranI AkRtivALAM citronAM joDalAM che. AkAzamAM siMha rAzi pradIpta che, to te caityamAM siMhanI pratimA pradIpta che. AkAza ketunA tArAthI yukata che, to te caitya ketu - dhvajAthI yukta che. AkAzamAM svarganA mArgathI dizAo ullAsita thayelI che, to te caitya potAnI ucAIthI svarganA mArgane ullAsita karI dizAone prakAzita kare che athavA tenI ArAdhanA karanArane te svargano mArga meLavavAnI AzA ullAsita karAve che. AkAza guru, kavi eTale zukra ane budhanA tArAthI yukta che, to A caitya guruo kavio ane budhajanothI yukta che. AkAza maMgaLa grahanA prakAzanuM kAraNa che, to A caitya mAMgalika kAryonA prakAzanuM kAraNa che. AkAzamAM tulArAzi che, to A caitya tulA sahita (tulAnA citrothI yukta) che - evI rIte saMtula - samAna daSTAMtarUpa A caitya AkAzanI lakSmIne uce prakAre anusare che. vaLI AkAzano aMta adaSTa - dekhAto nathI, to te caitya adaSTa pApano aMta karanAra che. 37 vizeSArtha - kavie A zlokathI caityane AkAzanI sAthe sarakhAvyuM che. bhAvArthanI aMdara ja vizeSArtha AvI jAya che, eTale teno judo vizeSArtha lakhavAnI jarUra nathI. 37 .. unmIladRSTitejaHzamitamanasijaM viSTapArabdhasevaM devaM prApyorageMdrasphuTamaNikiraNazreNidhautottamAMgam / __aMbAM bibhratkumAravyatikarasubhagAM siMhapRSThAdhirUDhAM ___zobhAM dhatte himAdreryadiha zikharabhUkoTilIDhAMbarasya // 38 // . avacUrNiH- unmIladRSTitejaHzamitamanasijaM viSTapArabdhasevaM urageMdrasphuTamaNikiraNazreNidhautottamAMgaM devaM prApya kumAravyatikarasubhagAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam siMhapRSThAdhirUDhAM aMbAM bibhrat yaccaityaM iha pRthivyAM zikharabhUkoTilIDhAMbarasya himAdreH zobhAM dhatte / unmIlaMtI vikasaMtI yA dRSTistayA zamito manasijo yena sa taM / aMbAM aMbikAM pakSe pArvatIM / zikharasya bhUstasyAH koTiragrabhAgaH tayAlIDhaM AzliSTaM aMbaraM yena tasya // 38 // | bhAvArtha - je ughADelI daSTinA tejathI kAmadevane zamAvanAra che, traNa jagatanA lokoe jenI sevA karelI che ane sapanA IdromAM phuTa evA maNionA kiraNonI paMktithI jemanuM mastaka ujvala che evA devane prApta karIne ane kumAronA vyatikarathI suMdara tathA siMhanA. pRSTha upara ArUDha thayelA aMbikAne dhAraNa karIne je kumAravihAra caitya potAnA zikharonI bhUminI koTIthI AkAzane sparza karanArA evA himAlaya parvatanI zobhAne dhAraNa kare che. 38 vizeSArtha - A zlokamAM be artha rahelA che. eka pakSe zrI pArzvanAtha prabhuno artha thAya che ane bIje himAlayane pakSe zaMkarano artha thAya che. jyAre A caitya himAlayanI zobhAne dhAraNa kare che tyAre himAlayanI aMdara je rahela che, te A caityanI aMdara AvavuM joIe. himAlayamAM zaMkara ane pArvatI baMne rahe che, ema laukikamAM kahevAya che, to A caityamAM paNa ziva rUpe pArzvanAtha deva tathA aMbikA rahe che. zaMkare potAnI daSTinA tejathI kAmadevane jema bALyo che, tema pArzvanAtha prabhue paNa divya jJAna daSTithI kAmadevane zamAvelo che. jema jagatanA mithyAtvI loko zaMkara devanI sevA kare che, tema sarva jagatanA samakitI loko zrI pArzvanAtha prabhunI sevA kare che. zaMkarane sarpanA AbhUSaNo hovAthI tenA maNinA kiraNonI zreNIthI tenuM uttamAMga ujajvala che, tevI rIte pArzvanAtha prabhunA mastaka upara sarpa hovAthI temanuM mastaka paNa tevI rIte ujjavala che. zaMkaranI pAse siMha upara beThelI aMbikA devI potAnA kumAra eTale kArtikeyasvAmI putra vaDe yukta che, tema pArzvanAtha prabhunI pAse temanI aMbikA nAme zAsanadevI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (45 kumAronA vyatikarathI suMdara che. AthI te caitya himAlaya parvatanI zobhAne prApta thayeluM che. 38 dhArAnukAridhavalAzmamayUkhapAtairdhArAgRhaM tadidamityavadhArya yatra / kausuMbhacInavasanAH sudRzo bahiHsthA vyAkhyAvilAsasadanazriyamApibaMti // 39 // -- avacUrNiH- dhArAnusAridhavalAzmamayUkhapAtaiH tat idaM dhArAgRhaM ityavadhArya yatra kausuMbhacInavasanAH sudRzo striyaH bahiHsthAH bahireva sthitAH vyAkhyAvilAsasadanazriyaM ApibaMti pazyaMtItyarthaH / taddhArayA kausuMbhasya raMgo yAti ataH striyaH bahireva sthitAH vyAkhyAvilAsasadanaM ApibaMti pazyaMtItyarthaH // 39 // bhAvArtha - je caityamAM dhArAne anusaranArA dhavalamaNinA kiraNo paDavAthI 'A dhArAgRha (phuvArAnuM gRha) che, ema dhArIne kasuMbI cInAI vastra dhAraNa karanArI strIo bahAra ekaThI thaIne ubhI rahe che, tethI teo vyAkhyAna zALAnI zobhAne dhAraNa kare che. 39 ' vizeSArtha - A zlokathI kavi dhavalamaNi - sphaTikamaNinI zobhAnuM varNana kare che. te caityamAM jaDelA dhavalamaNinA kiraNo evI rIte paDe che ke, temane joI tyAM darzana karavAne AvatI strIo tene phuvArAnuM gRha jANI ubhI rahe che. kAraNa ke temaNe cInAI kasuMbI vastro paherelAM che, je tenI upara kvArAnA dhArAnA chAMTA paDe to teonA raMgane hAni thAya. AthI kuvArAnA bhramathI teo caityanI bAhara ekaThI thaI ubhI rahe che te jANe vyAkhyAna zALAmAM ekaThI thayelI hoya tevI te dekhAya che. 39 ? A - vAra pRdaM tavimityavidhArya | Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam trAtastrAtavyametatribhuvanamapi te kiMtu tIrairmahobhinityaM saMtapyamAne jhaTiti mayi kRpAM nAtha kartuM yatethAH / evaM devaM pravaktuM taraNimaNimayIrdIpayan dhUpapAtrIryasyAbhyarNeSu bhAnurdhamati vasubharaiH pUrayan kozadezAn // 40 // avacUrNiH- he nAtha trAtaH te tava etat tribhuvanamapi trAtavyaM kiMtu, tItraiH mahobhiH nityaM saMtapyamAne mayi jhaTiti kRpAM kartuM yatethAH evaM anena prakAreNa devaM pravaktuM yasya abhyarNeSu taraNimaNimayIH dhUpapAtrIH dIpayan vasubharaiH kozadezAn pUrayan bhAnubhramati / kozadezAn 'nidhidezAn pakSe poraverAna (madhyaverAna) ||eLI bhAvArtha - "he nAtha he rakSaka, tamAre A traNa bhuvananI rakSA karavI joIe, to huM haMmezAM tIvra evA tejathI saMtApa pAmuM chuM, tethI tamAre mArI upara jalTithI kRpA karavAne yatna karavo joIe.' A pramANe zrI pArzvanAtha prabhune kahevAne sUrya je caityanI najIkamAM sUryakAMta maNione dhUpIAne pradIpta karato bhamyA kare che. ane potAnA vasu - kiraNonA samUhathI kozanA bhAgone pUre che. 40 vizeSArtha - te ucA caitya upara AvelA sUrya upara kavi unnekSA kare che. sUrya prabhune vinaMti karavAne caityanA ucca pradezamAM najIka Ave che. te evI vinaMtI kare che ke, "he svAmI, tame A traNa bhuvananuM saMtApamAMthI rakSaNa karo cho, tyAre mAruM paNa tamAre jaldithI rakSaNa karavuM joIe, kAraNa ke, huM haMmezA mArA potAnA tIvra tejathI saMtApa pAmuM chuM." AvI prArthanA karavAne sUrya te caityanI najIka bhamyA kare che. prabhunI pAse sUryakAMta maNinA dhupiA che. te dhUpiA ? A - maGSTRzana, - mANDAzinuM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... upara sUryanA kiraNo paDavAthI temAMthI vizeSa kAMti nikaLe che. vaLI te potAnA vasu - kiraNonA samUhathI caityanA koza bhAgane pUre che. ahiM evo paNa artha thAya che, jema koI mANasa potAnuM kArya karavAne bIjA mANasane dravya Ape che, tema sUrya saMtApa dUra karavAnuM potAnuM kArya siddha karavAne koza eTale khajAno temAM vasu eTale dravya pUre che. vasuno artha kiraNa ane dravya baMne thAya che. 40 47 prekSAmaMDapamUrddhagAM zikharagAM daMDordhvagAM kUTagAM dRSTvA biMbagatAM tale maNizile svarNasya kuMbhAvalIm / snAnAMbhaHkalazAn bahirvinihitAn pazyan jaran yAmiko mugdhazrabhiyA niSedhati janAn yatrAdRto bhrAmyataH // 41 // avacUrNiH- yatra prekSAmaMDapamUrddhagAM zikharagAM daMDordhvagAM kUTagAM svarNasya kuMbhAvalIM maNizile tale biMbagatAM dRSTvA bahirvinihitAn snAnAMbhaHkalazAn pazyan mugdhoM jaran AdRtaH yAmiko bhrAmyato janAn cauramayAnniSedhati zA bhAvArtha - prekSAmaMDapanA mastaka upara, zikharanI Toca upara, daMDanA uparanA bhAga upara, ane kUTa upara rahelA suvarNanA kalazonI zreNInA pratibiMbo maNimaya zilAvALA taLIyAnI aMdara paDelA joI bahAra mukelA snAna jalanA kalazone joto evo vRddha ane mugdha evo paheregIra coranA bhayathI tyAM pharatA evA lokone AdarathI aTakAvato hato. 41 vizeSArtha - te caityanI aMdara prekSAmaMDapa, zikhara, daMDa ane phUTa upara rahelA suvarNanA kalazonA maNimaya jamIna upara pratibiMba paDe che, te pratibiMbone joI tyAM rahenAro vRddha cokIdAra tene nhAMvAnA ... Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam kaLaza dhAre che. tethI "rakhene te corAI jAya evuM jANIne tyAM haratA pharatA lokone aTakAve che. A uparathI e caityanI suvarNanA kalazanI : samRddhinuM kavie varNana kareluM che. 41 staMbheSu ketakadalagrathiteSu haMta bhAro mahAn kathamamISu nivezito'yam / . . . itthaM savismayamanastaralAni yatra vyAkhyAgRhaM zizukulAni vilokayaMti // 42 // . avacUrNiH- yatra haMta ketakadalagrathiteSu amISu staMbheSu ayaM mahAn . bhAraH kathaM nivezitaH itthaM prakAreNa savismayamanastaralAni zizukulAni vyAkhyAgRhaM vilokayaMti / vyAkhyAgRhaM vyAkhyAsthAnam // 42 // bhAvArtha - ketakInA patrothI guMthelA A staMbhonI upara Avo moTo bhAra kema mukyo che." ema vismaya pAmelA manathI capala evA bALakonAM ToLAo jyAM vyAkhyAna gRhanuM avalokana kare cha. 42 vizeSArtha - te caityamAM vyAkhyAna gRhanI aMdara AvelA staMbho upara ketakInA patro guMthelA che, te joI nAnA bALako vismaya pAmI vicAra kare che ke, "A staMbhonI upara ATalo moTo bhAra kema mukelo haze ?" A varNanathI kavie caityanA staMbhonI adbhuta kArIgarI darzAvI che. sara krAmatyugrAnavApya dhvajapaTapaTalodbhUtavAtAbhighAtAn dikcakraM cakravAle ghumaNimaNibhuvAM jAtavedaHkaNAnAm / durvarNastaMbharociHpracayaparicayazcetitoSNAMzumUrte - ryasyordhvaM caMdratArAnikaraparikarA vyomalakSmIrdivApi // 43 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (49) avacUrNiH- durvarNastaMbharociHpracayaparicayazvetitoSNAMzumUrteH yasyordhvaM ugrAn dhvajapaTapaTalodbhUtavAtAbhighAtAn avApya ghumaNimaNibhuvAM jAtavedaHkaNAnAM cakravAle samUhe dikcakraM krAmati sati caMdratArAnikaraparikarA vyomalakSmIH divApyasti / krAmati vyApnuvati / jAtavedaHkaNAnAM agnikaNAnAM // 43 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelA sUryakAMta maNiomAMthI thayelA agninA taNakhAono samUha dhvajAonA vAvaTAnA samUhathI utpanna thayelA pavananA ugra abhighAtane prApta karI dizAonA samUhamAM vyApta thavAthI rUpAnA staMbhonI kAMtinA samUhanA paricayathI sUryanI mUrtine zveta karanArA je caityanI upara AkAzanI lakSmI divase paNa caMdra tathA tArAonA samUhavALI dekhAya che. 43 vizeSArthi - te caityanI aMdara sUryakAMta maNionI racanA ghaNI che, tethI divase sUryano udaya thatAM te sUryakAMtamaNimAMthI agninA taNakhA jhare che. teo dhvajAnA vAvaTAonA pavanathI ugra thaI dizAomAM vyApI jAya che, ane sUryanI mUrti rUperI staMbhanI kAMti . sAthe maLavAthI zveta thaI jAya che, eTale AkAzamAM caMdra tathA tArAonI . zobhA dekhAya che, te uparathI kavi kalpanA kare che ke divase paNa AkAzanI lakSmI caMdra tathA tArAvALI dekhAya che. 43 atrAste devarAjaH khalu mama na tato rAjarAjasya dhartuM lakSmIH svasminnizAMte samucitamakhilasvargivargAca'pAdaH / ityaucityArcanIyatribhuvanajanatAmauliratnaM kuberazcikSepAkSepamuccairmahasi nijanidhIn yatra kuMbhacchalena // 44 // ? B - takSmI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam avacUrNiH- atra prAsAde khalu nizcayena akhilasvargivargArghyapAdaH devarAjaH Aste / tato mama svasmin nizAMte gRhe rAjarAjasya lakSmI: dha na samucitaM na yogyaM iti aucityArcanIyatribhuvanajanatAmauliratnaM kuberaH akSepaM yathA syAttathA uccairmahasi yatra prAsAde nijanidhIn kuMbhacchalena cikSepa / devarAja iMdraH pakSe jina: / aucityena vivekena arcanIyaM pUjanIyaM iti aucityArcanIyaM / tribhuvanajanatAmauliratnaM jagattrayajanasamUhasya mauliH mastakaM tasya ratnamiva aucityArcanIyaM ca tat tribhuvanajanatAmauliratnamiti aucityArcanIyatribhuvanajanatAmauliratnam / akhilAH saMpUrNA ye svargiNo devAsteSAM samUhastenArcya pUjyau pAdau yasya devarAjasya ||44|| 50 bhAvArtha - ''sarva devatAonA vargane pUjavA yogya che caraNa jenA evo iMdra ahiM rahe che, mATe rAjAonA rAjA rUpa evA mAre mArA gharamAM lakSmI rAkhavI yogya nathI'' AvuM vicArI yogyatAthI pUjavA yogya evA traNa bhuvananA lokonA mugaTamaNa rUpa kubere vilaMba vinA uMcA tejavAlA evA je caityanI aMdara kalazanA miSathI potAnA nidhionI thApaNa mukelI che. 44 vizeSArtha - jema koI moTA rAjAnA rAjyamAM rahenAro ghaNo dhanADhya mANasa potAnI lakSmInI thApaNa bIjAne tyAM muke che, tema kubere potAnA nava nidhAnanI thApaNa A kumAravihAra caityamAM mukelI che. kubere vicAra karyo ke, "samartha evA devatAnA rAjAnA rAjyamAM rahIne mAre mArA gharanI aMdara mArI atula lakSmI rAkhavI na joIe.'' AvuM vicArI teNe potAnI lakSmInA nidhAna caityamAM AvelA suvarNa kalazanAM miSathI mukelA che. kahevAno Azaya evo che ke, e kalazanI mahAn samRddhithI kumAravihAra caitya ghaNuM suzobhita che. 44 ... Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - zoNagrAvAMzujAlaiH kramakamalatale yAvakazrIrlalATaprAMte siMdUrarekhA masRNaghusRNabhUraMgabhAgeM'garAgaH / kausuMbhI cInapaTTe dyutiradharadale hAri tAMbUlamitthaM yasmin vaidhavyabhAjopyavidhavavanitAmaMDanAH pauranAryaH // 45 // ... 51 avacUrNi :- yasmin prAsAde zoNagrAvAMzujAlaiH kramakamalatale yAvakazrIH lalATaprAMte siMdUrarekhA aMgabhAge masRNaghusRNabhUraMgarAgaH cInapaTTe kausuMbhI dyutiH adharatale hAri tAMbUlaM itthaM anena prakAreNa vaidhavyabhAjo'pi pauranAryaH avidhavavanitAmaMDanA bhavatItyadhyAhAryaM / zoNaraktA ye grAvANaH prastarAH teSAM aMzujAlaiH / yAvako alaktakaH / masRNaM ghusRNaM sukumAlaM candranuM ! cInapade cInanezIyavizeSadhavanavastre bA 2 bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelI nagaranI vidhavA strIo saubhAgyavatInA jevAM AbhUSaNone dhAraNa karanArI dekhAya che. padmarAga maNionA kiraNonA jAlathI temanA caraNatala upara alatAnI zobhA thAya che, lalATa upara siMdUranI rekhA paDe che, zarIra upara ghaNAM caMdana (kezara) thI aMgarAga thAya che, cInAI vastra upara kasuMbI raMga paDe * che ane adhara upara manohara tAMbUla dekhAya che. 45 vizeSArtha - te caityamAM vidhavAo darzana karavAne Ave che, te sadhavAnA jevI dekhAya che. kAraNa ke, tenI aMdara padmarAga maNionA kiraNo paDavAthI te vidhavAonA zarIra upara saubhAgyanA AbhUSaNo thaI jAya che. vidhavA strIone pagamAM alatAno raMga, lalATa upara siMdUranI pIla, zarIre aMgarAga, oDhavA kasuMbI vastra ane tAMbUla hotA nathI, paNa A caityamAM jaDelA padmarAgamaNine laIne vidhavAonA zarIra upara saubhAgyanA cihno dekhAya che. padmarAgamaNinA rAtA kiraNo huM A - vezeDa. / . A - vezamAyA cInapaduM vizeSadhavAvastram / - ... Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam paDavAthI temanA caraNamAM alatAnA jevo dekhAva thAya che, lalATa upara siMduranI rekhA paDe che, aMga upara kezarIA raMgano aMgarAga thAya che, cInAI vastra upara kasuMbI kAMti paDe che ane adhara dala upara manohara tAMbUlanI zobhA dekhAya che. 45 puSpaM yasmin kanakakamalAnyaMzukaM cInavAsaH- . snAnasyAMbhaH kusumarajaso dIpikAratnarociH / AkalpazrIvividhamaNayo rakSakAH kSetrapAlA dhUpakSodo mRgamadakaNAH pUjakAH kSmAbhujazca // 46 // avacUrNiH- yasmin puSpaM kanakakamalAni aMzukaM prastAvAd. dhautavastraM cInavAsaH snAnasya aMbhaH kusumarajasaH dIpikAratnarociH AkalpazrIrvividhamaNayaH rakSakAH kSetrapAlAH dhUpakSodo mRgamadakaNAH ca punaH pUjakAH kSmAbhujo rAjAno varttate ityadhyAhAraH / AkalpaH AbharaNaM / mRgamadaH tUrI chaThThA bhAvArtha - je caityanI aMdara suvarNa kamalanAM puSpo che, cInAI vastro che, snAnanuM jala puSkaraMja che, ratnonI kAMtirUpa dIvIo che, vividha jAtanA maNionA pozAkanI AMgInI zobhA che, kSetrapAlo tenA rakSako che, kastUrInA kaNa te dhUpanuM cUrNa che ane rAjAo tenA pUjako che. 46 ' vizeSArtha - A zlokathI kavi kumAravihAra caityanI sAdhana sAmagrI varNave che. caityanI aMdara puSpa, vastra, snAtrajala, dIpikAo, pozAka (AMgI), rakSako, dhUpa ane pUjako hovA joIe to A caityane viSe suvarNa kamalarUpa puSpa, cInAI vastro, snAtrajalarUpa puSkaraje, ratnonI kAMtirUpa dIpikA, vividha jAtanA maNirUpa AMgI, kSetrapAla Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... rUpa rakSako, kastUrIrUpa dhUpa ane rAjAo rUpa pUjako hatA, te uparathI caityanI vizeSa samRddhi darzAvI che. 46 53 nirmokAn manyamAnAH sarabhasamanasaH saMharaMte mayUrAH kIrAH karSaMti pAkapraNayapariNamaddADimIbIjabuddhayA / jyotsnAbhrAMtyA cakorAH pratinizamanizaM caMcubhirvikSipaMte muktAdAmAvacUlAn vividhamaNigRhadvAradezeSu yasmin ||47|| avacUrNiH- yasmin vividhamaNigRhadvAradezeSu muktAdAmAvacUlAn nirmokAn sarpakaMcukAn manyamAnAH sarabhasamanaso mayUrAH saMharaMte / kIrAH pAkapraNayapariNamaddADimIbIjabuddhyA muktAdAmAvacUlAn karSati / cakorAH I pratinizaM pratirAtriM anizaM jyotsnAbhrAMtyA caMcubhiH vikSipaMti / sarabhasamanasaH iti sarveSAM vizeSaNaM / muktAdAmAvacUlAn mauktikagucchakAn / pAkasya praNayaH saMzleSastena pariNamaMti puSTAni yAni dADimIbIjAni // 47 // bhAvArtha - je caityanI aMdara vividha jAtanA maNimaya gRhanA dvAra upara laTakAvelA motIonI mAlAonI jhulone haMmezAM mayUrapakSIo sarpanI kAMcalI mAnI manamAM Aveza lAvI teno saMhAra kare che, zukapakSio pAkelA dADamanA bIjanI buddhithI tene kheMce che ane cakora pakSIo pratyeka rAtre caMdranI kAMtinI bhrAMtithI te para potAnI cAMcathI tene uchALe che. 47 vizeSArtha - te caityanI aMdara maNimaya gRhanA dvAranI upara motInI mALAnI jhulo laTakAvelI che. te jhulo dhoLI hovAthI tyAM rahelA mora, popaTa ane cakora pakSIone tene viSe judo judo saMbhrama thAya che. mora pakSIo tene sarpanI kAMcalI mAnI te para prahAra karavA ... Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam jAya che, zukapakSIo dADamanA dANAnI bhrAMtithI teone kheMcavA jAya che ane cakorapakSIo cAMdanInI brAMtithI tenI para cAMco nAMkhavA jAya che. A uparathI te caityanI aMdara motionI samRddhi ghaNI che, ema batAvyuM che. ahiM bhrAMtimAnuM alaMkAra thAya che. 47 yasminnArabdhanIDAn ghumaNimaNizilAputrikAH pANipadmaprAMtonmuktaiH sphuliNgairnvknkmyii!likaastrjydbhiH| . yAtAyAtAni madhye kimapi vidadhatastrAsayaMtyaH zukAnAm potAnirvyAjazAMtaM muninikaramapi pratyahaM hAsayaMti // 48 // ____ avacUrNiH- yasmin madhye navakanakamayI!likAstarjayadbhiH pANipadmaprAMtonmuktaiH sphuliMgaiH ArabdhanIDAn kimapi yAtAyAtAni vidadhataH zukAnAM potAn trAsayaMtyaH ghumaNimaNizilAputrikAH nirvyAjazAMtamapi muninikaraM pratyahaM hAsayaMti / kimapi kathamapi / nirvyAjaM gatacchadma zAMtaM uparAMta muniniravizeSaNam IkaTI bhAvArtha - je caityanI aMdara sUryakAMta maNinI zilAonI putaLIo potAnA hastakamalanA agrabhAgamAMthI nIkaLatA taNakhAo ke jeo navIna suvarNanI goLIone tiraskAra karanArA arthAt tenAthI paNa vadhAre suMdara dekhAtA tevA taNakhAothI tyAM mALA bAMdhIne rahelA ane temanI vacce gamanAgamana karatA evA zukapakSIonA baccAMone trAsa Ape che, te sUryakAMta maNinI putaLIo svAbhAvika rIte zAMta evA munionA samUhane paNa dararoja hasAve che. 48 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (55) . vizeSArtha - te caityanI aMdara sUryakAMta maNinI putaLIo AvelI che, jyAre sUryano udaya thAya che, eTale te putaLIomAMthI suvarNanI golIothI paNa vadhAre suMdara evA taNakhAo paDe che, tyAre tyAM mALA karIne rahelA zukapakSIonA baccAMo tenAthI trAsa pAme che. te joI zAMta evA munione paNa hasavuM Ave che. 48 dveSonmeSaM vahadbhirdviSati suhRdi ca premasImAnamanyaidevaiH kAryaM kimebhistulitajanapadAcArasaMskAravinaiH / devaH sevyo'yamekaH samasuhRdahitaH prAptasaMsArapAro yasyetthaM ketudaMDaH kathayati jagate kiMkiNInAM ninAdaiH // 49 // avacUrNiH- dviSati dveSonmeSaM unmeSaH prAkaTyaM ca punaH suhRdi premasImAnaM vahadbhiH tulitajanapadAcArasaMskAravinaiH anyaiH ebhiH devaiH kiM kAryaM asti / samasuhRdahitaH prAptasaMsArapAraH ayaM eko devaH sevyaH itthaM yasya ketudaMDaH kiMkiNInAM ninAdaiH jagate kathayati / tulitaH kRto janapadA grAmyAH teSAM AcAraH saMskArazca taiH visrAH durgaMdhAH taiH // 49 // * bhAvArtha - jeno dhvajadaMDa ghaMTaDIonA nAdathI jagane kahe che ke, mitra ane zatru jene samAna che ane je saMsAranA pArane pAmela che, te A eka ja deva sevya che, bIjA A devo zA kAmanA che. kAraNake, bIjA devo zatrumAM dveSabhAva ane mitramAM premabhAva dhAraNa kare che ane vaLI teo deza tathA lokAcAranA saMskAra pramANe vartI malina thayelA che. 49 vizeSArtha - te caityanI upara uco dhvajadaMDa che. ane temAM rahelI ghaMTaDIonA nAda thAya che. te nAda upara kavi uspekSA kare che ke, te dhvajadaMDa potAnI ghaMTaDIonA nAdathI lokone kahe che ke, "A caityanI aMdara rahelA eka ja deva tamAre sevya che. kAraNake, te mitra Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) zrIkumAravihArazatakam tathA zatrumAM samabhAvathI vartanAra ane saMsAranA pArane pAmelA che. bIjA devatAo tamAre zuM kAmanA che arthAt bIjA devatAo sevavA yogya nathI kAraNa ke, te deza tathA lokonA AcAra tathA saMskArothI malina thaI gayelA che tema ja teo zatru upara dveSa ane mitra upara premane dhAraNa karanArA che." kahevAno Azaya evo che ke, A jagamAM zatru tathA mitra upara samAna rIte vartanAra arihaMta deva eka ja sevavA yogya che, bIjA rAga tathA breSane dhAraNa karanArA mithyAtvI devo sevavA yogya nathI. te devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhu A kumAravihAra caityamAM bIrAje che. 49 " yatrAbhyaNe kRtavasatayo gItavAdinanRtyaprekSAkSiptAH prathamavayasaH paurvipraadivdhvH| karmakruddhazvasuragRhiNIvAgbhiruccAvacAbhi - mAdyanmanyuglapitamanaso'pyApataMtyeva bhUyaH // 50 // avacUrNiH- yatra abhyarNe kRtavasatayaH gItavAdinanRtyaprekSAkSiptAH uccAvacAbhiH karmakruddhazvasuragRhiNIvAgbhiH mAdyanmanyuglapitamanaso'pi prathamavayasaH pauraviprAdivadhvaH bhUya ApataMti / evaM karmaNA kruddhAH yAH zvasuragRhiNyaH 'sAsU' iti lokaprasiddhAH tAsAM vaagbhiH| mAdyan yo manyuH krodhaH tena glapitaM saviSAdaM mano yAsAM tAH / pauraviprAdIti padaM sAbhiprAya yata: vipravidhva: saropAH yuH IIkaLI, bhAvArtha - je caityanI najIka vAsa karIne rahenArI te nagaranA brAhmaNa vagerenI prathama vayanI vadhUo temAM thatAM gIta, vAjIMtra ane nRtyane jovAmAM AkSipta thAya che, tethI kAmanI aMdara kodha pAmelI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam sAsUonI uMcI nIcI vANIothI temanAM mana utpanna thayelA zokathI glAna thayelAM hoya che, te chatAM paNa teo pAchI pharIthI te jovAne Ave che. 50 ... 57 vizeSArtha - kumAravihAra caityamAM haMmezAM nRtya, gIta ane vAjiMtrono akheDo macyo rahe che, te viSe kavi yuktithI varNana kare che. te caityanI paDozamAM nagaranA brAhmaNa vagerenI prathama vayanI vadhUo rahe che. teo te nRtya, gIta ane vAjiMtrone jovAmAM evI tallIna banI rahe che, ke teo tethI potAnA gharanA kAmakAja cUke che. AthI temanI sAsUo gusso karI temane kaThora vANI kahe che. je sAMbhaLI te vadhUonA manamAM glAni Ave che, tathApi teo pAchI pharIvAra te jovAne AvyA vagara rahetI nathI. kahevAno Azaya evo che ke, te caityamAM nRtya, gIta ane vAjIMtronI kriyA evI majAnI thAya che ke, jene mATe tenA paDozanI vadhUo potAnI sAmUnA kaTu vacano sAMbhaLe che, te chatAM tenI darakAra karatI nathI. 50 prApyAMstIvraistIpobhirbhavazatavihitairdevalokopabhogAn zraddhAlUnAM jinAMghristutiratamanasAM matrtyabhAve'pi karttum / ArUDhAn vyomapIThIM haThaharaNakRte saMpadAM svargajAnAm bAhustaMbhAnivordhvAn vahati yadalaghUnaMsadezeSu daMDAn // 51 // avacUrNi :- martyabhave'pi manuSyatvepi jinAMghristutiratamanasAM zraddhAlUnAM bhavazatavihitaiH tIvraiH tapobhiH prApyAn devalokopabhogAn karttuM . yaccaityaM aMsadezeSu svargajAnAM saMpadA haThaharaNakRte bAhustaMbhAniva vyomapIThIM ArUDhAn UrdhvAn aladhUn daMDAn vahati / aMsadezeSu zikhareSu // 51|| ... Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je caitya potAnA aMsa-uparanA bhAgamAM moTA daMDane dhAraNa kare che, te jANe seMkaDo bhave karelA tIvra tapathI pAmavA yogya evA devalokanA upabhogane jinabhagavaMtanA caraNanI stuti karavAmAM tatpara hadayavALA zraddhALu purUSone manuSyapaNAmAM paNa prApta karAvavA svarganI saMpattionuM balAtkAre haraNa karavAne AkAza pITha upara ArUDha thayelA ucA bahustaMbha hoya tevA te dekhAya che. 51 vizeSArtha - jema koI mANasa bIjAnI saMpatti balAtkAre haravAne khabhA upara daMDa laI taiyAra thAya che, tema A caityanA uparanA bhAgamAM AvelA daMDa upara kavi tevI ja unnekSA kare che. te caityanI upara ucA rahelA daMDo jANe prabhunA caraNanI stuti karanArA bhAvika bhaktone mATe svarganI saMpattinuM balAtkAre haraNa karavAne ucA bAhutaMbha hoya tevA dekhAya che. devalokanA upabhoga sekaDo bhave karelA tIvra tapathI pAmavA yogya che, tevA upabhoga manuSyapaNAmAM meLavavAne mATe balAtkAra karavAnI jarUra che. kahevAno Azaya evo che ke, te caitya potAnI aMdara birAjamAna evA pArzvanAtha prabhunA caraNanI stuti karanArA manuSyone mATe svarganI saMpattinA upabhoganuM balAtkAre haraNa karavA potAnA khabhA upara daMDa rAkhI hAtha ucA karelA che. 51 kaMprANAM vAtaghAtairmahadapi haritAM cakravAlaM samaMtAdAkrAmatyakrameNa pravaramarakatastaMbhadhAmnAM pratAne / kRcchrAdAkRSya caMdraM tRNakavalatRSA dvAravedI prapannastrasyan kaMThIravebhyaH prathayati sudRzAM yatra hAsyaM kuraMgaH // 52 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (pa) . avacUrNiH- yatra vAtaghAtai: kaMprANAM haritAM mahadapi cakravAlaM samaMtAdakrameNa AkrAmati pravaramarakatastaMbhadhAmnAM pratAne tRNakavalatRSA kRcchrAcaMdra AkRSya dvAravedI prapannaH kaMThIravebhyaH trasyan kuraMgaH sudRzAM hAsyaM prathayati / kaMprANAM kaMpanazIlAnAM / marakatastaMbhadhAmnAM nIlamaNistaMbharucInAM pratAne smuuhe| haritAM nIlatRNAnAM (dizAM) cakravAlaM samUhaM AkrAmati vyApnuvati sati / tRNakavalatRSA haritagrAsatRSayA tRtIyA / pratibiMbacchalena caMdra AkRSya dvArAjiraM prAptaH / kaMThIravebhyaH siMhebhyaH trasyan / kuraMgo mRgaH // 52 // bhAvArtha - vAyunA AghAtathI kaMpAyamAna thayelI dizAonA moTA samUhane zreSTha evA marakatamaNinA staMbhanA tejano samUha cAre tarapha krama vinA AkrAMta thavAthI caMdranI aMdara rahelo mRga ghAsanA koLIyA levAnI tRSagAthI caMdrane muzkelIthI khecI dvAravedI upara Ave che, paNa tyAM rahelA siMhonI pratimAthI trAsa pAme che, tethI jyAM strIone hAsya utpanna kare che. para . vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAra eka navI ja kalpanA kare che. e caityanI aMdara marakatamaNio eTalA badhA jaDelA che, ke, teonuM teja pavananA AghAtathI kaMpAyamAna lAgatI evI dizAomAM cAre tarapha prasare che. marakatamaNi lIlA hovAthI caMdranI aMdara rahela mRga tene ghAsa ghArIne khAvAnI tRSNAthI caMdrane kheMcI tyAM jAya che, paNa te sthaLe rahelI siMhanI pratimAthI te mRga trAsa pAme che, A dekhAva joI tyAM AvelI strIone hAsya utpanna thAya che. A uparathI te caitya caMdranA maMDala sudhI ucuM che ane tenI aMdara marakatamaNio ghaNA che ema darzAvyuM che. para Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam AkIrNA svarNakuMbhaiH zazimaNizikharodgIrNarociHsavaMtIvyAlokya vyomagaMgAmiva kanakapayojanmarAjIvibhUSAm / sthitvA sthitvA vrajadbhirjalakanakadhiyA saptibhirnIyamAno yanmUrdhni sthAnalIlAM racayati taraNeIrghakAlaM patAkI // 53 // . avacUrNiH- yanmUrdhni svarNakuMbhaiH AkIrNAM zazimaNizikharoMd-. gIrNarociHsavaMtI kanakapayojanmarAjIvibhUSAM vyomagaMgAmiva vyAlokya jalakanakadhiyA sthitvA sthitvA vrajabhiH saptibhiH nIyamAnaH taraNeH sUryasya. patAkI rathaH dIrghakAlaM sthAnalIlAM kathayati / AkIrNAM vyAptAM / caMdrakAMtazikharAdudgIrNA nirgatA yA rociSaH kAtyaH tA eva savaMtI nadI tAM / kalazAnAM kamalopamAnaM kAMterjalopamAnaM / saptayasturagAH ravituraMgANAM kanakakamalAhAratvAdevamuktiH // 53 // bhAvArtha - suvarNanA kamalonI zreNIrUpa AbhUSaNavAlI jANe AkAza gaMgA hoya tevI suvarNanA kuMbhothI vAta evI caMdrakAMta maNionA agrabhAgamAMthI nIkaLatI kAMtirUpa nadIne joI jenA ghoDAo jalakanakanI buddhithI ubhA rahetA jAya che. tevA ghoDAoe vahana karelo sUryano ratha je caityanA mastaka upara lAMbA vakhata sudhI sthAnanI lIlA race che arthAt ghaNo kAla ubho rahe che. 53 vizeSArtha - te caityanI upara sUryano ratha jyAre Ave che, tyAre te sthaLe te ghaNIvAra ubho rahe che, kAraNake, tenA zikhara upara suvarNanA kalazo ghaNA che, ane temAM caMdrakAMta maNiomAMthI kAMtinA pravAha jharyA kare che, eTale te dekhAva suvarNanA kamalavALI AkAza gaMgAnA jevo thAya che. te joI sUryanA rathanA ghoDAo jalakanakanI buddhithI ubhA rahI jAya che eTale te ratha te sthaLe lAMbo kALa TakIrahe che. AthI paNa caityanI ati unnati darzAvI che. 53 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 61 gaMdhAkRSTAlijAlaistridazapatiziraH zekharasrastadAmastomairabhyarcitaM te padakamalamahaM nAtha nityaM didRkSuH / eNaH kiM tveSa vairI trasati harikulAdbhadrapIThIniSaNNAdityevaM yatra devaM praNigadati zazI biMbito dvAravedyAm // 54 // avacUrNi :- he nAtha gaMdhAkRSTAlijAlaiH tridazapatiziraH zekharasrastadAmastomaiH abhyarcitaM te tava padakamalaM ahaM nityaM didRkSurasmi kiMtu eSa vairI eNaH bhadrapIThIniSaNNAt harikulAt trasati yatra dvAravedyAM biMbitaH zazI devaM ityevaM praNigadati bravItItyarthaH / trasaic bhaye / 'bhrAsbhlAsbhramkram klamtras' (siddhahemaM. 3/4/73) iti sUtreNa vA zye trasati iti rUpaM / bhadrapIThI siMhAsanaM tatra niSaNNAdupaviSTAt harikulAt siMhasamUhAt // 54|| bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI dvAravedikAmAM pratibiMbita thayelo caMdra te pArzvanAtha prabhune prArthanA kare che ke, "he nAtha, sugaMdhathI AkarSita thayelA bhamarAonA jAlavAlA IMdronA mastakonA zekharamuMgaTamAMthI kharI paDelA puSpamAlAnA samUhothI pUjAelA tamArA caraNa kamalane jovAnI huM nitye IcchA rAkhuM chuM, paraMtu, A mAro vairI mRga tamArA bhadrapITha upara beThelA siMhanI pratimAthI trAsa pAme che. 54 vizeSArtha - te caityanI dvAravedikAmAM paDelA caMdranA pratibiMba * upara graMthakAra kalpanA kare che ke, caMdra prabhunI pAse AvIne prArthanA kare che ke, "he nAtha nitye tamArA caraNa kamalane jovAnI mArI IcchA che, paNa huM zuM karUM ke, mArI pAse rahelo A mRga mAre vairI thayo che. kAraNa ke, te tamArA bhadrapITha upara rahelA siMhathI Dare che. jo te siMhathI bhaya pAmato na hota to huM hamezAM tamArA caraNakamalanA darzana karata. vaLI he nAtha ! tamArUM te caraNakamala IMdronA mastaka upara rahela puSpamAlAmAMthI kharI paDelA puSpo vaDe pUjAeluM che. arthAt IMdro tamArA mRga ... Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam caraNakamalamAM namavAne Ave che, te vakhate temanA mastakamAMthI puSpo tamArA caraNa upara khare che. kahevAno Azaya evo che ke, jemanA caraNamAM moTA IMDho name che, te caraNanA darzananI IcchA kone na thAya ? 54 yasmin zRMgasthalInAM viyati vilulite caMdrakAtAMzupuMje .. tiSThaMto vAraMvAraM praviluThanakRte saikatasya bhrameNa / sATopadhvAnazuSyanmukhakuharatalaM vyomapAraM yiyAso-.. stIbrAMzoH saptayaste kimapi phaNiriporagrajaM kledayaMti // 55 // avacUrNiH- yasmin zRMgasthalInAM viyati caMdrakAMtAMzupuMje vilulite prasarite saikatasya taTasya bhrameNa praviluThanakRte vAraMvAraM tiSThataH vyomapAraM yiyAsoH tIvrAMzoH te saptayaH phaNiriporagrajaM aruNaM arkasArathiM sATopadhvAnena sakrodhazabdena zuSyatamukhakuharatalaM yathA syAttathA kriyAvizeSaNaM kimapi kledayaMti uccATayaMti phaNiripurgaruDastasyAgrajam // 55 // bhAvArtha - je caityanA zikharanI bhUmiomAM jaDelA caMdrakAMta maNinA kiraNono samUha AkAzamAM vyApta thatA tene joI AkAzanI pelI pAra javAne IcchanArA sUryanA ghoDAo tene retInuM taTa dhArI te para ALoTavAne mATe vAraMvAra ubhA rahe che. ane tethI ATopa sahita zabdo karavAthI je sArathInuM mukharUpI guhAtala sukAI jAya che, evA garUDanA moTA bhAI arUNa sArathine teo kAMIpaNa. kheda Ape che. papa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - kumAravihAra caityanA zikhara upara caMdrakAMta maNi jaDelA che, tenA kiraNo AkAzamAM chavAI rahe che, tene joI sUryanA rathanA ghoDAo tene retInuM taTa dhArI te para ALoTavAne mATe vAraMvAra ubhA rahe che, AthI sUryanA sArathi arUNane kheda thaI paDe che. kAraNa ke, teone hAMkavAmAM vadhAre zrama levo paDe che. A varNanathI te caityanI ucAI ane caMdrakAMta maNinI zobhA darzAvI che. 55 aMbhaHzobhAharANAM muharatisaralaM bhrAmyatAM bhaMgajAlairAkIrNaM caMdrakAMtaprabhavatalazilAdehalIkuMbhabhAsAm / mAnyebhyaH zaMkamAnAH sacakitacaraNanyAsamutkSipya vAsa:prAMtAn zroNIvilaMbAn kulakamaladRzo yasya madhyaM vizaMti // 56 // avacUrNiH- muhuH vAraMvAraM atisaralaM bhrAmyatAM aMbhaHzobhAharANAM caMdrakAMtaprabhavatalazilAdehalIkuMbhabhAsAM bhaMgajAlaiH AvatajAlairAkIrNaM yasya prAsAdasya madhyaM mAnyebhyaH zaMkamAnAH zroNIvilaMbAn kaTilagnan vAsaHprAMtAn utkSipya kulakamaladRzaH sacakitacaraNanyAsaM yathA syAttathA vizaMti // 56 // - bhAvArtha - te caityamAM caMdrakAMta maNinI banelI taLIyAonI ' zilAo tathA uMbarAo ane kalazonI kAMtio vAraMvAra ati sarala rIte bhamyA kare che, tethI te jalanI zobhAne dhAraNa kare che. evI kAMtionI ghumarInA jAlathI te caityano madhya bhAga vyApta che, tenI aMdara kulInakAMtAo mAnanIya purUSonI zaMkA karatI ane cakita thaIne pagalA mukatI potAnA kaTI bhAga tathA nitaMba upara laTakatA vastronA prAMta bhAgane ucA laIne te caityanA madhya bhAgamAM praveza kare che. 56 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ' vizeSArtha - kumAravihAra caityamAM taLIyAnI zilAo, ubarAo ane kalazo caMdrakAMtamaNithI banelA che, tenI kAMtio evI rIte bhamyA kare che, ke jeo jaLanA jevI dekhAya che. tethI tyAM darzana karavAne AvatI kulIna strIo te ThekANe jaLa che evuM dhArI te keTaluM uDuM. haze evI zaMkA kare che ane tene laIne te paga mukatAM bhaya pAme che. AvI rIte jaLanA mApanI zaMkA rAkhatI ane tethI bhaya sahita pagalA mUkatI te strIo tenI aMdara praveza kare che. A uparathI caityanA ubarAnA kalazanI zobhA kevI uttama che ? e vAta darzAvI che. pa6 yAminyAM yatra lokAH pratikalavigalaccaMdrakAMtAMbupAMtai-- vya'stanyastAtapatrAH zirasi madhumayaM giitmaakrnnyNti| . sUryAzmocchAlitebhyaH punarahani lasajjAtavedaHkaNebhyaH saMtrastAH pANipadmasthitajalakarakAstoraNaM sajjayaMti // 57 // avacUrNiH- yatra prAsAde yAminyAM rAtrau pratikalavigalacaMdrakAMtAMbupAtaiH zirasi vyastanyastAtapatrAH lokAH madhumayaM madhutulyaM gItaM AkarNayaMti zRNvaMti ityarthaH / punarahani dine sUryAzmocchAlitebhyaH lasajjAtavedaHkaNebhyaH saMtrastAH pANipadmasthitajalakarakAH lokAH mahApUjAdiSu toraNaM sajjayaMti sajjaM kurvaMti / vyastAH amilitAH // 57 // bhAvArtha - je caityamAM loko rAtre dareka sthAne gaLatA evA caMdrakAMta maNinA jaLanA paDavAthI mastaka para avalI chatrIo dharIne madhura gIto sAMbhaLe che. ane divase sUryakAMta maNimAMthI uchaLatA agninA taNakhAne laIne temanA hastakamalamAMthI khasI paDelA jalana pAtrothI toraNo race che. 57 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 4 vizeSArtha - A zlokathI kavi evuM darzAve che ke, te kumAravihAra caityamAM eTalA badhA caMdrakAMta maNio che ke, rAtre temAMthI jalanA biMduo gaLavAthI lokone mAthe chatrIo rAkhI gIta sAMbhaLavA paDe che ane temAM sUryakAMtamaNio eTalA badhA che ke, divase temAMthI jhagatA agninA taNakhA kharavAthI lokone hAthamAM jalanA pAtro rAkhavA paDe che. te pAtro zreNIbaMdha dharavAthI toraNanI zobhA bane che. 57 yasminnIlAzmapUre timira iva puro lolahastaM bhramaMtyaH kvApi svacchAzmabhinnAM kvacidalikataTIM pANibhiH piiddyNtyH| AtmiyaM vApi biMbaM paramanujabhiyA dattaphAlaM vilaMghya krAmaMtyaH paNyanAryo nikaTabhaTaviTAMstanvate smeravaktrAn // 58 // avacUrNiH- yasmin prAsAde kvApi timira iva nIlAzmapUre puraH agre lolahastaM bhramaMtyaH kvacitsvacchAzmabhinnAM alikataTIM pANibhiH pIDayaMtyaH masalayaMtyaH kvApi paramanujadhiMyA AtmIyaM biMba dattaphAlaM yathA syAttathA vilaMdhya krAmaMtya paNyanAryo nikaTabhaTaviTAn smeravaktrAn tanvate vistaaryNti| bhinnAM AsphAlitAM / nikaTabhaTaviTAn AsannasubhaTajArAn alikataTI tinI tara (tmitti) vidhya vartadhya maMcazvataMtyaH IkatA - bhAvArtha - je caityamAM AvanArI vArAMganAo nIlamaNinA samUhamAM aMdhakAra dhArI potAnA capala hastine AgaLa karI bhame che. koI ThekANe sphaTikamaNithI judI paDatI khoTI dIvAla dhArI tene potAnA hAthathI dabAve che. koI ThekANe potAnuM pratibiMba paDeluM joI tene bIjo koI mANasa che, evo bhaya rAkhI moTI phAla bharI tene ullaMghana karI cAle che, AthI te vArAMganAo potAnI pAse rahelA viTa purUSone mukhamAM hasAve che. 58 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te caityamAM nRtya karavAne vArAMganAo Ave che. teo tyAM jaDelA nIlamaNine joI temane aMdhakAranA jevo dekhAvA lAge che, eTale teo AgaLa hAthane bhamAve che. koI ThekANe sphaTikamaNi Ave eTale tyAM dIvAlanA bhramathI tenI sAthe teo hAtha dabAve che. koI ThekANe potAnuM pratibiMba paDavAthI temane koI bIjA mANasano bhaya lAge che eTale teo phAla ApI te bhAga ullaMghana karI cAlI jAya che, teo pAse rahelA viTa purUSone hAsya utpanna kare che. A uparathI te caityamAM nIlamaNi ane sphaTikamaNinI vizeSa zobhA darzAvI che. 58 baddhAvAsasya yatra trijagadadhipateH pArzvanAthasya pAthaH- . kuMbhaiH zrAddhAH zazAMkopalarajatamayairmajjanaM klpyNtH| . pazyaMtaH kuMbhagarbhAdhutimamRtasitAM dhArayA devamaulau bhUyo bhUyaH pataMtI na salilavirahe'pyAvahaMte virAmam // 59 // __avacUrNiH- yatra prAsAde baddhAvAsasya trijagadadhipateH zrIpArzvanAthasya zazAMkopalarajatamayaiH pAthaHkuMbhairmajjanaM kalpayaMtaH kuMbhagarbhAdamRtasitAM dyutiM devamaulau dhArayA bhUyo bhUyaH pataMtI pazyaMtaH zrAddhAH salilavirahe'pi virAmaM na AvahaMte uhaTanaM na kurvati / baddhAvAsasya kRtAvAsasya // 59 // bhAvArtha - je caityamAM vAsa karIne rahelA evA traNa jagannA adhipati zrI pArzvanAtha prabhune zrAvako caMdrakAMta maNinA ane rUpAnA jalanA kalazothI snAtra karAve che te vakhate te kalazanI aMdarathI amRtanA jevI ujvala kAMti prabhunA mastaka upara dhArAthI vAraMvAra paDe che, te joI jaLa vinA paNa teo snAtra karavAthI virAma pAmatA nathI. 59 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhune zrAvako caMdrakAMta tathA rUpAnA jala kalazothI snAtra karAve che, te vakhate prabhunA mastaka para te kalazonI ujvala kAMti paDavAthI te jala vagaranA thayA hoya to paNa tenI kAMtine laIne te zrAvako kalazamAMthI jala paDe che, evuM dhArI snAtra karatAM virAma pAmatA nathI. arthAt kalaza khAlI thaI gayA hoya to paNa teo tene mastaka para dharI rAkhe che, kAraNa ke, kalazanI ujavala kAMtine teo jalanI dhArA paDe che, ema mAnI prabhunA mastaka para te kalazo dharI rAkhe che. te caityamAM haMmezAM zrAvako taraphathI caMdrakAMta tathA rUpAnA kalazothI prabhune snAtra karAvavAmAM Ave che, ema darzAvyuM che. pa9 . . sUryagrAvotthitAnAM calacamaramarudvisphuraccApalAnAM khelannarciHkaNAnAM paNahariNadRzAM bhAlaraMge samUhaH / yasmin devAnubhAvAjjalayati na paraM vallarIH kuMtalAnAM .puSNAti svarNapuSpaprakaraparicitaM kiMtu zobhAkalApam // 60 // : avacUrNi:- yasmin prAsAde sUryagrAvotthitAnAM calacamaramarudvisphuraccApalAnAM arciHkaNAnAM samUhaH paNahariNadRzAM bhAlaraMge khelan devAnubhAvAt paraM kevalaM kuMtalAnAM vallarIH na jvalayati kiMtu * svarNapuSpaprakaraparicitaM zobhAkalApaM puSNAti svarNapuSpaprakarasya zekharasya paricitaM sadRzam // 60 // | bhAvArtha - je caityanI aMdara AvatI vArAMganAonA lalATa upara sUryakAMta maNimAMthI uDelA jvAlAonA taNakhA Ave che, ke je taNakhAo vIMjAtA cAmaranA pavanathI capala ane skurAyamAna che. - tathApi te taNakhAo zrI pArzvanAtha prabhunA prabhAvathI vArAMganAonI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam keza latAne dahana karatAM nathI, paNa ulaTA sUvarNa puSponA samUhanA jevI zobhAnA kalApane poSaNa kare che. 60 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara vArAMganAo nRtya karavA Ave che, te vakhate sUryakAMta maNiomAMthI agninA taNakhAo nIkaLI temanA lalATa upara paDe che. paraMtu devAdhidevanA prabhAvathI temanA keza baLI jatA nathI, paNa tenAthI ulaTA suvarNa puSpo tenI upara guMthyA hoya, tevo dekhAva thAya che, A uparathI sUryakAMta maNionI. samRddhi, vArAMganAonI nRtyapUjA ane devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhuno prabhAva varNavyA che. 60 yasminnAvarttayaMtyAH sahRdayahRdayAnaMdakAn dRSTibhedAn . . tanvaMtyAstAlagItasphuTapaTahamRdaMgAnugAM lAsyalakSmI / / nRtyan biMbopanItairnavanavakaraNairhastacArIprapaMcainartakyAH staMbha ekaH spRzati rajatabhUrnartanAcAryalIlAm // 61 // ___ avacUrNiH- yasmin prAsAde sahRdayahRdayAnaMdakAn dRSTibhedAn AvarttayaMtyAH kurvaMtyAH tAlagItasphuTapaTahamRdaMgAnugAM sadRzI lAsyalakSmI nATakalakSmI tanvaMtyAH nartakyAH biMbopanItaiH pratibiMbaprAptaiH navanavakaraNairaMgAdivAlanaiH hastacArIprapaMcaiH hastacAlananivahaiH nRtyan rajatabhUH eka staMbhaH nartanAcAryalIlAM spRzati / "lAsyaM nATyaM ca tAMDavaM" iti nAmamAtA dazA bhAvArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara eka rUpAno staMbha hato. tenI aMdara sahadaya purUSonA hRdayane AnaMda ApanArA kaTAkSone darzAvatI, tAla, gIta, Dholaka ane mRdaMgane anusarI nAcanI zobhAne vistAratI eka nartakInA navanavA hAthanA abhinaya - laTakA pratibiMbita Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam thatA hatA, tethI te staMbha nRtya karato nRtyAcAryanI lIlAne dhAraNa karato hato. 61 ' vizeSArtha - A zlokathI kavie kumAravihAra prAsAdamAM thatI nRtya krIDAne camatkArI rIte varNavI che. te prasAdamAM koI nAca karanArI strI nRtya karatI hatI. nRtyanI aMdara sahRdaya purUSonA hRdayane AnaMda ApanArA kaTAkSone te darzAvatI hatI vaLI tAla gIta, Dholaka tathA mRdaMganA nAdane anusarI potAnuM nRtya calAvatI hatI. te sAthe te potAnA hAthanA abhinaya karatI hatI. A badho teNIno dekhAva te prAsAdanA eka staMbhamAM pratibiMbita thavAthI - te staMbha jANe nRtyAcArya hoya tevo dekhAto hato. rUperI staMbhanI aMdara nAca karanArInuM pratibiMba paDatuM hatuM, tethI te jANe nRtyanuM zikSaNa ApanAra nRtyAcArya hoya, tevo dekhAto hato. nRtyAcArya jevI rIte abhinaya karI batAve, tevI rIte tenI ziSyA nartakIo tene anusarIne abhinaya kare che. e nRtya zikSaNanI paddhati prakhyAta che. 61 valgAmunmathya rathyaiH pratihatagatinA bhAnunA niMdyamAno yuddhazraddheH pratIbhaprabhavaravadhiyA diggajaina~dyamAnaH / . yasyAdvaitaM trilokyAmuparamavimukho ghoSayannuccaghoSaM - zraddhAlUnAM trisaMdhyaM paTupaTaharavo dhUpavelAM bravIti // 2 // .... avacUrNiH- valgAmunmathya' troTayitvA rathyaiH rathasya yogyAzvaiH pratihatagatinA bhAnunA niMdyamAnaH pratIbhaprabhavaravadhiyA yuddhazraddhaiH diggajaina~dyamAnaH AnaMdyamAnaH trilokyAM yasya prAsAdasya advaitaM ekatvaM uccaghoSaM yathA syAttathA ghoSayan kathayan uparamavimukhaH paTupaTaharavaH zraddhAlUnAM zraddhA vAsanA vidyate .yeSAM te zraddhAlavaH zraddhAyA Alu pratyayaH strIpuruSANAM trisaMdhyaM trikAlaM . 1.A - pAdilAmunmathya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ zrIkumAravihArazatakam dhUpavelAM arthAt devapUjAvelAM bravIti prathayati / uparama sthitistasya vimuvaH ||darA bhAvArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara thato moTo nagArAno avAja uce pramANe ghoSaNA karI zraddhAvALA lokone traNe kALa dhUpa karavAnI veLA jaNAve che. ane aviratapaNe traNa lokamAM te prasAdanI advitIyatA pragaTa kare che. jyAre te dhvani pragaTa thAya che, tyAre sUryanA ghoDAo lagAmane toDAve che, tethI sUryanI gati haNAMtA sUrya te dhvaninI niMdA kare che. ane tene sAMbhaLI yuddhanI zraddhAvALA digagajeMdro potAnI sAme AvelA bIjA hAthIthI utpanna thayelA zabdanI buddhithI teo AnaMda pAme che. 62 vizeSArtha - te kumAravihAra caityamAM jyAre dhUpa karavAnA vakhatanA nagArAno dhvani thAya che, tyAre dhUpa pUjA karavAnI IcchAvALA lokone te samayanI sucanA thAya che. vaLI te dhvani "A prAsAda jagatmAM advitIya che ema jaNAve che. A dhvanino avAja eTalo moTo thAya che ke jethI AkAza mArge jatAM sUryanA ghoDAo bhaDakI potAnI lagAma toDAve che, eTale sUryanI gatimAM bhaMga thavAthI sUrya tenI niMdA kare che. bIjI tarapha daza dizAomAM rahelA digajo ke jeo haMmezA yuddha karavAnI IcchA rAkhe che, teo te vakhate samaje che ke, potAnI sAme thayelA koI bIjA gajedrano A dhvani che, tethI teo sAme thavAne taiyAra thAya che, paNa jyAre koI pratigajeMdra temanA jovAmAM Avato nathI eTale teo nAkhuza thAya che ane tethI tenI niMdA kare che. A uparathI te prAsAdamAM dhUpavAghanA dhvaninI prauDhatA darzAvI che. dara Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam krUpastaMbhAnukAraM spRzati sitapaTodbhAsitasvarNadaMDe tanvAne kAMtidRSTiM dizi dizi kalaze karNadhAre ziraHsthe / lAvaNyAdvaitabhAji' sphaTikamaNizilArAzirocipayodhau' pUrNa ratnairanaMtairvahati yadanizaM yAnapAtrasya lakSmIm // 63 // ___ avacUrNi:- anaMtaiH ratnaiH pUrNaM yaccaityaM kUpastaMbhAnukAraM spRzati sati sitapaTobhAsitasvarNadaMDe dizi dizi kAMtidRSTiM tanvAne ziraHsthe kalaza eva karNadhAre lAvaNyAdvaitabhAji sphaTikamaNizilArAzirociHpayodhau yAnapAtrasya lakSmI zobhAM anizaM vahati kUpastaMbhaH 'kuAthaMbha' iti prasiddhaH / sitapaTaH 'saDha' iti prasiddhaH tena udbhAsitaH alaMkRto yaH sauvarNadaMDaH tasmin / saumyadRSTiM (kAMtireva dRSTiH tAM tathA) / karNaM aritraM AulaM dhArayatIti karNadhAraH nAkhuu tasmin / lAvaNyaM saubhAgyaM pakSe lAvaNyaM pAnIyaM / sphaTikamaNizilArAzInAM rociSaH kAMtayastA eva payodhiH samudraH tasmin yAnapAtraM pravahaNaM tasyaM // 6 // . bhAvArtha - je kumAravihAra caitya haMmezAM vahANanI zobhAne dhAraNa kare che, tenA zikhara upara Avela uvala patAkAthI prakAzita . evo suvarNa daMDa kUpathaMbha (Dola)nI tulyatAne prApta kare che ane mastaka upara Avelo kalaza khalAsInI jema pratyeka dizAmAM suMdara kAMtirUpI daSTine vistAra che. sphaTikamaNinI zilAonA samUhanI kAMtino samudra sarvatra lAvaNyamaya che ane pote asaMkhya ratnothI paripUrNa che. 63 vizeSArtha - A zlokathI kavi kumAravihAra prAsAdane vahANanI upamA Ape che. vahANamAM jema uco Dola hoya che, tema ahiM sapheda .... 1B - bhAjaH, 2 B - payodheH, 3 B - tasya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam patAkAvALo suvarNano dhvajadaMDa che. vahANa upara agrabhAge khalAsI bese che ane te potAnI daSTi sarva dizAomAM vistAre che, tema A prAsAda upara kalaza pratyeka dizAmAM potAnI kAMtirUpI daSTine vistAra che. vahANamAM jema samudranA aneka ratno bharelA hoya che, tema A prAsAda aneka ratnothI paripUrNa che. ane tenI aMdara sphaTikamaNinI. zilAonI kAMtino samUha rahelo che. AvI rIte te prAsAda eka suMdara vahANanI zobhAne prApta kare che. 63 stutyAbhirmaya'sAthairanimiSanayanAMbhoruhAbhiH samaMtAt.. pAMcAlIbhiH sametaiH sphuTamatigurubhirmedhyamadhyaM vimAnaiH / unmIlabhadravedIpraNayiharihayotkRSTamaSTApadADhyaM kRtvAdhaH svargidhAma sthitamamRtasamutpattigurU~ yadurvyAm // 64 // ___ avacUrNi:- martyasAthai H stutyAbhiH stavanIyAbhiH animiSanayanAMbhoruhAbhiH pAMcAlIbhiH putrikAbhiH pakSe devIbhiH sametaiH sahitaiH sphuTaM prakaTaM atigurubhiH vimAnaiH medhyaM pavitraM madhyaM (yasya tat) unmIlad bhadravedIpraNayiharihayotkRSTaM aSTApadADhyaM svargidhAma surAlayaM adhaHkRtvA yaccaityaM amRtasamutpattiguAM u. pRthivyAM sthitaM asti / amRtaM mokSastasya samutpattiH samudbhavastena gurvI pakSe amRtaM suMdhA / martyAH manuSyAH / unmIlaMto vinidrAH / bhadrasiMhAsanasthA ye harayaH siMhAH hayA azvAstairutkRSTaM pradhAnam // 6 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityano madhya bhAga manuSyonA samUhe prazaMsA karavA yogya ane jemanA netrakamala nimeSa rahita che evI putaLIo vaDe yukta ane ati moTA evA vimAnothI pavitra che, maMgala siMhAsana para beThelA dedIpyamAna siMha ane ghoDAnA putaLAothI je utkRSTa che ane je aSTApadathI vyApta che, te caitya Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 73 ... amRtanI utpattithI moTI evI pRthvI upara devatAonA dhAma rUpa svargano tiraskAra karIne raheluM che. 64 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre kumAravihAracaityane vyatirekAlaMkArathI svargathI adhikapaNe varNavyuM che. svarganI aMdara rahenArI devIo nirnimeSa daSTivALI hoya che ane teo vimAnamAM besI phare che. tema A caityanI aMdara nirnimeSa daSTivAlI putaLIo vimAnamAM cItarelI che. jema svargamAM IMdra ane teno ghoDo rahe che, tema A caityamAM siMha ane ghoDAnA putaLA che. harino artha iMdra ane siMha banne thAya che. svarganA dhAma samIpa aSTApada che, tema ahiM aSTApadanuM citra che tema ja aSTApada jAtanA mRgalAnA citro che. svargamAM amRtanI utpatti che, tema A caityamAM amRta-mokSanI utpatti thAya che. tethI A caitya svarga lokano tiraskAra karIne utkRSTatAthI raheluM che. 64 nItAnyatyaMtarUDhairavacanaviSayaM sAtvikairviklavatvaM sAkSAdastAnuSaMgAnyapi nikaTabRhallokalajjAvazena / biMbAnyanyonyamacchasphaTikamaNizilAstaMbhayaSTipraviSTAnyAzliSyAzliSya yasmin vidadhati mithunAnyaMgakaMDUvinodam // 65 // avacUrNi :- yasmin prAsAde atyaMta rUDhaiH sAtvikairavacanaviSayaM vacanAgocaraM viklavatvaM nItAni nikaTa bRhallokalajjAvazena sAkSAdastAnuSaMgANyapi anyonyaM acchasphaTikamaNizilAstaMbhayaSTipraviSTAni biMbAni mithunAni anyo'nyamAzliSyAzliSya aMgakaMDUvinodaM vidadhati / atyaMta rUDhairatiprauDhaiH' sAtvikaiH madanoddIpakabhAvaiH viklavatvaM klIbatvaM sAkSAt pratyakSaM / pArzvastho bRhallokastasya lajjA tasyA vazAt | A,B atijAtaiH ... Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam astAnuSaMgAnyapi kSiptasaMgAnyapi / aMgakaMDUvinodaM suratavinodaM / mithunAni puMstrIyugmAni // 65 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelA strI purUSonAM joDalAM ati Asakta evA sAtvika bhAva vaDe anirvacanIya evI AturatAne pAmelA paNa pAse jatA AvatA lokonI zaramane laIne paraspara sAkSAt saMgane nahiM pAmelA, tathApi nirmaLa sphaTika maNinI zilAnAM staMbhamAM paDelA paraspara potAnA pratibiMbone AliMgana karI karI potAnA zarIranI khujalIno vinoda kare che. 65 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara AvatA strIpurUSonA joDAM sAtvika bhAva utpanna thavAthI Atura thaI jatAM paNa tyAM najIka jatA AvatAM lokonI zaramane laIne teo paraspara sAkSAt maLatA na . hatA; tathApi tyAM jaDelI sphaTikamaNinI nirmaLa zilAnA staMbhamAM temanA pratibiMbo paDatAM hatAM, te pratibiMbone AliMgana karI karI teo potAnA zarIranI khujalIno - bhogano vinoda letA hatA. A uparathI te caityamAM sphaTikamaNionI samRddhi darzAvI che. kaMpa bhittistaMbhaprakoSTAn sphuTarucipaTalImaitryarociSNudehAn cakSuHsAMmukhyabhAjaH pratinidhitaralAn sAdaraM vIkSamANaH / koNAdicchAditAnAmapi mudamamudaM tuSTaruSTAnanAnAM yasmin gaMdharvalokaH kalayati bahirapyAsito madhyagAnAm // 66 // avacUrNiH- yasmin prAsAde sphuTarucipaTalImaitryarociSNudehAn cakSuHsAMmukhyabhAjaH pratinidhitaralAn bhittistaMbhaprakoSTAn sAdaraM vIkSamANaH bahirapi Asito gaMdharvalokaH koNAdicchAditAnAmapi tuSTaruSTAnanAnAM madhyagAnAM puruSANAM mudaM amudaM kalayati jAnAti / prakoSTAn koNAn / pratinidhiH pratibiMba' / sphuTarucipaTalyA maitryaM sUryatvaM tadvadrociSNudehAn // 66 // * ? A - pratibiMgaH | Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - bhAvArtha - skuTa evI kAMtinA samUhane lIdhe sUryanI jema jemanA deha prakAzamAna thaI gayelA che, jeo netronI sanmukha rahelA che ane jeo pratibiMbone laIne caMcaLa dekhAya che, evA bhIMtonA staMbhonA prakoNane AdarathI avalokana karato gaMdharvaloka je caityanI bahAra besAravAmAM Avelo che, to paNa caityanA madhya bhAge rahelA manuSyo ke jeo khUNA vagerethI DhaMkAI rahelA che, tethI temanA mukha saMtoSa tathA roSathI yukta thayelA che, te temanA Azayane jANe che. 66 - vizeSArtha- te kumAravihAra caityanI aMdara gaMdharvaloka tenI bAhara beThelA che, to paNa te caityanI madhya bhAge beThelA lokonA Azayane jANe che. kAraNa ke, jeo caityanA khUNA vagerethI AcchAdita thayelA che, temanA mukha upara roSa utpanna thayelo che, paNa teo gaMdharvalokane caityanI bAhara beThelo jANI mukha upara saMtoSa dhAraNa kare " che. vaLI te gaMdharvaloka caityanI dIvAlonA taMbhanA prakoSTane AdarathI jue che-je prakoSTa skuTakAMtithI sUryanI jema prakAzamAna dehavALA thaI rahyA che ane teo temanA netronI samIpe AvelA che, tethI temanA pratibiMbo teonI aMdara paDe che. kahevAno Azaya evo che ke, kumAravihAraprAsAdanI aMdara hamezAM gaMdharvaloka AvI gaMmata kare che. II66aaaa . . gItajJairvAryamANairapi kimapi jinasyAjJayA zrAddhalokai ghaMTAnAM tADitAnAM pratiravamukharastAraTaMkArapUraH / / .. tAMstAn klezopanItAn zrutiSu madhumuco geyavAdyaprabhedAn ... vyarthIkurvan sazokaM viracayati ciraM yatra gaMdharvalokam // 67 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam avacUrNiH- yatra gItajJaiH geyazAstrajJaiH kimapi kiMcidapi vAryamANairapi zrAddhalokaiH jinasya AjJayA jinabhaktyA tADitAnAM ghaMTAnAM pratiravamukharaH zrutiSu zravaNeSu madhumucaH klezopanItAn tAMstAn geyavAdyaprabhedAn vyarthIkurvan tAraTaMkArapUra: gaMdharvalokaM ciraM sazokaM viracayati // 67 // bhAvArtha - saMgItane jANanArA lokoe vAvelA chatAM paNa jinabhagavaMtanI AjJAna-bhaktine laIne zrAvakoe vagADelI ghaMTAonA dIrgha TakorAno samUha ke je pratidhvanithI vAgato hato, te ghaNI mahenatathI karavAmAM AvelA ane zravaNanI aMdara mAdhuryane ApanArA gIta tathA vAghanA bhedane vyartha kare che, tethI te caityanI aMdara rahelA gaMdharva lokone te ghaMTAnA TakorAno samUha cirakAla zokasahita kare." che. 67 vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAra kumAravihAra caityanA darzananA mAhAbhyane darzAve che, te caityanI aMdara eTalA badhA bhAvika zrAvako darzane Ave che ke, temaNe karelA ghaMTAonA nAdono samUha tyAM gAyana karanArA gaMdharvone zokasahita karI nAkhe che. kAraNa ke, ghaMTAonA zabdo ane temano pratidhvani saMgItanA mAdhuryano bhaMga kare che. te uparathI siddha thAya che ke, te caityanI aMdara ghaNAM darzana karanArA ane gAyana karanArA gaMdhava AvyA kare che. 67 " muhyaMtyo nIlabhAsi drutataragatayo dvAri sUryopalAnAM hRSyantyaH putrikAsu pracakitamanasaH pIThapaMcAnanebhyaH / klAmaMtyaH zrAddhabAdhaiH pulakitavapuSo vallabhAMgAnuSaMgainRtyaMtyastUryanAdairvidadhati sudRzo yatra yUnAM pramodam // 68 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 77 avacUrNi:- yatra prAsAde nIlabhAsi sUryopalAnAM dvAri muhyaMtyaH drutataragatayaH putrikAsu hRSyaMtyaH pIThapaMcAnanebhyaH pracakitamanasaH zrAddhabAdhaiH klAmaMtyaH vallabhAnuSaMgaiH pulakitavapuSastUryanAdairnRtyaMtyaH sudRzaH striyaH yUnAM pramomAM vidhati | dvAHrAvyuMH striyA baMnanAMtaH | yUnAM taruLAnAm // 6 // bhAvArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara AvanArI suMdarIo nIlamaNinI kAMtivALA dvAramAM muMjhAIne utAvaLI cAlatI, sUryakAMtamaNionI putaLIone joI khuzI thatI, pITha upara AvelA kezarI siMhanI pratimA joI manamAM bhaya pAmatI, zrAvakonI bhIDanI bAdhAthI saMkocAtI, potAnA pationA aMga sAthe maLavAthI zarIre pulakAvalI dhAraNa karatI ane vAjiMtronA nAdothI nRtya karatI yuvAna purUSone harSa ApatI hatI. 68 vizeSArtha A zlokathI graMthakAra te prAsAdanA aizvaryane alaMkArika bhASAthI varNave che. ane te prAsAdamAM darzana karavAne AvatI strIonI vividha prakAranI ceSTAo varNave che. nIlamaNi, sUryakAMtamaNi, siMhanI pratimAo, zrAvakonI bhIDa, pationA aMgano sparza ane vAjiMtronA nAdathI te strIonI vividha ceSTAo thAya che. ane te joI tyAM AvanArA yuvAna purUSone AnaMda upaje che. 68 svAM svAM nirvarNya bhitto pratikRtiracanAM preyasIvibhrameNa bhrAMtvA bhrAMtvA prarohannavanavapulakaM yatra nRtyaMti sadyaH / ArAvaistAramaMdrairvidhuritaharitAM kekipArApatAnAm vRMdAnyAlokya kaskaH kalayati na mudaM tIvrazoko'pi lokH||69|| - avacUrNi :- yatra prAsAde bhittau preyasIvibhrameNa svAM pratikRtiracanAM nirvarNya bhrAMtvA bhrAMtvA bhramarIrdattvA prarohannavapulakaM yathA syAttathA sadyaH Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam nRtyaMti tAramaMdrezarAvaividhuritaharitAM kekipArApatAnAM vRMdAni Alokya sazoko'pi kasko loko mudaM na kalayati / pratibiMbaracanAM jJAtvA udgacchannavaromAMcaM mukharitadizAm // 69 // bhAvArtha - te kumAravihAramaityanI aMdara dIvAlonI aMdara potapotAnA pratibiMbonI racanA joI potAnI priyAonA bhramathI bhamI bhamI navIna romAMcane dhAraNa karI nRtya karatA ane lAMbA tathA maMda svarothI dizAone gajAvatA evA mayUra tathA pArevAnA ToLAone joI kayA loko tIvra zokavALA hoya to paNa harSane nathI dhAraNa karatA ? arthAt sarve loko harSane dhAraNa kare che. 69 vizeSArtha - A zlokamAM kumAravihAra caityanI dIvAlonI zobhA darzAvI che. te dIvAlonI aMdara evA suMdara ratno jaDelA hatA ke, jenI aMdara tyAM AvanArA mayUra tathA pArevA pakSIonA pratibiMbo paDatA hatA. jyAre te pakSIo potAnA pratibiMbone jotAM tyAre teone potAnI mAdAono bhrama thaI Avato, tethI te zarIre romAMcane dhAraNa karI nAcatA ane potAnA lAMbA tathA maMda svarothI dizAone gajavI mukatA hatA. A dekhAva joI zokavALA loko paNa khuzI thaI jatA hatA. 69 yasya zrotuM guNaughaM tribhuvanamahitaM zaMsituM cArimANaM naMtuM pUjAM ca kartuM yadadhinivasato devadevasya bhUyaH / jaMbhArAtiH sadaiva spRhayati manasA locanAnAmivodyadbASpasnAtaH sahasraM zrutirasanaziraHpANipaMkeruhANAm // 7 // ____ avacUrNiH- yadadhinivasato yasya devadevasya tribhuvanamahitaM guNaudhaM zrotuM cArimANaM zaMsituM naMtuM pUjAM ca kartuM sadaiva jaMbhArAtiriMdraH udyabASpasnAto Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam * locanAnAM sahasramiva bhUyaH zrutirasanaziraHpANipaMkeruhANAM sahasraM spRhyti| yasminnadhi yadadhi prAsAdamadhye ityarthaH 'vibhaktisamIpa.' (siddhahema. 3/ 1/39) iti sUtreNAvyayIbhAvasamAsaH / jaMbhArAtiH iMdraH / nirgchnnetraaNbusnpitH| samacatra "pRthrencartha vA' (siddhahema /ra/ra6) kRti dvitIyA ! rasanAzabdaH puMstrIliMgaH // 7 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara vAsa karIne rahelA devAdhideva prabhuno traNa bhuvanane pUjya evo guNono samUha vAraMvAra sAMbhaLavAne, temanA sauMdaryanI prazaMsA karavAne, temane namavAne, ane temanI pUjA karavAne utpanna thayelA premAzruthI nhAelo IMdra haMmezAM potAnA netronI jema hajAra kAna, jillA, mastaka ane hasta kamalonI sadA spRhA rAkhe che. 70 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara rahelA zrI pArzvanAtha prabhunA guNone sAMbhaLavAne, temanA sauMdaryanI prazaMsA karavAne, temane namavAne ane temanI pUjA karavAne IMdra eTalo badho utsuka che ke, tene mATe jema potAne hajAra netro che, tevI rIte hajAra kAna, hajAra jillA, - hajAra mastaka ane hajAra hAthanI IcchA kare che. arthAt te manamAM evuM dhAre che ke, "jema mAre hajAra AMkho che, tema jo hajAra kAna, hajAra - bho, hajAra mastako ane hajAra hAtho hoya to vadhAre sAruM. tenAthI huM A pArzvanAtha prabhunA guNonuM zravaNa, temanA saudaryanI prazaMsA ane temanI pUjA karI mArA AtmAne kRtArtha karuM kahevAno Azaya evo che ke, te kumAravihAra caityanI aMdara rahelI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA evI mahimAvaMta hatI, ke jene mATe IMdra AvI uttama spRhA rAkhato hato. 70 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 'zrAddhAH puNyavidhitsayA gururujo rogApahArecchayA dakSAH zilpadidRkSayA kuvapuSaH saubhAgyabhAgyAzayA / kSINArthA dhanakAmyayA rasajuSaH saMgItakazraddhayA bhRtyAH prAbhavalipsayA tanubhRto yatrAsate saMtatam // 71 // ... avacUrNiH- yatra prAsAde saMtataM zrAddhAH zrAvakAH tanubhRtaH puNyavidhitsayA gururujo mahadrogAH rogApahArecchayA dakSAH zilpadidRkSayA kuvapuSaH saubhAgyabhAgyAzayA kSINArthA dhanakAmyayA rasajuSaH saMgItakazraddhayA / bhRtyAH prAbhavalipsayA Asate tiSThati / vidhitsA cikIrSA' / didRkSayA. dRSTumicchayA / AzayA vAMchayA / dhanakAmyayA dhanavAMchayA / rasaH zRMgArAMdiH taM juSaMtIti tajjuSaH kvip saMgItakaM nATakaM tasya zraddhA bhAvastayA tanubhRtaH .. sarvatra prayojyaM / prabhorbhAvaH prAbhavaM // 71 // .. bhAvArtha - zrAvako puNya karavAnI IcchAthI, mahArogIo rogone dUra karavAnI IcchAthI, catura puruSo kArIgarI jovAnI IcchAthI, kurUpa loko sauMdaryanA bhAgyanI AzAthI, nirdhana purUSo dravyanI kAmanAthI, rasika purUSo saMgItanI zraddhAthI ane sevako svAmIpaNuM meLavavAnI IcchAthI je caityanI aMdara haMmezAM rahyA kare che. 71 ' vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra jaNAve che ke, te caitya eTaluM badhuM uttama che ke, ghaNA lokone temAMthI vividha prakAranA AnaMda maLe che. zrAvakone puNya maLe che, rogIo potAnA rogane dUra karI zake che, catura purUSo tenI kArIgarI joI khuzI thAya che, kurUpa loko tenI sevAthI sauMdaryane prApta karI zake che, nirdhana purUSo dravyanI kAmanA meLavI zake che. rasika purUSone tyAM saMgItano AnaMda maLe che ane sevA vRtti karanArA purUSo te caityanI sevAthI svAmipaNAno lAbha prApta karI zake che. 71 1 A - mahadrogAkrAMtA lokAH, 2 A - kartumicchA, 3 A - didRkSA dRSTumicchA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam devo'yaM kaladhautajaH zazizilAstaMbhA amI putrikA seyaM caMcalakaMkaNA gRhamidaM nATyasya dRzyAvadhiH / vyAkhyAsaMsadiyaM virAmamakaronirmAya yAM sUtrakRt trailokyAdbhutamIkSatAM punaramuM rAjeva citrAlayam // 72 // etAn pazyata cInacIraracitAMzcaMdrodayAn mauktikaprAlaMbaH punareSa yasya ghaTane brahmApi jirAyate / yajheMdrazca mahAbalaH punarayaM satyAvapAto nRNAM yatraivaM draviNAzayA vivRNute straiNAya devArcakaH // 73 // yugmm|| - avacUrNi:- kaladhautajaH ayaM devaH amI zazizilAstaMbhAH caMcalakaMkaNA sA iyaM putrikA dRzyAvadhi nATyasya idaM gRhaM yAM nirmAya sUtrakRd virAmamakarot seyaM vyAkhyAsaMsad punA rAjevAmuM citrAlayaM etAn cInacIraracitAn caMdrodayAn pazyata yasya ghaTane brahmApi jihmAyate sa eSa mauktikaprAlaMbaH punaryakSedro mahAbalaH punarayaM nRNAM satyAvapAtaH evaM anena prakAreNa yatra prAsAde devArcakaH straiNAya strIsamUhAya draviNAzayA vivRNute vyAkhyAnayati / virAmo nivRttiH / rAjA bhUpaH sa iva / citrAlayaM / citrgRhN| mauktikaprAlaMbaH muktAhAraH zrIpArzvasyeti gamyaM / zrIhemAcArya guravaH tatra sabhyAH kumArapAlAdayaH zrImaMta iti vyAkhyAsabhA / satyAvapAtaH satyanizcayaH / / 72-73 / / yugmm|| - mArtha - 'mA zrIpArzvanAtha sonAnAcha,' 'mAstamo yaMdratibhAginA cha,' mA putalI yaMyama 41pANI cha,' 'mA darzanIya vastunI avadhi rUpa nATyagRha che', 'A vyAkhyAnazALA che, ke jene racIne sUtradhAra (suthAra) virAma pAmI gayo che." "vaLI traNa lokamAM - adbhuta evuM A citrAlaya rAjAnI jema juo,' cInAI vastronA 1 A - kozapAnaphAlAgrahaNAdisthAnaM satyanirdhArasthAnam / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) zrIkumAravihArazatakam racelA A caMdaravA viloko, A motIonA caMdaravAnI gula ke jene racavAmAM brahmA paNa vakra thaI jAya che, ane A mahAbala nAme keMdra (pAzcayakSa) che , bane hepI moDIne te satya cha, bhe bhAna thAya che.' A pramANe jemAM te pArzvanAtha prabhunI pUjA karanAra purUSa pUjArI strIone dravyanI mAzAthI vAna rI matApe cha. 72-73 vizeSArtha - te kumAravihAramaityanI aMdara prabhunI pUjA karanAra purUSa pUjArI strIonI AgaLa dravya levAnI AzAthI varNana kare che - eTale teone dravya maLe evI AzAthI strIone te caityanA bhAga qefna 30 tAve che. tebhA prabhunI bhUti, stano, putaNImo, nATyagRe, vyAkhyAnazALA, citragRha, cInAI vastranA caMdaravA, motIonA caMdaravAnI jhula, ane mahAbala yakSedra (pArzvayakSa) e badhA padArtho batAve : che. 72-7 AtmIyaM vIkSya kAMtApratinidhisavidhe biMbamAkrIDamAnaM tatkAlobuddhakaMpAM parapuruSadhiyA gAtrayaSTiM vahaMtaH / AghnaMtazcaMcukAMDairatha nakhakulizairatnabhittIH sacitrA bAdhaMte rakSakANAM gaNamaruNadRzo yatra nityaM vihaMgAH // 74 // avacUrNiH- yatra prAsAde kAMtApratinidhisavidhe AkrIDamAnaM AtmIyaM biMba vIkSya parapuruSadhiyA tatkAlodabuddhakaMpAM gAtrayaSTiM vahataH atha punaH caMcukAMDai nakhakulizaiH sacitrA ratnabhittIrAghnaMtaH aruNadRzo vihaMgAH rakSakANAM gaNaM bAdhaMte / kAMtA vihaMgyastAsAM pratinidhiH pratibiMba tasya savidhe samIpe AtmIyaM pratibiMba AkrIDamAnaM vilokya 'ayaM parapuruSa' iti tatkAlodabuddhaH utpannaH kaMpo yatra evaMvidhAM gAtrayaSTiM vahaMtaH ata eva ruSA'ruNadRzaH ata eva bhittIrAghnaMtaH rakSakANAM ArakSakANAM gaNaM samUhaM bAdhaMte uccATayaMti / nakhAnAM tIkSNatvena vajropamAnaM / caMcukAMDaiH caMcusamUhaiH // 74|| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara pakSIo potAnI mAdAonA pratibiMbanI pAse potAnuM krIDA karatuM pratibiMba joI parapurUSanI buddhithI potAnI gAtra rUpa yaSTine (lAkaDIne) tatkAla kaMpAyamAna karatA, netrone rAtA karatA, ane potAnI caMcuthI tathA nakha rUpa vajothI tenI citra sahita ratnamaya dIvAlo para tADana karatA te caiityanA rakSakonA gaNane herAna kare che. 74 * vizeSArtha - A kAvyathI kavi kumAravihAra caityanI ratnamaya dIvAlonuM yuktithI varNana kare che. te caityanI aMdara evI suMdara ratnamaya dIvAlo AvelI che ke, jemAM pakSIonA naramAdA AvI krIDA kare che. nara pakSIo te ratnamaya dIvAlanI aMdara potAnA pratibiMbane mAdAonI sAthe krIDA karatAM joI bIjA naranI zaMkA lAve che, tethI teo potAnA zarIrane kaMpAvI ane krodhathI rAtA netro karI cAMcothI ane nakhothI te dIvAlo upara prahAra kare che, AthI tene rakhavALone ghaNI herAnagati bhogavavI paDe che. 74 asti svastiprazastiH zivapurasaraNiH kArmaNaM locanAnAM taMtra maMtro'tha lakSyA haThaharaNavidhau nAtha caityaM pRthivyAm / . evaM yasya svarUpaM sadasi nizamayan jaMbhabhedI surebhyaH pratyUhavyUhamaMtaH kalayati madhurAM tuMburorgAnakelim // 75 // - avacUrNiH- he nAtha ! svasti kalyANAnAM prazastiH varNapaTTikA zivapurasya saraNiH mArgaH locanAnAM kArmaNaM vazIkaraNaM lakSmyA haThaharaNavidhau taMtraM atha vArthe maMtraH pRthivyAM caityaM prAsAdo'sti evaM anena prakAreNa sadasi yasya prAsAdasya svarUpaM surebhyaH surasakAzAt nizamayan zRNvan Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam jaMbhabhedI iMdro'tarmanasi tuMburorgaMdharvasya gAnakeliM pratyUhavyUhaM kalayati jJAnAtiA. bhAvArtha - he nAtha, kalyANanI prazastirUpa, mokSa nagaranA mArga rUpa, netrone kAmaNa rUpa ane lakSmIne haThathI haraNa karavAmAM taMtra tathA maMtra rUpa evuM eka caitya pRthvI upara che." A pramANe I. potAnI sabhAmAM devatAonI pAsethI je kumAravihAra caityanuM svarUpa sAMbhaLI tyAM cAlatI tuMbarU gaMdharvanI madhura gAyanakalAne paNa tenI aMdara . aMtarAyanA samUha rUpa jANe che. 7pa vizeSArtha - IMdra jyAre potAnI sabhAmAM besI tuMbarU gAMdharvanI madhura gAyana kalA sAMbhaLe che, te vakhate devatAo tenI AgaLa kumAravihAra caityanI A pramANe prazaMsA kare che - "he svAmI, pRthvI upara kumAravihAra nAme eka evuM caitya che ke, te kalyANanI prazasti (prazaMsApatra) rUpa che, mokSamArgamAM javAno mArga che, netronuM kAmaNa che, ane lakSmIne balAtkAre haraNa karavAno maMtra taMtra che. A prazaMsA sAMbhaLI IMdra eTalo badho te sAMbhaLavAne IMtejAra thAya che ke, tene pachI tuMbarU gAMdharvanuM madhura gAyana temAM aMtarAya rUpa thaI paDe che. upa tAMstAn dRzyAvataMsAMstuhinagirikuberAdrihemAcalAdIn . bhUyo bhUyo'valokya prazamamupayayau kautukaM cettadAsva / no cetkAMcidvibhUSAM kuru hRdayaharI tAM vrajAmo dharitrImitthaM svAM svAM puraMdhrImabhidadhati muhuryatra yAtrAsu devAH // 6 // avacUrNiH- dRzyAvataMsAn darzanIyapadArtheSvavataMsAn mukuTasamAn Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 zrIkumAravihArazatakam ... tAn tAn tuhinagirikuberAdrihemAcalAdIn bhUyo bhUyaH punaH punaravalokya cedyadi kautukaM prazamaM upayayau tadA Asva no cet kAMcit hRdayaharIM vibhUSAM kuru tAM dharitrIM vrajAmaH itthaM anena prakAreNa yatra prAsAde yAtrAsu devAH svAM svAM puraMdhrIM prati muhurvAraMvAraM abhidadhati kathayaMti / tuhinagiriH himAdriH / verAtri vaitArAH | hemAdano meruH ||6|| bhAvArtha - je caityanI aMdara yAtrAne viSe devatAo potapotAnI strIne vAraMvAra A pramANe kahe che - darzanIya padArthomAM mugaTa rUpa evA te te tuhinagiri; kuberAdri ane hemAcala vagerene vAraMvAra joIne jo tArUM kautuka zAMta thayuM hoya to ahiM devalokamAM ja besI raho athavA jo na thayuM hoya to koI hRdayane haranAra AbhUSaNa karo, ApaNe te caityanI bhUmimAM jaIe. 76 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre devabhUmimAM paNa te kumAravihAra caityanI yAtrAnuM mAhAtmya darzAveluM che. devabhUmimAM devatAo potAnI strIone kahe che ke, 'jo himAlaya, kailAsa ane merU parvata vagere parvatone vAraMvAra joI tamArUM kautuka zAMta thayuM hoya to A devabhUmimAM besI raho, nahIM to koI manohara AbhUSaNa dhAraNa karI te martya lokamAM AvelA te kumAravihAra caityanI yAtrA karavAne ApaNe jaIe, arthAt te eTaluM badhuM jovA lAyaka che ke, tamane kautuka utpanna thayA vinA raheze nahIM. je darzanIya padArtho tame svargamAM juo cho, tenAthI te adhika darzanIya che. 76 yasyAlokAdazeSAdbhutasalilanidherugramAhAtmyato vA nAsau prANI na yo'bhUtpramadaparamanA bhUrbhuvaH svastraye'smin / ... Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrIkumAravihArazatakam zeSe pArzvasya pArzvaM satatamadhigate bhUtadhAtrImadhastAdekaH zazvaddadhAno manasi yadi paraM duHsthitaH kUrmarAjaH // 77 // ... avacUrNi:- azeSAdabhuta salilanidheryasya prAsAdasya AlokAt vA athavA ugramAhAtmyato'smin bhUrbhuvaHsvastraye'sau prANI nAsti yaH pramadaparamanA nAbhUt paraM kevalaM pArzvasya pArzvanAthasya pArzvaM samIpaM satataM niraMtara adhi prApte zeSe sati bhUtadhAtrIM pRthvIM adhastAt zazvanniraMtaraM dadhAnaH ekaH kUrmarAjo. manasi yadi duHsthito'sti | adbhutAni AzcaryANi teSAM salilanidhiH samudraH / pramadena harSeNa paraM prakRSTaM mano yasya prANinaH ||77|| B bhAvArtha samagra adbhutonA samudrarUpa evA je caityanA jovAthI athavA tenA moTA mAhAtmyathI A traNe lokamAM evo koI prANI na hato ke, jenuM mana te joI harSita thayuM na hoya. paraMtu te caityamAM rahelA zrIpArzvanAtha prabhunI pAse satata zeSanAga raheto, tethI A pRthvI nIce tene satata dhAraNa karI rahelo kUrmarAja (kAcabo) eka ja jo potAnA manamAM duHkhI raheto hoya to vakhate,saMbhave che. 77 vizeSArtha A zlokathI kavie te caitya ane tenI aMdara birAjamAna thayelA zrIpArzvanAtha prabhuno adbhuta mahimA darzAvyo che. te caitya evA adbhutano mahAsAgara hatuM, ke tene jonAra dareka mANasa hRdayamAM ati AnaMda pAmyA vinA raheto nahIM. temAM kavi eka kalpanA kare che ke, dareka mANasa te caityane joI AnaMda pAmato paNa vakhate laukikamAM kahevA pramANe A pRthvI nIce rahelo kUrma eka nAkhuza thato haze kAraNa ke, pRthvIne dhAraNa karavAmAM sAthe rahenAra zeSanAgane zrIpArzvanAtha prabhue potAnI pAse rAkhyo che, te vAta pRthvIne ekalA* dhAraNa karI rahelA kAcabAthI sahana thaI zakatI nahIM hoya. zrIpArzvanAtha - Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam *prabhunA mastaka para zeSanAga (dharaNendra) chatra karI rahe che, e vAta sarvane vidita che. te upara kavinI A kalpanA che. 77 yatra snAtrasya maMtraistrijagadasumatAM kSobhayaMtraikamitrarbibhratphreMkhAmakAMDe vividhamaNimayaM bhadrapIThaM nirIkSya / AyuHsImAbhizaMkI manasi sa bhagavAn pAkakAMtAlakazrIkInAzaH zekharasthairvikasitakusumairlabhyate svAsthyamiMdraH // 7 // ___ avacUrNiH- yaMtra prAsAde trijagadasumatAM kSobhayaMtrakamitraiH snAtrasya maMtraiH akAMDe'prastAve paMkhAM kaMpaM bibhrat dharat vividhamaNimayaM bhadrapIThaM siMhAsanaM nirIkSya pAkakAMtAlakazrIkInAzaH sa bhagavAn iMdraH manasi AyuHsImAbhizaMkI zekharasthaiH vikasitakusumaiH svAsthyaM labhyate prApyate / pAko daityaH tasya kAMtA kalatraM tasyA alakazrIH veNIstasyAM kInAzaH yama: | svITjha mana:samA visitakusumI. chUmiH |%ii A bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara traNa jagannA prANIone kSobha karavAmAM maMtranA jevA snAtranA maMtrothI avasara vagara akasmAta kaMpane dhAraNa karatA potAnA vividha maNinA siMhAsanane joI pAka nAmanA daityanI strInI kezaveNIne nAza karavAmAM yamarAja - jevo bhagavAn IMdra potAnA AyuSyano cheDo AvavAnI zaMkA kare che, paNa potAnA mugaTa upara rahelA vikasita puSpothI te svasthatAne pAme che. 78 ' vizeSArtha - A kAvyamAM kavie kumAravihAra caityamAM thatA snAtrotsavano mahimA varNavyo che. jyAre te caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhune snAtra karavAmAM Ave che ane te vakhate tenA maMtro uccAravAmAM 10 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrIkumAravihArazatakam Ave che, te vakhate tenI asarathI IMdranuM siMhAsana kaMpAyamAna thAya che - eTale IMdrane zaMkA paDe che ke, "zuM mArA AyuSyano aMta Avyo ?' AthI te potAnA mugaTa upara rahelA puSponuM avalokana kare che, te vakhate puSpone vikasita joI tenA manamAM dhIraja Ave che ke, mArA AyuSyano aMta Avyo nathI paNa snAtra maMtronA prabhAvathI, Asana kaMpa thayo che. kAraNa ke, je IMdrano aMta samaya AvavAno hoya to tenA mugaTa paranA puSpo karamAI jAya che. ahiM Idrane evuM vizeSaNa. ApyuM che ke, pAka nAmanA daityanI strInI keza veNIno te yamarAja . che. eTale laukikamAM evI kathA che ke, Idra pAka nAmanA daityane mAryo hato, ane te daityanA maraNathI tenI strInuM kezaveNInuM saubhAgya nAza pAmyuM hatuM. vidhavA strIne keza veSa dhAraNa karavo anucita che. 78 : bhrAtaH kAlaM kiyaMtaM tvamapi vaha mahIbhAramAgatya dRzyAM dRSTvA caityasya lakSmImahamapi saphalaM janma kiMcitkaromi / evaM zeSasya yAJcAM viracayitumanAH prAhiNotkarmarAjaH yatra svAMtaHpurastrIrjinasavidhabhRtAM putrikANAM miSeNa // 79 // avacUrNiH- he bhrAtaH atra pRthivyAM pAtAlarUpAyAM Agatya kiMyaMta kAlaM tvamapi mahIbhAraM vaha / dRzyAM darzanayogyAM caityasya lakSmIM dRSTvA ahamapi janma kiMcit saphalaM karomi / evaM anena prakAreNa yatra prAsAde zeSasya yAJcAM viracayitumanAH kUrmarAjaH jinasavidhabhRtAM putrikANAM miSeNa balena svAMtaHpurastrIH prAhiNot / viracayituM mano yasyAsau viracayitumanAH / "tumazanana:zAne (siddhahema. 3/2/240) rUti sUtraNa tumo manopa- II bhAvArtha - "he bhAI, A pAtAlanI pRthvImAM AvI tuM paNa. keTaloka vakhata A pRthvInA bhArane vahana kara. huM paNa te kumAravihAra caityanI darzanIya lakSmIne joI mArA janmane kAMIka saphaLa karUM" A Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 89 * pramANenI zeSanAgane vinaMti karavAnI IcchavAlA kUrmarAje (kAcabAe) je prAsAdamAM bhagavaMtanI pAse rahelI putaLIone bahAne potAnA aMtaHpuranI strIone mokalI hoya, tema dekhAya che. 79 vizeSArtha - A pRthvI nIce zeSanAga ane kUrma rahe che. evI laukika vArtA che, te upara kavi alaMkArika bhASAmAM kahe che ke, kumAravihAra caityanI zobhA jovAnI kUrmane IcchA thaI eTale teNe te caityamAM phaTArUpe rahelA zeSanAgane prArthanA karavAnI IcchA thaI ke, he bhAI, tuM pRthvIno bhAra vahana kara eTale huM kumAravihAra caityanI zobhA joI mArA janmane saphaLa karuM. AvI mAgaNI karavAne kAcabAe potAnA aMtaHpuranI strIone preraNA karI. te strIo prabhunI pAse rahelI putaLIone bahAne AvelI che, ema graMthakAra ukSA kare che. te uparathI te caityanI adbhuta zobhA che, evo dhvani thAya che. ane tyAM rahelI putaLIo aMtaHpuranI strIonA jevI dekhAya che, ema paNa sUcavyuM che. 79 : anyonyasya praNodapralulitavasanAkalpamAlyAMgarAgaH - - sAbAdhaM yasya sarvo vicarati vipulAyAmavatyAM pRthivyAm / anyastrIgAtrayaSTipraNayabhayavazAdrratastyaktamArgAH shraaddhailokairbaadhN kuvalayanayanAH kevalaM saMcaraMti // 80 // avacUrNiH- yasya prAsAdasya vipulAyAmavatyAM pRthivyAM anyonyasya praNodapralulitavasanAkalpamAlyAMgarAgaH sarvo janaH sAbAdhaM saMcarati zrAddhaiH lokairanyastrIgAtrayaSTipraNayabhayavazADhUratastyaktamArgAH kevalaM paraM kuvalayanayanAH abAdhaM yathA syAttathA saMcaraMti / parastrIgAtrasya praNayaH samAzleSastasya bhayaM 8 A - natyam | Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam tasya vazo'dhInatA tasmAt anyonyasya parasparaM praNodaH saMghaTTaH tena pralulitAni bhraSTAni yAni vasanAni vastrANi AkalyA AbharaNAni mAlyaM srak aMgarAgo vilepanaM yasya saH janavizeSaNam / anyonyasyeti kriyAvizeSaNam // 80 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI vizAla vistAravALI pRthvI upara paraspara saMghaTTathI jemanA vastro, AbhUSaNo, mALAo ane aMgarAga ghasAI gayA che evA sarva purUSo bhIDanI pIDAthI saMcare che ane zrAvaka purUSoe parastrInA zarIrane sparza thavAnA bhayathI . jemane mArga Apelo che, evI strIo phakata bhIDanI pIDA vagara. saMcare che. 80 ' vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te caityamAM AvatA strI purUSonI kevI bhIDa thAya che, e vAta darzAve che. te caityamAM purUSa vargane bhAre muzIbata paDatI hatI. temanI paraspara eTalI badhI bhIDa thatI hatI ke, jene lIdhe temanA vastro, AbhUSaNo, mALAo ane aMgarAga bhraSTa thaI jatA hatA. mAtra strI vargane ja te bhIDanI pIDA naDatI na hatI, kAraNa ke, parastrInA zarIranA sparzathI bhaya pAmI purUSo temane rasto karI ApatA hatA. A uparathI te sthaLe svadArasaMtoSa vratavALA ghaNAM pavitra zrAvako AvatA, e vAta paNa sUcavelI che. 80 nairmalyazrIprabhAvaprahasitaviyatAM caMdrakAMtottaraMgaprAMtAnAM saMgamena kvacidapi nitarAmekadA bhgnmauliH| AkAze'pi prahArapratibhayataralaH kopi yatrordhvabAhuH soSNISaH kopi kazcidvicarati suciraM vAmanIkRtya netram // 81 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . avacUrNi:- yatra prAsAde nairmalyazrIprabhAvaprahasitaviyatAM caMdrakAMtottaraMgaprAMtAnAM saMgamena zleSaNena kvacidapi nitarAM ekadA bhagnamauliH ko'pi AkAze'pi prahArapratibhayataralaH UrdhvabAhuH ko'pi soSNISaH kazcit netraM vAmanIkRtya suciraM zanaiH zanaiH vicarati / soSNISaH saattopH| nairmalyasya zrIstayA prahasitAni viyaMti AkAzAni yaisteSAM dvAri UrdhvadArUNAM uttaraMgANAm // 8 // bhAvArtha - je caityanI aMdara nirmaLatAnA prabhAvathI jemaNe AkAzane paNa hasI kADhyA che evA caMdrakAMtamaNInA dvAra uparanA chajAonI sAthe koI ekavAra kyAMIka athaDAvAthI jenA mastakamAM vAgeluM che, evo koI purUSa AkAzamAM paNa bhayathI capala thaI uMcA hAtha karI cAle che, koI mAthe pAghaDI ke Topa rAkhe che ane koI AMkhone vAMkI karI haLave haLave cAle che. 81 ( vizeSArtha - te caityamAM AkAzathI paNa vadhAre nirmala evA caMdrakAMta maNimaya dvAranI upara te maNinA chAM che. tenI nIce cAlatAM koI mANasanuM koI vAra mastaka athaDAyuM ane tethI tene IjA thaI eTale pachI, te mANasa pasAra thAya che, tyAre AkAza hoya to paNa vAgavAnA bhayathI ucA hAtha karI cAle che. koI tevA ja bhayathI mAthe TopI rAkhe che ane koI rakhene vAgaze' evI dhAstIthI AMkho vAMkI karI haLave haLave cAle che. A zlokamAM kavie svabhAvokti alaMkAra darzAvyo che. ane caityanA caMdrakAMta maNinA dvAranI nirmaLatA darzAvI che ke je nirmaLatA AkAzathI paNa vadhAre che. 81 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92) zrIkumAravihArazatakam =09 anyonyAzleSivakSaHsthalanibiDahatitruTyadutkRSTamuktAprAlaMbabhraSTarociHsphuTamaNipaTalIzarkarAdaMturAyAM / yadbhUmau pAdavedhavyasanaparicayAdullasaMto vrajaMtaH yurvatIvAmAnaH pratipadrapatinuM tAMDavADaMvarajI ___ avacUrNiH- anyonyAzleSivakSaHsthalanibiDahatitruTya-dutkRSTamuktA-.. prAlaMbabhraSTarociHsphuTamaNipaTalIzarkarAdaMturAyAM yadbhUmau pAdavedhavyasanaparicayAt pratipadapatanaM yathA syAttathA ullasaMtaH vrajaMto'gabhAjaH prANinaH tAMDavADaMbarANi kurvati iva / zarkarAH karkarAstaiH daMturAyAM viSamAyAM / tAMDavaM nATyaM / muktAprAlaMbo muktAhAraH / pratipadapatanaM pAdapatanaM // 82 // . . bhAvArtha - paraspara bhIMsAtA vakSasthalanA ghATA prahArathI tuTI jatA moTA motIonA hAromAMthI paDI gayelA ane kAMtithI spaSTa dekhAtA maNionA samUhanA kAMkarAthI kAMkarIyALI thelI je caityanI bhUmine viSe pagane vadhAvAnA duHkhanA paricayathI uchaLatA cAlatA evA loko pagale pagale paDI jANe nRtyanA ADaMbara karatA hoya tevA dekhAya che. 82 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanA darzanAdikamAM lokonI eTalI badhI bhIDa thAya che ke, te lokonI chAtIo athaDAvAthI dhAraNa karelA motIonA hAromAMthI jaDelA maNio paDI jAya che ane tethI tyAMnI bhUmi kAMkarIALI thatAM te upara cAlatA lokonA paga vIMdhAya che ane haMmezAnI te pIDAnA paricayathI te loko uchaLatA cAle che, eTale jANe teo nRtya karI nATaka karatA hoya tevA dekhAya che. A uparathI graMthakAre caityanA utsavonuM darzana tathA mAhAbhya darzAvyuM che. dara 8 A,B - nATam | Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam madhyaM vA maMDapo vA bahirajiramatho nATyalIlAgRhaM vA yatra sthAnaM na kiMcitprasabhamasumatAM yanna ruddhaM sahasraiH / tIvrAMzugrAvavedItalamanalakaNavrAtasaMpAtaduHsthai rdUrasthairvIkSyamANaM punarahani janaiH zUnyapArzva sadaiva // 83 // - avacUrNiH- yatra prAsAde madhyaM vA athavA maMDapaH atho bahirajiraM vA athavA nATyalIlAgRhaM tat kiMcit sthAnaM nAsti yat prasabhaM haThAt asumatAM sahasraH niruddhaM vyAptaM naM / punaH ahani dine sadaiva analakaNavAtasaMpAtaduHsthairduHkhitaiH dUrasthaiH janaiH vIkSyamANaM tIvrAMzugrAvavedItalaM zUnyapArzva astItyadhyAhAryaM / tIvrAMzuH sUryaH tasya grAvANaH sUryopalAH // 83 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityano madhya bhAga, maMDapa, bAharanuM AMgaNuM ane nATyalIlAnuM ghara - ke koI bIjuM evuM sthAna na hatuM ke je hajAro manuSyoe haThathI rokeluM na hoya? arthAt tenA badhA sthAno mANasothI bharapUra hatA. mAtra sUryakAMta maNinI vedInuM taLIyuM ke je divasanA bhAgamAM temAMthI nIkaLatA agninA taNakhAnA samUha paDavAthI duHkhI thaI dUra rahelA lokoe joyeluM hovAthI sadAkAla zUnya raheluM hatuM. 83 ' vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara hajAro mANaso pUjana ane darzana karavA AvatA hatA ke, jethI karIne teno madhya bhAga, maMDapa, bAharanA AMgaNAM, ane nATyagRha vagere badhAM sthAno teothI bharapUra thaI jatAM hatAM. koI paNa tenuM sthAna mANasa vagaranuM na hatuM, paNa eka sUryakAMta maNinuM raceluM vedInuM taLIyuM phakta zUnya dekhAtuM hatuM. kAraNa ke, divasanA bhAgamAM sUryanA tejathI te taLIyAmAMthI agninA taNakhA nIkaLatA, eTale dAjhavAnA bhayathI loko tenAthI dUra rahetA hatA. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam A uparathI te caityamAM koI sthAne sUryakAMtamaNi paNa jaDelA hatA, ema darzAvyuM che. 83 94 gaMdhAragrAmagItadhvanibhiravirataM yatra tAraM spRzadbhiH zraddhAvyastavyavasthairahamahamikayA maMgalollUlaghoSaiH / dhvaste'nyonyaM vizeSe zrutisadasi sudhAvarSiNi vyarthayaMtyaH kiMnaryo devatAbhyaH satatagururuSo devatAH kiMnarIbhyaH // 84 // . avacUrNiH- yatra prAsAde'virataM niraMtaraM tAraM spRzadbhirgaMdhAragrAmagItadhvanibhirahmahamikayA zraddhAvyastavyavasthaiH maMgalollUlaghoSaiH sudhAvarSiNi zrutisadasi anyonyaM vizeSe dhvaste sati satatagururuSaH kiMnaryo devatAbhyaH kiMnarIbhyo satatagururuSaH devatAH vyarthayaMtyaH saMti / tAraM svaravizeSaM / gaMdhAragrAmau rAgau / zraddhayA vAsanayA vyastA kSiptA vyavasthA kramo yaiH / ahaMpUrvaM ahaMpUrvamiti ahamahamikA / ullUlo maMgaladhvaniH ||84|| bhAvArtha - je kumAravihAra maityanI aMdara kinarIonA tAra dhvanine sparza karanArA gaMdhAra grAma rAganA avAjothI 'huM pahelI huM pahelI' ema caDasAcaDasIthI vAsanA vaDe kramane toDI thatA evA devIonA maMgala ghoSathI amRtane varSAvanArA zruti - zravaNagRhamAM paraspara ekabIjAnA uMcA gAyanano taphAvata uDI javAthI kiMnaranI strIo devIo upara bhAre roSa karI temanA gAyanane vyartha karatI hatI ane devIo kiMnaranI strIo upara bhAre roSa karI temanA gAyanane vyartha karatI hatI. 84 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara AvelA saMgItagRhamAM kiMnaranI strIo gItadhvani ane devIo maMgaladhvani karavA Ave che. te vakhate temanI vacce 'huM pahelI gAu, huM pahelI gAuM' evI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam caDasAcaDasI thavAthI teo paraspara eTalA badhA dhvanio kare che ke, temanI vacce rAganI uccatAno taphAvata jaNAto nathI, tethI kinaranI strIo devIo tarapha moTo roSa karI temanA maMgala gItane vyartha kare che ane devIo kiMnnaranI strIo para roSa karI temanA saMgItane vyartha kare che. A uparathI te caityamAM kiMnaranI strIo ane devIonA nitye uMcA saMgIta tathA maMgala dhvanio thAya che, ema darzAvyuM che. 84 ... azmAnastIvrarazmerghanatuhinabharaM saMharataH sahasye kurvaMto yatra dhUpajvalanamuparataklezamuccaiH prazasyAH / dveSAzca cchidrayaMtaH zikhikaNanikaraizcInacIrAvacUlAn zailUSANAM kathaMcijjanajanitamudaM vikSipaMtazca raMgaM // 85 // 95 avacUrNi :- yatra prAsAde sahasye pauSamAsi ghanatuhinabharaM saMharataH uparataklezaM yathA syAttathA dhUpajvalanaM uccaiH kurvataH prazasyAstIvrarazmerazmAnaH ca punaH zikhikaNanikarai, zailUSANAM cInacIrANAM avacUlAn chidrayaMtaH ca punaH kathaMcijjanajanitamudaM raMgaM vikSipaMto dveSyAH saMtItyadhyAhAraH / zailUSAH * naTA * iti bharatanATyAcArya: / cInacIraM videzIyadhavalavastraM tasya cUlAzcaraNAsteSAM avacUlAH pradezAstAn / dveSyA dviSTAH etAvatA yatra prAsAde mitrANi durjanAzca saMtItibhAvaH ||85|| bhAvArtha - je, kumAravihAra caityamAM poSa mAsanI aMdara sUryakAMtamaNio baraphanA samUhane toDI klezane zamAvAne dhUpane uMce prakAre prajvalita kare che, tethI te prazaMsA karavA yogya thAya che ane te ja pAchA potAnAmAMthI nIkaLatA agninA taNakhAnA samUhathI naTa lokonA cInAI vastronA cheDAne dajhADI chidravAlA karavAthI lokone hAsya utpanna karAvI raMgabhUmimAM vikSepa kare che, tethI te dveSa karavA lAyaka thAya che. 85 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara AvelA sUryakAMta maNio poSa mAsamAM kevA bane che? te viSe graMthakAra camatkArI rIte varNana Ape che. te sUryakAMta maNio tyAM mitra ane zatru - baMnenuM kAma kare che. jyAre te baraphane toDI, zItanA kalezane zamAvavAne dhUpa prajavalita kare che, tyAre te mitranA jevuM kAma kare che. ane jyAre . temanAmAMthI agninA taNakhA nIkaLavAthI tyAM nATaka karanArA pAtronA ucI jAtanAM cInAI vastrane dajhADI kANAM pADe che ane tethI lokone hAsya Ave evI rIte raMgabhUmimAM vikSepa kare che, tyAre teo zatrunA jevuM kAma kare che. A uparathI te caityanI aMdara sUryakAMta maNinI ane nATakanI zobhA darzAvI che. 85 gRhNIdhvaM pArijAtaprabhavasumanaso mAnasIyaiH payobhiH kuMbhAnApUrayadhvaM kuruta karipateH kalpanAM kiMcidamyAm / paulomi kSipramehi pracalata sabalA lokapAlAH purastAditthaM yasmin yiyAso rabhasavikasitAH svarganAthasya vaacH||86|| avacUrNiH- pArijAtaprabhavasumanasaH gRhNIdhvaM, mAnasIyaiH payobhiH kuMbhAn kalazAn ApUrayadhvaM, karipaterairAvaNasya kAMcidapUrvAM agyAM pradhAnAM kalpanAM racanAM kuruta, he paulomi tvaM kSipraM ehi, sabalA lokapAlA yUyaM pUrastAt agre' pracalata itthaM anena prakAreNa yasmin prAsAde yiyAMsoH gaMtumicchoH svarganAthasya iMdrasya rabhasavisakitA vAcaH saMti / paulomI iNdraannii| rabhasA paurvAparyavicArarAhityena vikasitA utphullAH / vAco vacanAni / sumanas zabdaH strIliMgo bahuvacanAMtaH // 86 // 1 A - agrataH / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - bhAvArtha - je kumAravihAra caityamAM javAnI IcchA karatA evA IMdranAM vacano A pramANe pUrvApara vicAra karyA vagara pragaTa thAya che - he devatAo, pArijAtanA puSpo grahaNa karo, mAnasa sarovaranA jalathI kalazo bharo, airAvaNa hAthInI upara koI apUrva uttama racanA karo, he IMdrANi, jaladI cAla, he lokapAlo, tame sainya sahita AgaLa yAlo." 86 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre e caityamAM IMdra paNa pUjA karavAnI IcchAthI taiyArI kare che ema darzAvyuM che. ane lokapAla ane IMdrANI sAthe Avelo IMdra te caityanAyaka zrI pArzvanAtha prabhunI pArijAtanA puSpothI ane mAnasa sarovaranA jala kalazothI pUjA karavAnI IcchA rAkhe che ane tene mATe taiyArI kare che. 86 hastotsaMgopaviSTasphuTamaNimukuTajyotirudyotitAzAmAtmIyAM ratnabhittAvadhirajani tanuM biMbitAM vIkSya yasmin / etata kSipramaMtarbhavanamabhinavaH ko'pyadRSTaH praviSTaH pUtkurvannitthamuccaiH klamayati nikara pUjako yAmikAnAm // 87 // .. avacUrNiH- adhirajani rajanImadhye hastotsaMgopaviSTasphuTamaNimukuTajyotirudyotitAzAM ratnabhittau pratibiMbitAM AtmIyAM tanuM vIkSya aMtarbhavanaM bhavanamadhye abhinavaH kopi adRSTaH praviSTaH kSipraM zIghraM eta eta Agacchata Agacchata itthamanena prakAreNa uccairatizayena pUtkurvan pokArayan pUjakaH pUjAkArakaH yAmikAnAM prAharikANAM nikaraM klamayati khedayati / hastayorutsaMgo madhyaM tatra upaviSTAH sthApitAH sphuTAH prakaTAH ye maNimukuTAsteSAM jyotIMSi' kAMtayastAbhiH udyotitA AzA yayA tAM // 87 // 1 A - jyotiSaH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98 zrIkumAravihArazatakam - bhAvArtha - je caityanI aMdara rAtre potAnA hAthanA madhya bhAge rAkhelA prabhunA spaSTa maNimaya mugaTanI kAMtiothI dizAone udhota karanArI potAnI mUrtinuM ratnamaya dIvAlanI aMdara pratibiMba paDeluM joI te caityano pUjArI (goThI) "cAlo, cAlo, jaldI A bhavananI aMdara koI navo mANasa (cora) adaSTa pesI gayo che.' ema uce svare pokAra karI karI paheregIronA samUhane kaMTALo Ape che. 87 " vizeSArtha - graMthakAre A zlokathI bhrAMtimAnuM alaMkAra darzAvI te caityanI maNimaya dIvAlanI zobhA varNavI che. ane te caityanA pUjArI (goThI)nI paNa bhrAMti sUcavelI che. caityapUjakanA hAthamAM rahelA prabhunA maNimaya mugaTanI kAMtithI dizAone prakAzita karatI te pUjakanI mUrti divAlamAM paDavAthI tene koI bIjo mANasa aMdara pesI gayo che, evuM jANI te paheregIrone pokAra karI bolAve che. paheregIro AvI tapAsa kare che, tyAM te vAta bhrAMtivAlI nIkale che. tevI rIte ghaNIvAra bhramathI pUjArI paheregIrone bolAvyA kare che ane tethI temane kaMTALo upajAve che. 87 zRMgasthebhyo haribhyaH pratibhayavazataH kAtaraH svaHkareNunazyan daityAMganAnAM mukhakamalavanaM neSyate hAsyalakSmIm / tasmAdAroDhumuccaiHzravasi hayapatau sAMprataM sAMprataM vaH paulomI zakramevaM nigadati calitaM yasya yAtrotsavAya // 8 // ___ avacUrNiH- zRMgasthebhyaH haribhyaH pratibhayavazataH kAtaro nazyan svaHkareNurairAvaNagajaH daityAMganAnAM mukhakamalavanaM hAsyalakSmI neSyate prApayiSyate tasmAtkAraNAvo yuSmAkaM hayapatau uccaiHzravasi AroDhuM carituM sAMpratamidAnI sAMprataM yuktaM evamanena prakAreNa paulomI iMdrANI yasya prAsAdasya yAtrotsavAya Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam calitaM zakraM prati nigadati vadati / pratItyanuktamapi grAhyaM / NIdhAtuH 'pAThe dhAtvA ' (siddhahema, 2/2/17) "viSyanti (siddhahema.. 5/3/4) iti syate guNe ca neSyate dvikarmakaH / uccaiHzravA iNdrhyH| idaM kAvyaM sUtrapratau hastotsaMgopaviSTetyasya kAvyasyAgragamapi adhikArAdgRhNIdhvamiti kAvyasya purato vAcyam // 8 // bhAvArtha - je kumAravihAra caitya pratye cAlelA IMdrane IMdrANI A pramANe kahe che - he svAmI, te caityanA zikhara upara pratimA rUpa rahelA siMhonA bhayathI tamAro airAvaNa gajendradaityonI strIonA mukha rUpa kamalonA vanane hAsyanI zobhAne pamADaze, tethI hAla tamAre ucca zravA nAmanA azvapati upara caDavuM yogya che. 88 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI yAtrA karavAne taiyAra thaI cAlatA IMdrane IMdrANI kahe che ke tame airAvaNa hAthI upara caDIne tyAM : jazo nahIM, kAraNa ke, te caitvanA zikhara upara siMhanI pratimAo che, tethI tamAro hAthI bhaya pAmI bhaDakIne nAsI jaze, te joI daityonI strIone tamAruM hasavuM Avaze - arthAt teo tamArI mazkarI karaze, mATe tamAre ucca zravA ghoDA upara besIne tyAM javuM yogya che. A uparathI te caityanA zikhara upara racelA siMho pratisArUpe che, te chatAM te sAcA siMho hoya tevA dekhAya che; ema caityanI ucI zilpakalA kavie darzAvI che. 88 rAkAbharturmayUkhairupacayamadhikaM laMbhite yasya caMca caMdrAzmastaMbhabhittiprabhavanavarucAM kuTTime vyomabhAji / . vizrAmyato vihaMgA himagirizikharotsaMgavedIbhrameNa kSoNIpIThe ninAdaistumulitaviyato lolapakSAH pataMti // 89 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) zrIkumAravihArazatakam avacUrNi:- yasya prAsAdasya rAkAbhartuH pUrNimeMdoH sphaTikajayitayA mayUkhaiH kiraNaiH upacayaM vRddhiM adhikaM yathA syAttathA laMbhite prApite vyomabhAji caMcaccaMdrAzmastaMbhabhittiprabhavanavarucAM kuTTime himagirizikharotsaMgavedIbhrameNa vizrAmyataH lolapakSAH vihaMgAH ninAdai rAvaiH tumulitaviyataH kolAhalitavyomAnaH kSoNIpIThe pataMti / caMcaccaMdrAzmAnazcaMdrakAMtAsteSAM staMbhA bhittayastAbhyo prabhavA navInA rucaH tAsAM / kuTTime baddhabhUmike // 89 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI caLakatA caMdrakAMta maNinA staMbho tathA dIvAlomAMthI utpanna thatI navIna kAMtiothI AkAzanA bhAgamAM thayelo jamInano dekhAva pUrNimAnA caMdranA kiraNothI adhika vRddhine pAme che, te upara pakSIo himAlaya parvatanA zikharanA madhya bhAganI vedikAnA bhramathI vizrAMta thavA jAya che, tevAmAM teo zabdothI AkAzane gajAvatAM ane pAMkhone taraphaDAvatAM pRthvI tala upara paDe che. 89 vizeSArtha - A zlokamAM kavi brAMtimAnuM alaMkArathI caityanI caMdrakAMta maNimaya zobhAnuM camatkArI varNana kare che. te caityanI aMdara cAre tarapha caMdrakAMtamaNio jaDelA che; jyAre pUrNacaMdrano prakAza tenI upara paDe che, te vakhate te maNionI kAMtimAM vadhAro thAya che, tene laIne AkAzamAM jamInano dekhAva thaI rahe che. AthI uce uDatA pakSIone himAlaya parvatanA zikharanI vedInI bhrAMti thAya che, tethI teo te upara besavA jAya che, tevAmAM teo zabdothI AkAzane gajavatA ane potAnI pAMkho phaphaDAvatA nIce pRthvI upara paDe che. 89 pratirajani nizIthe yatra netraikalehyAn tridazapurapuraMdhrIrAsakAn dRSTukAmAH / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam satatamadhivasaMtyo yAmikAnAM kuTIre nagarahariNanetrAH preyasaH khedayaMti // 10 // - avacUrNiH- yatra prAsAde nizIthe madhyarAtre pratirajani nekalehyAn tridazapatipuraMdhrIrAsakAn dRSTukAmAH yAmikAnAM kuTIre tRNaukasi satataM adhivasaMtyaH nagarahariNanetrAH preyaso vallabhAn khedayaMti uccATayaMti // 20 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara pratyeka ardharAtrie netrothI nIrakhavA lAyaka evA IMdronI devIonA rAsaDAne jovAnI IcchAthI peheregIronI parNakuTImAM satata nivAsa karI rahetI nagaranI strIo potAnAM priya patione ucATa karAve che. 90 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara dareka ardha rAtre IMdronI strIo-devIo rAsaDA levAne Ave che. te rAsaDA jovAne mATe nagaranI strIo AvI tyAM rahelA paheregIronI jhupaDIomAM vAsa kare che, temane zodhavAne mATe temanA patio ghaNAM ucATa karatAM cAre . tarapha bhamyA kare che. AthI graMthakAre te prabhAvika caityamAM dararoja ardha rAtre devImo rAsA sevAne mAve cha,' sebha 049||vyuN che. 80 / .. labdhvA sAmrAjyalakSmI kimapi kalayato'haMkRtiM zItarazme runmattaiH kAMtikAMDaiH sphaTikajayitayA channatAM laMbhitasya / vaktrANyAzAMganAnAM kapizarucivazAtsagbhiruttaMsayadbhiH kuMbhaida~Daizca hemnaH kathayati janatA yasya rAkAsu sattAm // 11 // avacUrNi:- sAmrAjyalakSmI labdhvA sphaTikajayitayA kimapi ahaMkRtiM ahaMkAraM kalayataH zItarazmeH unmataiH kAMtikAMDai rucisamUhaiH channatAM laMbhitasya yasya prAsAdasya AzAMganAnAM digaMganAnAM vaktrANi kapizarucivazAt sragbhiH mAlAbhiruttaMsayadbhiH bhUSayabhiH hemnaH suvarNasya kuMbhaiH ca punaH daMDaiH Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] zrIkumAravihArazatakam rAkAsu sattAM sadbhAvaM janatA kathayati / channatAM AcchAditattvaM / janatA janasamUhaH / unmattairaskhalitapracAraiH / laMbhitasya prApitasyeti vizeSaNamapi prAsAdasya jJeyam // 21 // bhAvArtha - pUrNimAnI rAtriomAM sAmrAjyanI lakSmIne prApta karI sphaTika maNino jaya karavAthI ahaMkArane pAmelA caMdranA unmatta kAMtinA samUhe AcchAdita karelA je caityanI sattAne loko dizArUpI strIonA mukhone pILI kAMtine lIdhe mAlAothI vibhUSita karatA evA suvarNanA kalazothI ane daMDothI kahe che. 91 ' vizeSArtha - pUrNimAnI rAtre caMdra pUrNa sAmrAjyane pAme che ane te potAnI kAMtithI caityanA sphaTika maNine jItI le che, eTale tenAmAM ahaMkAra utpanna thAya che. tethI te potAnA unmatta eTale akhkhalitapaNe pracAra karanArA kiraNothI caityanI dizAonA mukhone eTale agra bhAgone vyApta karI caityane AcchAdita karI le che. te vakhate caitya upara rahelA suvarNanA kalazo ane daMDone joI loko caityanI sattAne jANe che, eTale "caitya hayAta che' evuM temane bhAna thAya che. A uparathI caityanA suvarNa kaLazo ane dhvajadaMDonI zobhA ati uttama hatI, ema graMthakAre darzAvI ApyuM che. 91 yasminnityaM nizIthe jinapaticaraNAMbhojapUjAvidhAnazraddhAvardhiSNuharSAt kramalayavimukhAn kurvatastAMDavAni / gIrvANAn draSTukAmAH savidhasahacarIsaMbhRtottAlamAlAn paurAH svarNopacAraiH praharakamanizaM yAmikAnarthayate // 12 // avacUrNi:- yasmin prAsAde nizIthe madhyarAtre. jinapaticaraNAMbhojapUjAvidhAnazraddhAvarddhiSNuharSAttAMDavAni nATakAni kurvataH Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 10] kramalayavimukhAn savidhasahacarIsaMbhRtottAlamAlAn gIrvANAn draSTukAmAH paurAH nAgarikAH svarNopacAraiH yAmikAn praharakaM anizaM arthayaMte yAcaMte / svarNasya upacArAH satkArAH taiH / kramaH paripATI layo dhyAnaM tayoH vimukhAH parAGmukhAH / savidhe samipe yAH sahacaryaH sakhyaH tAbhiH saMbhRtA bhRtA uttAlAH phAlAsteSAM mAlA oghaH // 92 // bhAvArtha - kumAravihAra caityamAM ardharAtre pArzvanAtha prabhunA caraNa kamaLanI pUjA karavAnI zraddhAthI vRddhi pAmatA harSane laIne paripATI tathA dhyAnathI vimukha thaI nATaka karatA, ane potAnI samIpe rahelI sahacarIoe jemanA tAlanA samUhane dhAraNa karelA che, evA devatAone jovAnI IcchA rAkhatA nagarajano paheregIrone suvarNano satkAra karI jovAnA pahoranI mAgaNI kare che. 92 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara ardharAtre devatAo nATaka karavA Ave che, te vakhate temane pUjA karavAnI eTalI badhI zraddhA vadhe che ke, jenA harSathI teo pUjAnI paripATI tathA dhyAnathI vimukha * thaI nATaka karavA maMDI jAya che, te vakhate temanI sahacarI devIo temane tAla Ape che. A dekhAva jevAne nagaranA purUSone eTalI badhI IcchA utpanna thAya che ke jethI teo paheregIrone suvarNa dravyanI lAMca ApI temano pahero levAnI mAgaNI kare che. kAraNake jo teo paheregIronuM kAma kare to temane divya nATaka jevAno lAbha maLe. 9ra yatrAlekhyasabhAsu citraracanAsaubhAgyasaMpAdanAsaMraMbhaH phalameti zilpakRtinAmekatra bhittau kvacit / sAMmukhyaM bhajatAM punarmaNizilAvyAsaMgaraMgattviSAM biMbollAsavazena citraghaTanA bhittyaMtarANAmapi // 13 // che ke - parivaTirnayo | Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) zrIkumAravihArazatakam ____ avacUrNi:- yatra prAsAde AlekhyasabhAsu kvacidekatra bhittau zilpakRtinAM citraracanA saubhAgyasaMpAdanAsaMraMbhaH phalaM eti / punaH sAMmukhyaM bhajatAM maNizilAvyAsaMgaraMgattviSAM bhittyaMtarANAmapi biMbollAsavazena citraghaTanA bhavet / zilpaM citraM tasminakRtinazcaturAH citrakarA ityarthaH / sAMmukhyaM saMmukhatvaM / ratnazilAnAM vyAsaMgaH saMgastena raMgatyaHcalaMtyastviSaH kAMtayo yeSAM / . bhittyaMtarANAM anyAsAM bhittInAM / anyA bhittayo bhittyaMtarANi // 13 // | bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelI citrazAlAone viSe . koI eka bhitanI aMdara citrakAronA saubhAgya saMpAdanano saMraMbha phaLane prApta kare che, tenI sanmukha AvelI bIjI bhIMto ke jemanI kAMtio ratnamaya zilAonA saMgane laIne calAyamAna thayelI che, te pelI bhIMtanA pratibiMbanA ullAsane lIdhe temanI aMdara paNa evA ja citranI ghaTanA thaI jAya che. 93 vizeSArtha - graMthakAra have te caiityanI citrazALAnuM varNana kare che. te caityanI aMdara AvelI citrazALAomAM koI bhIMta upara citrakAroe potAnI kArIgarIthI koI evAM suMdara citro racelAM che ke je tevAM citro bIjI bhIMto upara thaI zakyAM nathI, paraMtu ratnamaya zilAonA saMgane laIne temanI kAMtiomAM pelI suMdara citravALI bhIMtanuM pratibiMba paDe che, tethI bIjI bhIMtonI aMdara paNa tevI ja citraghaTanA dekhAya che. 7 bherIbhAMkArapUrapraNayamukurito ghoraghoraiH prasarpan ghaMTATaMkAraghoSaiH pratinaditaghanairlabhito mAMsalatvam / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 10pa . urvImApUrya tUryadhvaniranavarataM smArayan tApakSa prAMtAghAtAMstrisaMdhyaM racayati cakitaM yatra pAtAlalokaM // 14 // ____ avacUrNiH- yatra prAsAde bherIbhAMkArapUrapraNayamukurito ghoraghoraiH ghaMTATaMkAraghoSaiH prasarpan pravarddhamAnaH pratinaditaghanaiH mAMsalatvaM puSTatvaM laMbhitaH prApitaH anizaM tAyapakSaprAMtAghAtAn smArayan urvI pRthvI ApUrya pUrayitvA tUryadhvaniH vAditradhvaniH pAtAlalokaM trisaMdhyaM cakitaM racayati / bheryo vAdyavizeSAMsteSAM bhAMkArAH zabdAsteSAM pUraH samUhastasya praNayaH saMzleSastena mukuritaH mukura AdarzastadvadAcaritaH pratibiMbita ityarthaH / tA? gruddH| pannagAstAAdvibhyati iti bhAvaH // 14 // bhAvArtha - je caityanI aMdara bherI nAmanA rAjAnA bhAkAra zabdonA samUhanA snehathI darpaNanI jema pratibiMbita thayelo ane ati ghora ghaMTAonA TaMkArAnA ghoSathI vRddhi pAmato ane pratidhvanionA raNakArathI puSTa thayelo vAjiMtrono dhvani pRthvIne pUrI pAtAlalokane nAgalokane garUDa pakSInI pAMkhonA cheDAnA AghAtanuM smaraNa karAvI bhayabhIta kare che. 94 ' vizeSArtha - A zlokathI kavi kumAravihAra caityanA vAjiMtronI samRddhi varNave che te caityamAM bherInA bhAkAro tathA ghaMTAonA TakorAo eTalA badhA thAya che, ke tenA pratidhvani sAthe te dhvanino avAja pRthvIne purI pAtAla sudhI pahoMce che. te vakhate pAtAlavAsI sarpone garuDanI pAMkhonA cheDAnA AghAtanuM smaraNa thAya che, eTale teo - bhayabhIta thaI jAya che. sapa garuDathI bhaya pAme che, e vAta prasiddha che. 94 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - . parvonmIlanmahimnA gurusaralavapuHprAMtapItAMbareNa svarNavyAsarpidhAmnA kRtasatatapadaM ketudaMDena mUrdhni / advaitaM daivateSu prasabhamabhidadhat pArzvanAthasya dUrAdUrvIbhUtAMgulIkaH kara iva yadiha kSoNivadhvA vibhAti // 15 // - avacUrNiH- iha pattane parvonmIlanmahimnA gurusaralavapuHprAMtapItAMbareNa svarNavyAsarpidhAmnA svarNasya vyAsarpi prasaraNazIlaM dhAma tejo yasya tena ketudaMDena mUrdhni kRtasatatapadaM yaccaityaM kSoNivadhvAH pArzvanAthasya daivateSu advaitaM prasabhaM yathA syAttathA abhidadhat kathayan dUrAdUrvIbhUtAMgulIka: kara iva vibhaati| parvasu pauSe zrIpArzvanAthajanmAdikalyANakeSu paMcapA vA unmIlan varddhamAno mahimA yasya advaitaM ekatvaM / guru mahat saralaM dIrgha yat . vapustasya prAMtA avayavAstaiH pItaM lakSaNayA vyApta aMbaraM yena // 15 // - bhAvArtha - parvane viSe jeno mahimA vRddhi pAmelo che, moTA ane sarala evA zarIranA avayavothI je AkAzane vyApta karanAro che ane jenuM teja suvarNathI prasarI raheluM che evA dhvaja daDe jenA zikhara upara haMmezA sthAna kareluM che evuM je kumAravihAra caitya devatAomAM pArzvanAtha advitIya che" ema AgrahathI kaheto ane jenI eka AMgalI ucI karelI che, evo pRthvIrUpI strIno hAtha hoya, tevuM dekhAya che. 95 vizeSArtha - te kumAravihAra caitya upara moTo dhvajadaMDa hato, te upara kavi usvekSA kare che. pauSamAsamAM jyAre pArzvaprabhunA janma vagere kalyANaka Ave che, tyAre te dhvajadaMDano mahotsava thAya che. ane te dhvajadaMDanA avayavo moTA ane sarala che. tethI te AkAzamAM vyApI rahelo che. vaLI tenI upara suvarNa maDheluM hovAthI te ghaNo tejasvI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 107 dekhAya che, Avo dhvajadaMDa jenA zikhara upara che, evA te caityane uddezIne kavi usvekSA kare che ke, e dhvajadaMDavALuM caitya pRthvIrUpI strIno hAtha che, te eka ucI AMgaLI karI lokone jaNAve che ke, 'sarva devatAomAM pArzvanAtha prabhu advitIya che, temanA jevo bIjo koI deva nathI. lokomAM paNa ekanI saMkhyA batAvAne mATe hAthanI eka AMgaLI ubhI karavAno pracAra che. 95 pazyaMstyaktanimeSamadbhutatamAMstAMstAnbahirmadhyagAn bhUmAnitaretarAdhanAkSika heDa para martyatve'pi jinaprabhAvavazataH prAptAmaratvaH kSiti padbhyAM kazcidasaMspRzaMstata ito yasyAMgaNe bhrAmyati // 16 // avacUrNiH- yasya prAsAdasya aMgaNe tyaktanimeSaM yathA syAttathA adbhutatamAn tAn tAn madhyagAn bhUbhAgAnbahiH pazyan itaretarAMgaghaTanAt parairutkSipya utpATitadehaH padbhyAM kSitiM asaMspRzanmartyatve'pi manuSyatve'pi jinaprabhAvataH prAptAmaratvaH kazcitpuruSaH itastato bhraamyti| devo'pi caturaMgulena bhuvaM na spRzati vimAnAdinA utpATitadehaH syAt / etAvatA tilaH patito'pi * yatra na mAti evaMvidho janAnAM saMmardo yatrAstIti bhAvaH // 16 // bhAvArtha - koI purUSa te kumAravihAra caityanA AMgaNAmAM . bAharathI tenA ati adbhuta madhyamAM rahelA bhUminA bhAgane animeSa diSTie joto hato, paraspara bhIDamAM rahelA eka bIjAnA aMganI ghaTanAthI bIjAoe tenA dehane ucakI lIdho eTale pRthvIne sparza karyA vagara Ama tema bhamato hato, te jANe manuSyapaNAmAM paNa jina bhagavaMtanA prabhAvathI devapaNAne prApta karyuM hoya, tevo dekhAto hato. 96 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre te caityanI aMdara thatI lokonI bhAre bhIDa darzAvI che. te caityanA AMgaNAmAM koI purUSa AvI tenI ramaNIya bhUminA bhAgane bAhara rahI ekI najare joto hato, te lokanI bhIDamAM AvatAM tene bIjAoe UMcakI lIdho hato, tethI pRthvIne aDakyA vagara Ama tema bhamavA lAgyo. te upara kavi usvekSA kare che ke, zrI jina bhagavAnanA prabhAvathI te purUSe jANe manuSyapaNAmAM paNa devapaNuM prApta karyuM hoya, tevo te dekhAto hato, devatA animeSa daSTie (maTakuM mAryA sivAya) jue che, tema te purUSa caitya bhUminA ramaNIya bhAgane tevI daSTithI joto hato, devatA pRthvIthI uce cAle che, eTale devatAnA caraNa pRthvIne aDakatA nathI, tema te purUSa bhIDane laIne bIjAoe UcakavAthI pRthvIne sparza karyA vagara bhamato hato.. A uparathI kavie ema darzAvyuM che ke, te caityamAM eTalI badhI bhIDa hatI ke, jo talano dANo paNa nAkhyo hoya to te jamIna upara paDato na hato. 96 bhAgyaprAgalbhyalabhyAM kimaparamamarairapyasAdhyAmavAcyAM azraddheyAmazeSatrijagadabhinutAM yasya sauMdaryalakSmI / nidhyAyannirnimeSaM pulkghnvpulocnaanaaN sahasram / spaSTaM tuSTAva sRSTiM kSitimadhivasatAM mAnavAnAM ca zakraH // 17 // ___ avacUrNiH- yasya prAsAdasya bhAgyaprAgalbhyalabhyAM avAcyAM azraddhayAM azeSatrijagadabhinutAM aparaM kiM amarairapi asAdhyAM niSpAdayitumazakyAM sauMdaryaM saubhAgyaM tasya lakSmI nirnimeSaM nirdhyAyan pulakaghanavapuH zakraH spaSTaM locanAnAM sahasraM ca punaH kSitiM pRthvImadhi madhyaM adhivasatAM mAnavAnAM sRSTiM sarjanaM tuSTAva stauti sma / avAcyAM vaktumazakyAM azraddhayAM zraddhAtumayogyAM // 97 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 10] bhAvArtha - moTA bhAgyathI lAbha thAya tevI, vacanathI na kahI zakAya tevI, zraddhA karavAne ayogya, sarva traNa jagatanA lokoe stavelI, vadhAre zuM kahevuM, devatAothI paNa na karI zakAya tevI je kumAravihAra caityanA saudaryanI lakSmIne animeSa dRSTie nIrakhato evo IMdra zarIrane romAMcita karI potAnA hajAra netrone ane pRthvI para rahenArA manuSyonI sRSTine spaSTa rIte stavato hato. 97 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI ghaNAM bhAgyathI labhya, anirvacanIya, azraddheya ane traNa jagatanA lokoe stavelI sauMdarya lakSmI joI IMdranA zarIramAM romAMca thaI jAya che ane te vakhate te potAnA hajAra netronI ane mAnava sRSTinI bhAre prazaMsA kare che. kAraNa ke, tenA hajAra netro A caityanA sauMdaryane jovAmAM vadhAre upayogI thAya. ane A pRthvI upara vasatA lokone paNa A caityanA darzanano lAbha maLe che. A uparathI graMthakAre darzAvyuM che ke, te caityanI zobhA eTalI badhI uttama hatI ke, jene joI devatAono svAmI Idra paNa cakita thato hato. 97 yasya dhvajAn gaNayituM kanakAvalIDhAn UrdhvaM zirodhimadhikaM pathi kurvatInAm / kuMbhA kuraMgakadRzAM zirasaH pataMto yUnAM ciraM vipaNinAM janayaMti hAsyam // 18 // - avacUrNiH- yasya prAsAdasya kanakAvalIDhAn dhvajAn gaNayituM saMkhyAtuM pathi mArge adhikaM UrdhvaM zirodhiM kurvatInAM kuraMgakadRzAM zirasaH pataMtaH kuMbhAH vipaNinAM haTTavaNijAM yUnAM taruNAnAM ciraM cirakAlaM hAsyaM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam janayaMti / kanakAvalIDhAn kanakadaMDalagnAn / zirodhiM grIvAM zirasaH mastakAt / kuMbhAH pAnIyaghaTAH // 28 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanA suvarNathI jaDelA dhvajadaMDo gaNavAne potAnI Doka vadhAre ucI karatI evI nagaranI strIonA mastaka uparathI rastAmAM paDI jatA evA ghaDAo bajAranA tarUNa vepArIone hAsya utpanna karatA hatAM. 98 vizeSArtha - rastAmAM jala bharI cAlI jatI nagaranI strIo te caityanA suvarNamaya dhvaja daMDone ucI Doka karI gaNatI hatI, te vakhate vadhAre Doka ucI thavAthI temanA mastaka uparathI pANInA ghaDAo paDI jatA hatA, te joI bajAranA juvAna purUSo hasatA hatA. A uparathI. kavie te caityamAM asaMkhya suvarNanA dhvaja daMDo hatA, ema darzAvyuM cha. 88 yasyottuMgaviTaMkalIDhaviyataH pAtuM zriyaM pezalAM durottAnitakaMdharaM nidadhatAM baddhAnubaMdhA dRzaH / paurANAmanavekSaNe miladuraHsaMghaTTabaddhakrudhA - manyonyaM nRpavartmani pratikalaM kolAhalaM jAyate // 19 // ___ avacUrNiH- uttuMgaviTaMkalIDhaviyataH yasya prAsAdasya pezalAM manojJAM zriyaM pAtuM draSTuM dUrottAnitakaMdharaM dUraM uttAnitA UrdhvaM kRtA kaMdharA grIvA yatra kriyAvizeSaNametat dUrottAnitakaMdharaM yathA syAttathA baddhAnubaMdhA dRzaH nidadhatAM dharatAM miladuraHsaMghaTTabaddhakrudhAM paurANAM nAgarikANAM anavekSaNe'navalokane nRpavartmani anyonyaM parasparaM pratikalaM niraMtaraM kolAhalaM kalakalo jAyate varttate / baddho'nubaMdha Adaro yAbhistAH baddhAnubaMdhA iti Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSaNaM / 'kapotapAlI viTaMkaH' iti nAmamAlA tena lIDhaM vyAptaM viyat AkAzaM yena tat // 19 // | bhAvArtha - uMcA viTaMkathI* AkAzane vyApta karI rahelA je cityanI suMdara zobhA jevAne uMcI Doka karI AdaravALI daSTione dhAraNa karatA nagaranA loko eka bIjAne na joI zakavAthI ane paraspara chAtIonA saMghaTTane laIne krodha utpanna thavAne lIdhe rAjamArganI aMdara temano kolAhala niraMtara thayA kare che. 99 vizeSArtha - jAhera rastAnI aMdara cAlatA loko ucI Doke karI kumAravihAra caityanI zobhAne jotAM paraspara joI zakatA nathI, tema vaLI paraspara chAtIonA dabAvAthI temane krodha utpanna thAya che. tethI lokono moTo kolAhala thaI paDe che. AthI caityanI suMdara zobhAno utkarSa graMthakAre darzAvyo che. 99 dikcakracuMbibhirudaMzuzazAMkakAMta, bittitviSAM vihipatane pratAH | ' vyomasthametaditi buddhirudeti yatra dezAMtarAdupayataH satataM janasya // 10 // ... avacUrNiH- udaMzuzazAMkakAMtabhittitviSAM dikcakracuMbibhiH pratAnaiH samUhai: pihitapIThatale yatra prAsAde dezAMtarAdupayataH Agacchato janasya vyomasthaM AkAzasthametat iti buddhiH satatamudeti utpadyate / pihitaM AcchAditaM pIThatalaM thaDAbaMdho yasya tasmin prAsAdavizeSaNam // 10 // * viTaMka zabdano artha chajAM thAya che, jenI upara pArevAMo bese che te. tenuM bIjuM nAma "kapotapAlI' kahevAya che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - prasaratA kiraNovALA caMdrakAMta maNionI dIvAlonI kAMtionA dizAonA cakrane vyApta karanArA samUha vaDe jenuM pIThatala DhaMkAI gayela che evA te prAsAdane viSe haMmezAM dezAMtarathI AvatA lokone "A caitya AkAzamAM rahyuM che,' evI buddhi utpanna thAya che. 10 ' vizeSArtha - A zlokathI kavie te caityanI vizvamAM vikhyAti darzAvI che. dezAMtaranA ghaNA loko te caityanI yAtrA karavAnuM Ave che. ane te ajANyA loko jyAre tene prathama avaloke che, te vakhate te caityamAM rahelAM caMdrakAMtamaNionI kAMtino puMja tene AsapAsanI dizAomAM eTalo badho vyApI jAya che, ke jethI te prAsAdanuM pIThatala DhaMkAI jAya che tethI teo te caityane AkAzamAM raheluM jANe che. 100 zeSAhaH zitayaH phaNAmaNibhuvaH zoNA jinAMgodbhavAH / zvetAH kAMcanakalpitAMgadaruhaH pItAH prabhArAzayaH / nityAn yatra vicitravarNasubhagAn netraikagamyasthitIn bAhyAbhyaMtaramaMDapeSu taralAMzcaMdrodayAn kurvate // 101 // ___ avacUrNiH- yatra prAsAde bAhyAbhyaMtaramaMDapeSu zeSAhe: zitayaH phaNAmaNibhuvaH zoNA jinAMgodbhAvAH zvetAH kAMcanakalpitAMgadaruhaH pItAH prabhArAzayaH prabhAsamUhAH vicitravarNasubhagAn netraikagamyasthitIna netrANAM ekA gamyA dRSTuM yogyA sthitiryeSAM caMdrodayAnAM tAn netraikagamyasthitIn nityAn avinazvarAn taralAn capalAn caMdrodayAn kurvate / nIlaM kRSNamekamiti nyAyAt paMcavarNAH prabhArAzaya iti gamyam // 101 // bhAvArtha - je caityanI aMdara bAharanA ane aMdaranA maMDapone viSe nitya rahelA caMdaravAne zeSanAganI nIlI, tenI phANAnA maNinI rAtI, prabhunA aMganI dhoLI ane prabhue dharelA suvarNanA bAjubaMdhanI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam pILI evI kAMtionA samUha nitya, vicitra vaNathI suMdara, netrone darzanIya sthitivALA ane capaLa kare che. 101 vizeSArtha - A kAvyathI graMthakAra caityanA bAhara ane aMdaranA maMDapone viSe bAMdhelA caMdaravAnuM camatkArI rIte varNana kare che. prabhunI pratimAne viSe paMcavarNI kAMti rahelI che, eTale prabhunA mastaka para rahelA zeSanAganI nIlakAMti che, zeSanAganI phaNAnA maNinI rAtI kAMti che, prabhunA aMganI zveta kAMti che. ane prabhue dhAraNa karelA suvarNanA bAjubaMdhanI pIlI kAMti che - e paMcavarNI kAMtine laIne tyAM bAMdhelA caMdaravAo paNa paMcavarSI thavAthI netrone jovA lAyaka bane che, te sAthe te capaLa dekhAya che. AthI graMthakAre prabhunI pratimAnA sauMdaryanuM digdarzana karAvyuM che. nIla ane zyAma eka gaNAya che, tethI tene bhinna gaNavAthI paMcavarNa thAya che. 101 caMcanakSatrarAziMgrahanikaraparikSiptaparyaMkabhUmi - daMDena svarNadhAmnA parikaritavapurmUrddhalabdhAMbareNa / muktAdAmAvacUlasthapuTitavikaTaprAMtakoTenizIthe zvetacchatrasya lakSmI kalayati nikhilAM yatra rAkAzazAMkaH // 102 // , avacUrNi:- yatra prAsAde nizIthe caMcannakSatrarAzigrahanikaraparikSiptaparyaMkabhUmiH svarNadhAmnA UrdhvalabdhAMbareNa daMDena parikaritavapuH rAkAzazAMkaH pUrNimAcaMdraH muktAdAmAni muktAhArAH teSAM avacUlAH gucchAH taiH sthapuTitA viSamonnatAH vikaTA vistIrNAH prAMtA avayavAsteSAM koTayo yasya tasya zvetacchatrasya nikhilAM lakSmI kalayati / parikSiptA vyAptA / paryaMkabhUmiH parisarabhUmiH / mUrddhani mastake labdhaM prAptaM aMbaraM AkAzaM vastraM vA yena tena / "parikaritaM viddhaM vapuryasya saH // 102 // 1,2,4 A - vyti| 3 A - parikara / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je caityanI aMdara caLakatA nakSatro, rAzio ane grahonA samUhathI jeNe AsapAsanI bhUmine vyApta karelI che ane suvarNanA tejavALA ane mastaka upara aMbara (AkAza pakSe vastra) ne prApta karanArA daMDathI jenuM zarIra vyApta thayeluM che evo pUrNimAno caMdra motIonA hAranA gucchothI viSama ane uMcA vistAravALA prAMta bhAganI aNiovALA zveta chatranI pUrNa zobhAne pAme che. II10rA ' vizeSArtha - A zlokathI kavi caMdrane chatranI sAthe sarakhAve che. te ucAM caitya upara Avelo caMdra chatranI pUrNa lakSmIne-zobhAne prApta kare che. chatranI nIce daMDa hoya che, tema caMdranI nIce te caityano uco dhvajadaMDa che. uce rahelA caMdra nakSatra-tArA maMDalane vyApta karelAM che, ane tenA mastaka upara AkAza AveluM che. AthI motIonA hAranA gucchavALA chatra daMDanA jevo dekhAva lAge che. ahiM aMbara zabdanA be artha thAya che. dhvajadaMDanA mastaka upara aMbara-AkAza AveluM che ane aMbara-vastra paNa AveluM che. motIone ane tArA maMDalane sarakhAvI kavie pUNoMpamA alaMkAre varNavyo che. 102 divyazravyAvadhInAM dviSati madhumucAM veNuvINAravANAM tUryodgIrNe zravAMsi sthagayati ninade nirdayAsphAraghore / anyonyaM gAtragADhavyatikaranihatAzeSapANikriyANAM yAtrAyAM netranRtyairbhavati tanubhRtAM yatra kRtyopadezaH // 10 // ? A - Bta | Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . avacUrNi:- divyazravyAvadhInAM madhumucAM veNuvINAravANAM dviSati tUryodgINe nirdayAsphAraghore ninade zravAMsi sthagayati yatra prAsAde'nyonyaM gAtrAgADhavyatikaranihatAzeSapANikriyANAM tanubhRtAM netranRtyaiH kRtyopadezo mavati | "faso vAtRza:" (siddhahema, 2/2/84) tisUtraNa veNuvINAravANAmiti SaSThI / gAtrasya vapuSo gADhaM yathA syAttathA vyatikaraH saMmardaH tena nihatA hatA azeSAH pANikriyA hastacAlanAni yeSAM tanamratA | ghore raudra zA bhAvArtha - je caityanI aMdara divya gAyananI avadhi rUpa ane mAdhuryane varSanarA veNu, ane vINAnA zabdono veSa karanAra temaja nirdaya tADanathI bhayaMkara evo vAjiMtrono zabda jemanI karNedriyone DhAMkI deto hato ane paraspara zarIranA gADha dabANane laIne temanI hAthanI badhI kriyA haNAI gaI hatI; evA yAtrAne viSe AvelA prANIonA badhA kAryono upadeza netronA nacAvavAthI thAya che. 103 ' vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara vAjiMtrono dhvani eTalo moTo thato hato ke, je dhvani divya gAyananA avadhi rUpa ane . mAdhurya varSanArA veNu tathA vINAnA dhvaniono dveSa karato hato arthAt temane dabAvI deto hato. te dhvanine laIne tyAM yAtrAne mATe AvelA lokonA kAne baherA thaI jatA tethI teo eka bIjAnA zabdane sAMbhaLI zakatA na hatA. vaLI temanA zarIra paraspara bhIDamAM AvatA ane tethI temanA hAtha baMdhAI jatA hatA. jyAre vAjiMtronA dhvanithI kAna ane bhIDane laIne hAtha aTakI paDatA, tyAre teo AMkhonA IzArAthI paraspara kAryanI samajUtI ApatA hatA. A uparathI caityanA vAjiMtronI ane yAtrAnA utsavanI unnati darzAvI che. 103 che ke - | - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam eNAMkAMzunibhA prabhAM 'javanikAbhrAMtyottaraMgodbhavA - mutkSipya pravizaMti yatra saralasvAMtA janAH kecana / kecidrUpyakapATasaMpuTaparIrodhAvabodhAkulAH dvArodghATanimittamaMtikagataM yAcaMti devArcakam // 10 // _ avacUrNiH- yatra prAsAde eNAMkAMzunibhA uttaraMgodbhavAM prabhA javanikAbhrAMtyA utkSipya saralasvAMtAH kecana janAH pravizati / / rUpyakapATasaMpuTaparIrodhAvabodhAkulAH kecid dvArodghATanimittaM aMtikagataM devArcakaM yAcaMti / saralaM Rju svAMtaM mano yeSAM / kapATAnAM saMpuTaM yojanaM dAnaM vA tena parIrodhaH skhalanaM tasya avabodho jJAnaM tena AkulAH // 104 // bhAvArtha - je caityanI aMdara keTalAeka saraLa hRdayavALA loko caMdranA kiraNonA jevI dvAranA uparanA bhAganA maNionI kAMtine paDadAnI bhrAMtithI uMcI karI temAM praveza kare che ane keTalAeka tene rUpAnAM kamADa vAsI aTakAyata karI che ema jANI AkuLa-vyAkuLa thaI dvAra ughADavAne mATe pAse rahelA pUjArI (goThI) ne vinave che. 104 vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAre bhrAMtimAnuM alaMkArathI caityanA dvAranI zobhA varNavelI che. caityanA dvAranA uparanA bhAganI caMdranA kiraNonA jevI rUperI kAMti paDe che, tene keTalAeka bhoLA dilanA loko "A paDado che" evuM dhArI tene uce karI aMdara praveza kare che. ane keTalAeka loko "A dvAranAM rUperI kamADa baMdha karI aTakAyata karI che evuM jANI aMdara javAne AkuLa-vyAkuLa thaI dvAra ughADavAne mATe goThIne vinaMti kare che. 104 12 A - yama | Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 zrIkumAravihArazatakam ... - svacchedugrAvavedyAM vicakilarucayaH svarNavarNAH suvarNastaMbhAbhyarNeSu nIlopalataTanikare' barhiNaskaMdhabhAsaH / sAmrAH sUryAzmabhAbhiH kariSu ca cakitA vismitAH putrikAbhiryadvyAkhyAvezmaraMge dadhati naTabhaTIpATavaM pUH puraMdhyaH // 105 // avacUrNiH- svaccheMdugrAvavedyAM vicakilarucayaH svarNastaMbhAbhyarNeSu svarNavarNAH nIlopalataTanikare barhiNaskaMdhabhAsaH sUryAzmabhAbhiH sAsrAH sabASpAH ca punaH kariSu cakitAH putrikAbhiH vismitAH pUHpuraMdhyaH naTabhaTIpATavaM dadhati dharaMti / mallikA syAdvicakilaH / taTaM tIraM / barhiNo mayUrasya skaMdho T gata: | pU:purvya: mAranArtha: || bhAvArtha - svaccha evA caMdrakAMta maNionI vedikAne viSe mallikAnAM puSpa jevI kAMtivALI, suvarNanA staMbhanI samIpa suvarNI raMgavALI, nIlamaNinA taTa pAse mayUra pakSInA gaLAnA jevI kAMtivALI, sUryakAMta maNinI kAMtiothI netramAM azruvALI thatI, * hAthIonAM citrone laIne bhaya pAmatI ane putaLIothI vismaya *pAmatI nagaranI strIo je caityanI vyAkhyAnazALAnI raMgabhUmi upara naTaDIonA cAturyane dhAraNa karatI hatI. 109 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra kumAravihAra caityanI pAse * AvelI vyAkhyAnazALAnuM varNana kare che. te vyAkhyAna-zALAne raMgabhUminuM ane tenI aMdara AvatI strIone naTaDIonuM rUpaka Ape che. naTaDIo jema vividha varNanA veSa paherI rUdanano, bhayano ane vismayano dekhAva kare che tema te vyAkhyAnazALAmAM nagaranI strIono tevo dekhAva thato hato. te strIo caMdrakAMtamaNinI vedInI samIpa rahevAthI, mallikAnA puSpanA jevA dhoLA varNane dhAraNa karatI hatI. 1,2 A - nide / ... Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam suvarNanA staMbhonI pAse suvarNavarNI thatI hatI ane nIlamaNinI pAse mayUranI Doka jevI dekhAtI hatI. A pramANe paMcaraMgI banatI te strIo sUryakAMtathI azruvALI thatI, hastIonAM citrothI bhaya pAmatI ane putaLIone joI vismaya pAmatI hatI. A uparathI vyAkhyAnazALAnI samRddhi paNa kavie darzAvI che. 105 (118) yatra zraddhAturANAmajirabhuvi paribhrAmyatAM biMbayogAt / vyAlolAM vIkSamANo haritamaNimayIM netravallIM sphaTAsu / sAkSAdbhogIMdrazaMkAprabhavabhayabhavadvepathuvyastapANiH / . pUjAM pArzvasya loko viracayati sadA pUjakAnAM kareNa // 106 // avacUrNi :- yatra prAsAde ajirabhuvi paribhrAmyatAM zraddhAturANAM pUjakAnAM kareNa sphaTAsu haritamaNimayIM netravallIM biMbayogAdvyAlolAM capalAM vIkSamANo sAkSAdbhogIMdrazaMkAprabhavabhayabhavadvepathuH vyastapANiH lokaH pArzvasya pUjAM viracayati / vepathuH kaMpastena vyastAH pANayo yasya sH||106|| bhAvArtha je caityanA AMgaNAmAM bhamatA evA zraddhALu pUjakonA netronA sarpanI phaNAomAM pratibiMba paDavAnA yogathI nIlamaNimaya netra rUpa velane joI sAkSAt saMrpanI zaMkA thatAM te vaDe utpanna thayelA bhayane laIne jemane kaMpArI thaI AvatAM hAtha DhIlo thAya che, evA loko zrI pArzvanAtha prabhunI pUjA goThIone hAthe karAve che. 106 vizeSArtha - te caityanA AMgaNAmAM zraddhALu pUjako pharatA hatA, temanA netronAM pArzvanAtha prabhunA mastake rahelA sarpanI phaNAomAM pratibiMba joI, teo 'A pratyakSa sarpo che' ema dhArI manamAM zaMkita thatA hatA, ane tenA bhayathI kaMpAyamAna thatA hatA. tethI prabhunI pUjA karavAmAM temano hAtha aTakAto hato. pachI teo goThIone hAthe prabhunI ... Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 11 pUjA karAvatA hatA. A uparathI kavie pArzvanAtha prabhunA mastaka para chatrAkAre rahelA sarponI maNimaya zobhA sUcavI che. 106 madhye mAmupanIya darzaya mukhAMbhojaM kathaMcinmanAk bhrAtaryAmika kAmikasya mahatastIrthasya pArzvaprabhoH / itthaM yatra mahotsaveSu janatAsaMghaharuddhAdhvanAM vRddhAnAM vacanAni kasya karuNAM varSati na zrotrayoH // 107 // avacUrNi:- he yAmika bhrAtaH mAM madhye upanIya kAmikasya mahataH tIrthasya pArzvaprabhoH mukhAMbhojaM kathaMcit mahatA kaSTenApi manAk ISat darzaya itthaM yatra prAsAde mahotsaveSu janatAsaMghaTTaruddhAdhvanAM vRddhAnAM vRddhastrINAM vacanAni kasya zrotrayoH karuNAM na varSati / janatA janasamUhastasya saMghaTTaH saMmaIH tena ruddho mArgo yAsAM / upanIya prApya / kAmAn dadAtIti kAmikaH miva cartha: liNI . bhAvArtha - "he bhAI paheregIra, mane kaSTathI vacamAM laI jaI kAmane ApanArA moTA tIrtharUpa zrI pArzvanAtha prabhunuM mukhakamala jarA - batAva" A pramANe je caityanA mahotsavamAM lokonA samUhathI jemano mArga rUMdhAyelo che, evI vRddha strIonA vacano konA kAnamAM karUNAne varSAvatAM nathI. ? 107 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te kumAravihAra caityanA mahotsavamAM thatI lokonI bhIDanuM vizeSa varNana kare che. te bhIDamAM prabhunA darzanane nahIM prApta karI zakatI evI DozIo paheregIrone prArthanA kare che ke, "he bhAI, amane prabhunA mukhakamalanA jarA darzana karAva." A temanAM vacano sAMbhaLI dareka purUSane karUNA utpanna thatI hatI. 107 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) zrIkumAravihArazatakam bhUmnA dhUnayatoH ziraH pratidinaM vyAlokya lokottarAn tAMstAn yatra vicitraratnasubhagAn kuMbhAMstathA maMDapAn / sAzcarya pratitoraNaM pratizilaM pratyutsavaM tiSThato - . beMka jo ina nasya sahAmaMtavAstavayo: 08 ____ avacUrNiH- yatra prAsAde pratidinaM lokottarAn vicitraratnasubhagAn tAn tAn kuMbhAMstathA maMDapAn vilokya bhUmnA bAhulyena ziro dhUnayatoH sAzcaryaM sAdbhutaM pratitoraNaM pratizilaM pratyutsavaM tiSThatorAgaMtuvAstavyayo saddha vori me vyaHi na takSyate | bAlaMtuH prArthanAH III. bhAvArtha - prati divasa lokottara divya ane vicitra ratnothI suMdara evA te te kalazo ane te te maMDapone joI potAnA mastakane atizaya dhuNAvatA ane dareka toraNe, dareka zilAe ane dareka utsava Azcarya sahita rahetA evA paradezI mahemAna ane tyAMnA vatanI vacce koI jAtano bheda vidvAna purUSonA jANavAmAM Avato na hato. 108 vizeSArtha - te caityanI aMdara bahArathI Avelo paradezI ane tyAMno vatanI - e baMnenI vacce koI jAtano taphAvata jovAmAM Avato na hato; kAraNa ke tyAMnA haMmezanA vatanIne te caityane joI jevuM Azcarya thatuM, tevuM ja paradezI navA mANasane paNa thatuM hatuM. haMmezAM tyAM rahelA divya ane vicitra ratnothI suMdara evA kalazo ane maMDapo joI videzI ane vatanI baMne sarakhI rIte mastaka dhuNAvatA hatA. vaLI te caityanA dareka toraNe, dareka maNimaya zilAe ane dareka utsave teo baMne sarakhI rIte Azcarya pAmatA hatA. te uparathI vidvAna purUSo paNa videzI ane vatanIno taphAvata jANI zakatA na hatA. 108 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam gItodgAropahUtazrutibhirabhinavotkRSTanATyaprabaMdhaprAraMbhAkrAMtanetraiH snapanaparimalopArjitaghrANamaitryaiH / nityanaimittikaizca pratidivasabhavairutsavaireva yasya bhrazyatkAmArthakRtyaH spRzati purajanaH kopi nirvedmNtH||109|| ___avacUrNiH- yasya prAsAdasya gItodgAropahUtazrutibhiH ca punaH abhinavotkRSTanATyaprabaMdha prAraMbhAkrAMtanetraiHsnapanaparimalopArjitaghrANamaitryaiH nityaiH naimittikaiH pratidivasabhavairutsavaireva nizcayena bhrazyatkAmArthakRtyaH ko'pi purajanaH aMtarmanasi nirvedaM vairAgyaM spRzati / gItasya udgArA utpattayaH teSu upahUtA AmaMtritAH zrutayaH karNA yairutsavaiH // 109 // bhAvArtha - gAyananA uddagAromAM jemaNe karNedriyone AmaMtraNa kareluM che, navIna ane utkRSTa nATakonA prabaMdhanA AraMbhe jemAM netrone dabAvelA che ane snAtranA sugaMdhe jemAM nAsikA IdriyanI mitratA prApta karI che evA je caityanA nitya ane naimittika utsavothI jemanA kAmArthanA kAryo nizcayathI nAza pAmelA che evo koI nagarajana dayamAM nirveda - vairAgyano sparza kare che, eTale temane vairAgya utpanna thAya che. 109 vizeSArtha - graMthakAra A kAvyathI te caityanA nitya ane naiimittika utsavomAM vairAgya rasanuM darzana karAve che. jyAre mANasane vaiirAgya thAya che, tyAre tenAM karNadriya, netraMdriya ane nAsikeMdriya vagere potAnI kAma - vAsanAne choDI de che ane aMtaramAM nirveda-vairAgya utpanna thAya che, tema ahIM caityamAM AvelA nagarajanane mATe paNa tema bane che. tyAM thatAM saMgItane laIne tenI karNadriya, navIna nATako jevAne laIne teneMdriya ane snAtra jalanI khuzabune laIne nAsaMdriya - temAM tallIna banavAthI te IMdriyonI bIjI kAmanA nAza pAme che. tethI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122 zrIkumAravihArazatakam - tenA hRdayamAM nirveda - vairAgya utpanna thayelo dekhAya che. A uparathI te caityamAM utsavone viSe saMgIta, nATaka ane snAtravidhi bhAre ADaMbarathI thatA hatA, ema darzAvyuM che. 109 ... vyAlairbAlAnugajeMdraiH kapikarabharathegramyasArthAMzcaritraiH zraddhAlUn devatAnAM nRpatimRgadRzo vAsavAMta: purIbhiH / nAnAnATyairnaTaughAn marudasurabhavaiH saMgarairvIravargAnekAkinyeva lokAMstaralayati muhuryatra citrasya saMsat // 110 // avacUrNi :- yatra prAsAde citrasya ekAkinI eva saMsaMt sabhA muhuH vAraMvAraM vyAlaiH duSTaiH gajeMdraiH bAlAn kapikarabharathaiH grAmyasArthAn devatAnAM caritraiH zraddhAlUn bhavyAn vAsavAMtaHpurIbhiriMdrANIbhiH nRpatimRgadRzaH nAnAnATyaiH naTaughAn marudasurabhavaiH saMgaraiH saMgrAmaH vIravargAn lokAMstaralayati utsujyati | payo vAnarAH | mA~ uSTrAH ||{{0|| bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelI citrazALA ekalI ja vAraMvAra lokone capaLa kare che. duSTa hAthIothI bALakone, vAnara, urTa ane rathothI gAmaDIyA lokonA samUhane, devatAonAM caritrothI zraddhALu-Astika lokone, IMdrANIothI rAjAonI rANIone, vividha jAtanAM nATakothI naTalokonA samUhane ane deva ane asuronA saMgrAmothI vIra narone capaLa kare che. 110 vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAre kumAravihAra caityanI citrazALAnuM varNana karI batAvyuM che. te citrazALAmAM evAM suMdara ane cittAkarSaka citro hatAM ke je AbehUba lAgavAthI judA judA prekSakonA . mana upara judI judI asara karatAM hatAM. unmata hAthInAM citro joI ... Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... bAlako capaLa thatA hatA. vAnara, uTa ane rathonAM citro gAmaDIA lokone capaLa karatAM hatAM. tevI rIte devatAonAM caritro Astikone, iMdrANIonAM citro rAjAonI rANIone, nATakonAM citro naTa lokone ane devatA tathA daityonAM yuddhanAM citro zUravIrone capaLa karatAM hatAM. 110 (123 zubhraM caMdrAzmakAMtyA navayavaharitaM nIlaratnaprabhAbhi - muktAdAmAvacUlaiH pracaladalikulaM labdhamallIvikAsaiH / sarvairaSTApadasthairmukuritakutukairvIkSyamANaM jineMdraiH / prAyaH sarvasya dRSTiH pravizati rataye yasya lIlAnizAMtam // 111 // avacUrNi :- caMdrAzmakAMtyA zubhraM nIlaratnaprabhAbhirnavayavaharitaM labdhamallIviMkAsaiH muktAdAmAvacUlaiH pracaladalikulaM aSTApadasthairmukuritakutukaiH sarvaiH jineMdraiH vIkSyamANaM yasya prAsAdasya lIlAnizAMtaM lIlAgRhaM prAyaH sarvasya dRSTiH rataye samAdhaye pravizati // 111 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanuM lIlAgRha caMdrakAMta maNanI kAMtithI zubhra hatuM, nIlamaNinI kAMtiothI navA yava-jvArA jevuM lIluM hatuM. mallikAnA puSpanA jevA vikAsane prApta karanArA motIonA hAranA gucchothI calAyamAna evA bhamarAothI yukta hatuM. A devaLanA lIlAgRha samIpe aSTApadanI racanA hatI, temAM rahelA A devaLanI kautuka racanA jemAM pratibiMbIta thayelI tevI jiveMdronI ratnanI pratimAo vaDe jovAtA tevA lIlAgRhamAM prAye karIne sarvanI dRSTi prItine mATe praveza kare che. 111 vizeSArtha - te caityanI aMdara AveluM lIlAgRha caMdrakAMtamaNinI kAMtithI dhoLuM ane nIlaratnanI kAMtithI nIlavarNI hatuM. tema ja mallikAnA ... Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam jevAM muktAphalanA hArathI bhamarAo bhrAMti vaDe temAM AvatA hatA. AvA manohara lIlAgRha samIpe aSTApadanI racanA hatI tyAM rahelI A devaLanI kautuka racanA jemAM pratibiMbIta thayelI tevI jidronI ratnanI pratimAo vaDe jevAtA tevA lIlAgRhamAM prAyaH sarvanI daSTi praveza karatI hatI. ahIM kavi arthAtara nyAsa alaMkArathI kahe che ke, sarvanI daSTi prItine arthe praveza kare che. tethI te aSTApada upara rahelA jinendro tene jotA hatA. A uparathI lIlAgRhanI utkRSTatA kavie darzAvI che. 111 autsukyaM kAmukAnAM manasi vidadhatI tAttvikAnAM vivekaM. kASTAmAropayaMtI muhurupadizatI dhArmikANAM jugupsAm / . pAMcAlI yatra kAciccapalakapikarAkRSTanIvInivezA.. vrIDAM vRddhAsu hAsyaM yuvatiSu tanute kautukaM bAlikAsu // 112 // . avacUrNiH- yatra prAsAde kAmukAnAM manasi autsukyaM vidadhatI tAttvikAnAM vivekaM kASTAM nizcayaM AropayaMtI muhuvariMvAraM dhArmikANAM jugupsAM upadizatI capalakapikarAkRSTanIvInivezA kAcit pAMcAlI vRddhAsu vrIDAM yuvatiSu hAsyaM bAlikAsu kautukaM tanute / capalo yaH kapirvAnaraH tasya yaH karastena AkRSTA yA nIvI zroNisthavastraM tasyA nivezaH pravezoM yasyAH sA | gugupsA nivAm IIRRaa bhAvArtha - je caityamAM caMcala vAnaranA hAthathI jenuM kaTIvastra kheMcAyeluM che evI koI putalI kAmIonA manamAM utkaMThA karatI, tattvajJAnIonA manane vivekano nizcaya karAvatI ane dharmI janone vAraMvAra niMdAno upadeza karatI thakI, vRddha strIonI lajajA, . yuvationA hAsya ane bAlikAonA kautuka vadhAratI hatI. 112 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te caityanI aMdara koI evI putaLI racelI hatI ke jenA kaTIbhAga uparathI vAnare vastra kheMceluM hatuM. tene joI kAmionA manamAM utkaMThA thatI hatI, tattvajJAnIonA manamAM vivekano nizcaya thato hato ane dharmI janone manamAM sUga caDatI hatI. tema ja tene joIne vRddha strIo zaramAtI hatI, yuvAna strIone hAsya AvatuM hatuM. ane bAlikAone kautuka thatuM hatuM. A uparathI kavie te caityamAM citranI zilpa kalAnI prauDhatA darzAvI che. 112 ja uSNISI laMbakUrco gurutarajaThara : pIvarorusphigAMghrinimnagrIvo'lpakAya: pralaghumukhazironAsikAkarNanetraH / 125 zroNIbaddhAsidhenurmRgahananacalatputrikAbhyarNavarttI yasminnekaH kirAtastaTaghaTitavapurdRSTidoSaM ruNaddhi // 113 // avacUrNi :- yasmin prAsAde uSNISI laMbakUrcaH gurutarajaTharaH pIvarorusphigAMghriH namragrIvo alpakAyaH pralaghumukhazironAsikAkarNanetraH zroNIbaddhAsidhenuH mRgahananacalatputrikAbhyarNavarttI taTaghaTitavapuH ekaH kirAto dRSTidoSaM ruNaddhi / uSNISaM mUrddhaveSTanaM tadvAn yadvA vanapuSpamayUrapicchAdimayAvataMsaH / zroNI kaTI tasyAM baddhA asidhenuH kSurikA yena saH / mRgANAM hananaM tasmin calan gacchan putrikAyA abhyarNaM samIpaM tatra varttI / taTe tIre pASANaghaTitaM vapuryasya saH / pIvarau puSTau UrU sphigau putau aMdhrI pAdau ca yasya saH // 113 // bhAvArtha - je caityanA taTa upara pASANathI jenI mUrti ghaDelI che jevoM kher3a dirAta bhilla rAjyo che, te dRSTidoSane (nanara ghoSane ) aTakAve che. te bhillane mAthe pAghaDI che. tenI dADhI mUcha lAMbI che. atizaya moTuM peTa che. sAthaLa, kulA ane paga puSTa che. Doka TUMkI che. yA hIMgAgI che. bhuja, bhAthu, nAI, chAna khane khAMjo nAnA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... che. kaTI upara charI bAMdhelI che ane te mRgane mAravAne jato eka putaLInI pAse rahelo che. 113 126 vizeSArtha - je ati suMdara padArtha hoya tene koInI najara na lAge tene mATe tenI pAse koI kadarUpa padArtha rAkhavo joIe, evA IrAdAthI te caityanI citrazAlAnI najIka eka bhIllanuM putaLuM ubhuM kareluM che, tenuM varNana kavie A zlokathI ApeluM che. 113 karpUrAgarukalpamAnavividhasnAtraM bhramatkAminIsaMghaTTatruTitArddhahArarabhasabhrazyannitaMbAMbaram / vakSaH pIr3analabhyamAnasaraNi jyeSThAnuSaMgatrapAtAmyatpaurakulAMganaM navavadhUsaMprArthyamAnAtmajam // 194 // : khelanmaMgalagIti dIvyadamarIsArthaM paThanmAgadhaM nRtyatpaurapuraMdhri yAcakazatavyAtIryamANAMgadam / snAtrAMbugrahaNocchalatpaTucaTuvyAhAramuccairdhvanan nAnAnATakamardalaM pratikalaM yadvarttate sarvataH // 115 // // yugmam // avacUrNi :- karpUrAgarukalpamAnavividhasnAtraM bhramatkAminIsaMghaTTatruTitArddhahArarabhasabhrazyannitaMbAMbaraM vakSaH pIDanalabhyabhAnasaraNi jyeSThAnuSaMgatrapAtAmyatpaurakulAMganaM navavadhUsaMprArthyamAnAtmajaM khelanmaMgalagIti dIvyadamarIsArthaM paThanmAgadhaM nRtyatpaurapuraMdhri yAcakazatavyAtIryamANAMgadaM snAtrAMbugrahaNocchalaspaTucaTuvyAhAraM UccairdhvanannAnAnATakamardalaM pratikalaM yaccaityaM sarvataH varttate / vakSo hRdayaM tasya pIDanaM dalanaM tena labhyamAnA saraNiH mArgo yasmin tat / karpUrAgarubhyAM mizritaM yat pAnIyaM tena kalpamAnaM kriyamANaM snAtraM yasmin / arddhahArazcatuHSaSTisaro hAraH // 114 - 115 // 1 A - sarikaH / ... Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . bhAvArtha - je kumAravihAra caitya sarva rIte kSaNe kSaNe evuM bane che ke, jenI aMdara kapUra ane agarU caMdanathI vividha jAtanAM snAtro thayAM karatAM hatAM. jyAM pharatI strIonI bhIDane laIne cosaTha zeranA, aDhAra zeranA, tathI nava zeranA hAro tuTI jatA ane utAvaLathI temanA dI bhAganAM vastro khasI jatAM hatAM. chAtIonA dabAvAthI jyAM rasto meLavI zakAto hato. jemAM potAnA vaDilonI sAthe athaDAvAthI nagaranI kulavAnuM strIo zaramAIne kheda pAmatI hatI. jyAM navI paraNelI vadhUo putrane mATe prArthanA karatI hatI. jyAM maMgalika gIto gavAtAM hatAM, jyAM devIonA samUha kIDA karatA hatA. jyAM cAraNa bhATI kavitAnA pATha bhaNatA hatA. jyAM nagaranI strIo nRtya karatI hatI. jyAM seMkaDo yAcakone bAjubaMdhanAM dAna apAtAM hatAM. snAtrajala levAne mATe jyAM caturAI ane khuzAmatavALA udgAro uchaLatA hatA. ane jyAM vividha prakAranAM nATakanAM vAjAo uce svare vAgatAM hatAM. 114-115 * vizeSArtha - graMthakAre A chellAM be kAvyathI kumAravihAra caityanuM sarva prakAranuM upasaMhAra tarIke varNana karI batAvyuM che. ane tethI te caityamAM thatAM snAtro, darzananI bhIDo, prArthanAo, maMgalagIto, devIonI kriDAo, cAraNa bhATanI kavitAo, yAcakone dAno, snAtrajalane mATe mAMgaNIo ane nATakonA vAjiMtronA dhvanionuM digdarzana karAvyuM che. 114-115 AstAM tAvanmanuSyaH prakRtimalinadhIH zAzvatAlokacakSuvaktuM vaktraizcaturbhirvidhirapi kimalaM tasya sauMdaryalakSmIm / kSINAzeSAbhilASaH paramalayamayaM sthAnamApto'pi yasminAsthAM zrIpArzvanAthastribhuvanakumudArAmacaMdrazcakAra // 116 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [128 zrIkumAravihArazatakam .. zrIzubhaM bhavatu saMvat 1534 varSe / avacUrNi :- tAvadAdau prakRtimalinadhIrmanuSyaH AstAM zAzvatAlokacakSurvidhirapi caturbhirvakaustasya sauMdaryalakSmIM vaktuM kiM alaM samarthaH syAt api tu na / tasya kasya ? yasmin tribhuvanakumudArAmacaMdraH kSINAzeSAbhilASo paramalayamayaM sthAnaM Apto'pi zrIpArzvanAtha: AsthAM AsthAnaM cakAra / prakRtyA svabhAvena malinA samalA buddhiryasya / zAzvata Aloka udyotaH sa eva cakSuryasya saH / kiM kSepArthaH / alaM samarthaH / kSINAH I kSayaM nItAH azeSAH saMpUrNAH abhilASA vAMchA yasya saH paramaH prakRSTo layo. dhyAnaM sa prakRto yasmin paramalayamayaH / prakRte mayaT / tribhuvanaM svarbhurbhuvaH tAtsthyAtdvyapadeza iti nyAyAt surAsuranarAsta eva kumudArAmastatra caMdra - iva caMdra: caMdrasadRza ityarthaH / pakSe rAmacaMdraH zrIhemAcAryasahAdhyAyI mahAsaubhAgyavAn zrIrAmacaMdragaNI iti karttRnAma // 116 // bhAvArtha - prathama svabhAvathI ja malina buddhivALA mANasanI vAta to eka tarapha rahI, paraMtu zAzvata - haMmezanA udyotarUpI netravALo vidhi - brahmA paNa potAnA cAra mukhathI te caityanA saudaryanI lakSmIne kahevAne zuM samartha thAya ? arthAt na thAya. kAraNa ke, traNa bhuvanarUpI poyaNAnA upavanamAM caMdra samAna ane jemanI sarva abhilASAo kSaya pAmI che evA zrI pArzvanAtha prabhu parama dhyAnamaya evA sthAnanemokSane prApta thayelA che, te chatAM je kumAravihAra caityamAM AsthA (sthAna) purIne rakhelA che. 116 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra chevaTe upasaMhAra karIne kahe che ke, te caityanuM varNana mArA jevA manuSyathI thaI zake tema nathI, kAraNa ke, manuSyanI buddhi malina hoya che. tevA manuSyanI vAta to eka tarapha Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam rahI, paNa nitya udyorUpI netravALo arthAt divya dRSTine dhAraNa karanAro brahmA paNa potAnA cAra mukhathI te caityanuM varNana karavAne samartha nathI. kAraNake, je caityanI aMdara niHspRha ane parama sthAnane prApta thayelA paNa pArzvanAtha prabhue rahevAne AsthA karelI che. eTale niHspRha ane parama padane pAmelA prabhu jemAM AsthA kare tevu caityanuM varNana konAthI thaI zake che ? graMthakAre chevaTanA padamAM 'rAmacaMdra' evuM potAnuM nAma paNa darzAvyuM che. A graMthanA kartA 'rAmacaMdra gaNI' zrI hemAcAryanA sahAdhyAyI hatA. 116 iti zrIrAmacaMdragaNiviracitaM zrIkumAravihArazatakam samAptam / zrIrAmacaMdra gaNIe racela zrIkumAravihArazataka samApta thayuM. zrImattapAgacchIyazrIsomasuMdarasUri 'ziSya zrIvizAlarAjaziSyapaMDita vivekasAgara gaNiziSyapaMDitottama - - vibudharAjasudhAbhUSaNagaNiviracitA avacUrNiH samAptA // 129 zrI tapAgacchanA zrI somasuMdarasUrinA ziSya zrI vizAlarAja, temanA ziSya paMDita viveka sAgara gaNI ane temanA ziSya paMDitomAM uttama ane vidvAnonA rAjA samAna zrI sudhAbhUSaNa gaNIe racelI A avacUrNi samApta thaI. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAyA pAzvanAthana bhAve karA hUM ghaTanA amAMDAvAzcadrIya gudA pAzvanAthane bhAve kala hu~ ghaTanA gapAzvanAtha bhAve karu hu~castA do pAzvanAtha ke kara huMcanA MULTY GRAPHICS (02.212387322223884222 vaka devatA