Book Title: Kaviraj Deepvijay
Author(s): Kavin Shah
Publisher: Shantinath Bhagwan Jain Derasar Pedhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032742/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavizaja dIvavijya bIlImorA gore............. ....hAlaTuM 00000 TI * 'lekhaka : DaoN. kavina zAha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavirAja dIpavijaya lekhakaH DaoN. kavina zAha zrI zAMtinAtha bhagavAna jaina daherAsara peDhI, navApurA, polIsa cokI sAme, bIlImorA - 396 321 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kaviraj Dipvijay Collection on life and works of kaviraj Dipvijay kavirAja dIpavijaya le : DaoN. kavina zAha prApti sthAna : DaoN. kavina zAha 3/1, "mANekazA,' aSTamaMgala epArTamenTa, Aisa phekTarI sAme, bIlImorA - 396 321. kiMmata rUA. 90-OO prathama AvRtti : nakala : 500 akSayatRtiyA saMvata 2054 mudraka : amRta prinTarsa, dariyApura, amadAvAda - 380 001. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa namo loe savva sAhUNaM" sAdhunuM zaraNa trIjuM dhare, jeha sAthe zivapaMtha re, mULa uttara guNe varyA, bhava taryA bhAva nigraMtha che." cetanajJAna ajuvALIe. (amRtavelInI sajhAya) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra zrI zAMtinAtha bhagavAna jaina daherAsaranI peDhInA pramukhazrI, TrasTIgaNa ane saMgha taraphathI tathA kArelIbAga vaDodarA jaina saMgha taraphathI pustaka prakAzana aMge Arthika sahAya ApavA mATe sauno hArdika AbhAra ane zrutajJAna bhaktinI sahRdayI anumodanA" Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanuM nivedana preraNA ane pravRtti jyAre jyAre jaina munibhagavaMto gujarAtamAMthI mahArASTra tarapha ke mahArASTramAMthI gujarAta tarapha vihAra kare tyAre tyAre bIlImorA nagare mukAma kare. mane samAcAra maLatAM huM teozrIno lAbha levAnuM cUkato nahIM ane mArA dhArmika saMskArane kAraNe teozrI pAse rokAI jaI Avazyaka kriyAo paNa karato. emanI sAthe dharma sAhitya ne saMskRtinA vArtAlApamAM evuM jANavA maLyuM hatuM ke dIpavijaya kavirAje bIlImorAmAM mahAvIra svAmI bhagavAnanuM hAlaraDuM racyuM hatuM. A hAlaraDAthI bIlImorAnuM nAma deza videzamAM prasiddha che. parvAdhirAja paryuSaNa parvamAM mahAvIra janma vAMcanane divase hAlaraDuM gAIne bhagavAnano janmotsava harSollAsathI ujavAya che. A kavirAja vize jaina samAja vizeSa mAhitI meLave te mATe tame kAma karo AvI sUcanA avAra-navAra maLatI rahI hatI. tenA pariNAme mane dIpavijaya kavirAjanA jIvana ane kRtio vize saMzodhana karavAnI zrutajJAna bhakti nimitte preraNA maLI. A agAu meM kavi paMDita vIravijaya eka adhyayana" mahAnibaMdha lakhyo hato eTale A preraNAno paDakAra paNa jhIlI lIdho ane lagabhaga traNa varSano samaya saMzodhana ane lekhanamAM vItAvyo. vAhana akasmAtane kAraNe 6 mahinA saMzodhana kArya sthagita thaI gayuM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu pharIthI te kAryane AgaLa dhapAvyuM ane zakya teTalI vizeSa mAhitI meLavI saMdarbho ne sAmagrInA AdhAre kavirAja dIpavijayanuM A pustaka taiyAra karavAmAM AvyuM che. A kAryamAM saMskAra dAtA mArA saMzodhananA pAyArUpa zAsana samrATa vijaya nemisUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara gacchAdhipati AcArya vijaya naMdanasUrIzvarajI ma.sA. che. emanI preraNAthI sau prathama kavi vIravijayajInI "nemivivAhalA" hastapratano abhyAsa karIne saMpAdana karyuM hatuM. tyAra pachI vardhamAna taponidhi munirAjazrI akalakavijayajInI zruta jJAnanI pravRttinA sahabhAgI banavAthI A kAryamAM abhirUci vadhatAM saMzodhana kArya cAlu karyuM hatuM. tenA pariNAme Aje kavirAja dIpavijayajInI sAhitya-sarjaka pratibhAno vidyArasika zrutajJAna premIone dharma bhAvanAthI paricaya karAvavAnuM saubhAgya prApta thayuM che. emanA A sAhityanuM dharmanA bhavya vArasAnuM vizeSa rIte vipula saMkhyAmAM zraddhA ane rasapUrvaka saMvardhana thAya tevA hetunI sAthe sAthe ciMtana ane manana dvArA AtmAbhimukha thavAnA mArgamAM preraka bane evI apekSA che. - DaoN. kavina zAha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha dIpavijaya kavirAjanI vizeSatA e che ke emaNe jaina dharma ane sAhityanA saMskArapUrNa vArasAnA sAhitya sarjana dvArA tenuM saMvardhana karIne jaina samAja ane bhAratIya saMskRtinuM mUlya vadhAryuM che. emanI racanAo gadya ane padya svarUpamAM prApta thAya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityanuM mAdhyama padya hatuM e nyAye kavie moTA bhAganI kRtio padyamAM sajIne noMdhapAtra pradAna karyuM che. kavirAja dIpavijayanA sAhityane pAMca vibhAgamAM vaheMcavAmAM AvyuM che. prathama vibhAgamAM padya racanAo, bIjAmAM prakIrNa padya kRtio, trIjAmAM gadya racanAo, cothAmAM kavinI sarjaka pratibhA ane pAMcamAmAM kavinI AsvAdya kRtio ane apragaTa kRtio hastapratane AdhAre prakAzita karavAmAM AvI che. A aMgenI saMkSipta mAhitI nIce pramANe che. kavinI padya racanAo sohamakuLa paTTAvalI, caityavaMdana, stuti, stavana, sajajhAya, gahulI, vadhAvA, gajhala, hAlaraDuM, AratI, gaNadhara devavaMdana, chaMda, pUjA ema 11 prakAramAM upalabdha thAya che. stavana ane gaphulI sivAyanI racanAo saMkhyAnI dRSTie alpa che. chatAM emanI kalamanI prasAdI rUpe jaina kAvya prakAronuM anusaMdhAna kare che. moTA bhAganI nAnI moTI kRtio jaina dharmanA itihAsane anulakSIne racI che. paTTAvalImAM jaina dharmanA itihAsanI kramika jhAMkhI karAvI che. kavie vividha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIono prayoga karIne kAvya racanAmAM jainAcAryo ane muni bhagavaMtonA jIvananI viziSTa prabhAvaka vigato ApI che. ane temAM camatkAranA prasaMgo dvArA bhakti, zRMgAra, karUNa ane adbhuta rasanI sRSTi sarjana karavAmAM kavine saphaLatA maLI che. stavano, tIrthavarNananA mahimAnI sAthe prabhunA jIvananA prasaMgonA nirUpaNa dvArA vItarAga pratyenI bhakti bhAvanA pragaTa kare che. sajajhAyanI saMkhyA thoDI che. chatAM kAvyatvanI dRSTie AkarSaka che. vijaya zeTha ane vijayA zeThANI, gobhadrazeTha ane rUpiyAnI sajajhAya karmavAdanA siddhAMtone sparze che. tenI abhivyaktimAM kavinI hAsya-kaTAkSa karavAnI zaktino paricaya thAya che. - caMda rAjAno guNAvalIne patra e sIdhI sAdI racanA hovA chatAM temAM anubhavasiddha samAja jIvananA-DahApaNanI vigatonI sAthe vakrokti dvArA zrRMgAra ane karUNa rasanI asarakAraka abhivyakti thaI che. patra rUpe lakhAyelA kAvyamAM kavinI kalpanA zaktino camatkAra jovA maLe che. "vadhAvA" prakAranI be kRtiomAM pArzvanAtha ane mahAvIra svAmI bhagavAnanAM pAMca kalyANakanA prasaMgonuM DhALa baddha nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A kRtio varNanAtmaka hovAnI sAthe caritrAtmaka che. kavinI gajhala racanA jaina sAhityamAM navI bhAta pADe che. samakAlIna rAjakIya prabhAvathI prerAIne emane sthaLa varNananI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gablo racI che. temAM urdU, phArasI, hindIno vizeSa prabhAva che. gajhalanA, svarUpane anurUpa thavA zabdonI toDaphoDa karI che. jaMbusara, udayapura, vaDodarA, surata, pAlanapura ane khaMbhAtanI gajhalo racI che. jemAM mukhyatve rAjakIya, sAmAjika, dhArmika mAhitInI sAthe pratiSThita vyaktio, maMdiro, bajAra, vepAra dhaMdhA vagereno ullekha thayelo che. gajhala kahIe chatAM temAM mukhyatve to kavino itihAsa prema spaSTa rIte pragaTa thAya che. atre gauravapUrvaka noMdhavAmAM Ave che ke jaina kavioe adhyAtma viSayanI gajhalanI racanA karI che ahIM kavinI sthaLa varNananI gajhalono paricaya ApavAmAM Avyo che. hAlaraDAthI khyAti pAmelA kavi dIpivijaye bhagavAna mahAvIranA hAlaraDAnI racanA bIlImorAmAM karI hatI. A hAlaraDuM parvAdhirAja paryuSaNa parvamAM vizvabharanA jaina bhaktibhAva pUrvaka gAya che ne zravaNa kare che. temAM bhagavAnanI bAlyAvasthA, mAtApitAno AnaMda-vAtsalya ane bhaviSyanI kalpanAonuM rasasabhara, bhAvavAhI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. hAlaraDA viSenI anya kavionI racanAono samAveza karIne tene anurUpa vizeSa vigato darzAvavAmAM AvI che. vIsamI sadInI vidAyanI veLAe ane ekavIsamI sadInA prabhAva sAthe A kALamAM hAlaraDAM paNa vidAya laI rahyAM che tyAre tene lagatI vaividhyapUrNa vigato kuTuMba jIvanamAM cirasmaraNIya, vAtsalyamaya ne utsAhapreraka smRti banI rahe che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya rIte AdIzvara, zAMtinAtha, pArzvanAtha ane mahAvIrasvAmI ane paMcajJAnanI AratI vadhu pracalita che. kavie aSTaprakArI pUjAnI racanA karI che temAM anukrame naMdIzvara dvIpa, aSTApada parvata ane aDasaTha AgamanI AratInI racanA karIne AratI kAvya prakArane samRddha karyuM che. taduparAMta mANibhadranI AratI paNa dhyAna kheMce tevI che. mANibhadra vIranA mahimAno prabhAva "mANibhadra chaMdamAM gAvAmAM Avyo che. pUjA sAhityanuM viSaya vastu pasaMdagInI dRSTie navIna che. bhagavAnanA jIvana ane tIrtha vize pUjA racI che. kavie aSTApada ane naMdIzvara jevA mahApAvanakArI tIrtha varNananI guNagAthA gAvAno prazasya prayatna karyo che. jaina bhUgoLanI kAvya racanA dvArA mAhitI ApavA mATenI emanI pUjA jJAna ane bhakti mArgano samanvaya sAdhe che. - sohamakuLa kalpavRkSa tapa vidhi ane gaNadhara devavaMdananI kRtinA prAraMbhamAM gaNadhara tapanI vidhino ullekha karyo che. tyAra pachI "pAMca joDA" thI gaNadhara devavaMdananI racanA che, temAM kavinI pUrvanA vArasA pratyenI bhakti pragaTa thayelI che. caityavaMdana ane stuti ane stavana ema traNenA samanvaya dvArA devavaMdananI racanA karI che. khAmaNAMnI DhALanAmanI kRtimAM caumAsI ane vArSika kSamApanAnI bhAvanAno mahimA gAvAmAM Avyo che. Agama sAhitya ati kaThina ne durbodha che. teno prAthamika Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya karAvatI "aDasaTha AgamanI pUjA' paNa ullekhanIya che. vartamAnamAM AgamanI saMkhyA 4pa che. tema chatAM emanI dRSTie aDasaTha Agama che te aMgenI vigato pUjAmAM gUMthI lIdhI che. nA padonI avAranavAra AgamanI mAhitInI sAthe AgamanA saMkhyAno ullekha karavAmAM Avelo che. te uparathI aDasaTha Agama'nI emanI vicArasaraNI vAcaka vargane AtmasAt karavA prere che. kavinI gahuMlIomAM gurumahimA uparAMta bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvana prasaMgo ane emanA 11 gaNadhara, bhagavatI sUtra, cakrezvarI mAtA, siddhacakra vagereno samAveza thAya che. temAM geyatA, garabAno viziSTa laya ane maMjula padAvalIo dvArA bhakti rasanI jamAvaTa thayelI che. - kavinI gadya kRtionI saMkhyA traNa che. "caumAsI vyAkhyAnamAM cAturmAsamAM ArAdhanA karavA mATenI Avazyaka kriyA tarIke sAmAyika ane tenA AcaraNathI mukti prApta thAya che te aMgenI kathAo sthAna pAmelI che. taduparAMta zrAvakanA bAra vratanA aticArano ullekha karIne vratadhArI zrAvaka mATe deza virati dharmanI prarUpaNA karI che. "terApaMtha carcAbolamAM kavie terApaMthanA matavALA bhAramalajI khetazIjInA dhArmika vicAromAM je zaMkA utpanna thaI hatI tenuM AgamasUtranA saMdarbhathI nivAraNa karavAmAM AvyuM che. A kRti praznottara svarUpanI che. mahAnizItha sUtranA bola" nAmanI kRtimAM kavie AgamasUtranA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhya vicArone sthAna ApyuM che. A rIte emanI traNa gadya racanAo gadya zailInA udAharaNa rUpa che. TUMkAM vAkyo, mahatvanI vigato, mAravADI hindI bhASAnA mizraNavALI gujarAtI bhASAno prayoga karyo che. jaina tatvajJAnanuM vizleSaNa karavAnI emanI paddhati noMdhapAtra che. dIpavijaya kavirAjanI kRtiono mitAkSarI paricaya emanI kavitvazakti, zrutajJAna pratyenI bhakti, bhAratIya saMskRtinA sAtvika vArasAnA saMvardhananI zubha bhAvanA ne tenAM dvArA mAnava kalyANano zAzvata hetu siddha karavAno sAhityano mudrAlekha caritArtha thayelo jovA maLe che. vizeSa mAhitI to kRtiono AsvAda karavAthI prApta thaI zake. A prAthamika paricaya dIpavijayanA sAhitya jagatamAM pravezadvAra samAna che. kavinI gadyapadya racanAonI bhUmikA jotAM emanA vipula sAhitya sRSTimAM praveza karIne jJAnAmRta rasAsvAda dvArA Atma ramaNatA meLavavA mATe preraka nIvaDe tema che. hAlaraDAthI AgaLa vadhIne emanI vividha kRtiothI kavi pratibhAno paricaya jaina samAjane gaurava apAve tema che. pAlItANAmAM cAturmAsa daramyAna dIpavijayanI hastaprata vAMcavAmAM niyamita be kalAkano samaya ApIne mane protsAhita karanAra yatizrI devacaMdrajI (bhakti vihAra - pAlItANA)no RNI chuM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpavijaya kavirAjanI aprApya kRtio zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobAmAMthI prApta thaI che. mukhyatve to emanI gadya racanAnI hastaprata, caumAsI vyAkhyAna, mahAnizItha sUtranA bola, terApaMtha carcA bola, padya racanAomAM aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA, mANibhadrano chaMda ane soDahamakuLa kalpavRkSa tapavidhi devavaMdana vagere A jJAnamaMdira mAMthI meLavIne mArA saMzodhana kAryane gatizIla karavAmAM sahayoga Apyo che te mATe zrI manoja jaina, jijJeza zAha ketana zAha ane jJAnabhaMDAranA kAryakartAo, saMcAlako pratye AbhAranI lAgaNI vyakata karuM chuM. nagInabhAI pauSadhazALA - pATaNa, zrI caMdanasAgarajI jJAna bhaMDAra-vejalapura (paMca), zrI kSamAsAgara jJAna bhaMDAra - bIlImorA, narasiMhajInI poLa-vaDodarAno jJAna bhaMDAra, prApya vidyA bhavana-vaDodarA, mAtuzrI dIvALIbahena bhagavAnadAsa jaina jJAna bhaMDAra-lIMbaDI vagere saMsthAo taraphathI dIpavijayanI kRtio prApta thaI che. te badala emano hArdika AbhAra mAnuM pU. A. zrI pradyumrasUri ma.sA, pU.A. zrI zIlacaMdrasUri ma.sA., pU. munirAja zrI mahAbhadrasAgarajI ma.sA., pU. munirAjazrI hitavijayajI ma.sA. munizrI ajItasAgara ma.sA. pU sAdhvIjIzrI zAzvatayazAzrIjI ma.sA., pro. jayaMta koThArI, adhyApaka zrI zAMtibhAI gulAbacaMda zAha vagere pAsethI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavirAjanI kRtio, saMdarbha graMtha nI prApti, rUbarU ane patra dvArA yogya mArgadarzana ApavA mATe A sauno hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. mArA lakhANanI hastaprata taiyAra karavAmAM sahAya karanAra a.sau. rITAbahena ane a.sau. rUpAbahenanI sevAnI sAbhAra noMdha levAmAM Ave che. aMtamAM mudraNa kAryamAM sahakAra ApavA badala amRta prinTarsa (amadAvAda)no AbhAra mAnuM chuM. ' - DaoN. kavina zAha Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " - mAhavAra nuhAlama D M - -- - - - - -- - - - - - - - ayshriimaahaaviirsvaamaanaanlptyH||1) mAtAvinAlAIphalAdezucayA jagadevAlodAlobajaruvAnAgAtAsonArUpAnevanAralejaDipAraNe hAmI doriighriicaamebumdumriimaalaaloholotaalodaalomaaraaner|limmaayaa kathAvarazamATIvojheMcovIzamotIrthakaraliaparamANakezI svAmI kvthaaeviivaanaamaaNvlii||saaviisaavaajptmaaresmmutvaann hAlo72cA divapAcakAkejinarAjAvItAbArecakInahita cakArAna. jijAyAsa pattanAzrIkezIgaNadhAsAtedana vadha jApAcovIzamAlina rAjA mArIturava yaacyaataarnnsrsphivaajaamaariiuurdaamaaclpkvnvisrtaajmaaraauurke| AcyAsaMghatIrathanAlAmAUtopulyanItIiMkAnAthaANevAlA phaneTojamavanyobesaMgajabakIya siMhAjJAnaparataMcAmarakacarA jyA emjlklmjmenNdntaahaaraajmotidinsnaanemaaned..maa| - - - - - - - - - - .. .. . " Page #17 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA | namo namaH zrI guru nemisUraye ! umaLakA bharyo AvakAra madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jyAre najara nAMkhIe chIe tyAre eka thI caDhIyAtA eka kavio najare caDhe che. sAhitya be prakAramAM vaheMcAyeluM che. eka vidvad bhAgya, ane eka loka bhogya. vidvad bhAgya sAhitya vidvAnone AnaMda Ape che. loka bhogya sAhitya sAmAnya janane AnaMda Ape che. itihAsa uparathI jaNAya che ke loka bhogya sAhityanI AvaradA lAMbI hoya che. loka tene jIvADe che. alabatta e sAhityamAM prANa to hovAja joIe. kavi bahAdura zrI dIpavijayajI mahArAja eka evAja loka bhogya lokapriya sAhityanA racayitA che. temanI keTalIya racanAo Apa meLe loka jIbhe ane loka kaMThe jhIlAtI ane jIvatI jovA maLe che. are? temanI racanAnI zabdAvali eTalI to prAsAdika che, temane pasaMda karelA laya-DhALa paNa evA to zravaNa madhura che ke bIjI koI vyakti dvArA gavAtI ekavAra ekAda kaDI paNa sAMbhaLavA maLe to paNa te ApaNane yAda rahI jAya. kavi dIpavijayajInI AvI ghaNI racanAo che. paNa temAM parvAdhirAja zrI paryuSaNAmAM vIra janma vAcananA pavitra divase pratikramaNamAM gavAtuM mahAvIrasvAmI bhagavAnanuM hAlaraDuM to sAva nAnA 5/6 varSanA bALakane paNa jIbhe caDhI jAya tevuM che. A vAta ApaNA zrI saMghamAM suvidita che. te pachI aSTApadanI pUjAnI DhALo paNa sahaja rIte cittane AkarSe tevI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane dhArmika kAvya prakAro sivAyanA paNa sAhityika geya prakAro, nagaronI gajala vagere upara paNa hAtha ajamAvyo che, ane temAM teo saphaLa thayA AvI AvI prAyaH prApya samagra racanAno saMgraha pro. kavinabhAI zAha dvArA ApaNane maLe che te ghaNA AnaMdanI vAta che. A saMgrahane hRdayanA umaLakAthI AvakAratAM AnaMdano anubhava thaI rahyo che. have eka ja pustakamAM kavi bahAdura zrI dIpavijayajI mahArAjanI badhI racanAno AsvAda mANI zakAze. pro. kavina zAha eka dharma zraddhALu zrAvaka che. uparAMta abhyAsamAM rUci dharAvanAra prAdhyApaka che. rasakavi - paMDita zrI vIravijayajInA viSaye mahAnibaMdha temane taiyAra karyo che. ane temAM temane pI.eca.DI.nI upAdhi prApta thaI che. ApaNe icchIe ke teo dvArA hajI AvA saMgraho ApaNane maLatA rahe ane tethI e kaviratonI adbhUta racanAo ApaNane sulabha bane. hajI ghaNAM jANItA ane ochA jANItA madhyakAlIna gUrjara kavio jevA ke laTakALA paMDita mohanavijayajI, paMDita jinavijayajI, paMDita mAnavijayajI vagerenA AvAja saMgraho prakAzita thAya to gUrjara sAhitya samRddha bane ane temAM pro. kavina zAha nimitta bane tevI zubhecchA-saha - pradyumnasUri hemacaMdrAcArya janmabhUmi dhaMdhukA phA.su. pUrNimA, vi.saM. 2054 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya paSTa 10 14 2 2. 24 26 vibhAga -1 padya prakaraNa - 1 kavirAja dIpavijaya - jIvana ane sAhitya sarjana prakaraNa - 2 hAlaraDuM ane anya racanA 1. hAlaraDu - dIpavijaya 2. kavi. jayavijaya kRta 3. kavi mAnavijaya 4. sahaja kalAnidhi 5. mahAvIrasvAmI pAraNuM 6. amIvijaya kRta hAlaraDuM haMsavijayanuM hAlaraDuM 8. kavi-paMDita vIravijayanuM hAlaraDuM 9. ajJAta kavi 10. kavi dayArAmanuM hAlaraDuM prakaraNa - 3 sohama kuLa rata paTTAvalI rAsa 1. kalpa sUtranI TIkA 2. paTTAvalI samIkSA je ) 35. 35 38 44 48 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U V W 103 106 108 0 11 2 117 1 21 1 23 1 26 prakaraNa - 4 stavana ane vadhAvA a. stavana 1. kesarIyAjI tIrtha 2. kAvI tIrthe 3. rohiNI stavana 4. 28Sabhadeva stavana pa. pAzva - janma kalyANaka stavana 6. vIra prabhunuM stavana ba. jaina kAvya prakAra - vadhAvA. mahAvIra svAmI pAMca vadhAvA pArzvanAtha paMca vadhAvA stavana siddhAcalanuM stavana stavana (abolaDAnuM) vijaya zeTha - vijayA zeThANI prakaraNa - pa gahulI 1. bhagavatI sUtranI gahulI mahAvIra - svAmI 3. mahAvIra svAmInI vANI maMgaLa - bhAvanA ni vaMdanA 6. agiyAra gaNadharanI gahulI guru mahimA kezIkumAranI gahulI zreNika rAjA 10. siddhacakranI gahelI 11. samavasaraNa 12. jaMbukumAranI gahelI 13. cakrezvarI mAtA 13) 131 132 133 134 135 * 4 136 che 8. 136 kara3 137 138 139 14) 148 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 1pa9 161 164 171 186 195 198 211 prakaraNa - 6 gajhala bhaTevA pArzvanAthanuM stavana zrI pArzvanAthanuM stavana vaTaprada (vaDodarA)nI gajhala sUratanI gajhala prakaraNa - 7 pUjA sAhitya aSTApadanI pUjA naMdIzvara dvIpa pUjA-bhUmikA Agama zAstrano paricaya aDasaTha AgamanI pUjA vibhAga - 2 prakirNa racanAo prakaraNa - 8 stuti mahAvIrasvAmInI thAya sAmAnya jina stuti prakaraNa - 9 caityavaMdana mahAvIra jina caityavaMdana mahAvIrasvAmInuM caityavaMdana prakaraNa - 10 sajhAya . gobhadra - zAlIbhadranI sajajhAya muni vaMdanAnI sajajhAya roTInI sajhAya rUpiyAnI sajajhAya thAvA putranI sajajhAya 212 214 218 220 226 229 232 23pa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 247 248 254 266 286 prakaraNa - 11 caMdarAjA-guNAvalI patra sImaMdharasvAmI vinatI patra sImaMdhara jinane patra prakaraNa - 12 vijaya lakSmI sUri stutimAlA prakaraNa - 13 mANIbhadra chaMda - AratI prakaraNa - 14 sohama kuLa tapavidhi - gaNadhara devavaMdana vibhAga-3 prakaraNa - 15 carcA - bola - vicAra prakaraNa - 16 caumAsI vyAkhyAna prakaraNa-17 mahAnIzItha sUtra vibhAga - 4 prakaraNa - 18 kavirAja dIpavijaya sarjaka-pratibhA prakaraNa - 19 upasaMhAra vibhAga - 5 kavinI mULa padya gadya kRtio ane anya hAlaraDAM 297 302 306 337. 339 392 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga - 1 padya prakaraNa - 1 kavirAja dIpavijaya - jIvana ane sAhitya sarjana jaina sAhityanI vizeSatA e che ke temAM aitihAsika paraMparAne anusarIne bhagavAna mahAvIrathI Aja dina sudhI thaI gayelA prabhAvaka AcAryo ane munionA jIvana viSe AdhArabhUta caritrAtmaka mAhitI, kalpasUtra, prabhAvaka caritra, rAsa ane anya. nAnI moTI kRtio samaye-samaye sarjAI hatI, temAMthI maLe che. gurU ziSyanI joDIe ziSya tarIke gurUno mahimA gAvAnI jaina dharmanI praNAlikA mujaba gurU jIvana viSe kAvyamAM caritrAtmaka mAhitInuM sarjana thayeluM jovA maLe che. ati samRddha evA caritra sAhityanA vArasAno vicAra karIe tyAre ema thAya che ke kavirAja dIpavijayanA jIvana viSe koI mAhitI upalabdha thatI nathI. A mATe emanI kRtiomAMthI je kaMI vigato maLe te ja mAnya gaNavAnI che. teozrI vikramanI 18mI sadInA aMta bhAga ane ogaNIsamInA pUrvArdhamAM thayA hatA. kavi dIpavijayajInA mAtA, pitA, jJAti ke janmabhUmi,dIkSA varSa, padavI Adi mAhitI koI sAdhanamAMthI prApta nathI. mAtra emanI racelI kRtionA varSa uparathI sarjanakALa ane vihArabhUmino khyAla Ave tema che. kavirAja dIpavijayajI ANasura gacchanA zrI.paM. prema Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayagaNinA ziSya paM. zrI ratavijaya gaNinA ziSya hatA. vizeSamAM teo Aja gacchanA (sohamUkula paTTAvalI rAsanI prastAvanAmAM) samudrasUrinA AjJAvartI yati hatA. emanA jIvana ane sarjana viSe nIce darzAvyA pramANe mAhitI upalabdha thAya che. temane udayapuranA rANA bhImasiMhe kavirAjanuM ane gAyakavADa nareze kavi bahAduranuM birUda ApyuM hatuM. te ogaNIsamI sadInA lokapriya kavi che.* kavie sohamUkula paTTAvalI rAsanI suratamAM saM. 1877mAM racanA karI hatI. te rAsa pUrNa karatAM kavi jaNAve che ke "ItizrI prAgavATa (poravADa) jJAtiya sA kalA zrImata kulotpanna zAha anopacaMda vrajalAla AgrahAta zrI vijaya ANaMdasUrigaccha sakala paMDita pravara paM. premavijaya ga. paM. ravijayagaNinA ziSya paM. dIpa-vijaya kavirAja bahAdureNa viracitAyA sohamUkula rata paTTAvalI rAsa.." eja varasamAM teozrIe banAvelI pAMca gajjala viSe nIce mujaba ullekha thayo che. - "ItizrI kavirAja dIpavijaya bahAdureza viracitAyA sUratakI gajjala 83 gAthAkI, khaMbhAtakI gajjala 103 gAthAkI, jaMbusarakI gajjala 85 gAthAkI, UdepurakI gajjala 127 gAthAkI e pAMca pAMca gajajala banAI hai saMvata 1877 zAke 1742 pravartamAne carcA bola vicAra kRtinA prAraMbhamAM nIce pramANenI mAhitI che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAna tapAgacchIya bhaTTAraka vijaya lakSmIsUri upagArAt saM. 1876 varSe paM. dIpavijaya kavirAja bahAdura "so gujarAta deza vaDodarA ke vAsI", so zrI udayapura mahArANAzrI bhImasiMhajIko AzrI vacana devanekuM Ae.3 kavinI potAnI A noMdha uparathI emanuM janma sthaLa vaDodarA che ema spaSTa rIte jANavA maLe che. A sivAya emanI bIjI koIpaNa racanAmAM janmasthaLa ke anya mAhitI darzAvato ullekha upalabdha thato nathI. dIpavijaya kRta "mahAnizItha sUtranA bolanI hastapratanuM sAkSararata pU. munizrI jinavijayajIe saMpAdana karyuM hatuM. temAM jaNAvyuM che ke vaDodarAnA rAjA khaMDerAve emane kavi bahAduno ilkAba Apyo hato. paNa A IlkAba ApavAnuM kAraNa darzAvavAmAM AvyuM nathI. - zrImaMta rAjA gAyakvADe kavi dIpavijayane kavirAjanuM birUda ApyuM hatuM. teno saMdarbha nIcenI noMdhathI maLI Ave che. "te kavie racela ane vi. saM. 1877mAM aDhI hAtha lAMbA ane poNA be hAtha pahoLA kapaDA upara svahaste lakhela rAThoDa mahArAjA mAnasiMhanA kIrti guNa samudrabaMdha AzIrvacana kAvyanA citramaya paTTamAM karelA ullekha parathI jaNAya che." A mAhitI kavine prApta thayela birUda aMge prakAza pADe che. "vaDodarA jaina maMdirAvalImAM "vaDodaruM e vIrakSetra zAthI? te vize jaNAvyuM che ke vaDodarA zahera aneka tyAgI jaina munionA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNakamaLathI pavitra thayeluM che. upadhAna, ujamaNAM ane jaina konpharansanuM saMmelana jevAM puNya kAryo thayAM che. jaina samAjanAM mahAna ratno jevAM ke pravartaka munizrI kAMtivijayajI, muni haMsa vijayajI, muni vallabhavijayajI vagere A zaheramAM janmIne zaheranuM nAma pAvana karyuM hatuM. eTale vIrakSetra kahevAmAM Ave che. sAhitya mImAMsAmAM rasanA saMdarbhamAM vIra rasanA cAra bheda gaNAvyA che. dayAvIra dAnavIra, yudhdhavIra ane dharmavIra. te dRSTie vicAratAM A bhUmi dharmavIronI janmabhUmi ne dharmakAryo jina zAsananI prabhAvanA jevI pravRttimAM paramapAvana nizrA gItArtha guru bhagavaMtonI prApta thaI hatI eTale vIra kSetra nAma sArthaka thAya che. potAno paricaya ApatAM jaNAvyuM che ke - vIrakSetra vaDodaruM gujarAta madhya gAma, udara nimitte surata sevyuM ne gAma naMdarabAra" kavi dIpavijaye paNa vIrakSetra vaDodarAno saMdarbha jaNAvyo che. "paMDita dIpavijaya kavirAja bahAdura so gujarAta deza vaDodarA ke vAsI" dIpavijaya kavirAja A vIra bhUminA jina zAsananA zaNagAra samA aNagAra - nararata hatA. tenAthI vaDodarA nagarI ane jaina samAja gaurava anubhave che. saMdarbhaH vaDodarA jaina maMdirAvalI : prakA, zrI jaina esosIezana opha baroDA I.sa. 1917) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI kRtionI sAlavArIne AdhAre emano sAhitya sarjana kALa saM. 1852 thI 1890 sudhIno gaNAya che. sAdhu jIvanamAM cAturmAsa sivAya viziSTa dharma pravRtti ke mAMdagI, vRddhAvasthA jevA nimitto sivAya eka ja sthaLe rahevAnuM hotuM nathI. teo vihAra karIne lokone dharma mArge vALavAnuM puNya kArya kare che. dIpavijayajIe paNa sAdhu AcAra mujaba vihAra karIne vaDodarAthI surata, rAMdera, bIlImorA, jaMbusara, sinora, khaMbhAta, kAvI, udayapura, pAlanapura ane mAravADa (rAjasthAna) mAM nivAsa karyo hato ane A sthaLomAM vividha prakAranI kRtionuM sarjana karI sAhityane alaMkRta karavAno prayatna karyo hato. emanI kRtiono abhyAsa karatAM ema jANavA maLe che ke kavinI bhASA zuddha gujarAtI hovA chatAM vihAranAM sthaLanI bhASA-bolIno vizeSa prabhAva paDayo che. kavie sthaLa ane kALane anurUpa bhASA bolIno Azraya laIne lokabhogya racanA karI hatI. eTale ke sthAnika bhASAne vadhu mahatva ApyuM hatuM. samakAlIna rAjakIya prabhAvathI prerAIne sthaLa varNananI gajhalanI racanAo karIne samakAlIna pravAha sAthe ekarUpa banyA hatA. sAhityano abhyAsa karatAM rAjakIya prabhAvanuM pramANa avazya jovA maLe che. A rIte upalabdha sAhitya sAmagrIne AdhAre kavinA jIvananI keTalIka noMdhapAtra vigato maLatI nathI paNa janma sthaLa, vihAra bhUmi, sarjana kALa jevI vigato prApta thAya che. saMbhava che ke teo yati hovAne kAraNe saMvegI paraMparAthI emane vize koI vizeSa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhitIno AdhAra maLato nathI. yati samudAya ane saMvegI sAdhuo vacce matabheda hato tene kAraNe paNa AvA pratibhAzALI kavi vize mAtra kRtio sivAya anya bAbatomAM aMdhakAra ja rahelo che. matabheda ane manabheda e vyavahAra ane saMyama jIvanamAM paNa niSpakSa rIte vyaktinA mUlyAMkanamAM lokhaMDI divAla UbhI kare che. atre A aMge vizeSa na vicAratAM emanI sAhitya pravRttionI eka sUcI vividha pustakonA AdhAre taiyAra karIne ApavAmAM AvI che. eTale kavinI sarjana zakti ne vipula sAhityano paricaya prApta thaze. - ogaNIsamI sadInA khyAtanAma kaviomAM uttamavijaya, padhdhavijaya, lakSmIsUri, jinalAbhasUri, kSamA kalyANagaNi, jJAna sArajI, paMDita vIravijayajInI sAthe dIpavijayanuM nAma paNa noMdhAyeluM prabhu pratyenI ananya bhakti, guru sevA ne kRpA, cAritranuM pAlana, kartavya parAyaNatA jevA Adarzone caritArtha karI zrutajJAna yajJamAM kavie jIvananAM kiMmatI varSo ujamALa karI bhavobhavanuM bhAthuM bAMdhIne jina zAsana premIone jJAna, bhakti ane saMyama pratyenI ananya preraNA pradAna karI che tenuM zabdomAM mUlya AMkI zakAya tema nathI. kavirAja dIpivijayanI sAhitya sRSTi 1. rUpiyAnI sajajhAya saM. 1891 2. vaDodarAnI gajhala saM. 185ra phA. su. 2 3. surata kI gajhala gA. 103 saM. 1877 mAga. vada. 2 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. jaMbusara kI gajhala gA. 85 saM. 1877 5. udepura kI gajhala gA. 127 saM. 1877 6. pAlanapura gajajala 7. sInora gajala 8. khaMbhAta kI gajhala 9. rohiNI stavana saM. 1859 khaMbhAta. 10 kezariyAjInI lAvaNI saM. 1875 (rUSabhadeva stavana) 11. pArzvanAthanA pAMca vadhAvA saM. 1879 12. kAvItIrtha varNana DhA. 3 saM. 1886 13. mahAvIranA pAMca kalyANaka vadhAvA - khaMbhAta. 14. goDI pArzvanAtha stavana 15. vaDodarA maMDana jIrAvalA pArzvanAtha stavana 16. rUSabhadevanI zobhA stavana 1886 17. aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA saM. 1886, jaMbusara 18. naMdIzvara mahotsava pUjA saM. 1889 surata 19. aSTApadanI pUjA saM. 1892 rAMdera 20. samudrabaMdha ArzIvAda kAvya prabaMdha saM. 1877 A.su. 10 (jemAM rAThoDa rAjA mAnasiMhanuM varNana) bIjo ArzIvAda prabaMdha jemAM nagarazeTha hemAbhAI vakhatacaMdanuM varNana che. 21. sohamakula paTTAvalI rAsa saM. 1877 surata 22. mANibhadra chaMda - AratI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. caMdano guNAvalI para patra, kaDI 32 . 24. sohamakula kalpavRkSa tapa vidhi - devavaMdana saM. 1882 25. bha. vijaya lakSmIsUri stutimAlA - saM. 1858 26. mahAnizItha sUtranA bola 300 saM. 1890, vaDodarA 27. mUrtipUjA praznottara (praznottara samuccaya) 28. parvatithi aMge patra saM. 1871 A.su. 1 vaDodarA 29. carcAbola vicAra saM. 1876, udepura. 30. AtmacittavRtti patrikA - kavi paMDita vIra vijayajIne uddezIne. 31. sthUlibhadra navaraso saM. 1840. 32. kAvI tIrtha varNana saM. 1886 taduparAMta stuti, caityavaMdana, stavana, sajajhAya, gahulIo vagerenI paNa racanA karI che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha pustaka sUcI naM. 1. pa. 4 pA. 119 zrI paTTAvalI samuccaya saMpA. tripuTI ejana jaina gurjara sAhitya rato bhA. ra-pA..90 saMpA. nagInadAsa maMchubhAI jaina gurjara kavio bhA-6 le. mo-da-desAI aitihAsika lekha saMgraha kartA : lAlacaMdra naMdalAla paMDita madhyakAlIna sAhityano ItihAsa anaDA prakAzana pA-195 pA. 456 pA. 92 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 hAlaraDuM ane anya racanAo. hAlaraDuM eTale mAtA bALakane UMghADavA mATe layabadhdha padAvalIone saMgItamaya dhvani yukta gAya che te racanA. bALakane vAtsalyathI pAraNAmAM jhulAvatI vakhate gIta svarUpa hAlaraDuM gAvAthI tenI koI cuMbakIya asarathI nAnakaDo bALa nidrAdhIna bane che. temAM pAraNAnuM varNana ne bALa ceSTAo, bALakano zaNagAra, kauTuMbika saMbaMdho, bhaviSyanI anerI AzA-AkAMkSAo vagereno samAveza thAya che. temAM svAbhAvika nirUpaNa dvArA citrAtmaka abhivyakti thatI hoya che. AvAM gIto ke padomAM mAtAnA ullAsa ane apUrva vAtsalyano sAhajika bhAva pragaTa thayelo jovA maLe che. mAtA bALakane pAraNAmAM jhulAvatI hoya te drazya mAtRtvanA jIvanano sarvottama prasaMga kahevAya che. tenuM varNana zabdomAM thaI zake tema nathI. te to mAtA poteja jANe che. "hAlaraDuM' AvI anubhUtine sAkAra karatI pada ke gIta svarUpanI sumadhura kAvya racanA che. temAM vizeSa rIte to mAtAnA cittanI prasannatA ne dhanyatAno naisargika bhAva jovA maLe che. jaina sAhityamAM upalabdha hAlaraDAMnI kRtio sAdhu kavioe racI che tema chatAM prabhu bhaktinA paryAya rUpe madhura padAvalIomAM vAstaviktAno paricaya thAya che. tyAga ane vairAgyane varelA sAdhuonA zubha haste bALaka ane mAtAnA saMbaMdhanuM bhAvavAhI citra AlekhavAnI emanI pravRtti sau koIne mATe gauravavaMtI che. 10 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA pAyAmAM prabhu pratyeno anahada prema che. padanA kAvya prakAra tarIke bhajana, AratI ane hAlaraDAM ne sthAna ApavAmAM Ave che. kRSNa bhakti viSayaka vividha padomAM hiMDoLAnAM pado bhagavAnane pAraNAmAM jhulAvatI vakhate gAvAmAM Ave che. AvAM pado samuhamAM gAI zakAya tevA DhALa ke dezamAM racAyAM che. temAM devanI stutinI sAthe Rtuno saMdarbha paNa jovA maLe che. mAtRvAtsalyane pragaTa karatAM hAlaraDAMnuM mULa zrI kRSNanI bALalIlAnAM padomAM che. bhAgavatamAM hiMDoLAMnAM ane hAlaraDAMnAM padomAM zrI kRSNanI bALalIlAnuM nirUpaNa thayeluM che. hAlaraDuM sugeya pada racanA che. jemAM bALasvabhAvanI lAkSaNiktA, mAtRhRdayanI bALaka pratyenI zubha bhAvanA, AzIrvAda ane bhaviSyanI anerI AkAMkSAo vyakta thayelI hoya che. pada samAna hAlaraDAM paNa bhakti pradhAna kAvyanuM anusaMdhAna kare che. zrI kRSNanA hAlaraDAM e sau koI bALakonAM hAlaraDAM che. premAnaMdanA dazamaskaMdhamAM paNa eka hAlaraDuM che. lokagItomAM lokabhASAmAM viziSTi rIte hAlaraDAnuM sarjana thayuM che. chUpAI gayelA bALakRSNane zodhavA prayatna karatI mAtAnI vyAkuLatAnuM nirUpaNa bhAlaNanA padamAM nIce mujaba maLI Ave che. "kahAna kahAna karatI hIMDu re, ghera ghera jotI hIMDuM re kyAM gayo mAro nAnaDiyo jene nAke nirmaLa motI re." maMdiramAM prabhu pUjA karavAmAM AvatI hatI tyAre emanA janmano mahimA darzAvavA mATenI bhaktibhAva pradhAna racanA tarIke hAlaraDuM sthAna dharAve che. bhaktajanonI bhakti bhAvanAnI 11 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivyaktimAMthI hAlaraDAno udbhava thayo hoya ema mAnavAmAM Ave che. hAlaraDAmAM pAraNAnA varNana uparAMta sagAM nehIonAM nAmano ullekha thayelo hoya che. udA. "hari hAlo re kAnajI hAlo re, naMdano lAlo re, vizvano vahAlo re, te poDhayo pAraNe. hari. harine pAraNe jaDyA Apare, naMdajI to lAla re, jhulAve pAraNuM loka sAhityamAM hAlaraDAM vizeSa che. hAlaraDAMno uddeza bALakane pAraNAmAM poDhADavAno che. bALaka zAMtithI nidrAdhIna thAya te mATe vividha pradezamAM hAlaraDAM pracalita che. bALaniMdrA saMgItanA layabadhdha sUrothI paNa sAdhya che. tema chatAM loka bolImAM racAyelA laya yukta TUMkA pado bALakone poDhADavAmAM mAtA gAya che. jo mAtAno kaMTha madhura hoya to hAlaraDuM prabhAvotpAdaka bane che. raDatA bALakone zAMta karavA mATe paNa hAlaraDAM gAvAno rivAja jovA maLe che. temAM dhruvapaMkti atimahatvanuM sthAna dharAve che. hAlaraDAM mATe hAlo, hAlo jevA zabdo paNa pracalita che. "hAlaraDuM ghaNuM vhAluM ho bhAIne, hAlaraDuM ghaNuM vhAluM cakamaka cakalI sonethI maDhAvuM, pAraNIye popaTa padharAvuM ho bhAIne cInAI cAdara caMpAnAM phulaDAM, sUvAnI sTeja bichAvuM ho bhAIne malamala mazarUta takIA banAvuM, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraNIe padharAvuM ho bhAIne . hIranI dorIe hIMcoLu vhAlA gherAM gherAM gItaDAM gAu ho bhAIne... UMdhIne UThazo bhAIe lADakA gAlIza huM gajave khAuM ho bhAine... hAlA gajo re, gorI laInAM hAlA ... hA. ... lA ... hAla hAluMnuM hAlaruM ne, vAvyA maga caNAne jhAlaruM re, jhAlara khAro bokaDA ne bhAI rame re sonAnA dokaDA ("sAbarakAMThAnA gharo eka adhyayana,"?) hAlo re hAlo, bhAIne hAlo re bahu hAlo bhAIne gorIDAM re gAjo, bhAIne ramavA teDI jAjo, gorI gAyanA dUdha bhAi pIze ugamate sUra hAM hAM ...hAlo. "tame mArA devanA dIdhela cho, tame mArA mAgI lIdhela cho, AvyA tyAre amera jaine rejo ? tame mAruM nagada nANuM cho, tame mAruM phUla vasANuM cho AvyA tyAre amara jaine rejo ? kaba prathama garbha vakhate sUrya sAme rannAde sUryarANI samakSa gavAtAM gIto adharaNI gIto kahevAya che. hAlaraDAnI racanA saguNopAsanAnI sAthe dhArmika mahatva darzAvatI zRMgAra ane vAtsalyabhAva nirUpaNa karatI rasika racanA 13 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. hAlaraDAMmAM bALakane uMghADavAnAM ja nahi paNa mAtRvAtsalya, urasaMvedano, kaMTALo, parAkramanI bhAvanA, ArzIvAda ane bhaviSyanI anerI AzAonI abhivyakti thayelI hoya che. hAlaraDuM - dIpavijaya 4 ISTadeva pratyenI bhakti bhAvanA pragaTa karatI hAlaraDAnI racanA bhaktimArgamAM viziSTa sthAna dharAve che. prabhunA janmathI mokSa prayANa sudhInA vividha prasaMgone pada svarUpamAM vyakta thayelAM jovA maLe che. temAM prabhunI bAlyAvasthAnuM AkarSaka vyaktitva ane vAtsalya bhAva pragaTa karatI hAlaraDAnI racanA anya pado samAna bhaktajanonA hRdayamAM ciraMjIva sthAna dharAve che. kavi dIpavijaye bhagavAna mahAvIrasvAmInA hAlaraDAnI racanA bIlImorAmAM karI hatI evo ullekha 18mI kaDImAM thayo che. te uparathI kavi bIlImorA AvyA haze ema anumAna karavAmAM Ave che. khaMbhAta-kAvI-vaDodarA-surata vagerenI garjalanI racanA karI te uparathI ema mAnavAne kAraNa che ke kavie suratanI mulAkAta lIdhI haze. tyAra pachI bIlImorA AvyA haze. kavinI paMkti che. bIlImorA nagare varNavyuM vIranuM hAlaraDuM A rIte hAlaraDAnI racanA bIlImorAnagaramAM thaI che. te niHzaMka che. mAtA jazodA jhulAve putra pAraNe re" e racanA kavi dayArAmanI che. te paMktinA layane anusarIne kavie mahAvIra 14 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmInA hAlaraDAnI racanA karI che. prAraMbhanI paMkti che. mAtA trizalA jhulAve putra pAraNe re.........dayArAmanA hAlaraDAnI geyatA dIpavijayanA hAlaraDAmAM samAna rIte sthAna pAmelI jovA maLe che. bhagavAnanuM pAraNuM e kaMI sAmAnya kakSAnuM na hoya eTale kavie kalpanA karI che ke - sonA rUpAne vaLI te jaDiyuM pAraNuM re", rezama dorI ghugharI vAge chuma chuma rIta. hAlo.....nA suvarNa, rUpu ane vividha ratnothI suzobhita, rezamI dorI ane ghugharIonA raNakArayukta pAraNuM che. kavinI kalpanAzaktinA prabhAvathI pAraNuM pratyakSa nihALavAnI dhanya paLanI zrotAone anubhUti thAya che. bIjI kaDImAM bhagavAna mahAvIra, pArzvanAtha bhagavAna pachI 250 varSe thaze ema kezI gaNadhare kahyuM hatuM teno ullekha ryo che. - bhagavAnanAM mAtAjI 14 svapna jue che. tenuM phaLa e che ke cakravartI rAjA janme athavA to tIrthakara bhagavAna janme. have koI cakravartI thavAnA nathI eTale kezIsvAmInI vANI sAcI paDI ke 24mA bhagavAnano janma thaze. trIjI kaDImAM svapna darzananA phaLanI zaMkA ane samAdhAna jaNAvyuM che. A covIzInA aMtima tIrthakara mAtAnA garbhamAM AvyA che teno apUrva AnaMda thAya che tenI abhivyakti karatAM kavi jaNAve che ke - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "hArI kukhe AvyA traNa bhuvana ziratAja mahArI kukhe AvyA tAraNa taraNa jahAja mahArI kukhe AvyA saMgha tIrathanI lAja huM to punya panotI IMdrANI thaI Aja. hAlo." * garbhavatI strIne garbhamAM rahelA jIvAtmAnA lakSaNo kevAM hoya te saMdarbhamAM dohada utpatti thAya che. tIrthakarano garbha mAtAnA udaramAM hoya tyAre sarva sAmAnya strIone je dehalA thAya che tevA thatA nathI paNa viziSTa puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya tevA alaukika dohalA utpanna thAya che. mAtAnI icchA siMhAsana para besavAnI che. ane pachI sevako cAmara vIMjha, chatra dhare AvI anerI kalpanA tIrthaMkarano garbha hovAthI karavAmAM AvI che. mAtA bananArI strInI sAhajIka mAtRtva vRttinI pUrva bhUmikAnuM darzana thAya che. A bhavya divasanA smaraNathI zarIranAM aMgo AnaMdollAsathI ubharAya che. kavinA zabdo che. mujane dohalA upanyA bese gaja aMbADIe siMhAsana para besuM cAmara chatra dharAya. e sahu lakSaNa mujane naMdana hArA tejanAM te dina saMbhAruM ne ANaMda aMga na mAya. hAlo" (5) bhagavAnanA zarIranA aMgo para 1008 lakSaNa che te uparathI jinezvara bhagavAna thaze ane jamaNI jaMghA para siMhanuM laMchana che. sAmAnya rIte tIrthaMkaranI mAtA prathama svapnamAM vRSabha jue che. jyAre trizalA mAtA zreSTha hastine nihALe che. teno paNa chaThThI kaDImAM ullekha karyo che. 16 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie bhagavAnanA parivArano ullekha karIne kauTuMbika sthitino paricaya karAvyo che. "naMdana' zabda saMbodhana paNa bahumAna sUcaka che. bhAI naMdIvardhana, bhojAInA sukomala diyara ceDArAjAnA bhANeja, mAmAnA bhANeja, pAMcaso mAmInA bhANeja vagere dvArA kSaNabhara vizALa kuTuMbanA lADalA putra pratyeno ahobhAva pragaTa thAya che. bhagavAnanA snehIo emanI bAlyAvasthAne anurUpa vAtsalyabhAvathI emanI sAthe krIDA kare che. tenuM nirUpaNa karatI paMktio svAbhAvika lAge che. hasaze bhojAIo kahI dIyara mArA lADakA re hasaze ramaze ne vaLI ghUMTI khaNaze gAla hasaze ramaze ne vaLI ThaMsA deze gAla. hAlo. AchA hasaze hAtha uchALI kahIne nAnA bhANejA, AMkho AMjIne vaLI TapakuM karaze gAla."oTA bALakane najara na lAge te mATe TapakuM karaze gAle ema kahIne bAlyAvasthAnuM AkarSaka citra khaDuM karavAmAM AvyuM che. bALakane ramADavAnI vividha rItomAM uchALIne jhIlavo e paNa bALaka pratyenA apUrva premanI eka rIta che kavie A nirUpaNa dvArA sAmAjika saMdarbha pUro pADyo che. bhagavAnanA mAmA-mAmI TopI, AMgalAM, ratnajaDita jhAlara, motI ane kasabanI kora, nIlAM pILAM ane rAtAM vastro lAvIne paherAvaze. sukhaDI ne lADu lAvIne gajavAmAM bharaze. AvA naMdanano cahero joIne mAmI bhAmaNAM laI ArzIvAda 17 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apaze ke vaibhavamAM sukhethI jIvo. strIo nAnA bALaka sAthe A rIte sneha pradarzita kare che. ceDA rAjAnI sAta putrIo, mArI bhatrIjI ne tamArI naNaMda te paNa lAkhaNazAhI lAvIne gajavAmAM bharaze. bALakone mIThAI priya hoya che. teno paNa ahIM ullekha thayelo che. bAlyA vasthAmAM ramavA mATe vividha prakAranAM ramakaDAM Avazyaka hoya che. tenuM varNana karatAM kavi jANAve che ke - "ramavA kAje lAvaze lAkha TakAno ghUgharo, vaLI sUDA menA popaTa ne gajarAja, sArasa koyala haMsa tItara ne vaLI morajI. mAmI lAvaze ramavA naMda tamAre kAja. hAlo" 12aa Indra mahArAjA bhagavAnano janmotsava merU parvata para ujave che. tenI saMkSipta mAhitI teramI kaDImAM ApavAmAM AvI che. temAM bhagavAnane AzISa ApavAmAM Ave che. te paMkti noMdhapAtra che. bahu ciraMjIvo AzISa dIdhI temane tyAMthI bhagavAnane abhiSeka karyA pachI emanuM divya zarIra alaukika sauMdaryanuM darzana karAve che. "mukhaDA upara vArU koTI koTI caMdramA re" virATa AkAzamAM nizA samaye mAtra caMdra ekalo ja prakAza pAthare che. ahIM atizayokti alaMkAranA prayogathI karoDo caMdramAMnuM teja ApaNA mukha upara che ema darzAvavAmAM AvyuM che. sAhityanI 18 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTie vicAratAM kavinI A kalpanA bhavya ne udAtta lAge che. dharmanI dRSTie vicArIe to paNa kahI zakAya ke bhagavAnanAM mukhanuM pratyakSa darzana bhavodadhi tAraka bane che. kavi citrAtmaka abhivyakti karatAM jaNAve che ke - ne vaLI tana para vArU graha gaNano samudAya" mukha pachInA bAkInA zarIranAM aMgo para AkAzamAM rahelA tAralAo prakAza pheMke che. tema tArAmaMDaLa bhagavAnanA dehane dedipyamAna banAvavAmAM pUraka bane che. bAlyAvasthA mAtra kriIDAmAMja pUrI thAya tema nathI paNa uMmara-lAyaka thatAM nizALe bhaNavA javAnA prasaMganI kalpanA karatAM kavi nIce mujaba jaNAve che - naMdana navalA bhaNavA nizALe paNa mUkazuM gajapara aMbADI vhesADI hoTe sAja pasalI bharazuM zrIphaLa phophaLa nAgaravelazuM sukhalaDI lezuM nizALIyAne kAja. hAlo" thApA bhAratIya saMskRtimAM SoDaza saMskAranuM mahatva che. te mujaba zALAmAM abhyAsa karavA mATe mUkavAnI vidhi yathocita rIte karavAmAM Ave che. ane chevaTe bAkInA nizALIyAne AnaMda maMgalarUpe sukhaDI vaheMcavAmAM Avaze. mAtAne dIkaro paraNAvavAmAM je ullAsa hoya che te avarNanIya che. "naMdana" moTA thAya eTale potAnI kakSAnA parivAranI kanyA sAthe lagna karavAmAM Avaze evI kalpanAne hAlaraDAmAM gUMthI levAmAM AvI che. 19 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALaka jaldI moTo thAya kayAre ne mAtA paraNAvavAno moMghero avasara mANe kayAre ? INi pare gAyuM mAtA trizalA sutanuM pAraNuM, je koI gAze leze putra taNA sAmrAja, bIlImorA nagare varNavyuM (varaNavya) vIranuM hAlaraDuM, jaya jaya maMgala hojo dIpavijaya kavirAja" 18 kavie bALa mahAvIra vizenI kalpanAo dvArA manahara ne manabhara zabdacitra AlekhyuM che. "hAlo hAlo hAlo hAlo mArA naMdane re" e dhruva paMkti samagra hAlaraDAmAM rahelA vAtsalya bhAvane mUrtimaMta rIte vyakta kare che. naMdana'nA udbodhanathI vyakta thayelI paMktio putra pratyenA anupama harSane vyakta karavAmAM saphaLa nIvaDe che. mAtAne dohalA utpanna thavA parivAranA sabhyo ne sagA nehIo bALakane vahAla kare tenuM nirUpaNa raMgIna vastro, sukhaDI, nizALe bhaNavA mUkavA, lagna karavAM vageremAM vAstaviktAnuM darzana thAya che. mAtra be ja paMktimAM pAraNAno lAkSaNika paricaya naMdana kumAranI bALa-krIDAnuM nirUpaNa, ramavA mATenAM ramakaDAMnI sUcI, merUparvata para janmotsavanI ujavaNI, janmAbhiSeka pachInA prabhunA zarIranuM deha lAlitya vageremAM kavinI zabdacitra ApavAnI kaLA citrAtmaka zailIno namUno che. pArzvanAtha bhagavAnanA gaNadharanI vANIthI 24mA tIrthaMkara thavAnA, mAtAnuM svapna darzana, siMhAsana para besI cAmara chatra dharAya, pa6 dikakumArikA ane 64 Indro merUparvata para bhagavAnano 20 : Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmAbhiSeka kare vageremAM sAMpradAyika saMdarbha che. A rIte mahAvIra bhagavAnanuM pAraNuM hAlaraDAmAM zAstrIya praNAlikAnI sAthe vyavahAra jIvanano saMdarbha darzAvyo che. bhagavAnanA hAlaraDAmAM nizALe bhaNavA javuM, lagna karavA jevI vigato emanA jIvananI hovAthI yathocita che. bhogAvaLI karmane kAraNe lagna jIvana paNa hatuM eTale AvI kalpanA karI che. naMdana navalA moTA thAzo ne paraNAvazuM varavahu sarakhI joDI lAvazuM rAjakumAra sarakhesarakhA vevAI vevANone padharAvazuM vara vahu poMkhI lezuM joI joIne dedAra hAlo". (16) trizalA mAtAnuM piyara ane sAsaruM bane samRddha che. mArI kUkSIe aNamola ratnasamAna putra avataryo che. rAja darabAranA AMgaNAmAM amRta ne dUdhano megha varasyo che. ane zAzvata sukhamukti ApanAra kalpavRkSanuM bIja ropAyuM che. mAtR hRdayanI AvI paramocca bhAvanAnuM sattaramI kaDImAM nirUpaNa thayuM che. pIyara sAsara mahArA behu pakhanaMdana ujaLA mArI kUkhe AvyA tAta panotA naMda mahAre AMgaNa vaThayA amRta dUdha mehulA hAre AMgaNa phalIA suratarU sukhanA kaMda. hAlo." 17 kavie potAno nAmollekha karIne mitAkSarI zabdomAM pAraNuM gAnAra-sAMbhaLanArane putraratnanI prApti thaze ema jaNAvyuM che.. hAlaraDAMnI racanA bIlImorA nagaramAM thaI che teno paNa ullekha karatAM jaNAve che ke - 21 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIlImorA nagare varNavyuM vIranuM hAlaraDuM re, jaya jaya maMgala hojo dIpavijaya kavirAja". kavirAjanA mahAvIrasvAmInA hAlaraDAnI pAMca hastapratano abhyAsa karatAM zIrSakamAM ekatA nathI chatAM pratyeka zIrSakamAMthI teno bhAva pragaTa thAya che. itizrI mahAvIra svAmI hAlarIyuM" "vIra jina pAraNuM" * "mahAvIrasvAmInuM hAlaraDuM" pratyekamAMthI hAlaraDAno kendravartI vicAra maLe che. vividha gAmamAM lakhanAra vyaktie koInI sUcanAthI ke potAnI rIte hAlaraDAnuM lakhANa karyuM che. A hastapratomAM racanA samayano koI ullekha nathI. anya racanAomAM varSano ullekha thayo che tevI rIte hAlaraDA' mAM AvI vigata jovA maLatI nathI. kavirAja dapavijayanA hAlaraDAno AsvAda karyA pachI anya sAdhu kavionAM hAlaraDAMno paricaya ApavAmAM Avyo che. te uparathI hAlaraDAMnI racanA rIti, viSayavastu ane zailIno paNa khyAla AvI zakaze. kavi hAlaraDAthI khyAti pAmyA che eTale tulanAtmaka rIte anya hAlaraDAM paNa bhakti mArganA kAvyamAM noMdhapAtra bane che. jaina sAhityanA hAlaraDAMnI sAthe bhakta kavi dayArAmanA suprasiddha zrIkRSNanA hAlaraDAno paNa A vibhAgamAM samAveza karyo che. eTale hAlaraDAM viSayaka racanAthI A viSaya samRddha banyo che. kavi jayavijaya kRta kalyANavijaya gaNIno rAsa ra-saM. - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16papa Aso suda-5nI trIjI DhALa mAtA hulAvana hAlaraDuM 17 kaDInuM che" "mAtA puMjI potAnA putrane suvaDAvatAM kahe che "dharama phaLyuM jinavarataNuM" ane tethI "dulabha vadana dIThuM putranuM mujha saphalI ho phalIo gRhavAsa' potAnA gRhastha jIvananI saphaLatA A putra prAptimAM teo mAne che te putra kevo ? guNanidhi putra tuM janamIo meM pAmIo ho saghalo sanamAna." guNonA sAgararUpa e putranI prAptithI jagatanuM sarva sanmAna potAne prApta thayAno temane AnaMda che pachI to putranA zaNagAranuM madhyakAlIna paraMparAgata varNana che. jema ke : bhalI TopI lAla phAMgataNI, maNi motI ho bharI bharataapAra pAya taNI bhalI mojaDI, pahirAvuM che tanuja tamani Aja. ane pachI tenA lagnanI paNa kalpanA, bALaka hajI ghoDiyAmAM hoya paNa mAtA mAtra potAnA bALaka mATe sArAmAM sArI kanyA Avaze ema ja vicAre. pAraNAmAM ema gAya che ke "rAjAnI kanyA kALI,' bhAIe pAchI vahelI vALI' ahIM paNa putranA lagna aMge mAtAnA bhAva pragaTa thayA che. udA. AvAsi putrane mAMgalAM rUDo karasiMo ho vivAha sama joDi 23 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula vadhu mujha pAya lAgaze . pahacaze ho manavAMchita koDa. A hAlaraDAmAM mAtAnA bALaka pratyenA premane kavie je rIte rajU karyo che te khAsa ullekhanIya che. kamalanayana putra nirakhatAM mujha keruM manasabhara lIna dinadina vAdhe nehaluM jima dIThe ho jala saMcaya mIna. mAtR premanI uccatama abhivyakti kAvyAtmaka rIte karyA pachI mAtA bALakanI rakSA mATe aneka devIone prArthe che. e rakSAnI prArthanA sAthe A hAlaraDuM samApta thAya che. | kavi hIravijaya gurunA ziSya mAnavijaye bhagavAna mahAvIranA pAraNAnI racanA 25 kaDImAM karI che. madhyakAlIna paraMparAne anusarIne sarasvatI ane guru stuti dvArA pAraNAno prAraMbha karyo che. bhagavAnano AtmA mAtAnA garbhamAM Avyo tyAra pachInI mAtAnI zArIrika ane mAnasika sthiti, nava mahinA pachI putra janma thAya tenuM kramika Alekhana karyuM che. - kavie garbhakALanI vAstavikatAnuM nirUpaNa karyuM che. temAM dipavijaya karatAM vadhu vigatono ullekha thayelo che. prathama mAse garbha che ema khyAla hoto nathI. bIje mahine garbha che ema jJAna : thAya che. trIje mahine sakhIne garbhanI vAta kare che. cothe mahine 24 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIra bhAvatI nathI. pAMcame mAse rAkhaDI bAMdhavAmAM Ave che. chaTTa mahine pANI bharavAnuM baMdha karyuM che. sAtame mahine sImaMta ujavAya che. AThame mahine strIo sakhIo gIta gAya che. navame mAse prasUti mATe piyara mokalavAmAM Ave che. janma samaye sonAnI saLIthI nALa chedavI. pANI ne dUdhathI navodita jAtakane snAna karAvavuM, cokhA ane motIthI bALakane vadhAvI sanmAna karavuM, toraNa bAMdhIne janmanI khuzAlI vyakta karavI, sADInAM bALotIyAM karavAM, pAlakhImAM bALakane poDhADavo, chaThThA divase vidhilekhanI kriyA, savA mahine gotra ja, cAlIsamA divase devagurunAM darzana karAvavAM vagere dvArA kavie sAmAjika rItarivAjanI sUkSma vigato ApIne prabhujanmano anero ullAsa vyakta karyo che. kavi vividha upamAonA prayoga dvArA bhagavAnanI bAlyAvasthAnuM varNana karyuM che. "dAMta dADhama kerI kaLIo e, hoTha che paravALAno raMga. mahA.16 AMkha kamaLa kerI pAMkhaDIe, nAka dize dIvA kerI seja. mahA. 17 mAthe mugaTa sohAmaNo e, kAne che kuMDala sAra mahA. 18 bAMhe bAju baMdha berakhA e, saphaLa bIjorU sAra. mahA. 19 hAthe te kallI hIrA jaDI e, koTe che navasero hAra. mahA. 20 pAye pIpaLI mojaDI e, rezamIo che re suravAla. mahA.21 keDe kaMdoro hemano e, pAye ghugharAno ghamakAra. mahA. 22 pachI kavie mahAvIranI phoIne bolAvIne nAma pADavAnI vidhino ullekha karyo che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI kalpanA zakti mAtra bAlyAvasthAnuM citra AlekhavAmAM ja nathI paNa aMte kahe che ke zatruMjayamAM bhagavAnanuM pAraNuM che. ane giranAramAM eno dora che. zetruje bAMdhyAM emanA pAraNA e, gIranAre nAkhyA che dora. mahA. ra4 mAnavijayanA hAlaraDAmAM garbhakALanI sthiti janmotsavano AnaMda vagere nirUpaNa karyuM che. bAlyAvasthAnuM citra AkarSaka lAge che. kavinI dAMta dADamanI kaLI jevA, hoTha paravALA jevA, AMkha kamaLanI pAMkhaDI jevI upamAo madhyakAlIna kavionA nakhazikha varNana sAthe sAmya dharAve che. - sAdhu kavi sahaja kalAnidhie hAlaraDAMmAM vaividhyapUrNa vigato ApIne prabhu guNa gAyA che. "bhavijana gAIe vIra kuMvaranuM pAraNuM re" thI zarU thatAM hAlaraDAnI prathama kaDImAM hAlaraDuM gAvA ane sAMbhaLavAthI prApta thatA phaLano ullekha karyo che. kavinA zabdo che. "suNatAM gaNatAM sudhare dharma artha ne kAma, maMgaLamALA lacchI vizALA A bhavamAM lahere, parabhavamAM svarga ane apavarga lahe zubhadhAma bhAvi ivA uparAMta chellI kaDImAM jaNAvyuM che ke- "tasa ghara lIlA lacchI, bAla gopAla vistAra". no saMdarbha hAlaraDAmAM che. dIpavijaye paNa "leze putra taNAM sAmrAjayanI sAthe A vicAra sAmya dharAve che. bIjI kaDImAM bhagavAnanuM cyavana, trIjI kaDImAM garbhakALa ane janmadivasa, cothI kaDImAM bhagavAnanA janmathI rAjA ane prajAmAM AnaMdollAsanuM nirUpaNa karyuM che. kavie vardhamAnanI bAlyAvasthAnA AkarSaka vyaktitvanuM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra, kAmadevane zaramAve tevuM rUpa, zaradanA candra samAna ojasvI mukha, rakta kamaLadaLa samAna pagalAM vagere dvArA alaMkAra yukta abhivyaktithI bAlyAvasthAnuM zabdacitra AlekhyuM che. mAtA putra pratye vAtsalya vyakta karI AzIrvAda Ape che. tenI avanavI kalpanAo hRdayaMgama che. "be kara bhIDI bhIDI hRdaya viSe jIna rAja kuMvarajI ghaNuM jIvo, kuLano divo tame thajo re tAraNa taraNa vaLI bhavodadhi tAraka jahAja. taduparAMta "kuLanI thaI zAsana varatAvajo, naranArIno uddhAra karI zivapada apAvajo, dharma dhuraMdhara banI dharmaratha calAvajo, yogI banI bhavathI pAra thAya jo" vagere mahatvakAMkSA darzAvI che. hAlaraDAnI anya racanAonI sarakhAmaNImAM A racanAmAM mAtAnI putranA bhaviSya vizenI kalpanAo vizada rIte vyakta thayelI jovA maLe che. emanA bhaviSyanA jIvananI zubha-maMgalamaya pravRttiono ullekha karIne AzIrvAda Ape che. dIpavijayanA hAlaraDAnA rAga samAna A racanAnI geyatAnI mAdhurya bhAvanI anubhUti karAve che. je kavinI kalpanA zaktinA namUnA rUpa - prabhunA janmano apUrva AnaMda darzAvatI paMkti pharake ghara ghara tarIyA toraNa guDIyo ne dhajA re, muktA phaLanA svastika pare manohara bALa. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMdanapuramAM varate, ghara ghara maMgaLamALa ane rakta kamaLa dala pagalAM, kaMcana varaNI kAyA'nI upamA, "prabhunuM rUpa joIne kAmadeva bhAna bhUlyo'mAM vyatireka, "prabhunuM mukha joIne zaradanI kAMti jhAMkhI thaImAM vyatireka, "prabhunI kAMti joI sUrya pazcimamAM jaI vasyonI mAM pratIpa alaMkAra vagerethI kavinI abhivyakti kalAtmaka banI che. lalita maMjulapadAvalI mAdhuryaguNa yukta che. hAlaraDAne anurUpa mAtRvAtsalya, utsAha, ArzIvAda ane potAnA lADalA bALanI bhaviSyanI anerI AkAMkSAo vyakta karatI A racanA hAlaraDAnI vividha racanAomAM AkarSaka banI rahe che. varNAnuprAsanI yojanAthI prAsAdikatAnI anubhUti thAya "dharma dhuraMdhara dhorI ratha sIlAMga calAvajo re," "tasa ghara lIlA lacchI bAla gopAla vistAra", dIdhAM dAnamAna vAcaka nAThA roga" pharake ghara ghara tarIyA toraNa guDIyone dhajA re' vadhu zubha komaLa nIrakhI harakhe haiyuM mAtAnuM re." (8) zrI mahAvIra svAmInuM pAraNuM sAta kaDInI A racanAmAM bhagavAna mahAvIranA jIvananA prasaMgono mitAkSarI paricaya ApavAmAM Avyo che. prathama kaDImAM hAlaraDAno viziSTa raNakAra sAMbhaLI zakAya che. "snehe snehe hiMcoLuM zrI bhagavAna, vIrane hAlo hAlo. hAluM vhAluM vIra, eka tAruM nAma, vIrane hAlo hAlo. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vhAluM, vhAluM mahAvIra tAruM nAma. vIrane hAlo hAlo." caitra suda terazane divase janma. devadevIoe hularAvyA. mAtA-pitA ane bhAI pratyeno sneha. 30 varSa dIkSA. tAjapa kevaLajJAna, jevI vigatone aMte prabhunI vizeSaNa yukta stuti dvArA vinamrabhAve vaMdana karavAno bhAva pragaTa thayo che. "adhama uddhAraka bhavijana tAraka guNa anaMtanA je dhAraka, evA vIrane che vaMdana vAraMvAra, vIrane hAlo hAlo." A racanAnuM nAma "pAraNuM che. ahIM pAraNAno koI abhilASAno paNa saMdarbha nathI. mAtra mahAvIrasvAmInI mAhitI ApatI racanA che. jenI prathama kaDI vIrane hAlo hAlothI hAlaraDAnA nathI. eTale A racanA mAtra mAhitI pradhAna banI che. temAMthI kavi nAmano saMdarbha maLato nathI. eTale ajJAta kavikRta hAlaraDuM che. kapaDavaNajanA abhayadeva sUri jJAnabhaMDAranI hastaprata uparathI A hAlaraDuM ane amI vijayakRta hAlaraDuM zrI zrutajJAna saMrakSaka samitie pragaTa karela che tene AdhAre hAlaraDAnI mAhitI ApI che. mahAvIrasvAmInuM hAlaraDuM (kAntivijaya) kAntivijayanI hAlarIyAnA cha kaDInI racanAmAM hAlaraDAnA viSayane anurUpa vicAronI layabaddha abhivyakti thayelI che. raDatA bALakane nidrAdhIna karavA mATe paNa hAlaraDuM lorI-gAvAno rivAja pracalita che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie ahIM AvIja koI kalpanAthI hAlaraDAno prAraMbha karyo che. chAno morA chaba, chAno morA vIra, pache tamArI dorI tANuM, mahAvIra kuMvara jhUle pAraNIe" nA hIranI dorIthI devIe phularAvyA A bhAvane vyakta karI kavinI paMktio viziSTa layathI vAtsalya bhAvanI anubhUti karAve che. IndrANI Ave hAlaNa hulaNa lAve, vIrane hete karI hulAve. mahAvIra. mArA hAlaraDAnI anurUpa kalpanA vaibhava varanA bhaviSya aMgenI apekSAomAM nizALe bhaNavA mUkavA, trizalAmAtAne harSa thavo, naMdIvardhana bhAIne paraNAve ane moTA thaIne jagatamAM nAma kamAze jevI kalpanAothI hAlaraDAnA viSayane yathocita nyAya Apyo che. amIvijaya kRta hAlaraDuM muni amIvijaye bhagavAna mahAvIranA hAlaraDAnI racanA 18 kaDImAM karI che. AraMbhanI kaDI joIe to - . mAtA trizalAe putra ratana bhAIo cosaTha InAM Asana kaMpe cAra avadhijJAne joIne dhyAyo zrI jinavarane Ave kSatriyakuMDa nagara mojhAra. mAtA nA indramahArAjAnuM Asana calAyamAna thavAthI avadhijJAnathI bhagavAnano janma thayo jANIne mAtAne avasthApInI nidrA ApIne Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merUparvata para laI jaI janmamahotsava ujave che. teno cAra kaDI sudhI ullekha che. rAjAne putra janmanI vadhAmaNInA samAcAra maLe che. ane dAsIne rAjA dAna ApIne sanmAna kare che. kSatriyakuMDamAM rAjA janmotsavanI ujavaNI kare che. "rAjA siddhArathane dIdhI vadhAmaNI, dAsIne dAna ane bahumAna dIe" kSatriyakuMDa mAMhe orachava maMDAvIyo prajA lokane harSa apAra. mAtA. pApA samagra nagara zrIphaLa ane toraNathI zaNagAravAmAM AvyuM che. "gorI gAve maMgala gIta rasALa" paMkti parathI khyAla Ave che ke strIo madhura kaMThe prabhunA janmanA harSathI gIto gAya che. kavie uparanI vigato ApyA pachI hAlaraDAne sAcA arthamAM 7 kaDIthI zarU karyuM che. cha kaDInI vigato e hAlaraDAnI bhUmikA sarjavAmAM sthAna pAmI che. mAtA triAzalA jhulAve purA pAraNe jhule lADakaDA prabhujI AnaMdabhera harakhI harakhIne IMdrANIyo jAye vAraNe Aje AnaMda zrI vIrakuMvarane ghare. mAtA. 7 bhagavAnanI bAlyAvasthAnuM alaMkArayukta rekhAcitra AlekhatAM kavi jaNAve che ke - vIranA mukhaDA upara vAruM koTI koTI caMdramA paMkaja locana suMdara vizALa kapola 31 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuMka caMca sarikhI dIse nirmala nAsikA komala adhara arUNa raMgarola. mAtA. 8 bhagavAnanA kaMThe motIno hAra, suvarNamaya kAyA, caherA para harSollAsanI rekhAo, aMguTho cUsavo, ane bolAve to kilakilATa karavo, kapALamAM kumakuma tilaka, marakata maNi samAna tejasvI lalATa pradeza, aNiyALI AMkhaDI, gAle kasturInuM TapakuM vagere dvArA mahAvIranI bAlyAvasthAnuM manohara manabhara AkarSaka varNana karavAmAM AvyuM che. kavinI maMjAla padAvalIo, laya, mAdhurya, ane citmaktA virakuMvarano pratyakSa paricaya thato hoya tevI hadayasparzI abhivyakti karI che. kavi pAraNAnuM varNana karatAM jaNAve che ke - kaMcana sole jAtanAM ratna jaDyuM pAraNuM jhulAvatI veLA thAye ghugharAno ghamakAra trizalA vividha vacane harakhI gAye hAlaruM kheMce phUmatiAlI kaMcana dorI sAra. mAtA. 11aaaa mAtAe potAnA lADakavAyA bALaka viSenI anerI kalpanAo karI che jemAM svAbhAvika rahelI bAlasahaja krIDA bALakone gamatI hoya che. sarakhIvayanA bALako sAthe ramavA jaze, sukhalaDI ApIza, bhojanaveLA ramajhama karato Avaze, snAna karIne AliMgana karIza, ramavA kAje haMsa, pArevaDA, koyala, bapaiyA sArasa, cakora, menA, mora vagere ramakaDAM ApavAM ghugharo ramaze, ane pachI nizALe bhaNavA mUkavo, vaya prApta thatAM yogya kanyA sAthe lagna karavAnI abhilASA vagerenA nirUpaNathI hAlaraDAnA 32 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apekSita vicAro layabadhdha rIte vyakta thAya che. menA mora melyAM che ramakaDAM ramavA, dhamadhama ghugharA bajAve trizalA kizora, mAro lADakaDo vararAjA ghoDe besaze, mAro vIra karaze sadA lIlAlhera, vagere paMktio bAlyAvasthAnuM AkarSaka citra AlekhavAmAM amIvijayanI kavitva zaktinuM udAharaNa banI rahe che. mAtA potAnA lADakavAyA putra mATenI mahattvAkAMkSA vyakta karatI paMktio joIe to - mAro naMdana jIvajo, kroDA kroDI varSa, e to rAjarAjezvara thAze bhalo dIpaDo, mArA mananA manoratha puraze jagIza" trizalA rANInI sakhIo paNa emanI sAthe hAlaraDuM gAya che. mAtAnA mananA manoratha pUrNa thaze. aMte vIrakuMvara zAzvata padavI prApta karaze ema jaNAvIne hAlaraDuM pUrNa thAya che. amIvijaya ane dIpavijayanA hAlaraDAmAM ghaNuM sAmya che. vIrakuMvaranI bALakrIDA, ramakaDAMnI sUci, nizALe bhaNavA mUkavA, sukhalaDI, lagnanI vAta vagere bannemAM jovA maLe che. dIpavijaye bhagavAnanA merUparvata paranA janmamahotsavano ullekha pAchaLathI karyo che. jyAre amIvijaye AraMbhamAM te darzAvIne pAraNAnI vigata ApI che. amIvijaye vIrakuMvaranuM rekhAcitra ApyuM che te dIpavijayamAM nathI. temAM virakuMvaranI bAlyAvasthAnuM lAkSaNika citra aMkti thayeluM che. dIpavijaye virakuMvaranA parivArano saMdarbha ApIne vizALa parivAra kuLano mahimA paNa darzAvyo che. amIvijayanI kalpanA zakti vizeSa noMdhapAtra che. dIpavijaya to 33 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraNA sonArUpAthI jaDita ane rezama dorIno ullekha kare che. jyAre amIvijaya to suvarNa ane ratothI maMDita pAraNuM sonAnI dorIthI jhulAve che ema kahIne tIrthakaranA AtmAnuM mUlya UMcuM AMkyuM che. rezama dorI karatAM suvarNanI dorIthI devAdhideva tIrthaMkaranuM gaurava-viveka paNa vadhu bhavya lAge che. banne kavionI racanAmAM hAlaraDAnI vastumAM pheraphAra jovA maLe che. temAM vyavahArajIvanano prabhAva paDelo che. bhagavAna mATe AvAM ramakaDAM ramavA mATe lAvavAM e to hiMsA che evo paNa eka vicAra thAya che. paNa bALakuMvaranI avasthAne anurUpa koI hiMsAno bhAva hoto nathI. bhagavAnanI bAlyavasthAno pratyakSa paricaya karAvavA mATenI AvI kalpanA che. bALakone krIDA game che eTale tene anurUpa viziSTa guNayukta ramakaDAMnI sUci ApI che. dIpavijaye bhagavAnanA zarIranA aMgo para 1008 lakSaNo che ema darzAvIne nizcayathI A bhagavAna thavAnA che te ni:saMzaya jANI zakAya che. kavinI A kalpanA ati suMdara ne bhavya che. dIpavijayanA hAlaraDAmAM phaLa zrutino saMdarbha che je amIvijayamAM nathI. hAlaraDuM gAvAthI putraratanI prAptino mahimA pragaTa kare che. jo ke hAlaraDA gAvA tIrthakara ane devAdhideva mahAvIrasvAmIno A kALamAM anaMta upakAra che ane emanA zAsanamAM emanI bhakti-pUjA-upAsanA tapa tyAga jJAna dhyAna karIne mAnava janma saphaLa karIe. vizvanA sarva manuSyone mATe emanuM jIvanakArya AlaMbana che. laukika phaLanI apekSA karatAM lokottara phaLano hetuja vadhu ISTa che. 34 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMsavijayanuM hAlaraDuM | kavi haMsavijaye sAta kaDImAM vIrakuMvaranA pAraNAnI racanA karI che. tenI AraMbhanI kaDImAMthI pAraNAnI mAhitI maLe che. jhulAve mAI vIrakuMvara pAraNe rata jaDIta sone kA pAraNA dorI jarIkI jAlane. jhulAve pIpA vIrakuMvaranA kaMThe mANeka motInA tejano camakAra, lalATa para tejasvI ritonA prakAza, ramavA mATe menA, popaTa, sArasa chappana dikakumArIo prabhune hularAve vagere vigato kavie darzAvI che. AvA saundaryavAna bALakuMvarane joIne mAtAnI sthiti vize kavi jaNAve che ke - trizalA mAtA AnaMdita hove nIrakhe nIrakhe lAlane. jhulAve. padA kavie A pAraNAmAM viSayane anurUpa vigato ApIne racanA karI che. ahIM mAI, sonekA pAraNA, dorI jarIkI nA prayoga hindI bhASAno prabhAva darzAve che. kavi paMDita vIravijayanuM hAlaraDuM kavi vIravijaye vIra bhagavAnanA hAlaraDAnI racanA karI che. tenI AraMbhanI paMkti nIce mujaba che. mArA vIrane hAlaraDuM vahAluM re, mahAvIrane hAlaraDuM vahAluM re. "huM to hete ghumaraDI ghAluM." anya racanAonI mAphata 35 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnajaDita pAraNuM ramakaDAMnI yAdI, hIra jaDIta dorI, makhamalanI seja, phUlanI mALA, chappana dikakumArI prabhune hulAve, mAtAnuM vAtsalyabhAvathI putrane AliMgana vagere vigato hAlaraDAmAM darzAvI che. kavinI yamaka racanAthI hAlaraDuM bhAvavAhI ne AkarSaka banyuM bhAtabhAtanI bhArI bhamarIyA pUtaLI pAraNe jaDAvuM, mora cakora koyalaDI bAMdhuM, pAraNe popaTa poDhADuM. bALasahaja krIDA karavA mATe kavinI kalpanAno namUno joIe to - geDIdaDo devatAI mahAmUlo, ramavAne raMge lAvuM. bhagavAnane ramavA mATe sAmAnya geDIdaDo nA cAle e to devatAI joIe. sAmAnya bALaka karatAM bhagavAna to sarvottama eTale AvI kalpanA yathArtha lAge che. mAtAnA AzIrvAda darzAvatI kavinI paMkti noMdhapAtra che. " kula dIvo kuMvara ghaNuM jIvo, doya kara capaTI bajAve, rAjya ramaNI prApta thaI tyAgI tribhuvana jaga udhAre karma kaMTaka bhavaraNa saMharI, zIvasuMdarI vIra varajo. mAtAnA ArzIvAdano A namUno anya hAlaraDAnI sarakhAmaNImAM vadhu ucita lAge che. vIrakuMvara tIrthakara thavAnA che te hakIktane ArzIvAdamAMnI paMktiomAM darzAvI che. vIravijayanA hAlaraDAMnI A eka vizeSatA che. 36 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIrasvAmInuM pAraNuM kavie hAlaraDAno prAraMbha duhAthI karyo che. temAM bhagavAnanA janmano ullekha karIne sarvatra AnaMda maMgaLa pravarte che tenuM nirUpaNa karyuM che. toraNa bAMdhyAM ghara ghare, gIta madhurAM gAya, ghara gokhe dIvaDA jhage, maMgala tura bajAya. rAsa laDe ramavA cale, sarva sAhelI sAtha, rUmajhuma nRtya karI sahu, jhulAve jaganAtha. AraMbhanI paMktimAM hAlaraDAno viziSTa raNakAra saMbhaLAya che. jhUlo jhUlo vIra mArA pAraNIyAmAM jhulo, rUDA hAlarIyAmAM jhulo ekaja kaDImAM pAraNAnuM citrAMkana karatAM jaNAve che ke sonA keruM pAraNuM ne, upara jaDIyA hIrA, rezama dore mAta hiMcoLe, jhulo mahAvIra rUDA. zALA mahAvIranI bAlyAvasthAno paricaya ApatI nIcenI kaDI kavinI kalpanA zaktinA paricayanI sAthe pAraNAne anurUpa vigato darzAve che. jhIke bharI, AMgaDIyuM ne, jarIno Topo mAthe, lAvyAM ramakaDAM ramavA kAje, mevA mIThAI sAthe. rUDA. hA mAtavAtsalyathI atyaMta harSamAM AvIne mAtA AzIrvAda ApatAM kahe che ke - 37 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTA thAjo, bhaNavA jAjo, AzISa deI hasatI, paraNAvIza huM navalI nArI, jobanavaMtI tujane, mAtApitAnA koDa pUraje, hoMza haiye che mujane. mAtA putra mATe mAtra laukika AzA AkAMkSAo nathI rAkhatI paNa jina zAsanamAM tuM dIpaka samAna che. karmane kApI dharmane sthApaje. dharma dezanA ApIne jagatanA prANIono udhdhAra karaje evI AdhyAtmika kalyANanI bhAvanA paNa vyakta kare che. ane chelle kavi jaNAve che ke - "Atma sAdhanA sAdhI varaje, vijaya ziva paTarANI." sAta kaDInA A hAlaraDAmAM mAtR vAtsalyane pAraNAnI saMkSipta mAhitInI sAthe mAtAnA uranA aramAnane kavie madhura layAnvita padAvalImAM vyakta karyo che. A pAraNuM bhakti gIta tarIke noMdhapAtra che. zrI mahAvIra svAmInuM pAraNuM trizalA mAtA pAraNuM jhulAvethI zarU thatI pAraNAnI racanAnI vizeSatA e che ke kavie spaSTa rIte hAlaraDA dvArA bALaka - nidrAdhIna thAya evo bhAva vyakta karyo che. anya hAlaraDAmAM pAraNuM jhulAvAno, pAraNAnI zobhAno, mAtR vAtsalya ane bALaka mATenI bhaviSyanI anerI kalpanAo vyakta karavAmAM AvI che. trizalAmAtA pAraNuM jhulAve, mahAvIra poDhe re, rezama dore mAta hiMcoLe, mahAvIra poDhe re. mAlA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhura madhura hAlaraDAM gAtI, aMtara kerAM amIrasa pAtI, trizalA rANI gIta suNAve, mahAvIra poDhe re. parA mAtA potAnA lADalA putranA bhaviSya viSe tyAga ane vairAgyanI bhAvanA vyakta karIne mukti pAme tema jaNAve che. A hAlaraDAnI vizeSatA e che ke emAM bhautika jIvana aMgenI koI AzA pragaTa thayelI nathI. saMsAramAM sukha kyAMya nathI re, verajherathI duniyA bharI re, kAma, krodha, madamAyA tyajIne, bhavajala taraje re. 4 duHkha bharelA jIvana jagamAM, karUNAvedanA pAme jIvanamAM, rAjavaibhavanAM sukha tyajIne, AMsuM loje re. pApa che saMsAranA sau saMbaMdha tyAgI, dIkSA leI thA saMyama rAgI, mohanidrAmAM sutelA jagane, deje jagADI re. . 6 che ane chelle mAtA AzA rAkhe che kegharaghara vanavana ghUmI vaLaje, ahiMsA paramo dharma tuM raTaje, jina zAsananI jyota banIne, mukti varaje re. . 7 kavinI viziSTa kalpanA zakti, gItanA viziSTa laya yukta sumadhura padAvalI ane hAlaraDAnA kendravartI bhAva sabhara A racanA hAlaraDAnI vividhatAmAM AkarSaka banI rahe che. kavi dayArAma - hAlaraDuM baMsarI bolanA kavi dayArAme zrI kRSNanA hAlaraDAnI racanA 12 kaDImAM karI che. temAM zrI kRSNanI bAlyAvasthAnuM citrAtmaka 39 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailIthI cittAkarSaka varNana karavAmAM AvyuM che. bIjI ane trIjI kaDImAM zrI kRSNanAM aMgopAMganuM alaMkAra yukta zailImAM nirUpaNa thayuM che. harinA mukhaDA upara vAruM koTika caMdramAM paMkaja locana suMdara vizALa kapoLa, dIpaka zikhA sarakhI dIpe nirmaLa nAsikA, komaLa adhara aruNa che rAtA coLa. mAtA. mArA meghazyAma krAMti bhrakuTI che vAMkaDI khoTaliyALA bhAla upara jhUme keza hasatAM daMDI dIse beu hIrAkaNI jotAM lAje koTika madana manohara veza. mAtA, 3 siMhanakhe maDheluM zobhe sovaNa sAMgaluM nAju ka AbhraNa saghaLAM kaMcana motIhAra caraNa aMgUTho dhAve hari be hAthe grahI koI bolAve to kare kilakAra. mAtA. | 4 kavie pAraNAnuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke - sAva sonAnuM jaDita maNimaya pAraNuM jhUlave jhaNaNaNa bole ghUgharIno dhamakAra mAtA vividha vacane harakhe gAye hAlaDAM kheMce phUmativALI rezama dorI sAra. mAtA. 6 bAla kRSNane ramavA mATe ramakaDAMno paNa ullekha thayelo che. haMsakAraMDava ne koli popaTa pAraNe bapaiyA ne sArasa cakora senA mora. 40 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkyAM ramakaDAM ramavA zrI mohanalAlane. ghamaghama ghUgharaDo vajADe naMda kizora. mAtA. A 7 hAlaraDAnI eka vizeSatA e che ke mAtA vAtsalyabhAvathI potAnA lADakavAyAnA-bhAvijIvananI kalpanAothI ati AnaMda anubhave che tenI abhivyakti karatAM kavi jaNAve che ke. - mArA hAnAne samANI kanyA lAvazuM mArA lAlane paraNAvIza moTe ghera mAro jAyo vararAjA thaI ghoDe besaze. mAro kvAno karaze sadAya lIlA lhera. mAtA. | 8 | zrI kRSNa jevA putra ratane prApta karavAthI mAtA jazodA bhAgyazALI banI che. vrajavAsIonA bhAgya karatAM adhika bhAgyazALI jazodAmAtA che. vaLI gopIo to banne karatAM vadhu nasIbadAra che ke jenI bhaktinI brahmA ne ziva paNa prazaMsA kare che. dayArAmanA hAlaraDAmAM kRSNanuM citrAMkana pAraNuM, bALasahaja krIDA, mAtAnI putra mATe bhAvi AzA AkAMkSA ne vrajavAsI gopIonI kRta kRtyatAnuM nirUpaNa thayeluM che. dayArAmanI kavitva zaktino ahIM viziSTa rIte paricaya thAya che. kavinI bALakRSNanI upamAo noMdhapAtra banI che. paMkaja locana, suMdara vizALa kapoLa, dIpazikhA samAna nirmaLa nAsikA komaLa adhara, vAMkI bhrakuTI, meghazyAma kAMti, hasatI jaMtuDI vagere thI kRSNano pratyakSa paricaya thAya che. lalita madhura padAvalIo varNavinyAsathI emanI kavitva zaktino khyAla Ave che. harakhI sarakhIne gopI jana jAye vAralo ati AnaMda zrI naMdAjIne ghera 41. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAve lalATe kIdho che kumakuma cAMdalo jananI jumAne AMje aNiyALI beu AMkhaDI sAva sonAnuM jaDita maNimaya pAraNuM jhUlo jhaNaNaNa bole ghUgharIno ghamakAra ghamaghama ghUgharaDo vajADe naMdakizora neti neti kare che jigama vAraMvAra - bALa kRSNanA lalATe kumakuma tilaka jANe ke marakata maNi jaDyo na hoya tema lAge che. kavinI A unmelAthI lalATa saundaryanuM pratyakSa darzana karatAM hoIe tevuM lAge che. pAraNuM jhUlatuM hoya, ghUgharIyono ghamakAra, kanaiyo jamavA mATe jato hoya, naMdakizora ghamaghama ghUgharo vagADato rUmajhUma karato Avaze te drazya karNapriya banI AMkhane nirakhavA lalacAve tevuM mohaka lAge che. kRSNanA hAsya vize kavi jaNAve che ke upara-nIcenA dAMtanI hAramALA be hIrAkaNI samAna lAge che. eno veza joIne madana paNa zaramAI jAya che. ahIM "caraNa aMgUTho dhAve hari, be hAtha grahI A svabhAvokti dvArA bALa krIDAno ullekha thayo che. dayArAmanA hAlaraDAnI racanA bhavya ne AkarSaka rIte thayelI che. temAM kavitvanA aMzo kalAtmaka rIte vaNAyelA che. kavinI abhivyaktinA suMdara namUnA rUpe hAlaraDuM bhakta janonI moMgherI mUDI samAna che. jenuM samUhamAM gAna karavAthI bhaktinI ramajhaTa jAme che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. prakaraNa-2 saMdarbha pustaka sUcI hAlaraDuM madhya kAlIna sAhi. Iti. pA. - 7ra anaDA prakAzana. sAbarakAMThAnAM garo eka adhyayana pA. - 172 DaoN. mahezacaMdra trivedI pA. 172 3. ejana pA. 71 3- loka sAhityanI samAlocanA le. meghANI pA. 208 3-B ejana pA. 209 4. jina guNa maMjarI-saMpA.sA. svayaMprabhAzrIjI pA. 33 5. madhyakAlIna jaina sAhityano ItihAsa pA. papa saMpA-jayaMta koThArI pA. 342 6. jina guNa maMjarI saMpA. sA. svayaMprabhAzrIjI jina guNa maMjarI saMpA. sA. svayaMprabhAzrIjI pA. 343 zrI zAMtilakSmI sAdhanA AtmabhAvanA saMgraha pA. 79 zrI prAcIna gruta saMrakSaka samiti kapaDavaNaja (patrikA) 10 zrI prAcIna stavanAdi saMgraha - saMpA. tilokavijayajI gaNivara pA. 378 11. zrI prAcIna gruta saMrakSaka samiti pA. 6 kapaDavaNaja (patrikA) 12. ejana pA. 6 13. vIravijayajInI hastaprata (godharA) pA. 12 w o uj pA. 1 43 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 3 sohamakuLarata paTTAvalI rAsa madhyakAlIna kAvya prakAromAM rAsa, prabaMdha, vivAhalo, pavADo, chaMda, saloko vagere svarUpamAM jaina sAhitya vipula pramANamAM upalabdha che. A racanAo mudrita thatAM pahelAM hasta pratomAM surakSita maLI Ave che. tenuM saMzodhana karIne jaina sAhityanI keTalIka kRtio mudrita thayelI che. kavie "soDahama kuLa paTTAvalI rAsa' zabda prayoga potAnI kRti mATe karyo che. paTTAvalImAM bhagavAna mahAvIra svAmInA pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmIthI prAraMbha karIne kavinA gurU gacchAdhipati ratasUri sudhInA AcAryonI paraMparAnI mahatvapUrNa vigato ApIne kramika nAmollekha karyo che. samagra racanA caritrAtmaka che. rAsanA lakSaNono saMdarbha ahIM jovA maLato nathI paNa guru paraMparAnA ullekhanI guruguNa gAvAnI caritrAtmaka vigato ja kRtimAM sthAna dharAve che. rAsa" zabda prayoga karyo na hota to paNa yogya lAge che. paTTAvalImAM "pATa paraMparA'no saMdarbha Ave che. "rAsa" zabdaprayoga rasapUrvaka bhakti-bhAvapUrvaka pUrve thaI gayelA prabhAvazALI - pratApI AcAryonuM guNagAna - mahimA darzAvavA mATe rAsa karyo haze ema mAnavAmAM Ave che. paTTAvalIno saMdarbha bhadrabAhusvAmI viracita kalpasUtra nAmanA vIrAvalImAM jovA maLe che. kalpasUtranI TIkA - vivecanamAM WvIrAvalImAM samAveza karelA keTalAka AcAryo vize vigato 44 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAmAM AvI che. gujarAtImAM paNa kalpasUtranuM bhASAntara - che. vizvanA badhA ja dharmomAM gurukRpA-bhaktino mahimA che. e nyAye kavi dIpavitye paNa jina zAsananA zaNagAra samA AcAryono viziSTa rIte paricaya karAvavA mATe paTTAvalInI racanA karI che. kavi muni suMdarasUri ane dharmasAgaranI paTTAvalInI racanAo maLI Ave che. devandrasUrinI prabhAvaka caritra e gujarAtI gadyamAM paTTAvalIno namUno che. paTTAvalI samuccayanA bIjA bhAganA prakAzana vakhate prakAzaka zrI vADIlAla chaganalAla sADIvALA, prakAzakanA be bolanI mAhitImAM jaNAve che ke saM. 1889mAM paTTAvalI samuccaya bhA-1 prathama prakAzita karavAmAM Avyo hato. temAM tera paTTAvalIo daza anupUrtio ane sAta pariziSTano samAveza thayelo hato. A paTTAvalIo saMskRta ane prAkRta bhASAmAM racAyelI hatI. bIjo bhAga tene vadhu rasika banAvavA mATe gujarAtImAM pragaTa karavAmAM Avyo che. temAM vistRta pAdano samAveza karavAmAM Ave che. eTale vAcakone vadhu AsvAdya bane tema che. paTTAvalInI vizeSatA e che ke bhAratIya saMskRti ane dharmanA vikAsanI aitihAsika mAhitI upalabdha thAya che. je sAhitya saMzodhanamAM AdhArabhUta dastAveja banI rahe che. jina zAsananA gauravavaMtA vArasAnA adhikArI saMrakSaka ane saMvardhaka AcArya gurU paraMparAnI kaDIbaddha vigato meLavavA mATe paTTAvalI jevuM anya kAMI upayogI sAdhana nathI. rASTranA vikAsamAM dharmanuM pradAna gaNanApAtra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. temAM prAcIna ItihAsanI vigato vikAsanI sAkSI pUre che. bhagavAna mahAvIranA samayathI jinazAsana aviratapaNe vikAsa yAtrA karI rahyuM che. tenA pAyAmAM guru bhagavaMto che. eTale guruonI paraMparAnuM anusaMdhAna karAvatI paTTAvalI sau koIne mATe mArgadarzaka staMbha samAna che. jaina saMghanA saMgaThanamAM gaNo ane tenI zAkhAono ullekha keTaleka aMze kalpasUtramAM maLI Ave che. pahelI-bIjI sadInA pratimA lekhomAMthI prApta thAya che. mathurA A samaye jaina dharma ane jaina saMghanuM kendrasthAna hatuM. mathurAnuM prAcIna nAma uttarApatha kahevAtuM hatuM. A aMgenI tulanAtmaka vigato bahalare InDiana saikTas opha dhI jainsamAM darzAvI che. pariNAma svarUpe jaina sAhitya, dharma ane itihAsa ema trividha rIte paTTAvalInI racanAnuM mUlya lezamAtra ochuM AMkI zakAya tema nathI. jaina paraMparAno ItihAsa-tripuTI mahArAje pragaTa karyo che, te gadyamAM che. Ama padya ane gadyamAM paTTAvalInI mAhitI prApta thAya che. paTTAvalI paTTAvalI jaina sAhityanI aitihAsika ane caritrAtmaka kAvya racanA che. bhagavAna mahAvIranA zAsananA paramaprabhAvaka AcAryo, tatkAlIna samayanI dezanI rAjakIya, sAmAjika, naitika ane dhArmika pravRtti vizenI mAhitI prApta karavA mATenuM eka adhikRta sAdhana paTTAvalI che. manuSya zraddhA, jJAna ane cAritranA samanvayathI jIvana unnata banAvI zake tevuM preraka ne saMskAra poSaka sAhityanI kramika Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigato paTTAvalImAMthI prApta thAya che. paTTAvalInAM caritromAM mukhyatve to munibhagavaMtono samAveza thayelo che. eTale "prabhAvaka munIndrANAM vRttAMni" ema kahIe to ucita lekhAze. jainAcAryonuM vRttAMta svaparanA kalyANane mATe mahAna upakAraka hoI enuM zravaNa-vAMcananuM mUlya lezamAtra ochuM AMkI zakAya tema nathI. keTalAka AcAryo prabhAvaka tarIke amarakIrtine varyA che. jina zAsanamAM prabhAvako ATha prakAranA mAnavAmAM AvyA che. "pAvayaNI dhammakahI vAI naimittio 1 tavassIya vijaya, siddhoya kaI addeva pabhAvagA bhALiyA. 1 pravacanika, dharmakathI, vAdI, naimittika, tapasvI, vidyAvAna, siddha ane kavi Ama ATha prakAranA prabhAvaka che. yazovijayajI upAdhyAyanI samakitanA saDasaTha bolanI sajajhAyanI chaThThI DhALamAM prabhAvaka AcAryono mitAkSarI ullekha thayo che. paTTAvalInA sarjanamAM aitihAsika vigato, dUtakathA bahuzruta AcAryanI zruta paraMparA ane pUrvasUrioe racita prAcIna graMthono AdhAra levAmAM Avyo che. upadeza prAsAda mahAgraMtha bhA-5 (bhASAMtara)mAM pA-296 para paTTAvalIno ullekha maLI Ave che. 47 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrizada guNa ratADhayara, saudharmAdiparaMpara : guru paTTakramodhyeya, surAsura nareH stutaH pAlA sura, asura ane manuSyoe stuti karelA tathA chatrIza guNarUpI ratothI ADhaya zrI sudharmAdika gaNadharonI paraMparAvALo guru paTTano krama dhyAna karavA yogya che. u.prA.bhA.-5. lakSmIsUri paTTAvalImAM saMdhi, samAsa, alaMkAra ane vizeSaNayukta zailImAM sudharmAsvAmIthI vijaya lakSmIsUri sudhIno saMkSipta paricaya ApavAmAM Avyo che. mULa saMskRtamAM vijaya lakSmIsUrie racanA karI hatI teno bhAvAnuvAda AcArya vizAla sena sUrie karyo che. tad anusAra vIrAcAryano kavinA zabdomAM nIce pramANe ullekha thayelo che. zrI kRSNanI jema zula dhyAnarUpa sarpendra rUpa maLyunarajaju tenAvaDe ane samatArUpI maMdarAcaLa parvata vaDe madarUpI samudranuM maMthana karIne zrI vIra nAmanA AcArya te mAnatuMgasUrinI paTTalakSmIne varyA". A paTTAvalI eTale jainAcAryonI pATaparaMparAnuM vihaMgAvalokana. kalpasUtranI TIkA (gujarAtI) jaina paraMparAno ItihAsa ane jaina sAhityano itihAsa, jevA mUlyavAna graMtho gadyamAM upalabdha che. temAMthI paNa dIpavijayanI paTTAvalImAM nAmollekha thayela pUrvAcAryono paricaya prApta thAya che. 48 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRti ane jaina sAhityanA samRddha saMskAra-pUrNa vArasAnuM digdarzana karIne vartamAna peDhI gauravAnvita thAya tevI mAhitIpradhAna aitihAsika racanAno Adara karI jainatatvane dIpAve evI apekSA asthAne nahi lekhAya. | gujarAtImAM paTTAvalIno sIdho sAdo ullekha AgamasAra bhAga 5/6mAM che temAM lekhake prathama kramika nAmollekha karyo che. tyArapachI saMkSipta mAhitI ApI che. saMskRta, prAkRta ane gujarAtI bhASAmAM vividha prakAranI paTTAvalIo upalabdha che, jethI je prakAranI rUci hoya, bhASAnI jANakArI hoya tevI paTTAvalInuM vAMcana jaina dharmanA ItihAsano lAkSaNika paricaya karAvIne bhUtakALanA gauravavaMtA vArasAnA rakSaNane saMvardhananA punita kAryamAM preraka bane che. itihAsa eTale pUrva paraMparAno upadeza che. tevo graMtha niryuktithI vicAratAM "Iti' eTale e rIte "rU nizcayathI itiha - eTale pUrvavRtta jemAM che tevI racanA. jaina sUtromAM kalpasUtra aitihAsika che ane bhagavatI sUtramAM pUrva vRttAMta che. atIta kAlanI ghaTanAonuM vivaraNa. purAvRta zabda purANazAstranA arthamAM prayojAyo che. itihAsaH purANa paMcamo veSAne tathati itihAsa purANa mucyate nA" vAcaspatya bRhadabhidhAnanA eka zlokano artha ema che ke dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthanA upadezathI yukta je hoya tene itihAsa kahe che. 49 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi dIpavijaye paTTAvalInI racanAmAM aitihAsika paddhatino prayoga karyo che. dezakALa ane samAjanA saMdarbhamAM jaina zramaNonuM varNana, prabhAva, gurUbhaktinI mAhitI, sAmAjika ane rAjakIya saMdarbho dvArA paTTAvalIne aitihAsika graMtha banAvyo che. temAM mukhyatve dharma ane mokSa purUSArthanI upAsanA rahelI che. soDahamUkuLa rata paTTAvalI rAsanuM vibhAjana cAra ullAsamAM thayuM che. saMskRta sAhityamAM vastu vibhAjana mATe ucchavAsa - ullAsa zabda prayoga thAya che. kavie saMskRta zailInuM anusaraNa karIne rAsanA vastu vibhAjana mATe ullAsa zabda prayoga karyo che. prathama ullAsamAM 9, bIjAmAM 9, trIjAmAM 21 ane cothAmAM 22 maLIne kula 61 DhALa che. dareka ullAsane aMte nIce mujaba ullekha karavAmAM Avyo che. "iti zrI prAgavATa jJAtIya zAha kalAzrIyuta kulotpanna anopacaMda vrajalAla AgrahAta sakala paMDita pravara 5. premavijaya gaNi, paM.ratavijaya gaNinA ziSya. 5. - dIpavijaya kavirAja bahAdareNa viracite zrI sohamakula rata paTTAvalI prAkRta prabaMdhe nigraMtha birada 1 koTika birada 2 caMdra birada 3 vanavAsI birada-4 evuM catvAri birada SoDaza-payodhara sUrivarNana nAma prathamollAsa nA saMskRta bhASAnA prayoga dvArA prathama ullAsanI saMkSipta mAhitI maLI ne te pUrNa thayo che. ema A noMdha darzAve che. bIjA ullAsamAM varasUri paTodhara varNana, zrI kAlikasUri, devardhvigaNi kSamAzramaNa, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhadra gaNi, kSamA zramaNa, haribhadrasUri, bappabhaTTasUri AmanRpati pramukha, vaNaracha paraMbha birada nAma dvitIyollAsaH trIjA ullAsamAM jasobhadrasUri, vaDagaccha birada, vimalamaMtrI, abhayadeva sUri, zAMti vetAla, hemAcArya, kumArapAla pUravabhava, bahugacchabheda, tapAbirUda vastupAla - tejapAla saMbaMdha, vaNika corAsI jJAti vIzA - dazA utpatti, jagat caMdasUri ujeNInagara praveza, guru upadeza, paMcamIjJAna varNana, rohiNI caritra, vIra 72 varSa saMkhyA pramANa pRthvIghara, jhAMjhaNazA, devendrasUri pramukha dasa paTodhara sUri varNano nAma tRtIyollAsaH cothAmAM jJAnasAgarasUri pramukha paMcasUri, munihatyA pAtakI pratibodhana, dhaao, poravADI rANapura prasAde Ara sUri Agamana, saMtikara stotra niSpakSa, divALI kalpa kartA pramukha cyArasUri, lahuDI, posAla kamala kalasA, kaTIparA, vijAmatI, kaDu AmatI pArzvacaMdrasUri, laMkA pramukha gacchabheda, hema vimalasUri kriyA uddhAra, rAjavijayasUri gaccha, pAlaNapura tathA pallaviyA pAsa utpatti, akabara zAha pUrvabhava, hIrasUri dilhI gamana, zAhImilana, DAmarasara ciDajItI, jIjIyAdi hiMsAmocana, sAhIrAjaparyata Sa phuramAnA gurudakSaNA karaNa, jagatagurubirada prApaNa hIra sena ubhaya varaNAna, zrI devasUri, zrI vijyAnaMda sUri ubhaya gacchanAma dhAraNa, zrI vijayAnaMdasUri, vijaya devasUri ubhaya paTodhara milana, ubhaya gaccha varaNana, zeTha zAMtIdAsa kRta sAgara gaccha niSpanna zrI lakSmIsUri pramukha covIsa sUrivarNana, kavesara samasta sUri samakSe pApaolo yaNAdi pramukha varNano nAma caturthollAsa. A rIte cAra ullAsamAM vaividhyapUrNa mAhitIno ullekha thayelo che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTAvalI mAtra guru paraMparAnuM ja Alekhana karatI racanA nathI. temAM pUrvAcAryo ane emanA prabhAvanuM varNana dvArA jina zAsanano jaya jayakAra darzAvI sAMskRtika ane dhArmika siddhione biradAvamAM AvI che. vaDagaccha, bahugacchabheda, kaTuparA vIjAmati, kaDuAmatI pArjacaMdrasUri, luMkAgaccha, rAjavijyasUri gaccha, devasUri ane vijyAnaMdasUri gaccha, sAgara gaccha, lahuDI posAla vagere gacchanI mAhitI che. Ama nRpati, vimalamaMtrI, kumArapAla pUravabhava, vastupAlatejapAla saMbaMdha, pRthvIdhara, jhAMjhaNazA, akabara zAha pUravabhava, pAlanapura pallavIyA pAsa utpatti jevA mahAna zrAvakonuM vRtAMta che. vaNika corAsI jJAti, vIzA - dazA utpattinI mAhitI paNa vigatavAra darzAvI che. paMcamIjJAna varNana, rohiNI caritra, kalyANamaMdira, saMtikara, bhaktAmara ane laghuzAMti sUtronA udbhavano paNa paTTAvalImAM samAveza thayelo che. TUMkamAM paTTAvalI vividha viSayone sparzatI aitihAsika mUlya dharAvatI namUnedAra racanA che. samIkSAtmaka noMdha A rAsamAM duhA, DhALa ane chappayano prayoga karavAmAM Avyo che. ISTadeva zrI mahAvIra svAmInI stuti maMgalAcaraNamAM karI che. je madhyakAlIna rAsa paraMparAnuM anusaraNa kare che. "svasti zrI trizalAsuna, varadhamAna jinarAya mahAvIra vaLI vIrajI, tIrthakara sAmrAja" 15 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rohiNI caritra DhALa 33 thI 38 mAM che te rohiNI tapano mahimA darzAve che. A vRttAMta "stavana' tarIke stavananA pustakamAM sthAna dharAve che.") duhAmAM mahAmaMgalakArI zrI bhagavAna mahAvIrano saMkSipta paricaya ApIne viSayano nirdeza karavAmAM Avyo che. "zrI sohama svAmI taNe pATa paTodhara sUra Apa ApaNA gacchameM varte che nijanUra pAchA Age gaccha ghaNA huA - samaye varate jeha je je samaye nikalyA varaNava karasyuM teha paDhA 3 mahApurUSonA guNagAna gAvAthI janma pavitra thAya che mATe sohamasvAmI - sudharmAsvAmIthI AraMbha karIne kramika rIte gUrUbhagavaMtonAM caritrane nirUpaNa karuM chuM. kavinA zabdomAM uparokta hakIkta nIce mujaba che. "mahApurUSa guNa gAvatAM kahyuM jIbha pavitra, zrI sohama svAmI thakI, bhAMkhuM sakala caritra" 11 bhagavAna mahAvIranI pAMcamI pATe sudharmAsvAmI thayA pAMcamA ArAmAM emanA nAmathI bhagavAna mahAvIranuM zAsana cAle che. "sohama svAmI paMcama gaNadhara, vIra taNA paTadhArI re, zAsana jehanuM pAMcame Are, varate che sukhakArI re, guNIjana vaMdo re, vaMdo vaMdo re, paTodhara dhIra guNIjana vaMdo re, gurU jagabaMdhava jaga vIra, guNIjana vaMdo re 15 5 53 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sudharmAsvAmIne ahobhAvapUrvaka (pI. 2) vaMdana kare che. te bhAva uparokta paMktimAMthI vyakta thAya che. "vaMdo' zabdanI punarAvRtti gurU bhaktinuM samarthana kare che. sudharmAsvAmInA paTadhara jaMbusvAmIno mitAkSarI paricaya emanI lAghavayukta abhivyaktino namUno che. "sohama svAminA jaMbu paTadhara, e gurU bAla brahmacArI re, Agama sahu e jaMbue pUchayAM, sohama kahA suvicArI re. gu. va. pApapA paraNI AThe prabhavAdika sahu, pAMcase sattAvIsa re, saMjama lIdho eka samudAI, praName sura nara IzAre. gu.naM. 6 prabhavasvAmInA varNanamAM kavie ratana' zabdano arthAntara nyAsa alaMkAramAM prayoga karIne emanA jIvananI viziSTatA darzAvI che. "ratana coratA ratana ciMtAmaNI saMjama graMthi sohAya". 7 prabhava nAmano cora jaMbukamArane tyAM kimatI ratonI corI karavA Avyo hato paNa jaMbusvAmI potAnI ATha navoDhAne vairAgya vAsita karI rahyA hatA tyAre te A vANI sAMbhaLIne pratibodha pAmyo ane 500 sAthIdAro sAthe saMyama aMgIkAra karavA taiyAra thayo. 500 cora, corano saradAra prabhava, jaMbusvAmI, ATha patI ane temanAM mAtApitA vi. maLIne para7 jaNe ekI sAthe dIkSA aMgIkAra karI. sthUlibhadrano paricaya ApatAM kozAne pratibodha karI ane 54 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ corAzI covIsI sudhI nAma amara raheze ema darzAvIne sthUlibhadranA abhUtapUrva ziyaLa vratano mahimA pragaTa karyo che. "kozyA pratibodhi gurUrAje, duSkara duSkarakAraka re, praNamo trIje maMgala, e gurU caudapUrava zrata dhAraka re gu. naM. 1 8 cAra maMgalamAM trIjA maMgala tarIke sthUlibhadranuM nAma che. maMgala bhagavAna vIro, maMgala gautama prabhu maMgala sthUlibhadrAghAH jaina dharmostu maMgalam (1) avaMti pArzvanAtha jina maMdiranI racanA vize ullekha karatAM kavi jaNAve che ke AryasuhastisUri vizALa muni parivAra sAthe ujajainI nagarImAM padhAryA tyAre avaMti sukumAra vaMdana karavA gayA. gurUdezanAthI pratibodha pAmI saMyama svIkArI ratnatrayInI ArAdhanAnI sAthe tapa karIne AyuSya pUrNa thatAM zubha bhAvamAM sthira thaI nalinI gulma vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. avaMti sukumAre je jagyAe kAusagga dhyAnamAM rahIne AyuSyano kSaya karyo hato te bhUmi pavitra gaNIne tyAM avaMti pArzvanAthanA jinAlayanI racanA karavAmAM AvI. muni kAusagga niravANa ThekANe pAsa avaMti karo, bhadrAmAta karAyo devala, naMdi gAje guhiro yA le jina zAsananI prabhAvanA karanArA ATha AcAryomAM siddhasena divAkaranuM nAma vizeSa gauravavaMtu che. emane kalyANa maMdira stotranI racanA dvArA vikramarAjAne pratibodha pamADI jaina dharmanA anuyAyI banAvyA hatA. kavie vikrama rAjAno ullekha karIne vikrama saMvata zarU thayo te darzAvyuM che. siddhasena divAkara ane vikramarAjAnI joDI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanA itihAsamAM amara sthAna dharAve che. "nRpati jAdhiSThira saMvata bhAMjI, saMvata Apa likhAyo, paranArI baMdhava nRpa vikrama, para upagArI kahAyo. vaMdo. 18 vIra vetAla karyo jiho hAjara, valI hara siddhi bhavAnI, deva sahAI sakala manoratha, siddhi thayA jagadAnI.vaMdo. 19 vikrama caritrathI jANI lejo, vikrama nRpa adhikAra, varaNava kidhA che bahu tehamAM, ehano vaMza puMAra. vaMdo. 20 siddhasena gurU zrAvaka vikrama, dou joDa jaga rAje, dIpavijaya kavirAja bahAdara, vayukumAra sukumAla re. vaMdo (21) 10 kavie vrajasvAmInuM vRttAMta vistArathI varNavyuM che. temAM pATalIputranA koTI dhvajanI dIkarI rUkmiNI vrajasvAmIne paraNavAnI mahattvAkAMkSA vALI hatI. kavie rUkamaNInA vRttAMtamAM zrRMgArarasano Azraya laIne raMgadarzI nirUpaNa karyuM che. paNa vrajasvAmInI vANIthI rUkamaNInuM hRdayaparivartana thatAM zAMta-rasa upazama bhAvanI anubhUti thAya che. "adbhuta rUpa suNa svAminuM, kare pratijJA ehajI, varavo mAhare varasvAmane sAcuM pUraNa neha". zrata. 13 gAma nagara pura paTTaNa pharate, pADalIpura guru AyAjI, nisuNI rukimaNI kahe tAtane, "jAmAtA tuma AyA" zruta....14 vihavA sAmagrI sahu karII, maMDapa sakhara banAIjI, dIpavijaya kavirAja bahAdara, maMgala gIta vadhAI. zruta.15 1 56 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrInI pratijJA pUrNa karavA mATe vivAha prasaMganI taiyArInuM varNana karatAM kavi jaNAve che ke - "ati harakhe vyavahArII, putrI pratijJA kAja, maMDapa toraNa sajakio, bhAta bhAta ke sAja. (1) karI varaghoDo abhinavo, haya gaya ratha sukhapAla, bahu vidha vAjAM vAgateM, mudabhara rukimaNI bAla. (2) koDI navANuM soniyA, vara peherAmaNI kAja, hIra cIra paTakula sahita, vividha vividha ke sAja.....(3) varamAlA karamAM dharI, cAlI varavA svAma, guru upadeze che tihAM, AvI rukimaNI tAma. (4) 12 eka vakhata vajasvAmI vihAra karIne pATalIputra padhAryA tyAre rUkimaNIe kahyuM ke pitAjI tamArA jamAI AvyA che. ema kahyuM eTale pitAe lagnanI saMpUrNa taiyArI karI. putrI vajasvAmIne varamALA AropavA jAya che tyAre vajasvAmIe potAnA jJAnanA prabhAvathI ziyaLano mahimA varNavyo. A sAMbhaLIne rUkimaNIe pratibodha pAmIne saMyama aMgIkAra karI mAnava janma ujamALa karyo. A vRttAMtamAM rUkamaNInA jIvanamAM AvatuM parivartana vajasvAmIno prabhAva darzAve che. zIlano mahimA darzAvatI kavinI paMktiomAM zIlavatI strIono ullekha thayo che. pAMce karatAM cothA vratano, pApa kaho vitarAge, brahmacaryasama nahIM vrata bIjo, dhanya je viSayane tyAge....(7) strI saMge navalAkha che garbhaja, valI asaMkhyAta kahIyA Ima jANI saMtoSa karIne, munivara nyArA rahIyA..aDa..(2) 57. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlathI deva rahe jasa hAjara, phUlI siMhAsana thAve, zIlathI zItala pAvaka pANI, ahi phUlamAla thaI Ave. aDa (9) zIlathI dUrajana sajjana hove, zIle jasa sobhAga zIlathI sakala manoratha saphalA, zIlathI bhavajala tAga. aDa (10) satI subhadrA sItA mAtA, caMdanabAlA mADI, mRgAvatI ne zIlavatIne, zivapura laga pahoMcADI.. aDa..(11) rAjImatIne brAhmI suMdarI, kuMtA ne damayaMtI, (12) kupadI, kauzalyA, valI sulasA, prabhAvatI kulavaMtI aDa.(12) 13 vajasvAmInI saMyamajIvanamAM vratapAlananI nizcalatAnuM nirUpaNa karatAM kavi jaNAve che ke : "meru mahIdhara ThAma taje jo, udadhi marajAdA mUke caMdra maMDalathI pAvaka pragaTe, to hi vayarasUri navi cUke. aDa..(18) 14 zrI mAnadevasUrie laghuzAMti stavananI racanA karI te prasaMganuM nirUpaNa. "lekha joI gururAjajI re, karavA para upagAra maMtragarbhita stavanA karI re, laghuzAMti sukhakAra.... (9) patra likhi tihAM mokalyo re, laghuzAMti vidhi eha, pavitrapaNe bhaNajayo sahu re, chAMTo namaNa kare. pra. (10) 5 dhArA ujainI nagarInA bhojarAjAnA samayamAM mAnatuMgAcArya thayA hatA. kavie bANa ane mayUra e sasarA jamAInI vidvattAnA vivAdanuM varNana rasika vANImAM karyuM che. emanI paMDitAInA namUnArUpa kavinI nIcenI paMktiono ullekha noMdhapAtra che. 58 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ccAra lAkha raghu veda hai, yajurvedako mAna, lAkha pAMca nevuM sahasa, bIjo veda pramAna dhArA tIna lAkha esI sahasa, sAmavedako gAna, lAkha tIna ne saTha sahasa veda atharvajAna thayA aMga graMtha aDasaTha sahasa, upaniSada muni hoya, eka lAkha vyAsI sahasa, graMtha mAna hoM soya mArA pariziSTa saMkhyA kahuM, sahasa aDhAra sujAna, e sAte vastu taNAM, pAThI doya pramANa pA cAra veda paDa aMga che, upaniSada chattIsa pariziSTa bahotera malI, sahu graMtha lakhavIsa AdA 14 banne sarakhA che ane koNa moTuM che te nakkI karavA mATe bhojarAjA kAzmIranA paMDito pAse nyAya karAvavA mATe javAnuM sUcana kare che. chevaTe sarasvatIe parIkSA karI to banne jaNa paMDitAImAM sarakhA hatA. rAjAe banne jaNanuM bhavya sanmAna karyuM. bhojarAjAe ekavAra pradhAnane prazna pUchayo ke bANa ane mayUra jevA jaina dharmamAM koI paMDita che kharA? pradhAne mAnatuMgAcAryanuM nAma sUcavyuM. rAjAe mAnatuMgAcAryane darabAramAM bolAvyA ane camatkAra dekhADavAnI vAta karI. emane be AcArya mahArAjane pUrIne bAraNAne 48 tAlAM lagAvyAM. AcArya mahArAje zAsanadevInI stuti karI eTale cakezvarI devI pragaTa thaI ane AcArya mahArAje rUSabhadeva bhagavAnanI stuti zarU karI bhaktAmara stotranI racanA karI, eka eka loka bolatA jAya ane eka eka tALuM khulatuM jAya. ema 48 zlokanI racanAthI 48 tALAM khulI gayAM. 59 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "RSabha prabhu stavanA kare e, bhaktAmara stavarAja. namo sUrirAjane e. naM. zloka taNI udghoSaNAe, mAMnuM jaladhara gAja. na. (1) jImajIma kAvya bhaNe sUrie, timatima deva prabhAva. na. taDa taDa tAlAM UghaDe e, juo juo punya prabhAva. na. (2) kAvya aDatAlIsathI thayAM e, tAlAM aDatAlIsa dUra. na. sUri upAsare AviyA re, dhana zAsana vaDa nUra. na. (3) nRpati prabhAte dekhIne e, camakyo hRdaya majhAra, na. dhanadhana e sUrirAjaneM e, jaina dharama jaga sAra.na. (4) bhaktAmaranAM kAvya che e, garbhita maMtra prayoga. na. sadguru jANa kRpA thakI e, pAMkhe sukha saMyoga. naM. (5) A prasaMga nirUpaNamAM adbhuta rasanI anubhUti thAya che. dhArmika camatkAro mAtra kalpanA nathI paNa daivI zaktinA anokhA paricayanI sAthe-sAthe sAdhaka AtmAnI apUrva sAdhanAno prabhAva paNa che. devardhigaNI kSamAzramaNe vallabhapurImAM ane skaMdilAcArya mathurAmAM Agamana graMthastha karyo. A Agamane pramANabhUta gaNavAmAM Ave che. kavie jaNAvyuM che ke - "A paNa doya pramANa che, ehanI zaMkA na kAMhe re" 18 devardhigaNI gurU bhagavaMta pratye kavie upakAranI bhAvanA vyakta karatAM jaNAvyuM che ke - 60 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devaDhi zrI pUjyajI, kIdho jaga upakAra re, zAsana ekavIsa sahasano, tehamAM sUtra AdhAra re. (19) haribhadrasUrinuM zabdacitra kavinI kalame AlekhAyeluM che. citrakUTa gaDhameM tadA, saMvata pAMca majhAra, rAjakare mahAbhujabalI, rAvala sagata kumAra 1pA teha nayara meM priya che, haribhadra INa nAma pUrava saMjoge huo, vidyAkuMbha sudhAma mArA vIsa lAkha e graMtha che, cAra vedako mAna vidyA cauda nidhi samo haribhadra bhaTa jAna jA dhare gaurava manamAM Isyo jaganahi vAdI koya vidyAvAda vinA tavAM, peTa Apharo hoya pApA je vAdI hAre tako, care ghAsa pIMI nIra, mujane jIte tehano, ziSya houM tasa tIra mAdA 0 zrI bappabhaTTasUrie Ama nRpane bodha pamADayo hato. kavie hemacaMdrAcArya ane kumArapALanuM vRttAMta vistArathI varNavyuM che, kumArapALanAM pAMca nAmano nirdeza karatI paMktio joIe to - kumara nRpati ne solaMkI re, paramAIta kahevAya, rAjaRSi rAjavI pache re, pAMca nAma sohAya re." kalikAla sarvajJanI zAstra racanAno saMdarbha ApatAM kavi noMdhe che ke "kalikAla sarvajJa biradanA re, dhAraka zrI gurUrAja; sADhI tIna koTI graMthanA re, karatA zruta sAmrAja re." Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatacaMdrasUrinA prabhAvazALI vyaktitvanuM varNana karatAM kavi jaNAve che. ke - "pUjyajInI vegagati zani sarakhI re, vheto Dagale Dagale nirakhI re, haMsa netracaMDa sarakhA harAve re tohe bIjo eha sama nAve re. palA pAle paMca mahAvrata bhATa re, TAle sAvadya joga veMpAra re, dhAre jIvadayA upagAra re, cAre paMcame che AdhAra re. zALavA karati jehanI daza disi vyApI re, velI jasanI saghauM thApI re, (22) gaNadhara sohamanA paTadhAra re, zAMsana zobhA vadhAraNa hAra re 11 kavie vastupAla ane tejapAlanuM vRttAMta ane vIzAdazAjJAtinI utpatti mAravADI bolImAM gadyamAM darzAvI che. padyamAM prasaMga varNana dvArA kathArasa mANI zakAya che. vastupAla ane tejapAlanA paropakAranA kAryonI sUci, emano apUrva vaibhava, ajoDa dAnavIratA, jina zAsana pratyeno abhUtapUrva prema ne mAnavatAnA guNono paricaya karAve che. jagatacaMdrasUrino jinazAsanamAM jayajayakAra varyo che ane mahAtapasvI zAsanaprabhAvaka AcArya tarIke amara kIrti prApta karI che. emanA pratyeno gurUbhAva vyakta karatI kavie gahulI racI che. temAM bhagavAnanI vANIno prabhAva tathA jaina tatvajJAnanA viSayono ullekha thayelo che. bhagavAnanI vANI pratyeka jaNa potapotAnI bhASAmAM samajI zake che. kavinA zabdo che ke - bhIla daSTAMte khecara bhUcara, sUrapati narapatI nArI; nijanija bhASAI sahu samajha, vANInI balihArI pApA 23 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanI AgaLa gahulI karavAmAM Ave che tyAre svastika racanA karIne tenA upara motI caDhAvavAmAM Ave che. A prakAranI bhaktithI mukti paNa maLe che. bAramAsI kAvya prakAramAM bAra mahinAno saMdarbha hoya che. tevI rIte nava grahonA saMdarbha dvArA gurUnI guNa samRddhi darzAvI che. samagra DhALamAM kavinI upamAo noMdhapAtra che. sUryasamAna tejasvI, caMdra samAna vadana, jaladharanI samAna vANIno prabhAva, gurunI buddhimAM sarasvatIno vAsa, zukra samAna unmAda, zani samAna gativALA, vagere upamAothI guruno mahimA darzAvyo che. vaLI pAMca mahAvratadhArI, sAvadha vepAranA tyAgI. jIvadayA pratipAlaka, daza dizAmAM jenI kIrti vyApta che, zAsananI zobhA samAna, gaMbhIra, samada khAMtI guNothI yukta jagacaMdrasUri gurujI che. vijaya lakSmI sUrinI vidvattAno paricaya kavie kaDI 1-2-3 pA. 102mAM Akho che. emaNe abhyAsa karelA graMthonI sUci vistArathI darzAvIne aMte kahe che ke - "nAhanA moTA sAtameM e, graMtha bhaNyA gaccha rAja. namo. Agama tattva lahI ghaNAM e, sAryA Atama kAja namo.4 vijaya lakSmIsUrie AyaMbila tapa karIne sarasvati maMtrano savAlAkha vakhata jApa karyo hato. AvA gurUnA guNa akathya che. A AcAryanI nizrAmAM surata, rAMdera, sinora, Amoda, chAyApurI, 63 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ godharA, jaMbusara, vagere sthaLoe aMjanazalAkA - pratiSThA mahotsavanI ujavaNI thaI hatI. bhagavAna mahAvIrathI 68mA paTadhara zrI devendrasUri thayA. vaDodarA cArtumAsa karyA pachI saMghanI vinaMtIthI surata AvI rAMderamAM aMjanazalAkA, upadhAna, mALAropaNa karAvI teo merUterasane divase 64 varSanI vaye kALadharma pAmyA. AvA upakArI gurUno kavie eka ja paMktimAM lAkSaNika paricaya karAvyo che. guNavaMtA gurUrAjanA guNa saMbhAle loka" kavie paTTAvalInA aMte palmI DhALamAM vijaya devendrasUrinI gurU tarIke apUrva bhaktithI prerAIne pAMca kaDImAM emanI stuti karI che. pA. 106 DhALa-5 kaLazamAM hIrasUrithI AraMbha karIne mahendrasUri sudhInA 13 gacchAdhipatino ullekha karyo che. kaLaza pA. 106 kavie 70mA paTTadhara samudrasUri e poravADa kuLanA zaNagAra samo hatA emanA pitA haranAtha ane mAtA dehatAM. saM. 1880nA mAgasara mAsamAM punAmAM saMgha samakSa sUripadathI vibhUSita thayA. samudrasUri vize kaDI-15 pA. 108mAM ullekha che. sohamakuLa paTTAvalI gAvAnuM phaLa be duhAmAM jaNAvyuM che. duhA 1-2 pA. 108) 61mI DhALamAM paTTAvalI racanA karavA mATe AdhArabhUta graMthono ullekha thayelo che. kaDI 6 thI 8 pA. 109 AloyaNA zIrSakathI zarU thatI 9 thI 15 kaDImAM kavie 64 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmanirIkSaNa karavA potAnA AtmAnI zuddhi mATe pazcAtApanI punita gaMgA vahetI paMktio racI che. pA. 109 kaDI 9 thI 15 kavi AtmAbhimukha banIne ema jaNAve che ke rAjA mahArAjAonAM parAkramanI prazaMsA karI paNa potAnA AtmAnA doSa nivAraNa mATe sohama paTTAvalI racIne sUri paraMparAnI guNa gAIne jIbha pavitra karI che. ' kavi vinamra bhAvathI A saMghanI sAkSIe utsutra prarUpaNAnI mAphI mAge che. kaDI 16 pA. 110 - sohamakuLa rata paTTAvalI rAsa evuM nAmAbhidhAna paNa jaNAve che. graMtha racanAno samaya saM. 1877no che. teno ullekha nIcenI paMktioomAM maLI Ave che. kaDI 20 vizvanA sarva dharmomAM jJAnanA prakAzano svIkAra karavAmAM Avyo che. agAnatAno abhizApa dUra thatAM jJAnacakSuthI sarvavastu joIne samajI zakAya che. jaina dharmamAM jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI jJAna prApti thAya che. pAMca jJAnamAM kevaLajJAna sarvocca kakSAnuM che jenA pratApathI samagra vizvanA jaDa ane cetana padArthanA dravya guNa ne paryAya jANavAnI abhUtapUrva zakti prApta thAya che. kavie gurU jJAnadAtA che e vAta svIkArIne gurU mahimAnI sAthe jJAnano mahimA darzAvatI mAhitI DhALa 27 thI 31mAM ApI che. jJAnano mahimA darzAvatAM kavi kahe che ke - kAmadhenu ne kalpataru paNa, nahIM koI tAraNa rUpa re, tAraNarUpa jJAna che jagamAM, jANe jJAnI sahu rUpa re." 24 65 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJiAnavagara zuM zuM jANI zakAtuM nathI teno ullekha karatAM kavi jaNAve "jJAna vinA jANe nahIM je sahaja svabhAva vibhAvajI, jJAna vinA jANe nahIM je, bheda - chedano bhAva. jJAna vinA jANe nahIM je, paramAnaMdI gela, jJAna vinA jANe nahIM je, guNI guNAgara jeha. 25 jJAna vinA jANe nahIMnI pratyeka kaDInI punarAvRtti jJAnanA mahimAnuM sUcana kare che. jJAnI gurUnI sevAbhaktithI pote paNa. jJAnI bane che. kavinI A vicAra vyakta karatI paMktio joIe to - moTAnAM je pAsAM seve, te moTAM pada pAve, jJAnaprabhunI bhakti karatAM, jJAna abodhatA jAve". 4 kavie 13mI DhALamAM jinavANI upadezAtmaka rUpe gUMthI lIdhI che. temAM manuSyabhavanI mahattA darzAvI che. jinezvara bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI ja zivagati thAya che tenuM mahattva darzAvatI kavinI paMktio nIce mujaba che. - jina ANA sAcI dharII, to veheMlA zIvapada varII, jina vayaNamAM saMsaya bola, te to kumati kadAgraha tola. 26 bhagavAna mahAvIranuM AyuSya 72 varSanuM hatuM. tenI spaSTatA praznottararUpe karavAmAM AvI che. A dharmaghoSasUrie maMDapAcaLa nagaranA pRthvIdhara zAhane bAravratadhArI zrAvaka banAvyo. pAMcamA vratamAM lakSa dravyano niyama 66 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhyo paNa bhAgya yoge koTidhvaja dravya thayuM eTale siddhAcalano saMgha kADhIne sukRtamAM dravya vyaya karyo. tene 56 ghaDI suvarNa kharcAne IndramALa paherI, 32 varSa sudhI brahmacarya vratanuM akhaMDa pAlana karIne devalokamAM sidhAvyA. pRthvI paranA putra jhAMjhaNa zAhe sidhdhAcalamAM suvarNano dhajAdaMDa AropaNa karyo. gacchAdhipati dharmaghoSasUrinA pAMcamA AcArya somaprabhasUrie AcAryano vadha karavA AvelA anucare madhyarAtrinA samaye gurU rajoharaNathI bhUmi zuddhi karIne paDakhuM pherave che te nihALIne potAnA muni hatyA karavAnA adhama vicArano tyAga karIne gurUnA caraNomAM mastaka namAvI potAnI jAtane dhikkArato pazcAtApa karavA lAgyo ane dharmopadeza saMbhaLAvavAnI gurUne vinaMtI karI. jaina dharmanA upadezamAM karmavAda pradhAna che. ahIM kavie tenuM nirUpaNa karatAM jaNAvyuM che ke - "saMkala jIva vaza karmane kuNa rAjA kuNa rAMka, ama mana sarIkhA doya che, zatru mitra abhirAma. 28 kavi ahIM jaina dharmanA muninI hatyA saMbaMdhI prAcIna dagaMtano ullekha karIne munihatyAnA mahAna pApamAMthI bacavA mATe jaNAvyuM che. vizeSamAM munibhagavaMta jIvadayAnA pratipAlaka che. teno ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - "naMdiSeNa mahAbalamuni, avaMtI gajasukumAla che elAcI, AdrakumArajI, jIvadayA pratipAla. kavie 4ramI DhALamAM munisuMdarasUrie saMtikara stotranI racanA karI teno ullekha karyo che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratazekhara sUrie zrAddhavidhi vRttinI ane AcAra pradIpanI racanA karI hatI. kavie ANadaM vimalasUrinA varNanamAM emanI dIkSA, AcArya padaprApti, kriyA uddhAranI mAhitI ApI che. pAlanapuranI gajhalamAM pallavIyA pArzvanAthanI camatkArika mUrtino mahimA gAvAmAM Avyo che. kaDI 3-4-pA. 86 . ' pAlanapuranA cohANA rAjAe pArzvanAthanI pratimAnI sAthe naMdI-poThIyo zivanI mUrtinI sthApanA karI. A pratimAnI AzAtanAthI rAjAne koDha roga thayo ane arabudarAjAe tenuM rAjya laI lIdhuM. rAjA nirAdhAra ne duHkhI thaI gayo. tyAre sIlaghavasUrinA paricayathI dharmopadeza zravaNa dvArA pArzvanAthanI navI pratimA bharAvI divasamAM nava vakhata pUjA bhakti karI. jenA prabhAvathI koDhanA rogathI mukta thayo ne AbunuM rAjya paNa prApta thayuM. vRkSa navapallavita thAya tema zarIra paNa navA svarUpe vikasita thayuM eTale pallavIyA pArzvanAtha nAma ApavAmAM AvyuM. 'pAlanapura nagara varNana gajhala svarUpamAM karyuM che. kavie akabara bAdazAhanI aitihAsika vigato vistArathI darzAvI che. tenuM mukhya kAraNa jinazAsana prabhAvaka hIrasUrizvarajI mahArAjanuM pradAna vizeSa gauravaprada che. akabara bAdazAha, pUraNa bhAgya bhUjAbalI, nRpazekhara, nRpamAna, jevA vizeSaNothI rAjAno paricaya Apyo che. caMpA zrAvikAe be mahinAnA upavAsa karyA hatA te nimitte varaghoDo nIkaLyo tyAre rAjA akabaranI savArI sAme maLI. rAjAne tyAre phuleku joIne navAI lAgI. pachI rAjAne jANavA 68 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLyuM ke caMpA zrAvikAe upavAsa karyA che. caMpA zrAvikAe devagurU ane dharmanA pasAyathI upavAsa karyA che. mArA gurU hIravijayasUri che. rAjAnA hukamathI hIrasUri mahArAja vihAra karIne AgarA padhAryA. rAjAe gurUnI parIkSA karavA mATe gurUnI besavAnI jagA nIce khADo karAvIne bakarI pUrI dIdhI. ane te jagA para gurUne besavA kahyuM tyAre gurUe potAnA jJAnathI A jagA sAdhu tarIke besavA yogya nathI. ane tenI nIce traNa paMcendriya jIva che. chevaTe bhoMyaruM kholatAM bakarI ane tenA be baccAM maLI AvyAM. A prasaMga saMvata 1639 jeTha vada 13nA roja banyo hato. hIrasUri mahArAje akabara bAdazAhane be kalAka sudhI dharmopadeza Apyo, temAM ahiMsA paramo dharmanuM svarUpa samajAvyuM. emanA ziSya zAMticaMdrasUri roja bAdazAhane upadeza ApatA hatA. tyAre rAjAe kahyuM ke he gurU mahArAja koI camatkAra dekhADo. gurUe rAjAne kahyuM ke kAle savAre tamArA bAgamAM Avajo. rAjA gurU sAthe dharma carcA karatA hatA tyAre ekadama zAhI nobata vAgI. gurUe jaNAvyuM ke tamArA pitA humAyuM tamane maLavA mATe Ave che. kavie A prasaMganuM varNana abhUta rasamAM karyuM che. gurUe varUNadevanI daivI sahAyathI sAta divasa sudhI sAta peDhInA vaMzajo dekhADayA. rAjA vicAravA lAgyA ke "zrI akabara mana rAjIo, dhanya hIrasUri gurUrAya" rAjAe gurUne kahyuM ke huM tamArA dharmanA AcArathI atyaMta prasanna thayo chuM. tame varadAna mAgo, huM ApavA tatpara chuM. harasUri mahArAje varadAna mAMgyAM rAjAe emane "jagatagurU" nuM birUda ApyuM. A . f Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hIrasUri mahArAjano aMtakALa najIka Avyo e samAcAra jANIne vijayasenasUri lAhorathI gurUne maLavA ugra vihAra karIne nIkaLyA paNa gurUnA kALadharmanA samAcAra vihAramAM ja maLyA. zrI vijayasenasUri dilhImAM jahAMgIranA amala daramyAna padhAryA. rAjAe "savAI jagatagurU'nuM birUda ApyuM. vijayasenasUrie kAvImAM sAsuvahunAM daherAsaranI pratiSThA karAvI. jaMbudvIpa prajJapti ane naiSadhacaritanI TIkAnI racanA karI che. kavie hIrajI ane senajInI joDalIne jina zAsana prabhAvaka tarIke oLakhAvyA che. | devasUri ane dharmasAgara gaNI e saMsArI saMbaMdhe mAmA bhANeja hatA. mAmA dharmasAgara gaNIe kumatikuzAla - nI racanA karI ane te zAstrathI pramANabhUta na hatI eTale bhANA devasUrie mAmAne gaccha bahAra kADhayA. devasUrinA samayamAM saMvata 1686 mAM sAgara gaccha udbhavyo. mAravADanAM tIrthono ullekha karatI paMkti nIce mujaba che. "laghu marudhara je deza kahAI, jihAM tIratha bahu sAtha vAhalA; baMbhaNavADaneM diyANo loTANo, jIrAvalo jaganAtha vAhalA. jayavaMtA jinatIratha vaMdo nA zrI sirohImeM tera derAsara, rUSabha, ajita bhagavAna, vA. bahu jinazajanAM biMba jAhArI, hRdaya dharo tasa dhyAna vA. jaya. rA moTo tIratha zrI AbujI, jotAM hoya AhvAda vA. vimala maMtrIsara teha karAvyo, suMdara jina prAsAda, vA.jaya. 30 70 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte paTTAvalInA keTalAka prasaMgo - pUrvAcAryonI mAhitInI vigatothI jaina paraMparAno itihAsa bhavya ane ujjavala che teno khyAla Ave che. have paTTAvalInI racanAnI anya mAhitI nIce mujaba che. zAsana prabhAvaka AcArya bhagavaMtonAM janma sthaLa, sUripada prApti, vihAra sthAna, aMjana zalAkA pratiSThA mahotsava, dharmanI ArAdhanA ane tenA prabhAvathI sarjAtA camatkAro, graMtha racanAo, gurU bhagavaMtanA abhyAsanI mAhitI, gurUbhaktinI asAdhAraNa ne ananya abhivyakti, stotra racanAno udbhava, sIdho dharmopadeza ane jinavANI jevI vaividhyapUrNa mAhitI dezI DhALamAM gUMthI lIdhI che. taduparAMta bhagavAna mahAvIranA 72 varSanA AyuSyanI spaSTatA, vastupALa tejapAla vRttAMta, vizAdazA utpatti, corAsI jJAti, rohiNI vRttAMta, jJAna paMcamIno mahimA jevI aitihAsika vigato pUrI pADI che. A paTTAvalImAM vajasvAmI, devardhigaNI, mAnatuMgasUri, haribhadrasUri, hemacaMdrasUri ane kumArapAla, mahAtapasvI jagatacaMdrasUri, hIrasUrizvarajI, vijayasenasUrI ane vijaya lakSmasUri AdinuM vRttAMta vistArathI darzAvyuM che. A kavinI racanAomAM hindI bhASAno vizeSa prabhAva che. dA.ta. "phirako Abu gaDhako rAja, pAyo bahotI sAmrAjaya, kIno pApako saMbhAra, kIno duSTaka AcAra, ketI kahuM duHkha kI vAta, suniI jaga ke pitA mAta tuma ho jagata ke tAruku kahiI saMgako dharU kuM." (5) 1 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIonI vividhatA noMdhapAtra che. rAsa racanAo prAcIna samayamAM jaina samAjamAM bhakti bhAva pUrvaka gavAtI hatI tenA pariNAma svarUpe sAdhu kavioe ghaNI moTI saMkhyAmAM rAsa racanAo karI che. temAM geya dezIono prayoga hovAthI loko samUhamAM gAtA hatA. kavie paTTAvalImAM nIcenI dezIono prayoga karyo che. jhINA jharamara varase meha, bhIMje mArI cenalaDI Adi jinesara vinatI hamArI. avinAsInI sajaDIe raMga lAgyo sajanI mAharI nAjI nAjI nAjI nAjI choDo nAMjI. hAre huto bharavA gaItI taTa yamunAnuM nIrajo, bharatanRpa gRpa bhAvezuM. mArujI niMdalaDI neNAM re bica dula rahI dula rahI neNAM seNAM viraho DholA sahibAnI jIre jIre svAmI samosaryA vahalama vahelAre Avajyo vara vahu behu sAsumalIre kare vahevANo vAta re jAo agamagati pujAnI re INa para kaMbala koI na lesI, te tarIyA bhAI jAvaDa samarA te tarIyA re uddhAra huM to mohi re naMdalAla moralIne tAne jo sIkArI beTI rUpe AgalI vanaDAjI jo sIkArI galiI be mata jAo sAhiba chogo birAje pacaraMgI pAgha meM vanaDAjI." 7. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duhA ane DhALa bannemAM viSaya vastuno vistAra thayelo che. sAmAnyataH duhA viSaya praveza vastu nirdeza mATe prayojAya che. ahIM vastu nirdezAtmaka ane varNana ke prasaMga nirUpaNamAM prayojAyA che. kavie sudharmAsvAmIthI AraMbha karIne 70mA paTTadhara samudrasUri sudhInA AcAryonI saMkSipta mAhitI ApI che. kaLaza racanAmAM gurU paraMparA ane kavinA nAmano ullekha karyo che. paTTAvalI caritrAtmaka racanA hovAthI temAM saMyama jIvananA parama prabhAvaka prasaMgonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. temAMnA keTalAka AcAryonA varNanamAM preraka prasaMgo padyamAM gUMthI lIdhA che. paTTAvalI eTale ke caritAvalI kahIe to paNa yathArtha lAgaze. vyaktinA jIvananA badhA ja prasaMgo vAcaka vargane preraka nathI hotA paNa keTalAka prasaMgo sarvasAdhAraNa jana samUhane hRdaya-sparzI banIne saMyamadharasUri bhagavaMto pratye gurU bhakti bhAvano udbhava - vikAsane saMvardhanamAM pUraka bane che. temAM vajasvAmI, haribhadrasUri, mAnatuMgAcArya, hemacaMdrAcArya, hIravijayasUri vagere' caritra nirUpaNamAM kavie emanA viziSTa guNo ane zAsana zobhAvRddhinI kAmagIrIno ahobhAvapUrvaka ullekha karyo che. samagra racanAmAM kavinI aparaMpAra gurU bhakti ane jina zAsana pratyeno apUrva sneha pragaTa thAya che. - A racanA aitihAsika hoI temAM kalpanAnuM pramANa alpa che. kavinI varNana zakti prasaMganA AlekhanamAM nihALI zakAya che. AvA varNanAtmaka prasaMgomAM camatkAranA nirUpaNathI adbhuta rasanI anubhUti thAya che. to bIjI tarapha anya mAhitI dvArA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakti rasanI sRSTimAM nijAnaMde vihAra karavAnI aNamola kSaNa prApta thAya che. paTTAvalI aitihAsika, sAMpradAyika ane guruguNa mahimA darzAvatI racanA che. enI racanA padyamAM hovAthI eno baMdha padyano hovA chatAM kavitAnAM viziSTa aMzonuM pramANa alpa che. A racanAne lalita sAhityamAM samAviSTa karI zakAya nahIM. bhaktimArganI vicAradhArAnA prabhAvathI gurUnI stuti karavA mATe lakhAyelI che. jaina dharmanA prabhAvaka AcAryonI kramika paraMparAnuM nirUpaNa karIne bhagavAna mahAvIrasvAmIthI AraMbha karIne vikhyAta AcAryonuM vihaMgAvalokana karAvavA mATeno prazasya prayata karyo che. dIpavijayanI racanA jaina sAhityanA bhavya vArasAne mUrtimaMta rIte pragaTa karIne bhavya bhUtakALanA digdarzana dvArA vartamAnamAM abhinava caitanyapragaTAvI guru pratyeno bhAva pragaTa karavAmAM mahatvanuM sAdhana bane che. keTalAka AcAryanA jIvananA prasaMgonuM nirUpaNa rasika kathAno AsvAda karAve che. A prasaMga svataMtra rIte kathA tarIke paNa jaina sAhitya ne samAjamAM pracalita che. vIzA dazAnI gajhala (pA. 85) vastupAla tejapAla (pA.pa6-49) bhaktAmara stotranI racanA (pA.23) laghuzAMtinI racanA (pA.21) saMtikara stotranI racanA, kavi bANa mayUrano prasaMga (pA.21) kalyANa maMdira stotra vagere prasaMgo vizeSa noMdhapAtra che. A rAsanI 47mI DhALa je A paTTAvalInA 9pamA pAne pUrI thAya che. tyAM sudhI 59 paTTadharanuM varNana ApyA pachI 60mI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATa pachI ANaMdasUrigaccha ane devasUrigaccha ema be gaccha judA paDayA. kavi dIpavijayajI pote ANaMda sUrigacchanA hatA. eTale 48mI DhALathI ANaMdasUrigacchanuM varNana karI rAsa pUrNa karyA pachI devasUrigacchanuM varNana 48thI 51 DhALamAM karyuM che. A rIte paTTAvalI caritrAtmaka, mAhitI pradhAna ane guru mahimAnA aitihAsika vArasAno sAMskRtika paricaya karAvato gujarAtI bhASAno eka samRdhdha graMtha che. TUMkamAM kahIe to paTTAvalI jainAcAryonI paraMparA darzAvatI stuti mUlaka sAMpradAyika racanA che. A kRtino lalitetara sAhityamAM samAveza thAya che. tema chatAM temAM rahelI bhaktimArganI paraMparAno mahimA gAvAmAM Avyo che. paTTAvalI samIkSA vIra saMvata 471thI vikrama saMvata zarU thAya che. kavie vIra saMvata ane vikrama saMvata ema banneno Azraya laine caritra nirUpaNa karyuM che. paNa pachInI ghaTanAomAM vikrama saMvatano AdhAra lIdho che. vikrama saMvata mATe mAtra saMvata zabda prayoga thayo che. udA. "saMvata cyAra satyotere, huA dhasara sUra, tiNe zetrujA mahAtama kio, zilAditya hajura chevA (pA.25) kavie punarUkita karIne vIra saMvatanI sAthe vikrama saMvatano paNa ullekha karyo che. udA. "vIrathI pAMcase varase corAsI saMvata ekaso caudA varase daMpati sUripada pAve 2 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane saMvatano saMdarbha Apyo che. hemacaMdrAcAryanI sarasvatinI sAdhanA vize jaNAvyuM che ke emaNe nagana rUpa sAtamI rahI re" te paMkti dvArA ema spaSTa thAya che ke emaNe saurASTramAM nagna pamaNIne sAme rAkhIne maMtranI ArAdhanA karI hatI. prabhAvaka caritramAM A ghaTanA bIjI rIte darzAvavAmAM AvI che. pR. 51 kaDI 24mAM hemacaMdrAcAryanuM svargArohaNa "bArameM he ogaNa pacAsa meM" che te barAbara nathI. saM.1229 joIe. vastupAla tejapAla bAlavidhavAnA putra hatA e hakIkata pA.pa3 DhALa 24 para jaNAvavAmAM AvI che te vize samakAlIna anya racanAomAM koI saMdarbha nathI. pA. 231 keTalAka nagaronI aitihAsika mAhitI - nAmonA saMdarbha uparathI kavine itihAsa viSayaka prema pragaTa thayelo joI zakAya che. kavinI keTalIka racanAonI hastaprata (pA. 233-234) maLI Ave che. AvI racanAono paTTAvalImAM samAveza karavAmAM Avyo che. dA.ta. rohiNI stavana svataMtra rIte prasiddha che. paTTAvalI DhALa33 mAM che. vijaya lakSmIsUri stutimAlAnI hastaprata narasiMhajInI poLa, vaDodarAnA bhaMDAramAMthI maLI che. emanuM vRttAMtta paTTAvalImAM DhALa 51 thI 59mAM prApta thAya che. pAlanapuranI gajhala, gajhala tarIke svataMtra hovAnI sAthe sAthe paTTAvalImAM pallavIyA pArzvanAthanI utpattinA nirUpaNamAM pAlanapura zaheranuM varNana maLI Ave che. (DhALa 44) vajasvAmInI sajhAya svataMtra racanA tarIke sajajhAyamALA 76 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tevAM anya pustakomAM maLI Ave che. A racanA paNa paTTAvalImAM DhALa-5-6mAM vajasvAmInI uparokta racanAo svataMtra rIte AsvAdya hovAthI paTTAvalI ane anya caritrAtmaka racanAonI eka vizeSatA gaNo ke maryAdA gaNo te e che ke caritranAyakanA jIvananI kauTuMbika mAhitI, dIkSA, AcAryapada prApti, zAstrAbhyAsa, zAsana prabhAvanAnAM kAryo eTale ke aMjanazalAkA mahotsava, asarakAraka vyAkhyAna zailIthI zrAvakone dharma mArgamAM sthira karI zraddhAnuM bIjAropaNa karavuM. vihAranAM sthaLono ane graMtha racanAmAM preraka zrAvakono nAmollekha nirvANa mahotsavanI ujavaNI gurUno viraha jevI hakIkato - sarva sAmAnya rIte sthAna pAmelI che. eTale badhAM ja caritro eka ja prakAranAM lAge che. caritra svarUpano sAhityanI eka zAkhA tarIke vicAra karatAM vyaktinA jIvanano itihAsa che. "oksapharDanI DIkSanarImAM je vyAkhyA ApI che te uparathI caritra ane ItihAsanI sAthe sAhitya zabdaprayoga paNa mahatvano che. jo te mAtra vyaktino ItihAsa hoya to temAM kazuM navuM nathI. paNa sAhityakRti tarIke banneno samanvaya karIne kalAtmaka abhivyakti karavAmAM ja sarjakanI vizeSatA che. vyaktimAM rahelI vIrapUjAnI bhAvanA vyaktinAM parAkramo ane guNo ane sukRtyothI prabhAvita thaIne caritra lakhavAnI preraNA maLe che. mAnavIne vizeSa AkarSaNa mAnavInA jIvananuM che. pariNAme AvI koI vyaktinuM jIvanacaritra sau koIne vAMcavAnI ne jANavAnI svabhAvika IcchA thAya che. tenI pUrti caritrAtmaka sAhityathI thAya che. anya vyaktinA jIvana, kArya ane anubhavamAMthI preraNA ane bodha maLe che. jenA dvArA vyakti potAnA jIvanane bhavya ane Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAtta banAvI zake che. temAM AvI caritrAtmaka racanAo nimittarUpa bane che. jIvana siddhinA koI eka kSetramAM viziSTa ke asAdhAraNa caritrAtmaka racanAo vyaktinA jIvanane sparze che. tenA vyaktitvano vikAsa thayo hovo joIe. guNadoSanuM taTastha nirUpaNa karavuM joIe. kavinI caritrAtmaka racanAomAM guNono ullekha thayelo che. paNa koI doSa darzana jovA maLatuM nathI eTale A prakAranA sAhityanI dRSTie mUlyAMkana karatAM kavinI mAtra ahobhAvapUrvaka pUrvakAlIna AcAryo ane munibhagavaMtonI prazasti thayelI che. kavie padyanA mAdhyamamAM dezI badhdha racanAo karIne kavitA kalA pragaTAvavA prayatna karyo che. tema chatAM sAMpradAyika maryAdAne kAraNe teo je te vigatothI AgaLa vadhI zakyA nathI. camatkAranAM prasaMgo dvArA addabhuta rasanI jamAvaTa karI zakAya che. jUnuM eTale badhuM ja sAruM ema mAnIe paNa temAM samakAlIna sAmAjika, dhArmika ane rAjakIya paribaLoe mahatvano bhAga bhajavyo hato, pariNAme sarjakanI abhivyaktinuM pramANa thoDuM che. koI vyaktie jIvanamAM siddhi meLavI tenI pAchaLano puruSArtha ne paribaLonuM nirUpaNa vartamAna ane bhaviSyanI mAnava sRSTine mATe eka navo mArga cIMdhe che. mAnava mAtramAM rahelI pUjyabhAvanA sanmAna ane snehanI bhAvanAM pragaTa karavA mATe caritra sAhitya mahAna AlaMbanarUpa bane che. rAjakIya ke sAmAjika saMdarbho caritro karatAM dhArmika caritro bhale sAMpradAyika hoya chatAM teno hetu AtmAbhimukha-AtmakalyANano hovAthI vizeSa preraka ne prabhAvaka bane che. mAtra A janmamAM bAhya sukha samRddhi ke mAnasika zAMti maLe tevuM lullaka lakSya nathI paNa janma jarA mRtyunA trikoNamAMthI 78 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAra nIkaLavAnI apUrva sAmagrI temAMthI upalabdha thAya che. te dRSTie caritra sAhityanuM mahatva vyakti samaSTinA ghaDataramAM mUlyavAna pradAna kare che. caritrAtmaka sAhityanI AvI keTalIka vizeSatAonA saMdarbhamAM vicArIe to dIpavijayanI racanAomAM caritra nAyakanA vyaktitvanA keTalAka aMzo pragaTa thAya che. kavi ghaTanAo, samaya, samakAlIna sthiti jevI vigatone vaphAdAra rahIne caritranirUpaNa kare che. eTale ItihAsa taraphano AtyaMtika prema pragaTa thayo che. caritra nAyakanA vikAsa taraphanuM lakSya ochuM che. pariNAme kavitAkalAnI siddhi alpa pramANamAM che. tenuM kAraNa padyanuM mAdhyama ane ItihAsa taraphanuM vizeSa valaNa che. gadyamAM je bhavya AkarSaka nirUpaNa thaI zake te padyamAM thaI zakatuM nathI. ahIM to eka nahi paNa samayanI dRSTie vividha vyaktione sthAna ApavAmAM AvyuM che. tyAre pasaMdagInI vyaktionA jIvananI ananya preraka noMdhapAtra siddhine darzAvavAmAM AvI che. dIpavijayanI AvI racanAo mAnavane jijJAsA utpanna karIne rasasabhara banI vizeSa vistArathI vividha vyaktionAM jIvana jANavAnI IcchA thAya tevo anubhava thAya che. AkhyAnone paNa ItihAsa ane kathakone aitihAsiko evAM nAma maLyAM che. AkhyAna ane ItihAsa viSayaka vRttAMtomAM caritranuM bIja patharAyeluM che. "jaina sAhityanA AgamagraMtho uttarAdhyayana, AcArAMga, upAsakadazAMga, bhagavatI sUtra, jJAtA dharmakathAga vageremAM muni bhagavaMto, rAjA mahArAjAo ane zrAvaka zrAvikAnA jIvana ke prasaMgone kathAnA mAdhyama dvArA caritrarUpe jovA maLe che. jaina graMthakAroe caritra lakhavAnI paddhati vizeSa pracalita karI che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanalAla dalIcaMda desAI kahe che tema "jaina sAhityamAM caritAnuyogane jeTaluM sthAna ApavAmAM AvyuM che teTaluM sthAna bIjA sAhityamAM ApavAmAM AvyuM nathI kAraNa ke jaina dharma caritAnuyogI che. A kAraNathI jainoe potAnA vADmayane khAsa caritAtmaka banAvyuM che. e carito gadyamAM ane padyamAM sAhitya zAstrane anusarIne vistAravAmAM AvyAM che."3ra . rAsa-rAsA, prabaMdha, caritra, pavADA, chaMda, zloko vagere racanAo caritrAtmaka che. Aja praNAlikAnuM anusaraNa karIne kavi dIpavijaye padyamAM sohamUkuLa paTTAvalI rAsanI racanA karI che. H. W. Long fellow - A psalma of life ni goud se } - "Lgives of great man all remind us, we can make our live sublime and departing leave behind us Foot Prints on the Sands of time" 33 AtmAbhivyakti mATe caritrAtmaka racanAo sarjaka ane vAcaka bannene preraka nIvaDe che. anya vyaktinI mahattAne siddhio jANyA pachI eka mAnavI tarIke tenA jIvanamAM paNa abhinava zakti jAgRta thAya che. caritra sAhityanI naitika asara prabaLa che. Andra morvo kahe che ke - "Biography is a type of literature which is more than any other touches close on morality" 34 caritra evo sAhitya prakAra che ke je bIjA koI paNa sAhitya prakAra karatAM nIti sAthe sauthI vizeSa nikaTano saMbaMdha dharAve che. 80. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya dvArA janatA janArdananuM kalyANa thAya te mATe caritrAtmaka sAhityanuM mUlya ghaNuM UMcuM che. sAMskRtika vArasAnA rakSaNa ne saMvardhanamAM A prakAranuM sAhitya vizeSa noMdhapAtra bane che. manuSyane jIvavAmAM rasa che. Avo jIvanarasa jIvana caritramAMthI prApta thAya che. dIpavijayanI caritrAtmaka racanAo vistAravALI nahi hovA chatAM vyakti vaividhya ane prasaMgonI vividhatAthI mAnavajAtanI udAttatA - bhavyatA ane sAtvikatAnuM digdarzana karAvavAmAM samartha nIvaDe che. paTTAvalInAM caritro jijJAsA jagADIne pUrvAcAryonA jIvananA vividha prasaMgo jANavA mATe preraka bhUmikA sarje che. kRtinA mUlyAMkanamAM svarUpalakSI vigato paNa upayogI nIvaDe che. te dRSTie, caritra svarUpanI daSTie vicAratAM apUrNatA lAge chatAM kavinuM lakSya ItihAsanuM hovAthI A maryAdA gauNabane Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 3 saMdarbha pustaka sUcI pA, 8 pA. 1 che. naM. 1 prabhAvaka caritra-saMpA. kalyANavijayajI 2 sohamUkuLa ratna paTTAvalI - dIpavijaya ejana ejana ejana ejana ejanA ejana pA, 2 pA. 2 pA. 3 pA. 5 . ra ejana pA. 8 ejana ejana pA. 11 pA. 11 pA, 11 pA. 12 ejana 13. ejana ejana pA. 13 pA. 21 ejana ejana ejana ejana ejana pA. 22 pA. 24 pA. 26 ejana pA. 32 che chuM 4 4 51 ejana ejana ejana pA. 51 pA, 62 ejana pA, 63 24. ejana ejana pA, 64 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ejana pA. 65 ejana pA, 66 ejana pA, 79 ejana pA, 80 pA, 99 pA. 87. ejana ejana 32. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa mo-da-desAI 33. caritra sAhitya upendra paMDayA 34. ejana pA. 27. pA. 27 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-4 stavana ane vadhAvA stavana : bhaktimArganI pracalita racanAomAM stavana prathama kakSAnuM sthAna dharAve che. ISTa devanI ArtihRdayathI guNa gAvAnI paddhati bhaktajanoe sahaja rIte apanAvI che. stavananA viSaya tarIke 24 tIrthakaro, vividha prAcIna tIrtho ArAdhanA mATenI parvatithio, dhArmika parvo ane sAmAnya jina stavana ema vividha prakAranAM stavano upalabdha thAya che. keTalAka kavioe 24 tIrthaMkaronA stavananI covIsInI paNa racanA karI che. udA. AnaMdaghanajI, yazovijayajI, haMsarata, bhANavijaya, mohanavijaya, kAMtivijaya, paramAtmAnI bhakti e jIvana zuddhinuM prathama sopAna che. AtmA paramAtmA sAthe sahRdayatAthI stavana dvArA bhaktimAM lIna thAya che tyAre prabhu sAthenI ekarUpatAthI alaukika AnaMdanI anubhUti thAya che. sarva sAmAnya kakSAnA lokothI mAMDI vidvAno, vaDIlo ane vRddho sau koI stavana dvArA prabhubhaktimAM pravRtta thatAM karmanirjarA sAthe bhavobhava prabhu bhaktivaDe pAmavA puNya kArya kare che. eTale stavana racanAo jaina samAjamAM ArAdhako mATe atyaMta preraka, prabhAvaka ne prabaLa zaktizALI mAdhyamarUpe sthAna dharAve che. dipavijayanAM keTalAMka stavanono paricaya A vibhAgamAM ApavAmAM Avyo che. - jinadeva darzanamAM stavananA cAra prakAra vize ullekha thayelo che. 84 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) pAMcA-prabhu pAse mokSasukhanI mAgaNI karavAmAM AvI hoya - tevA vicAro darzAvavA. (2) guNotkIrtana - prabhunA bAhya atyaMta guNonuM varNana ane vANI tathA atizayonuM nirUpaNa karavuM. (3) svaniMdA - bhakta pote svadoSa pragaTa karI prabhu guNa gAya. (4) AtmasvarUpAnubhava - prabhu sanmukha nizvaya svarUpathI potAnAmAM ane prabhumAM koI bheda nathI ema anubhava sahita AtmasvarUpanuM nirUpaNa karavuM. (1) kavi vijayanuM caMdraprabhu svAmInuM stavana yAMcA prakAranA udAharaNa rUpa che. mohana mera karIne darzana mujane Apajo re lola tAraka tuma pAlava meM jhAlyo ke have mune tArajo re lola. (2) kavi mAnavijayanA zreyAMsanAthanA stavanamAM prabhunA guNagAna gAvAmAM AvyA che. bIjA prakAranA udAharaNa rUpe tenI keTalIka paMktio joIe to - zrI zreyAMsa jiNaMda, ghanAghana gahagahyo re, vRkSa azokanI chAye, subhara chAI rahyo re, bhAmaMDalanI jhalaka jhabUke vIjaLI re, unnatagaDhatrika dhanuSa zobhAmUlI re pA" (3) kAMtivijayanuM vimalanAthanuM stavana AtmaniMdA svarUpa racAyeluM che. 85 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "prabhu muja avaguNa mata dekho, rAga dazAthI tuM rahe nyAro huM mana rAge ghAluM, dveSa rahita tuM samatA bhIno, dreSa mAraga huM cAluM, moha leza pharasyo nahi tRhi prabhujI pAlAA (4) mohalagana muja pyArI tuM akalaMkI kalaMkI huM to e paNa rahiNI nyArI mArA zrImad devacaMdrajIe nemIzvara prabhujInA stavanamAM stavanA karatAM AtmAnA sahaja svarUpanI sthitino anubhava karyo hoya tevI abhivyakti karI che. "jagatadivAkara zrI ne mIzvara svAma jo tuja mukha dIThe nAThI bhUla anAdinI re lo. jAgyuM samyagU jJAna sudhArasa dhAma jo chAMDI durjaya mithyA niMda pramAdanI re lo lAlA (4-e). stavana viSayaka bhUmikAne AdhAre dIpavijayanAM stavano AtmasAt karavAmAM pUraka banI raheze. 1. zrI kesarIyAjI tIrtha stavana : jaina tIrthomAM kesarIyAjIno mahimA aparaMpAra che. kesarIyA dAdAnI pUjA bhakti karanArA jaina ane jainotaronI saMkhyA ghaNI moTI che. - kavi dIpavijaye A tIrthanA stavananI racanAno ullekha 33mI kaDImAM karyo che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "saMvata aDhAra paMcAsI varase, phAgaNa vadI terasa dIvase, maMgala ke maMgala ke dina dIpavijaya ko, darzana parasana bhayo ullaze" 3yA A paMktionA racanA samayanI vigata sAthe kavie tIrthayAtrA karI tethI apUrva ullAsa che tenuM paNa sUcana thayeluM che. 33 kaDInA stavanamAM kavie kesarIyAjI nAma vize rUSabhadeva bhagavAnanI stuti karIne navapada - siddhacakranA ArAdhaka mayaNA ane zrIpALanuM vRttAMta 7 thI 14 kaDImAM jaNAvyuM che. bhaktoe RSabhadeva bhagavAnanI pUjA ghaNA moTA pramANamAM kesarathI karI eTale bhagavAnanI mUrti kesaramAM garakAva thaI gaI pariNAme kesarIyA RSabhadeva nAmAbhidhAna pracalita thayuM che. DuMgarapura pAse baDoda gAma che. pahelAnuM baDoda nagara atyAre baDodA nAme astitva dharAve che. tyAMthI RSabhadeva bhagavAnanI mUrti maLI AvI che. A gAma DuMgarapurathI salebara jatAM mArgamAM Ave che. ahIMthI prApta thayelI mUrti kesarIyAjI bhagavAnanI che. Aje baDodAmAM suMdara nUtana jinAlaya banAvavAmAM AvyuM che. gAmamAM bIjuM paNa eka jinamaMdira che. ahIM 25 thI 30 zrAvakonAM ghara che. kesarIyAjI nAmanI bAbatamAM artha ghaTana karatAM nIcenI mAhitI vadhu yogya lAge che. RSabhadeva bhagavAnane mastaka upara kezavALa hovAthI kesarIyA kahevAya che. AdIzvara prabhue caturmuSTi loca karyA pachI IndranI prArthanAthI eka muSTi loca bAkI rAkhyo. te bharAvelI maLI Ave che. mATe RSabhadeva bhagavAna kesarIyA kahevAya 87 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dIpavijaya mahArAje stavanamAM je ullekha karyo che. te emanuM potAnuM arthaghaTana che. mULabhUta rIte to bhagavAnanA kezavALano saMdarbha vadhu yogya che. A camatkAra sAMbhaLIne gAmegAmanA loko tyAM AvyA ane prabhunI kesarathI pUjA eTalA moTA pramANamAM thaI ke bhagavAnanI mUrti kesaramAM garakAva thaI gaI eTale "kesarIyA' rUSabhadeva nAmAbhidhAna pracalita thayuM. "gAma dhulevA karati sunakara, desa desa nRpa AvA he, kesaramAM garakAva rahata hai, kesarIyA nAtha kahAvata he. ghAsavA rUSabhadeva bhagavAnanI mUrtino prabhAva darzAvatAM kavi nIce mujaba jaNAve che. "thalavaTa jalavaTa vATa ghATa meM raNa verAna me duHkha hare, eka dhyAna je sAhiba samare, akhaya khajAno teha bhare. 31aaaa dhIdhI mapadhapa maMdatAla, pakhAjata bAjata hai agaDa dama (4) ghoM gho nobata bAjata hai 3rA" kesarIyA stavananI racanA para hindI bhASAno vizeSa prayoga thayo che. jo ke hindI bhASA gujarAtInA mizraNavALI che. stavanamAM kavie kesarIyA tIrthanI aitihAsika mAhitI ApI che. kavie rUSabhadeva bhagavAnanI ArAdhanAno bhaktino saMdarbha ApatAM rAvaNa, rAma, lakSmaNa, sItA, zrIpALa ane mayaNAno dRSTAMta tarIke ullekha karyo che. dhulevA nagaramAM rUSabhadeva bhagavAnanI mUrti birAjamAna hatI ane tyAM samAjanA loko bhakti bhAvathI pUjA karatA hatA. tenuM 88 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirUpaNa karatAM kavi saMgItamaya dhvaninA madhura raNakArano AsvAda karAve che. kavinI varNa yojanAthI padAvalI karNapriya banI rahI che. maMdiramAM vizeSa rIte nagAru, ghaMTa, pakhAja sAthe AratI thAya che. tenI abhivyaktimAM kavinI viziSTa varNayojanA dvArA bhaktono ullAsa pragaTa thAya che. kesarIyA tIrtha stavana eTale kesarIyA tIrthanI aitihAsika mAhitInI sAthe rUSabhadeva bhagavAnano mahimA darzAvatuM kAvya. kavinI anya racanAonI mAphaka kavino itihAsa prema paNa pragaTa thayelo jovA maLe che. kavinI racanAmAM hindI bhASAnuM mizraNa thayeluM che. anyAnuprAsa camatkAra nirUpaNa dhulevA nagaramAM bhagavAnanA mahimA varNanamAM saMgItamaya dhvaniyukta varNa yojanAthI stavananI racanAmAM kAvyatvanA aMzo jovA maLe che. (5) 2. kAvI tIrthe sAsu-vahu kArarpita prAsAde 28Sabha-dharmanAtha stavana - paricaya kavie RSabhadeva ane dharmanAtha bhagavAnanI prathama duhAmAM stuti karIne kAvI tIrthanI utpattinI mAhitI ApI che. sAsu vahukA vAdavivAde, devala zikhara banAyAjI, tehanI utapata saghalI varaNuM, je jasa sukRta kamAyA. A sA. kavie kAvI tIrthanI utpatti vize nIcenI mAhitI ApI che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dipAla gAMdhI nAmanA nAgara vaNika potAnA parivAra sAthe khaMbhAtamAM vepAra arthe AvyA. vepAramAM pUrvanA puNyathI aDhaLaka dhana saMpatti prApta karI. temane aluo nAmano lADako putra hato. aluAnI patIne bADuca ane gaMgAdhara nAmanA be putra hatA. bADuca gAMdhIne popaTI ane hIrAbAI nAmanI be patI hatI. hIrAbAIne kuMvarajI, dharamadAsa ane sudhIra nAmanA traNa putro hatA. kuMvarajInI panInuM nAma vIrAbAI hatuM. parivAranA sabhyo dhArmika prakRtinA hovAthI prabhupUjA, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha, pratyAkhyAna vagere jainAcAranuM apUrva zraddhAthI pAlana karatAM hatAM. parivAranA sabhyoe bhegA maLIne kAvImAM jina prAsAda banAvavAno nirNaya karyo. kuMvarajI gAMdhIe tapagacchAdhipati zrI vijayasenasUrinI zubhanizrAmAM saMprati rAjAnA samayanI rUSabhadevanI pratimAvALuM jina maMdira baMdhAvI pratiSThA karAvI. paNa bAraNuM nIcuM hatuM eTale vIrAMbAI darzana karavA AvyAM tyAre pote UMcI hovAthI nIcA namIne darzana karavA javuM paDayuM A prasaMge vahue sAsune kahyuM ke puSkaLa dhana kharcIne bhavya zikhara banAvyuM to bAraNuM nIcuM kema karAvyuM? tyAre sAsue maheNuM mArIne kahyuM ke piyerathI dhana maMgAvIne UMcuM bAraNuM hoya tevuM jinamaMdira banAvo. sAsunA kaTAkSa vacanathI svamAnI vahue potAnA piyarathI dhana maMgAvyuM ane saM. 1657mAM daherAsaranuM khAta mUhurta karAvyuM ane pAMca varSamAM ratana tilaka prAsAda bAvana jinAlayanuM nirmANa thayuM. A pratiSThA prasaMga tapAgacchAdhipati zrI vijayasenasUrinI zubha nizrAmAM saMvata 1665 zrAvaNa zudi navamIne divase aMjanazalAkA mahotsava sahita ujavAyo ane dharmanAtha bhagavAnane 90 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULanAyaka tarIke pratiSThita karavAmAM AvyA.. kavie kAvI tIrthanI utpatti vize uparokta kathA kAvyamAM gUMthI lIdhI che. sAmAnya rIte DhALamAM racAyelA stavanono prAraMbha duhAthI thAya che. ahIM kavie duhAne badale dezIthI stavanano prAraMbha karyo che. avinAzInI seMjaDII raMgalAgo tAharI sajanI" e dezI uparAMta prathama DhALamAM "jhINA jharamara varase meha bhIMje mAtarI cunalaDI" tathA "mahAre dIvALI thaI Aja jinamukha jovAne', tRtIya DhALamAM "samudra vijaya suta caMdalo sAmalIyAjI', dezIno prayoga thayo che. kAvI tIrthamAM sAsu vahunA derAsara vizeSa prasiddha che. sAsu ne "vIrAM vahujI darazana karavA Ave re' strIvargamAM vizeSa khyAti dharAve che. kavie prathama DhALamAM sAsu-vahunA parivAranI vaMzAvaLIno ullekha karyo che. bIjImAM sAsunA maheNAthI vahue piyerathI dhana maMgAvIne jinamaMdiranuM nirmANa karAvyuM tenI vigato darzAvI che. trIjImAM sAsu-vahunA daherAMnI khyAti ane jaMbusarano saMgha tIrthano vahIvaTakartA che ema jaNAvyuM che. trIjI DhALanI chellI kaDImAM stavana racanA varSano ullekha che. A stavanamAM kAvItIrthanI aitihAsika vigatono samAveza thayelo che. te kavinI kavitva zaktinA namUnArUpa che. 91 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina maMdiranuM bAraNuM nIcuM joIne vahu sAsune tenI phariyAda kare che tenA pratyuttaramAM sAsu maheNuM mAre che. A vAta nAnakaDAM saMvAdarUpe kAvyamAM sthAna pAmI che. "sAsU vahuMkA vAdavivAda, devala zikhara banAyAjI, tehanI utapata saghalI varaNuM, je jasa sukRta kamAyAjI. mArA gurjara deze zrI vaDanagara, nAgara nAta savAIjI, bhadrasiANA gotra che jehanuM, zrAvaka dharama vaDAI. sAsu vahunA vAdanuM smaraNa karIne anya strIo paNa AvA vAda kare, vAdamAMthI vikhavAda thAya. paNa kavi to evI apekSA rAkhe che ke sAsu vahue dharmavAda karyo to bIjAoe Avo dharma vAda karIne puNya upArjana karavuM joIe. kavinA zabdo che - dharamavAda phala punyanA, bIjA sahu vikhavAda gu." 2 A stavanamAM kavie kAvI tIrthanA jinAlayanI utpattinI je vigato ApI che. temAM aitihAsika rIte koI saMbaMdha sthApI zakAto nathI. vaLI zilAlekhamAMthI je mAhitI maLe che te uparathI paNa sAsu vahunA daherAnI vAta kaMIka judI che. anya racanAomAM hiMdI bhASAno prabhAva che tevI rIte gujarAtI bhASAnA prayoga sAthe hindIno prabhAva jovA maLato nathI. yAne badale "Ino prayoga pasAI, sakhAI, vaDAI, vahuI, jehanuM ha' zrutino prayoga jovA maLe che. tenI pahelo sehera, suNajayo, karajyo, ehavA "ra" kArane Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale AkhA rano prayoga thayo che. gurjarano badale "gujara', tIrthane badale tIratha, dharama-dharma vagere bhASAkIya prayogo tatkAlIna samayano saMdarbha pUro pADe che. kiAvI : kAvInA stavanamAM kavi dIpavijaye sAsu vahunAM jinamaMdiranI utpatti vize je kathA jaNAvI che te daMtakathA che. zilAlekhane AdhAre dIpavijaye stavanamAM rAkhelI tana judI mAhitI che tenI noMdha nIce mujaba che. 1. baDuAnI be patI popaTI ane hIrAbAI hatI. hIrAbAIne traNa putra thayA te sAcuM nathI. popaTIbAIne kuMvarajI ane hIrAbAIne dharmadAsa ne vIradAsa ema be putra thayA. A mAhitI zilAlekhane AdhAre jANavA maLe che. daMtakathA karatAM zilAlekhane pramANabhUta gaNavAmAM Ave che. kuMvarajInA parivAre bhegA maLIne prAsAda nirmANa karyo hato ema dIpavijyajI jaNAve che. zilAlekhamAM vIrAMbAInuM nAma nathI. bahuAe traNa putro sAthe maLIne jinamaMdiranI racanA karAvI hatI. saMprati rAjAnA samayanI zrI rUSabhadevanI pratimA prAsAdamAM saM. 1649 mAgazara sudi 13ne somavAre zrI vijayasenasUrie pratiSThA karAvI. A hakIkta paNa bhUla bharelI che. vijaya prazastimAM evo ullekha che ke saM. 1648mAM teozrIe hIravijayasUri sAthe rAdhanapuramAM cAturmAsa karyuM. tyAra pachI gurunI AjJAthI teoe saM. 1649mAM mAgazara 3. P Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudi trIjane divase lAhora tarapha javA mATe vihAra karyo. pATaNa, Abu, sirohI, mAMDalAI, meDatAsITI, vairATanagara, ludhiyAnA thaIne lAhoramAM saM. 1649nA jeThavadi-12nA roja praveza karyo eTale kAvInI pratiSThAnA divasanI vAta uparokta hakIktane AdhAre satya lAgatI nathI. A uparathI ema anumAna thaI zake ke mULanAyaka dharmanAthanI pratiSThA saM. 1655 mAgazara sudi pAMcamane guruvAre thaI hatI, teja divase rUSabhadeva prAsAdanI pratiSThA thaI haze. gabhArAnI sAmenI nAnI derImAM AdinAtha pAdukAnI temaja bIjA maMdiranA mULa nAyaka dharmanAthanI pratiSThA saM. 1656nA vaizAkha sudi 7ne budhavAre karI haze. zrI vijayasenasUri A samaya daramyAna khaMbhAtamAM hatA. saM. 1656 vaizAkha sudi 4ne divase vidyAvijayajIne "sUri pada ApavAno mahotsava yojAyo hato. jayAM zrImallasanAmanA zrAvake ghaNuM dravya kharyu hatuM. tyAra pachI meghavijayajIne upAdhyAya pada ApavAmAM AvyuM. pachI kIkA Thakkure potAne tyAM prabhu pratiSThA karAvI. Aja divase moDha jJAtinI kAnDabAIe pArzvanAthanI pratimAnI ane lAlabAIe zAMtInAthanI pratimAnI pratISThA karAvI hatI. eTale vijayasenasUrie uparokta traNa pratimAonI sAthe dharmanAthanI pratimA parikara sahita ane AdinAthanI pAdukAnI pratiSThA karAvI hatI. bIjo ratnatilaka prAsAda saM. 1655 zrAvaNa vadi 9ne divase 94 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayo. mULa lekhamAM saMvata saM. 1654 zrAvaNa vadi 9ne zanivArano ullekha che. temAM mULa nAyakanI pratiSThA saM. 1955 mAgazara zudi pane guruvAre vijayasena sUrie karI che. uparokta vigatothI eTaluM spaSTa thAya che ke banne jinamaMdira bApa dIkarAe baMdhAvyAM hatAM. nahi ke sAsu vahunA jhaghaDAe. kAvInA maMdira vize sAsu vahunI ghaTanA e mAtra daMtakathA che. jeno koI AdhAra zilAlekhamAM nathI. zilAlekhanI pramANabhUta vigatothI kAvI tIrtha aMgenI satya mAhitI upalabdha thAya che. kAvInuM prAcIna nAma kApI-kApikA hatuM. zaka saMvata 749 (vi.saM. 883)nA goviMdanA dAnapatramAM kAvIno "kApikAntarvarti bhUte koTi pure evo ullekha maLe che. te uparathI kAvI gAma navamA saikA pahelAnuM hovAno saMbhava che. . goviMda cothAno samaya vi. saM. 986no che. khaMbhAtanA tAmrapatramAM lATadeza kheTaka manDalArtagata kAvikA mahAsthAna uparathI kAvI eka moTuM sthAna hatuM ema saMdarbha maLe che. A rIte kAvI prAcIna tIrtha che ema jANavA maLe che. kavi zIlavijayajInI (saMvata 1463) tIrthamALAmAM kAvI vizenI paMktio atre saMdarbha tarIke noMdhavAmAM AvI che. kAvIMI jina maMdira joDi, dIpi zetrujA sarISi hoDI. jJAna vimalasUri - 1755 tIrthamALAmAM kAvI Thama eka derAsara teha hAryuM; ati ulaTi bharI bhAva, adhikamani ANato. jayo jayo bhAva" ema jaNAve che. (6) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna tIrtha mALA-bhAga-1 (pA. 122, kaDI - 120, pA. 133 kaDI. 13) 3. rohiNI stavana : rohiNI vratano mahimA darzAvatuM A stavana 6 DhALamAM racAyuM che. rohiNInuM vRttAMta bAramA vAsupUjaya svAmI bhagavAnanA samayathI pracalita thayuM che. DhALa - 1 vAsupUjayasvAmI bhagavAnanA putra madhavAnI kamalA rANIne ATha putra ane rohiNI nAmanI eka putrI hatI. yauvana vayamarAjAe putrIno svayaMvara ra. marUdhara dazenA rAjakumAra azokane svayaMvaramAM rohiNIe varamALA paherAvI tyAra pachI rAjAe rAjavI ThAThathI bhavya lagnotsava UjavIne ADaMbara sahita dIkarI jamAIne bhAvabhInI vidAya ApI. rohiNI rAjasukha ne vaibhavamAM kALa nirgamana karatI hatI te daramyAna teNIne ATha putra ane cAra putrI saMtAnano yoga thayo. AThamA putranuM nAma lokapAla hatuM. eka vakhata rANI lokapAlane khoLAmAM laIne beThI hatI te samaye nagaranA vaNika zreSThino bALaputra maraNa pAmyo hato. tene sagAMsnehIo smazAnamAM laI jatA hatA. te dazya rANIe joyuM. mAtA pitAne rUdana karatA joIne rANI atyaMta harSamAM AvI rAjAne pUche che ke A nATaka kevuM che.?te mane samajAvo. rohiNIe janmathI koIpaNa jAtanA duHkhanI anubhUti karI nathI. eTale A dazya Azcarya ane AnaMda upajAve che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhALa - 2 rAjA azoke rANIne kahyuM ke A yauvana vayamAM vivekapUrNa rIte bolavuM joIe. yauvananA madamAM samajyA vagara bolavuM nahi. bALakanA mRtyuthI mAtA-pitA karuNa AkraMda kare che. ane te tane tamAzo lAge che. ? AvI rIte koInI majAka karavI ucita nathI. rAjAnA A pratyuttarathI rANIne gusso Avyo. ane khoLAmAM rahelA putrane gokhethI nIce pheMkyo. rAja darabArIo A vAta jANIne ciMtAtura thayA paNa nagararakSaka deve bALakane jhIlI lIdho ne sonAnA siMhAsana para besADayo. lokone ghaNuM Azcarya thayuM ane kahevA lAgyA ke A bALaka atyaMta bhAgyazALI che. kavinA karUNarasano nirdeza karatI paMktio rANIne mATe AnaMdadAyaka bane che. sukha ane duHkhanA virodhAbhAsa darzAvatI paMktio kathA vastumAM jijJAsA jagADe che. "hAM re mAre mAta pitAdika sahu teno parivArajo raDato paDato gokha taLe thaIne vahe re lo. pa . hAM re mAre te dekhI ati harSita rohiNI tAma, jo piyune tAkhe re nATaka kuNa bhAtinuM re lo . 6 che rAjAno pratyuttara paNa rohiNIne vivekapUrNa vicArathI bolavA jaNAve che. kavinA zabdo che - "piyu kahe jovana madamAtI sahune sarakhI AzA e bAlakanA duHkhathI rove tujane hove tamAsA, bolo bola vicArI kAja ema kema kIje hAMsI nA nagaranA loko mRta vaNikaputrane smazAnamAM laI jAya che te * 97 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazya joIne rohiNI patine A nATaka kevuM che? teno javAba rAjA Ape che. A pratyuttaranA prasaMgamAM saMvAdanuM tatva raheluM che. samagra stavanamAM rohiNInuM pAtra AkarSaka rIte AlekhAyeluM che. A stavananI bIjI vizeSatA rohiNI tapanI vidhi ane teno mahimA darzAvavAmAM che. pUrva janmanA vRttAMtanI A kathA paNa susaMvAdI rIte stavanamAM gUMthAyelI che. karmavaza jIvanamAM AvatAM sukha duHkha ane dharmanI ArAdhanA tapa-japathI karanArane dIkSA laI avazya mukti sukha maLe che, evI eka ane aMtima ISTa bhAvanA pragaTa thaI che. DhALa - 3 - cAra jJAnanA adhikArI vAsupUjaya bhagavaMtanA aMtevAsI rUpakuMbha suvarNakuMbha prabhu pAse padhAryA. azokarAjA rohiNI ane parivAranA sabhyo sAthe bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLavA gayA. rAjAe guru bhagavaMtane pUchayuM ke rohiNIe pUrvabhavamAM kyAM sukRta karyA hatAM te adhikAra jaNAvo ? kRpA karI gurUe pratyuttara Apyo ke rohiNIe pUrva janmamAM rohiNI tapa karyuM hatuM. tenA prabhAvathI vartamAnamAM aMza mAtra duHkhano tene anubhava thayo nathI. DhALa : 4 gurue rohiNInuM pUrva janmanuM vRttAMta jaNAvyuM te nIce mujaba che. jaMbudvIpanA bharata kSetranA siddhapura nagaramAM pRthvIpAla rAjA ane siddhamatI rANI nivAsa karatAM hatAM. eka divasa rAjA rANI caMdra udyAnamAM krIDA karavA AvyAM. tyAM guNasAgara muni bhagavaMtanAM darzana thayAM. prazna pUchIne uttara meLavIne saMtoSa pAme che. 98 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAu dhAryA prabhu nayara samIpe harakhyo rohiNI kaMta vAlA sahu parivArazuM pada juga vaMde nisuyo dharma ekaMta vAlA re mArA kavi vIravijayajInA stavanamAM A prasaMganA nirUpaNamAM karUNanA rasa vadhu gADha bane che. "zira ghAtI kare malakatI mAya rotI jala jalI detImAthAnA keza te role" joI rohiNI ketane bole, panotA premathI tapa kIjo gAlA rANIne Adeza karyo ke muni mahArAjane sUjato yogya AhAra turataja vahorAvo. vanamAM kriIDA karatAM aMtarAya thayo ema jANIne rANIne munipara krodha caDhayo ane krodhAgnimAM jalatI teNIe kaDavuM kALadharma pAmyA. rANInA A kRtyathI rAjAe teNIne dezanikAla karI. rANIne sAtame divase zarIre koDhano roga thayo ane samagra zarIra para roga vyApI gayo. pachI rANInuM avasAna thayuM ane chaThThI narakamAM gaI. pachI teNInA AtmAe tiryaya ane naraka gatimAM anaMta kALa vItAvyo. kavie uparokta prasaMganuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke - sAtame dina munihatyA pApe, galatta koDha thayo aMgere; kAla karIne chaThThI narake upanI pApa prasaMga. ArA (7) nArakIne tiryaMca taNA bhava, bhaTakI kAla anaMta re, dIpa kahe have dharma jogano, kahIzuM sarasa vRttAMta re. mArA (8) DhALa 5 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANI muninI hatyAmAM nimitta banIne bhavacakramAM janma maraNa karatI hatI. aMte marUdharamAM vanamitra zeThanI patI dhanavaMtInI kukhe putrIpaNe utpanna thaI. jenuM nAma durgadhA pADavAmAM AvyuM hatuM. durgadhAne anya vaNikaputra sAthe paraNAvavAmAM AvI. teNI svAmIne maLavA mATe najIka AvI to tIvra durgadha AvatI hovAthI teNIne ekalI mUkIne paradeza gayo. A jANIne durgadhAnA pitAe guru mahArAjane dIkarInA pUrvajanmanI vAta pUchI. gurue kahyuM ke covihAra upavAsathI rohiNI tapa sAta varSa ne sAta mAsa vidhi sahita karo ane tenuM bhAvapUrvaka ujamaNuM karo to A sthitimAMthI mukta thavAze. gurue kahyuM ke rohiNI tapanA prabhAvathI puNyopArjana karIne tArI rANI banI che. DhALa - 6 eka divasa marUdharamAM vAsupUjya svAmI bhagavAna padhAryA hatA tyAre emanI dezanA sAMbhaLIne AkhA gAmamAM AnaMdanI lahara udbhavI. pachI bhagavaMta pAse banne jaNe cAritra aMgikAra karyuM. cAritra aMgIkAra karIne ugra tapa tapI karma khapAvI AyuSya pUrNa karIne banne jaNa muktimArgamAM sidhAvyA. saMvata 1859 bhAdra . - sudamAM stavanenI racanA karI che. kaLaza : vAsupUjyasvAmI bhagavAnanA samayamAM rohiNIno adhikAra thayo hato te ahIM jaNAvyuM che. A DhALamAM racAyelA stavanono prAraMbha be traNa duhAthI thAya che. kavie A paraMparAnuM anusaraNa karyuM nathI. pahelI DhALathI ja - 100 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stavananI racanA karIne aMte kaLaza dvArA A stavana pUrNa thayuM che. kavie geya dezIono prayoga karIne padyAtmaka kathAno AsvAda karAvyo che. nirUpaNamAM bhakti rasanI hera anubhavI zakAya che. DhALavALAM stavana sajajhAyamAM AvA prasaMgonuM nirUpaNa svAbhAvika rIte thayeluM "eka dina vAsupUjyajI e samosaryA jina rAja; namo jinarAjane re, rAya ne rohiNI harakhIyAM re. sIdhyAM saghaLAM kAja. namo. 51 bahu parivArazuM AviyAe, vaMde prabhunA pAya; zrI mukhathI vANI suNI e, AnaMda aMga na mAya namo. rA" bhagavAnanA mukhethI dezanA sAMbhaLIne vairAgya vAsita banI prabhu pAse dIkSA aMgikAra karI. kavi saMyamanI prazaMsA karatAM kahe che "dhanya dhanya saMjama dhara muni e suranara jehanA dAsa e pAyA" dhanya dhanya saMjama pachI AvA zabda dvArA dhanya dhanya vAsupUjaya tIrtha ne dhanya dhanya rohiNI nAranI paNa ahobhAvapUrvaka prazaMsA aucityapUrNa banI rahe che. prathama DhALamAM hAre mAre... prAraMbha thatI pratyeka kaDImAM viziSTa laya pragaTe che. bIjI DhALanuM dhruva paMkti bole bola vicArI 101 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja dvAre vagara vicAryuM bolavuM nahi evI upadezAtmaka vANI che. - trIjI DhALamAM rohiNI tapa jayavaMtunI dhruva paMkti tapano mahimA darzAve che. kavine kezarIyAlAla eTale rUSabhadeva bhagavAna vadhu vahAlA che. eTale pratyeka paMktine aMte kezarIyAlAlathI paMktio bhAvavAhI ne geya banI che. juo juo karma viTaMbanA kezarIyAlAla ghanavaMtI kukhe utpanna kezarIyAlAla. kavie gujarAtamAM vividha sthAnomAM samaya gALyo haze te samaya daramyAna racanA karI haze eTale hindIno prabhAva jovA maLato nathI. - rohiNI stavananI racanAnA hetu mATe kavi paMDita vIravijaya jaNAve che ke - "bhakta pAna kucchita dIe, muni jANe ajANa; naraka tiryaMcamAM jIva te pAmo bahu duHkha khANA ArA vIra vijayajIe rohiNI stavananI racanA cAra DhALa-43 kaDImAM karI che. temAM rohiNInA vartamAna jIvana ane pUrva janmanuM vRttAMta, rohiNI tapanI vidhi ane ujamaNInI mAhitI ApI che. rohiNI stavana eTale rohiNI tapano mahimA darzAvatI racanA. kavinI varNana zakti, zAstra jJAna, upadezAtmaka vicAro, pUrva janmanA vRttAMta dvArA karmajanya sthitinuM Alekhana jevI vigatothI stavananI racanA karI che. jaina kathA sAhitya ati vizALa paTa para patharAyeluM che. temAM mULa kathAnI sAthe pUrva janmanA vRttAMtanuM nivedana vartamAnanAM saMdarbhamAM gUMthI levAmAM AvyuM che. jaina dharmanI ghaNI kRtiomAM yena kena prakAreNa karmavAdano rIte pratyakSa ke parokSa rIte 10ra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekha thayelo che. karmavAdanA siddhAMtane caritArtha karatI A racanA jaina samAjamAM vadhu lokapriya banI che. - kavi dIpavijayanI sohamakuLa paTTAvalI rAsanA trIjA ullAsanI DhALa-33thI 38mAM rohiNInuM vRttAMta che. A vRttAMta stavanarUpe anya stavana saMgrahanA pustakamAM svataMtrarUpe pragaTa thayela che. paTTAvalImAM A vRttAMtanA prAraMbhamAM traNa duhA che je stavanamAM mUkavAmAM AvyA nathI. A duhA vastu nirdezAtmaka che. INa avasara zrotA sakala, pUche zrI gururAja, kRpA karI upadesiI, rohiNI phaLa sAmrAja. 15 che kahenI putrI kuNa vadhu, kavaNa pUjyajI heta, kiNa vidha saMjama ziva varI, svAmI putra sameta ArA jagatacaMdrasUri upadise, zravaNe sahu naranAra; sameta dekhI avasara pUjyajI, bhAkhe samaya vicAra | (sohamakula paTTAvalI - rAsa) uparokta duhA jijJAsAmUlaka che ane tenAthI kathA rasa utpanna thatAM rasika kathA zravaNa dharmakathAno AsvAda thAya che. kathAnuyoga dvArA dharma bodha ApavAnI jina zAsananI anokhI zailI bhavyAbhAone upakAraka che. tattvajJAnanI gahana vAto sIdhI rIte na samajI zakanArA bALajIvone mATe kathAnuyoga uttama prakAra che. zrI rUSabhadeva stavana rUSabhadeva bhagavAnanA 16 kaDInA stavanamAM bhagavAnane 103 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAna prApta thayA pachI devo samavasaraNanI racanA kare che. bAra parSadA birAje che. aSTa prAtihAryathI prabhunA alaukika ne anupama saundaryanuM darzana thAya che. kavie prathama 10 kaDImAM prabhuno mahimA darzAvyo che. bAkInI pAMca kaDImAM marUdevI mAtAne kevaLajJAna thAya che tenuM nirUpaNa karyuM che. RSabhadeva bhagavAnanA kevaLajJAna pachI marUdevI mAtAne kevaLajJAna utpanna thayuM te prasaMga rasika kathAno AsvAda karAve tevI che. stavananA AraMbhanI paMktimAM kathAnI dRSTie rahelI jijJAsA pragaTe che. "bharatajI kahe suNo mAvaDI, pragaTayA nidhAna re; nitanita detAM olaMbhaDA, have juo putranA mAna re. rUSabhanI zobhA huM zI kahuM vAlA" rUSabhadeva bhagavAna mAtAne ekalI mUkIne saMyama aMgikAra kare che. tyAre vAtsalyamUrti mAtA putranI smRtimAM snehathI karUNa krandana karIne nayanonI dRSTi gumAvI de che. putra bharatane samAcAra maLyA ke rUSabhadeva bhagavAnane potAnA pitA) kevaLajJAna utpanna thayuM che. eTale mAtAne hAthI para besADIne putra zobhA jovA laI jAya che. samavasaraNanuM varNana karatI kaDIo nIce mujaba che. "aDhAra koDA koDI sAgare, vasIyo nayara anupa re. cAra joyaNanuM mAna re, cAlo jovAne rupa re. rU. rA 104 : Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo rUpAno koTa che; kAMgarA kaMcana sAja re; bIjo kanakano koTa che, kAMgarA rata samAna re. rU. 3 trIjo ratanano koTa che, kAMgarA maNimaya jANa re; temAM madhya siMhAsane, hukama kare pramANa re. rU. 4 kevaLajJAna thayA pachI samavasaraNanA madhya bhAgamAM prabhu birAjayA che. tyAre emanI zobhA kevI che tenuM varNana karatAM kavi jaNAve che ke - "zira para traNa chatra jhaLahaLe, tethI tribhuvana rAya re; traNa bhuvanano bAdazAha, kevalajJAna sohAya re. rU. 6aaaa cAmara joDI covIsa che, bhAmaMDaLa jhaLakaMta re; gAje gagane duMdubhi, phule. jaganA saMta re. rU. 8 prAtihAra ja ATha thI, tuma suta dIpe dedAra re; cAlo jovAne mAvaDI, gayavara khaMdhe asavAra re. rU. 1vA prabhunI dezanA (vANI) amRta samAna madhura ane megha samAna vRSTi karatI hoya tevI che. bhagavAnanA samavasaraNa pAse jatI vakhate mAtA dUrathI vAjAM vAge che teno madhura dhvani sAMbhaLI ati harSollAsamAM AvI jAya che. mAtAne putra Adara ke mAna sanmAna Apato nathI. eTale manamAM atyaMta kheda thAya che ke Avo putra ? mAtAne zuM bhUlI gayo ? AvA vicAromAM lIna banI marUdevI mAtA zubha dhyAnamAM caDhatA pariNAme bhAvollAsathI vRddhi pAmatAM vicAre che ane kevaLajJAna thAya che. tenI abhivyakti karatAM kavi jaNAve che - 105 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenAM chorU ne mAvaDI, e to che vitarAga re eNi pare bhAvanA bhAvatAM, kevala pAmyAM mahAbhAga re mAlavA" kevaLajJAna pachI mananA zubha pariNAmathI bhAvanA bhAvatAM AyuSya pUrNa karI karma khapAvI mokSasukhane vize birAjamAna thayAM. AvA rUSabhadeva bhagavAna e samakita dAtA che. ane siddhAcaLa tIrthamAM emanI bhakti karavAthI paNa Atma svarUpane pAmI zakAya che. sAmAnya rIte DhALamAM racAyelAM stavanomAM racanA samayano ullekha maLI Ave che. kavacit nAnAM stavanomAM paNa AvI vigato upalabdha thAya che. "saMvata aDhAra eMsI e, mAgasara mAsa sahAya re; dIpa vijaya kavirAjano, maMgalamALa sohAya re. rU. 16 kavinI varNana zakti prasaMga citra Alekhana, kaLA, madhura padAvalInI racanAnA samanvayathI stavanamAM rUSabhadeva bhagavAnano apUrva mahimA gAvAmAM Avyo che. pariNAme A stavana noMdhapAtra banI rahe che. (8) 5. pArzvanAtha janma kalyANaka stavana : 24 tIrthakaromAM 23mA zrI pArzvanAtha bhagavAnano mahimA A kaLikALamAM aparaMpAra che. Adeya nAma karmanA udayathI emanI upAsanA ane bhaktithI bhAvika bhakto dharmAnurAgI banavAmAM saphaLa thayA che. 106 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha kaDInA A stavanamAM pArzvanAtha bhagavAnanA janma kalyANakanI keTalIka mAhitI ApI che. AraMbhanI paMktimAM ja kavino adamya ullAsa-AnaMda vyakta thayelo joI zakAya che. "gAu trevIsamA jinarAya, hAlAjInuM janma kalyANaka gAuM re" "sonA rUpAne phulaDe vadhAvuM hAlAjI. thAla bharI bharI motIDe vadhAvuM vhAlAjI." kavie bhagavAnanA janmasthaLa vArANasI nagarI, azvasena pitA, ane vAmA mAtAno ullekha karIne caitra vadi caturthInA divase devalokamAMthI cyavIne vAmA mAtAnA garbhamAM AvI poSa dazamIne divase janmyA hatA tenI mAhitI ApI che. bhagavAnanA janmano prabhAva darzAvatAM kavi kahe che ke - nArakI narake sukha pAve re, aMtarmuhUrta duHkha jAve re, e to janma kalyANaka kahAve. hAlAjI." chellI kaDImAM bhagavAnatI vizeSatA darzAvatAM traNa bhuvana ziratAja ane tAraNa taraNa jahAja, jevAM vizeSaNono prayoga karyo che. A stavana eka gIta kAvyanA udAharaNa rUpa che. tenI dhruva paMktino laya gIta sAthe sAyujaya sAdhIne bhaktisabhara harSollAsanI bhAvanA vAcakonA cittamAM utpanna karavAmAM nimittarUpa bane che. - stavanano rAga "mallijina nAthajI vrata lIje re" te mujaba che. dezIo uparAMta pracalita stavananA rAgano prayoga stavanamAM karavAmAM Ave che. (9) 107 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra prabhunuM stavana : * dareka tIrthakara bhagavAnanAM pAMca kalyANaka hoya che. kalyANakano divasa parva samAna moMghero che. ArAdhanAnI ucca koTIe pahoMcavA mATe AvA divaso bhAvika bhaktone bhakti mATe navuM caitanya pragaTAve che. cyavana, janma, dIkSA, kevaLajJAna ane nirvANa kalyANaka ema pAMca kalyANakano krama che. - kavi dIpivijaye vIra prabhunA kevaLajJAna kalyANakanA prasaMganuM nirUpaNa karatuM stavana 10 gAthAmAM racyuM che. temAM bhagavAnane vaMdana karavA jaIe ema jaNAvyuM che tenuM kAraNa vira bhagavAnane kevaLajJAna pragaTayuM che tevA samAcAra sau koIne prabhuvaMdana-dezanA sAMbhaLavA mATe harSollAsa pragaTa kare che. AraMbhanI paMkti joIe to cAlone cetanajI pyArA vIra vaMdana jaIe; vIra vaMdana jaIe re vhAlA prabhu vaMdana jaIe. vIra bhagavAne 12 varSa sudhI duSkara tapa karIne karma khapAvI vaizAkha sudi 10ne divase kevaLajJAnanI prApti karI. kavie kevaLajJAnanI prAptithI bhagavaMtano mahimA darzAvatAM kahyuM che ke - kevaLajJAna ane kevaLa darzana terame guNaThANe; guNa anaMtA pragaTayA prabhujI, bhUta bhaviSya jANe. 34 vIra bhagavAna mahasena vanamAM padhAryA, mAgazara sudi ekAdazInA zubhadine devoe samosaraNanI racanA karI. ATha parSadA devonI ane cAra manuSyanI ema bAra parSadA virAjamAna hatI ne prabhu dezanA ApatA hatA. kavinA zabdo che - 108 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha deva ne cAra mAnavanI parSadA e bAra; nijabhASAe sahu samaje, prabhu guNa diladhAra mAdA kavie bhagavAnanA prAtihArya dvArA emanA anupameya ne alaukika sauMdaryanuM nirUpaNa karatAM jaNAvyuM che ke - vRkSa azokanI chAyA gaherI siMhAsana rAje; deva taNAM tihAM vAjAM vAge, bhAmaMDala chAje. pAchA prabhue gautamasvAmIne tripadI saMbhaLAvI. mastaka para hasta mUkIne prathama gaNadhara pade sthApI AzIrvAda ApyA. prabhue 30 varSa sudhI kevaLajJAnanA prakAzathI aneka jIvone pratibodha karIne siddhipada ApavAmAM nimittarUpa banyA. trIza varasa lage kevaLa pALI, jaga jana udhdharIyA". kevaLajJAna kalyANakanA mahimA dvArA kavino bhagavAna pratyeno apUrva sneha ne bhakti pragaTa thAya che. gIta kAvya samAna layathI bhAva bhaktimAM tanmaya kare tevI A racanA che. stavana ane sajajhAya prakAranI "cetanajI' e zabda prayoga dvArA AtmAne udezIne upadezAtmaka - bodha pradhAna racanAo ghaNI moTI saMkhyAmAM maLI Ave che. (1) jaina kAvya prakAra - vadhAvA bhaktimArganA sAhityanI racanA prakAra ane saMkhyAnI daSTie vadhu vistAra dharAve che. lagabhaga pratyeka kavie nAnImoTI kRtiomAM bhaktimArgane poSaka vicAro layabaddha rIte vyakta karyA che. tattvajJAna, karmayoga ane jJAnamArganI jaTilatA sarvasAdhAraNa janatAne sparzatAM 109 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhu samaya jAya che. jyAre bhaktimArgane hRdaya ne buddhi sAthe saMbaMdha hovAthI sahaja sAdhya bane che. Ideva pratye citta maLI jAya evI mananI sthiti prApta thatAM bhaktimAM svAbhAvika rIte vizeSa gati thaI zake che. bhAvika bhakto prabhu sanmukha eka citte bhAva vibhora banIne ISTa deva ke gurUnI ahobhAvathI stuti karI guNagAna gAya che. A prakAranI kRtio upAsanAmUlaka kahevAya che. sAlaMbana bhaktinA nimittathI AtmAbhimukha thavA mATe nirAlaMbana bhakti tarapha vikAsa sadhAya che. upAsanAmUlaka kRtiomAM vizeSa rIte ISTa ke ArAdhya devadevIno mukta kaMThe mahimA gAvAmAM Ave che. evA kAvya prakAromAM stuti, stotra, gahuMlI, caityavaMdana stavana, bhajana, AratI, hAlaraDAM, thALa, tIrthamALA, paTTAvalI, salokA, chaMda, dhavala, vadhAvA, snAtra pUjA, kaLaza vagere prakAranI racanAo upalabdha thAya che. snAtrapUjA, kaLaza, dhavala ane maMgala jevI racanAonAM nAma judAM che paNa tAtvika rIte vicAratAM tenuM vastu eka ja che. temAM mukhyatve devAdhi deva, tIrthakara bhagavAnanA janmotsavanuM kavioe vividha rIte varNana karavAno prayoga karyo che. Idra mahArAjA merUparvata upara bhagavAnano janmotsava ADaMbara sahita ujave che ane emano mahimA gAya che. tenuM anukaraNa mRtyulokanA mAnavIo siMhAsanamAM prabhunI mUrtinI sthApanA karIne janmotsava ujave che. tenI sAthe uparokta racanAone saMbaMdha che. racanAono saMdarbha atre noMdhavAmAM Avyo che. 110 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAvavuM. e sanmAnasUcaka kriyApada che. bhakto prabhunA jIvananA parama pAvanakArI kalyANakanA prasaMgone bhaktibhAvapUrvaka mahimA, gAIne vadhAve che. akSata, sugaMdhI cUrNa, sonA cAMdInAM puSpo vagerethI prabhune vadhAvavAmAM Ave che. A kriyA e bhaktinI bAhya pravRtti hovAnI sAthe bhakta hRdayanI prabhu pratyenI zraddhAnuM pratIka bane che. vadhAvAnAM AvA prasaMgonuM nirUpaNa karavAmAM Ave che, je prabhunI caritrAtmaka mAhitI pUrI pADe che. te dRSTie AvI padya racanAono caritrAtmaka sAhityamAM samAveza thAya che. vadhAvAno vicAra karatAM bIjI paNa keTalIka vigato jANavA maLe che. jainAcAryonA nagara praveza, cAturmAsa parivartana ke mahotsavamAM Agamana thAya tyAre tevA prasaMgomAM emanA svAgatane anulakSIne guru mahimA darzAvatI padya racanAo thatI hatI. AvA padone vadhAvA nAmanI saMjJA ApavAmAM Ave che. jaina sAhityamAM sauthI vadhu caritrAtmaka racanAo vividha svarUpomAM maLI Ave che. bhakta kavi sUradAsa ane tulasIdAsanAM padomAM "vadhAI" nAmathI pado racAyelAM upalabdha thAya che. vadhAI e lokagIta sAthe sAmya dharAvato kAvya prakAra che. loka vyavahAramAM putra janmanA prasaMge vadhAI gAvAmAM Ave che. AnA paryAyarUpe jaina sAhityanI vadhAvAnI racanAo che. "vadhAmaNI ApavI" nAmano gujarAtI bhASAmAM rUDhaprayoga jANIto che. temAM paNa zubha samAcAra ApavAthI AnaMda ke harSano anubhava thAya che. temAM putrajanma, vivAha, jevA vyavahAranA prasaMgo sthAna dharAve che. to bIjI tarapha tIrthaMkara bhagavAnano janmotsava, Agamana, dezanA sAMbhaLavI, vidAya, gurunuM Agamana e paNa vadhAI svarUpe kAvya racanAmAM sthAna pAmelAM che. 111 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavalamAM janmotsava uparAMta tIrthakara bhagavaMtanI dIkSA, kevalajJAna ane nirvANa kalyANakanA prasaMgonuM alaga DhALamAM varNana karavAmAM Ave che. eka rIte joIe to keTalAka kavioe paMcakalyANaka stavananI racanAo karI che. temAM vadhAvA samAna vastu nirUpaNa - karavAmAM Avela che. eTale vadhAvAne paMca kalyANaka stavana tarIke saMjJA ApIe to kAMI vAMdho nathI. snAtrapUjAmAM mAtra janmotsava kendrasthAne hoya che. jayAre vadhAvAmAM janmotsava uparAMta prabhunAM dIkSA, kevaLa ane nirvANa kalyANakanuM paNa varNana karavAmAM Ave che. atre dIpavijaya kRta "mahAvIrasvAmInA vadhAvA"nI samIkSA karavAmAM AvI che. 6. - mahAvIra svAmInA pAMca vadhAvA jaina sAhityamAM dezIono vipula pramANamAM prayoga thayo che. kavi dIpavijaye mahAvIrasvAmInA pAMca vadhAvAnI racanA dezI baMdhamAM karI che. A caritrAtmaka racanAno paricaya nIce mujaba che. kavie sarasvatI devInI stuti karIne prabhunAM kalyANakano ullekha karyo che. prathama vadhAvAmAM mahAvIrasvAmIe tIrthakara nAma karma upArjana karyuM ane 10 mAM svargamAMthI AvIne mAtAnA garbhamAM AvyA. mAtAe zubha svapro joyAM. svapra phaLathI putraratanI prApti vagere vigatono samAveza thayelo che. 112 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA avana kalyANakano ullekha karatAM kavi jaNAve che ke kalyANaka pahele jaga vallabhA, traNa jJAnI mahArAya re, "dazamA svarga vimAnathI prabhujI bhogavI suhanuM Aya emane dIpa kahe Ima prathama vadhAvo" dvArA pahelI DhALamAM prathama vadhAvo che ema sUcana karyuM che. zAsanano sulatAna, bhavodadhi taraNa, jagavallabha jevAM vizeSaNo dvArA prabhuno paricaya Apyo che. atyAnuprAsa ane varNamAdhuryano paricaya to AraMbhanI kaDImAM ja thAya che. vaMdo jagajananI brAhmANI, dAtA avicala vANI re; kalyANaka prabhunAM guNakhANI zuMNazuM ulaTa ANI ehane sevo re nA" bIjo vadhAvo eTale janma kalyANaka, caitra suda terasanI madhya rAtrie bhagavAna janmyA, merUparvata upara 64 Indroe janmotsava ujavyo. mithyAdRSTi devane zaMkA thaI ke bhagavAna A abhiSekano bhAra kevI rIte vahana karaze? zaMkAnuM nivAraNa, aMguThAthI merUparvata calita karavo, trizalAmAtAne putra rata prAptithI apUrva ullAsa ane vardhamAna nAmAbhidhAna jevI mAhitIno saMdarbha rahelo che. bhagavAne merUparvata calAyamAna karyo te prasaMganI abhivyakti karatAM jaNAve che ke - "mahAvIra nija aMguThe caMpyo tatakSaNa merU tharathara kaMpyo; mAnuM nRtya kare che ke rasiyo, prabhupada pharase thaI ullasiyo. vI. chA" (12) 113 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI unnekSA noMdhapAtra che. kAMI rasiyo rasabhara banI manabhara nAca karato hoya tema merUparvata kaMpAyamAna thayo. A prasaMga e camatkAra nirUpaNano che. eTale temAM abhuta rasanI anubhUti thAya che. janmotsavano mitAkSarI ullekha karatI kaDI joIe to - putra vadhAI nisuNI rAjA, paMca zabda vajaDAve vAjAM ; nija parikara saMtoSI vArU, vardhamAna nAma kavi udArU 10nA trIjA vadhAvAmAM dIkSA kalyANakanA prasaMganuM varNana che. kavinA zabdo che - "have kalyANaka trIjuM boluM, jagagurU dIkSA kerU, harSIta citte bhAve gAve, tehanuM bhAgya bhalerU, sahituma se vo re kalyANaka upakArI saMyama mevo re Atamane hitakArI chelA (13) pAlakhImAM besIne prabhu dIkSA levA mATe nIkaLyA ane varasIdAna Ape che. devo ane manuSyono moTo samUha A prasaMge ekatrita thAya che. mAtA putrane ArzIvAda Ape che. vagerenuM bhAvavAhI varNana karavAmAM AvyuM che. kavinA zabdomAM uparokta prasaMga joIe to - suragaNa naragaNane samudAye, dIkSAye saMcarIyA; mAtA dhAva kahe zikhAmaNa, suNa trizalA nAnaDiyA. sa. 6aaaa mohamallane jera karIne dharameM jo ujajavala dhyAna kevaLa kamalA vahelI varajo, dejo sukRta dAna. sa. (14) 114 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavate bhAI naMdIvardhananI AjJA laI paMcamuSTi loca karI saMyama svIkAryo. samitie samitAM, guptie gupta, "jIvadayA bhaMDAra jevAM vizeSaNothI bhagavAnanA saMyama jIvanano paricaya karAvyo che. sAdhu eTale pAMca samiti ane traNa guptinA pAlana karanArA ane samatAnA bhaMDAra. dIkSA kalyANaka e trIjAM, ema zabda prayoga dvArA trIjo vadhAvo pUrNa thAya che. cotho vadhAvo eTale cothuM kalyANaka kevaLajJAnanI prApti. tIrthakara bhagavaMtanA jIvanano A moMghero avasara che. kavinA zabdo che. "cothuM kalyANaka kevalanuM kahuM chuM avasara pAmIjI; jaga upakArI jagabaMdhavane, huM praNamuM zIra nAmI. sAMbhalA sujanIjI nA (15) bhagavAne ghora tapazcaryA karIne cAra ghAtI karmo khapAvIne samakSa prabhue dezanA ApI. caturvidha saMghanI sthApanA karI. IdrabhUti tAryA, vagere prasaMgono ullekha karavAmAM Avyo che. prabhunI vANIno prabhAva darzAvatAM kavi kahe che ke - guNa pAMtrIza sahita prabhuvANI, nisuNe che sahu prANIjI lokAloka prakAzaka vANI, varase che guNakhANI sAM. mAlakoza zubharAga samAje, jaladharanI pere gAje jI; Atapatra prabhu zira para rAje, bhAmaMDala chabI chAje. sAM. pAchA 115 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAkI racanA traNa gaDhanI prabhunA cAre rUpajI vaLI kevala kamaLAnI zobhA nirakhe suranara bhupe sAMdhA. 8 : madhura padAvalIo prabhunA samavasaraNanuM saundarya, varNananI citrAtmakatA, meghagarjanA jevI vANInI upamA vagerethI kavitva zaktino unmeSa sadhAyo che. pAMcamo vadhAvo eTale pAMcamuM nirvANa kalyANaka. prabhunuM apApAnagarImAM Agamana, soLapahoranI dezanAnI vAphadhArA, dIvALInA divase mukti pAmyA, sahaja svarUpane pAmyA. vagere mAhitIthI pAMcamo vadhAvo racyo che. nirvANano ullekha karatI kavinI paMktio joIe to - dIvALI dine mukti padhAryA, pAmyA paramAnaMdavAlA ajara amara pada jJAna vilAsI, akSaya sukhano kaMda vAlA. sAM. 4 (17) gAvo pAMcamo mokSavadhAvo, dhyAvo vIra niNaMda vAlA; zubha lezyA ze jagagurU dhyAne, TALo bhavabhaya phaMda vAlA. sAMTA (18) "huM to moTIre naMdanA lAla, moralI tAne re, zrAvaNa varase re sujanI bhavi tume vaMdo re, surIzvara gaccharAyA, avinAzInI seDIme raMga lAgyo morI sujanI jI. Adi jinesara vinati hamArI, vagere geya dezIono prayoga vadhAvAmAM thayo che. samagra rIte mUlyAMkana karatAM kavinI lalita madhura padAvalIo, varNana kalA, alaMkAra yojanA, camatkAra nirUpaNa, caritrAtmaka vigatothI vadhArAnI racanA thaI che. je stavana prakAranI 116 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanA sAthe sAmya dharAve che. ane paraMparAgata rIte pAMcamA vadhAvAmAM potAnA guru ane kavi tarIke potAno ullekha thayo che. prabhuno vadhAvo gAvAthI bhavabhayanuM duHkha TaLI jAya che. evo saMkSipta bodha darzAvyo che. sAMpradAyika sAhityamAM pratyakSa ke parokSa rIte mAnavatAnA guNono vikAsa thAya tevA zubha hetuthI upadezanuM tattva anivAryapaNe raheluM hoya che. joke vadhAvAnI racanAmAM upadezano mAtra IzAro ja che. dezIono prayoga kAvya tatvanI mAvajata karavAmAM upayogI nIvaDe che. paNa dezIno mAtra rAga-layanI sAthe saMbaMdha che. temAM rahelA bhAva sAthe saMbaMdha nathI.' karUNa zaMgAra ke vIrarasanuM nirUpaNa karatI dezIo anya - rasanA saMdarbhamAM prayojAya che. (11) 7. pArzvanAtha paMca vadhAvA stavana (saMdarbha- hastaprata) mahAvIra svAmI - pAMca vadhAvAnI mAphaka "pArzvanAthanA pAMca vadhAvA"nI kRti pArzvanAtha bhagavAnanAM pAMca kalyANakanuM varNana karatI caritrAtmaka bhaktipradhAna racanA che. paMca kalyANaka stavana vyavahAra jIvanamAM vizeSa pracalita che. kavie ahIM "vadhAvA" zabda prayogathI stavananI racanA karI che. vadhAvA e stavanano paryAyavAcI zabda che. mAtra bhagavAnanuM janma kalyANakaja vadhAmaNI ke khuzI vyakta karavAno maryAdita artha pragaTa thato nathI paNa bAkInAM kalyANako paNa bhavyajIvone anero ullAsa Ape che tema samajavAnuM che. 617 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A stavananI racanAno saMdarbha hastapratane AdhAre nIcenI paMktiothI jANI zakAya che. "Iti zrI pArzvanAtha paramezvarajInA pAMca vadhAvA guNa garbhita stavana saMpUrNa likhIta saMvata 1880nA varSe poSa suda-6 dine zrI pATaNa maLe. zubhaMbhavatu zrI. sAmAnya rIte DhALabaddha racanAomAM duhAthI vastu nirdeza karAvIne "DhALa'mAM teno vikAsa thAya che. ahIM kavie prathama DhALathI ja "vadhAvA'nI racanAno prAraMbha karatAM prabhunI mukhamudrAno mahimA gAyo che. kavinA zabdo che - jina mukha paMkaja vAsinI re, Apo vacana suraMga; sAhiba sukha karuM re, trevisamo sulatAna "A. 15 hastaprata 1. prathama vadhAvAmAM bhagavAnanA cyavana kalyANakano ullekha karIne janma thayo te vize mAhitI che. vana vadhAvo gAvatAM re pragaTe puNya. bIjA vadhAvAmAM pa6 dikakumarIo merUparvata para bhagavAnano janmotsava ujave che tenuM varNana che. A prakAranI racanAomAM paraMparAgata nirUpaNa hoya che. temAM kavi kalpanAno koI avakAza hoto nathI. kavie bhagavAnanA janmotsavanI citrAtmaka abhivyakti karatAM jaNAvyuM che ke - "mRga mada kezara caMdana arcei aMga, dhUpa dIpa zubha maMgala Aje AlekhIre" bhagavAnanI bAlyAvasthAmAM A rIte devonI putra janmanI vadhAmaNInA samAcAra ApavA. 118 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakAranI racanAnI paraMparAgata vigato nIce mujaba che. dIpavijaya kavirAja caraNa ziranAmI meM bIjo vadhAvo gAtAM nava nidha pAmI re saMyama avasara Avyo che ema jANIne lokAMtika devo prabhune saMyama svIkAravA vinaMtI kare che. eTale dIkSA kalyANakanI mAhitI trIjA vadhAvAmAM che. bhoga karama kSINa jANI tribhuvana nAthajI, jagahita jANI kaMbala dAna dIye zubha mAraga re lo." dIkSA mahotsava parama pramoda AraMbhIyo re" surapati ne suragaNa kanakanA kaLazathI prabhune abhiSeka kare che. aMgo prabhunAM caMdana kesarathI suvAsita karIne sAdhu veza Ape che ane prabhu aNagAra bane che. prabhue dIkSA svIkArIne cAra ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAna prApta karyuM. "ciMhu gati pherA pharI, prabhu varIyA kevala kamalA. kevalajJAnathI prabhu jagatanA sarva padArthonuM jJAna dharAve che - ema jaNAvyuM che. pAMcamAM vadhArAmAM bhagavAnanI dezanA, parivAranI mAhitI, bhagavAnanI vANInA guNa, atizaya vagerenI mAhitI che. suda pAMcama zrAvaNa mAsanI re, zivapura vasIyA" A paMkti dvArA bhagavAnanA nirvANa kalyANakano ullekha thayo che. ' dezI baddha geya DhALa yukta A racanA pArzvanAtha bhagavAnanI 119 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrAtmaka mAhitI Ape che. upamAo ane varNanamAM koI navInatA nathI. vAmAM mAtA mATe kavinI kalpanA che ke haMsa gAmInI, mRga locanI, jinamukha paMkajanI upamA, vAmA mAtAnA kukSimAM bhagavAna AvyA ane pachI mAtAne paNa zubha svapno AvyAM, garbha vRddhi pAmyo ne mAtAne dohalA thayA te pUrNa karavA nitya caDhatA pariNAme jinapUjA bhakti karatI, vagere vigato AkarSaka rIte kAvyamAM gUMthI lIdhI che. racanA samaya varSa sthaLa lahiyAnuM nAma vagere mAhitI paNa kavie darzAvI che. pArzvanAtha bhagavAnanuM Adeya nAma karma evuM prabaLa hatuM ke 108 nAmathI emanI bhakti ThAThamAThathI gAmegAma thAya che. kavi paNa pArzvanAtha prabhuno mahimA gAIne jIvanane dhanya banAve che. 120 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. siddhAcalanuM stavana jaina tIrthomAM siddhAcala parama pAvanakArI tIrthAdhirAja tarIke vikhyAta che. aDasaTha tIrthanI yAtrAnuM phaLa eka mAtra girirAjanI yAtrAthI maLe che. girirAjano mahimA, prabhAva ane varNana karatI : vividha prakAranI kAvya racanAo ghaNA kavioe karIne eno aparaMpAra mahimA gAyo che. kavi dIpavijaye 15 kaDInA siddhAcalanA stavanamAM eno mahimA gAyo che. AraMbhanI kaDI joIe to - je koI siddhigiri rAjane ArAdhaze re tenI saMpadA manoratha vAdhaze re girirAja che bhavodadhi tAraNo re sarva pIThe mahA duHkha vAraNo re nA" girirAjano mahimA darzAvatAM kavie tenAM ekavIza nAma, tapa, japa ne sAdhanAthI aneka munio siddhi pada pAmyA, pAMca pAMDavo, nArada, zellakAcArya, sudarzana zeTha, draviDa ne vArikhillajI, thAvacyAkumAra, zAMba ne pradyumna, namI-vinamI, zuka rAjA vagere siddhi pAmyAno ullekha karyo che. kavinA zabdo che - huM to jANuM chuM gaNadhara vANI ne re, jaI vasyA che siddhazIlA upara re re, tenI sAdi anaMta sahu siddhagiri mahAtama jANIne re hA" girirAjane vaMdana - sparzanA ane sevA karavAnI bhAvanA 121 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakta karatAM kavi jaNAve che ke "sevo tevo girI sukha kaMda ne re, sevo tevo marUdevA naMda, vaMdo vaMdo IzvAkuM kuLa vaMzane re, pUjo pUjA ne re zrI rUSabha AnaMda ne re 11" chellI kaDImAM stavana racanAno samaya maLI Ave che. "vikrama rAjathI aDhAraso sattotera re, mAgazara mAsanI trayodazI vAsa re ho" tIrthayAtrAno mahimA mAnava janma saphaLa karavA mATe ananya preraka bane che. dharmollAsanI vRddhi, dharmanI zraddhA daDha bane, zraddhAno pAyo nakhAya, samakti nirmaLa thAya ane AtmA karmathI lepAyelo che to karmathI mukta thaI halako thAya. svarUpamAM ramaNatA keLave evI tIrthanI pavitra bhUmi AbAla gopALane jIvanamAM AmUla parivartana lAvI sanmArge vALe che. kavinI vANI saraLa che. varNanAtmaka racanA hovAthI siddhAcalano mahimA darzAvatI mAhitI ApI che. jaina dharmanA pracalita mahApuruSo, AcArya, 21 nAma jevI daSTAMta yukta vigato sAMpradAyika saMdarbhanA namUnArUpa che. (19) 122 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 9. stavana (abolaDAnuM) prabhunAM guNagAna ne mahimA darzAvatI stavana prakAranI racanAo bhakti mArganA kAvya tarIke sajajhAya samAna pracalita che. saMkhyAnI dRSTie te vipula pramANamAM maLI Ave che. jainetara bhakti mArgamAM prabhAtiyAM, bhajana, pado, garabIo vagere jeTalI pracalita che, tethI paNa vizeSa jaina samAjamAM stavanano mahimA jovA maLe che. prabhu bhakti-sAkAra upAsanAnA pratIkamAM stavananuM sthAna bahu UMcI kakSAnuM che. sAkAramAMthI nirAkAra tarapha prayANa mATe ne AtmAnuM paramAtmA sAthe tAdAtya sAdhavAmAM stavana jevI bIjI koI racanA sahaja sAdhya nathI. bhakti-rasasabhara stavanonI racanAo sAdhu kavioe moTI saMkhyAmAM karIne AbAla gopAlane bhakitamArgamAM praveza, praveza pachI tenA UMDA rahasyane pAmavAnI bhUmikA pUrI pADavAmAM stavana prakAranI racanAonuM pradAna agaNita che. sva. pU. paM. zrI abhayasAgarajI mahArAje bhakti rasa jharaNAM nAmanA pustakanuM saMpAdana karyuM che. jenA prathama vibhAgamAM 31 stavana covIzIono saMgraha thayelo che. taduparAMta bIjA paNa jaina sAdhu kavioe vividha prakAranAM stavanonI racanA karelI che. stavanamAM prabhunAM guNa gAvAnI sAthe bhakta ane bhagavAna vacce je bheda che tenuM nikhAlasatAthI varNana karIne bhaktaprabhune vinaMtI kare che ke he bhagavAna ! huM tArA zaraNe Avyo chuM. mAro uddhAra kara. AvI bhAvanA paNa stavanamAM pragaTa thayelI jovA maLe che. saMsAramAM paribhramaNa karatA aneka AtmAoe prabhunA AtmA sAthe nigoda thI AMrabhIne mAnava janma maLyo tyAM sudhI saMbaMdha bAMdhyo haze. tenuM 123 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaraNa karIne prabhu pratye "taraNa tAraNa', birUda hovAthI uddhAra karavAnI bhAvanA pragaTa thaI che. ullekha karyo che. covIzImAM ra4 tIrthakaro vize rUSabhadevathI mahAvIra svAmI sudhInAM stavananI racanA hoya che. temAM mukhyatve tIrthaMkara bhagavAnanA jIvana kArya ke prabhAvanuM bhAvavAhI nirUpaNa karavAmAM Ave che. jayAre sAmAnya jinamAM koI tIrthakara bhagavAnano nAmolekha hoto nathI paNa arihaMta bhagavAna evo saMdarbha maLe che. sAmAnya jina stavanamAM AtmA nigodamAMthI nIkaLIne kayA kayA bhavamAM gayo tenI kramAnusAra mAhitI ApI che. te uparathI zubha karmanA prabhAvathI AtmA janma maraNa karatAM manuSya janma dhAraNa karIne prabhune pAmI zake che. praNaya saMbaMdhamAM abolaDAno paNa prasaMga Ave che, tyAre premIne atyaMta duHkha thAya che. kavie stavananA prAraMbhamAMja prabhune uddezIne AvI ja hakIkta vyakta karI che. jIva jIvana prabhu mAharA, abolaDA zAnA, tame amArA ame tamArA, vAsa nigodamAM lIdhAM che. raheto" pachI to AtmA nigoda choDIne ekendriyathI caundriyamAM gayo. narakamAM paNa sAthe rahIne paramAdhAmI devoe je duHkha ApyuM te paNa sahana karyuM. devanA bhavamAM eka vimAnamAM sAthe rahIne zaidhyAmAM ArAma karatAM karatAM nAcagAna nihALyA karatA hatA. tame 124 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavasaraNamAM besIne upadeza ApatA hatA ane huM te sAMbhaLato hato. bhakta bhagavAna sAthenA pUrvanA saMbaMdhonI yAdI ApIne potAnA tarapha amI dRSTi karavA jaNAve che. kavinA zabdo che - eka dina tame ane ame beu velaDIe vaLagIne pharatAM, eka dina bAlapaNAmAM ApaNe geDI-daDA nitya ramatAM tame ane ame bahu siddha svarUpI evI kathA nitya karatA eka dina kuLa gotrane ThekANe eka ja thALImAM jamatA eka dina huM ThAkora tame cAkara sevA mahArI karatA ! have bhakta jaNAve che ke Apa thayA jaga ThAkora siddhi vadhUnA panotA. A stavanamAM kavinI kalpanA zaktino paricaya thAya che. AtmAe paramAtmA sAthe judA judA bhAvomAM saMbaMdha bAMdhyo to have he paramAtmA pada Apo evI mAgaNI karI che. bhakta vinamra banIne potAnI bhavobhavanI bhramaNAno ullekha karIne potAno uddhAra thAya ema abhilASA vyakta kare che. prabhu pAse AtmA potAnA uddhAranI mAgaNI kare che tene kendramAM rAkhIne lakhAyeluM A stavana yAMcA prakAranuM che. "kAla anaMtano sneha visArI kAma kIdhAM mana gamatAM, have aMtara kema kIdhuM prabhujI caudarAja jaI pahotA 10 (20) 125 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vijayazeTha - vijayA zeThANInuM stavana vijayazeTha ane vijayA zeThANInI prabhu milananI utkaTa bhAvanA pragaTa thayelI che. tene viSaya vastu tarIke svIkArIne kavie 10 gAthAmAM stavananI racanA karI che. bhagavAna potAnA nagaramAM ekavAra padhArIne vaMdana - darzanano apUrva lAbha Ape evI hRdayanI zubha bhAvanA vyakta karatuM stavana bhaktono prabhu pratyeno sneha pragaTa kare che. AraMbhanI kaDI nIce mujaba che. "ekavAra vacchedeza Avajo niNaMdajI vijaya ne vijayA vadhAvIe re, pUrva deza vahu kaccha anaMto kema lekha paDhAvIe niNaMdajI dhaNI dhaNIyANI zrAvaka tamArA koI dina dharma lAbha kahAvIejI... 1 bhakta bhagavAnanA jIvananA prasaMgone yAda karIne emano mahimA gAya che. prabhue upasargo sahana karyA, samavasaraNanuM alaukika saundarya, trizalA mAtAno harSollAsa, emanI amRta sama vANInuM zravaNa, bAra parSadA, zreNikanI dezanA sAMbhaLavI, caMdanabALAno uddhAra vagerenuM nirUpaNa karIne kavi jaNAve che ke dayA karIne amane pAMca mahAvrata uccarAvo evI vinaMtI karI che. (kaDI 8-9) sevaka jANIne dayA mana ANI, mahAvrata uccarAvojI; kevaLIne mokalyA soLa kaccha deze, saMyama lIye joga bhAvIye. 18 126 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama laI beu svarga sIdhAvyAM, vaLI vaLI zISa namAvIejI; . vijaya ne vijayA daMpati mAtA kroDa kroDa karma khapAvIejI. lA A stavananI racanA khaMbhAtamAM saMvata 1885mAM karavAmAM AvI che. teno paNa chellI kaDImAM ullekha thayelo che. vijaya zeTha ane vijayA zeThANInI aMtaranI bhakti bhAvanA AzA - AkAMkSA vyakta thayelI che. kavinI kalpanA zaktino ahIM paricaya thAya che. garabAnA DhALamAM racAyeluM stavana prabhu bhaktino anero AsvAda karAve che. temAM rahelI laya ane bhAvanAthI sumadhura kAvya racanA tarIke sthAna pAme che. kavie vijaya zeTha ane vijayA zeThANInA aMtaranI abhilASAne pragaTa karavAmAM saphaLatA meLavI che. (21) 127 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 4 saMdarbha pustaka sUcI stavana pA. 80 pA. 98 pA. 99 pA. 101 pA. 103 pA. 20 pA. 392 pA. 517 pA. 237 pA. 8 1. jina devadarzana mohanalAla da. desAI 2. jina devadarzana mohanalAla da. desAI 3. jina devadarzana mohanalAla da. desAI 4. jina devadarzana mohanalAla da. desAI 4.e jina devadarzana mohanalAla da. desAI - zrI jaina satya prakAza mu.pa. aMka 5.7 zrI jaina satya prakAza mu.pa. aMka. 11 jina guNa maMjarI jina guNa maMjarI 9. hastaprata hastaprata - gaNadhara devavaMdana 11. garlDalI saMgraha nAmA 12. gahuMlI saMgraha nAmA 13. gahlI saMgraha nAmA 14. gahlI saMgraha nAmA 15. garlDalI saMgraha nAmA 16. gahuMlI saMgraha nAmA 17. gahlI saMgraha nAmA 18. gahuMlI saMgraha nAmA 19. zrI prAcina stanAdi saMgraha saMpAdaka: tilaka vijayajI gaNivara pA. 20. jina guNa maMjarI - saM.pA sA. svayaM prabhAzrIjI 21. zrI prAcIna stavanAdi saMgraha 5. tilakavijayajI gaNivara. pA. 1 pA. 2 pA. 2 pA. 3 pA.55 pA. 349 pA, 48 128 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-5 gahulI jaine kAvya sAhityamAM gahlInI racanAomAM anya kAvya prakAranI mAphaka sAdhu kavioe kalama calAvI che. geya dezI ke pracalita garabA garabInA DhALamAM galIo racAI che. temAM mukhyatve guru mahimA gAvAmAM Ave che. deva, gurU ane dharma e traNamAM gurU kendra sthAne che. gurU potAnA viziSTa jJAnathI deva eTale ke vItarAganuM vistArathI svarUpa samajAve che. vItarAgano dharma zuM che ? te vize paNa vaividhyapUrNa mAhitI Ape che. jaina samAjamAM vyAkhyAnano mahimA vizeSa che. dharmanA svarUpane samajavA mATe vyAkhyAna sAMbhaLavuM anivArya che. jainetaronI kathA zravaNanI pravRttinI tulanAmAM vyAkhyAna kaMIka judI ja pravRtti che. temAM jaina darzananA mULabhUta siddhAMto, Agama graMtho ane anya pUrvAcAryo viracita graMthonA saMdarbhathI kathA ke dAMtano Azraya laIne vizleSaNa karavAmAM Ave che. pariNAme vyAkhyAna zravaNa zrotAone hRdayasparzI banI dharma pAmavAnI anerI dhanya paLa prApta karAve che. A dharma zravaNa tyAga ane vairAgyanA bIjAropaNanI mahattvanI kAmagIrI paNa kare che. saMsAranI mohamAyAmAM phasAyelA lokone vyAkhyAna dvArA dhArmika jJAna ApIne ananya upakAra karanAra gurune vismRta kevI rIte karAya ? AvA guruno mahimA gahuMlI dvArA gAvAmAM Ave che. vyAkhyAnane aMte gaDuMlI gAvAnI jaina samAjanI pracalita praNAlikA che. gahulInuM madhura kaMThe zravaNa e vyAkhyAnanuM aneruM aMga paNa che. gahulImAM 129 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurumahimA uparAMta vyAkhyAnanA viSayone paNa AvarI levAmAM Ave che. parvanA divaso - tahevAro, dhArmika mahotsavo - dIkSA, pratiSThA yAtrA vagerene paNa viSaya banAvIne gahulIo racAyelI che. dIpavijaya kavirAje paNa keTalIka gahulIo racI che. teno paricaya ApavAmAM Apyo che. 1. bhagavatI sUtranI gahulI . 45 AgamamAM 11 aMga sUtro che. temAM pAMcamuM vivAha prajJapti che. jenuM bIjuM nAma bhagavatI sUtra che. vyAkhyAnamAM cAturmAsa daramyAna guru potAnA jJAna ane abhyAsa anusAra vyAkhyAna mATe viSayanI pasaMdagI kare che. eTale bhagavatI sUtranuM vyAkhyAnamAM vAMcana thAya te daSTie vicAratAM A gahulImAM bhagavatI sUtrano paricaya ane mahimA gAvAmAM Avyo che. sAta kaDInI gahlImAM kavie prathama traNa kaDImAM bhagavatI sUtrano TUMko paricaya, pachInI be kaDImAM gaMgamuni ane saMgrAma sonIno dRSTAMta rUpe ullekha, bAkInI be kaDImAM guru mahimA darzAvyo che. gahulInI vizeSatA che ke tenI dhruvapaMkita bhAvavAhI ne samUhamAM gAI zakAya tevI che. pariNAme gahulI sAMbhaLavAno anero lhAvo vyAkhyAnamAM sau kauIne prApta thAya che. AraMbhanI paMkti nIce mujaba "sahiyara suNiye re bhagavatI sUtranI vANI, pAtaka haNIye re, Atamane hita ANI" bhagavatI sUtranI vANI bhavodadhitAraka, samakti dAyaka, naraka nigoda gati dUra karanArI ane svarganI nisaraNI samAna che. 130 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie svarganI nisaraNInI upamA dvArA bhagavatI sUtranI vANIno prabhAva darzAvyo che. gurunI bhakti eTale emanA jJAnanI bhakti paNa kharIja. 2. guNazIla caityamAM gautamasvAmI ane anya gaNadharo, muniono abhyAsa kare che. temane bhAvapUrvaka vaMdana karavA jaIe e viSayane kendramAM rAkhIne kavie gahuMlI racI che. prathama sAta kaDImAM gautamasvAmI Adi gaNadhara-munionA abhyAsanI mAhitI che. bAkInI be kaDImAM gahulIne anurUpa gahulI pUrIne vadhAvavAno bhAva darzAvyo che. AraMbhanI paMktio joIe to -- - "cAlo re bAI cAlo re, jAo gautama svAmInI racanA re labdhivaMta guNavaMta girUA karatA saMjama jatanAre. 11 muniono ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - kaI muni gaNadhara pada seve che. ke I munidhyAna dhare che re, keI muni Agama dAna diye che. . ke I muni vijaya kare che. yuvA Agamano abhyAsa karatA muniono ullekha karatI kaDI joIe to - keI AcArAMga sUyagaDAMga ThANAMga keI samavAyAMga gokhe re, bhagavatI sUtra pramukha bahu Agama bhaNI Atama rasa poSe re. pApA 131 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMtalablinidhAna gautamasvAmInuM nAmoccAraNa parama pAvanakArI gaNAya che. - "dIpavijaya kahe gautama nAme, mAhAmaMgala pada pAve re." A gahulImAM bhagavAna mahAvIrasvAmInA prathama gaNadhara ane munionA jJAna, dhyAna ane AtmasAdhanAnI pravRttine biradAvavamAM AvI che. ahIM kavie geya dezIno prayoga karIne gahulI kAvyano laya sAdhya karyo che. "A jo re bAI, A jo re sobhAgI gurUnA pagalAM re, pagale pagale rata jaDAvuM, Dagale Dagale hIrA re." 3. bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna prApta thayuM eTale devoe samavasaraNanI racanA karI. bAra parSadAnI racanA thAya che. pachI bhagavAna dezanA Ape che. te prasaMgane gahulImAM gUMthI levAmAM Avyo che. devo-devIo, naranArI ane tiryaMco paNa bhagavAnanI divyavANIno zravaNa dvArA AsvAda kare che. bhagavAna mahAvIranA 10 zrAvako vizeSa lokapriya che. zrAvakanAM 12 vrata svIkArIne ArAdhanA kare che. bhagavAnanA zrAvakonI saMkhyA eka lAkha ogaNasATha hajAranI hatI, temAM sarvazreSTha zrAvaka tarIke AnaMdanuM nAma gaNAya che. zrAvako uparAMta bhagavAnanA parivAranI vigato ApIne gahulIne anurUpa gahelI pUrI maMgala gAvAnI zubha bhAvanA vyakta karI che. A samagra vRttAMta sAtamA aMga sUtra upAsaka dazAMgamAM che. uparokta vicArone gahlImAM vyakta karavAmAM AvyA che. are hAMre vIrajI vAye che vAMsalI re" dezImAM gahulI racI che. AraMbhanI kaDI - joIe to - 132 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ are hAMre vIrajI daye che dezanA re cAlo cAlo sahIyarano sAtha suravara koDA koDi tihAM maLyA re. prabhu varase che tribhuvana nAtha. vIra. 1aaaa" prabhune vadhAvavA mATe ne maMgala pUravA mATe bAlikA Ave che. tenI abhivyakti karatAM kavi jaNAve che ke - are hAMre sakhI vayaNe ujamAlI bAlikA re, AvI vaMde prabhujInA pAyA mahAmaMgala prabhujInI Agale re. pure cau maMgala sukhadAya. vIra. dA 4. A gahlImAM kavie bhagavAnanI dezanA vakhate baheno bhakti-bhAvapUrvaka cAra maMgala pUre che. teno saMdarbha Apyo che. temAM paNa bhagavAnane guru tarIke svIkArI mahimA gAvAnI ja praNAlikA darzAvI che. mahAvIra prabhu guNazIlacaityamAM padhAryA che. ane parSadAmAM upadeza Ape che. te vAta eka sakhI bIjI sakhIne saMbodhIne kare che. ane prabhunI dezanA sAMbhaLI pAvana thavAnuM jaNAve che. "Avo hari lAlariyA vAlA" e dezImAM galI racI che. AraMbhanI paMktimAM ja vaMdanano bhAva sakhIne uddezIne vyakta thayelo che. "cAlo sakhi vaMdanane jaIe, vaMdIne pAvana to thaIe." bhagavAna mahAvIra trizalAnA kuMvara dharma dhuraMdhara che. emanI zobhAnuM zuM varNana karuM ? "chAje re kevala ThakurAI, Adi anaMta guNagAI gaNadhara AgamamAM gAI. cAlo pADA 133 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suranara koDi sevA karatA, ogaNIza atizaya anusaratA; * bhAve bhava sAyara taratA. cAlo jA" zreNika rAjA ane calaNA rANI bhagavAnanI dezanA sAMbhaLavA AvyAM che. prabhune motIthI vadhAvIne ATha maMgala kare che. prabhunuM A bhaktisabhara sanmAna-vinaya karavAmAM Avyo che. teno gahulIne aMte ullekha karyo che. - pa. "vADInA bhamarA re drAkha mIThI re cAMpAneranI" e dezamAM kavie 8 kaDInI gahulI racI che. teno viSaya bhagavAna mahAvIranA prathama gaNadhara gautamasvAmIno ullekha karIne munijIvanano paricaya ApI mahimA gAvAmAM Avyo che. gahulInI prathama kaDI nIce mujaba che. jIre kAmanI kahe sUNo kaMthajI re phaliyA manoratha Aja re pAra utArIyAjI re. naNadInA vIrA gaNadhara AvyA che. cAlo vAMdavAjI re 1 gautamasvAmInuM varNana karatAM kavi jaNAve che ke varanA paTodharA pAMcaso munino parivAra, kaMcana kAminInA tyAgI, jaMgama tIrthasamAna pariSadanI phojane jItanArA, pAMca samiti, traNa guptinA pAlaka merU parvata samAna mahAna, pAMca mahAvrata dhAraNa karanAra devo ne manuSyo sevA kare, amRta samAna dezanA ApanArA vagere viziSTatAo darzAvI sAdhu jIvanano mahimA gAyo che. aMte kavinA zabdo che ke "jI re gautama gaNadhara pUjyajI, jI re vIra zAsana zaNagAra re." 30 che. 134 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. agIyAra gaNadharanI gahelI bhagavAna mahAvIranA agIyAra gaNadharano nAmollekha karavAmAM Avyo che. paryuSaNa parvamAM gaNadharavAdanA vyAkhyAnamAM A gahuMlI gAvAmAM Ave che. jaina kavioe lagabhaga dareka prasaMga parvane anurUpa vicAro vyakta karatI gahulIo racI che. temAM A gahelIno samAveza thAya che. gaNadhara e bhagavAnanA paTTadhara kahevAya gahulInI AraMbhanI paMkti nIce mujaba che. "pahelo goyama gaNadharU indrabhUti jehanuM che nAma" "gaNadhara gacchapati gaNapati tIrathanA avatAra." dvAdazAMgI dharanAra sahu, muninA ziradAra, pAmyA bhavano pAra" ahIM gahulIne aMte kavie zreNika rAjA ane celaNA rANIno ullekha karIne gahulI pUravAmAM AvI che ema darzAvyuM che. mAtra nAma nirdeza hovAthI kAvyatvanA aMzo alpa che. eka sAmAnya racanA tarIke gaNI zakAya tema che. kavie nava kaDInI A gahulImAM guru mahimA gAyo che. guru tarIke gautamasvAmIne kendramAM rAkhIne emanA pratyeno pUjyabhAva pragaTa karyo che. AraMbhanI kaDI joIe to "citta samarU sarasati pAya re, vaLI vaMdu sadguru pAya re, gAIza tapagaccha rAya re, gaccha rAyA re pApA 7. guru saMyamamAM dhyAna dhare che, paMcAcAranuM pAlana, Atma dhyAnamAM masta, jina zAsananA zaNagAra, jJAnathI dezanA ApanArA vagere dvArA gautamasvAmIno mahimA gAyo che. gahulInA lakSaNa 135 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaba aMte jaNAvyuM che ke - "karo gahulI gacchAti Age re, vadhAvo guru mahAbhAge re A gahlImAM kavino aMtyAnuprAsa noMdhapAtra che.prAsathI A gahulIo vicAratAM ema lAge che ke kavine gautama gaNadhara guruonA paNa guru tarIke atipriya ne pUjya lAge che. "guru dezanA de laTakALI re, guru pratApe koDi divALI re A paMktimAM gurunI dezanA ane tenA prabhAva pragaTa thAya che. 8. kezIkumAranI gahelI zrI pArzvanAtha bhagavAnanA kezI gaNadharano mahimA darzAvatI A gahlI 7 kaDImAM racAyelI che. kavi jaNAve che ke pArzvanAtha bhagavAnanA gaNadhara kezI muni zvetAMbInagarImAM padhAryA che to emane vadhAvavA jaIe ane vaMdana karI pAvana thaIe evo vicAra vyakta karyo che. AraMbhanI kaDImAM ullAsano bhAva pragaTa thayo che. jI re kukama chaDo devarAvIye jI re motInA coka purAvo vadhAI vadhAI che " 9. bhagavAna mahAvIra rAjagRhI nagarInA udyAnamAM AvelA guNazIla caityamAM padhAryA che. tenI vadhAmaNI magadharAjA zreNikane maLe che eTale caturaMgI senA sAthe vAjategAjate prabhune vaMdanA karavA Ave che. te prasaMganuM nirUpaNa gahlImAM karavAmAM AvyuM che. celaNA rANIne prabhunI gahulI puravAnA koDa che. ane suvarNanA 136 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cokhA ane motInI gahulI racIne prabhu pratyeno apUrva bhaktibhAva vyakta kare che. A mAhitIne kendramAM rAkhIne kavie sAta kaDImAM gahulInI racanA karI che. AraMbhanI kaDI joIe to - bhaviyaNa vaMdo re, covIzamo jinarAya, sugati Apa re TAle kugati kuThAya" bhagavAna padhAryA che. tenI vadhAmaNI sAMbhaLIne zreNika prabhune vAMdavA jAya che. tenuM varNana karatI paMktio nIce mujaba che. "vanano pAlaka jenuM nAma, dIdhI vadhAmaNi jaIne tAma zreNika harakhyo suNIne nAma calacita thayo re magadhapati mahArAja parivAra saMyukta re, sAthe ramaNI samAja tiyAMthI cAlyo re prabhune vaMdana kAja bhavi. pADA gahulIno saMdarbha ApatAM kavi jaNAve che ke - "calaNA rANI ati sobhAgI, jina vaMdIne bhakti jAgI; gahuMlI karavA raDha bahu lAgI, kanaka cokhA laIne hAthe; atithI rasAla gaDuMlI pure re, jagapati Age vizAla motIDe vadhAve re". 10. siddhacakranI gahuMlI : rAjagRhI nagarImAM bhagavAna mahAvIranA prathama gaNadhara gautamasvAmI padhAryA. dezanAmAM siddhacakranI ArAdhanA karavAnI upadezAtmaka vANI vyakta kare che, teno ahIM saMdarbha che. - zreNika rAjA cellaNA rANI sAthe AvIne A upadeza sAMbhaLe che. svastikanI racanA karI zraddhApUrvaka gahuMlI puravAno ullekha karyo 137 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AraMbhanI paMkti nIce mujaba che. "hAM re mahAre jina ANA laI iMdrabhUti gaNadhara jo vicare re." A gahuMlI sIdhI sAdI racanAnA namUnA rUpa che. 11. "sahI cAlone zrI mahAvIrane namavA jaIe re" thI zarU thatI gahulImAM kavie bhagavAna mahAvIranA samovasaraNanA alaukika saundaryanuM nirUpaNa karyuM che. ane bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI harSa anubhave che. prabhunA caraNone muktAphaLathI vadhAre che. bhagavAna mahAvIranA saundaryanuM citrAtmaka varNana karatI paMktio joIe to - "cauda sahasa muni paravariyA, guNazIlavata utArIyA re; anaMta anaMta guNe karI bharIyA, samatA rasanA darIyA re. trigaDAnI racanA karI sArI, tridazapati atibhArI re; guNazIlavana utarIyA re Atapatra prabhu zira para rAje bhAmaMDala kavi chAje benI. sahi. pA bahu bAlA maLI gahuMlI gAve, sarave kaMTha milAve" ema kahIne kavi jaNAve che ke gahulI eka bAlA gavaDAve che ane bIjI bAlAo jhIle che. gahlImAM sakhInuM udbodhana noMdhapAtra che. sahI, sakhI, sahiyara, bahenI jevA zabda prayoga A prakAranI racanAnA AraMbhamAM vizeSa prayojAya che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. jaMbukumAranI gahulI jaMbukumAra pAMcaso sattAvIzanA parivAra sAthe sudharmAsvAmI pAse dIkSA aMgIkAra kare che. te prasaMganuM kavie gahulImAM varNana karyuM che. jaMbukumAranI vairAgyabhAvanAne vaibhavanuM varNana karatI rAsaphAgu ane sakjhAya jevI racanAo pracalita che. ahIM varNana nathI paNa A prasaMgano saMkSipta ullekha thayo che. gahulInA AraMbhanI paMkti jaMbukamAranA saMyama jIvananI bhavya jhAMkhI karAve che. rAjagRhI nayarI samosaryA pAMcaze muni parivAra, kevaLajJAna divAkarU zrI sohama gaNadhara jaMbusvAmIe sudharmAsvAmInI vairAgyapUrNa vANI sAMbhaLI dIkSA levAno draDha saMkalpa karyo. lagnanI prathama rAtrie emane tyAM prabhava cora jaMbukumAranA vaibhavathI AkarSAIne corI karavA Avyo tyAre jaMbukumAra potAnI ATha navoDhAne dIkSA levA mATe prabhuno pAvanakArI upadeza samajAvatA hatA. prabhava cora paNa A upadeza sAMbhaLI pratibodha pAmyo ane corI karavAne badale potAnA pAMcaso cora sAthIo sAthe dIkSA aMgIkAra karI. jaMbukamAra ane emanAM mAtApitA, ATha rANIo ane emanAM mAtA pitA ane pAMca so cora ema pAMcaso satAvIza sAthe dIkSA aMgIkAra karI. jaMbukumArano tyAga AkarSaka ne ananya preraka che. tyAgadvArA saMyamanI ArAdhanA karIne AtmAnA zAzvata sukhanI prApti thAya che. tevo saMdarbha A gahulIno che. jaMbukumAranuM vRttAMta pracalita hovAthI pAMcaso 139 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAvIzanI gahlImAM spaSTatA karI nathI eTale saMkSipta mAhitI ahIM ApavAmAM AvI che. kavinI keTalIka noMdhapAtra paMktio joIe to"gurU mukhathI re suNI dezanA, saMyame ullasita bhAvajo, kSAyika samakitano dhaNI, taravAne bhavajala dAvajo. cA. rA pratyeka gahulImAM caritrAtmaka nirUpaNa dvArA gurubhakti darzAvavAmAM AvI che. jaina sAhityamAM pracalita duho paNa jaMbukumAranI lokapriyatA darzAve che. "eka jaMbu jaga jANIe, bIjA nemikumAra trIjA vayara vakhANIye, cothA zrI skUlibhadra". 13. cakrezvarI mAtAnI garabI zatruMjaya tIrtha para birAjamAna AdIzvara bhagavAnanI adhiSThAyaka cakrezvarI devIne kendramAM rAkhIne gahelI racavAmAM AvI che. dhArmika utsavonI ujavaNI prasaMge samUhamAM gAvAnI jarUriyAtomAMthI garabIno udbhava thayo che. saMgha nRtyano A eka prakAra che. temAM mukhyatve mAtAnI bhaktino mahimA gAvAmAM Ave che. kramaza ISTadevane paNa garabImAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. garabI lalita madhura padAvalIthI racAyelI hoya che. temAM kavinI bhAvavAhI abhivyakti rahelI che. saMkSiptatAe paNa garabInuM lakSaNa che. kavie cakrezvarI devInuM maMjula padAvalImAM zabdacitra AlekhyuM 140 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane devInA vaMdanathI pAvana thavAnI bhAvanA vyakta karI che. aMte ema jaNAvyuM che ke puMDarikagirine paNa dhanya che ke jyAM A devIno vAsa che. vividha saMgho atre AvIne yAtrA karI-darzana dvArA manakhAvatAra saphaLa kare che. AvA vicAro gahlImAM gUMthI levAmAM AvyA che. cakrezvarI devInuM zabdacitra kavinA zabdomAM noMdhIe to devIno pratyakSa paricaya thAya tema che. "alabelI re cakrezvarI mAtA jovA jaIe re, jehanI sovana gAtra jovA jaIe re. AThabhualI re cakkasarI mAtA jovAne jaIe re, jehanI sovana gAtra jovAne jaIe re. AThamualI ati laTakALI, mRgapati vAhanavAlI re. jinaguNa gAtI letI tAlI, tIrathanI rakhavAlajo, a. mArA zrI sidhdhAcala giri para gAje devI deva samAje re raMgita jAlI goLa birAje ghaDI ghaDI ghaDIyALI kAje. a. 3 ghATaDI lAla gulAla sohAve pIlA rAtA caraNA re, bahu zobhe che jagajananI ne kezara kuMkuma varaNAjo. a. jA khaDake kara kaMkaNa ne caDI, navasaro haIDe hAra re, rana jaDita jhAMjhara che caraNe ghugharIye ghamakArajo. a. pApA nAke motI ujajavalavAne bAju baMdha behu vAhe re, keDe kaTimekhalA raNajhaNatI, jhalake hIrA mAMhe jo a. zA A rIte cakrezvarI devInuM varNana cittAkarSaka ne manohara che. 141 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI zabda pasaMdagI, prAsa, racanA, ucita varNanakaLA vagere dvArA kavitva zaktino paricaya thAya che. anya gahuMlIo karatAM ahIM kavinI nirUpaNa zailI ane varNayojanAthI namUnedAra racanA banI A garabImAM cakrezvarI devInuM lalita madhura padAvalImAM citrAMkana karIne bhaktibhAvanA vyakta thayelI che. gujarAtI sAhityamAM kavi dayArAme kRSNa bhakti viSayaka garabIo ghaNI moTI saMkhyAmAM racI che. ane garabInA kavi tarIkenuM birUda prApta karyuM che. kavi bhAlaNanAM keTalAMka pado garabInA udAharaNarUpa che. taduparAMta bhANadAsa' prItama, rAje, raNachoDa ane svAmInArAyaNa saMpradAyanA kavi niSkuLAnaMda vagerenI keTalIka racanAo garabI svarUpanI maLI Ave che. temAM samakAlIna AcAra vicAra uparAMta ISTadevanAM guNagAna gavAyAM che. Ama garabI paNa kAvya prakAra tarIke svataMtra rIte sthAna dharAve che. pada svarUpanI racanAomAM garabI ghaNuM sAmya dharAve che. padamAMthI kramazaH garabI svarUpa vikAsa pAmyuM che ema mAnIe to kAMI vAMdho nathI. garabImAM rahelI Urmi yuktatAe arvAcIna sAhityamAM UrmikAvya ke gItonI racanAmAM preraNA ApI che. - gahlInI racanAo sIdhI sAdI hovA chatAM ahIM kalAtmaka aMzo vizeSa rahelA che. kavi dIpavijyanI racanAonI vividhatAno vicAra karatAM emanI gahulInI racanAo paNa noMdhapAtra che. vyAkhyAna vakhate gahulI gAvAno rivAja pracalita che. strIo madhura kaMThe samUhamAM 142 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ galI gAya che. temAM vyAkhyAnanA prasaMgane anurUpa vicAro vyakta thayelAM hoya che. udA-paryuSaNa, navapadanI ArAdhanA, tapanI ujavaNI, dIkSA mahotsava, tIrthakara bhagavAnanuM caritra jevA viSayonI gahulIo prAsaMgika rUpe gAvAmAM Ave che. galImAM viSayonI vividhatA jovA maLe che. prasaMgo uparAMta vairAgya, dharmanA siddhAMto, dharmAcaraNa, strIonI nIti, brahmacarya jevA viSayono temAM samAveza thayelo che. yoganiSTha AcArya bhagavaMta buddhisAgarasUri kRta "gahulI saMgraha I.sa. 1911mAM pragaTa thayo che. temAM vividha gahelIono saMcaya che. A saMgrahamAM dIpavijaya kavirAjanI be gahulI paNa sthAna thayelI che. temAM guruno mahimA gAvAmAM Avyo che. guruno mahimA gAvAnI praNAlikA eTalA mATe pracalita che ke samAjanA badhA ja lokone bhagavAnanI divya vANI ane upadeza ApIne rakhaDatA - rajhaLatA, hArelA - trAselA jIvone mArgastha karavAmAM sAcI dizA ughADI ApIne dharmamAM joDAvavAnuM kAma zAstrokta paddhatithI jo koI karatuM hoya to te mAtra guru che. AvA gurunAM guNa gAvAnI caritrAtmaka racanAo uparAMta vyAkhyAnanA prasaMge emano mahimA gahuMlI dvArA gAvAmAM Ave che. "prabhujI vIra niNaMdane vaMdIye re" e dezamAM gahlInI racanA thaI che. 143. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru tapAgacchanA paTTadhara, charIza guNa yukta ane bhavyajIvonA AdhAra samAna che. kavie guruno paricaya ApatAM suMdara upamAno prayoga karyo che. udA. takhate sohe guru rAjajI ugyo jima jaga bhANa ho, (daSTAMta) mukhaDuM sohe re pUraNa zazI (upamA) aNIyALAM guru neNa hoM jaladharanI peThe gAjatA (upamA) aMga upAMganI dezanA barasata amRtadhAra ho" (ukSA) uparokta paMktio guruno pratyakSa paricaya karAve che. ne vaLI temAM kavitva zaktinA aMzo joI zakAya che. "sajanI zAsana nAyaka diladharI gAzuM tapagaccha rAyA ho alabelI helI", alabelI helInI dhruvapaMkti gahlImAM rahelI geyatAne anurUpa bane che. gahuMlI gAvAnI sAthe akSata, phaLa, suvarNa mudrAno upayoga karIne svastika racI motIthI ke sonA cAMdInA phUlothI vadhAvavAmAM Ave che. strIo uttama vastrAbhUSaNathI alaMkRta thaIne gahulI gAvAmAM bhaktirasanI anubhUti kare che. 144 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha zaNagAra sajI karI motI vaDe bharI thALa ho, zraddhA pIThanI upara pUre gahlI vizALa ho. a.sa.vI. dA (23) galImAM jinavANIne paNa gUMthI levAmAM Ave che. dIpavijayanI 7 kaDInI A gahuMlInuM "adhyAtma' zIrSaka ApavAmAM AvyuM che paNa temAM "jinavANI ane teno prabhAva kevo che tenuM varNana karavAmAM AvyuM che. "bhavi tume vaMdo re zaMkhezvara jina rAyA" e dezImAM gahulInI racanA karavAmAM AvI che. AraMbhanI paMktithI ja jinavANIno saMdarbha maLe che. "amRta sarakhI re suNIe vIranI vANI" A gahulImAM bhagavAnano upadeza tattvajJAna viSayaka che. tevA zabdono ullekha thayelo che. pAMca astikAya, cetana - padArthonI nityAnitya sthiti, dravya-guNa ane paryAya, nayathI abhivyakti sAmAnya ane vizeSa ema ra1 guNayukta vANI, caubhaMgI, cAranikSepa, vagere tAtvika paribhASAnA zabdono ullekha karIne vANIno lAkSaNika paricaya Apyo che. vANIno prabhAva darzAvatAM kavi kahe che ke "yojana gAminI vANI, nija nija bhASAe sahu samaje" "vANInI balihArI'' Ama jinavANI prabhAvazALI che.' kavie jinavANI dvArA mahAvIrasvAmIno saMdarbha ApatAM jaNAvyuM che ke emanA bhAI naMdIvardhananI paTTarANI cAra maMgala gAIne gahulI racI motIDe vadhAve che. ahIM kavinI citrAtmaka abhivyaktino paricaya thAya che. 145 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "naMdivardhananI paTTarANI, caumaMgala prabhu Age pUre; svastika muktAphaLano caDavA zivagati pAme." amRta (24) A gahuMlI pAribhASika zabdonI mAhitI vagara samajI zakAya tema nathI. jo ke jaina samAjamAM A badhA zabdono prAthamika paricaya to hoya che eTale tene samajavAmAM koI muzkelI na paDe chatAM adhyAtma rasikajanone sAmAnya gahelI karatAM AvI tAtvika gahelI AtmaramaNatA keLavavAmAM vadhu pUraka bane tema che. A prakAranI gahlI dvArA kavinI jJAnopAsanAno paricaya thAya che. zAstranI zuSka ane gahana hakIkatone jaina kavioe vividha kAvya prakAramAM gUMthI lIdhI che. tenuM udAharaNa A gahulI gahulInI eka viziSTatA e che ke jaina sAdhuo pote gahuMlIonI racanA karatA hatA ane zrAvikAo AvI racanAo vyAkhyAnamAM gAtI hatI. prasaMgocita gahulIo moTA pramANamAM racAyelI che. tema chatAM prabhu vANIne jinAgamanA viSayonuM vAMcana thatuM hovAthI tevI gahulIo kavioe racI che. dIpavijayanI gahulIo viSaya vaividhyanI sAthe kAvyatvanA aMzothI alaMkRta che. 146 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 5 saMdarbha sucI gahulI naM. 1 gahelI saMgraha nAmAM pA. 9 pA. 11 pA. 12 pA. 12 pA. 20 pA, 20 pa. 36 pA. 36 pA. 36 pA. 39 pA. 40 pA, 40 13 gahuMlI saMgraha nAmA gahlI saMgraha nAmA gahulI saMgraha nAmA gahulI saMgraha nAmAM gahuMlI saMgraha nAmA gahlI saMgraha nAmA gahuMlI saMgraha nAmA gahulI saMgraha nAmA gahuMlI saMgraha nAmA gaDuMlI saMgraha nAmA gahlI saMgraha nAmA gaDuMlI saMgraha nAmA gahulI saMgraha nAmA gahuMlI saMgraha nAmA gahulI saMgraha nAmA gahuMlI saMgraha nAmA gahlI saMgraha nAmA gahuMlI saMgraha nAmA gaDuMlI saMgraha nAmA gahelI saMgraha (munizrI buddhisAgarajI) gahlI saMgraha (munizrI buddhisAgarajI) gahulI saMgraha (munizrI buddhisAgarajI) gahuMlI saMgraha (munizrI buddhisAgarajI) pA. 60 14 pA, 60 15 pA. 60 16 pA. 62 pA. 66 pa. 67. pA, 67. 20 pA, 81 pA, 81 23 pA. 82 pA. 83 147 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 6 gajhala madhyakAlIna kAvyaprakAromAM jaina sAhityakAronuM pradAna mUlyavAna gaNAya che. A kavioe vividha viSayomAM kAvya racanAthI sAhityane samRdhdha karyuM che. paraMparAgata kAvya prakAro uparAMta gajhala jevA paradezI kAvya prakAranI racanAo jaina kavioe karI che. kavi dIpavijayanI A prakAranI racanAo saMkhyAnI draSTie vizeSa noMdhapAtra che. vaDodarAnI gajhala, suratakI gajhala, udepurakI gajhala, pAlanapura gajhala, sinora gajhala, khaMbhAta gajhala, jaMbusara gajhala jevA sthaLonI gajhalo racI che. gajhalano janma arabastAnamAM thayo hato. tenuM "ilpe arUjha' (chaMda- baMdhAraNa) I.sa. 731 thI 787 vacce thayelA basarAnA vatanI ahamada khalIla basarIe sarva prathama ApyuM hatuM. tyAMthI gajhala IslAma dharmanA pracAra sAthe IrAnamAM gaI. ahIM phArasI bhASAne gajhala eTalI badhI anukULa AvI gaI ke enuM svarUpa soLe kaLAe khIlI UThyuM tyAra pachI vizvanA anya dezomAM teno pracAra thayo. gajhala phArasI ane urdU bhASAnA prabhAvathI gujarAtI bhASAmAM praveza pAmI che. musalamAna zAsanakALa daramyAna muslima saMto, phakIro ane sUphIvAdIoe gajhalane potAno kAvya prakAra mAnIne racanAo dvArA samRdhdha karI hatI. AraMbhamAM ema mAnavAmAM AvatuM hatuM ke musalamAno gajhala gAya che ane lakhe che. gajhalamAM DumarI, dAdarA, kavvAlI vagere 148 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyakIo pradhAna sthAna bhogavatI hatI eTale gajhala saMgItano koI rAga che ema manAtuM hatuM. A mAnyatA yathArtha nathI. madhyakAlIna samayamAM keTalAka jaina munioe rAjyAzraya prApta karavA ke virodhanA upazamananA hetuthI phArasI bhASAno abhyAsa karIne dharma, deza, yAtrAnuM varNana karatI "Narrative" gajhalonI racanA karI hatI. "gajhala" kriyApada uparathI gajhala zabda udbhavyo che. teno artha premanI vAta ke saMvanananI vANI ema thAya che. gajhala babbe paMktionA yugmamAM racAya che. A yugmakane bete athavA "zeara' kahevAya che. temAM banne paMktinA kAphiyAradIpha jALavavAmAM Ave che. pachInA "zero' kAphiyAradIpha vinAnA hoya che. dIpavijaya kavinI gajhalonA saMdarbhamAM A prakAra vizenI mAhitIno ullekha anivArya banI rahe che. gajhala mULabhUta rIte phArasI bhASAno kAvya prakAra che. zrI kRSNarAma mahArAje saM. 1870mAM "kaLikALanA garabAnI racanA karI che. temAM aneka vastuo sAthe phariyAda karI che. te sAthe e paNa phariyAda karI che ke phArasI bhASAnA saMparkathI A gajhala-prakAra ApaNe tyAM dAkhala thayo hovo joIe. gajhalanI cAlane rekhato kahe che. "phAraziyonA harapha vasyA vipranI vANe gajhala rekhatA tarapha gamatA dIThA gANe." 1 16 mA 17 mA saikAnI bhavAI racanAmAM rekhatA' maLI Ave che. sthaLa varNana ane tIrtha mahimAnI gajhalo jaina kavioe racI che. saMskRta sAhityamAM tIrtha mAhAbhyanI racanAo che tevI ja 149 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajhalo che. jaina sAhityamAM A tIrtha varNananI racanA "kalpa' tarIke noMdhAyelI che. udA. jinaprabhasUrinI racanA "vividhatIrthakalpa." A racanAomAM prAkRtika, aitihAsika ane dhArmika mAhitI maLI Ave che. musalamAnonA zAsanakALa daramyAna gajhalano pracAra vadhyo hato. saMvata 1748 mAM kharataragacchIya kavi khetAe "citADerI" gajhala racI hatI. tenI namUnA rUpa paMktio joie to. - caraNa cartubhuja dhAri citta aruThIka karo mana Thora corAzI gaDha akkale, cAlo gaDha citora (duhA) gaDha citoDa huM vaMkAki, mAnuM samaMdameM laMkAki" 2 kavi khetAnI bIjI gajhala "udapurarI gajhala che. kavi nihAlanI baMgAla dezakI gajhala, paNa sthaLa varNanathI maLI Ave che. gujarAtI bhASAmAM kavi kalAtta bAlazaMkara kaMthAriyAe i.sa. 1887mAM bhAratI bhUSaNa' nA prathama aMkamAM "hariprema paMcadazI' gajhalamALA zarU karI hatI. udA. "balihArI tArA aMganI, caMbelImAM dIThI nahi sakhtAI tArA dilanI, meM vrajamAM dIThI nahi3 gajhalanA AraMbhamAM jANItA kaviomAM kAnta maNibhAI dvivedI, kalApI jevA kavioe gajhalanA raMge raMgAIne potAnI racanAothI A kAvya prakArano vikAsa karyo. temAM kalApInI kAvya 150 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLAnuM ujjavaLa pAsuM te kalApInI gajhalo che. kavie praNayanI abhIpsA, vairAgyavRtti ane prabhu bhaktinA viSayonI gajhalo racIne jJAnanI ucca bhUmikA darzAvI che. "yArI gulAmI zuM karuM tArI ? sanama gAle cUmuM ke pAnIe tuMne ? sanama : kavinI AvI gajhalomAM "masta raMga" nihALI zakAya che. sUphI vAdanA prabhAvathI kavi prabhunI jhaMkhanA karatAM gujarAtI sAhityanI sarvottama namUnedAra gajhala "ApanI yAdI Ape che. - "jyAM jyAM najara mArI Thare, yAdI bharI tyAM ApanI" pa kavi dayArAmane uttara hindustAnanA pravAsa daramyAna hindI ane urdU gajhalono paricaya thayo hato. tyAra pachI kavie gajhalamAM kalama calAvI hatI. udA. "lagI hai yAda prItamakI, talaphake jiye jAyegA, mujhe so kahe saiyA merI, merA jAnI kaba AvegA ? lagA mere kalaje meM ikkA jakha to julma che, darda merA maherama mAlUma, Alama sArA be mAlUma hai. 6 maNilAla nabhubhAI trivedIe "prema jIvana" ane "abhedorminAM kAvyomAM keTalIka gajhalo racI che. udA. "kahI tuM jAya che dorI dagAbAjI karI. kismata bharose te laI zAne A hararAjI karI ? kaMI lAkho nirAzAmAM amara AzA chUpAI che marIne jIvavAno mAtra dila paranI duhAI che." 151 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatIcaMdramAM govardhanarAmanI gajhala paNa vadhu hadayasparzI ne bhAvavAhI che. "sukhI huM tethI kone zuM, duHkhI huM tethI kone zuM , dIdhAM choDI pitA mAtA, tajI vahAlI guNIdAra, jahAMgIrI phakIrIe, lalATe che lakhAvI meM, prajA e huM nRpAya e huM, ure o ekalI tuM tuM." kavi kAntanI "mArI kiratI ane prabhunI pAThazALA' gajhalamAM prabhu pratyenI bhakta hRdayanI Urmio che. to "mUrti manohara mAzukanI mane, sAMbhare AkhI rAta sakhI" jevI gajhalomAM jIvanano ullAsa vyakta thayelo che. "caMdAne saMbodhana' gajhalamAM jIvana sakhInA virahanI gherI vyathA vyakta thayelI che. "bhalAjI bheda pUchA khUba aba tuM sabada suNa mahebu jo he dilakA tuM dosta, manameM rAkhIe nA roSa. baMde bola bismillA, avala tuM yAda kara allA, jaba laga terI jiMdagI, barAbara kIjIe baMdagI, mana mAna le merA, khudA bina kone hai terA. (jhulaNAno veza) pA. 626 jaina sAdhu kavioe sthaLa varNananI "gajhala" nI racanAo karI che. vaDodarA, surata, udepura, cittoDa jevA zaheronI gajhala racanAo maLI Ave che. jaina sAdhu kavioe, tatkAlIna samayanA rAjakIya vAtAvaraNa bhASA sAthe samanvaya sAdhIne phArasI kAvya prakAra apanAvyo haze ema mAnavAmAM vAMdho nathI. akabara bAdazAha taraphathI "kharaphahama no IlkAba pAmanAra 152 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdhacaMdra gaNie neminAtha caturmAsakama' nI racanA karI che. A kavine phArasI bhASAnuM jJAna vizeSa hatuM eTale rAjAe uparokta ilkAba Apyo hato. kavinI A racanA RtukAvya-bAramAsI prakAranI che. zrAvaNa, bhAdaravo, Aso ane kArtika ema cAra mAsanuM varNana, prathama duhA pachI harigIta chaMdamAM thayeluM che. tenA para cAraNI RtugItono prabhAva jovA maLe che. "zrAvaNahiMtu rasiAmalI, dharA sIMcI jaladhAra citta cAtaka piu piuM, cavaI mora kou malhAra malhAra manahara kIdhuM mayUraha,vIja camakaI cihu valai madamasta jIvana jora mAtI, viraha rAjula vilavalaI nisi aMdhArI nirAdhArI, piyu vihUNI padamaNI kharaphahama sAMi mili, dilakhusa sutrae hiMtu zrAvaNI." 9 kahegI kaba javAM merI dayAkA prItama ghara AyA hai?" uparokta udAharaNone AdhAre gajhala kAvya prakAranI mAhitI prApta thAya che. "gajhala mULa arabI bhASAno zabda che. teno artha premayukta bhASAmAM athavA kAvyarUpe bolavuM. phArasI kAvya pramANe gajhalanI pAMca, sattara ke ogaNIsa bettanI saMkhyA rAkhavAmAM Ave che. dareka bettamAM judI judI bhAvanA pragaTa thayelI hoya che. gajhalamAM kavinuM nAma ke takhallusano ullekha thayelo hoya che. gajhalamAM prema, saundarya, mananI vedanA, utsAha, nirAzA, viyoga, milananI utkaTatA, sukhacenano abhAva, becenI, ujAgarA, dukhano ArtanAda, vagerene vyakta karavAmAM Ave che. madirAno nazo, vasaMtaRtu, puSponI parimalane paNa sthAna ApavAmAM Ave che. 153 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu saMto ne sUphI daravezonA daMbhane paNa sakhata zabdomAM pragaTa karavAmAM Ave che. mULabhUta rIte praNayanI vividha sthitinuM hradaya sparzI Alekhana karatI gajhalamAM samaya jatAM uparokta viSayo sthAna pAmyA che. izke mijAgI' gajhalamAM priyAno prema kendrasthAne hoya che. jayAre "izke hakIkatamAM prabhu premanuM varNana hoya che. musalamAna rAjya amala daramyAna rAjakIya prabhAvathI gajhala kAvya prakAra pracalita banyo. "muzAyarAo dvArA paNa teno vikAsa vizeSa thayo che. gajhalanI aitihAsika mAhitI jotAM ema lAge che ke kavi dIpavijayanI gajhalomAM sthaLa varNana che. temAM rAjakIya prabhAva ne tatkAlIna paristhitanuM varNana hovAthI aitihAsika racanA bane che. vIsamI sadInA mahAna gurjara kavi sAhitya rata, kavikula kiriTa zrI AcAryadeva labdhisUrinuM nAma sukhyAta che. teozrIe saMskRta, hindI ane gujarAtI ema trividha bhASAmAM sAhitya sarjana karyuM che. labdhivijayanI rapa gajhalo, pUjA ane stavanAdi saMgrahamAM maLI Ave che. jaina kavioe anya kavionI mAphaka tatkAlIna samayanA vaheNamAM tAla milAvavA potAnI kalama calAvI che. ane AdhyAtmika bhAvanAne gajhalamAM sAkAra karI che. jaina tattvajJAnamAM bAra bhAvanAnuM svarUpa karmabaMdha aTakAvavA ane karmathI mukta thavA ananya preraka gaNAya che. bAra bhAvanAmAM navamI bhAvanA nirjarA kahevAya che. kavie bAra bhAvanAnI pUjAmAM navamI bhAvanA nirjarAnI racanA gajhala kAvyamAM karI che. pAMca kaDInI A gajhalano kendravartI vicAra tapathI karmanI nirjarA ane 154 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSayasukha maLe che tema darzAvyuM che. nirjarAnI vyAkhyA jevo bhAva darzAvIne gajhalano prAraMbha karyo che. "kharekhara karmanuM kharavuM, AtamathI nirjarA e che" tapothI bAra bhedothI, navama e bhAvanA bhAvo 1 karyuM ta5 zrI prabhu-pArSe karama kaSTo jalAvAne che thayA tethI pUraNajJAnI, navama e bhAvanA bhAvo mArA tapazcaryA sadA sevo, maLe jethI mokSano mevo che badhA ethI banyA devo, navama e bhAvanA bhAvo hA kamalane sUryathI sneha, mayUrane vahAlo che meha; vhAlo tapane karama cheha, navama e bhAvanA bhAvo 4 tapo je premathI sAdhe aThThAvIza labdhio lAdhe nijAtama sukha tyAM vAdhe, navama e bhAvanA bhAvo pA bAramI dharmabhAvanAmAM kavie dharmanI mahattA darzAvI che. dharama dhAro sadA pAro, hRdayamAM du:kha haranAro; sadAziva sukha karanAro, dvAdaza e bhAvanA bhAvo. mAdA jinezvara mukhathI nIkasyo dharamarUpa sukha kara sUraja; jagata aMdhera haravAne, dvAdaza e bhAvanA bhAvo hA" (1) lambivijayanA pAMDityanuM sarvottama udAharaNa e che ke emaNe caMdraprabhu pArzvanAtha ane mahAvIra svAmI bhagavAnanA stavananI racanA saMskRtamAM gajhalarUpe karI che. gujarAtI hindInA mizraNa ne laya vALI gajhala jevI ja namUnedAra A gajhalo che. caMdraprabhunuM stavana gajhala svarUpe 7 kaDImAM racAyuM che. AraMbhanI kaDI joIe to - 155 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina candraprabhaM vaLe nita karmAvalI kandam kalaMka-hIna jJAna-jayotnAbhi nistata pUrNimA candram (11) pArzvanAtha stavana-gajhala prathama kaDInuM udA. "seveDahaM sarjanA nanda jaganjala majjanAda bhItaH vAmAyA nandana bhujagaH Inda padavIyatonItaH 12 mahAvIra stavana gajhalanI prathama kaDI - prabhoDahaM dInatAdhArI samAyAtacaraNayasta janmamRtyuni lagnAni rakSAMtinAtha pRSTha me nA" (13) kavinI hindI bhASAnA prabhAvavALI gajhala pArzvanAthanA stanavarUpe lakhAyelI che. zaraNa le pArthacaraNoMkA, phira phira nahIM mile maukA; devanake devaye sohe, IhoM ko dekha jo pote. haTha tasa duHkha duniyAkA, phira phira nahIM mile mokA nA prabhu nAma smaraNano mahimA darzAvatAM kavi jaNAve che ke InhoMkA nAma jo lete, unhoM ko zivasukha lete, (14) mAraga yaha mokSa jAnekA, phira phira nahIM mile mokA. mArA kavinI sajajhAyamAM vairAgya bhAvanA vyakta karatI zikhAmaNa rUpe racAyelI sajajhAyano namUno nIce mujaba noMdhavAmAM Ave che. "tanika tuM soca le cetana, nahI damakA ThikanA hai Tupta hai eka palavirAmeM, juData nahIM vo kosIse hai mALA (15). "jIvananuM e ja sArthaka che. e zIrSakavALI 16 gajhalo maLI Ave che. temAM jaina dharmanA AdhAre manuSya janma kRtArtha karavAnI 156 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezAtmaka ane vairAgyaprada vANI jovA maLe che. guru guNa jJAna gaMgAmAM, sadA snAne zucI thAjo, guru pada pUjAjo prIte, jIvananuM e ja sArthaka che. dharama dhana dhArajo dhIre, musIbata mohanI haravA, dharamadhyAne raho rAcI, jIvananuM eja sArthaka che. (16) dayA duHkha taNI dilamAM, dharo tame dharmanA mATe, javAze mokSanI vATe, suMdara e bhAvanA bhAvo. (17) parastrI viSayaka gajhalanuM udA. kuTila jhahera denArI, AzakanA prANa lenArI; anekarUpo bhajavanArI, narakanigodanI bArI." (18) uparokta udAharaNone AdhAre kavinI gajhala racanAono paricaya thAya che. jaina kavionI gajhala racanAomAM labdhisUrinuM nAma AgavuM sthAna dharAve che. viSayavaividhya hindI, gujarAtI ane saMskRta bhASAmAM gajhala racanAthI emanI kavitA zaktino navo unmeSa jovA maLe che. bhaTevA pArzvanAthanuM stavana : anuyogAcArya paMDita maNivijayajI gaNIe bhaTevA pArzvanAthanA stavananI racanA kavAlImAM karI che. sAta kaDInA A stavanamAM jIvAtmAno uddhAra karavAno, zaraNa svIkAravAnI bhAvanA Atma svarUpa pAmavA mATenA vicAro vyakta thayA che. "bhaTevA pArzvasukha Apo, bhavinA duHkha sahu kApo; duSama kALe bahula karmi, ghaNA jIvonA siddhArmi, zaraNa prabhu tAharUM dhAryuM, rahe nahi karma paNa vAryuM." (19) 157 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjanA lokone sAcA dharmanI ke tatvanI vAta na karatAM avaLe mArge doranArA adhyAtma mArgIone uddezIne jaNAve che ke - "anuSThAnAdi nahi karavuM, svamata dhyAne ja sukha varavuM; dharI ajJAnatA bhArI, chetare sarva naranArI. bhaTevA jA (20) "kharo jina mArga nahi dhAre, vase nitya deha sukha sAre tapI jananI dharI hAMsI, dhare sukha moja maThavAsI. bhaTevA" (21) kavi vIravijayanI padmaprabhusvAmI bhagavAnanI stavana racanA gajhala kAvya prakAramAM che. A stavana sva niMdAtmaka che ane aMte prabhune vinaMtI karI kahevAmAM Ave che ke mane AtmAnaMda Apaje. "pA prabhu prANa se pyArA, choDAvo karma kI dhArA; karamahaMda toDavA dhorI, prabhujI se arja morI. padma nA (22) AtmA potAnI niMdA karatAM jaNAve che ke - "viSayasukha mAni mo manare, gaye saba kAla gaphalatameM; naraka duHkha vedanA bhArI, nIkalavA nA rahI bArI"padma DA (23) "paravaza dInatA kInI, pApakI poTa sIra lInI; bhakti nahi jANI tuma kerI, rahyo nizadina duHkha gherI" padma pAsA (24) - kavi khAntivi jayanI "svArthanI sakjhAya gajhala prakAranI che. temAM mukhyatve vairAgyabhAva darzAvatI vigato sthAna pAmelI che. jagata svArthI che, kAyA kAcano kuMbha, mAla milakta nakAmI, kuTuMba parivAranA sabhyo svapra samAna, zarIramAMthI AtmA vidAya le tyAra pahelAM jina bhakti karI dharma ArAdhanathI karmathI mukta thavuM 158 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere vicAro darzAvyA che. jagata hai svArtha kA sAthI, samaja le kauna hai apanA ? e kAyA kAcakA kuMbhA, nAhaka tuM dekhake phulatA. jagata nA kuTuMba parivAra suta dArA, supana sama dekha jaga sArA; nikala jaba haMsa jAyegA, uMsI dina hai sabhI nyArA, jagata mAtA" zrI pArzvanAtha stavana janAruM jAya che jIvana, jarA jinavarane japato jA, hRdayamAM rAkhI jInavarane, pUrANAM pApa dhoto jA... (1) banelo pApathI bhAre, vaLI pApo kare zIdane, saLagatI hoLI haiyAnI, are jAlima bujhAto jA... (2) dayAsAgara prabhu pArasa, uchALe jJAnanI choLo, utArI vAsanA vastro are ? pAmara tuM hAto jA. (3) jIgaramAM DaMkhatA duHkho, thayAM pApo pichAnIne niNaMdapara dhyAnanI mastI, vaDe ene uDAto jA... (4) are ? Atama banI zANo, batAvI zANapaNa tAharuM; haThAvI jukI jagamAyA, cetana jayoti jagAto jA.... (5) khIlyAM je phulaDAM Aje, jarUra te kAle karamAze, akhaMDa Atma-kamala-labdhi, taNI laya dIla lagAto jA.. (6) pArzvanAtha bhagavAnanA A stavananI racanA labdhisUrie gajhala svarUpamAM karI che. temAM svaniMdAtmaka vicAro rajA thayA che. chellI kaDImAM kavie mRtyuno saMketa rUpakAtmaka vANImAM karIne prabhu-bhakti upAsanA karavAno parokSa rIte bodha Apyo che. zrI vallabhasUrie vikrama saMvata 1981mAM zAMtinAtha 159 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcakalyANaka pUjAnI racanA karI che. temAM prabhune pokhavA mATenI racanA kavvAlImAM karI che. prabhuko poMkhatI bhAve, sohAgana nArI harakhAve; manogata bhAvanA suMdara, adhyAtma bhAva dikhalAve. anAdi jIva karmo ke, phaMsA hai gADha baMdhanameM; kriyA arU jJAna milanase, nijAtama rUpako pAve." (27) emanI bIjI racanA zAMtinAthanuM stavana che. prabhu zrI zAMti jinasvAmI, guriza tere darakhArA tere bina koi nahIM merA, merI tuM cAlI sarakArI zALA (28) bhagavAnanuM nAma zAMtinAtha pADavAmAM AvyuM che. tenI mAhitI kavinA zabdomAM joIe to - "garbhameM jaba prabhu Aye, zAMti saba deza meM phelI; zAMti zubha nAma Isa kAraNa, zAMti prabhu zAMti bApA" (29) (zAMtinAtha paMcakalyANaka pUjA) gajhalanA svarUpano paricaya ane jaina kavionI gajhalanA udAharaNone AdhAre eTaluM nizcita che ke rAjakIya prabhAvathI sAhitya mukta nathI. kavio paNa samayanA vaheNane anusarIne kAvya racanA kare che. dIpavijaya kavirAjanI gajhala racanAo paNa AnA udAharaNa rUpa che. emanI gajhalo sthaLa varNananI che. kavino atipriya viSaya ItihAsa che. eTale emanI A gajhalomAM paNa zaheranuM citrAtmaka zailImAM varNana thayeluM jovA maLe che. emanI badhI ja racanAo jaina 160 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA viSayane sparze che. A gajhala sAMpradAyika prabhAvathI mukta che. temAM rAjakIya prabhAva jovA maLe che. jaina sAdhuo AdhyAtmika mArgamAM pravRtta hovA chatAM dezakALanA vAtAvaraNane anurUpa kaMIka aMze samanvaya sAdhavAnA hetuthI AvI racanAo karatA haze ema mAnavAmAM Ave che. vaTaprada (vaDodarA)nI gajhala vaDodarAnI gajhala dIpavijaya racita hiMdImAM che. tenI racanA saMvata 185ramAM (zrI phArbasa sabhAnAM hastalikhita pustakonI yAdI bhAga 2 mAM jaNAvyA pramANe 1854mAM) thayelI che. "sthaLa kAvya koTinI A racanA temAM saMgrahelI tatkAlIna mAhitI mATe upayogI che. emAM kavitA nathI, chatAM "gakla rekhatA'nuM svarUpa madhyakAlIna jaina kavioe eka viziSTa udezathI aMgIkAra karyuM hatuM te A uparathI jANavA maLe che. te vakhate vaDodarAmAM goviMdarAva gAyakavADa rAjaya karatA hatA. A gajhalanI eka pothI saM. 1859mAM UtArelI che. bIjI eka citrAMti vijJaptipatramAM aMtargata A gajhalanI prati maLelI che. kavi dIpivijaye racelI vaDodarAnI gajhalavALo bhAga temanA pUjyazrI vijayalakSmI sUri tarapha vaDodarAnA saMghe mokalAvela mULa vijJaptipatramAM te UtArelo che. A vijJaptilekhamAM tatkAlIna vaDodarAnAM vividha dazyo ane sthaLo, maMdiro, bajAra, hATa, sAmaiyAmAM strIo, puruSo, kArIgaro, masjidamAM kurAna paDhatA maulavI ane caturvidha jaina saMghano paNa A citramAlAmAM samAveza thAya che. A "vijJapti patra'mAM nIcenA be chaMda vadhArAnA che. 161 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNI baMdha haTTAM sore thaTTAM bhariyAM maTTA bahu kariyANe bahocIjo vikate vaNajAM karate, garaje phIrate mana jANe. rAjezvara rAje atihi chAje, gAyakavAla siri siradAra desAM-sira deza ari na praveza. jina upadeza atisAra, prajA prati pAlo chela chogAlo raDhiyAlo goviMda rAvasire. kamaThAM bhAre jasa darabAre, sevaka lAre hukama kare. goviMdarAva samUro nyAyaI pUro, rUpa anuro jhUjhArI desAM - zira deza ari na praveza, jina upadeza atisAra. A rIte A gajhala vadhAre noMdhapAtra che. dayArAmabhAI karatAM AnI racanA pacAsa - poNoso varSa jeTalI prAcIna che. temAMthI avataraNa laIye. (duho) "sevakane varadAyinI bhagani zazI uvalaH praNamI vaTapaTTanayaranI keheryuM eka gajhala. aggA mAMDavA nirapeka, dekhana vAra hIra haraeka beThe sarAphI maujika nANAM parakhe veMcojI nIkI pola ghaDI AlIka havelyAM khUba matavAlI phatesiMghakI bArIka gokhuM gokhameM bArIka narasiMharAva varaghoDek khalakAM nirakhavA doDe kArtika pUname melAka rasI leta hai khelaka dIpaka mAla he UMcIka vAto gaganameM pohoMcIku dIpaka zreNi hetAjIku vAmeM jota he gAjhIm cAhe joha jayuM morA cAhe caMdra cakoram 162 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nya) saMgha saba karata aradAsAye AnA pUjya comAsAku esI lokahI varayAka dekhyAM baDodA baraNyAMka gunIjana hAMsI nA karanIpha gajajala dIpane baranIka" (30) (kalaza) purana kidhdha gajala avalla, aDhAra se bAvana cita UlAse. thAvara vAra mRgazIra mAsa tithi pratipradA pakSa ujAsa udayo bhale thATa udayasUri pAtraha lakSmasUri jinamAMna AkAze preme ye rata samAna baranana sevaka dIpavijaya Ima bhAse. kavie kalaza racanAmAM savaiyAno prayoga karyo che. kavinI gajhalane AdhAre keTalIka mahatvanI vigato nIce majaba noMdhavAmAM Ave che. A gajhalanI racanA saMvata 185ramAM potAnA gacchanAyaka vijaya lakSmasUrine uddezIne racAI hatI. 60mI gAthAmAM Avo ullekha che. "ese banaNa aDhArAka karyo lahe nayarakA pArAka baDodA nayara nagInA pAvana caramase karanALu davA" (35) kavie potAnA gurUdevane vaDodarA nagaramAM padhArIne pAvana karavAno saMdarbha Apyo che. 61 mI gAthAmAM zrI saMgha taraphathI gurUdevane cAturmAsanI vinaMtI karavAmAM AvI che teno ullekha thayelo che. cAhe meha kyuM morAka, cAhe caMda cakorAka, saMgha saba karata aradAsAka, AMnA pUja comAsA, 61 32 mora ane cakora jema megha ane caMdranI jhaMkhanA kare che tema saMgha comAsAnI vinaMtI kare che. 163 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "A gajhalanuM varNana citrAtmaka zailInA namUnArUpa che." mULamAM A gajhala citro sAthe pragaTa thayelI hatI. tenI nakala pravartaka muni kAMtivijaya pAse hatI. A gajhalanuM saMpAdana Da. bhogIlAla sAMDesarAe "dIpavijaya kRta vaDodarAnI gajala" e zIrSakathI "sAhitya" mAsikanA I.sa. 1932 nA phebru. nA aMkamAM pragaTa karI hatI." ahIM kavie hindI-phArasI bhASAno prayatnapUrvaka prayoga karyo che tema jANavA maLe che." 33 sUratanI gajala samakAlIna rAjya zAsananA prabhAvathI jaina kavioe gajhala prakAranI racanAo karI che. temAM kavi dIpavijayanI gajhalono paNa samAveza thAya che. kavie potAnA hastAkSaramAM ja gajhala racanAno ullekha karyo che. te nIce mujaba noMdhavAmAM Ave che. iti zrI paM. dIpavijaya kavirAja bahAdareNa viracitAya sUratakI gajala 83 gAthAkI khaMbhAta kI 103 gAthAkI, jaMbusara kI gajala 85 gAthA kI, udepura kI gajala 127 gAthAkI, saMvata 1877 zAke 1742 pravartamAna mAgasara suda-5 ravivAre li. paM. dIpavijaya kavirAja bahAdareNa." "e pAMca gajjala banAI hai" evuM vAkya paNa A paricchedamAM che. paNa temAM sUrata, khaMbhAta, jaMbusara ane udepura ema cAra gajhala thAya che. pAMcamI gajhala vaTapadranI jeno temAM 164 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekha nathI. e gaNatAM pAMca gajhala thAya che. prathama kaDImAM guru stuti karIne suratanI gajhala racanAno ullekha karyo che. tyAra pachI 1 thI 72 kaDImAM gajhala 73 thI 82 mAM doharAno prayoga karyo che. surata zaheranI aitihAsika mAhitI ApatuM varNana karavAmAM AvyuM che. aMte kaLaza racanA dvArA gajhala pUrNa thAya che. AraMbhanI kaDI joie to - zrI gurU prema pratApathai, upati upAI avvala, varatuM sUrata seherakI, abhinava khuba gajjala nA" jaina munio eka gAmathI bIje gAma vihAra karIne jAya che eTale dIpavijaya kavirAja suratamAM AvyA ane surata zahera jevuM joyuM tevuM varNavyuM che. eno ullekha kavinA zabdomAM joIe to - kIno sehere baranana, apanI daSTi dahekhyo jeha'' racanA samayanI nodha nIce mujaba maLe che. satotera saMvata aDhAra mAgasara mAsa dvitiyAsAra banyo dIpa zrI kavirAja surata zahere to sAmrAja paTarA" suratanuM varNana karatAM kavi jaNAve che ke"nava gaja bAra gaja ke mAna, mAnuM jogaNI ko dhyAna, dhaNaNa bAjatI ghaMTAka, mAnuM meghako gaDAka" kavinI unjhakSA noMdhapAtra che. surata zaheranI AjubAju khAI hatI ane killo paNa kalAtmaka hato. killA para bAdazAhano vAvaTodhvaja pharake che. tenA bAra daravAjA hatA ane alakAnagarI paNa lAjI jAya evI kalpanA dvArA surata zaheranuM saundarya che. suratanuM 165 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNana karatAM kavie, tApI nadImAM pharatI hoDIo, dariyA mahela vistAramAM AvatAM 7ra jAtanAM kariyANA, dezavidezamAM vikhyAta ane nasIrUdIna rAjAnA vaibhavanuM varNana che. namUnArUpa kaDIo nIce mujaba che. . "acche jhUlate gajarAja, mAnuM megha jeso gAja nava nava jAta ghoDevyAMha, sohe savArike moha 22aa vallabha mahetA, giradharalAla, ANaMda rAmazAstrI jevA zAhukAro, suratanI aDhaLaka saMpatti, agaNita lachamI, suratanA killA pAse gujarI bharAtI hatI. vagereno ullekha karyo che. "gujarI cIja jyo milatIpha tAkuM banavuM tahatIpha killA pAsa hai medAna gujarI bharata hai bahomAna rUpA misarU becate kaI lAla, kajiyA meTate dalAla himarU vecate kinakhAba, dosI becate jarabAba zAyadA chAyela chiMTake le te ku rokaDa dAMmaku dete ka kApaDa baMgAlI saratAk dosI loE maratAk 37 bilAti cIna madharAjha6 nagarI soraThI tAjham navanava jAtake paTakUla ala karata tAko mUla 38" nANAvaTa ane keLAM pITha vistAramAM mIThAI phaLaphaLAdi sUko mevo maLe che. te bajArano ullekha thayelo che. gopIpurAmAM gopI zAha rahetA hatA ane vepAra karatA hatA te uparathI gopIpurA banyuM che. 166 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya vijayasenasUrinI nizrAmAM sUrajamaMDana pArzvanAtha jina prAsAdanI sthApanA thaI. jhaverIono saMdarbha ApatAM kavi jaNAve che ke - saMvata sola aganyAsIka kAlA mAsa gunarAsIpha sUrI sena gopIdAsa thApe sUraja maMDarapAsa jhaverI loka karate moja nAhI karata kinakI khoja hIrA parakhate he naMga, motI patra pAMco raMga parA pannA pirojA arUM lAla, lekara phirata hai dallAla sabahI mAMnate nijadharma, apane sAdhate khaTakarma mApavA zaheramAM badhA potapotAno dharma mALe che. eTale sarvadharma samabhAva sahiSNutA jovA maLe che. che lI maDhebIke teka, dAMnI dAMnaku dete kitane vedake pAThId bhASA racata ke ThAThIpha paDhA darajI, pArasI, daMtArA, 84 bajAra che. koI duHkha nathI. yau saba loka he sukhiyaka, nahi koI bAtameM dukhiyeka seharameM aMgarejI rAja, pAvata loka saba sukha sAja 60aaaa" UMcI havelIo, gokhamAM besatAM strI puruSo, aMbAmAtA, bahecarAjI, viSNu, zivamaMdira, jaina maMdirono ullekha thayo che nIke jainake prAsAda dekhata hota AlhAda; sUrata maMDananA zrI pAsa, phirake dharma devala khAsa 63 saMkhesarA zrI jinarAja, ubaravADi zrI mahArAja; goDI pAsa jinavara deva sAre bhakta jana prabhu sevAdA 167 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMtInAthakA deharAduM mAnuM sivapurI se rApha; AdInAtha jinavara vIra, tAre bhavAM sAgaratIra dipA ciMtAmanI pArasanAtha, mele sivapurAMko sAtha; devala baDe beheMtAlIsa, vaMde suranarAMkA isa 66 vijayAdevakA AlAku uMcA gokhate mAlAka Alaya phera vijyAnaMda, sAgaragaccha kharatara vRMda 67 sAdhu sAdhate zivapatha paDhate tatvake bahu graMtha. zaheranA vistAranA nAma joIe to - gopIpurA phira sAhapura, haripurA rUghanAtha meheMghara meMhejhara rAmapura, maMchara begama sAtha 73 salAtapurA sagarAmapurA rUstamapurA sulatAna rUdarapurA arU nAnapura, navApurA baDathAna pa74A saIdapurA idarapurA pure aDhAra bakhAna bobaDe thAnaka sarasa, bhUma sAta ArAma 7pA bAganuM varNana karatI kaDI nIce mujaba che - baranuM bAgavana ArAma, moja karate he visarAma dApata phUlase, nIke rasabhare jhUlepha 76aaaa phirate bAga baho dUje ka bhAnu sarasake kUMje ka nIlI bhUma hariyAlIka nirakhata daSTi bharabhAlIpha chA 18 varNanA loko rahe che. bhagavAnanI A zaherapara moTI kRpA maherabAnI che. 168 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte kavie surata zaheranI vaividhyapUrNa mAhitI ApatI sthaLa varNananI gajhala racI che.jemAM urdu, phArasI bhASAnA zabdonI AchI jhalaka jovA maLe che. gajhalanA prAsa mATe zabdo toDa phoDa karavAmAM AvyA che. hindI bhASAno paNa prabhAva jovA maLe che. (paMkti saMdarbha jainayuga pu. 4. aMka 3/4 pA. 143 thI 146) kavie gajhalane anurUpa bhASA vaibhavano viziSTa prayoga karyo che. hindI, urdu ane arabI phArasI bhASAnA zabdaprayogothI gajhala svarUpa kalAtmaka banyuM che. sthaLa varNananI gajhalomAM A gajhala namUnedAra che. avvala, gajjala, sahere, baranana, kAbilajhIkra, deteka, korApha, lAlAka, dallAla, pAnaka, makkana, bahota, mahelAka, hukamakrIno, arU, aise, pauM, tArIpha, kauna, nicaudase, saphari, samajhaNa, bhArIpha, huMDIpha accha, pAtasAra, navAba, khAsAka, ImAnI, nekI vagere zabda prayogo ane hindI bhASAnA zabdonA mizraNathI gajhalanI bhASA tatkAlIna muslima zAsanano prabhAva darzAve che. kavinI aitihAsika viSaya vastunI varNana karavAnI abhirUcino khyAla Ave che. sAMpradAyika racanAonuM moTA pramANamAM sarjana thatuM hatuM tyAre jaina kavioe saMpradAya mukta rahIne samayanI sAthe rAjakIya pravAhane lakSamAM laIne sthaLa racanAnI gajhalo racI che. temAM jaina maMdiro ane gacchano paNa ullekha karIne sAMpradAyikatAno saMketa karyo che. 169 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 prakaraNa - 6 saMdarbha pustaka sUcI . gujarAtI gajhala 1 sAhityanAM svarUpomAM - maMjulAla majamuMdAra pA. 626 2 sAhityanAM svarUpomAM - maMjulAla majamuMdAra 628 sAhityanAM svarUpomAM - maMjulAla majamuMdAra pA. 642 4. kalApIno kAvyakalApa kumakuma prakAzana pA. - 7 kalApIno kAvya klApa ejana. pA. 9 gujarAtI sAhityanAM svarUpo- maMjulAla majamuMdAra pA. 633 gujarAtI sAhityanAM svarUpo - maMjulAla majamuMdAra pA. 644 8. gujarAtI sAhityanAM svarUpo - maMjulAla majamuMdAra pA. 626 9. gujarAtI sAhityanAM svarUpo - jaina rata pA. 281 10. pUjA stavanAdi saMgraha - labdivijayajI pA. 28 11. pUjA stavanAdi saMgraha - labdhivijayajI pA. 21 12. pUjA stavanAdi saMgraha labdivijayajI pA. 22 13. pUjA stavanAdi saMgraha labdivijayajI pA. 23 14. pUjA stavanAdi saMgraha lablivijayajI pA. 27 15. pUjA stavanAdi saMgraha lablivijayajI pA. 7ra 16. pUjA stavanAdi saMgraha lablivijayajI pA. 82 17. pUjA stavanAdi saMgraha labdhivijayajI pA. 86 18. pUjA stavanAdi saMgraha labdivijayajI 19. nitya jinaguNa maNimALA saMpA-muni merUvijaya 20. nitya jinaguNa maNimALA saMpA-muni merUvijaya 21. nitya jinaguNa maNimALA saMpA-muni merUvijaya 22. nitya jinaguNa maNimALA saMpA-muni merUvijaya 23. nitya jinaguNa maNimALA saMpA-muni merUvijaya pA. 67 24. nitya jinaguNa maNimALA saMpA-muni merUvijaya pA. 67 25. sajajhAya mALA pA. 339 26. sudhArasa stavana saMgraha - somacaMda-DI. zAha pA. 13) 27. zAMtinAtha paMca kalyANaka pUjA pA. 74 28. zAMtinAtha paMcakalyANaka pUjA pA. 68 29. zAMtinAtha paMcakalyANaka pUjA vallabhavijayajI pA. 68 30 gujarAtI sAhityanAM svarUpo - maMjAlAla majamudAra pA. 631 31. aitihAsika lekha saMgraha - lAlacaMda naM. paMDita 3ra. aitihAsika lekha saMgraha - lAlacaMda naM. paMDita 469 33. aitihAsika lekha saMgraha - lAlacaMda naM. paMDita pA. 461 pA. 469 170 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 7 pUjA sAhitya 1. aSTApadanI pUjA prabhu bhaktinA vividha prakAramAM dravya ane bhAvanA samanvayavALuM pUjA sAhitya viSayanI draSTie paNa abhinava svarUpa tarIke pracalita che. pUjayanI pUjA karavA mATe bhakta game teTalI bAhya saMpattino vyaya kare to paNa pUjyabhAva pragaTa thaI zakato nathI. aciMtya ane avarNanIya prabhu mahimA gAtAM girUvA paNa thAkI jAya evA prabhune vividha rIte pUjIne mAnavajanma saphaLa karavA mATeno moMghero avasara bhAgyeja koI cUkI jAya. kavioe bhaktisAgaramAM saphara karavA mATe vividha pUjAonI racanA karI che temAM kavi dIpavijayanI aSTApadanI pUjA paNa vizeSa noMdhapAtra che. aSTApadanI pUjAnI vizeSatAo nIce mujaba che. kavie pUjAnI racanAmAM dUhAthI vastu nirdeza karIne DhALamAM vastu vizleSaNa karyuM che. DhALamAM geya dezanA prayoga karIne samUhamAM gAIne prabhu sAthe tAdAbhya sAdhavAmAM AlaMbana rUpa bane che. pUjAne aMte saMskRtamAM kAvya ane maMtranI racanA che. pUjAnI adhikAra mahAnizItha sUtramAM che. ema jaNAvIne tenA be prakAra dravya ane bhAvapUjAne aMte dravya pUjAnA traNa, pAMca, ATha, sattara, ekavIza ane 108 bheda che. sAdhuo mATe bhAvapUjA che. zrAvako mATe dravya pUjA che. teno artha ema nathI ke bhAva pUjA nathI. dravya pUjAmAMthI bhAvapUjAmAM javAnuM che. dravya pUjA e bhAvapUjAnuM 171 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitta che. dravya pUjAmAMthI bhAvapUjAmAM prayANa karavAnuM che. kavinA potAnA ja zabdomAM A mAhitI joIe to - "bhAva stava munivara kare, cAritra jina guNa grAma, jehathI ziva saMpada vare, akSaya avicala ThAma. . 3 mA dravya stavana jinapUjanA, trividha paMca prakAra, ATha sattara ekavIzanI, aSTottara jayakAra. . 4 zrAvaka karaNI doya che, dravya bhAva guNagrAma sIMce bhAva jale karI, samakti tarUvara ThAma pa prathama pUjA be vibhAgamAM vaheMcAyelI che. pahelI DhALamAM pUrve kavijanoe pUjA racI che. teno nAmollekha karIne aSTApadanI pUjAnI racanA karuM chuM ema jaNAvyuM che. vijaya lakSmIsUrinI vIza sthAnaka tapanI pUjA, yazovijayajI upAdhyAyanI navapadanI pUjA, rUpavijayanI 45 AgamanI pUjA, vIravijayanI 64 prakArI bAra vratanI pUjA, 45 AgamanI pUjAno ullekha karyo che. pachI potAnI pUjA racanAno ullekha karatAM jaNAve che ke "asmatakRta pUjA akhere aDasaTha Agama deva re. jaina dharmAnusAra aSTApada parvata kayAM Avyo che tenI mAhitI ApatAM kavi jaNAve che ke aSTApada parvata siddhAcala parvatathI Azare eka lAkha paMcAzI hajAra gAu dUra che. aSTApadanI AkRtinI racanA karIne athyakArI pUjA karavA mATenuM vidhAna karyuM che. kavie kALacakranA saMdarbha dvArA trIjA ArAmAM rUSabhadeva bhagavAna nAbhirAjAnA kuLamAM utpanna thayA tema darzAvIne ayodhyA nagarInI bhaugolika mAhitI ApI che. 172 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbunA dakSiNa daravAjethI vaitADhayathI madhya bhAga re ! nayarI ayodhyA bharatanI jANo, kaI gaNadhara mahAbhAga re che rUSabhadeva bhagavAnano AtmA sarvArthasidhdha vimAnamAMthI aSADha vada-4ne divase cyavIne marUdevI mAtAnI kukSie Avyo ane caitra vadanI AThame janmyA hatA. ahIM eNvA na ane janma kalyANakano ullekha karyo che. prathama DhALamAM bhagavAnanA janma mahotsavanI ujavaNI karavA indra ane devono ullekha karIne prabhunuM nAma rUSabhadeva pADavAmAM Ave che. taduparAMta emanA parivAranI mAhitI ApatAM jaNAvyuM che ke - nAbhi nRpati Idra maLI prabhujInA RSabhadeva te nAma ThavAya che re che jenAM rANI sunaMdA sumaMgalAnI joDalI, so beTA do beTaDI thAya che re che jenAM bhAI benanA saMbhogane nivArI, yugalA dharmane harAya che re che jenAM che bAhubaLI brAhmI ne bharata suMdarI, sagapaNa vivAha karAya che re che jenAM bIjI DhALamAM kavie A covIzInA prathama tIrthaMkara RSabhadevanA kuLa ane gotranI prazaMsA karI che. "RSabhanAM vaMza ne gotra vakhANuM sthApyAM je surarAja re eka koDAkoDI sAgara mAne, pratyakSa varate Aja re, dhana dhana e kulane re, jemAM pragaTyA jina bAvIza" che 1 bhagavAnanuM kAzyapa gotra ane ikvAku vaMza che. nemanAtha ane munisuvratasvAmI, harivaMza ne gautama gotra vakhANatAM kavinA zabdo che. - 173 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsa jina sahu kAzyapa gotrI ikvAku vaMzI chAje re" kavie A DhALamAM "dhana dhana e kuLane re" nI dhruva paMkti dvArA prabhunA kuLanI ahobhAvapUrvaka prazasti karI che te yathArtha che. je kuLamAM A covIzInA prathama tIrthaMkarano janma thAya te kuLane dhanya kahevAya temAM koI zaMkA nathI. trIjI pUjAmAM prabhune yugalIyAo abhiSeka karIne potAnA rAjA tarIke svIkAre che ane rUSabhadeva vinItA - ayodhyAnA rAjA banIne lokone vividha kalA zIkhavADe che. te prasaMganuM varNana che. te vinItAno rAjA thaIne, paMcazilpa pragaTAve; vIzavIza eka ekanI pAchaLa, ekaso zilpa batAve puruSa kaLA bahoMtera ne cosaTha nArI kaLA pragaTAve, lekhana gaNitakriyA aSTAdaza, Ima sahu jIta batAve . rUSabhadeva bhagavAne rAjaya vahIvaTa karyA pachI caitra vada 8 ne divase saMyama paMthe prayANa karyuM. emanuM 84 lAkha pUrvanuM AyuSya hatuM. teno saMdarbha kavinI nIcenI paMktiomAM rahelo che. caitra vada AThamane divase leI saMyama zubhadhyAna che cAra hajAra munivara sAthe, parimatAla udyAna che a. che prabhue 40,000 vyaktio sAthe saMyama aMgIkAra karyA pachI mana:paryavajJAna utpanna thayuM. eka varSa tapa karIne karmano nAza karyo. zrI zreyAMsakumAranA haste prabhue Izu rasanuM pAraNuM karyuM. tyArathI varSItapanuM AcaraNa karavAmAM Ave che. Aje paNa 174 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tapano jayajayakAra varte che. anekavidha loko varSItapa karIne karmanI nirjarA kare che. A pUjA varNanAtmaka ane mAhitI pradhAna che. rUSabhadeva bhagavAnanuM caritra, tapa - pAraNuM vagerenI vigato sthAna pAmelI che. cothI pUjAnI 13mI kaDImAM kavie prabhunA kevaLajJAna kalyANaka, marUdevI mAtAne prApta thayela kevaLajJAna, caturvidha saMghanI sthApanA, nirvANa kalyANakavi. nI mAhitI gUMthI levAmAM AvI che. prabhu vihAra karIne vinItA nagarImAM AvyA ane cAra ghanaghAtI karmano kSaya karIne kevaLajJAna prApta thayuM. ne varyA. vada AThama phAgaNa mAse re che ja. A ja dhyAna zukala ujAze re tAjA cI ghAtI karma khapAve re che ja. doya kevala pada nipajAve re majA marUdevI mAtA devavANI sAMbhaLIne rUSabhadevane vaMdana karavA hAthI para besIne bharata sAthe jAya che. putra viyoganA karUNa rUdanathI netranI draSTi gumAvI aMdha banelI mAtAne putranI parSadA jotAM ja AMkhanAM aMdhArA dUra thayAM. jhaLahaLa jayotinA prakAzamAM putranA mukhAraviMdanuM darzana karI kRtakRtya bane che, pachI marUdevI mAtAne kevaLajJAna thAya che. A prasaMganuM vividha rIte stavana ne sakjhAyamAM nirUpaNa thayeluM jovA maLe che. marUdevI mAtAne dRSTi prApta thAya che te samagra prasaMgamAM camatkAra daivI tatvano saMdarbha che. eTale adbhuta rasanI anubhUti thAya che. 175 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumukha jovA harakhANI re che ja. che phATayAM doya paDalane dekhe re che ja. che mukha joI joI mAtA harakhe re che ja. | 3 | rUSabhadeva bhagavAna mAtAne bolAvatA nathI. eTale mAtAne ati dArUNa duHkha thAya che. pachI mAtA vicAre che ke - e to vItarAga niHsnehI re che ja. che thayA baMdhana prema vichohI re che ja. che AvA zubha vicAranA dhyAnamAM lIna banatAM mAtAne kevaLajJAna utpanna thAya che. "gajaskaMdhe pada ziva variyA re che ja. che trIje bhava bhavajaLa tariyA re che ja. che prabhu dazahajAra muni bhagavaMto sAthe aSTApada parvata para anazana karIne mahA vadi 13nA maMgalamaya divase nirvANa pAmyA. Indra mahArAja prabhuno nirvANa mahotsava ujave che te prasaMganuM varNana karatI kavinI nIcenI kaDIo noMdhapAtra che. "cosaTha surapatti sura Ave re ja. che kSIrodake jina navarAve re che ja. che jina gaNadhara munivara kAje re che ja. che kIdhI traNa caya sura rAje re che 10 che kavie cAra pUjAmAM rUSabhadeva bhagavAnanA jIvananA vividha prasaMgonuM cAritrAtmaka nirUpaNa karyuM che. pAMcamI pUjAnA AraMbhamAM kSaNika karUNa rasano prayoga 176 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelo che. rUSabhadeva bhagavAnanA samAcArathI rAjA bharata zokagrasta bane che. ane emanA darzananI jhaMkhanA karatAM aMte aSTApada parvata para mULanAyaka rUSabhadeva ane bAkInA 23 tIrthakaronA jinaprAsAdanI racanA karAve che te prasaMganuM nirUpaNa thayeluM che. kavinI rasanirUpaNa zakitano paricaya karAvatI prathama kaDI noMdhapAtra "tAtanuM nirvANa sAMbhaLI re, bharatajI zoka dharAya, Avyo giri aSTApade re, parikara leI samudAya re, prabhujI, diyo darzana mahArAja re 11 che. rUSabhadeva bhagavAnanAM vizeSaNo ikSAgakulanI lAja, kAzyapavaMza ziratAja, tAraNa taraNa jahAja, vagere kavinI kalpanA zaktinuM pramANa che. prabhunA pagalAMne vaMdana karIne aMte zokAkuLa bharatanAM nayanomAMthI nIra vahe che. samagra prasaMga karUNa ne bhakti rasanA samanvayavALo AkarSaka banI rahe che. 24 tIrthakaronA zarIranA pramANa mujaba pratimA bharAvIne aSTApada parvata para bhavya jina prAsAda hAramALAnI racanA karavAmAM Ave che. pUrvadizi doya cAra dakSiNa, ATha pazcima dizi jANa che uttara dizi daza prabhu birAje, nAsika bhAga samAna che 5 . lAMchana varNa ne deha pramANa, japhiNI jakSa pramANa caumukha sarakhI bhUmi birAje, pratyakSa mukti sopAna re | 6 | A prasaMga citrAtmaka zailInA nirUpaNanuM udAharaNa che. bharata mahArAjA, rUSabhadeva, Adi jinaprAsAdane rana ane phUlathI - 177 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAve che. kavie DhALane badale mArU chaMdamAM racanA karIne bharatane harSollAsa vyakta karyo che. rayaNe vadhAve re, bharata rAya rayaNe vadhAve re, phUla vadhAre prabhune phula vadhAve" 13 * * pachI sakala saMghanA bhAI baheno prabhune rata, motI ane suvarNa cAMdInA vividha puSpothI vadhAve che. bharata rAjAne zaMkA thAya che ke AgaLa jatAM viSamakALa Avaze ne tIrathanI AzAtanA thaze eTale aSTApadanAM ATha pagathiyAMnI racanA karI dareka pagathiyA vacce eka yojanAnuM aMtara rAkhyuM, kavinA zabdomAM A vigata nIce mujaba jovA maLe che. batrIza kozano parvata UMco, ATha coka batrIza tIratha. yojana yojanA aMtara kIdhAM, pagathiyAM ATha nareza | tIratha. mArA aSTApada tIrthanI sthApanA karyA pachI ArIsA bhuvanamAM bharata rAjAne kevaLajJAna utpanna thayuM teno ullekha karavAmAM Avyo che. pAMcamI pUjAnI viziSTatA darzAvatAM kavi jaNAve che ke :- "pAMcamI pUjA tIratha sthApana aSTApada girirAja" chaThThI pUjAnI prathama DhALamAM rUSabhadeva bhagavAnanA zAsanamAM 18 jAti ane cAra varNanA asaMkhyAtA loko mukti pAmyA tenI mAhitI ApavAmAM AvI che. "brahma kSatriya vaizya vaLI zudra je varNa e cAra aDhArajI, eka ekamAM ziva padavI varyA, saMkhyA asaMkhya apArajI che ra che kRtAratha jayakAramAM dIkhazetAparI jogI jaMgama mithyAguNaThANuM tajI samakti pAmI kSapakazreNI vege siddhivahu bhajI ! 2 | 178 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUSabhadeva bhagavAnanA zAsanamAM ardhA ArAnA samaye ATalI moTI saMkhyAmAM siddhipada pAmyA jayAre bAkInA 23 tIrthakaronA samayamAM paNa loko siddhine pAmaze. eka tarapha RSabhadeva bhagavAnanuM zAsana ane bIjI tarapha 23 tIrthakaronuM zAsana, A bemAM rUSabhadevanuM zAsana jayavaMtu ne dhanya dhanya kahevAya che. bIjI DhALamAM rUSabhadeva bhagavAna pachI ajitanAtha bhagavAna mahA suda aSTamIne divase janmyA ane te ja samaye cakravartI thayA. "eka jinapati eka cakrI birAje joDI jagata divAje rAja" sAtamI pUjAnA prathama bhAgamAM sagara cakravartInA 60 hajAra putro, aSTApada parvata para prabhunA caityane vaMdana - pUjana karavA jAya che teno ullekha thayelo che. bIjA bhAgamAM tIrtha rakSA mATe khAI banAvavAnI vigata ApavAmAM AvI che. A vAta jANIne nAgakumAra deva AvIne khAI na karavA mATe vinaMtI kare che. tame bALaka buddhithI AvuM vicAro cho. paNa tame to nAgakumAra devAno aparAdha karyo che. tame rUSabhadevanA vaMzanA cho eTale ame krodha karIne viparIta karavA mAgatA nathI. nAgakumAranI vANImAM viveka buddhino paricaya thAya che. nAgakumAra devanI vidAya pachI sagara putroe gaMgAnA nIrathI khAI bharavAnI yojanA karI eTale tIrathanI AzAtanA thAya nahi. 179 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamI pUjAnA prathama vibhAgamAM aSTApadano mahimA gAIne teno mitAkSarI ullekha thayo che. bIjo vibhAga kalaza samAna che. temAM gurU paraMparA ane keTalIka mahatvanI mAhitI che. aSTApadanA jina caityano ullekha karatAM kavi jaNAve che ke "cAri aTha dasa doya maLIne covIza jina guNa gAyAre, kelAza zikhare prabhujI birAje aSTApada giri prabhujI birAje. - bharate biMba bharAyA re 1 . rAMdera baMdara saMgha vivekI lAyaka guNa nipajAyA re, aSTApadanA mahotsava kAraNa, pUjA guNa gavAyA re, gAyA. mArA saMvata aDhAra channa varase, kArataka mAsa sohAyA re, prema ratna gurUrAja pasAthe, amRta dhana varasAyA re, dIpavijaya kavirAja savAI, maMgala dhavala gavAyA re, mugatA akSata phUla vadhAvo, aSTApada girirAyA re. . 6 amrakArI pUjAnA krama pramANe kavie AThapUjAnI racanA karI che. jemAM rUSabhadeva bhagavAnanAM pAMca kalyANakanA nirUpaNa dvArA emanI caritrAtmaka mAhitI kramika rIte ApavAmAM AvI che. prabhunA rUSabhadeva bhagavAnanA nirvANathI bharata rAjA ati zokagrasta banyA pachI aSTApada parvata upara jinaprAsAdanI racanA karAvI. ajitanAtha bhagavAnano janma, sagara cakravartI ane tenA 60 hajAra putro, nAgakumAranuM vRttAMta vagere vigato dvArA aSTApadanI bhaugolika mAhitInI sAthe teno mahimA gAvAmAM Avyo che. jaina padya sAhitya dezIomAM racAyeluM che. geya dezIonI paraMparAthI bhakti mArganA ArAdhakone apUrva 180 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdollAsanI anubhUti thAya che. vAjiMtronA sUra sAthe tAlabaddha rIte madhura kaMThe gavAtI pUjA ane temAM bhakta hRdayanI ekAgratAnuM dazya e jaina samAjanI bhaktinuM Adarza udAharaNa che. kavie nIcenI dezIono prayoga karyo che. dhanya dhanya saMprati sAco rAjA, (AzAvarI rAga) dalavAdalanAM pANi kuNa bhare, huM to moha re naMdalAla moralIne tAne (gIta.) veNama vAjayo re viThThalA vArUM tamane, ame vATa tumArI jotAM re sAcuM bolo zAmaLIyA, kapUra hoya ati ujalo re, abolA zyAnA lo cho. kapUra hoya ati ujalo re, abolA zyAnA lo cho. tirathapati arihA namuM, dharma dhuraMdhara dhIrojI, ATha kUvA nava vAvaDI, huM to zuM mize dekhaNa jAuM mahArAja, dadhino dANI kAnuDo, gopI mahi vecavA cAlI maTukImAM gorasa ghAlI. zrAvaNa varase re svAmI, melI majAo aMtarajAmI. giruA re guNa tuma taNA. aSTApadanI pUjAmAM nAgakumArano prasaMga citrAtmaka zailInI racanAnA udaharaNa rUpa che, duhA, DhALa, kAvya ane maMtra ema cAra vibhAgamAM samagra pUjAnI racanA thayelI che. kAvya ane maMtra 181 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta bhASAmAM racAyelAM che. dareka pUjAne anurUpa saMskRta kAvya kUta-vilaMbita chaMdamAM che. udA. tarIke - "sakala pudgalasaMga vivarjana, sahaja cetana bhAva vilAsanama, sarasa bhojana kasya nivedanAta, paramanivRtti bhAvamAM sRje samakita bhAvavRkSa tarUvara, bhAvajala, jevI rUpaka racanA aSTApadano zleSamamAM prayoga karIne aSTaApatti nAza kare tevI abhivyakti, kavitvazaktino paricaya rUpa che. prAsa yojanAvALI paMktio paNa lalita madhura banI che. cothI dhUpapUjA bhAvavRkSanA sIMcana karavA mATe jANe amRtanA megha samAna che. ema kavinI ubhekSA dvArA dhUpapUjAnI viziSTatA pragaTa thaI che. jinavANI amRtadhArAnI upamA, cosaTha surapati sura Ave re, zIrodake jina navarAve re, kIrti jagamAM jasa vyApe re, juo jaMbu dvIpa pakSatti re, rUSabhadevanuM nirvANa sAMbhaLIne bharata rAjA zokagrasta bane che. te karUNa bhAva darzAvatI racanA gIta kAvyanA namUnArUpa banI "tAtanuM nirvANa sAMbhaLI re, bharatajI zoka dharAya, Avyo giri aSTApade re, parikara leI samudAya re, prabhujI diyo daridazana mahArAja, ilAgakuLanI lAjare. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama aSTApadanI pUjA jaina bhUgoLano paricaya ApatI bhaktipradhAna racanA che. tehamAM yugalano kALa gayo kahe gaNadhara gaNa joDI re avasarpiNI utsarpiNI ehavAM loma viloma che bhAva re, saravArathanAM surasukha pALI sAgara tetrIsa Aya re, nAbhi nRpati Idra maLI prabhujInA RSabhadeva nAma devAya re, ArA avasarpiNInA anaMtA eha rIta jIta te lakhAya re. ihabhava parabhava sukha lahe siddhi taNA saMketa. sagaranA 60 hajAra putro ane nAgakumAra deva sAtheno prasaMga nAnakaDAA saMvAda rUpa che. kavinI varNanI kaLAmAM citrAtmakatA rahelI che. aSTApadanuM varNana AkarSaka varNana pratyakSAnubhUti karAvavAthI saphaLa nIvaDe che. kavie A pUjAnI mAhitInA AdhAra mATe jaMbudvIpa prajJapti, ThANAMgasUtra, Avazyaka niryukita jevA graMthono ullekha karyo che. kavi paMDita vIra vijayajIe pUjA sAhityanAM vividha viSayomAM kalama calAvIne samRddha karyuM hatuM tyAre aSTApada ane naMdIzvara dvIpane aitihAsika ane bhaugolika mAhitI pUjAnA viSayamAM gUMthI levAno prazasya prayata kavirAja dIpavijaye karyo che. A pUjA bhaktinuM mAdhyama hovAnI sAthe jaina bhUgoLanI vigato Ape che. bhakti rasa kendra sthAne che. prabhunAM pAMca kalyANakanA prasaMgo bhaktajanone caritrAtmaka mAhitI dvArA ISTadeva pratyeno bhaktibhAva vRddhi karavAmAM pUraka nIvaDe che. aSTApadanA 183 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNananI pUjA mAhitI pradhAna che. rasabhaMga thAya che paNa A pUjAmAM aSTApadano viSaya pUjA nAmane sArthaka karavA mahatvano hoI jJAna ane bhaktino samanvaya sadhAyelo jovA maLe che. A pUjA aSTApadanI mAhitI meLavavA mATenuM jJAnavardhaka AdhArabhUta mAdhyama che. jJAnI jano mATe jJAnanI mAhitI Ape ne bhakatone bhakti rasamAM tarabola kare evI dvividha hetuvALI aSTApadanI pUjA kavinI pUjA sAhityanI aNamola prasAdI che. jeno AsvAda karavAthI tenA rahasyane AtmasAta karI zakAya. kavinI pUjAnA saMdarbha sAthe atre eka vAtano ullekha karavAno che ke anya jaina kavioe aSTApadanA stavananI racanA karI che. kaLazane AdhAre pUjAnA samayano saMdarbha nIce pramANe gaNavAmAM Avyo che. Agama abhyAsI upadezI, rAjendra vijaya kahAyA re, tehanA vacana saMketane hete, sukRtalAbha kamAyA re 4 che saMvata aDhAra bANuM varase, phAgaNa mAsa sohAyA re, premarata gurU caraNa pasAthe, amRta ghana varasAyA re . pa . pUjAnI racanA saM.1892mAM thaI che ema sUcita thAya che. tyAra pachI rAMderamAM cAturmAsa daramyAna aSTApadanI pUjAno mahotsava ujavAyo che. ema kavinI paMktio parathI jANavA maLe che. rAMderabaMdara saMgha vivekI, lAyaka guNa nipajAyA re, aSTApadanA mahotsava kAraNa, pUjA guNa gavarAyAre. e 3 che A paMktionA saMdarbha uparathI evuM anumAna tAravavAmAM 184 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che ke saMvata 1892mAM pUjAnI racanA thaI ane 1896mAM pUjAno utsava ujavAyo hato. aSTApadanI pUjAnI racanA samaya vize kavinA zabdo joIe to - saMvata aDhAra channu varase, kArataka mAsa sohAyA re; prema rata gururAjapasAthe, amRta ghana varasAyA re. kavie kaThora nagaramAM rahIne pUjAnI racanA karI che. temAM evo paNa ullekha che ke bhagavatI sUtranI vANI sAMbhaLIne samaktino lAbha thayo. kavi jaNAve che ke - citavita vaLI pAtra vaDAI, jJAna amRta rasa pAyA re" jevI nAnakaDI paMktimAM kAvyano laya ane zabda mAdhurya jovA maLe che. kavie pUjAnA kramamAM pheraphAra karIne sAtamI phaLa ane AThamI naivedya pUjA darzAvI che. Aja kramanuM anusaraNa emanI anya pUjAmAM thayeluM che. pUjA sAhityanI eka vizeSatAno atre ullekha karavAmAM Ave che ke temAM prabhu bhakti kendra sthAne hovAthI keTalIka pUjAnI DhALa stavana tarIke prasiddha che. aSTApadanI pUjAmAM cothI dhUpapUjAnI DhALa "vicaratA prabhujI AyA re jagajIvana jaga sAhabiyA" stavana tarIke pracalita che. teno stavana saMgrahamAM ullekha maLI Ave che. aSTApada parvatano lAkSaNika paricaya karAvatI nIce darzAvyA pramANe stavana racanAo upalabdha thAya che. 185 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi jJAnavimalasUri "aSTApada giri yAtrA karaNakuM rAvaNa pratihari AvyA", kavi padmavijayajI - aSTapada arihaMtajI, mahArA vahAlAjI, paMDita vIravijayajI cau ATha daza doya vaMdIyejI vartamAna jagadIzare, kavi bhANavijayajI, zrI aSTApada upare, . jANI avasara to AvyA AdinAtha ke, samayasuMdara - manaDuM aSTApada mohyuM mAhajI vagere laghu racanAo dvArA aSTApada tIrthano mahimA gAvAmAM Avyo che. 2. naMdIzvara dIpa pUjA - bhUmikA - sarvajJa deva praNIta jaina sidhdhAMto cAra vibhAgamAM vaheMcAyelA che. dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga ane kathAnuyoga. dravyAnuyogamAM paDu dravya ane navatattvano viSaya che. gaNitAnuyoga gaNita - gaNatarIno samAveza thayelo hoya che. caraNakaraNAnuyogamAM sAdhu - sAdhvI mATenI AcAra saMhitAno saMdarbha maLe che. ane kathAnuyogamAM dharmatatvane pAmavA mATe AbAla gopALane anulakSIne samRddha kathAno samAveza thAya che. naMdIzvara dvIpanI pUjAnI mAhitI e gaNitAnuyogamAM sthAna dharAve che. jaina bhUgoLa eTale kSetra samAsa graMthano eka paryAya. gaNitayogamAM guNAkAra, bhAgAkAra, bAdabAkI, saravALA vagere dvArA caudarAjalokanuM svarUpa, samudro, parvato, dvIpo, nadIo 18e Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagereno adhikAra samajAvavAmAM Ave che. naMdIzvara dvIpanI pUjAnI bhUmikA rUpe keTalIka vigato kSetra samAsane AdhAre ApavAmAM Ave che. jethI pUjA viSenI vigatonuM spaSTIkaraNa thavAmAM sahayoga maLe che. paDhamo jaMbu bIo dhAyaIsaMDoya pukhkharo taIo ! vANivaro cauttho, Ikhuraso paMcamodIvo | 6 | ghayavara dIvo cho, I--raso sattamo aThThamoa | hadIsaro A arUNo, navamo IccAI saMkhijajA re 7 che pahelo jaMbu lIpa, bIjo ghAtakIkhaMDa, trIjo puSkaravara dvIpa, cotho vArUNI dvIpa, pAMcamo kSIravaro, chaThTho vRttavara dvIpa, sAtamo akSarasa dvIpa, AThamo naMdIzvara dvIpa, navamo arUNa dvIpa ityAdi asaMkhyAtA dvIpa che. "to duguNa pamANa caudArA thutta vaNiNa asarUve che saMdIsaribAvatrA, cala kuMDali agi cattAri" che te ATha caityothI bamaNa pramANavALAM ane cAra dvAravALAM caityo stotramAM varNavelA svarUpavALA naMdIzvara dvIpamAM bAvana (para) che. kuMDaladvIpamAM ja che ane rUcaka dvIpamAM paNa 4 che. zrI devendrasUrIzvarajInuM raceluM "zrI zAzvatacaitya stava' nAmanA stotramAM caityonuM varNana che. naMdI - eTale samRddhi vaDe, Izvara eTale vaibhavavALo, dIpato je dvIpa te naMdIzvara dvIpa. A dvIpanI pahoLAI 1638400000 ekaso tresaTha kroDa corAzI lAkha yojana che. 187 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e dizAnA ati madhyabhAganI cAra dizAmAM aMjanaratanA zyAmavarNI cAra aMjanagiri nAmanA cAra parvato bhUmithI 84000 yojana UMcA ane eka hajAra yojana bhUmimAM uMDA che tathA 10 hajAra yojana bhUmisthAne vistAravALA ane zikhara upara 1000 yojana vistAravALA che. matAMtare bhUmisthAne 9400 yojana vistAravALA paNa kahyA che. e dareka aMjanagiri upara ekeka jinabhavana che e dareka aMjanagirinI cAra dizAe lAkha lAkha yojana dUra gaye lAkha yojananI lAMbI pahoLI matAMtare lAkha yojananI lAMbI pacAsa hajAra yojana pahoLI ane 10 yojanA UMDI matAMtare 1000 yojana UMDI cAra cAra vAvaDI maLIne 16 vAvaDI che. te dareka vAvaDInI paNa cAra dizAe pAMcaso yojanA dUra gaye 500 yojana pahoLuM ane eka lAkha yojana lAMbu eka eka vana hovAthI 64 vana che. tathA e soLa vAvaDImAM darekamAM madhyabhAge ujjavaLa varNano sphaTika ratano 64000 yojana uMco 1000 yojana bhUmimAM UMDo mULamAM tathA zikharataLe 1000 yojana lAMbo pahoLo vartuLa AkArano dhAnyanA pAlA sarakho eka eka dadhimukha parvata hovAthI sarva maLI 16 dadhimukha parvata che. te dareka upara paNa ekeka zAzvata jina caitya hovAthI 16 caitya dadhimukha parvatonAM gaNAya che. tathA dareka aMjanagirine pharatI cAra vAvaDIonA cAra AMtarAmAM darekamAM bebe ratikara parvata hovAthI cAre aMjanagirine pharatA sarva maLIne 32 ratikara parvata che. te padmarAga maNinA che. e parvatonuM pramANa dekhAtuM nathI. e dareka upara ekeka zAzvata jina caitya hovAthI 32 jina caitya che. A pramANe 4 + 16 + 32 maLIne bAvana 188 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina caityo naMdIzvara dvIpamAM kahelAM che. te sarva caityo siMha niSAdI AkAranAM che. eka bAju nIcAM ane bIjI bAju anukrame UMcA thatAM yAvat 7ra yojana UMcA thayelAM che. tathA pUrve kahelA IpukArAdi yAvat uparanA jinacaityothI bamaNA pramANavALA hovAthI 100 yojana dIrgha pa0 yojana pahoLAM ane 72 yojanA UMcA che. naMdIzvara dvIpanI pUjA - 1 kavi dIpivijayanA pUjA sAhityamAM viSayanI navInatA jovA maLe che. jaina bhUgoLa pramANe cauda rAjaloka pramANamAM samagra vizvano samAveza thAya che. temAM naMdIzvara dvIpanI jaina bhUgoLa pramANe varNana dvArA paricaya karAvavAmAM Avyo che. pUjA sAhityanI lokapriyatA ane viSaya vaividhya keTaluM che te A pUjA nI racanA uparathI khyAla Ave che. pUjAnI racanA ane phaLazruti kavinI paMkitaomAM nIce mujaba che. "saMvata aDhAra navyAzI varase surata saMgha savAyo re ! naMdIzvarano mahotsava kIdho te kArane jina dhyAyo re che ra che phaLa vizeSa joIe to jIbha pavitra thaI guNagAtAM, sukRta lAbha kamAyA re; bhakta jina guNa gAtAM upaje, samakti zuddha upAyA re pApA - kavinI pUjA racavAnI paddhati paraMparAgata che. temAM duhA thI prAraMbha, DhALamAM vastu vizleSaNa ke varNana, aMte maMtra ane kAvya che. 189 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjAnA dUhA vastu nirdezAtmaka che. AraMbhamAM cAra zAzvata jinazvaro rUSabhAnana vAriNa, caMdrAnana ane vardhamAnanI stuti karavAmAM AvI che. svarga, mRtyu ane pAtAlalokamAM asaMkhyAtA jinabiMbo che. temAM naMdIzvara paNa sthAna dharAve che.. tehamAM varaNuM AThamuM, nadIsara jasa nAma, bAvana aiyAlA jihAM, Idra taNA vizarAma. | 4 | prathama havaNa pUjAnI be gAthAmAM bhagavAnanI divyavANIno paricaya karAvyo che. kavinA zabdo che.. bhAMge bhUkha tRSA paTa mAsanI re, e to tribhuvana jina AdhAra; daza bole ja khajAno saMcIyAre kahyA pannavaNamAM vicAra vAlo. 2 prathama pUjAmAM kavie trIjI kaDIthI naMdIzvaranA jina prAsAdanuM varNana karyuM che. jaMbudvIpa, ghAtakI khaMDa ane ardhapuSkara dviIpa ema aDhI dvIpanA jinabiMbonI saMkhyA darzAvI che. prathama pUjAmAM naMdIzvara dvIpamAM rahelA jinamaMdironI mAhitI ApatAM kavi jaNAve che ke - phulagiri trIzanAM trIza prAsAda che re, valI eMzI vakhArA vakhANa che a. eka hajAra che. kaMcanagiri taNAM re, daza devakara uttara kurU jANa A. maMdiragirinA vize vana taNA re, tihAM eMzI prAsAda juhAra. a. merUdigiri cAlIza vaMdIye re, valI cUlikA pAMca vihAra che a. . - 190 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI pUjAmAM naMdIzvara dvIpanuM varNana che. trIjI pUjAmAM pratimA vizeno viziSTa saMdarbha maLI Ave che. pAMcaze dhanuSyanI pratimA jANo, e paMkti dvArA jina pratimAnI bhavyatAno khyAla Ave che. trIjI pUjAmAM zAzvatI pratimAone bhAvapUrvaka vaMdanA karavAmAM AvI che tenI mAhitI kavinA zabdo "traNa bhuvanamAM zAzvata pratimA, tehanA aMga vakhANuM; aMgamAM nava nava raMga che, sahu gaNadhara paMcane huM jANuM re." bhAvika zAzvata jinavara vaMdo, vaMdI paramAnaMdo re. bhavi. nA pratimAnuM varNana karatI kavinI paMktio joIe to - lAla nahIM paNa ghere raMge eka ratana te kahAya che nAsikA AMkha khUNA nakha gaNya aMka ratameM sohAya re me 2 zrIvatsa nAbhI ne valI stana doya je kara tala pagatala doya che mukhanI muMcha tAlune jilDA, lAla e ATha sohAya re ! bha. 3 che AMkhanI kIkI ne keza mastakanA, pAMpaNa bhamuha sohAya che zarIranI roma rAjI eha pAMce ariSTa rasamaya kahAya re bha 4 che uparokta paMkitaomAM jina pratimAno citrAtmaka zailI dvArA sAkSAtkAra karAvyo che. temAM kalpanA ane alaMkAra emanI kavitva zaktinA udAharaNa rUpa che. naMdIzvara dvIpanA jina prAsAdanA bahotera yojana UMcA vistAramAM phelAya che. alaukika saundarya samAna rata ane teno prakAza maMdiranI divyatAno paricaya karAve che. pAMcamI ane chaThThI pUjAmAM naMdIzvara dvIpano vistAra 191 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzAvIne bAvana jinAlayano ullekha karyo che. kavinA zabdomAM uparokata mAhitI joIe to - naMdIzvara nAme bhalo re AThamo dvIpa suThAma re. guNA ekazo koDI upara valI re tresaTha koDI pramANa re ma. corAzI lakha jANIye re eTalA joyaNa mAna re e guNA. hA paholo e naMdIzvara re tehamAM jina prasAda re | mana. che bAvana aiyAlAM tihAre, varNa mana AlhAda re ! guNA che 4 sAtamI phaLa pUjAmAM naMdIzvara dvIpa para devo parvanA divasomAM devI ThAThathI bhaktinA raMge raMgAIne mahotsava kare che. prabhunI aSTa prakArI ane sattarabhedI pUjA bhaNAve che. teno saMdarbha che. pakSIo paNa prabhunA dhyAnamAM lIna bane che. "prabhu dhyAne bhavajala taratA" ema kahIne naMdIzvara dvIpano prabhAva darzAvyo che. cAraNa munio AvI nirmaLa bane che. gaNadharo ahIM AvI darzana karI pavitra bane che. kroDa devo bhegA maLIne bhagavAnano paMca kalyANaka mahotsava ujave che. kavinA zabdo che. kare aThThAI mahotsava raMga re, bahugIta gAna uccharaMge re, indrANI nRtya karatI re, prabhu gItagAna anusaratI re; prajIsaNa doya oLI re, comAsI traNa sura TolI re; 8 kavie 1 thI 6 ane 8 mI pUjAmAM naMdIzvaranuM varNana karIne sAtamI pUjAmAM temAM ujavAtA parvono saMdarbha ApIne rasika abhivyakti karI che. vaLI ahIM bAvana jinAlaya hovAthI bhakatone bAvana jinAlaya tapa karIne yAtrAno lAbha maLe teno ullekha paNa karyo che. naMdIzvara dvIpanI pUjA eTale jaina darzanane 192 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhAre bhaugolika mAhitI ApatI kAvya racanA, temAM varNana kendra sthAne che. kalpanA rasa ke alaMkAranuM tattva nahivat che. bhaugaulika viSaya ne dezI badhdha racanAmAM varNana karavAno kavino zrama prazasya che. kSetra samAsano abhyAsa nahi karanArA bahujana samAjanA lokone AvI pUjA naMdIzvarano paricaya prApta karavAnuM eka AdhArabhUta sAdhana bane che. jJAna ane bhaktino samanvaya karatI pUjA sAhityanI viziSTa racanA che. naMdIzvara dvIpanI pUjAnI kavie sAtamI pUjA phaLa ane AThamI naivedya ema darzAvyuM che. pUjAno krama jaLavAto nathI. kavinI A prakAranI kalpanA pAchaLa cokkasa prayojana hovuM joIe. kavinI pUjAomAM Urmi ke lAgaNInuM tattva ochuM che. jyAre mAhitI ne varNana mukhya che. pUjAno viSaya ja bhaugolika hoI temAM Urmino avakAza ati alpa che. tema chatAM navA viSayanI pasaMdagInI draSTie A pUjAo mahattvanI gaNAya che. jaina kavionI eka vizeSatA che ke emaNe vaividhyapUrNa dezIono prayoga karyo che. dezIo loka samAjamAM pracalita hovAthI samAjanA tahevAromAM pUjA samaye ekatra thaIne samUhamAM gAIne bhakti rasano apUrvakelAbha le che. temAM vAjiMtrono samanvaya sadhAtAM samagra vAtAvaraNamAM bhakta varganA mananA pariNAma ke bhAvanI vizudhdhi thavAmAM nimittarUpa bane che. A pUjAmAM prayojAyelI dezIo nIce mUjaba noMdhavAmAM Ave che. "re mana vasIyA, dhana dhana saMpatti sAco rAjA, bhavikA 193 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhacakra pada vaMdo re, ane hAM re vAhalojI vAye che vAMsaLI re." pUjA sAhitya rasika hovA chatAM ahIM varNananI jaTilatAthI rasabhaMga thAya che. bhAvavibhora thavAno koI saMdarbha prApta thato nathI. anya pUjA sAhityanI tulanAmAM A pUjAo kaMIka aMze kavitva ne rasikatAnI dRSTie jhAMkhI lAge che. bhAvakanA cittane sparze tevI abhivyaktinI uNapa dekhAya che. chatAM varNana ane mAhitInA kAraNe pUjA sAhityamAM navInatA hovAthI emanuM pradAna prazasya che. A pUjAo sIdhIsAdI racanA che ema kahIe to paNa vAMdho nathI. kharatara gacchanA muni dharmavizAlanA ziSya muni sumati maMDaLanuM pUjA sAhitya vividha viSayone AvarI le che. sidhdhAcalapUjA, aSTa pravacana mAtA pUjA, AbupUjA, sahastrakUTa pUjA, 14 rAjaloka pUjA, paMca parameSThI pUjA, 11 gaNadharapUjA jaMbudvIpa pUjA, saMghapUjA, giranAra pUjA, gautama gaNadharapUjA vagere. A pajAo tIrthamahimAnI sAthe jaina bhUgoLane paNa vastu tarIke svIkArIne lokabhogya banAvavAno prazasya prayata kavie karyo che. pUjA sAhityanA viSaya vaividhyanI dRSTie A kavinA nAmano gauravapUrvaka ullekha karavAmAM Ave te yathocita che. kavi dharmacaMdrae saMvata 1896mAM naMdIzvara dvIpanI pUjA racI che. temAM kavie naMdIzvara dvIpanuM varNana karyuM che. varNana ane mAhitI pradhAna A racanA bhakti mArgamAM navo rAha cIMdhatI 194 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAna mArgano samanvaya sAdhe che. AcArya labdhisUrinuM pUjA sAhitya paNa ullekhanIya che. bAra bhAvanAnI pUjA, nava tatvanI pUjA, paMcajJAnanI pUjA, tattvatrayI pUjA, paMcamahAvrata pUjAnI racanA karI che. ahIM viSaya vaividhya jovA maLe che. jaina tattvajJAna ane saMyama jIvanane puSTi Ape tevA viSayo pasaMda karIne pUjA racI A kAvya prakArane samRddha karyo che. naMdIzvara dvIpanI thoya naMdIzvara dvIpa saMbhAruM bAvana caumukha jinavara juhAruM ekeke ekaso covIsa, biMba cosaTha aDatAlIza. me 1 | dadhimukha cAra ratikara ATha, eka aMjanagiri tera pATha caudizinA e bAvana juhAruM, cAra nAma zAzvatA saMbhAruM. mArA dviIpa sAta tihAM sAgara sAta, AThamo dvIpa naMdIzvara vATa e kevalIe bhAkhyuM sAra, Agama lAbha vijaya hitakAra kA pahelo sudharma bIjo IzAnendra ATha ATha mahiSInA bhadra soLa prAsAda tihAM vAMdIje, zAsanadevI sAnidhya kIje. jA 3. Agama zAstrano paricaya carama tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI bhagavAnane vaizAkha suda10ne divase jAvAlikA nadIne kinAre kevaLajJAna utpanna thayuM. bhagavAna mahAvIra apApApurImAM padhAryA. tyAM devoe samavasaraNanI racanA karI. prabhue 11 gaNadharonI sthApanA karI. 195 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadhara bhagavaMtoe paramAtmA pAsethI tattvano prakAza pAtharatI tripadInI prApti karI. "upavA, vigameIvA, veIvA" tyAra pachI gaNadharoe dvAdazAMgInI racanA karI. vartamAnamAM 14 pUrva ane bAramA daSTivAdano viccheda thayo che. eTale hAla 11 aMga zeSa rahyAM che. Agama vAcanano aitihAsika krama vicArIe to sau prathama bhadrabAhu svAmInA vakhatamAM pATalIputramAM kaMdilAcArya ane nAgArjanAcAryanA samayamAM mathurA ane vallabhImAM vAcanA thaI. prabhu mahAvIranA nirvANa pachI 980 me varase matAMtare 993 me varase vallabhImAM devarbei gaNI kSamA zramaNe Agama zAstrone graMthastha karAvyAM. - vartamAnamAM 45 Agama pracalita che. tenI vigata nIce pramANe che. 11 aMga sUtra, 12 upAMga sUtra, 10 payazAstra, 6 chaMda sUtra, 4 mULa sUtra, 2 cUlikA sUtra. aMga sUtromAM tattvajJAnanI mULabhUta mAhitI saMkSepamAM ApavAmAM AvI che. jayAre upAMga sUtramAM tattvanI kaThina vigatone vistArathI samajAvIne kahevAmAM AvI che. upAMga sUtronI racanA pUrvadhara ane mahAjJAnI AcArya bhagavaMtoe karI che. pannA, paIjhaga, ane prakIrNaka ema traNa zabda prayogo thAya che. tIrthakara bhagavaMte upadeza Apyo tenuM munivaroe zravaNa karIne je zAstronI racanA karI te payatrA kahevAya che. TUMkamAM pannA zAstra eTale prabhunI dezanA sAMbhaLatA jAya ane temAMthI mahattvanI vAto graMtha rUpe gUMthatA jAya tevI pravRtti. je tIrthakaranA jeTalA ziSyo hoya teTalA pannA zAstro 196 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. rUSabhadeva bhagavaMtanA ziSyo 84090 ane bhagavAna mahAvIranA ziSyonI saMkhyA 14000 hatI eTale teTalI saMkhyAmAM pannA zAstro racAyAM hatAM. kALakrame A pannA zAstro naSTa thatAM 30 pannA upalabdha che. temAMnA 10nI 45 AgamamAM gaNatarI thAya che. cheda sUtra - pApI, pramAdI, ajJAnI ane mohavaza jIvoe karelI nAnI moTI bhUlo ke aticAranA prAyazcitanuM vidhAna A sUtramAM che. cAritranI zuddhi ane rakSaNa mATe utsarga ane apavAda mArganI mAhitI ApavAmAM AvI che. mULa sUtra - mAnava bhava maLyA pachI cAritra mohanIya karmanA kSaya thavAne kAraNa ane pUrvanI apUrva ArAdhanA ne puNya yoge saMyama jIvana jIvavAno lhAvo maLe tyAre nava dIkSitane saMyama jIvanane anurUpa thavA Avazyaka sUtrano abhyAsa karAvavAmAM Ave che. pariNAme teo ratnatrayInI ArAdhanAmAM udyamavaMta rahe che. mumukSu AtmAne mokSa mArganI prAptimAM ullAsa vadhe ne puruSArtha dvArA pragati thAya tevAM AgamagraMtho "mULasUtra' tarIke gaNAya che. - kavi dIpavijaye aDasaTha AgamanI gaNatarI karI che. temAM 11 aMga sUtranI sAthe bAramA daSTivAdano viccheda thayo che tenI paNa gaNatarI karIne 12 aMga sUtra darzAvyAM che. mULa sUtranI saMkhyA cAra ne badale chanI gaNatarImAM lIdhI che. Agama aMtargata cUlikAnI racanAne payannA sUtramAM AvarI levAmAM AvI che. kavie 14 upAMga sUtra, 6 cheda sUtra ane 197 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dara pannA sUtrono aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjAmAM ullekha karyo che. dIpavijaye 4pane badale 68 Agamane mahattva ApyuM che. kavi paMDita vIravijaye ane padmavijayajIe jaya AgamanI pUjAnI racanA karI che. jayAre dIpavijaye 68 AgamanI pUjA racI che. ' aDasaTha AgamanI aSTa prakAranI pUjA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnane namaskAra karIne pUjAnI racanA karavAmAM AvI che. kavie prAraMbhamAM pUjAnI vidhino nirdeza karyo che. kavie pUjAnA svarUpane anurUpa 11 duhAthI viSaya vastuno vistArathI paricaya ApI zrutajJAna - Agamano aparaMpAra mahimA gAyo che. AgamanI aitihAsika mAhitI ApatAM kavi jaNAve che ke - pravacana paramezvara prabhu, zrata paramezvara bhAMNa, saMgha tiratha paramezvara siMha samovaDa bhAMNa 1 che te zruta te pravacana prabhu, te Agama sidhdhAMta, dvAdaza aMga te jaga gurU, tIratha saMgha kaheta 2 AgamanI saMkhyA sAMpratakALamAM 4pa che. paNa 84 ane 76 Agamano saMdarbha maLI Ave che. teno ullekha nIcenA duhAmAM thayo che. 198 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "naMdIme corAsI kahAAM deva gaNi gaNadhAra, chottera pANI sutramAM, pistAlIsa jayakAra 7 " AgamanI saMkhyA darzAvyA pachI kavie 68 AgamanI svamatathI gaNatarI karIne pUjA racavAno ullekha karyo che. "aDasaTha AgamanI pUjA aSTa prakAra" aSTa prakArI pUjAmAM naivedya ane phaLapUjAnA kramane kavie phaLa ane naivedya e rIte sthAna ApyuM che. A aMgenuM koI prayojana samajAtuM nathI. naivedya pUjA e cAra gatino nAza karI aNAhArI pada prApta karavA mATe che. AtmA aNAhArIpada prApta kare pachI sarva karmano kSaya thatAM mukti sukha meLave che. te mATe phaLa pUjA che. prabhubhakti ArAdhanA upAsanAnuM jo koI eka mAtra parama ISTa phaLa hoya to te mukti che. anya kavionI pUjAmAM krama yathocita jaLavAI rahyo che. ahIM kramamAM pheraphAra karyo che. kavinA dUhAmAM A mAhitI pragaTa thayelI joIe to - * havaNa vilepana kusumanI, dhUpa dIpa jayakAra, akSata phala niveda e, pUjA aSTa prakAra" 10 prathama pUjAmAM bAra aMgasUtranAM padonI saMkhyA jaNAvI che. havaNa karo prabhu vIrane re, vIsa koDA koDI upare re, chAsI kroDane aDasaTha lAkha, pAMca hajAra ne baneM upara vaLI re, bAre aMganA pada sahu bhASA che A che che A pUjAmAM Agama sUtranAM 12 aMgano TUMkamAM ullekha thayelo che. pratyeka aMgasUtra vize mahatvanI mAhitI darzAvI che. 199 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA.ta. chaThThA ane sAtamA aMgasUtrano Avo ullekha kavinA zabdomAM nIce pramANe che. . . "jJAtA sUtra te chaThThuM aMga che re, kathAnA pramANa, sAtamA aMgamAM daza zrAvaka kahyA re, upAsaka sUtra varadANa | 8 " vartamAnamAM agiyAra aMga prasiddha che. bAramA daSTivAda aMga sUtra pUrvakAlamAM astitva dharAvatuM hatuM paNa teno viccheda thayo che. eTale AgamanI gaNatarImAM 11 aMgane badale 12muM aMgasUtra daSTivAda che. ema jaNAvyuM che. bAramuM aMga che, jaga jina prabhu re, daSTivAda nAma gavAyA" daSTivAda sUtranA vicchedanI bhAvanA vyakta karatAM kavinI svAbhAvika karUNa ane Adra bhAvanA sAthe zruta prema vyakta thayelo che. vIraprabhu niravANathI dRSTivAda bhagavaMtano aDasaThamAM viraha paDyo jaga mAMhe re | 2 | vrajaghATa pare Indrane upano mahAsaMtApa bharata kSetranA saMghano huo moTo paritApa | 3 | kavie punarUktidoSa vahorIne prathama pUjAnA duhAmAM ane 72 Agamano saMdarbha bIjI pUjAmAM darzAvyo che. - vallabhIpuramAM Agama graMthastha karavAmAM AvyAM tevI aitihAsika vigatano ullekha thayo che. zrI svayaMbhavasUrie putra manakanA zreyArthe dazavaikAlikanI racanA, prabhue soLa pahora dezanA ApI te uttarAdhyayana sUtra, 200 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka sUtra ke je cAragatinA nAza mATe upakAraka, piMDa niryukti ema cAra mULasUtra che. 3 thI 8 pUjAmAM bAkInAM para Agamano ullekha karyo che. A pUjAnuM vastu Agama sUtrone sparze che. kavie geya dezIono prayoga karyo che. AgamanI pUjA mAhitI pradhAna ane jJAnamArganI racanA che. paNa dezIone kAraNe kavitvanA keTalAka aMzo jovA maLe che. pracalita dezIonA prayogathI samagrapUjA gIta kAvyanA namUnArUpa banI che. pUjAnI dezIo nIce mujaba che. "anihAMre vAlhojI vAI cho vAMsalI re" bhavikA siddhacakra pada vaMdo" "hAre dIvAlI thaI Aja jinamukha jovAne" "avinAzInI sejaDI raMga lAgo sAhelaDIyAM" AmavATa tamArI jotAM re, sAcuM bolo sAmaliyA mana vasIyA" "jaI ekalAla arivaryA re" "jesI jala re masAle gorI, dilAsa gayo" A pUjAnI keTalIka vizeSatAo noMdhapAtra che. kavie duhAthI prAraMbha karIne vastu nideza karyo che. DhALamAM vastu vikAsa karatAM Agamano mitAkSarI paricaya thAya che. geya padAvalInA keTalAMka udAharaNa emanI kavitva zaktino paripAka che. "anihAMre tripadIne artha prakAsiyAre, gaMdhyAM gaNadhara dvAdaza aMga saTayaMbhava bheTa ja karatA, zrI jina pratimA bheTI lahyAM 201 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodha grehA tihAM saMjama, sakala upAdhIre bhavikA, pravacana prabhujIne vaMdo re, vaMdI paramANaMda ghera upazama rasano kaMda - vaMdo jinapada jehanI Adi nahi te anAdi, pano vahIM avinAzIjI, te avinAzI zrata paramezvara Agama, prabhu suvilAsI sAMbhaLa sajanI 2 " kSaya nahIM te akSaya kahII, sAhelaDIyAM, cala nahIM acalasabhAva guNavelaDIyAM sahu AgamanI gama che jehamAM re, aho jagajIvana sAhelaDIyAM" pratyeka pUjAmAM anyAnuprAsanuM viziSTa rIte pramANa jaLavAyuM che. dA.ta. "akSatapUjA karI bAvo re, sanmukha rahI bhAvanA bhAvo re, valI mahApacakhANa bhale re, Agama mahAmunivara keruM re, mati avadhi mana:paryava kevala visarAmA no Agama ehacyAre Agama zrutasvAmI" jaina sAhityamAM 45 Agama vizeSa pracalita che. kavie aDasaTha AgamanI pUjA racIne te AgamanI saMkhyAno keTalIka pUjAmAM ullekha karyo che. te paMktio paNa emanI 68 saMkhyAne dhyAnamAM rAkhIne ja racAI che. "Age Agama bahu hatAM varate aDasaTha Aja, aDasaTha AgamanI racuM, pUjA aSTa prakAra" "dvAdazaaMga te pravacana gurU re, jehanA anaMta anaMta guNagrAma, e cAre mULa sUtra kahI che, bAra ne cAra te sola bAvana sUtranAM nAma vakhANuM" 202 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 aMga sUtra ane 4 mULa sUtra maLIne 16 Agama thAya che. pachI bIjA para Agamano bAkInI pUjAmAM ullekha karyo che. "hAM lagI ugaNa cAlIsa Agama, pUjo praNamo bhAveMjI" hAM lage baheMtAlIsa kahAM AgamanA adhikAra" trepanamo Agama prabhu re mitra pannA nAme re iha lage bAsaTha pUjayajIre, varasyA Agama deva re, Ima sahu aDasaTha Aje che re Agama gruta bhAvaMtA" - A rIte kavie keTalIka pUjAmAM AgamanI saMkhyAno ullekha karIne aDasaTha AgamanI potAnI gaNatarIne samarthana ApavAno prayatna karyo che. pUjA dvArA duhA ane aDasaTha AgamanI vigato ApavAnI paddhatimAM kavino ItihAsa - prema ane bhUtakALanA bhavya vArasA pratyeno ahobhAva pragaTa thayo che. paTTAvalImAM samAna ahIM paNa kramika rIte Agamano ullekha karavAmAM itihAsanuM anusaraNa thayuM che. DhAlamAM dezIno Azraya laIne vastu nirUpaNa karavuM, aMtamAM saMskRta zloka dvArA pUjAnI samAptino ullekha e pUjA sAhityanAM paraMparAgata lakSaNano nirdeza kare che. "aSTa prakArI pUjAnA kramamAM sAtamI naivedya pUjA ane AThamI phaLa pUjA hoya che. kavie A kramamAM pheraphAra karIne sAtamI phaLapUjA ane AThamI naivedya pUjA ema krama batAvyo che. A pramANe kramamAM pheraphAra karavAnuM prayojana zrutajJAna rasikone mATe saMzodhanano prazna bane che. prabhune naivedya dharAvavAno hetu cAra 203 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatino nAza karavAno che. cAra gatino nAza thAya eTale tenA phaLarUpe mukti maLe che. tevA hetuthI AThamI phaLa pUjAno krama che. dIpavijayanA A kramano vicAra karatAM pU. devavijayajI ma.sAnI aSTaprakArI pUjAnI racanA saMvata 1421nI upalabdha che. temAM dIpavijaya kavirAja nI mAphaka pUjAno krama phaLa ane naivedyano che. dIpavijaya devavijaya pachI 300 varase thayA eTale kavie devavijayanI pUjAnA kramanuM anusaraNa karyuM che. A krama aMge koI zAstrIya AdhAra maLe to vadhu spaSTatA thAya. naivedya pUjAno hetu cAra gatino nAza karIne anAhArI pada prApta karavAno che. te pramANe thAya eTale AtmAne mokSa phaLanI prApti thAya, A arthaghaTana che, chatAM kramamAM pheraphAra pAchaLano hetu hovo joIe. aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA AgamanI 68 saMkhyAnA samarthana mATe ne teno mitAkSarI paricayarUpe zrutajJAnanI bhakti rUpe racAI che ema anumAna karavAmAM Ave che. paMDita vIravijayajI ane rUpavijayajInI 45 AgamanI pUjAmAM Agama graMtha tenA pado-zlokanA pramANano ullekha hovAthI jJAna ane mAhitI pradhAna racanA che. jayAre dIpavijayanI racanA saMkhyAnA dhoraNe AgamanI gaNatarImAM navo mata prasthApita kare che. pUjA sAhityanA viSaya vaividhyanI rIte paNa emano A prayata prazasya ne zrutajJAna pratyenI bhakti darzAve che. kavinI bhASAno vicAra karIe to saraLa gujarAtI bhASA hovA chatAM kriyApadane aMte anusvArano prayoga noMdhapAtra che. anya racanAomAM paNa Avo prayoga vipula pramANamAM thayo che. 204 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM hiMdI bhASAno prabhAva jovA maLe che. keTalAka zabdonI joDaNI aMge koI cokkasa dhoraNa sacavAyuM nathI. sutra-sUtra tirthatIrtha pannati - pattItI jima-tima dharma-dharama vagere jehamAM, tehamAM, jethI tehathI jevAM avyayonA prayogathI kAvyatva jhAMkhuM paDe che. Agama sUtrano nAmollekha prAkRta bhASAnA zabdomAM karyo che. dA. ta. kapacUvasusaMga, puphiyA puphacUlA, cullakalpa, vizeSa vasyaka, riSIbhASita, dIvasAgara pazatI, anuttaravavAI sidhdhapAuvAcanA, gaNI viksAo zaraNAM, aMga vijawAM taMDula vipAlI bhatrapaya, sUyagaDAMga, tirthodhdhAra, ThANAMga uvAI, rAyapaNeNI, pannavaNA vagere jIvAbhigama, uttarAdhyayana, paznavyAkaraNa, vahinadazA, deve hastava, vipAkasUtra, dRSTivAda sorAvalI, gacchAcAra zrAddhavidhi vagere saMskRta bhASAnA pracalita zabda prayogothI ullekha thayo che. kavinI dareka racanAmAM prAkRta, apabhraMza, hindI gujarAtInuM mizraNa jovA maLe che. aDasaTha AgamanI pUjA eTale jinazAsananI prANa samAna jinAgamano je bhavya ne ananya preraka vAraso maLyo che tenA pratye kavinI aparaMpAra prItinuM satya darzana che. kavie kalazamAM gurUnI paraMparA ane racanAnuM prayojana darzAvyuM che. jaMbusaramAM gurUmukhethI bhagavatI sUtranI vAcanA prApta karavAnA maMgala prasaMge AgamanI pUjA racavAnI zubha bhAvanA udbhavI hatI tyAra pachI saMghanA AgrahathI pUjAnI racanA karI. 205 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinA zabdomAM A mAhitI joIe to - "gujara dese jaMbusara baMdara saMgha che jinaguNarAgI re, bhagavati sUtranI vAyaNA suNatAM, Agama zubhamati jAgIre dhasA saMgha AgrahathI Agama pUjA, kIdhI aSTa prakArIre. saMvata aDhArasehe chayAsI varase, AgamanI balihArI re." Ama kalaza racanAmAMthI gurU paraMparA, racanA sthaLa, varSa ane prayojananI mAhitI prApta thAya che. samagra rIte avalokana karatAM kavino AgamazAstra pratyeno apUrva prema ne bhakti nihALI zakAya che. vastu ke viSaya pasaMdagImAM sarjakanI rasavRtti kAryarata thayelI hoya che. A rasavRtti ja emanI sarjana zaktimAM preraka banI che. ane chelle anya pUjAnI mAphaka aMte AratInI racanA che, temAM paNa Agamano jaya jayakAra varte che, ema jaNAvyuM che. jaya Agama jaya pravacana, tribhuvana upagArI" jevI madhura dhvani sUcaka paMktio kavi hRdayanI zrutajJAnanI bhaktino AsvAda karAve che. kAvya paMktiono saMdarbha kavinI kRtionA padya vibhAgamAM che. aDasaTha AgamanI aSTaprakArI pUjA. dIpavijaya. dipavijayanA mata anusAra aDasaTha Agama sUcI vartamAnamAM 45 Agama pracalita che. kavie aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjAmAM 45 ne badale 68 AgamanI kramika mAhitI ApI che. prathama pUjAnI 12 mI gAthA sudhImAM bAra aMga sUtrano 206 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekha thayo che. " 1 - AcArAMga, 2 - sUyagaDAMga, 3 - ThANAMga, 4 - samavAyAMga, 5 - bhagavatI, 6 - jJAtAsUtra, 7 - upAsakasUtra, 8 - aMtagaDasUtra, 9 - anuttaravavAI, 10 - prazna vyAkaraNa, 11 - vipAkasUtra, 12 dRSTivAda. bIjI pUjAnI 16 mI gAthAmAM 16nI saMkhyA darzAvI che eTale cAra mULa sUtra umeratAM 16nI saMkhyA thAya che 13 - uttarAdhyayana, 14 - Avazyaka sUtra 15 - piMDaniryukti 16 - dazavaikAlikasUtra mujaba che. eTale ahIM 39 nI saMkhyA 11mI gAthAmAM darzAvI che. 17 naMdIsUtra, 18 - anuyogadvArA, 19 uvAIsUtra 20 - rAyapaNeNI, 21 - pannavaNA, 22- jIvAbhigama. 23 jaMbudIva pannatI, 24 - sUrapannatI, 25 - caMdapannatI 26 - jayotiSacakra, 27 - nirayAvalI, 28 - kappavasusaga. 29. puphiyA, 30 - puphaculA, 31 vadvi dazA, 32 - nizItha 33 - mahAnizItha, 34 - kalpasUtra, 3pa - cullakalpa, 36 - laghukalpa, 37 - mahAkalpa, 38 dazAkalpa, 39 jinakalpa. pAMcamI pUjAnI sAtamI gAthAmAM 4ranI saMkhyA darzAvI che 40 - vizeSAvazyaka, 41 - riSIbhASita, 42 - uvasavagAI, chaThThI pUjAnI navamI gAthAmAM paranI saMkhyAno ullekha che. 43 - cozaraNa, 44 patrAsUtra, 45 - aMgacUlikA, 46 27 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNI vijA, 47 - aMgavijajA, 48 taMDulaviyAlI, 49 - AurapacakhANa 50 caMdAvijaya, 51 - mahApacakhANa, para - dIva sAgarapannatI, sAtamI pUjAnI agiyAramI gAthAmAM 62nI saMkhyAno nirdeza thayo che. 53 - bhatrapayannA, 54 - devendrastava, 55 - saMthArapatrA, pa6 -maraNavibhaMgitrI, 57 - sAleSaNA, 58 - caraNavisohI. 59 - gacchAcAra 60 - sArAvalI 61 - porasI maMgala, 62 - vIrAstava 63 - puNyapApa payazA, 64 - eSaNAAgama, 6pa tithodhAra 66 - vasudevaDija, 67 tattvArtha, 68 - sidhdhapAu. A rIte kavie 68 AgamanI gaNatarI karI che. prAraMbhamAM aMga sUtra ane mULasUtra e prakAranA vibhAjanano saMdarbha Apyo che, paNa bAkInAM para AgamanA vibhAjana mATe cheda sUtra, pannA, cUlikA ane upAMga evo zabdaprayoga karyo nathI. kavinA mate pannA ane cUlikA sUtrono aDasaThamAM samAveza thayelo che. kavie pUjAmAM je zabdono prayoga karyo che teno atre ullekha karyo che. 208 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 356 prakaraNa - 7 saMdarbha pustaka sUcI 7-a 1 - aSTApadanI pUjA naM. 1 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha pA. 348 2 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha 3 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha 354 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 354 5 vividha pUjA saMgraha prakA jazaMvata-gi. zAha 6 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 7 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha 5. 357 8 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha pA. 359 9 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha 10 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha 11 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 12 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla gi. zAha 13 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha pA. 362 14 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 15 vividha pUjA saMgraha kA. jazavaMtalAla-gi. zAha 16 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 365 17 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 18 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha 19 vividha pUjA saMgraha prakA. jazavaMtalAla-gi. zAha pA. 360 359 pA. 360 : 365 pA, 369 209 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. 418 naMdIzvara dvIpa pUjA 7-ba naM. 1 zrI laghu kSetra samAsa - pravartaka muni 2 zrI ladhu zetra samAsa - dharma vijayajI 3 zrI laghu kSetra samAsa - dharma vijayajI 4. vividha pUjA saMgraha 5. vividha pUjA saMgraha vividha pUjA saMgraha vividha pUjA saMgraha 8. vividha pUjA saMgraha pA. 419 pA. 403 pa. 404 pA. 407. pA. 414 pA. 416 210 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvatasvIkArAvatI mAnozrIvAsojasudhidijayAdavAyA) likhitAsvahastApAdIpavijayakavirAje kavirAja dIpavijayanA hastAkSara Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAThoDa rAjA mAnasiMha kavirAjanA haste dorAyeluM citra Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga - 2 prakaraNa racanAo prakaraNa : 8. stuti 9. caityavaMdana 10. sajhAya 11. caMda-guNAvalIno patra 12. vijayalakSmIsUri stutimALA 13. chaMda - AratI 14. gaNadhara devavaMdana 211 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakaraNa-8 (1) stuti (1) saMskRta sAhityamAM stotra racanA dvArA ISTadevanI stuti karIne emano mahimA darzAvavAmAM Ave che. stotra kAvyanI sAthe sAmya dharAvato stuti kAvya prakAra jaina sAhityamAM vadhu vikAsa pAmyo che. pratikramaNanI pavitra kriyA ne tapa pauSadhanI ArAdhanA jinadevadarzanamAM stutino prayoga vizeSa rIte thAya che. sAdhu kavioe vividha viSayo para stuti racanAo karIne sAhityane samRdhdha karyuM che. kavirAja dIpivijaye Saatizaya garbhita sAmAnya jina stutinI racanA karI che. A stutinI cAra kaDImAM bhagavAnanA cha atizayanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. kavie zrI zatruMjaya tiratha sAra" rAgamAM stutinI racanA karI che. * tIrthakara bhagavAnanA cotrIza atizaya hoya che. temAM janmathI cAra, karmakSayathI agiyAra ane devatAothI ogaNIsa ema 34 atizayavaMta bhagavAna kahevAya che. kavie pahelI gAthAmAM 2, bIjImAM 1, trIjImAM 1 ane cothImAM 2 ema cha atizayayukta stuti racI che. tIrthaMkara bhagavAnanA jIvanamAM dIkSA kalyANakanA prasaMganuM mahatva mokSamArganA sopAna samAna che. dIkSA prasaMge varSIdAna ApavAmAM Ave che. tyAre saudharmaindra akhUTa dhanasaMpatti bhUmimAM 212 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daTAyelI lAvIne pUrI pADe che. varSIdAnano prasaMga tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM hovAthI atizayarUpa gaNAya che. ane prabhu dAna Ape chatAM emanA hAthane zrama lAgato nathI. bIjo atizaya izAnendrano che. te potAnA devonA parivArane choDIne prabhu pAse chaDI dhAraNa karI dhyAnamagna banIne Ubho rahe che. te bIjo atizaya che. bhuvanapatidevonA adhikArI amarendra bhagavAnanA guNagAna gAIne mUThImAM Ave te karatAM vadhu bhuvanapati devonA nava nikAyanA 18 indro che. teo prabhunA varSIdAna samaye upasthita rahIne bharatakSetranA mAnavasamudAyane varSIdAna prasaMge padhArIne dAna grahaNa karavA mATe preraNA Ape che. potAnI zaktithI A kArya kare che. te cotho atizaya che. vANa baMtara ane vyaMtara devo potAnI zaktithI varSIdAna prasaMge AvelA strI purUSone pota potAnA sthAne pahoMcatA karavAmAM daivI sahAya kare che. A pAMcamA atizayanA prabhAvathI AvI sthiti thAya che. jyotiSI indra vidyAdharane prabhunA varSIdAnanA prasaMganA zubha zukanavaMtA samAcAra Ape che. te chaThTho atizaya che. A pramANe ahIM kavie bhagavAnanA dIkSA prasaMgane anulakSIne cAra nikAyanA devonI karaNIno ullekha karyo che. stutinAM lakSaNothI A racanA taddana judI ja che. ahIM cAra kaDImAM mAtra bhagavAnanA atizayanuM ja nirUpaNa che. cothI kaDInI chellI paMktimAM mahAvIra-svAmIno ullekha thayelo che. 213 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dIpavijaya virAja sneha, e ja atizaya varase sadeha vIra, jagatagurU maha" stutimAM rahelA vicArone vadhu spaSTa rIte javA mATe nIcenI noMdha pUrtirUpe ApavAmAM Ave che. tIrthakara bhagavAna gRhasthAvasthAno tyAga karIne dIkSA levA mATe prayANa kare che. tyAra pahelAM vArSIdAna Ape che. A dAnanA 6 atizaya nIce mujaba che. saudharmendra zakti sthApe eTale ke tIrthakara bhagavAna dAna detAM thAke nahI. izAnendra chaDIdhara banI Ubho rahe ane yAcaka pAse bhAgya pramANe mAgaNI karAve. amarendra - balIndra - A indro prabhunI muThImAMnA dhanane yAcakanI IcchA pramANe kare, bhuvanapati devo bharatakSetranA yAcakone upADI lAve. vANa vyaMtaradevo yAcakone emanA sthAne pAchA pahoMcADI de. jyotiSI devo - vidyAdharane prabhunA dAnanA samAcAra pahoMcADe che. (haMsaratnamaMjASA bhA-2 pA. 351) (2) mahAvIrasvAmInI thAya bhakti mArganI racanAomAM vividha viSayone sparzatI stuti racanAo thaI che. temAM tIrthakara bhagavAnanA jIvananA koI prasaMgane kendramAM rAkhIne paNa stuti racanA kavi dIpivijaye karI che. stuti cAra gAthAnI hoya che. kavie A stutimAM bhagavAna mahAvIranA sattAvIza bhavamAMthI 25mA naMdanamuninA bhavamAM karelI 214 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkRSTa tapanI ArAdhanAno prasaMga gUMthI lIdho che. teno saMdarbha kalpasUtranA cothA vyAkhyAnamAM Ave che. taduparAMta sattAvIza bhavanA stavanamAM paNa A mAhitI sthAna pAmelI che. - stutinI AraMbhanI paMkti joIe to "prabhubhava paccIzame naMdanamuni mahArAya" pahelI gAthAmAM naMdanamunie agiyAra lAkha eMsI hajAra chaso ne pIstAlIza mAsa khamaNanI tapazcaryA karI teno ullekha karyo che. bIjI gAthAmAM naMdanamunie vIzasthAnaka tapanI ArAdhanA karI hatI te sthAnakonI ane trIjI gAthAmAM muninA utkRSTatapanI ane anya guNo jevA ke muni mArgasAdhaka, tapanI zudhdhabhAvanA, samati, samatA, traNa guptiyukta, zratadhara vagere guNo naMdanamunino lAkSaNika paricaya ApIne tIrthaMkara nAmakarma upArjana karavAnI bhUmikA darzAve che. cothI gAthAmAM kavie naMdanamunie gurU poTTIlAcArya pAse dIkSA laIne eka lAkha varSa saMyama pALI AyuSya pUrNa thatAM dazamA prANAMta kalpa nAmanA devalokamAM utpanna thayA tema jaNAvyuM che. bhAvitIrthakaranA AtmAne vaMdana karatAM jayajayakAra thAya che evo bhAva kavie vyakta karyo che. stutinA baMdhAraNanuM ahIM anusaraNa thayeluM nathI. - trIjI gAthAmAM zratadhara zabdaprayoga dvArA jJAnanI stutino saMdarbha maLe che. 215 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre cothI gAthAmAM deva-devIno koI ullekha nathI. apavAda rUpa AvI stutio paNa jaina sAhityamAM maLI Ave che. TUMkamAM mahAvIra svAmInI stuti eTale naMdanamuninA rUpamAM bhavamAM emaNe karelI ArAdhanA ane urpojana kareluM tIrthakara nAmakarma. bhagavAna mahAvIranA pUrvajanmanuM prasaMgavarNana karIne emano mahimA gAvAmAM Avyo che. (saMdarbha- prAcIna kAvya mahodadhi bhA-ra-pA-301) (3) sAmAnya jina stuti kavie bhagavAnanA janma kalyANakane mitAkSarI vANImAM varNavyuM che. bhagavAnanA janma pachI chappana dikakumArIkAo merUparvata para emano janma mahotsava ujave che. tenuM anusaMdhAna A stutimAM thayeluM che. A stutimAM "puMDarIka maMDana pAye praNamije" e rAgano prayoga thayo che. kavinI A racanAmAM maMjulapadAvalIono samAveza thayelo che. kavie chappana dikakumArIkAo janmotsava vakhate zuM kArya kare che teno ullekha karyo che. kavi vIravijayajI kRta snAtra pUjAmAM paNa Avo ullekha maLI Ave che. bhagavAnano janma thAya eTale Indra ane devo tathA chappana dikakumArIkAo bhagavAnano janma mahotsava ujave evo emano AcAra che tenuM vizudhdha bhakti bhAvathI pAlana karIne svasthAne sidhAve che. IndranuM Asana kaMpavAthI deva-devIone bhagavAnanA janmanA samAcAra jANavA maLyA eTale sau koI potAnA AcAra pramANe 216 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmotsava mATe merUparvata para Ave che. prathama gAthAmAM deva-devIonuM Agamana, bIjAmAM chappana dikakumArIkAono saMdarbha trIjAmAM dikakumArIkAonuM kArya ane cothI gAthAmAM deva-devIo harSollAsapUrvaka janmAbhiSe ujavIne vidAya thAya che te viSe mAhitI ApavAmAM AvI che. bhUmi zudhdhi, phulano vIMjaNo banAvavo, kSIranIrathI kaLaza bharavA, prabhu sAme cAmara, dIpaka, darpaNa dharavo ane nAlacchedana karavuM vagere kriyAo devIo bhaktithI kare che teno trIjI gAthAmAM ullekha thayo che. prabhuno janma mahotsava ujavAyo tenA apUrva AnaMdanI abhivyakti karatAM kavi jaNAve che ke - prabhu guNa gAve nava nava tAne, nATakagIta umaMgejI; dIpavijaya kavirAja prabhujI, jIvajo koDI varijI." kavinI prabhu sAthe AtmIyatA eTalI vadhI che ke emanI bhaktimAM masta banIne aMte sahaja rIte udgAra nIkaLe che jIvajo koDI varIsajI." A stuti kavinI varNanakaLA ane saraLa racanAnA namUnArUpa che. samagra rIte avalokana karatAM eka camatkArapUrNa prasaMganuM varNana kavinA aMtaramAM rahelI prabhu bhaktinuM sUcana kare che. kavinI citrAMkana zailInuM udAharaNa ahIM jovA maLe che. 217 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa- 9 caityavaMdana (1) mahAvIra jina caityavaMdana caityavaMdanamAM devAdhideva tIrthaMkara bhagavAnano mitAkSarI vANImAM paricaya Apyo che. keTalAka kavioe caityavaMdananI racanAmAM bhagavAnanA jIvananA parama pAvanakArI prasaMgane vastu tarIke svIkAryo che. tenuM udAharaNa kavi dIpavijayanuM mahAvIra svAmInuM caityavaMdana che. bAra kaDInA caityavaMdanamAM kavie bhagavAna mahAvIra svAmInA dIkSA kalyANakanA prasaMge ApavAmAM AvatAM varSIdAnano mahimA varNavyo che. caityavaMdananA AraMbhanI kaDI nIce mujaba che. "bhoga karama kSINa jANIne, dIkSA samaya pIchANI, lokAMtIka AvI kahe, jayajaya jaya vANI nA saMyama avasara jANIne lokAMtikadevo prabhune saMyama mArge prayANa karavA preraNA kare che. he bhagavaMta ! Apa dIkSA aMgIkAra karIne dharmatIrtha pravartAvo. bhagavAna saMvatsarI dAna Ape che te vistArathI jaNAvavAmAM AvyuM che. kavinA zabdo che. - "lokAMtIka vANI suNI, vIra jagataguru dhIra varase varasI dAnane, savA pahora dIna tIra. 4 sonaiyo eMzI rati, mAtA pitA nija nAma sikkA traNe nAmanA jAco kaMcana dAma". pApA 218 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA dAnanI vigato ApatI kaDI joIe to ATha kroDane ATha lAkha, deve dAna prabhAta, varaha varaha vANI sadA, gupta zabda saMbhaLAta. hRAA tIna sonaiye eka zera, bAraso eka maNa jANo; nava hajAra maNa ekadAna, sonuM dAna pramANo. chA cAlIza maNanA mApanuM, gADuM eka bharAya, evA baso paccIzamAna, pratidina dAna devAya cheTA varasa divasanA sonaiyA, traNaso kroDa-aThyAsI, eMzI lAkha upara, saMkhyA eha prakAzI vAlA A rIte eka divasamAM ATaluM dAna ApavAmAM Ave che. ane te rIte eka varSanA dAnanI gaNatarI karavI. dAnanA che atizaya che. eTale te mujaba dAna Ape che. bhagavAna be hAthe be muThThI bharIne dAna Ape che. tyAre yAcakanA bhAgya pramANe dAna maLe che. bhagavAnanA varSIdAnano mahimA ane emano kevo tyAga che teno khyAla Ave che. samRdhdhi hovA chatAM tyAga karIne AtmAnA zAzvatA sukha mATe saMyama aMgIkAra kare che. parigrahamAMthI mukta thaIne dhana saMpattinI mamatA ne mAyAne choDIne AtmAnI apUrva saMpattine pAmavA mATe prayANa kare che. jaina dharmanI vizeSatA tyAgamAM che, rAgamAM nathI. bhagavAnanA varSIdAnano kSaNika vicAra karatAM saMsAranA lakSmInaMdanone potAnI pAmaratAno khyAla Ave tema che. vaLI saMpattinuM abhimAna paNa ogaLI jAya tevI bhagavAnanI dAnanI pravRttino paricaya emanA tyAgane 219 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavya banAve che. prasaMga varNana karatuM A caityavaMdana kavinI sIdhI sAdI vANIno namUno che. (2) mahAvIra svAmInuM caityavaMdana mahAvIra svAmInA caityavaMdanamAM kavie bhagavAnanA janmano prabhAva darzAvyo che. "nArakADapi modatte yasya kalyANa parvasu" A padano caityavaMdananI 6ThThI kaDImAM vistAra karyo che. TUMkamAM bhagavAnanA janmakalyANakanA prasaMgathI narakanA jIvo kSaNika sukhAnubhava kare che te darzAvIne prabhu mahAvIra svAmIno mahimA gAyo che. narakanA jIvonI vedanAno mitAkSarI paricaya ghaDIbharane mATe karUNa rasathI Adra banAve che. "sarva narakanA nArakI, mAMho mAMhe laDe dhAma, bhedana chedana duHkha ghaNAM, duSTakarma duHkhadAya." pAtA sAte narakamAM ajavALAM thayAM te mATe kavie vIjaLInA jhabakAranI upamAthI darzAvyuM che. "vIja jhabakInI pare, sAte naraka mojhAra; te samaye udyotathI, sahune hoya vicAra" pApA AvA prabhu mahAvIranuM zAsana ekavIsa hajAra varSa sudhI avicchinnapaNe cAlaze ane jIvo AtmakalyANa karI samati prApta karaze evo AzAvAda caityavaMdanamAM samAyelo che. 220 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 sajhAya jaina kAvya prakAromAM sakjhAyanuM sthAna stavana pachI vadhu noMdhapAtra AdaraNIya gaNAya che. sakjhAyamAM vairAgya bhAva kendra sthAne hovAthI AtmAbhimukha thavAnI, AtmanirIkSaNa dvArA satya pAmavAnI dhanyakSaNa prApta thAya che. sajhAya prakAranI racanAo sAdhu kavioe vipula pramANamAM karI che. enuM viSaya vastu paNa vaividhyapUrNa che. rAjA-mahArAjA zreSThionA jIvananA preraka prasaMgone sajhAyamAM gUMthI levAmAM Ave che. 1. gobhadra ane zAlIbhadranI sajhAya gobhadra zeTha ane zAlIbhadranI sajhAyamAM emanA jIvananA prasaMgonA Alekhana dvArA karmavAdano sidhdhAMta acaLa che. ane pratyeka mAnavane potAnA karma pramANe phaLa maLe che. A sajajhAyano viSaya cAra DhALamAM vaheMcAyelo che. prathama DhALamAM "devo" vizenA vicAra vyakta thayelA che. AraMbhanI kaDImAM A vigata spaSTa rIte pragaTa thayelI che. RNa mata karajo re mAnavI, deNuM moTI batAve; dIdhAM viNa chUTe nahi, kIje koTi upAyare. RNa. AThamI kaDImAM sakjhAyanA mukhya nAyaka gobhadra zeTha ane zAlIbhadrano mitAkSarI ullekha noMdhapAtra bane che. laheNuM zAlIbhadra zeThanuM, lIdhuM eke saMketare; gobhadra zeThe ApiyuM, peTI navANuM suheta re. RNAtA 221 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI DhALa - jaMbudvIpanA jayapura zaheramAM jayasena rAjA rAjya karato hato. A nagaramAM dhanadatta nAmano zeTha hato. tene sAta putro hatA. teo dharma karaNImAM apUrva zradhdhA rAkhatA hatA. koI bIjA nagaranA zeTha rAjapAla potAnA putra tejapAla sAthe dhaMdhArthe AvIne dhanada zeThane tyAM rahyA. zeTha dharmaparAyaNa hovAthI vepArane badale sAdharmikanA saMbaMdhathI bhakti karI. trIjI DhALa - tIrthano mahimA gAvAmAM Avyo che ane sthAvara jaMgama tIrthano ullekha thayelo che. tejapAlanI icchA tIrthayAtrA karIne jIvana saphaLa karavAnI che, teno nirdeza karavAmAM Avyo che. cothI DhALa - prasaMganI mahatvanI vigato pragaTa thayelI che. tejapAle dhanadatta zeTha pAsethI yAtrA nimitte agiyAra hajAra pAMcaso tetrIsa sonaiyA lIdhA ane kahyuM ke mArA khAte lakhajo. kamanasIbe tejapAla yAtrA karIne pAcho pharyo tyAre mArgamAM ja tenuM avasAna thayuM. aMtaramAM zubha bhAvanA hovAthI zubhagati thaI. dhanadatta zeTha marIne saMgama nAme govALa thayo. A bhavamAM munine khIra vahorAvI tyAre mananA zubha pariNAma ne pUjaya bhAva hovAthI zubha karmabaMdha karI maraNa pAmyo ne zAlIbhadra tarIke janma thayo. jayAre tejapAla e gobhadra zeTha thayo. Ama bane jaNa pitA-putra tarIke avataryA. tejapAle yAtrA nimitte lIdhelI rakama ApI na hatI. devuM rahI gayuM hatuM te gobhadra zeTha marIne devalokamAM gayA ane roja navANuM peTI dhana zAlIbhadrane ApatA hatA. Ama pUrva bhavanuM 222 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNa tejapAle cUkavyuM. karmanI gati kevI che te samajI zakAya tema che. aMtamAM kavie devuM nahi karavAnI ane lIdhuM hoya to pAchuM ApavAnI zikhAmaNa pratyakSa rIte jaNAvI che. samIkSA A sajhAyamAM vyavahAra zudhdhinI keTalIka mAhitI prApta thAya che. sukhamAM kadIye sUve nahi jehane che vera re; raNIyo ne vyabhicArI vaLI, ghaNuM bhUlyo vaLI zUrare 3 e pAMce rahe durbalA, rAta divasa lahe tApa re; dhanya dhanya munirAjane re, to pAMce saMtApare. 4 leNI rakama eka bhavamAM na ApIye to bIjA bhavamAM to ApavI ja paDe che. teno ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - eka bhave daza so bhave, lIye leNadAra teha re, deNadAra duHkhathI dIye, ehamAM nahiM saMdeha re pA vizvanuM jIvana rUpiyA para AdhAra rAkhe che. kavie vyavahAra jIvananA anubhavane vyakta karatAM jaNAvyuM, rUpiyo agiyAramo prANa che, kare loka sujANa; laIne pAchale navi dIye, tyAre duHkhe daza prANa re. mAdA dhanadatta zeThane tejapAlano saMbaMdha vepArano nahi paNa sAdharmikano hato. nahi vANotara zeTha nagai, dharama sagAi; mAtA pitA sagapaNa parivAra, vAra anaMtA huo avatAra." A saMsAramAM janma maraNa dvArA anaMtIvAra jIva mAtA - 223. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnA saMbaMdhathI joDAya che. paNa sAdharmikano saMbaMdha to mahAna puNyathI ja prApta thAya. kavie sAdharmikanA saMbaMdhano mahimA gAyo che. ekaja paMktimAM kavie tIrthanI vyAkhyA ApatAM jaNAvyuM che ke - "jehathI tarIke tethIja tIratha, tIratha jaga upagArI." jayAM javAthI AtmA pavitra banIne janma, jarA, mRtyu para vijaya meLave evI bhUmikA prApta thAya te manuSya janma saphaLa banAve te tIratha che. AvI tIrtha bhUmio manuSyane avarNanIya upakAra karanArI che. aneka AtmAo narabhava saphaLa karI zakyA che temAM tIrthabhUminA zubha palono prabhAva che. | tIrthanA be prakAra che. sthAvara ane jaMgama. kavie jaMgama tIrthanI sUci ApatAM arihaMta, gaNadhara, AcArya, upAdhyAya, sAdhu zrutakevalI, dazapUrvadharajJAnI bhagavaMta, caturvidha saMgha, ane jJAna dAtA guru-pravacana vagere jaMgama tIrtha che. A yAdI ApavAno hetu e che ke tejapAla tIrtha yAtrAe gayA tyAre A jaMgama tIrthanI apUrva harSollAsathI bhakti karI hatI. kavie sthAvara tIrthano ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - dhyAve thAvara tIrthane re tejapAla eka dhyAna re." sidhdhAcala giranArajI re, sametazikhara bahumAna re. bhaviyAM vaMdo tIratharAja zALA pAMca kalyANaka bhUmikA re, bahu munivara nirvANa re, pAdukA pratimA vaMdIe re, dekhI te ahIM kAla re. bhaviyAM vado tIratharAja rA 224 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothI DhALanI chellI kaDImAM kavie sajhAya pUrNa karatAM viSayano ullekha karIne racanA varSa darzAvyuM che. leNa deNA RNa upare re, varNayo e sajjAya re, saMvata aDhAra ekANuMe re, dipavijaya kavirAya re. bhaviyAM. pArA tIrthano mahimA bhagavatI sUtra TIkA ane vizeSAvazyaka sUtramAM maLI Ave che. dhanya dhanya munirAjane re, tajyo pAMca saMtApare, laIne pAchale navi dIye, tyAre duHkhe daza prANa re. gaDha gaDha maMdira re dIpe, mAnuM alakApurI e jhAMpe. ahIM kavie jayapuranA varNanamAM vividha maMdirono ullekha karIne alakApurI hoya tevo vicAra darzAvyo che temAM unmelA alaMkAra jovA maLe che. kavie saMsAra ane vyavahAranA tamAma saMbaMdho karatAM sarvazreSTha ane ati durlabha evo sAdharmikano saMbaMdha darzAvIne teno mahimA pragaTa karyo che. pUrva bhavamAM muni bhagavaMtane bhAvapUrvaka zubha pariNAmathI khIra vahorAvI hatI eTale puNyopArjananA phaLa svarUpe zAlibhadranA bhavamAM aDhaLaka saMpatti ne samRdhdhi prApta karI hatI. te kavie karma ane punarjanmanA sidhdhAMtano saMdarbha pUro pADIne RNa mukta thavA mATe vyavahAru temaja zAstrIya rIte upadeza Apyo che. zubha ke azubha karma udayamAM Ave ne te mujaba bhogavavAM paDe. vyavahAra zudhdhi mATe paNa A sajhAyanuM vastu upakAraka che. gobhadra ane zAlIbhadranA jIvananA prasaMga varNana dvArA rasika kathAno AsvAda karI zakAya che, (saMdarbha- prAcIna sakjhAya mahodadhi bhA.ra pA. 158) 225 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAya vizeSa. stuti taraMgiNImAM mAnadevasUrinI sajhAyano saMcaya thayelo che. A racanAmAM paTTAvalInA bIjA ullAsanI 10mI DhALamAM mAnadevasUrinuM vRttAMta che. tene sajhAyarUpe pasaMda karIne uparokta pustakamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. Aja rIte rohiNInuM vRttAMta trIjA ullAsanI 33mI DhALamAM che. te paNa rohiNI stavana tarIke svataMtra rIte stuti taraMgiNImAM sthAna pAmyuM che. mAnadevasUrinuM vRttAMta sajhAya svarUpe pragaTa thayuM che. teno hetu jina zAsananI prabhAvanA ane emanI sAdhanA cAritra dharmanA pAlananI vizudhdha bhAvanA pragaTa thAya che. vairAgya bhAva e cAritra grahaNa karavA ne temAM sthira thavA AlaMbana rUpa che. eTale sAdhu jIvanamAM vairAgya poSaka kriyA ane jJAnano samanvaya sadhAyelo hoya che. "tyAga na Take vairAgya vinA" evI akhAnI ukti adhyAtma mArganA pravAsIone mATe ciMtana, manana ne AcaraNarUpa bane che. 2. municaMdanAnI sajhAya : A sajajhAyanI 9 kaDImAM mukhyatve sAdhu jIvanano mahimA gAvAmAM Avyo che. temAM pUrve thaI gayelA muni bhagavaMtono nAmollekha karIne saMyamadhara mahAtmAone bhAvapUrvaka vaMdanA karavAmAM AvI che. AraMbhanI paMkti nIce mujaba che. "zrI munirAja vaMdanA nita karIe, - 226 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAM re tapasI munivara anusarIye". kaviecaumAsI pAraNuM Ave e dezIno prayoga karIne kAvyane anurUpa laya sidhdha karyo che. muni jIvanamAM tapanI sAdhanA karavAmAM Ave che. jenAthI bhavasamudrano pAra pAmI zakAya che. muni samatAbhAva rAkhanArA hoya che. kavi jaNAve che ke "niMdaka pUjaka upare samabhAve, hAM re pUjaka para rAga na Ave;" parA muni jIvanano paricaya ApatAM kavi jaNAve che ke teo kaMcana -kAminInA tyAgI hoya che. krodha, mAna, mAyA, lobhanI cokaDI ane tenA traNa bheda anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya pratyAkhyAna e traNa bheTavALA kaSAyanA tyAgI hoya che. 42 doSa rahita nirdoSa gocarI grahaNa karavI, caraNa karaNAnuyoganA pAlaka vagere guNa yukta munirAja hoya che. muni jIvanamAM A rIte AtmAnI vizudhdhi mATeno puruSArtha karavAmAM Ave che. vaLI sAdhu cAra kaSAyanA cAra bhedathI 16 thAya ane nava nokaSAya ema paccIsa bhedanA tyAgI saMjaya rasanA dariyA ane jina zAsananA prabhAvaka kahyA che. kavie pUrve ArAdhaka muniono daSTAMta rUpe jaNAvIne muni jIvanamAM preraNA maLe teno saMdarbha ApatAM jaNAvyuM che ke hAM re citra saMbhUtine vaLI harikezI hAM re anAthI muni zubhalezI hAM re gautama gaNadhara vaLI kezI hAM re beunA aNagAra zrI dA 227 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazacakrI, pratyeka budhdhane jaga jANe hAM re namirAjane Indra sanmAne hAM re uttarAdhyayane te vakhANe hAM re zrI dazArNabhadra zrI. chA aMte kavi jaNAve che ke AvA guNAlaMkAra yukta vratadhArI saMyamapAlaka munine vaMdanA karavAthI ke guNagAna gAvAthI jIvana vikAsanI sAcI dizA ughaDe che ne AtmakalyANanA mArgamAM pravRtta thavAya che. mAnavabhavano sAra muni vaMdanA, guNagAna gAvAM ane emanA saMyamanI paramocce zubha bhAvanA bhAvavI eja ISTa kavie pUrvanA muniono saMdarbha uttarAdhyayana sUtramAMthI darzAvyo che. atyAnuprAsanI yojanAthI A sakjhAya layabadhdha banIne muni vaMdanAno mahimA darzAve che. municaMdanAnI sajhAya eTale muni jIvanano paricaya ane pUrve thaI gayelA puNyazloka muniono ullekha je sarva koIne mATe saMyama jIvananAM preraka saMsmaraNo dvArA munidharmano mahimA pragaTa kare che. muni vaMdanAnI sakjhAya eTale bhAratIya saMskRtimAM je tyAganI paraMparA che ke mArganA jemAMthI mokSa meLavI zakAya evA mokSa mArganA puruSArthanI sAdhanAno zAzvata rAjamArga. zabdothI guNagAna gAI zakAya nahi evA tyAgI ne gItArtha gunA upakArano badalo paNa vALI nA zakAya tevA munione vaMdana karIne pAvana thaIe. (saMdarbha - uttama sajhAyamALA-pA. 22) 2 28 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) roTInI sajhAya. roTI - roTalAnI sajhA e nAmathI sakjhAya mALA ane anya sajhAyanI yAdImAM kavirAja nI namUnedAra racanA prApta thAya che. phArbasa traimAsikamAM zrI dIpavijayajInAM be kAvya "rUpiyA nI sajhAya ane bhAta pANInuM parabhAtIyuM' e zIrSaka heThaLa pragaTa thayela che. paMDita bahecaradAsa jI. dozIe A kRtine I.sa. 1936nA okTo-DIsembaranA aMkamAM devanAgarI lipimAM chapAvI hatI. (pA. 265) kausamAM roTInI kavitA zabdo mUkyA che. saMyama jIvananA ArAdhaka sAdhu bhagavaMtone sukha zAtA pUchavA mATe icchAkAra sUtrano upayoga thAya che. temAM bhAta pANIno lAbha dezojI' evo pATha Ave che. teno artha e che ke sAdhu bhagavaMta gocarI (AhAra) ane pANIno zrAvakone lAbha Ape che. A kriyA "vahoravuM e arthamAM samajavAmAM Ave che. sAdhune bhAta pANI vahorAvavAM e supAtra dAna che. bhAta eTale (Rice) e pUrNa AhAra che. sAdhune nirdoSa gocarI meLavavA mATe game te sthAne jAya to avazya bhAta to maLe ja. temAM koI bAdha Avato nathI. e daSTie "bhAta' zabda prayojAyo hoya ema lAge che. pachI artha vistAra thatAM temAM sAdhune yogya AhAra karavA lAyaka padArthono samAveza thAya che. - kavie 12 kaDInI kRtimAM udarapUrti mATe roTalAnI anivArya AvazyaktAnI mAhitInI sAthe rUSabhadeva bhagavAnane AhAra na maLyo ane bhagavAna mahAvIre ghora tapazcaryA karI teno daSTAMta rUpe ullekha karyo che. sajhAya mALAnA pustakamAM A 229 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti 11 kaDImAM che. jyAre phArbasa traimAsikamAM 12 kaDI che. chatrapati pAsAha, cAmara chatra dhAre, ghaDI thAye solamIne, aMga thAye gaLiyAM. sAA uparokta kaDI paMDita bahecaradAsanI saMpAdita kRtimAM maLe che. "sarava bAtabAtameM pratyakSa deva roTI" A paMktinuM pAThAMtara bAtane badale "deva devame" ema maLI Ave che. vAtavAta ane devadeva zabda prayogonA arthamAM ghaNo taphAvata che. deva-deva zabda prayoga anna deva evA saMdarbhamAM hovAno saMbhava che.jyAre vAta vAtamAM no artha ghaDI ghaDI bhojana - roTInI ciMtA thAya che. bhUkha sahana thAya nahi ne roTI mATe talapApaDa thAya ema samajI zakAya che. khuda tIrthakara bhagavAna, munirAja, zeTha, zAhukAra, cakravartI vAsudeva ane chatrapati rAjA vagere paNa "ghaDI thAya solamIne aMga thAya gaLiyAM" ahIM soLa ghaDIno samaya eTale sUryodayathI 6-24 miniTe purimAM paccakhANa thAya ema samajavAnuM che. prAyaH pUrvakAlIna sAdhuo ekAsaNuM ke AyaMbila kare to purimanA paccakhANathI karatA hatA te daSTie A samaya darzAvyo che. jo ke zeTha, rAjA, cakravartI ke vAsudevane mATe A samayano koI saMdarbha nathI. chatAM A badhA ja "roTI mATe tatparatA batAve che. roTInA samaye sudhAne kAraNe gALiyA baLada samAna DhIlA thaI javAya che e sau koInA anubhavanI vAta che. saMyama jIvanamAM 22 pariSaha sahana karavA paDe che. temAM 230 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama sudhA pariSaha che. roTIno prabhAva to evo che ke game tevuM mAnapAna maLe paNa bhUkha lAgI hoya to te paNa nirasa banI jAya kavie "bAvAjI' mATe nisnehI zabda prayoga karIne jaNAvyuM che. bAvAjI bhasma lagAvIne pharatA hoya to paNa bhUkha lAge eTale tene zAMta karavA prayatna kare che. TUMkamAM bhUkhanA nivAraNa mATe mAnavo ane tiryaco paNa puruSArtha kare che. kavinI abhivyaktinuM kalAtmaka udAharaNa joie to - dhyAna dhare nAsikA Dabaka mAlA moTI ghaDI thAye solamI to yAda Ave roTI" pATA sarva kAmakAjamAM saphaLatA tyAre ja maLe ke peTamAM roTalA paDe. vyavahAra jIvanamAM roTalAnuM mahatva batAvyA pachI tapazcaryA dvArA AhAra saMjJA para vijaya meLavavAnA saMdarbhamAM Adi tIrthaMkara rUSabhadeva ane carama tIrthakara zrI mahAvIra svAmInI tapazcaryAno ullekha karyo che. rUSabhadeva bhagavAne eka varSa sudhI AhAra vinA calAvyuM. mahAvIra svAmI bhagavAne cha mAsanI tapazcaryA karI. kavi mahA tapasvI bhagavaMtanuM smaraNa karIne tapanuM AlaMbana levAnuM parokSa rIte sUcana kare che. dIpavijaya kavirAja pote je tapazcaryA karatA hatA teno chellI kaDImAM ullekha thayelo che. dIpavijaya kavirAja aDhI dhIpa rAje chaThTha, aTTama, mAsa pAsa dhIra muni gAje 1rA 231 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roTInI sajhAyano kendravartI vicAra to tapanA AcaraNa dvArA anAdikALathI A jIvane AhAra saMjJA vaLagI che tenAthI mukta thavAno che. vividha viSayonI sakjhAyo racAI che. temAM A viSaya sarva sAdhAraNa janatAne vadhu hadayasparzI bane che. sIdhI sAdI vANImAM kavie suMdara AkarSaka gIta racanA karI che. vaLI temAM 8 kaDI sudhI "ghaDI thAye solamI" nI punarUkti bhojananI anivAryatAnI smRti tAjI karAve che. - kavinI lpanA zaktie sau koIne roTInA praznamAM samAvI lIdhA che. anaMta puNya rAzi bhegI thAya, cakravartI thAya, rAjA hoya, cAmara, chatra, dharAvatA hoya to paNa sudhAnI pIDA to sarve koIne satAve che. sajhAyane anurUpa AhAra tyAga - aNAhArI pada mATeno mULabhUta vicAra pragaTa karyo che. chellI kaDImAM "aDhI bIpa" zabda no artha aDhI dvIpano samajavAno che. (saMdarbha phArbasa traimAsika. 1936 aMka okaTo-DIse. pA.265) 4. rUpiyAnI sAya : sakjhAyanA viSayonI vividhatAno vicAra karatAM kavionI vastu pasaMdagInI kalpanA AnaMdadAyaka ne vismayakAraka lAge che. dIpavijaya kavirAje rUpiyAnI sajajhAyanI racanA karI che. paisA ke rUpiyA vagara eka DagaluM paNa na bharAya. saMsAranA vyavahAramAM paiso kendra sthAne che. A viSaya kendramAM rAkhIne kavie vyavahAra jIvanamAM rUpiyAnI bolabAlA sAthe saMpattino sadbhaya sukRtamAM karavA mATe suprasidhdha dAnavIra vastupAla ane 23ra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tejapAlano ullekha karyo che. agiyAra kaDInI A sakjhAyamAM lakSmInI mamatA na rAkhatAM dAnamAM kharca karavAno parokSa rIte ullekha thayelo che. AraMbhanI kaDI nIce mujaba che. deza mulakane paragaNe, hakama hukama karata chaDIdAra comadAra ubhalI, cAmara chatra dharata. rUpiyAnI zobhAre zI kahuM vA gharanA AMgaNe hAthI ghoDA sonA rUpAnA sAjathI zobhe che. pAlakhI ne ratha upara ghugharIyo ghamake che. sevako svAmIno hukama svIkArIne doDadhAma kare che. kavie vaibhavanuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke - uMcA maMdira mALiyAM, khIjalIyANA che goLa | gAdI takiyA re DhAliyA, beThA mANe che moja. pAkA kharace vApare khaMtazuM, aDhaLaka denA re dAna Avo padhAro jI sahu kare, lADakavAyAnA mAna pApA 1 vivAha prasaMge ThAThathI thAya, saMghapati nAma maLe, saMghanI nIkaLe, A badhuM zeThanI kRpAthI thAya che. "nANA vagarano nAthIyo nANe nAthAlAla" jevI kahevata anusAra nANAM vagara gAMgalo kahevAya ane nANAM hoya to gaMgajI zeTha kahevAya. A che rUpiyAno ajaba gajabano prabhAva. kavie vastupAla tejapAla bhAIono ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - 233 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrAma sonI re vApare, mahoro chatrIsa hajAra, vastupAla tejapAla ujalA, sahu bhAInA upakAra. rUpi. paTA mammaNa zeThanuM daSTAMta ApatAM kavi jaNAve che ke - pAmI kharace nahIM lobhIyA, saMce bahoLIre Atha, mammaNa sarIkhA re prANIyA, jAze ghasata hAtha re lalA rUpiyAno prabhAva darzAvIne aMte marmabhedaka vANImAM kavi jaNAve che ke - "jinapati gaNapati Ima kahe, jIvane che dazaprANa; rUpiyA zeThajIne jaga kare, e agiyAramAM prANa. rUpi. 10 sakjhAyamAM vairAgya bhAva koIne koI rIte rahelo hoya che. ahIM spaSTa rIte evo bhAva nathI, chatAM dhana pratyeno moha na rAkhatAM sukRtamAM vyaya karI, tyAga-bhAva, parigrahathI mukta thavAnI bhAvanA garbhita rIte vyakta thayelI che. parigraha ane mamatA eja bhavabhramaNa karAve che. eTale AvI tyAga bhAvanA AdhyAtmika sAdhanAno mULabhUta pAyo che ema phalita thAya che. pratikramaNanI kriyAne aMte sAdhuo madhura kaMThe sAkjhAya gAya che, ane zrAvako zravaNa kare che. lakSmI pAchaLa mAnavajanma veDaphI nAkhanArAne upadezAtmaka vicAro preraka nIvaDe tema che. samAjamAM lakSmIno prabhAva darzAvIne kSaNika AvA lakSmInaMdanone saMtoSa thAya paNa aMte to te nAzavaMta che. ane tenI mamatA na rAkhavI eja kendrastha vicAra pragaTa thAya che." rUpiyo agiyAramo prApya che. daza prANa manuSyane hoya che. pAMca Indriya, mana, vacana ane kAyAno yoga, zvAsozvAsa ane 234. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSya ema daza prANa jIvane hoya che. tyAra pachI rUpiyo e agiyAramo prApya che. evo kaTAkSa karyo che. ' | (saMdarbha- phArbasa traimAsika -varSa 1936- aMka okToDIsembara - pA. ra64) (5) thAvaccA putranI sajhAya zatruMjaya laghukalpamAM thAvasyA putrano ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - thAvasyA suya selyAya, muNiNovi taha rAmamuNi, bharato dasaraha puro sidhdhA, vaMdAmi setuMje. pApA thAvaccA putra (eka hajAra sAthe) zuka parivrAjaka, muni (eka hajAra sAthe) selaga muni (pAMcaso muni sAthe) ane rAmacaMdra (dazaratha rAjAnA putra) traNa karoDa munio sAthe zatruMjaya upara sidhdhipadane pAmyA che. temane huM vaMdana karuM chuM. dvArikA nagarInI sArthavAhI thAvagyAno putra mAtAnA nAma parathI tenuM nAma thAvagyA rAkhavAmAM AvyuM eTale thAvastrAputra nAmathI prasidhdha thayo hato. tene batrIsa kanyAo sAthe lagna karyA hatAM. saMsAranA sukhamAM rAcato thAvaccA putra eka divasa jUnAgaDhanA naMdanavanamAM ne manAtha bhagavAnanI padharAmaNI thaI jANIne emanI divya vANIne prabhAvathI te pratibodha pAmyo, ane sarva virati dharma prabhu pAse apUrva ullAsathI aMgIkAra karI vrata pAlana karavA lAgyo. te daramyAna zukaparivrAjakane thAvasyA putre upadeza ApIne pratibodha karyo. parivrAjake potAnA badhA ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSA aMgIkAra karI. thAvaccA putre 235 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAno aMtakALa najIka jANIne zatruMjaya para eka mahinAnuM anazana karI zubha bhAvamAM lIna banI karma khapAvI kevaLajJAna prApta karI mokSe gayA. A pUrvabhUmikAno saMdarbhadhAvasyAkumAranI sajhAyamAM rahelo che. sakjhAya eTale AtmAbhimukha thavA mATenA mArgamAM upakAraka svAdhyAyarUpa kAvya racanA. teno kendravartI vicAra tyAga ane vairAgyano hoya che. eTale tenA dvArA vairAgyanI puSTi thatAM mumukSuone pote svIkArelA mArgamAM ullAsanI mAtrA vadhatAM caDhatA pariNAme saMyama jIvananI ArAdhanAmAM AgaLa vadhe che. thAvaccakumAranI sakjhAya eka rIte vicAra karatAM padyamAM caritranuM nirUpaNa thayeluM hoya tevI che tema chatAM temAM mAtA ane putra vacceno vArtAlApa bharapura vairAgyanuM sUcana kare che. thAvagyAkumAra zA mATe dIkSA levA taiyAra thAya che ane mAtA thAvaccA putrane saMsAramAM rahevA mATe pralobhana Ape che. AvI saMgharSamaya paristhitImAMthI thAvagyAno vijaya thAya che. A sajhAyanI moTI sidhdhi che. thAvaccanI kathA e mAtra kathA ja nathI paNa temAM saMsAra jIvana, nemanAtha bhagavAnanI vANIno prabhAva, dIkSAnI bhAvanA ane tenA anusaraNa dvArA, rasika kathA dvArA, tyAga ane vairAgyanA rAjamArga dvArA mokSa sukha maLe che evA zAzvata vicAranuM nirUpaNa thayuM che. kavie nAnakaDA vArtAlApa - saMvAda dvArA kalAtmaktAno paricaya karAvyo che. AraMbhanI kaDI joie to - zrI AdIzvarane pAya praNAma karI, vaLI namI nijaguru pAyojI, 236 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAvagyAno naMdana gAIe, nAme navanidhi thAyajI. bhAve padhAro re thAvagyA muni. nA ekavAra jUnAgaDhanA naMdanavanamAM ne manAtha bhagavAna padhAryA hatA e jANIne thAvagyA kumAra dezanA sAMbhaLavA jAya che ane pratibodha pAme che. kavinA zabdo che. vANI suNIne mana vairAgIyo, thAvasyA nija geTejI, tihAMthI AvIne mAyane pAya paDyo, mAta suno sasahajI. bhA. dA e saMsAra asArato jANIe, anumati dyo morI mAtAjI, jima huM saMyama mArga AcaruM, kSaNa lAkheNI jAyajI. bhA. chA ahIM saMgharSanuM bIja che. mAtA ane putra vacce vArtAlApa thAya che. mAtA saMsAra sukhanuM tarapheNa karatAM jaNAve che ke - vayaNa suNIne haiDe DahaDahI AMsuDAM ubharAyojI, saMjama mArga beTA dohilo, tuM che kumaLI kAyojI. bhA. 18 putranI saMyama nI icchA jANI citta karUNAthI ubharAI AMsu sAravA lAge che. putra pratyenA rAganI sAthe kaThIna saMjama mArganI cetavaNI ApatAM mAtAnAM vacana suNIne thAvasyA pratyuttara ApatAM jaNAve che ke tana dhana jobana e kAramuM, jANo supana jaMjAlojI" mAtA bALakane saMyama jIvananI kaThinatAno paricaya karAvatAM kahe che ke - 237 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI jI karato re dinakara Athame, kima khamazo TuMkArojI, khINa khINa bhojana kuNae pUchaze, sarasa nirasa vaLI AhArajI. bhA. 11aaaa - bhojana pANInI takalIpha, vanavagaDAnI vATa, khulle page vihAra karavo ema kahIne mAtA jaNAve che ke "jaba lage jIvuM re suNa morA, nAnaDA, ma karIza vratanI vAtojI" thAvagyAkumAra mAtAne pratyuttara ApatAM jaNAve che ke "DAbhaaNI jaLa caMcala AukhuM, khIName viNasI jAejI" ane aMte mAtAnI anumati laIne 1000 kumAro sAthe dIkSA laI prabhunI anumatithI zatruMjaya para anazana karI sidhdhigatine pAmyA. prAsAdika zailImAM madhura padAvalIo dvArA thAvaccakumAranA jIvanano sakjhAyamAM paricaya karAvIne rasika kathA dvArA AtmajAgRti mATe vairAgya bhAvanAnuM nirUpaNa thayeluM che. (saMdarbha- sajhAyamALA- saMpA. paMDita maphatalAla jhaveracaMdapA- 79) Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 11 patrano prAraMbha caMdarAjA ane guNAvalIno patra : rUSabhadeva bhagavAnanI stutithI thayo che. svasti zrI AbhApurI nivAsI paTarANI guNAvalI. zrI vimaLApurathI likhitaMga caMda narezanA hitakArI ArzIvAda vAMcazojI. tamArA kuzaLatAnA samAcAra paradezamAM to patra dvArA maLe tema che. rUbarU maLI zakAtuM nathI. eka samAcAra che ke ahIM sUraja kuMDamAM maMgaLamALA che. A vadhAI jANIne jo prema hoya to ati AnaMda thaze. caMdarAjAne guNAvalI harapaLa ne harakSaNa sneha mRtipaTa para Ave che. tenI abhivyakti karatAM kavi nIce mujaba jaNAve che - "tuma sanna guNa sAMbharejI, kSaNa kSaNamAM so vAra, paNa te dina navi vIsarejI, kaNeranI kAMba be cAra. . (8) tuM sAsune AdhIna thaI gaI che te jANIne mAruM mana atyaMta dIna banI gayuM che. paNa temAM tAro koI doSa nathI. A saMsAramAM strI vize ghaNI vAto kahevAya che. strI koInI thatI nathI. strIyA caritam puruSamya bhAgyam brahmADapi na jAnAti che A uktinA samarthanamAM kavinI nIcenI paMktio noMdhapAtra che.. "satA vece kaMtane jI, haNe vAgha ne cora; bIe bIlADInI AMkhathIjI, ehavI nArI niThora. 11 cAle vAMkI daSTithIja, manamAM navanavA saMcajI; e lakSaNa vyabhicArInAMjI, paMDita bole prapaMca. 1rA 239 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka samajAve nayaNathIjI, eka samajAve hAtha; eha cAritra nArI taNAMjI, jANe che zrI jaganAtha. 13 AkAze tArA gaNe che jI, toLe sAyara nIra; paNa strI caritra na kahI zakejI, suragurU sarikho dhIra. 14nA kapaTI niHsnehI kahIjI, vaLI te nArI sarva: Idra caMdrane bhoLavyAjI, ApaNa karIe zo garva. 1paNA nadI nIra bhUja baLe tarejI, kahevAya che re anAtha; eka viSayane kAraNe jI, haNe kaMtane nija hAtha. 16 gAmamAM bIhe zvAnathIjI, vanamAM jhAle che vAgha; nAse doraDuM dekhInejI, pakaDe phaNidhara nAga; 17 bhartuharI rAjA valIjI, vikramarAya mahAbhAga; te sarakhA nArI taNAjI, kadiya na pAmyA tAga. 18 strI caritra nirUpaNa karatI udayaratnanI sakjhAyano saMdarbha caMdarAjAnA patramAM strI viSayaka vicAro vyakta thayA che. tenI sAthe sAmya dharAve che. "abaLA ehavuM nAma dharAve, sabaLAne samajAve re, harihara brahmA puraMdara sarikhA, te paNa dAsa kahAve re. mArA eka narane AMkhe samajAve, bIjA zuM bole karArI re, trIjA zuM karma kare taka joI, cotho citta mojhArI re. AvA vyasana vilubdhi jae vimAsI, ghaTanA ghaTatI vAte re, paradezI muMjanI pare joi, maLajo eha saMgAte re. 4 jAMga cIrIne mAMsa khavaDAvyuM, to paNa na thaI tehanI re, mukhanI mIThI dIlanI jAThI, kAminI na hoya kehanI re. jApA 240 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pagale pagale mana lalacAve, zvAso zvAsanI judI re, garaja paDe tyAre ghelI thAe, kAma sare jAya kUdI re. padA karaNI ehanI na kahI na jAe, kAminI taNI gati nyArI re, gAyuM ehanuM je nara gAze, teNe sadgati hArI re. chA lAkha vAte lalacAve laMpaTa, virUI ne viSanI kayArI re, ehanA pAsamAM je nara paDIyA, te hAryA jama vArI re. 8 koDI jatana karI koI rAkhe, mAninI mahela majhArI re. to paNa tene sUtAM vece, ghaDI na rahe dhUtArI re. bhalA nArI viSenA AvA vicAro darzAvIne caMdarAjA ema kahe che ke tuM AvI nathI. mArI to tArA pratye sAcI prIta hatI. tuM ja badalAI gaI che. tane sAsu vahAlI che eTale emanI sAthe mahAlaje. kavi jaNAve che ke - "to vahune sAsu maLIjI mokale hAlo cheka" tAro koI doSa nathI, bhAgyamAM je thavAnuM hatuM te thayuM che, te thaze e kavinI abhivyaktimAM kaTAkSa che. kAgaLa nAno che. paNa hitakArI vacano ghaNAM che te kevI rIte lakhI zakAya ? kavie madhyakAlIna paraMparAmAM samasyAno prayoga thato hato tenuM anusaraNa karIne samasyA dvArA guNAvalI pratyeno praNaya darzAvyo che. "ghaunI pahelAM nIpajejI, pILuM tarUvara tAsa, pahelI cothI mAtAjI, te che tuM mArI pAsa" gu. 25 241 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A samasyAno javAba "jIva' che. do nArI jAti zAmaLAjI, pANI mAMhe vasaMta, te tuja sajjana dekhavAjI, aLajo ati dharaMta" gu. 26 A samasyAno "uttara' AMkhanI kIkI che. "maTha mAMhe tApasa vasejI, vice dIje jIkAra, tuma ama evI prItaDIjI; jANe che kiratAra." Ano uttara majITha che. gu. 27 "sAta pAMcane teramAMjI, meLavajo doI cAra lagAra." Ano javAba "ekatrIza' che. gu. 28 (mANasa) A cAra samasyAno artha vicArajo eTale atyaMta harSa thaze - praNaya bhAvanA paNa vRdhdhi pAmaze. madhyakAlIna lokavArtApadyavArtAmAM AvatI samasyA pUrtino saMdarbha che. premanA saMbaMdhamAM patra lakhyA pachI pratyuttaranI tIvra abhIpsA hoya che, tenuM nirUpaNa karatAM kavi jaNAve che ke - kAgaLa vAMcI ehavA jI. lakhajo turata javAba sAsune na jaNAvazojI, jo hoya DahApaNa ApazuM. 30 A patranI vAta sAsune na jaNAvavAnuM sUcana karavAmAM AvyuM che. catura strI A vAta gupta rAkhe. vyavahAra jIvanamAM paNa gupta rAkhavA jevI vAto pragaTa na thAya te mATe caturAI vAparavI paDe che. teno ahIM nirdeza karyo che. patranA aMte kavi jaNAve che ke"INi pare caMda naresarejI, lakhiyA lekha zrIkAra, dipavijaya kahe sAMbhaLojI, AgaLa vAta rasALa." ga. 32 242 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa vAta rasALa karIne pratyuttaranuM sUcana kare che. guNAvalI rANI likhita patra : A patranA prAraMbhanAM traNa duhAmAM sarasvatI devInI bhAvapUrvaka stuti karIne guNAvalI caMda rAjAnA patrano pratyuttara pAThave che. sarasvatInuM zabdacitra nIce mujaba AlekhAyeluM che. "zrI varadA jagadaMbikA, zAradA mAta dayALa, suranara jasa sevA kare, vANI jAsa rasALa. (1) tribhuvanameM kIrati sadA, vAhana haMsa suvAra, jaDa budhdhi palava kiyA, bahu paMDita kavirAya. (2) pustaka viNA kara dhare zrI aMjArI khAsa. kAzamIra bharUaccameM, tehano ThAma nivAsa." (3) svasti zrI vimaLApura birAjamAna vIrasena rAjAnA kuLa dIpaka rAjarAjezvara caMdanareza vahAlAjInuM saMbodhana vizeSaNa yukta kavinI zailIno namUno che. A patra premapUrvaka vAMcazojI. dAsI rANI guNAvalInA salAma. tamArI kuzaLatAno patra lakhajo. tame mArA para kRpA karIne samAcAra darzAvato patra lakhI sevaka giradhara sAthe molyo che te mane hAthohAtha maLI gayo che. svAmIno patra maLyAno pratibhAva darzAvatAM kavi jaNAve che ke - "vahAlAno kAgaLa dekhIne TaLIyA duHkhanA vRMda re piyune maLavA jeTalo upanyo che ANaMda re. vAM- 6 243 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "soLa varasanA viyoganuM pragaTyuM duHkha apAra re kAgaLa vAMcatAM vAMcatAM cAlI che AMsunI dhAra re." vAM-8 premIonI viyogAvasthAnI svAbhAvika sthitinuM nirUpaNa thayuM che. patra dvArA harSa ane AMsu ema baMnnenI anubhUti e premIonA AnaMdanI anerI rIta che. bhAgyamAM je lakhyuM hoya te thAya che. tame mArA avaguNa joIne je lakhyuM che te huM svIkAru chuM. tamArI cAra samasyA samajI zakI chuM teno artha vicAratAM manamAM apAra harSa thAya che. kavie dRSTAMta alaMkAra dvArA guNAvalInA avaguNano ullekha karyo che. huM to avaguNanI bharI, avaguNa gADAM lAkha re, jima koI vAyunA jogathI, bagaDI AMbA sAkhare." vAM- 12 Apa sAgara samAna gaMbhIra cho. vividha daSTAMto dvArA svAmInI mahattA darzAvatAM kavi jaNAve che ke - "muja avaguNa jotAM thakAM, nAve tamane mahera re; paNa girUA gaMbhIra cho, jevI sAyara lahera re. vAM-13 girUA saheje guNa kare, kaMtama kAraNa jANa re; jaLa sIMcI sarovara bhare, megha na mAge dANa re. vAM-14 patthara mAre che tehane, phaLa Ape che aMba re; tima tuma sarikhA sAhibA, girUA guNanI laMba re vAM-15 kApe caMdana tehane Ape che sugaMdha apAra re; muja avaguNa nANyA hiye dhanya dhanya tuma avatAra re. 244 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNAvaLI sAsunA vacana para vizvAsa mUkIne chetarAI gaI che. teno ullekha 19mI kaDImAM thayo che. "meM AgaLathI lahI nahI, sAsu evI nAtha re; ApI gAMThanI khIcaDI, jAvuM ghelAnI sAtha re. vA-19 guNavAlIno pazcAtApa bhAvavAhI zabdomAM vyakta thayo che. "hAruM karyuM mujane naDyuM, ADuM AvyuM koI re, coranI mAtA koThImAM, mukha ghAlI jima roya re. vAM-25 pastAvo zo karavo have, kahyuM kAMI na jAya re, pANI pI ghara pUchatAM, lokomAM hAMzI thAya re ! vAM-ra6 je kAMI bhAvI bhAvamAM, je vidhi lakhiyA lekha re, te savi bhogavavA paDe, tihAM nahI mIna ne mekha re. vAM-17 sAsune kahevarAvajo, ihAM AvyAno bhAva re; pache jehavA pAsA paDe, tehavA khelIza dAva re. vAM-31 guNAvalI aMte jaNAve che ke mArA avaguNone khArA pANImAM nAkhajo ane dAsI tarIke mane gaNajo. pharIthI patra lakhazo ane darzana Apajo. tamArA zarIranuM jatana rakSaNa karajo. caMdarAjAnI cAra samasyA guNAvalI samajI gaI. guNAvalI pratyuttara pAThavatI vakhate chelle eka samasyA lakhe che te paNa teNInA mananI IcchA pragaTa kare che. "rAdhA pati ke kara vase, paMca ja akSara lejo re prathama akSara dUra karI vadhe te mujane dejo re." vAM-35 Ama guNAvalI caMdarAjAne patra mokale che. ane emanI 245 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA phaLIbhUta thaze. uparokta samasyAno artha "sudarazana' che prathama akSara "su" kADhI nAkhatAM "darazana' zabda rahyo teno artha milana' ema guNAvalI samasyA dvArA svAmIne maLavAnI aMtaranI icchA pragaTa kare che. caMdraguNAvalI patra madhyakAlIna jaina kavitAnI vividhatAmAM patra lekhanI racanA thayelI che. loka sAhityamAM atizayoktipUrNa abhivyaktivALA patro upalabdha thAya che. patra lekhananI paraMparAnuM anusaMdhAna premAnaMdanA AkhyAnomAM maLe che. arvAcIna sAhityamAM patranuM anusaMdhAna govardhanarAma, munazI, darzaka, raghuvIra caudharInI navalakathAomAM thayeluM che. jaina sAhityamAM patra uparAMta lekha saMjJA paryAyavAcI banI che. tema chatAM kAgaLa, patra, vijJapti jevA zabdaprayogo thayA che. patrarUpe lakhAyelI keTalIka mAhitI nIce mujaba che. lIMbaDI-bhaMDAranI hastaprata sUcimAMthI caMdarAjAno lekha, sItAviraha lekha, virahiNI lekha ane strIlikhita lekha nAmanI cAra lekha kRtio maLe che. muni puNyavijayajI hastaprata sUcimAMthI vijayasenasUriziSya kamalavijayakRta sImarajina lekha, vinayamaMDana gaNiziSya jayavaMtasUrikRti sthUlibhadra-kozA lekha, sImanvarasvAmI lekha tathA zRMgAramaMjarI antargata ajitasenazIlavatI lekha, saMbhavataH vijayasenasUriziSya jayavijayakRta vijayasenasUri lekha, mANikayasAgaraziSya jJAnasAgarakRta "rAma lekha,' ratnavijayaziSya dIpavijayakRta candraguNAvalI lekha, 246 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayavijaya ziSya rUpavijayakRta nemarAjula lekha, sajanapaMDitakRta sthUlibhadra-kozA kAgaLa tathA te kRtio paikI ajitasena-zIlavatI lekha, candraguNAvalI lekha ane nemarAjula lekha mudrita rUpe upalabdha che. patra lekhanano upayoga be prakArano thayelo che. samagrakRtinuM nirUpaNa patra rUpe karavAmAM Ave che. AvI racanAnuM kada nAnuM hoya che. nemarAjula lekha A prakAranuM daSTAMta che.. rAsa ke phAgu jevA vistAravALI kRtiomAM tenA eka bhAgarUpe patralekhana thayeluM che. A prakArano patra je te nizcita prasaMganA saMdarbhamAM sthAna dharAve che. "ajitasena zIlavatI lekha" e bIjA prakAranuM udAharaNa che. mULabhUta rIte te jayavaMtasUrikRta zRMgAramaMjarI zIlavatI caritra rAsamAMnI kaDI kramAMka 2155 thI 2250 sudhInI 95 kaDIno kAvyakhaMDa che. upalabdha racanAo patranA namUnArUpa che chatAM koI cokkasa DhAMco jovA maLato nathI. te 2 sImaMdharasvAmIne vinatI patra : 3 kavi harSavijayanI saM. 1853nI racanA "zrI sImaMdhara svAmInI vinaMti" patra rUpe lakhAyelI che. temAM patra lakhavAnA prAraMbhamAM svasti zrI lakhAtuM hatuM te rIte zarUAta karIne patranI racanA 16 kaDImAM karI che. svastizrI mahAvidehakSetramAM, jIhAM rAje tIrthakara vIza; tene namuM ziza, kAgaLa lakhuM koDathI. manapA 247 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra pachI sImaMdharasvAmI guNonuM varNana karavAmAM AvyuM che. AThamI kaDImAM patra lakhanArano ullekha thayo che. "bharatakSetrathI lIkhItaMga jANajo, Apa darzana Icchaka dAsa, ' rAkhuM tuma Aza, kAgaLa." pATA prabhu darzananI AkAMkSA rAkhanAra bhakta bharata ane mahAvideha kSetranuM aMtara ghaNuM moTuM che. tamArA darzana thatAM nathI eTale aMtara akaLAya che. pUrvajanmamAM ghaNAM pApa karyA hovAthI Apano viraha thayo che. AvI vigato dvArA bhakta AtmanirIkSaNathI potAnI nabaLAIo pragaTa karI dilane pavitra kravAno prayatna kare che. te darzAvyuM che - kavinI kalpanA noMdhapAtra che. deve pAMkha ApI hota pIThamAM, uDI AvuM dezAvara dUra, to pahoMcuM hajUra. kAgaLa." 13aaaa chevaTe vyavahAra jIvananA patranA namUnArUpa kavi lakhe che ke "ochuM adhikuM ne viparita je lakhyuM, mApha karajo jarUra jinarAja, lAguM chuM tuma pAya. kAgaLa." pApA sImaMdhara jinane patra : zrI vijayasenasUrinA ziSya kamalavijaye sImaMdhara jina patrarUpe vinaMtinI ATha DhALamAM racanA karI che. AraMbhanI paMkti patranA vAstavika namUnArUpa che. "svasti zrI pukhilavaijI, vijaye vijaya karaMta, pragaTapurI puMDarigiNIjI, jihAM vicare bhagavaMta. sobhAgI jinavara, sAMbhaLo saMdeza. huMto lekha lakhuM lavaleza, muja 248 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuja AdhAra jineza, sAhibajI sAMbhaLo muja saMdeza 1 ahIM patra lakhavAno prAraMbha, patrane lekharUpe darzAvIne jaNAve che ke - bharata bhUmithI vinaviyejI, bhAvika loka bhagavAna, atra kuzaLa kalyANa che jItuma prAsAde jinarAja" jaina dharmIo patra lakhatI vakhate bhagavAnanI kRpAthI kSema kuzaLa che ema jaNAve che. anya darzanomAM paNa ISTadevanI kRpAno ullekha karavAmAM Ave che. prabhu sAtheno viraha, emanA pratyenI apUrva prIti, ane prabhunA guNanuM varNana karavAmAM AvyuM che, prabhunA virahathI bhakta karUNAdra banI aMtaranI vAta kare che, te kavinA zabdomAM joIe tojinAjI sUNajo ho muja mana vAtaDIjI, rAtaDI rotI jAya, divasa gamIje ho prabhujI jhuratAMjI, tuma viraho na khamAya. jiAvA he prabhu tamArI sAthe viraha paDyo che to tenuM zuM kAraNa che ? pUrva bhavanAM pApa udayamAM AvyAM, jinavANI- vacanano virodha, sadgurunI zikhAmaNanI avagaNanA, sAdhu bhagavaMtane saMtApa Apyo, cAritra laIne bhAMgyuM, bALakane mAtAno viyoga karAvyo, gAya, bALaka ke strIno vadha karyo vagere duSkRtyone kAraNe tamAro viraha paDyo che ema bhakta ekarAra kare che. bhakta bhagavAnanuM vAraMvAra smaraNa kare che ane emanA pratyeno pUjya bhAva pragaTa karatAM jaNAve che ke - te sajjana kima visare, bahuguNamaNi bhaMDAra, 249 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bamaNI triguNI so guNI, sahasa guNIe prIta, tuma sAthe tribhuvana dhaNI, rAkhuM rUDI rIta parA bhakta sevaka rUpe bhagavAnane vinaMtI karatAM jaNAve che ke - "sImaMdhara jina vinati avadhAro morI, kiMkara kara joDI karuM, huM sevA torI, ama mana prema akhaMDa e, tumazuM jinarAja. avara bhalerA nija ghare, nahi kAMI kAja sI. rA duhAno AdhAra laIne patramAM jaNAvyuM che ke - kiM bahu kAgaLameM likhuM, lakha lAlaca bahu lobha, milyA pachI mAlUma haze, cira thApaNa thira thobha. 1 kiM bahu mIThe bolaDe, jo mana nahi saneha, jo mana neha ache hato, eka jIva do deha. mArA kiM bahu kAgalameM likhuM, ghaNuM ghaNeruM gujajha, sevA nijapada kamalanI, dejo sAhiba mujajha. mArA patra racanAno samaya nIcenI kaDImAMthI prApta thAya che. "saMvata soLaseM bAsIe e, suraguruvAra prasaMga, dIvALI divase lakhyo e, kAgaLa manane raMga. sI. pATA kavinI patra zailI AkarSaka che. yamakano prayoga, vividha dAMto ane upamAothI kavitva zaktino paricaya thAya che. bhaktanA aMtaranI vedanAne karuNa rasamAM vAcA ApI che. DhALanA lAMbA patramAM bhakti zRMgArano rasAsvAda karI zakAya tevI kSamatA che. patranI zailI paNa anya patro karatAM viziSTa che. 250 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (saMdarbha jinendra bhakti prakAza pA-391) caMdarAjAnA patramAM "metAraja munivara dhana dhana tuja avatAra' dezIno prayoga thayo che. guNAvalInA pratyuttaranA prAraMbhamAM pAMca duhAmAM viSayano nirdeza karavAmAM Avyo che. kavie "dhavala zeTha leI bhaTaNa" dezIno prayoga karyo che. patra ane uttaranI dhruva paMkti noMdhapAtra banI che. pratyeka kaDIne aMte te paMkti parasparanA snehane vyakta kare che. guNavaMtI rANI, vAMcajo lekha udAra, vAMcajo lekha muja vAhalA" kavinA strI viSayaka vicArono saMdarbha keTalIka sakjhAyamAM paNa maLI Ave che. strI avaguNanI bharelI, narakanI khANa ne bina vizvAsapAtra jevA, vicAro jaina sAhityanAM AdhyAtmika pado ane sajhAyamAM pragaTa thayelA che. caMdana vRkSa kApavA chatAM sugaMdha Ape, sarovaramAM jaLa siMcana karanAra megha dANa nathI mAgato, AmravRkSa para paththara mAravAthI phaLa maLe ema svAmI apakAra karanAra para paNa upakAra kare che. "jehavA deva tevI pAtarI sAcI kahevata loka re" "coranI mAtA koThImAM mukha ghAlI jima roya re" ApI gAMThanI khIcaDI, jAvuM ghelAnI sAtha re" ema jaNAvI sAsu sAthe phasAI che ema samajAya che "hAMsI thI khAMsI thaI, kaNeranI kAMba" "jima koI vAyunAM jogathI bagaDI AMbA sAkha re" 251 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANI pI ghara pUchatAM lokomAM hAMzI thAya ?' vagere loka pracalita kahevatanI vANIne kavie guNAvalInAM patramAM gUMthI lIdhI che. vyavahAra jIvananA anubhavanI AvI vANI rasikatAmAM vRddhi kare che. guNAlInA pAtramAM namratA ane pati pratyeno apUrva sneha vyakta thayelo che. muja avaguNanI gAMThaDI nAkhajo khAre nIra re, nija dAsI karI jANajo. muja naNadanA vIra re. vAM. 32 "muja sarikhI koI pApiNI dIse nahI saMsAra re, sAhiba lakhavA joga che, huM sAMbhaLavA joga re." bhAgyavaza jIvanamAM sukhaduHkha Ave che. teno nIcenI kaDImAM ullekha thayo che. je kAMI bhAvI bhAvamAM, je vidhi lakhiyA lekha re, te savi bhogavavA paDe, tihAM nahIM mIna ne mekhare. vAM. 27 kavinI vANI saraLa ne sugrAhya che. upamA, dRSTAMta ane atizayokita alaMkAranA prayoga dvArA guNAvalInA cittanI manodazA pragaTa karI che. padmamAM patra racanA dvArA kavie banne pAtrono lAkSaNika paricaya ApIne caMdarAjAnA vRtAMta vize 'vizeSa jijJAsA thAya tevuM rasika ne bhAvavAhI nirUpaNa karyuM che. caMdarAjAne guNAvalInA patrano vizeSa saMdarbha caMdarAjAno rAsamuni tejavijaya I.sa. 1651, vidyArUci I.1660 ane mohanI vijaya i.sa 1727 ema traNa sAdhu kavinI rAsa racanAo che. temAM A vRttAMta vigatavAra maLI Ave che. zatrujaya kalpavRtti bhA-2 - racayitA zubhAzIla gaNI - 252 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaSAMttarakAra pU. munizrI mahAbhadrasAgarajI (pA. 642 ) para gujarAtImAM caMdarAjAnuM caritra che te vAMcavAthI vadhu mAhitI maLI zakaze. caMdarAjA guNAvalI saMdarbha - jaina kathAo bhA-38 saMpA-muni akalakavijayajI gujarAtI sAhityano Iti - graMtha 2 umAzaMkara jozI anaMtarAya rAvaLa saMpAdaka - yazavanta zukala saMdarbha pustaka sUcI : prakaraNa - 11. naM. 1. madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya pA. 49 saMpA. jayaMta koThArI kAMntibhAI zAha naM. 2 pA. 48 naM. 3 jinaguNa maMjarI pA. 348 saMpA. sA. svayaMprabhAzrIjI. naM 4 zrI jinendra stavanAdi pA. 257 kAvya saMdoha - cAritravijayajI 253 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 12 vijayalakSmIsUri stutimAlA A kavino janma Abu najIkanA pAlaDI gAmamAM saMvata 1797nA caitra suda pAMcamanA roja cANaMda mAtAnI kukSie thayo hato. emanA pitAnuM nAma hemarAja hatuM. kavinuM saMsArI nAma suracaMda hatuM. emanI jJAti poravADa hatI. suracaMdanI dIkSA saMvata 1814mAM mahAsuda pAMcamanA maMgala divase vaDodarA jillAnA zinora gAmamAM saubhAgya-sUrinA zubha haste thaI hatI. emanuM dIkSA pachInuM nAma suvidhivijaya hatuM. jaina paTTAvalI anusAra 64mI pATe vijaya RdhdhisUri thayA. teonA be paTadhara saubhAgyasUri ane pratApasUri hatA. vijaya saubhAgyasUrinA vijaya lakSmIsUri ane vijaya pratApasUrinA vijaya udayasUri thayA. vijaya udayasUrinA svargavAsa pachI saM. 1849mAM temanI pATa para vijaya lakSmIsUri AvyA. emanI AcArya padavI zinoramAM ApavAmAM AvI hatI. emanuM sAhitya saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM sarjAyuM che. A kavie viMzati sthAnaka, upadeza prAsAda ane paTTAvalI nAmanI saMskRta bhASAmAM racanAo karI che. emanI gujarAtI bhASAnI kAvyaracanAomAM stavano, pUjA, DhALIyAM jevI geya racanAo upalabdha thAya che. vizeSarUpe emanI pAMcajJAnanI devavaMdana pUjA thI teozrI khyAtanAma thayA che. vijayalakSmIsUri stutimAlA e gurubhaktithI prerAIne vRttAMtarUpe kAvyamAM dezI baddha racanA tarIke paTTAvalImAM sthAna pAmelI 254 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kavie ATha DhALamAM jIvana viSayaka mAhitI darzAvI che. prathama DhALamAM janmasthaLa, mAtA-pitAnuM nAma ane saubhAgya sUrino paricaya jevI vigato ApavAmAM AvI che. bIjI DhALamAM suracaMdanA vyaktino lakSaNa zAravanA saMdarbhathI ullekha karIne jinazAsana prabhAvaka AcArya thaze ema mAnIne saubhAgyasUri emane dIkSA Ape che tenI vigato darzAvI che. suracaMdanA vyaktitvano paricaya karAvatI paMktio joIe to "svastikane dhvajAdika re, toraNa javamAlA, vaLI uradha rekhA re, caraNe sukumAlA, ItyAdika lakSaNa re, dekhI sUri harakhe, zrI jina zAsana meM re, rata samo parakhe. vaLI sUripada lAyaka re, Agama abhyAsI; e AgaLa hospere, bahu guNano rAsi".pA. 101. trIjI DhALamAM kavinA abhyAsano ullekha karavAmAM Avyo che. saMyama jIvanamAM zrutajJAnopAsanA viziSTa pravRtti gaNAya che. te vagara AdhyAtmika pragati thaI zake nahi. kavie saMyama aMgIkAra karyA pachI, premavijayajInI nizrAmAM 45 Agama, niryukti, cUrNa, bhAga vagerano abhyAsa karyo cothI DhALamAM Agama uparAMta, vizeSa vazyaka bhASya, AgamasAra, Avazyaka niryukti, pravacana sArodrAra, lokaprakAza, karma payaDI, upadezamAlA, nayacakra, jevAM samRddha graMthono abhyAsa karIne jJAnAmRtano AsvAda karyo hato. Aje jJAna mArganA rasikonI 255 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyA dinapratidina ghaTatI jAya che tyAre AvA jJAnI mahAtmAno vicAra karatAM ema lAge ke teozrIe keTalo badho samaya zrutajJAna mATe upayoga karyo hato? vijJAna yugamAM phurasada vadhI paNa jJAnopAsanA ghaTI. AvA guruno abhyAsa sau koIne preraka bane tema che. emanA abhyAsane varNAvatI mAtra eka ja paMkti joIe to nAhanA moTA sAtase e graMtha bhaNyA gaccha rAja". cothI DhALamAM mahattvano prasaMga kavie sarasvatI maMtranA savAlAkha jApa karyA hatA te che. "AMbila tapa karIne japyo e, sarasvati maMtra savAlAkha, svapna pragaTa thaI pAI re, amRta pyAlo bhAkha" pAMcamI DhALamAM lakSmI sUrie zAsana prabhAvanAnAM kAryo karyA hatAM. teno ullekha karavAmAM Avyo che. suratamAM vAstupUjaya svAmI jinaprAsAdanI pratiSThA ane A vistAranA anya sthaLomAM vihAra karI zAsana prabhAvanA karI hatI tenuM varNana karatI paMktio joIe to navamI DhALa "kaLaza" rUpe racAyelI che. bArejAmAM comAsuM rahIne gurUnA nirvANa divase lakSmIsUri stutimAlAnI racanA karIne sakaLa saMghe rAtri jAgaraNa karI gUrUbhaktino mahimA gAyo tenI mAhitI ApI che. kuMvarajI zrAvakanI preraNAthI stutimAlAnI racanA karI che. kavinI mahatvanI paMktio joIe to "bArejA nagare rahI comAsuM, saMgha taNA AgrahathIjI vaLI kuM arajI sAha keheNathI e stuti mAlAguM thIjI gurUno kalyANaka mera terasa dina, rAtI jagemilIyajI, egurUnI 256 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutimAlA gAjyo, anubhava raMga rasa bhelIjI." (pA 106) che. lakSmIsUristuti vijaya lakSmIsUrinA vyaktitvano viziSTa rIte paricaya karAve che. samagra paTTAvalI e gurU mahimAnI kRti che. eTale gurUnI vizeSatAo darzAvIne bhakti bhAva pragaTa karyo che. anaMta upakArI gurUne kadI paNa vistRta karAya nahi. lakSmIsUrino zAstrAbhyAsa noMdhapAtra pravRtti che. lakSmI sUrinuM saMsArI nAma sUricaMda hatuM. te vize kavi lpanA thI jaNAve che ke - sura supana dITho tiNe, su. suracaMda diyo nAma." kavinI pratyeka racanAmAM anyAnuprAsa noMdhapAtra bane che. kavi saubhAgyasUri vize jaNAve che ke - sobhAga sUrijIre sobhAge bharIyo, puNyavaMta panotare, jJAnaguNe darIyo" ahIM varNAnuprAsa ane anyAnuprAsa saubhAgyasUrino lAkSaNika paricaya karAve che. jayotiSa zAstranA eka bhAgarUpe lakSaNa zAstra che. ahIM lakSmIsUrinA zarIra paranAM lakSaNothI gurU saubhAgyasUri prabhAvita thaIne bhaviSya vANI karatA hoya tevI abhivyakti thaI che. emanI jJAna prApti ne vidyA premanA pratIka samAna sarasvatI maMtranI AMbila tapa karIne savA lAkha maMtranI sAdhanA karI che. maMtra zAstranA anekavidha maMtro aihika ane pAralaukika sukha Ape chatAM A jJAnI mahAtmAe sarasvatI maMtranI pasaMdagI karIne sAdhanA karI 257 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja emanA saMyama jIvananI suvAsa che. "surata baMdira dIpato sA. tihAM ratanacaMda che teha hAM. vAsupUjya mahArAja sA. kIdhI pratiSThA teha hAM. rAnera sihorane keravADe sA. Amodanayara mojAra hAM. chAyApurI ne godhare sA. vaLI jaMbusara sukhakAra hAM. DholAM vihAre kIdhalAM sA. aMjana silAkA khAsa hAM." kavie mevADanI bhUmi ane khaMbhAtamAM paNa zAsananA kAryo karyA hatAM. emano prabhAva darzAvatAM kavi jaNAve che ke pA. 103 "jihAM jihAM comAso kio sA. tihAM tihAM bahu AdaramAna hAM. jJAnIne AdaramAna kuNa na kare. sA. kavi dIpane naveyanidhAna chaThThI DhALamAM lakSmIsUri paTadhara banyA temanI nizrAmAM keTalAka agraNI zrAvako jinadharmanA prakhara anuyAyI thayA teno nAma sahita ullekha thayo che. pA. 104 zirohInA verIsAla, hemacaMda, goDIdAsanAM nAma darzAvyAM che. lakSmI sUri paTadhara banyA teno ullekha karatI paMkti nIce mujaba "saMvata aDhAraseMhe ogaNapacAse, gujarAta sehera majhAra re, zrI udayasUrinA paTadhara thApI, varatAvyo vijayakAra re.' sAtamI kaDImAM lakSmIsUrinAM suratanuM Agamana (104) rAMderamAM aMjana zalAkA ane AyuSya pUrNa thatAM kALadharma jevI vigato che. emano nirvANa mahotsava surata zaheramAM ujavAyo 258 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. kavinA zabdo che. - saMvata aDhAra aThAvane mera terasa dina jehane varasa cosaTha Ayu pAlIne gayA suraloke teha. nirvANa mohocchava moTo, kIdho saMghe sAra, amarapalAvI jIvanI, jIvadayA upagAra. guNavaMtA gurUrAjanA guNa saMbhALe loka dIpa vijaya guNa gAvuM, naranArInA thoka" (pA. 105) AThamI DhALamAM gurU mahimA gAvAmAM Avyo che. lakSmIsUrino vizeSaNayukta paricaya ApatA kavinA zAbdo joIe to samatAvaMta, niralobhI, nikaSAI, paraMparAgata rIte kavie emanA mAtApitA ane poravADa vaMza ujamALa karyo tenI paNa noMdha lIdhI che. anukaraNIya ne anumodanIya pavitra kriyA che. kavinI dezIo joIe be samudravijaya suta caMdalo zAmalIyAjI, kola karIne re cAlyA guNa bhariyA, bhavikA siddha cakra pada vaMdo, bharatanRpa bhAvazuM sAhelaDIyAM, dhana dhana sAco saMprati rAjA, suratI mahinAnI, lAchalade mAta malhAra, girUAre guNa tuma taNAM vagere geya dezIonA prayoga samagra racanA kAvyano madhura AsvAda karAve che. paricaya karAvatI caritrAtmaka racanA che. emanA jIvananI mukhya be ghaTanAo sau koIne AkarSI zake tevI che. emano zAstrAbhyAsa ane sarasvatImaMtranI sAdhanA saMyamajIvananA arka samAna jJAna ke je bhavobhavanA bhAthA samAna enI satata upAsanA dvArA mAnava janma kRtArtha karyo eja apUrva siddhi kahevAya che. 259 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijaya lakSmIsUri stutimALA' vize aitihAsika lekha saMgrahane AdhAre nIce jaNAvyA pramANenI mAhitI prApta thAya che. vijaya lakSmIsUri stutimALA dIpavijayajIe bArejAmAM cAturmAsa karyuM hatuM te vakhate saMghano Agraha ane kuMvarajI zAhanI preraNAthI jJAnadAtA guru pratyenI upakAranI bhAvanAne vaza thaIne uparokta stutimALAnI racanA karavAmAM AvI hatI. paTTAvalImAM kavie gurunA jJAno-pAsanAno vistArathI ullekha karyo che. lakSmIsUrie AyaMbila tapanI ArAdhanA karIne sarasvatI sAkSAtkAra karyo hato. sarasvatIdevIe amRta pyAlo pIvaDAvyo hato. emanI vyAkhyAna vANI madhura, bodhaka ane AkarSaka hatI. teo jJAnI ane kaSAya rahita hovAthI dareka sthAnamAM atyaMta sanmAna-satkArathI temane AvakAra ApavAmAM Avato hato... gacchanA bheda nivAravA mATe purUSArtha karyo hato. rAjavIo paNa A AcArya bhagavaMta pratye Adara bhAva rAkhIne pUjya gaNatA hatA. pAlI mAravADanA pratimAM utthApaka goDIdAsane zAstranA pATha darzAvI-samajAvIne pratibodha pamADavAnuM mahAna puNya kArya karyuM hatuM. saMdarbha : aitihAsika lekha saMgraha le. paMDita lAlacaMdra pA. 473 bhagavAnadAsa gAMdhI prakAzaka : prAcya vidyAmaMdira, ema.esa. yuni. vaDodarA. 260 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 13 mANibhadra chaMda - AratI dIpavijayanI vaividhyapUrNa racanAomAM mANibhadra chaMda emanI kalpanA zakti, alaMkAra yojanA ane citta AkarSaka abhivyakti dvArA kavitva zaktino paricaya karAve che. mANibhadra jaina samAjamAM aihika IcchAonI pUrti mATe ghaNA badhA lokonA atipriya deva che. emanI pUjA bhakti bAdhA mAnatA sthAnika temaja anya sthaLoe rasiktAthI karavAmAM Ave che. anya kavioe paNa mANibhadra chaMdanI racanA karI che. udA.ta. udaya kuzala, zIva kIrti. kavie pAMca duhA ane 6 kaDImAM chaMda racanA karIne mANibhadra devano mahimA gAIne pratyakSa darzana thatAM hoya tevI abhivyakti karI che. madhyakAlIna paraMparAne anusarIne "mA zAradAnI kRpAthI kavi thavAya che, te jaNAvyuM che. mANibhadradeva pratyenI ananyabhaktino ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - "mANibhadra guNa gAvatAM, upano harSa apAra; pUraNa karajo mAharA, harSa taNo bhaMDAra" pasA mANibhadranA dhyAna ne bhaktithI apAra sukha maLe emanuM nAma ane sthAna paNa jagatamAM vikhyAta che. kavi emanuM varNana karatAM jaNAve che ke - 261 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra tuM hi, jaMtra tuM hi taMtra hi tuM deva dANava, navanidhi ridhi siddhi tuM levA tehi vIra tehi dhIra, tuMhi kinnaro, tuM suragatiyo vidyAdharo, mANibhadradeva mokSa sivAya badhuMja ApavA samartha che. je bhavabhramaNa karAvanAra che tevI vastuo ane apekSAonI pUrti thAya tethI zuM prayojana ? mAnavajanma sArthaka karavA mATe to aihika sukhanA sAdhanonI mAgaNI karavAnI nathI. saMyama-tapa ane ahiMsAnA triveNI saMgamamAM AtmA saphara kare to kaMIka pAmyo kahevAya chatAM mANibhadra devano prabhAva pracAra ne upAsanA vadhatI ja jAya che. mANibhadra pratyakSa che. te vize kavinA zabdo che ke "tuM jAga to jagatameM dIpa to didAra'. kavie mANibhadranI citrAtmaka abhivyakti karatI paMktio varNalAlityane karmendriyane sparzendriyane sparzI anerI anubhUti karAve che. ghUgharA re ghamakAra ghamaka-damaka vAjato re e kahAM kahI ka tuM huMkAra bolato'' vAjiMtronA nAdamAM masta banIne bhakto mANibhadranI upAsanAmAM tanmaya thAya che. kavinA zabdo che ke - "gaNaNa pherI devatA suta thaI tAnameM goriyo vIra rame khele yukti sAM." mANibhadra uparAMta AdIzvara, pArzvanAtha, zAMtinAtha, mahAvIrasvAmI, gautamasvAmI ane anya deva devIo vizeSataH 262 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatI, cakezvarI, aMbikA vagerene kendramAM rAkhIne chaMda racanAo upalabdha thAya che. temAM paNa uparokta prakAranI abhivyakti sarvasAmAnya rIte thayelI joI zakAya che. koI pAtrano prabhAva ne mahimA darzAvavAmAM navInatA nathI. mAtra pAtragata aMgopAMganI abhivyaktimAM kalAtmaka aMzo joI zakAya che. (2) mANibhadranI AratI : dIpavijaya kavie mANibhadranA chaMda ane AratInI racanA karI che. emanI anya AratImAM naMdIzvara dvIpa ane aSTApadano samAveza thAya che. jyAM jyo mA jugata aMbe e hindu dharmanI pracalita AratInA rAgamAM kavie mANibhadranI AratI racI che. mANibhadra e samakitadhArI deva che. ane bhaktonA manovAMchita pUrNa kare che. ema jaNAvIne emano mahimA gAvAmAM Avyo che. sAta kaDInI A AratI AjakAla jaina samAjamAM vizeSa pracalita che. AraMbhanI kaDI "jaya jaya, nidhi, jaya mANikadevA, jaya mANikadevA" che. kavie mANibhadranA avanavAM vizeSaNo ApIne stuti karI che. vIrAdhi, vAMchita dAtA, mAtA pitA, sahodara, svAmI, jagatrAtA, bhairava, mahAdIvo, kalpatarU, dhana vagere vizeSaNo mANibhadrano mahimA darzAve che. mANibhadranI upAsanAthI sarva prakAranA bhayanuM nivAraNa thAya che. kavi tenI abhivyakti karatAM jaNAve che ke 263 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hari karI baMdhana udadhi phaNidhara arianala, phaNidhara, aNianalA e tuja nAme nAse sAte lIya sakhAvA. jayadeva jayadeva TA" mANibhadrano lAkSaNika paricaya ApatI kavinI paMktio nIce mujaba noMdhavAmAM AvI che. eka ja kaDInI racanA mANibhadrano pratyakSa paricaya karAve che. A zabdacitra kavitva zaktinA udAharaNa rUpa che. ThAka trizUla phUlamALA, pAsAM kusa chAje, pAsAM kusa chAje, eka kara dANava mastaka, ema paTabhuje jayadeva jayadeva 4 " AratI jevI laghu racanAmAM paNa kavie racanA varSa ane mahimAno ullekha karyo che. saMvata 1865 mAgasara mAsamAM AratInI racanA karI che. ema jaNAvyuM che aMte kavinA zabdo che ke - mANibhadra bhadraMkara AzA visarAma jayadeva.." jaina sAhityamAM AratInA viSayomAM tIrthakara bhagavAna, paMcajJAna, naMdIzvara ane aSTApada tIrtha, padmAvatI devI, siddhacakra jevA viSayonI sAthe mANibhadra vIrane paNa AratImAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. aihika IcchAonI saphaLatA mATe bAdhA - mAnatAno rivAja jainomAM ghaNA moTA pramANamAM pracAra pAmyo che. sAkSAt devAdhideva trilokanA nAtha tIrthakara bhagavAnanI bhaktinI sAthe mANibhadranI upAsanA paNa joradAra cAlI rahI che. AvI aihika lAlasA pUrNa thavAthI AtmAne zuM lAbha thayo teno koI vicAra karatuM nathI. kALano prabhAva, jIvonI karmAdhIna sthiti 264 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne ajJAnatAne kAraNe Ano mahimA aparaMpAra che. AratImAM ISTa devano mahimA ne bhaktinI A bhAvanA mahatvanI gaNAya che. ahIM pratyakSa rIte koI Arta bhAvanA pragaTa thayelI nathI paNa vizeSaNayukta stuti dvArA bhakta mANibhadra pAse potAnI apekSAo pUrNa thAya, manovAMchita phaLe evo bhAva vyakta kare che. 265 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 14 sohamakuLa kalpavRkSa tapavidhi ane gaNadhara devavaMdana navadhA bhaktimAM prabhunA guNagAna gAvA mATe kIrtana zabdaprayoga thAya che. vividha rIte prabhu bhakti karavAmAM Ave che. ane AtmA prabhumaya banavAno purUSArtha karIne Atma zaktinobhaktino adbhuta camatkAra anubhave che. mukti karatAM paNa adhika priya evI bhakti bhavobhava maLe tevI sau bhakto apekSA rAkhe che. prabhune viziSTa rIte bhAvapUrvaka samUhamAM ekatra thaIne vaMdana karavA mATe devavaMdananI racanA thayelI che. "jJAnakriyAbhyAM" mokSa sUtrane sAcA arthamAM samajavA mATe jJAnanI sAthe kriyAnI paNa avicchinna paraMparA che teno virodha thaI zake tema nathI. banne ekabIjAnA pUraka che. parvanA divasomAM vizeSa rIte prabhu bhakti karavA mATe devavaMdananI praNAlikA zarU thaI che. pratidina dharmArAdhanA karanAra vyakti parvane divase ullAsapUrvaka ArAdhanAmAM vRddhi kare che temAM devavaMdananI kriyA vadhu preraka nIvaDe che. bhakti mArgamAM pragati karavAne AtmA paramAtmA sAthe ekatA sAdhavAnuM devavaMdananuM mAdhyama anya mAdhyamonI sAthe samAna rIte sthAna dharAve che. dIvALI, jJAna paMcamI, caitrIpUnama, mauna ekAdazI, caumAsIparva jevA parva viSayane kendramAM rAkhIne devavaMdananI racanA thayelI che. devavaMdana eTale "devAdhideva tIrthakara bhagavAnanI utkRSTa rIte vaMdana karavAnI padhdhati jJAna vimalasUri, padmavijaya, vIravijaya lakSmIsUri, dAnavijaya Adi sAdhu kavioe devavaMdana ra66 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanA karI che. kavi dIpavijaye sohamakuLa kalpavRkSa tapavidhi-gaNadhara devavaMdananI racanA karI che. zrI kailAsasAgarasUri jJAna maMdiramAMthI hastaprata prApta thaI che. A pratanA prathama vibhAgamAM sohamakuLa kalpavRkSa tapanI vidhi ane duhAno ullekha che tyAra pachI bIjA vibhAgamAM 11 gaNadharanA devavaMdananI racanA che. jJAnavimalasUrie gaNadhara devavaMdananI racanA karI che. je deva vaMdana mALAmAM saMgraha thayelI che. ahIM dIpavijaya kavirAjanA devavaMdananI racanA vize mAhitI khApavAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIranA 11 gaNadhara hatA jemAM zrI gautamasvAmI prathama gaNAya che. pratyeka gaNadharane adhyAtma vikAsamAM koI eka viSaya para zaMkA hatI. prabhue 11 gaNadharonI zaMkAnuM potAnA kevaLajJAnanA prakAzathI samAdhAna karyuM. gaNadharoe prabhumahAvIranI gurupade ArAdhanA karIne jIvana ujamALa karyuM. te daSTie emanA pratye pUjya bhaktibhAva darzAvIne ahobhAva pUrvaka vidhivat vaMdana karavAmAM Ave che. devavaMdananI racanA mAhitI pradhAna jJAnamArganI vigato darzAve che to bIjI tarapha A jJAna dvArA emanI bhakti karavAmAM Ave che. dIvALI devavaMdanamAM gautama svAmIne kevaLajJAna thAya che. te dRSTie gautamasvAmInI vaMdanA thayelI che. jyAre gaNadhara devavaMdanamAM bhagavAna mahAvIranA 11 gaNadharano nAmollekha karIne vaMdana karavAmAM Ave che. devavaMdananI racanAmAM caityavaMdana, stavana ane stuti ema 267 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa kAvya prakArano samanvaya thayelo che. te dRSTie devavaMdanano abhyAsa eka sAthe traNa kAvya prakAra para prakAza pADe che. cittamAM udbhavatI lAgaNIne vyakta karavA mATe padya jevuM anya koI mAdhyama nathI tyAre bhaktajanone prabhu bhaktimAM tAdAbhya sAdhavA mATe ekI sAthe traNa kAvya prakArono samanvaya sadhAyo che. hastapratano abhyAsa karatAM keTalIka mahattvanI vigato nIce mujaba noMdhavAmAM Ave che. pAMcamA joDAnA stavanamAM kavie racanA samayano ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - saMvata aDhAra vyAsI same e, dIpavijaya kavirAja" saMvata 1882mAM jaMbusara nagaranA kapUracaMdanA putra kalyANacaMdanI preraNAthI devavaMdananI racanA karI che. AraMbhamAM sohama kuLa kalpavRkSa tapanI vidhi gadyamAM jaNAvI che. tyAra pachI pAMca joDA devavaMdananI kramika racanA thayelI che. devavaMdananI vidhi anusAra caityavaMdana, stuti ane stavana prakAranI kRtiono samAveza thayelo che. mahAvIra svAmI viSayaka caityavaMdana, thAya ane stavana anya stavanAdi saMgrahamAM prakAzita thayelI che. carama tIrthakara zrI mahAvIrasvAmI Asanna upakArI hovAthI kavie emanA jIvananA prasaMgone kendramAM rAkhIne deva vaMdananI racanA dvArA ananya bhaktibhAva pradarzita karyo che. bhagavAnanA agiyAra gaNadhara ane darekane je saMzaya hato tenuM duhAmAM nirUpaNa karyuM che. caityavaMdanamAM bhagavAnanA janmathI narakamAM prakAza thavo, yugapradhAna ane tenI saMkhyA, bhagavAna mahAvIra ane emanI pATa paraMparAe thayelA AcAryo bhagavAnanA kA 268 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atizaya, pa6 diku kumArIoe janmotsavanI karelI ujavaNI, tapanI ArAdhanAnA phaLa svarUpe zivapadanI prApti vagere vigatothI samagra devavaMdanamAM mahAvIra bhagavaMta ane gaNadharono mahimA gAvAmAM Avyo che. pAMcamA vibhAgamAM devavaMdananI hastapratanuM lakhANa pragaTa karavAmAM AvyuM che. te uparathI vizeSa mAhitI prApta thaI zakaze. vartamAnamAM jJAnavimalasUrinA dIvALI devavaMdana pracalita che. dIpavijayanI devavaMdananI racanA paNa ati rasika ne bhAvavAhI hovAnI sAthe mAhitIpUrNa che. lahiyAoe lakhela hastapratamAM zuddhi vRddhi karIne tene pragaTa karavAmAM Ave to devavaMdananA viSayamAM ullAsa pragaTe tema che. temAM rahelI vividhatA AkarSaka che. (saMdarbha - kavinI hastapratane AdhAre) saMdarbha pustaka sUci paTTAvalI naM. 1 prabhAvaka caritra - saMpA kalyANavijayajI pA. 9 naM. ra sokamUkuLa ratna paTTAvalI - kavi dIpavijaya pAna. 119, 1, 2, 3, 8, 11, 12, 13, 21, 2224, 26, 27, 32, 51, 51, 61 62, 63, 64, 65, 66, 70, 80, 87, 99. naM. 3 jaina sAhitya saMkSipta ItihAsa - mo. da. desAI naM. 4 caritra sAkiya - upendra paMDyA - 269 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 prakaraNa - 15 carcA bola vicAra. dIpavijaya kavirAjanI traNa gadya racanAo prApta thaI che. mahAnizItha sUtranA bola, caumAsI vyAkhyAna ane carcAbola vicAra. caumAsI vyAkhyAnamAM zrAvakAcAranA viSayanuM draSTAMto dvArA saMkSepamAM nirUpaNa karyuM che. mahAnizItha sUtranA bolamAM sAdhu AcAra vizenI mAhitI che. carcAbola vicAramAM zvetAbara mUrtipUjaka matanA samarthananI vigato ApavAmAM AvI che. caumAsI vyAkhyAna sivAyanI be kRtio jaina darzananA UMDA rahasyone samajavAnI pUrva bhUmikA pUrI pADe che. AgamanI gahana vAtone kavie mAravADI bolImAM lakhI che, tethI anya jijJAsuo zAstranI vAtono kaMIka sAra pAmI zake tevI kSamatA che. caumAsI vyAkhyAnamAM vividha dRSTAMto kathAno rasika AsvAda karAve che. sAmAnya rIte kathAne vadhu mahatva ApavAmAM Ave che. paNa temAMthI pragaTa thato upanaya - sArabhUta tattva enuM ciMtana ane manana e kathAno prasaMga ke pAtra dvArA AtmAsAt karavAno che. kathAnuMyoganuM mahatva e tatvabhUta padArthonA avagamananuM eka mAtra sAdhana che. jJAnano kSayopazama ocho hoya, budhdhinI tIvratA na hoya tyAre AvAM dRSTAMto dharma pamADavAmAM jana sAdhAraNane pratibodha karavA mATe saphaLa nIvaDe che. caumAsI vyAkhyAnanA viSaya tarIke sAmAyikanI ArAdhanA, tenuM svarUpa ane zrAvakanA aticAranuM vizleSaNa kendra sthAne che. mahAnizItha sUtramAM saMkSipta AlocanAnI vidhi dravya ane 286 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvapUjA, saMghayAtrA, upadhAna, zalyatyAga, kuzIlano saMga tyAga, pauSadhavrata, gacchAcAra, viSayaka vicAro vyakta thayA che. vizeSa mAhitIrUpe kavinI hastapratanuM lakhANa atre ApavAmAM AvyuM che. kavinI bhASAzailI ane vicAro jANavAnuM A hastaprata eka adhikRta sAdhana che. muni jinavijayajIe mahAnizItha sUtranA bolanI hastapratanuM jaina sAhitya saMzodhaka bhA-3 saMpAdana karyuM che. mane kailAsasAgarasUri jJAnamaMdiramAMthI mahAnizItha sUtranA bolanI hastaprata prApta thaI te uparathI samIkSA karIne kRtine pragaTa karavAmAM AvI che. caumAsI vyAkhyAnanI pratanAM zarUAtanAM cAra pAna maLatAM nathI eTale pAna naM. 5 thI pratanuM lakhANa zarU thayuM che. te pratanI keTalIka mAhitInI TUMkI samIkSA ApIne mULa pATha pragaTa karavAmAM Avyo che. terApaMtha carcAbolanI hastaprata prApta thaI che tenuM lakhANa pragaTa karavAmAM AvyuM che. tenI samIkSAmAM terApaMtha matano saMkSipta itihAsa rajU karyo che te uparathI A matanI vicAradhArAno paricaya thAya che. uparokta traNa hastaprata dvArA kavinI gadyazailI ane vicArono khyAla Ave che. virati dharma ane zvetAMbara matanI zAstrIya mAnyatAne samarthana ApavAno prayAsa karyo che. gadya racanAo madhyakAlIna jaina gujarAtI gadyanA vikAsamAM aitihAsika mahatva dharAve che. mahAnizItha sUtranA bolanI hastapratanuM lakhANa A sUtrano sAmAnya paricaya Ape che. temAM vizeSa rUpe to prAyazcita ane 287 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te aMgenAM dRSTAMto dvArA vratapAlana ane prAyazcitathI zudhdhi karavAnI udAra bhAvanA darzAvI che. A chedasUtra hovAthI pragaTa thaI zake nahi tema chatAM mULa sUtrano anuvAda ke bhAvAnuvAda nathI paNa prAthamika mAhitI che. zrAvakone A hastapratanuM lakhANa viratI dharmanA pAlananI vaphAdArI ane prAyazcitathI zudhdhinA zAstrIya AcAranuM mahatva samajavAmAM upayogI che. gadya vibhAganI samIkSA kavi rAjanI upalabdha hastapratone AdhAre karavAmAM AvI che. carcA bola vicAra "carcA bola vicAra" racanAmAM terApaMthI zrI bhAramalajI khetasIjIe pUchelA praznonA uttarono samAveza thAya che. A gadya racanA hiMdI, gujarAtI ane mAravADI bhASAnA mizraNavALI che. temAM terApaMthI matanA praznonA zAstranA pramANathI uttaro ApavAmAM AvyA che. "terApaMtha mata samIkSA' nAmanuM eka pustaka AcArya dharmasUrinA ziSya vidyAvijayajIe lakhyuM che je I. sa. 1915mAM pragaTa thayuM hatuM. A pustakamAM pAlI (mAravADa) mAM gaNezamalajI ane hIrAcaMdajI sAthe pratimApUjana ane sUryAbhadevanuM prabhu pAse nATaka karavAno prasaMga, vizenI zaMkAnuM nivAraNa Agama graMthonA mULapAThane AdhAre karavAmAM AvyuM che. taMduparAMta A matanA samarthakoe trevIsa prazno pUchayA hatA tenA paNa zAstrAdhAre uttaro ApavAmAM AvyA che. terApaMtha matano udbhava saMvata 1818mAM thayo hato. saMvata 1808mAM mAravADamAM DhaMDhaka matavALA sAdhu rUghanAthajI vicAratA hatA. sojata nagaranA kahAlIAnA vatanI bhIkhamajI ozavALe 288 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUghanAthajI pAse dIkSA lIdhI. gurU potAnA ziSya bhIkhanajIne meDatA nagaramAM bhagavatI sUtra vaMcAvatA hatA tyAre bhIkhamajI tIkSNa budhdhi pratibhAne kAraNe AgamanA abhyAsathI zaMkA udbhavI ne kutarka doDAvyA. bhIkhamajInA abhyAsamanI vAta sAmatamala dhArIlAlane khabara paDI ane gurUne vinayapUrvaka jaNAvyuM ke bhIkhamajI AgaLa jatAM usUtra prarUpaNA karaze mATe zAstrAbhyAsa karAvazo nahI. tyAre gurUe kahyuM ke pahelAM nava nirnava thayA che. gozAlAne bacAvyone jamAlIne paNa bhaNAvyo. sau karmAnusAre thAya che. comAsuM pUrNa thatAM bhIkhamajI bhagavatI sUtrano graMtha laIne cAlyA gayA. gurUe be ziSyone mokalIne graMtha pAcho maMgAvI lIdho. pariNAme bhIkhamajIne ghaNo krodha bhabhakI uThyo ne navo mata sthApavAno nizcaya karyo. pachI teo meDatAnI pAse rAjanagaramAM rahyA ane tyAMnA bhaMDAramAMthI pustako laIne abhyAsa karyo tyAre aneka zaMkAo udbhavI. sarva prathama jina zAsananA pAyArUpa dayA dharma para prahAra karyo. A matanA samarthakomAM bhIkhamajI ane vakhatAjI tathA vaccharAja ozavAlane lAlajI poravADa ema be sAdhu ne be zrAvaka maLI cAra jaNe terApaMtha matano pracAra karyo. comAsA pachI bhIkhamajI gurU pAse sojata nagaramAM AvyA paNa gurUe koI satkAra na karyo ke sahAkAra na Apyo. gurU sAthe carcA karI paNa zAstranI vAta svIkAra na karI. manamAM vicAryuM ke jo atyAre gurUthI alaga thaiza to muzkelI thaze eTale gurU samakSa prAyazcita mAgyuM. bhIkhamajIe dhIme dhIme potAnA vicAravALA bhakto taiyAra karyA ane AvA tera mANaso gurU rUghanAthajIthI svataMtra thayA eTale "terApaMtha' kahevAyo. A 289 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte terApaMthanI utpatti thaI che. atre dIpavijayanI racanAnA saMdarbhamAM terApaMthanI utpattinI mAhitI ApavAmAM AvI che. terApaMtha vize jaina paraMparAnA itihAsa bhA.3 mAMthI nIce darzAvelI mAhitI prApta thAya che. zvetAMbara gRhastha loMkAzAhe muslima saMskRtinI asarathI navo paMtha calAvyo. teoe temAM "sthApanA nikSepa" ne uDAvI pratimAno virodha karyo temaja RSi bhIkhamajIe muslima ane IsAI saMskRtinI asarathI terApaMtha cAlAvyo. temAM jinapratimA ane prANi rakSA jIvadayAno virodha karyo. (pA. 580 jai. 5 I. bhA. 3) zrI bhIkhamajIe saM. 1875mAM bagaDI (mAravADa) mAM sthAnakavAsI saMpradAyamAMthI navo terApaMtha calAvyo bhIkhamajInA vicArono pracAra thayo. pariNAme 25 sthAnakavAsIonI samiti bagaDI gAma bahAranA smazAna bhUmi najIka derI pAse maLI. ahIM vicAra vimarza thayo. paNa eka mata thaI zakyA nahi. samitinA sabhyo be pakSamAM vaheMcAIne chUTA paDyA. eka pakSamAM tera RSio hovAthI terApaMthI' nAma astitvamAM AvyuM ane bIjAmAM 12 RSio hovAthI "bArApaMthI' tarIke oLakhAyA. (pA. 604 jai. 5. I. 3) (terApaMtha mata samIkSA munirAja vidyA) vijayajI. vidyAvijayajIe emanA matanA praznonA javAbamAM zAstrano mULa pATha darzAvyo che. jyAre kavi dIpavijaye zAstrano nAmollekha karyo che. 290 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryAbhadeve bhagavAna samakSa nATaka karyuM tyAre prabhu zA mATe mauna rahyA ? A praznano uttara nIce mujaba che. "tusaNIe saMciTTati" jo temAM pApanuM kAraNa hota to bhagavAna nATakano niSedha karatA. jo bhagavAna sUryAbhadevane nATaka karavAnI AjJA Ape to 14 hajAra sAdhu ane sAdhvIjIonA svAdhyAyamAM aMtarAya thAya. jo niSedha karavAmAM Ave to bhaktithI bharapura hRdayavALA devonI bhaktimAM bhaMga paDe mATe bhagavAne mauna rAkhyuM hatuM. nadImAM paDelI sAdhvIne bahAra kADhavAthI apUkAyanA jIvonI virAdhanAno saMdarbha - sAdhvIne nadImAMthI bahAra kADhatAM hiMsA thAya che paNa temAM sAdhuno hiMsA karavAno bhAva nathI. sAdhvInA rakSaNanI bhAvanA che. sAdhvInuM rakSaNa thavAthI te ArAdhanA karI karma nirjarA karaze ne cAritranuM pAlana karaze tevA hetuthI tenuM rakSaNa karavAmAM AvyuM che eTale A kAryane hiMsA kahevAya nahi. pratimApUjana, jinamaMdira nirmANa, saMgha kADhavo vagere sAvadya vyApArathI hiMsA thAya che teno javAba zuM che ? pratimApUjana, jina maMdira nirmANa, saMgha kADhavo e darzana dharma che. jina pratimAnI samAna sAdhunI bhakti karanAra jIvo dIrdhAyuSya prApta kare che. ThANAMga sUtranA trIjA ThANamAM jaNAvyuM che ke - tihIM ThANehiM jIvA suhadIhAkAttAe kamaeN pagareMti. jahANo pANe aIvAItA havaI, NomAM vaIrA havaI taNAva samavA vaMditA namaMsittA, sakakArettA, sammANettA, kalyANa maMgala 291 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devayaM ceIyaM panjAvAsettA maNuNe pIikAraeNe asaNapANakhAIma sAImeNuM paDilAmettA havaI IcceahiM tihiM kANahiM jIvA suhadI hAuattAe karma pagareti. A traNa sthAno dvArA jIva zubha dIrgha AyuSya karma upArjana kare che. A traNa sthAne prANIne mAravA nahI, satya bolavuM zramaNane vaMdana karavuM, namaskAra karavo, satkAra karIne sanmAna karavuM, kalyANa ane maMgala nimitte jina pratimA saMmAna sAdhunI paryApAsanA karavI tathA zramaNane manojJa - prItikAraka azana, pAna, khAdima, svAdima AhAra ApIne jIva zubha dIrdhAyu upArjana kare che. sAdhu - sAdavI varasAda varSato hoya to gocarI jAya ne Ave, be AMgaLIthI capaTI vagADavAthI hiMsA thAya, aprIti udbhave to cAturmAsamAM vihAra karavo vagere hiMsA ne jIvonI virAdhanA che teno saMdarbha AcArAMga, nizItha ane kalpasUtramAM che. (pA. 54 ) bhagavAne bhaviSyanA mahAna lAbhanA hetuthI vihArano Adeza - upadeza Apyo che. sAdhunA AhAra vihAra, dharmacarcA, gurUbhakti, devabhakti, vyAkhyAna AdimAM hiMsA che paNa temAM to moTe bhAge karmanI nirjarA che eTale hiMsA mAnavAmAM AvatI nathI. namUnArUpe ahIM udA. noMdhavAmAM AvyuM che. vizeSa mAhitI mATe terApaMtha mata - samIkSAno AdhAra levo Avazyaka che. vidyAvijayajInA uparokta praznonA uttara AgamagraMthonA mULapATha terApaMtha mata samIkSA pustakamAM jovA maLe che. 292 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinuM mULa vatana gujarAta madhye Avela vaDodarA zahera hatuM. mAtRbhASA gujarAtI hatI. saMyama jIvanamAM saMskRta prAkRtano abhyAsa karyo hoya te svAbhAvika che. vihAra daramyAna gujarAta sivAya madhyapradeza, rAjasthAna, mAravADamAM nivAsa karyo hoya teno gujarAtI bhASA para prabhAva paDe te sahaja mAnI zakAya tema che. paNa kavie mAravADamAM rahIne mAravADI bhASAmAM hindInA mizraNavALA, lokabolInA zabda prayogo dvArA "carcA bola vicAra'nI gadyamAM racanA karI che. saMskRta bhASAnI sUtrAtmaka zailInI samAna TUMkAM vAkyo ane praznonA uttara paNa evAja TUMkA vAkyomAM lakhyA che. zAstrano AdhAra mAtra graMthanA nAmollekhathI karyo che. zAstra pATha noMdhyo nathI. bhAramalajIne je zaMkAo utpanna thaI teno pratyuttara ApavAno prayatna karyo che. e rIte zvetAMbara paraMparA anusAra pratimApUjana ane ahiMsA dharmanI tAtvika samaja ApavAno prazasya prayatna karyo che. tarkathI sidhdhAMtane samajavo, kutarka sidhdhAMtane uthApe che. e budhdhi pratibhA nahi paNa budhdhino durUpayoga che. mahAna yogI, mahAtmA zrI AnaMdaghanajIe ajitanAthanA stavanamAM jaNAvyuM che ke - tarka vicAre re vAda paraMparA re, pAra pahuMce na koya; abhimata vastu vastugate kahe, te viralA jaga joya." zAstra pAThano viparIta artha karavAthI satyano nAza thato nathI. aMte satya to samajAI jAya che paNa haThavAdI - aham ne svamatanI moTAIne kAraNe temAMthI bahAra na nIkaLatAM tatvane pAmI zaktA nathI. e moTAmAM moTuM vyaktinuM durbhAgya che. 293 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carcA bola vicAranI racanA saM. 1911mAM thaI hatI. zvetAMbara matanA samarthana dvArA jinAgama ane jinabiMbanI pratiSThA sthApavAmAM kavirAja dIpavijayano prayata prazasya che. jayAM saMvegI sAdhuono vihAra ne paricaya na hato tevA mAravADanA keTalAka vistAramAM terApaMthano pracAra vadhyo. A matano zAstrIya rIte virodha karIne bhAramalajIe je prazno pUchayA hatA tenA uttaro ApyA hatA. mAravADamAM A pravRtti thaI hovAthI tatkAlIna samAjanA lokonI bhASA bolIne, prayoga karIne, gadya racanA rUpe carcA bolanI racanA karI che. carcA bola vicAra - terApaMtha - samIkSA : kavi dIpavijaye terApaMtha matavALA bhAramalajI khetasIjI sAthe carcA karI hatI. A hastapratamAM saMyama jIvananA pAyArUpe dharmArAdhanA mATe vizeSa lokapriya ane sAdhu jIvanamAM sajajhAya ane maMgala prasaMge vAraMvAra upayoga thAya che te dazavaikAlika sUtranI prathama gAthA noMdhavAmAM AvI che. jemAM ahiMsA, saMyama ane tapa dharmanI viziSTa ArAdhanAno ullekha thayelo che. kavie nIcenA praznonA uttarono hastapratamAM samAveza karyo che. (1) sAdhu - sAdhvI nadImAM utare to apakAyanAM jIvonI virAdhanA thAya pachI dhamo maMgalanI gAthAmAM jaNAvyA pramANeahisAnuM pAlana kevI rIte thAya ? (2) varasAda varasato hoya ane muni gocarI jAya to 294 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUkAyanA jIvonI virAdhanA thAya to pachI ahiMsA dharma kevI rIte rahyo? (3) capaTI - tAlI vagADatAM hiMsA thAya che. sUryAbhadeve prabhu mahAvIra bhagavAna sAme nATaka karyuM. ? * (4) sAdhu mahArAja comAsAmAM vihAra kare to asaMkhya apakAyanA jIvonI virAdhanA thAya che ? (5) tIrthakara bhagavAna ane munirAja zrAvaka - zrAvikAne Avo, beso, jAo, amuka kAma karo evI sAvadya bhASA bole to hiMsA thAya che. ? (6) munirAja kALa kare tyAre citA banAve, agnidAha kare temAM teukAyanA jIvonI virAdhanA uparAMta cha kAyanA jIvonI hiMsA virAdhanA thAya che. ? (7) sUryAbhadeve 17 prakAre bhagavAnanI pUjA karI. pUjana arcana, phUla caDhAve, pANIthI abhiSeka kare te hiMsA che. muni sAvadya vyApAra na kare, pUjAno pATha hoya to paNa AvuM na kare. (8) sidhdhAlaya ane sidhdhAyatanano artha zuM che ? bhagavAnanI bhasmane namaskAra karavo te zuM yogya che. ? carcAno sAra kavinA zabdomAM joie to "je koI AtmArthI hosai Apake dilameM samaja leNA. ahIM sUtra sidhdhAMta jiNANA pramANe calaNA" kavie praznottaramAM mAtra Agama sUtrano nAmollekha karyo che, sUtra pATha Apyo nathI. kavi jaNAve che ke - 295 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tA pramANe sUtra sakhe (sAkSI) lIpI bhavya prANI vicAra karaNomAM zrI kamalagacchanA paM. zrI ratanacaMdanA haste saMvata 1911 ce. su. 2 nA roja ahIpura eTale nAgoramAM racanA karI hatI. ahiMsA dharmanuM pAlana thatuM nathI te vize vAraMvAra eka ja prakAranAM vAkyono prayoga thayo che. dhamo maMgala mukkiDaM yAko pramANa kahAM rahyo" asaMkhyAtA apUkAya jIva haNAya, Azrava huo dayA rahI nahI. AmeM pratyakSa Azrava ho hiMsA hote hai. kavinI bhASA hindI, mAravADI ane gujarAtInA mizraNa vALI che. huM he yo Apa una piNa kahAM kIno hospe" vagere prayogothI bhASAnI viziSTa zakti jovA maLe che. tattva pAmavA mATe Agamano AcAra mahatvano che. kutarkothI to mAtra aham poSAya ane utsutra prarUpaNAno moTo doSa lAge che. zAstrArthamAM haThavAdane dura karIne Agama vacana e zAstra vacana che tene pramANabhUta gaNavuM joIe. svamata karatAM Agamano AdhAra ja tattvajJAnane samajavA mULabhUta rIte upakAraka, mArgadarzaka, aitihAsika ane dastAveja samAna sAdhana che tene yathAyogya gaNavo joie. kavie mAravADanA vistArane lakSamAM rAkhIne te pradezanI lokabolIno prayoga karIne zvetAMbara matanA vicAronuM samarthana karavAno prayatna karyo che. carcAbola vicAranA prazno gUDha ane arthagaMbhIra che. jinazAsananI prabhAvanA ne rakSaNano stutya prayAsa karyo che. 296 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . prakaraNa - 16 - caumAsI vyAkhyAna cAturmAsa daramyAna muni mahArAja eka sthAnamAM rahIne vyAkhyAna ane vividha prakAranI dharma ArAdhanA karavI jaina samAjamAM dhArmika jAgRti ke cetanAnA vistAranuM puNya kArya kare che. temAMya comAsAmAM meghavRSTine kAraNe jIvahiMsAnuM pramANa vizeSa hovAthI jaina dharmanA AcAra pramANe ahiMsA dharmanuM mukhyatve viziSTa rIte pAlana karavAmAM Ave che. comAsAmAM gurU bhagavaMta vyAkhyAnamAM koI caritranA vAMcananI sAthe dharma tatvajJAna viSayaka vyAkhyAnanI pravRtti kare che. comAsAmAM anya divaso karatAM ArAdhanAnuM pramANa vadhu thAya che, ema kahIe to paNa sau koI svIkAraze. comAsuM eTale dharmanI mosama. dhArmika tahevAro - upavAsa vrata - rathayAtrA - mahotsava - vyAkhyAna - sAdharmika bhakti - maMtrano jApa, sAmAyika pratikramaNa pauSadha jevI vaividhyapUrNa ArAdhanAnI vasaMta khIlI UThe che. tenA pAyAmAM gurU bhagavaMtano upadeza ane mArgadarzana kavi dIpavijaye caumAsI vyAkhyAnanI gadya racanA mAravADI bolInA mizraNavALI gujarAtI bhASAmAM karI che. temAM zrAvakanA bAra vratanA 124 aticAranA vicAro darzAvIne micchAmi dukaDam devAnI hakIkatano ullekha thayelo che. sAmAyika e cAritranI prathama preraka vAnagI che. tenA udAharaNa tarIke - samAsa sAmAyikanA saMdarbhamAM cilAtiputra thoDAmAM ghaNuM samajavAnuM 297 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vize anavadya- pAparahita sAmAyika mATe dharmarUci aNagAra, parijJA sAmAyika vize IlAcIkumAra, "kharAba vastu choDavA mATe tetalI putra - pariharaNA AjJApUrvaka pratikramaNa karavuM vAraNA zrAvaka vrata lIdhA pachI draDha saMkalpathI pAlana kare ane pratimArakA vagere draSTAMto dvArA sAmAyika, samatA vratapAlana, vagere draSTAMto kathAnuyoganA namUnA rUpe che. temAM subhASitano saMdarbha mUkIne anubhava sidhdha vyAvahAropayogI bodhadAyaka vacanono samAveza thayelo che. prANIo pratye dayA rAkhavI, koino vizvAsa na karavo, strIo sAthe komala vyavahAra karavAno bodha prApta thAya che. pratyeka draSTAMta dharma ArAdhanA karavA mATe mArgadarzaka staMbha samAna che. kathAnuyogamAM kathA eka sAdhana che. temAM rahelo upanaya eTale dharmanuM sArabhUta tatva che. tene lakSamAM rAkhIe to kathAnuyoga dharma pAmavA mATe saphaLa nIvaDe. A draSTAMta jaina samAjamAM pracalita che. vyAkhyAnamAM avAranavAra teno saMdarbha Ave che, keTalAka kavioe sakjhAya racanAmAM A draSTAMtanI kathAno samAveza karIne anero AsvAda karAvavAno saphaLa prayatna karyo che. hastapratanA pA. 15 thI 20 sudhImAM zrAvakanA aticAranI mAhitI jaNAvavAmAM AvI che. vartamAnamAM catudarzInA pratikramaNamAM je aticAra bolAya che teno saMdarbha che. "ati sarvatra varjayetu" nA nyAye jIvana vyavahAramAM 124 aticAramAMthI je koI pApa doSa lAgyo hoya tenuM smaraNa karIne micchAmi dukkaDano pATha bolavAmAM Ave che. 298 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie draSTAMto dvArA dharmanA sidhdhAMtonuM nirUpaNa karIne zrAvakanA AcAranI maryAdAnA pAlana mATe anurodha karyo che. kavie kathAne saMkSepamAM lakhI che. tenuM kAraNa e paNa hovAno saMbhava che ke AvA draSTAMto avAranavAra vyAkhyAnamAM sAMbhaLavAmAM Ave che. eTale kathAnA vistAra karatAM temAM raheluM sArabhUta tatva mahatvanuM bane che. nAnAM nAnAM vAkyo kriyApadanuM pramANa alpa ane mukhya prasaMganA ullekhathI gadyaracanA karI che. emanI gadya zailInI A vizeSatA che. "vasaMtapura nagara jitazatru rAjA rAjya kareM ekadA prastAvai rAjAne zAstra sAMbhaLavAnI icchA upanI" "dharmaghoSa nAmA AcArya tehano ziSya dharmarUci nAmA aNagAra nagaranai viSe viharavA gayo. UMca nIca gocarI karato" "rohANI brAhmaNI ghare gayo." kavinI gadyaracanAnA namUnArUpe comAsI vyAkhyAnanI hastapratanuM lakhANa atre noMdhavAmAM AvyuM che. comAsI vyAkhyAnanI pratanuM lakhANa jotAM ema lAge che ke vyAkhyAna ApavA mATe pUrva taiyArI rUpe noMdha karavAmAM AvI hoya te rIte mAtra kathAnA muddA ja che. eTale pUrNa rIte samajI zakAya tema nathI. samAsa sAmAyika - cilAtIputranI kathA kavi dIpavijaye comAsI vyAkhyAnanA prAraMbhamAM viratidharmanA pAyArUpa sAmAyikanA svarUpanuM nirUpaNa karatAM draSTAMto lakhyAM che. temAM samAsa sAmAyika vize cilatIputranuM 299 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMta saMkSepamAM jaNAvyuM che. A kathA tenA prasaMgo ane ghaTanA sAthe nIce mujaba samajavI. | samAsa sAmAyika eTale ke thoDA zabdomAM vizeSa rahasyamaya gaMbhIra artha samajavo. cilAtIputra mAtra cAraNanAmuni traNa zabdo upazama, viveka ane saMvarathI pratibodha pAmI kevaLajJAna prApta kare che. te samAsanA arthane caritArtha karI batAvuM chuM. rAjagRhI nagaramAM dhanasArthavAhane cilAtI nAme dAsI hatI. tenA putranuM nAma cilAtIputra paDyuM. te dhanasArthavAhane suSamA nAme putrI hatI. cilAtIputrane suSamAne ramADatAM kharAba ceSTA karato joI zeThe tene gharamAMthI kADhI mUkyo. te jaMgalamAM jaI coranI pallimAM rahyo. ane corI karavAmAM pravINa banyo. palipati marI jatAM coroe tene palipati banAvyo - suSamA yuvAna thatAM cilAtIputrane upADI lAvavAnuM mana thayuM. teNe corone kahyuM ke Aje dhanasArthavAhane tyAM dhADa pADavA rAjagRhI jaIe, tyAM dhana maLe te tamAre vaheMcI levuM. ane te zeThanI putrI suSamA mane arpaNa karavI. A pramANe zarata kabula karI coro tenI sAthe dhanasArthavAhanA ghare gayA ane ghara lUMTI lIdhuM. cilAtIputra suSamAne upADI cAlato thayo. - dhanasArthavAhe rAjyamAM phariyAda karavAthI koTavALa, dhanazeTha ne tenA putro sAthe coronI pAchaLa paDyA. koTavALane Avato joI coro dhanamAla mUkI daI jhADImAM saMtAI gayA. koTavALa te dhanamAla laI pAcho pharyo. paNa dhanazeThane tenA putro suSamAne levA cilAtIputrInI pAchaLa paDyA. teo cilAtI putrInI najIka 300 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvatAM teNe vicAryuM ke huM pakaDAI jaIza. tethI suSamAnuM mastaka chedI, dhaDa mUkI, mastaka laI doDyo - zeThe dhaDa paDeluM joI te laI jaI teno agnidAha karI dIdho. cilAtIputra to eka hAthamAM talavArane bIjA hAthamAM mastaka laI parvata para Avyo. tyAM eka cAraNamuni tene joIne bolyA ke A zo adharma ? cilAtIputre kahyuM ke tyAre dharma zuM? upazama, viveka ane saMvara e dharma che eTaluM bolI munirAja AkAzamAM uDI gayA. cilAtIputra vicAra karavA lAgyo ke, upazama eTale to krodhanI zAMti. te to mArAmAM nathI ema vicArI talavAra mukI dIdhI. vivekano vicAra karatAM teNe suSamAnuM mastaka paNa mUkI dIdhuM. pachI saMvarano vicAra karatAM te dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM AgaLa vadhyo. ane kevaLajJAna pAmI mokSa gayo. comAsI ra 301 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakaraNa - 17. mahAnizItha sUtranA bolanI bhUmikA japa AgamamAM cheda sUtra che. nizItha, bRhatkalpa vyavahAra dazA, zrutaskaMdha, paMcakalA ane mahAnizItha, nizItha, mahAnizItha ane paMcakalA e gaNadhara kRta che jyAre bRhatkalpa, dazAzruta skaMdha ane vyavahAra sUtranI racanA cauda pUrvadharazrI bhadrabAhusvAmIe karI che. temAM paMcakalpasUtra vicchinna thayelo che. A Agama para saMghadAsa gaNinuM bhASya upalabdha che. cheda sUtro para niryukti, che. chedasUtra eTale pApI, pramAdI, adharmI ane mohamUDha jIvoe karelA pAponI - mahApAponI nAnI moTI bhUlo ke aticAra lAgyA hoya tenA prAyazcitanI vidhi darzAvatuM sUtra. ratnatrayInA ArAdhaka sAdhu - sAdhvIonA guNa dUSita thayA hoya to tenI zudhdhino mArga rakSaNano upAya, utsarga ane apavAda mArganuM vivecana karato Agama graMtha. AcArAMga Adi sUtro dIkSA paryAyanA saMdarbhamAM bhaNAvAya che. jyAre chaMda sUtranA adhyayana mATe vizeSa yogyatAnI AvazyaktA rahe che. nizItha eTale rAtrino madhyabhAga. A samaye zAstranI vAta pacAvI zakanAra yogya ziSyone bhaNAvavAmAM Ave che. mahAnizitha eTale nizitha sUtra karatAM moTu A sUtra mULabhUta rIte thayuM hatuM. AcAryaharibhadra sUrie teno udhdhAra karyo hato. rIte thayuM hatuM A che zalyo dAra varjana, navanItasAra, gaccha maryAdA, gItArtha vihAra, ekAMtanirjarA, sAra ekAMtanijerA, 302 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayaNA ema ATha adhyayana che. chaMdasUtra eTale AlocanA ane prAyazcita, cAritranI rakSA, saMvardhana mATeno prANabhUta graMtha, karmano sidhdhAMta, vratabhaMga brahmacaryabhaMgathI bhogavavAM paDatAM duHkha, suzIla ane kuzIla sAdhuno AcAra jevA viSayo uparAMta bhadrAcArya, rajanI sAdhvI, naMdISeNamuni, aSADhAcArya, lakSmaNA sAdhvI, kuMDarIka - puMDarIka, nAgilazrAvaka, aMDagolika matsya jevI kathAono paNa samAveza thAya che. A rIte mahAnizItha sUtranI bhUmikA dIpavijayanI mahAnizItha sUtranA 300 zlokone samajavAmAM pUraka nIvaDe tema che. AgamanA kaThina jJAnane potAnI kAvyavANImAM gUMthI levAno prazasya prayata karyo che. mahAnizitha sUtranA bola mahAnizitha sUtranA bolanI racanA saM. 1990mAM vaDodarAmAM karavAmAM AvI hatI. graMtha racanAnA preraka tarIke kavie durlabhadAsa jhaveracaMda zAha, kahAnadAsa narasiMdAsa ane nathugoviMdajI no ullekha karyo che. mahAnizitha sUtra moTo graMtha che. temAM pratimA pUjA, dravyastava, bhAvastava, saMghayAtrA, dvAdazAMgInI AzAtanA, jina vacananI uthApanA, sAvajjAcArya, sumati ane nAgIla, naMdiSeNa vagerenAM dRSTAMto ane saMzaya hatA te viSaya vize keTalIka mAhitI ApavAmAM AvI che. jatIoe mULapAThane uthApIne mahArata samAna A sUtrane DahoLI nAkhyuM che. vaLI temAM AlocanAno 303 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra che. kavi jaNAve che ke "saMgha zrAvaka pUchayA pramANa jehanI vAta e sUtramAM che te pramANe lakhyuM che. sAvajjAcAryanI pere amAre saMsAra vadhAravo nathI." mahAnizitha sUtrano paricaya ApatAM jaNAvyuM che ke prathama zilya udhdharaNA adhyayana 7 pAnAnuM che. guru samakSa nikhAlasatAthI pApa pragaTa karIne niMdA karI AlocanA dvArA zalya rahita thavuM joIe tevo mukhya vicAra pragaTa karyo che. zalya rahita thavAnI vidhi, maMtrAkSaro, avadhijJAnI ane mana:paryavajJAnanA maMtro, kevaline vaMdana karI AloyaNA levI tenA AlAvA che. bIjA karma vipAka adhyayanamAM 11 pAnAM che. temAM jIvAtmAe 84 lAkha jIvAyonimAM karelA pApanuM smaraNa karI AlocanA - niMdA karavAnI mAhitI che. sAmAyika ane pauSadha vrata vizenI paNa vigato che. trIjuM kuzIlanAmA adhyayanamAM 16 pAnAM che. temAM upadhAna tapa, kriyA ane vidhi, navakAra, navapada, tIrthakara bhagavaMtanI dravya ane bhAvathI stuti vagerenA vicAro vyakta thayA che. cothuM kuzIla saMsArI - kuzIlIyAnA saMgathI bhava bhramaNa vadhe che. te mATe sumati ane nAgilanI kathA che. pAMcamA adhyayanamAM cha AcAranuM varNana che. gacchAcAranI mAhitI sAthe dvAdazAMgI virAdhanA sAvajajAcAryanuM daSTAMta ApavAmAM AvyuM che. chaThThA adhyayanamAM agrIhastha vyavahAranI vigato 12 304 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnAmAM che. temAM maMdiranuM draSTAMta, prAyazcita levA saMbaMdhI vicAro, lakSmaNA sAdhvInuM draSTAMta, ane te saMbaMdhI anya kathAono saMdarbha Apyo che. kavie saMkSepamAM mahAnizIthanI mAhitI chaThThA adhyayanamAM ApI che. temAM noMdhapAtra vAkya e che ke - "ItyAdi bahu vAta che te pAnAMthI joI levuM teno artha ema thAya che ke vizeSa jijJAsA mATe mahAnizItha sUtranAM mULa pATha darzAvatAM pAnAM jovAM joIe. ahIM prAthamika mAhitI ApavAmAM AvI che. kavinA potAnA ja zabdo che ke - che. Iti mahAnizIthe 6 adhyayana be cUlikA lesa varNava je pramANe zrI saMgha zrAvaka pUchayuM te pramANe mahAnizItha sUtra pramANe ehavuM bhAsthava hagIgata lakhI che." A bhUmikAne AdhAre kavinI mAravADI hindI ane gujarAtInA mizraNavALI bhASAmAM vAMcavAthI mahAnizitha sUtra aMgeno pratyakSa paricaya thaze. tenAM draSTAMtomAM varNana nathI paNa saMkSiptamAM kathAnA mukhya prasaMga dvArA jaina tattva darzananA mananIya vicAro samajI zakAya che. utsutra bhASA bolavI, zalya rahita tapa karavo, kuzIlano saMga, karma vipAkanI sthiti, prAyazcitanI vidhi ne vizudhdhano mArga dravya ane bhAvapUjA, saMghayAtrA vagere vividha viSayono mitAkSarI ullekha che. Agama sUtrano paricaya karAvatI gadya racanA emanI gadyazailInA viziSTa udAharaNa rUpa che. 305 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakaraNa-18 kavirAja dIpavijayaH sarjakapratibhA madhyakAlIna bhakti kavitA traNa svarUpamAM prApta thAya che. prathama bhakta hadayonI bhAvabhaktinI kavitA che. narasiMha, mIrAM ane dayArAma uparAMta svAmInArAyaNa saMpradAyanA kavionI kavitAmAM eka bhakta tarIke bhaktinI anubhUtine kAvyamAM vyakta karI che. bIjA prakAramAM bhakti bodhanI kavitAno samAveza thAya che. A prakAranI kavitAmAM saMsAranI Asaktino tyAga karIne prabhumaya-AtmAbhimukha thavA mATeno sIdho bodha che. jJAna ane vairAgyanAM padonI racanA A svarUpanI che. jaina sAhityanI sajhAya svarUpa sAthe A pado sAmya dharAve che. kAraNa ke sakjhAyamAM paNa tyAge-vairAgya - Asakti choDIne AtmasvarUpamAM lIna thavAno sIdho ke draSTAMta dvArA bodha ApavAmAM Ave che. trIjA prakAramAM bhakti caritranI kavitA che. temAM bhaktanA jIvanano saMdarbha, bhakti ane bhagavAnano mahimA gAvAmAM Avyo che. AkhyAna prakAranI racanAo A prakAranA udAharaNa rUpe che. narasiMha, bhAlaNa, vizvanAtha, viSNudAsa, premAnaMda, dayArAmanI racanAomAM bhakta bhagavAna ne bhaktino triveNI saMgama caritrAtmaka rUpe thayo che jaina sAhityanI vipula rAsa racanAo, vivAhalo ane prabaMdha svarUpanI sAmagrI trIjA prakAranI che. jemAM bhaktinA mAdhyama mATe caritrano AdhAra levAmAM Avyo che. dIpavijayanI bhakti mArganI racanAo trIjA prakAranI che ke jemAM jainAcAryonAM caritra dvArA prabhu, gurU ane zrutajJAnanI apUrva bhakti pragaTa thayelI che. kavinI kRtiomAM camatkAra nirUpaNanA prasaMgo dhArmika zradhdhA 306 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALA lokone asara kare che. AjanA vijJAna yugamAM AvA camatkArone mAnavA janasamAjanA loko taiyAra nathI. Avo bIjo prazna sAMpradAyika bodhano che. kavinI A maryAdA gaNI zakAya tema che. sAhityanuM mUlyAMkana karatI vakhate je te kALane kendramAM rAkhavo joIe. arvAcIna sAhityanA saMdarbhamAM madhyakAlIna kRtione kavinuM mUlyAMkana ucita lekhAya nahi eTale dIpavijaya kavinI racanAomAM camatkAra, bodha, dezI prayoga, gurU paraMparA, racanA samaya vagere te samayanA kAvyanI rItinIti hatI ema gaNIne mUlyAMkana karavuM joIe to kavine sAco nyAya ApI zakAya. kavinI padya ane gadya racanAonuM samagra rIte mUlyAMkana karatAM keTalIka vizeSatAonI sAthe maryAdAo paNa jovA maLe che tema chatAM emanI kavipratibhA anya kavionI tulanAmAM viziSTa rIte prakAza pADe che. kavino itihAsa prema ane sAMskRtika vArasA pratyenI apUrvaprItinuM darzana anya kaviomAM ochuM jovA maLe che. te dRSTie dipavijayanI A moTI siddhi che. Aje jyAre samAja jIvana ane rASTramAM cAritranI kaTokaTI UbhI thaI che ane saMskAranA jatana mATe joradAra himAyata thaI rahI che tyAre kavie potAnI kalamathI A praznane vizada rIte vyakta karIne mAnava kalyANanI udAtta bhAvanA darzAvI che. kavinI abhivyaktinI vizeSatAono vicAra karatAM viziSTa kAvyapaMktionI racanA sau koInuM dhyAna kheMce che. comAsA daramyAna guruno AdarasatkAra thAya che teno mahimA darzAvatI paMktimAM jaNAve che ke - jihAM jihAM comAsA kiyo tihAM tihAM bahu AdaramAna hAM." () 307 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurU mahimA darzAvavA mATe kavie jyotiSazAstranA grahono AdhAra laIne grahonI prakRti samAna guNadarzana karAvyuM che. AvuM nirUpaNa guru pratyenA viziSTa mAna sanmAnanI sAthe kavi kalamanI anerI kalpanAno saMdarbha puro pADe che. kavinAja zabdomAM A udA. nIce mujaba noMdhavAmAM AvyuM che. atha punaH navagraha sarkazopamA gurU guNamAlA gIyate." mAharA gurujI che mohanagArA re, vAri jAuM jJAnataNA bhaMDAra re. e AMkaNI kadi na rAkhe krodhakaSAya re, jehanA guNa chatisa gavAyare. mA. 1 gurujI graha gaNa opamAM chAje re takhate gaNapatanAtha birAje re; vArase vANI te abhiya samANI re, jehanI madhuratA sarasa kahANI re mA. 2 gurunuM ravi jIma teja apAra re, vAre mithyA mata aMdhAra re. tAre bhavijananeM hita dAkhI re, jehane sUtra sadA che sAkhi re. mA. 3 caMdravadana kamalanita dIpe re, giruo sola klAne jIpe re; ehanI saumyadazAne Age re, kehane opama nAvI bhArge re. mA. 4 mAhare maMgala sama gaNadhAra re, zAsana zobha vadhAraNa hAra re; dakSI pratipakSI guNadhAra re, nirakho adbhuta tanu AkAra re. mA. 5 gurunI budhdhi sadA che sudhdhi re, gurujI nahi ripu grahathI viludra re; abhinava gacchataNo maMDANa re, dIpe vAdI timira ko bhAMNa re. mA. 6 guru gurujInI budhdhi pracaMDa re, kaMThe sarasati vAsa akhaMDa re; pUjyajI jaladharanI pare gAje re, kumati garavI taNA mada bhAMje re. mA. 7 308 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru sadA zukrapare unamAda re, gurujInI jIbhalaDImAM svAda re. huM to laLilaLi praNamuM pAya re, dhanya dhanya je dina vaMdana thAya re. (pA-61 paTTA) mA. 8 pUjyajI vegagati zani sarakhI re, heM to Dagale Dagale nirakhI re. haMsa ne gamaMda sarakhA harAve re, toheM bIjo eha sama nArve re. mA....(2) kavinI varNanakaLAnA namUnArUpa keTalAka prabhAvaka AcAryonuM varNana prasaMga varNanano AsvAda karAve che. emanuM prasaMga varNana citrAtmaka zailIno paricaya karAve che jayAre vyaktinuM varNana ke anya varNano mAhitI pracura che. udA. joIe to haribhadrasUrinuM varNana nIce mujaba che. haribhadrasUrinA abhyAsanI mAhitI ApatA duhAnI noMdha atre ApavAmAM Ave che. "ccAra veda khaTa aMga che, upaniSada chatIsa. (3) pariziSTa bahotera milI, sahu graMtha lakhavIza. 3 vIsa lAkha e graMtha che, Ara vedako mAMna, vidhA cauda nidhi samo, haribhadra bhaTa jAna prasA haribhadrasUrinA jIvanamAM AmUla parivartananuM nimitta bananAra yAkinI mahattarAno prasaMga geya dezomAM varNavatAM jaNAve che ke - "eka dina haribhadra bhaTu tihAM, jAve cauTA majhAra re. upAsare mahAsatI yAkinI nAma udAra re. dhana dhana haribhadra sUrivarAe 15 sUtranI gAthA re sAMbhale, samajhio nahI kAMI bhAva re. kAna daI pharI sAMbhale mAMnuM bhavajya nAva re. dhana, rA (4) 309 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkidugaM haripaNagaM, paNagaM cakkI ya kesavo cakkI / kesava cakkI kesava ducakkI kesasavacakkI ya // 1 // gAthAno artha : 1 bharata 2 sagara. e be cakri joDe thayA pache 1. tripuSTa 2. dhipuSTa 3. svayaMbhU 4. puruSotama pa. puruSArtie pAMca vAsudeva lAgalagI thayA pache 3 maghavA, sanatakumAra 5 zAMtinAtha 6 kuMthunAtha 7 aranAtha e pAMca cakravartI lAgalagI thayA pache eka 6puMDarIka vAsudeva thayo. pachI eka subhUmacakri thayo, pachI eka 7 zrIdata vAsudeva thayo. pachI eka mahApadhdhavarmA cakri thayo pache eka 8 lakSmaNa vAsudeva thayo pachI 10 hariSeNa cakri 11 jyacakri e be cakrI lAgalagI thayA pachI eka 9 kRSNa (pA.33-paTTA) vAsudeva chello thayo. brahmadata cakro chello thayo. paTTAvalI caritrAtmaka racanA hovAthI kramika gurU varNanamAM vizeSataH janma ane kauTuMbika vigato dIkSA, padavI prApti, tIrthodhdhAra, jinamaMdiranI pratiSThA ne zAsana prabhAvanA, camatkArayukta prasaMga nirUpaNa, zruta jJAnopAsanA, gurUnA guNono ullekha vagere vigato noMdhAyelI jovA maLe che. paTTAvalI aitihAsika mUlyavALI racanA hovAthI janma, padavI pratiSThA, kALadharma Adino varSano saMdarbha paNa ApavAmAM Avyo che. - hIrasUrinA varNanamAM akabara bAdazAhanI mulAkAta, vAdI zAMticaMdra gaNI vagere dvArA AcArya mahArAjane jinazAsananI prabhAvanA thaI che tenuM Alekhana thayuM che. ahiMsA paramo dharmanA sUtrane caritArtha karI batAvanAra hIrasUrinuM kArya jaina samAjane sAhityamAM ajarAmara che. AcAryano paricaya, dIkSA ane padavI darzAvatA duhA nIce mujaba che. 31o Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata pannara trAsiI janama varasa gaccharAja, saMvata pannara bANuM) vRta dhAraka vaDalAja. mArA pATaNanagare paraNavA, AyA bahota tamAma te varaghoDe paraNiyA, saMjama ramaNItAma. saMvata solarsehe sAtame, vAcaka pada abhirAma, saMvata soLaseMhe AThame, AcAraja guNi dhAma. 4 5 cAMpAda zrAvikAnA varaghoDAnA prasaMgathI akabara bAdazAhanI jijJAsA jAgIne jaina dharma pratye aneruM AkarSaNa thatAM hIrasUrinI mulAkAta thaI chevaTe pratibodha pAmI hiMsAnAM kRtyo aTakAvavA niyama laIne rAjya mATe pharamAna bahAra pADyAM. kavi A prasaMganuM varNana karatAM jaNAve che ke - "ATha divasa aThThAInA mujha taraphathI re pyAra, bAra divasa koI jIvano, hove nahi saMhAra. 17 trIsa divasa navarojanA, bAra divasa saMkarAta, akabara janama mAsa taNA, tridivasa eha saMta 18 ravivAra sahu varasanA je hove tasamAna, sarvede danA vAsarA sarve mihara dina jANa 1lA e sahu divasa gaNatAM, mAsa sarveSaTa hoya, tehanA suramAnA diyA, sAha akambara soya 6 guru AdezathI vAcaka zAMticaMdra gaNI dilhIpatinA darabAramAM rahIne rAjAne camatkAra batAve che. bAdazAhanA pitA humAyuM maLavA Ave che, A joIne rAjAne Azcarya thAya che. kavi jaNAve che ke 311 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kahe vAcaka suniI nRpata, zrI humAyu tava tAta tuma milaneku Ana hai, nobata soI sunAta (pA-91) cita camakyo caMdanI caDhI, dekhe zrI sulatAna kRSNavaraNa bahu gadhaya, lAkhI phoja pramANa nA te vica gaja aMbADii, camara jhapATA hoya tAta humAu sAhane, dekhe akabara soya parA Ima cAlate Aviyo, sAhI bAganI pola pitA putra dou milyA, harakhataNe kallola hA beThA Asana ehave, huI rasoI tayAra. putrapitA bhojana karI, AyA sabhAre majhAra pAsA (7) kavinI abhivyaktimAM vaividhya paNa raheluM che. vRttAMtane mAtra mAhitI dvArA pragaTa karavAmAM AvyuM nathI paNa temAM adbhuta rasanI sRSTi ne rasiktAnAM tatvono samAveza karyo che. dharmano prabhAva, camatkAranuM nirUpaNa, deva devIonI sAdhAnAthI prApta thatI zakti, manovAMchita pUrNa thavAmAM sahAya maLavI, zubha svapna darzanathI lAbha prApti-bhAgyodaya thavo, gurU vANImAM punarjanamanA vRttAMtano saMdarbha ne zaMkA nivAraNa vagerenA nirUpaNamAM jina zAsananA zaNagAra samA aNagAra, paMcamahAvratadhArI, dharmanuM svarUpa samajAvanAra guruno ja mahimA pragaTa thayelo che. dhArmika kathA vastunI abhivyaktimAM jANe ajANye upadezanuM tattva AvI ja jAya che. A eka sAMpradAyika maryAdA che. dhArmika racanAo dvArA lokonI dharma bhAvanAnuM poSaNa karI dharmAbhimukha banAvI zAMti prApta thAya tevA hetuthI pratyakSa ke parokSa rIte upadezanuM tattva 312 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathona saMsa ati triveNI saMta AvI jAya che. moTe bhAge Avo upadeza guru mukhethI Agama graMthonA saMdarbha dvArA vyakta thAya che. sAhitya mAnava kalyANanI pravRttinuM ghotaka bane che tyAre sAMpradAyika upadeza hovA chatAM mAnavatApUrNa vyakitanA vikAsa ne saMskAra ghaDataramAM upayogI nIvaDe tema che. kavinuM pUjA sAhitya vizeSataH mAhitIpradhAna hovAthI jainadarzananI vigato prApta thAya che. naMdIzvara dvIpa ane aSTApadanuM varNana jaina bhUgoLanA udAharaNa rUpa che. aDasaTha AgamanI pUjA jainadharmanA Agama graMthono saMdarbha pUro pADe che. te paNa jJAnamArganuM pratinidhitva kare che. kavine itihAsa ati priya lAge che eTale emanI racanAomAM jJAna, bhakti ane ItihAsano triveNI saMgama thayelo nihALI zakAya che. pariNAme emanI kAvyakRtio hadayasparzI banIne mAnavajanmamAM bhaktino apUrva lhAvo levAnuM puNya kArya kare che. emanI bhakti mArganI racanAo, deva ane guru pratyeno apUrva prema ne zubha lAgaNI pragaTa kare che. guru kRpA ane emanI sevA vinaya e ziSyane bhavajaladhithI karavA mATe sAco mArga darzAve che. A prakAranA nirUpaNathI kavinI kalama ane jillA paNa kRtakRtyatA anubhavatI hoya tema lAge che. kavie pUjA sAhityamAM navA viSayo svIkArIne vividhatA lAvavAmAM mahatvanuM pradAna karyuM che. pAvalInI racanA dvArA jaina itihAsanuM padyamAM nirUpaNa karIne itihAsa ane caritrano samanvaya karyo che. samakAlIna rAjazAsanathI prabhAvita thaIne navInatAnA daSTikoNathI sthaLavarNananI gajhalonI racanA karI che jemAM hindI ane 313 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urdU bhASAno vizeSa prabhAva che. tenuM varNana paNa kavinI aitihAsika daSTine samarthana Ape che. khaMbhAta, vaDodarA, pAlanapura, surata, udepura, jaMbusara, sinora, jevA sthaLonuM varNana gajhala svarUpamAM karyuM che. abhivyaktinI ne kAvya prakAranI navInatAmAM A gajhalo AkarSaka banI che. emanI laghu ane dIrgha kAvya kRtiomAM jaina darzananA keTalAka viSayonA vicArono samanvaya sadhAyo che. temAM karmavAda, punarjanma gurubhakti, tapano mahimA, jJAnopAsanA ane prabhubhakti vagereno samAveza thAya che. dIpavijayanI kRtiomAM keTalIka pracalita dezIono prayoga thayelo che. dezI vize bhagavadgomaMDalamAM nIce pramANe ullekha thayelo che. AzAvarI ghATamAMthI utpanna thato e nAmano eka rAga, temAM ArohamAM sArimapani ema pAMca svara ane avarohamAM sAta svara Ave che. temAM gadhani komaLa che. teno graha svara ri vAdI svara "sA' saMvAdI svara "ma' ane nyAsa svara "sA' che. AmAM "ga" upara kaMpa mUrchAnA che. te gAvAno samaya divasano bIjo pahora che. te zRMgArarasa utpanna kare che. ane atizaya caMcaLa prakRtivALo che. palAsI ghATanA saMkIrNa prakAranAM rAgamAM A rAgano samAveza thAya che." (8) uparokta avataraNa uparathI dezIono saMgIta sAtheno saMbaMdha kAvya racanAmAM laya sAthe sahyoga sAdhe che. dezIonI lokapriyatA temAM rahelI geyatAne kAraNe che. layAnvita racanAo bhAvavAhI hovAthI hRdayasparzI bane che. dezIonI vividhatA paNa noMdhapAtra che. madhyakAlIna dezIono prayoga vipula mAtrAmAM thayo che. 314 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI dIrdha ane laghu racanAo DhALamAM vibhAjita thayelI che pratyeka DhALamAM dezIno prayoga thayo che. viSayavastu nirdeza karavA mATe temaja vistAra ke paricaya mATe duhAno prayoga thayo che. DhALamAM gAvuM eTale viziSTa layabadhdha rIte gAvAnI eka padhdhati. vividha DhALomAM prayojAyelI dezIomAM rAga ane chaMdanuM mizraNa thayeluM che. kavie chappaya, gajhalano paNa Azraya lIdho che. dA.ta. kAvI tIrtha stavanamAM vastu nirdeza karatA duhA nathI. kavie DhALathIja stavanano prAraMbha karyo che. traNa DhALamAM kAvatIrthano paricaya karAvyo che. gobhadra zeTha ane zAlibhadranI sajhAyamAM paNa AraMbhanA duhA nathI. cAra DhALamAM racanA thayelI che. paTTAvalInI racanAmAM duhAno krama sacavAyelo jovA maLe che. duhAthI prAraMbha karIne DhALamAM vastu varNana-vistAra thayo che. udA. joIe to - "ahIM prastAva varaNavuM, haribhadrasUri prabaMdha; yAkinI sUnu nAma jasa, varanuM leza saMbaMdha pA" (9) AryasuhastisUrinuM varNana karatI namUnArUpa paMktio joIe to - "bhavi tume vaMdo re paTadhArI gaccharAyA; AThamA paTadhara re bhavijanane sukhadAyA. bhavi. Arya suhastisUri vicaratA, AtamakAja sudhAryA. bahumuni parivAre paravariyA, nayari ujeNI padhAryA. bhavi. nA Abu nagaranI utpatti gajhala svarUpamAM darzAvI che. ke muni dharata oradhabAMhe beThe taravarAMkI chAMhe, rasakI kUpikAkethona beThe AsanAM para dhyAna pasA 315 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bherU jAya ke leteke, sonA sidhdha ke detekuM jahAM bahota devatAMko vAsa, iso arabudAcala khAsa. " rohiNI stavananI racanAmAM duhA ane DhALano krama jovA maLe che. paTTAvalImAM ghaNI jagAe kavie duhAno prayoga vyakita paricaya ke prasaMga nirUpaNa mATe karyo che. mahAvIrasvAmInA pAMca vadhAvAnI racanA DhALathI ja karavAmAM AvI che. paTTAvalI e caritrAtmaka racanA che to tevAja prakAranI anya racanAo paNa che. mahAvIrasvAmInA pAMca vadhAvA ane goDI pArzvanAtha stavana e paNa mahAvIrasvAmI ane pArzvanAtha bhagavAnanA caritrane Alekhe che. bhagavAnanA pAMca kalyANakanI mAhitI DhALamAM nirUpaNa thayelI che. aSTApadanI pUjAmAM paNa prathama tIrthakara zrI rUSabhadeva bhagavAnanuM caritra kendra sthAne che. kavinI moTA bhAganI racanAo ItihAsa ane caritrane anusare che. pUjA ane stavananI racanAomAM kathAtattvano paNa saMdarbha pAmI zakAya che. prasaMga varNana eka laghu kathAno AsvAda karAve che. kesarIyA tIrtha stavana, kAvItIrtha stavana, rohiNI stavana, mahAvIra svAmI ane pArzvanAtha bhagavAnanA prasaMgonuM Alekhana, gobhadra zeTha ane zAlibhadranI sakjhAyamAM pitA-putrano saMbaMdha, hIrasUrinA varNanamAM akabarabAdazAha sAthenI mulAkAtano prasaMga, vajusvAmInuM vRttAMta vageremAM kathAno anero AnaMda mANI zakAya che. caMdrarAjA ane guNAvalIno patra eka rasika prasaMganI sAthe kathAno namUno bane che. dIpavijayanI racanAo vividha kAvyaprakAromAM thayelI che. emanI mukhya dIrgha racanA paTTAvalI rAsa nAmathI racAyelI che chatAM temAM rAsanAM lakSaNo caritArtha thayelAM jovA maLatAM nathI. madhyakAlIna paraMparAmAM 316 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsa-prabaMdha jevA zabdo bahu sAmAnya pheraphAra sAthe prayojAyelA che. rAsa racanAo jaina sAhityamAM vizeSa pracalita che. rAsa samUhamAM tahevAronA divasomAM gAvAmAM AvatA hatA. pUrve thaI gayelA AcAryonuM jIvana paNa gurU bhakti thI prerAIne rAsarUpe kavie nirUpaNa karyuM che. mahAvIrasvAmInA "vadhAvA" e racanAmAM "vadhAvA' saMjJA bhagavAna pratyeno apUrva sanmAnano bhAva pragaTa kare che. te maMgalasUcaka saMjJA che ke jemAM caritrAtmaka nirUpaNa thayeluM che. goDI pArzvanAtha stavana paNa pAMca kalyANakanuM nirUpaNa kare che. anya kavioe paNa (paMcakalyANaka) stavana nAmathI racanAo karI che. kavie "vadhAvA" paMca kalyANaka ane anya stavano, sajhAya, gahulI, patraracanA, stuti, caityavaMdana, pUjA vagere svarUpamAM kAvya sarjana karyuM che. rUpiyAnI sakjhAyane gahulI nAma sAthe paNa joDavAmAM Ave che. A kRtimAM dhanano mahimA darzAvavAnI sAthe vinoda ane kaTAkSa dvArA tenA pratyeno rAga na rAkhavAnI bodhAtmaka vANI vyakta thayelI che. sAMpradAyika racanAomAM A kRtio kavinI kAvyatvanI daSTie navIna ne daSTAMtarUpa bane che. patrarUpe racAyelI caMdarAjA ane guNAvalInI kRtimAM rAjA rANInA ananya premanuM rasika zailImAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. kAvyanI maMjula padAvalIo temAM rahelI prAsAdiktA ane zRMgArano vaibhava kAvyatvane anukULa bane che. vaLI kavie potAnI abhivyaktimAM madhyakAlIna samayanI racanAomAM ukhANAno prayoga thato hato tenuM anusaraNa karIne kaMIka navInatA lAvavAno prayatna karyo che. - sAhitya kRtimAM zIrSakanI pasaMdagI paNa kavinI zaktino paricaya karAve che. saMkSipta arthapUrNa zIrSakathI prathama daSTie kRtino sAmAnya khyAla Ave che. kavie zIrSakanI pasaMdagImAM vyakti ane sthaLa kendramAM 317 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhyAM che. paTTAvalImAM pratyakSa rIte vyaktinuM sUcana thatuM nathI paNa parokSa rIte to pUrvakAlIna AcAryonAM nAmano saMdarbha che. anya racanAomAM rohiNI, vijaya zeTha, vijyA zeThANI, gobhadra zeTha, mahAvIrasvAmI, pArzvanAtha, AdIzvara, caMdarAjA-guNAvaLI, mANibhadra vagere vyakti lakSI zIrSakanAM udAharaNa che. sthaLa viSayaka zIrSakomAM surata, jaMbusara, pAlanapura, vaDodarA, udayapura, kezarIyAjI, kAvI, khaMbhAta, aSTApad naMdIzvara, sidhdhAcala vagereno ullekha thayelo che. A prakAranI lAkSaNiktA madhyakAlina paraMparAnuM anusaraNa che. caritrAtmaka vastu hovAthI vyaktine kendramAM rAkhIne jaina darzana ane jainAcAranA jIvana vizenI rasaprada mAhitIno kavie vistAra karyo che. madhyakAlIna kavioe potAnI racanAmAM pote kavi che evo ullekha kAvyapaMktiomAM karyo che. jaina kavionI racanAomAM paNa Aja anusaraNa thayeluM che. premAnaMda potAno paricaya ApatAM jaNAve kRSNasuta kavi premAnaMda" "sAMgaNa suta kavi RSabhadAsa" "dhIra vimala kavi sevaka naya kahe "rUpavijaya kavirAyano re, mohana jayajayakAra" "NimA vijaya kavI padakaja madhukara" "haMsa vijaya kavi rAjanojI mohanavijaya guNa gAya." paMDita hastivijaya kavirAya ehavA sugurU taNo pasAya" vagere udAharaNone AdhAre kavi che ema spaSTa thAya che. joke badhAja kaviomAM A prakArano nAmollekha thayelo nathI paNa keTalAka kaviomAM AvI rIta jovA maLe che. jaina sAdhuo saMskRta ane prAkRta bhASAnA abhyAsI hovAthI gujarAtI bhASAmAM gadya ke padya racanA karatI vakhate teno prabhAva paDyo 318 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. samakAlIna rAjakIya paristhitinA saMdarbhamAM vicArIe to hindI ane urdU bhASAno paNa prabhAva paDelo che. eTale dIpavijaya kavirAjanI vividha racanAono abhyAsa karatAM emanI bhASA samRdhdhi paNa atre ullekhanIya che. badhIja racanAo gujarAtImAM hovA chatAM ochovatto uparokta bhASAno vaibhava paNa nihALI zakAya che. emanuM gujarAtI bhASAnuM svarUpa paNa prAkRta ane apabhraMzanA mizraNavALuM che. hindI ane urdunA zabdono prayoga paNa temAM thayelo che. kavinI bhASAkIya vividhatA mATe keTalAMka udAharaNa nIce mujaba noMdhavAmAM Ave che. prAkRta apabhraMza zabda prayogamAM anya "a" ane "i" no au nA anukrame avivRta "e" ane "A" thAya che. udA. cauda-cauda cauveda-cAraveda, Ara-cAra, cauTa-coTA, tAruM-tAruM, anAdya "za" no "sa" thAya che. ekavaDA vyaMjanonuM parivartana thAya che. dA.ta. prakAsa- prakAza, AsAtanA-azAtanA saMsaya-saMzaya asoka-azoka, sAsana-zAsana, jagadIsa-jagadIza, sigha-zIgha, sithilazithila kavinI bhASAmAM hemacaMdrIya gaujara apabhraMza ane jUnI pazcimI rAjasthAnIno prabhAva paDyo che. dIrdhasvaranuM hasta karavAnuM valaNa jovA maLe che. dA.ta. bolI, suNId, jANiI. saMskRta bhASAnA zabdonuM prAkRtamAM parivartana thatAM "ma' ane "Na jagAe anusvArano upayoga thAya che. prakSepa ke prakSipta zabdaprayoga koIpaNa prayojana vagara jyAre koI varNa zabdamAM AvI jAya che tyAre AvA zabdonI racanA thAya che. A mATe AgaMtuka varNa prakSepavarNa kahevAya che. dA.ta. kiriyA-kriyA, nariMda 319 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - narendra, sUrIsaruMsurIzvasaM. kaThina saMyuktAkSaranA uccAraNanI muzkelI nivAravA mATe svara umeravAmAM Ave che. nivArNa-niravANa, sAdhvI-sAdhavI, janma-janama, smaraNa-samaraNa, saMpUNa saMpUraNa, pUrva-pUrava, harSita-harakhita, padArthapadAratha, takha-takhata, zrI-siri, pradhAna-paradhAna, darzana-darizana emanI racanAomAM laghu prayatna "ha zrutino prayoga thayelo che. tAharuM, mAruM, kehanI, laherasya, pohotA, mohocchava, anusvArano viziSTa prayoga thayo che. dA.ta. kuMmara, khAnapAna, kAma, kahe, nahiM, neNa, dhyAna, kauna, 'bhANA, kehevAya, variMi, sasaryo, pUche, jANI, hoMge, dAna, vagere temAM bolIno prabhAva che. jihAM-tihA, jeha-teha, ti-iNe, jevAM sApekSa avyayano prayoga jovA maLe che. kavinI joDaNI vizenI ekasUtratA jovA maLatI nathI. ekaja zabda be rIte lakhAyelo jovA maLe che. sUtra-sutra, sUra-sura, tIrathatiratha, guru-gurU, vagere jevA zabdo udA. rUpa che. kavinI bhASAno vicAra karatAM gujarAtI bhASAno vizeSa prayoga che. chatAM abhivyaktimAM hindI, urdu, prAkRta ane apabhraMzano prabhAva paDelo che. eTale uparokta bhASAnA zabdono vAkyamAM prayoga thayelo huA, huI, bica, kyio, bahota, mujha, bAhira, tIna, tujha, mAravADI bolIno prabhAva darzAvatA keTalAka zabdo joIe to paraMpare che. ajesIjI, karAyo, vasAyo, kahAyo, laDAyo, jorve, mAna, thAna, 320 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paravate, dhyAna, tapatuM, jAyatuM, tapayAkuM, AsanAM vagere. emanI kRtiomAM jUnI pazcimI rAjasthAnI bhASAnA zabdaprayoga maLI Ave che. dA.ta.mAMhi, taNI jevA zabdo uparAMta nAmane aMte ala, AuM, ghauM, eno prayoga thayo che. bhaviSya kALanA kriyApadamAM karisa, karisauM, ane vartamAna kALamAM hau, karI, kareu no prayoga thayo che. kavinI pratibhAno vicAra karatAM alaMkArayojanA dhyAna kheMce che. temAM varNanuMprAsano vizeSa prayoga che. keTalAMka udAharaNothI A vAta spaSTa thaze. poravADa maMtrI, vimala maMtrIsara puNyapratApI bhANa citta camakyo caMdanI caDhI dekhe zrI sulatAna, "sUri maMtra saMghanI sAkhe supiyo re karajo AcAraja vaDa nUra" paMcame Are jJAna vilAsI, pragaTyA puNya pratApIjI. guNavaMtA guNavaMtanA guNa gAve guNajANa . bhUmaMDala para bhavijana tAratA bhaviloka sura supana dITho tiNe su. suracaMda Thaviyo nAma saravArathanAM sura sukhapALI sAgara tetrIsa Ayare. (varNAnuprAsa) dIpavijaya kahe prabhutA pragaTe prabhune prabhutA dIje. (varNanuprAsa) garUjI pairya sauDIrya gAMbhIrya re pAle carama dharama svIkArya. (zabdAnuprAsa) e gurU gAta sugAta huo jagavikhyAta (atyAnuM prAsa) nAma sumati pariNati sumati sumatikaraNa gaccharAja (zabdAnuprAMsa) . somakaraNa maniyA rAjanagara taNI re 321 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjiyo vAjiyo sAhasunANa (zabdAnuprAsa) kirati jagamAM jehanI daza dizi vyApI re velI jasanI saghaLe thApI re (u...kSA) te jaga locana jJAnane vaMdo, valI karavA bahumAnare. (rUpaka) kavinI racanAomAM draSTAMtono moTA pramANamAM saMdarbha maLI Ave che. munihatyAnA pApa vize draSTAMta dvArA hiMsA na karavA mATeno mULabhUta vicAra pragaTa karyo che. "juone rohiNI jIvaDe, kIdho munino ghAta. sA. anaMta bhramaNabhava bahu kIyo duragaMdhA huo gAta. sA. draupadI jIvaDo pAtakI sukumAlI bhava joya. sA. kaDavuM tuMba voharAvIyuM, anaMta bhramaNabhava hoya. sA." AcArya caMdrasUrinA varNanamAM emanA guNonI caMdra sAthe tulanA karIne ekaja upamAthI abhivyakti karI che. "hAMre vArI caMdra jimyA che, ujjavala jehanA bhAva jo caMdra jisI che kIrata gurunI UjalIre lola hAMre vArI vrata jehanAM che ujjavala caMdra samAna jo hAMre vArI caMdra jimyo che ujajavala jehanAM jJAna jo. sAmaMtasUrino paricaya ApatAM kavi upamA dvArA jaNAve chekesola kalA zazisama vadana, jipaka sola kaSAya lokataNI udghoSaNA, mAMnuM jaladhara gAja (u...kSA) kAmadhenu ne kalpataru paNa, nahIM koI tAraNarUpa re 322 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAraNarUpa jJAna che jagamAM jANe jJAnI sahurUpa" (vyatireka) tuM vhAlo nahIM tAharejI, vhAlI sAsu che eka to vahune sAsu maLIjI, mole mahAlayo cheka (vakrokita) vhAlAno kAgaLa dekhIne, TaLIyA duHkhano vRMda re piyune maLavA jeTalo upanyo che ANaMda (svAbhAvokti) tuja sajjana guNa sAMbharejI, kSaNa kSaNamAM so vAra paNa te dina navi vIsarejI kaNeranI kAMba be cAra" (smaraNa) huM to avaguNanI bharI, avaguNa gADAM lAkha re (vyAjastuti) merU mahIdhara ThAma taje jo udadhi marajAda mUke caMdramaMDalathI pAvaka pragaTe, tohi vayarasUrinavi cUke" (atizayokti) ghugharAre dhamakAra dhamaka dhamaka vAje. (varNAnuprAsa) aDasaThaAgamanI pUjAmAM Agamano mahimA darzAvatI upamAo arthabodha karavAmAM saphaLa nIvaDe che. kAmakuMbha sama upamA suratarU sama rAje, maMdira gIrIvara upamA, ravi saMsi sama chAje. kavinI hastapratono abhyAsa karatAM ema jANavA maLe che ke joDaNI aMge koI cokkasa dhoraNa jaLavAyuM nathI. hrasva-dIrdha anusvAra vageremAM virodhAbhAsa jovA maLe che. jaina sAdhuo saMskRta-prAkRta bhASAnA abhyAsI hoI AvI sthitinuM kAraNa sthAnika vargane jJAnamArganI vicAradhArA AtmasAt karavAnI bhAvanA hovAno saMbhava che. lahiyAe lakhatI vakhate bedarakArI dAkhavI hoya to paNa AvI sthiti sarjAI hovAno saMbhava che. virAma cihno ke paricchedano koI saMbaMdha nathI. saMskRta padhdhati pramANe daMDano " no upayoga moTA pramANamAM che. tyAre 323 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakavarga pUrNavirAma poteja virAma cihno samajIne vAMce ema lAge che. sAMpradAyika racanAomAM pAribhASika zabdonA jJAna vagara AsvAda karavAmAM avarodha thAya che. sAMpradAyika sAhityanI vizeSatAo hovA chatAM A eka moTI maryAdA che. AvA zabdo prayogo hovA chatAM jaina tattvajJAna ane gurU paraMparAnA bhavya vArasAnuM mahatvanA prasaMgonA nirUpaNa dvArA Acamana karAvavAno prazasya prayAsa karyo che. sIdhI sAdI vANIne lokabhogya dezIonA prayogathI kAvya racanAo durbodha banI nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAnI durbodha racanAone saraLa gujarAtI bhASAmAM layabadhdha rIte sarjana karI jJAnAmRtano anero AsvAda karAve che. kavino ananya itihAsa prema ane jaina dharmanA bhavya sAMskRtika vArasAnuM digdarzana karAvavAno adamya utsAha paTTAvalImAM drazyamAna che. tIrthakara bhagavaMta ane pUrvAcAryonAM jIvanavRttAMta mAnava lyANanI bhAvanAthI sarjAyAM che. A caritro mAnavIya guNonA vikAsa ne saMvardhana mATe pUraka bane che. jIvananI sAtviktAnA kSetramAM praveza karAvIne AmUla parivartana lAvI sAcA mAnavInA ghaDataramAM dizAsUcana kare che. AvAM caritrone kAraNe unmArge gayelA mAnavIne sanmArge AvavA mATenI navI dizA ughaDatAM narabhava saphaLa thAya che. kavinI ghaNI badhI racanAomAM itihAsa taraphanuM valaNa pragaTa thayeluM che. rohiNI tapanI ArAdhanAnuM stavana, vijyalakSmIsUri stutImALAmAM gurubhakti ne prema, kesarIyAjI ane kAvI tIrtha stavanamAM tIrthanI utpattino saMdarbha, mANibhadra chaMda-AratImAM mANibhadranI ArAdhanAnI paraMparAno ullekha, aSTApada ane naMdIzvaranI pUjAmAM jaina itihAsa ane bhUgoLano samanvaya karatI 324 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigato, aDasaTha AgamanI pUjAmAM jaina dharma ane sAhityanA kimatI vArasAnA varNana dvArA zrutajJAna pratyenI apUrva bhakti, kavinI sthaLaviSayaka gajhalomAMthI pragaTa thatuM samakAlIna sthaLacitra ne vAtAvaraNa vagere laghu ane dIrgha katio AnA udAharaNarUpa che. kavinI abhivyaktimAM lAghavatA paNa rahelI che. ghaNA thoDA zabdomAM saMyama jIvanano paricaya ApatAM kavi jaNAve che ke - chaMDyAM kaMcana kAminI, iMDayAM rAja udAra sA. chaMDayAM moha kuTuMbanA, dhanadhana eka aNagAra." ' dhArmika sAhityanI sRSTimAM camatkAranA prasaMgo janasAdhAraNane vadhu AkarSe che. AvA camatkAro gurunA apUva jJAna ane sAdhanAnA prabhAvathI deva-devIonI pratyakSa ke parokSa sahAyathI sarjAya che. mAnadevasUrie laghu zAMtinI racanA karIne sAkaMbharI nagarImAM marakIno upadrava zAMta karyo, bANa ane mayuranI vidvattA sidhdha thavAnA prasaMge sarasvatI devI pragaTa thaIne banne samAna che evo javAba Apavo, mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotranI racanA karI ne eka eka lokanA prabhAvathI lokhaMDanI beDIo tUTI-gai, rohiNInA nAnA bALakanuM devadrArA rakSaNa, pallava pArzvanAthanI utpatti, zAMticaMdrasUri dvArA akabara bAdazAha ane humAyunI mulAkAta karAvavI, zAhI nobata vAgavI te prasaMga, sidhdhasena divAkaranI kalyANa maMdira stotranI racanA, kesarIyA tIrthanA stavanamAM gAyo dUjhatI thaI te prasaMga, vageremAM camatkAranuM nirUpaNa thayeluM che. A camatkAro bhaktonI zradhdhA draDha kare che. ane dharmAbhimukha thavA prere che. 325 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtinA pAyAmAM dharma che, dharmamAM paNa karma ane punarjanmano sidhdhAMta kendra sthAne che. zubhAzubha karma pramANe jIvanamAM sukhaduHkha Ave che evI draDha mAnyatAne kAraNe bhAratIya janatA dharmanI AsthAthI anya dezanA loko karatAM vadhu svasthatA ne sahanazIlatAthI jIvana vItAve che. jIvanamAMthI zradhdhA jatI rahe ne hatAza nirAza banIne AtmahatyA kare tevA prasaMgo pazcimanI saMskRtinI sarakhAmaNImAM bhAratamAM ochA che temAM dharmano AdhAra ke zaraNa kAma kare che. dhArmika sAhityamAM karmavAda ane punarjanmanA prasaMgonuM paNa Alekhana avAra navAra thAya che. rohiNInA sukhanuM kAraNa gobhadrazeTha ane zAlibhadranI sajajhAyamAM pUrvajanmano saMbaMdha, saMprati rAjAne AryasuhastisUrinA darzanathI jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM ane pUrva bhavanA upakArI guru pratye bhakti bhAva pragaTa thayo ne savA karoDa jinabiMbanI racanA karAvI zAsananI prabhAvanA karI. caMdrarAjA ane guNAvalIno viraha, sidhdharAja niHsaMtAna hato tenuM kAraNa darzAvatAM hemacaMdrAcArya pUrvajanmamAM garbhavatI nArInI hatyAno prasaMga kahe che. somasuMdarasUrinI SathI hatyA karavA AvelA anucarane AcArya bhagavaMta upadeza ApatAM karmavAdanuM pratipAdana kare che. sakala jIva vaza karmane, kuMNa rAjA kuMNa caMDa, ama mana sarIkhA doya che, zatru mitra abhirAma." vageremAM karma ane punarjanmano saMdarbha gUMthAyelo che. alaMkAra ke rasa vagaranI kAvya racanA bhAgyeja prApta thAya. kAvya sarjananI pravRttimAM sahaja rIte tene anurUpa laya ane koI koI alaMkAra AvI jAya che. keTalIka vakhata kavi karma dvArA paNa alaMkAro sthAna pAmelA hoya che. kAvyarasa vAcakavargane pratyAyanamAM pUrti kare che. dIpavijyanI racanAonuM 326 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayavastu dhArmika hovAthI zAstra-virUdhdha na lakhAya te draSTie teo abhivyakti kare che tyAre camatkAra nirUpaNanA paTTAvalInA prasaMgomAM abhUta rasanI sRSTino anubhava thAya che. dhArmika racanAo hovAthI temAM bhakti rasa-zAMtarasa hoya te to nirvivAda che. kavinI bhakti narasiMha ke mIrAMbAI jevI sahaja sAdhya nathI. e to jJAna mArga che. udaya ke cittanI lAgaNIne badale budhdhine sparze che eTale jJAnamArganuM anusaMdhAna thatuM hovAthI A rasanuM sAtatya jaLavAtuM nathI. caMda rAjA ane guNAvalInA patramAM rahelI zRMgAra rasanI bhUmikA, rohiNInA vRttAMtamAM karUNa ane zAMta rasano samanvaya, kesarIyAjI stavanano adbhata rasa, abolaDA stavanano karUNa rasa, paTTAvalInA prasaMgomAMthI anubhavAto bhakti zRMgAra ne adbhuta rasa, aSTApadanI pUjAmAM marUdevI mAtA ane bharatanA nirUpaNamAM rahelo karUNa rasa ane aMte temAMthI bhakti rasano anero AsvAda karAvavAno prayana vagere dvArA kavinI keTalIka rasanirUpaNa klAno paricaya thAya che. mAhitI pradhAna racanAomAM kAvyanI daSTie rasa tattva pragaTa thaI zakyuM nathI. naMdIzvara ane aDasaTha AgamanI pUjA, caityavaMdana, sthaLa viSayaka gajhalo, kAvI tIrtha stavana vagere mAhitI pradhAna kRtionA udAharaNa rUpa che. kavinI gadya kRtio aitihAsika vastune vizeSa sparze che. terApaMtha carcA bolamAM bhAramalajI-khetasIjI sAthenA praznottara dvArA zaMkA nivAraNa karIne zvetAmbara matanA vicAronuM samarthana karavAnI caturAI pragaTa thAya che. mahAnizItha sUtrano prAthamika paricaya ApIne AgamanA sAhitya pratyenI prItinuM darzana thAya che. caumAsI vyAkhyAnanI kRti dvArA paraMparAgata rIte sAdhuo cArtumAsamAM zrAvakone upadeza ApIne virati dharma tarapha vALavAno prayatna kare che. teno saMdarbha maLI 3ra7. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe che. emanI gadya zailI saraLa ne sugrAhya che. temAM nAnAM vAkyo, prasaMganA mahatvanI vigato, zAstrIya AdhAra, varNanano abhAva, draSTAMtono saMdarbha, pAribhASika zabdono vizeSa prayoga, upadezAtmaka vicAro vagere lakSaNo che. jaina gadya vikAsamAM emanI racanAo mahatvapUrNa bane che. bhASAmAM sthAnika prabhAva vizeSa che. eTale kavie sthaLa-kALane anusarIne bhASAno prayoga karyo che. temAM hindI, mAravADI, gujarAtI zabdonI laDhaNa jovA maLe che. padya kRtio karatAM gadyanI saMkhyA ochI che. chatAM temAM paNa kavinA aMtaramAM rahelI dharmabhAvanA ne itihAsa priyatAnAM darzana thAya che. kavinI kRtiono abhyAsa karatAM ema jaNAya che ke kavie samakAlIna sAmAjika ane rAjakIya paristhitine anukULa thaIne sarjana karyuM che. lokabhASAno prayoga karIne jana sAdhAraNa sudhI potAnA vicAro pahoMcADavAno prayata karyo che. eTale bhASAmAM paNa sthaLa-kALano saMbaMdha jovA maLe che. dakSiNa gujarAtanA vihAra ane nivAsa daramyAnanI pUjA, stavana, sakjhAya, gaNadhara devavaMdana vageremAM gujarAtI bhASAno raNakAra ne valaNa jovA maLe che. gajhalomAM rAjakIya prabhAva che to gadyakRtiomAM gujarAtI, hindI ane mAravADI bolInuM mizraNa che. eTale kavinI bhASAmAM vividhatA rahelI che. pratyeka sarjakanI kRtionuM mUlyAMkana karatAM keTalIka maryAdAo paNa spaSTa rIte jovA maLe che. sAMpradAyika racanAo ane jaina dharmanA mata anusAra zAstra viruddha koI paNa kalpanA ke tarka thaI zake nahIM eTale A baMdhanane kAraNe kAvyamAM kalpanA vihAra ane tenAthI 328 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalAtmaktAnuM avataraNa paripUrNa thaI zakyuM nathI. kavine itihAsa ane dharmanA vastune vaphAdAra rahevAnuM che. eTale emanI abhivyaktimAM keTalIka vizeSatAo hovA chatAM maryAdA paNa banI rahe che. varNanamAM ekavidhatA rahelI che. pUrvAcAryonA varNanamAM abhyAsa, padavI, pratiSThA, mahotsava, camatkAranA prasaMgo vagere sarva sAmAnya rIte rahelA che. caritrAtmaka kRtio hovA chatAM caritranI vividhatA jovA maLatI nathI. AvI vividhatA nahi hovAnA kAraNe itihAsanI vaphAdArI hovAno saMbhava vizeSa che. kramika rIte AcArya ane guru paraMparAnuM nirUpaNa karavA jatAM vistAranA bhayathI bacavA mATe Avo ullekha thayelo che. dareka dharmamAM guru mahimA gAvAnI praNAlikA jovA maLe che. chatAM ahIM guru mahimAnI atizayatA maryAdA banI jAya che. guru kRpA emanI sevA ane te sivAya ziSya kazuMja prApta karI zake nahi evI ekavidhatAvALuM nirUpaNa guru pratye ahobhAva pragaTa karAvavAmAM samartha banI zake tema che. chatAM te sAMpradAyiktA sivAya anya lokone sparzI zake tema nathI eTale sAMpradAyika racanAonI A eka maryAdA gaNAya che. samakAlIna rAjakIya prabhAvathI rAjA ke adhikArIne prasanna karavA potAnI kavitva zaktinuM darzana karAvavuM ke navInatAnA mohamAM kavie gajhalo racI che. jemAM gajhalanA svarUpane anurUpa thavA zabdonI toDaphoDa vizeSa rUpe thayelI che. tyAgane varelA sAdhuo AvA samakAlIna tattvane vaza thaIne varNana kare te ucita nathI lAgatuM. kavinI bhASA zaktino vicAra karatAM ekavidhatA jovA maLatI nathI. vihAra karIne jyAM je gAma agara zaheramAM rahyA hoya tema tene anurUpa bhASAzabdono prayoga thayelo che. udepura ane mAravADanI vihAra daramyAnanI gadya padya racanAomAM 329 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAravADI bolIno prabhAva paDyo che. sAdhuo potAnA lekhana ane vyAkhyAna dvArA janasamUhane dharma bodha ApavAno prayatna kare che tyAre sthAnika lokone anurUpa bhASA bolIno svIkAra karIne kArya kare che. tema chatAM zudhdha gujarAtI bhASAnI madhura padAvalIvALI racanAo paNa kavie bheTa ApI che. bhagavAna mahAvIra svAmInuM hAlaraDuM, caMda rAjA ne guNAvalIno patra, gobhadrazeTha ane rUpIyAnI sajjajhAya, abolaDAnuM stavana, mANibhadranI AratI ane gahulIomAM gujarAtI bhASAnI samRdhdhi sAkAra thayelI che. dIpavijaya kavirAjanI AvI keTalIka maryAdAo hovA chatAM samakAlIna kavioe jaina dharmanA je viSayo pasaMda karIne kAvya sarjana karyuM che te emanI kavi tarIkenI moTI siddhi che. jaina dharmano itihAsa, Agama sAhitya ane itihAsa ane caritrano samanvaya karIne kavi karma karavAno pracaMDa puruSArtha karyo che. kavirAja ane kavi bahAduranuM birUda prApta thayuM hatuM te paNa aMgreja amala daramyAna rAjAo viziSTa vyaktionuM sanmAna karIne biradAvatA hatA tad anusAra AvA IlkAba-padanI prApti karI haze. aMgrejonA amala daramyAna sara, rAya jevAM pada ApavAnI pravRtti rAjakIya kSetramAM pracalita hatI. eTale dIpavijayane paNa emanI kAvya kRtionA saMdarbhamAM rAjAe prasanna thaIne AvA gauravavaMtA zabdothI bahumAna karyuM hatuM. sAmAnya rIte vartamAnamAM 45 Agama pracalita che. ane A upalabdha Agama sAhitya jaina dharmano mahAmUlyavAna jJAnano vAraso che. kavie "aDasaTha AgamanI pUjA"mAM aDasaTha Agamano ullekha karyo che. anya kavio rUpavijaya, padmavijaya, vIravijaya Adie 45 AgamanI pUjAnI racanA karI che. ahIM aDasaTha Agamano saMdarbha Apyo che. taduparAMta Agama sAhityamAM 330 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 chedasUtra tarIke jenI gaNanA thAya che tevA mahAnizItha sUtranA bolanI gadya racanA karavAnuM sAhasa karyuM che. cheda sUtra gopanIya ane AcArya ke padavIdhara muni bhagavaMto yoga vahana karIne yogyatA prApta thatAM adhyayana karavAnA adhikArI bane che. A sUtrano prAthamika paricaya ApavAno emane prayata karyo che. zAstra AjJA ane paraMparA anusAra kavinuM A kArya ucita na lekhAya tema mAnavAmAM Ave che. chatAM jJAna mArganI racanA tarIke emanI A gadya racanA bhASA zailIne mitAkSarI abhivyaktinuM udAharaNa che. jaina sAdhuo tyAganA mArgane varelA che. ane Atma svarUpane pAmavA mATe pravRtta hoya che. tyAre AvuM sanmAna maLe ke na maLe to paNa emanI dharmopadezanI pravRttinI sAthe naisargika rIte rahelI sarjana zakti AvI kRtionI racanA dvArA dharma ane sAhityamAM cirasmaraNIya raheze. aitihAsika mUlyavALI racanAo tarIke sau koI gauravapUrvaka svIkAra karIne dhanya bane che. sAhitya premI dharma bhAvanAvALA vargane mATe to kavinI sarjanAtmaka pravRtti jIvanamAM navuM caitanya pragaTAvIne sAhityanA saMskAronuM siMcana, sevA dharma ne saMrakSaNa karavAmAM moTI garaja sAre che. te draSTie kavinI samagra kRtionuM mUlya leza mAtra ochuM AMkI zakAya tema nathI. dhArmika sAhitya sAMpradAyikatAnAM lakSaNo dharAvatuM hovAM chatAM temAM bhAratIya saMskRtinA bhavya vArasAnuM Alekhana thayeluM che. teno svIkAra karavo ja paDaze. A prakAranA sAhityamAM kalpanAnA raMga ochA hoya tema chatAM varNana, citrAtmaka, nirUpaNa, alaMkAra, chaMda, laya vagere dvArA kavitAnI sAthe samAna rIte sthAna pAmI zake tema che. saMskRtinAM lakSaNomAM dharma preraka ne poSaka baLa che. dharma dvArA kuTuMba, samAja ne rAjyamAM zAMti ne suvyavasthA sthApI zakAya che. tenuM namUnedAra udAharaNa 331 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma sAhitya che. vartamAna samayanI jIvananI viSamatA ne aneka samasyAonA saMdarbhamAM vicArIe to dharma sAhitya dvArA lokonI nItimattA-sadAcAra-sAtviktA ne mAnavatAnA guNono vikAsa karavAmAM ananya pradAna thayuM che. pUrve thaI gayelA paMcamahAvratadhArI AcAryo ane munionAM vRttAMta Aje paNa preraka banI rahe che. emanA prabhAvathI unmArge gayelA jIvo sanmArge AvavA mATe samartha bane che. AvAM caritro jIvana naiyAne nirdiSTa sthAne pahoMcADavA mATe dIvAdAMDI samAna kArya kare che. kavirAjanI paTTAvalI AnA namUnArUpa che. samAjanA lokonI dharma pratye abhirUci vizeSa hatI. dhArmika utsavo ke anya pravRttio e jIvana vyavahAranA eka aMgarUpa hatI eTale loko potAnuM kAmakAja choDIne paNa kathA-zravaNa, bhajanakIrtana, tIrthayAtrA, gurU sevA ne satsaMga, zAstrajJAna prApta karavAno prayatna vagere pravRttio strI puruSa vargamAM moTA pramANamAM pracalita hatI. pariNAme dhArmika sAhityanA sarjana ane bhAvana paNa vizeSarUpe thatuM hatuM. dharma pravRtti bAhyADaMbara karatAM kaMIka AtmA lakSIne jIvanamAM sukhazAMti meLavavAnA hetuthI thatI hatI. dhArmika sAhityano samAjanA varga para prabhAva paDyo hato, tenA pariNAme kauTuMbika ane sAmAjika suvyavasthA ke baMdhAraNa paNa namUnedAra rahyuM hatuM. sAMskRtika mUlyomAM bhAratIya AcAra vicAra, nItimattA, kuTuMba bhAvanA, AtmasAdhanAnI pravRtti, sevA ne sahAnubhUtibharyo vyavahAra jevA guNono vikAsa karavAmAM AvuM sAhitya avazya upayogI to che ja, chatAM sIdhA upadezanA nirUpaNane kAraNe sAhityanI eka maryAdA banI rahe che. sAhityanAM prayojanomAM upadezane paNa sthAna ApavAmAM AvyuM che eTale upadeza 332 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka mAtra prayojana nathI paNa tenA rasanI anerI anubhUtithI lAgaNI baMdhAIne saMskAra ghaDatara thAya che te mukhya gaNAya che. mAnava cetanAne vicchinna dazAmAMthI svastha banAvI mAnavatApUrNa vyaktitvanA vikAsamAM patha pradarzaka banavA mATe dhArmika sAhityanuM sthAna anya sAhityanI sAthe samAna rIte pAmI zake tema che. enI upekSA thaI zake nahI. rAjakIya parivartananA pravAhamAM paNa bhAratIya saMskRtinuM mUlya Aje paNa vizvamAM sarvottama kakSAnuM gaNAya che. tyAre tenA samRdhdha sAhitya vArasAne kema vismRta karAya ? dhArmika sAhitya mAtra pracArArthe lakhAyuM nathI paNa saMskRta ke prAkRta jevI bhASAnuM jJAna sarva sAdharaNa janatA pAse apekSita nathI, tyAre bahujana samAjane dhArmika vArasAthI paricita rAkhavA mATe prAdezika bhASAoe bhagIratha kArya karyuM che. tene kAraNe ja aneka ApattiothI ane samasyAothI bharelA bhAratIya nAgariko dharmanA zaraNathI jIve che. anyane jIvADe che. AkhyAna, kathA, zravaNa, bhAgavata, rAmAyaNa, gItA pArAyaNa, svAdhyAya kendra, paryuSaNa ane anya tahevAronI ujvaNI aMgenAM pravacano vagere dvArA lokone dharmajJAna ane AcArathI paricita karAvIne dharmAbhimukha banAvavAmAM Ave che. A pravRtti sahaja rIte thAya che. eTale dhArmika sAhitya vagara lokonI dharma bhAvanA TakI zake nahI. ApaNI saMskRtinI mahAna sidhdhi temAM samAyelI che. koIpaNa dharmanA bhakti mArganA sAhityanuM adhyayana, anuzIlana ane AlocanA alaukika AnaMdano anubhava karAve che. taduparAMta AtmasvarUpamAM lIna banavAnI sarvottama bhUmikA pradAna kare che. sAhityanI pUrva bhUmikAno vicAra karatAM dharma sau prathama sthAna dharAve che. dhArmika graMtho ane tenA AdhAre sAmAjika AcAra vicAranA 333 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlananI samAja jIvana para paDelA prabhAvanI upekSA thaI zake tema nathI. paraMtu tenI preraNAthI sarjakoe vaividhyapUrNa sAhityanuM sarjana karyuM che. pazcimanA sAhitya para prastI dharma ane bAIbalanI vicAradhArAno prabhAva moTA pramANamAM che. te ja pramANe bhAratIya sAhitya je vividha bhASAmAM sarjAyuM che tenA pAyAmAM hiMdu jaina ane bauddha dharmano gaNanApAtra phALo che. vyaktimAM rahelI vIrapUjAnI bhAvanA aMge mAtra parAkrama karanAra vyakti vIra che evA maryAdita arthamAM vicAravAnuM nathI paNa dayA-dAna-dharma-jJAna-yudhdha-deza-kalA vagere koI eka ke vizeSa kSetromAM gaNanApAtra kArya karIne potAnI sarjaka pratibhAne kartavyaparAyaNa, vaphAdArI jevA guNothI jIvana caritArtha karI batAvyuM hoya te badhAja vIrapUjAnA arthamAM sthAna pAmelA che. vyaktimAM rahelI Hero Worship vIrapUjAnI bhAvanA Heroic Literature dvArA paripUrNa thayelI che. dharma sAhityamAM AvI bhAvanA dharma graMtho ane temAM sthAna pAmelA tIrthakaro, Adarza muni bhagavaMto, nyAya nIti parAyaNa zreSThio, vratadhArI zrAvako, rASTra ane dharma pratye samarpaNanI bhAvanAthI jIvana samarpaNa karanAra naravIro vagereno AdhAra laIne vipula pramANamAM jaina sAhityanuM sarjana thayuM che. A prakAranuM dhArmika sAhitya dharmavIra ane tenA pratyenI bhakti ne kRtajJatAnI bhAvanAne vyakta karIne sarjAyuM che. prAcIna ane madhyakAlIna sAhityamAM dharma, samAja ane rAjyanI nIti-rIti-vicAradhArAnA pAlana-poSaNanuM mArgadarzana ApatI vividha svarUpanI sAhitya kRtio upalabdha che jemAM Human values mAnava mUlyono sAMskRtika vAraso che tenuM jatana karavAmAM AvyuM che. tenA dvArA vyaktinI sAhitya kalAne poSaNa maLe che. madhyakAlIna sAhitya bhale dharmamAMthI preraNA pAmIne sarjAyuM hoya paNa tenA pAyAmAM rahelA 334 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavatAvAdI vicAronA saMskAra saMpanna vAraso vyakti ane rASTranI asmitAnuM digdarzana karAvavAnuM mahatvapUrNa kArya kare che. te draSTie dharma sAhityanuM mUlya leza mAtra ochuM AMkI zakAya tema nathI. dIpavijayanI racanAomAM je pAtrono ullekha thayo che temAM moTA bhAganAM pAtro caritra viSayaka che. ane guru bhakti-guru pratyenA RNa svIkAranI bhAvanA, guru dvArA prApta thato dharmano sAco mArga, dhArmika vAraso ne vaibhava tenA pratyenI javAbadArI adA karavAnI bhAvanA vagerene kendramAM rAkhIne nirUpaNa pAmelAM che. badhAM pAtro koI eka athavA vizeSa mAnavIya guNanuM samarthana karIne preraka bane che. mukhyatve to tyAganI bhAvanA, tapano mahimA-prabhAva, dharma dvArA thatA camatkAronuM nirUpaNa, jJAnopAsanAthI AtmAnI zudhdhi ne mukti, guru bhaktimAM samarpaNanI bhAvanA, saMyama mArganI anivArya AvazyakatA, jJAna ane bhakti mArganI upAsanA vagere guNo A sAhityamAM caritArtha thayelA che. A draSTikoNathI vicAratAM dIpavijayanI kRtione dhArmika mUlyavALI gaNIe, tenI sAthe temAM mAnava mUlyonA bhavya vArasAne jhaLahaLato rAkhIne vizeSa samRdhdha karavAnI adamya abhilASA paNa pragaTa thaI che te paNa svIkAravuM paDe tema che. 335 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA. 104 vibhAga - 4 prakaraNa - 18 naM. 1 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 2 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 3 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 4 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 5 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 6 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 7 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 8 bhagavadgomaMDaLa bhA-5 9 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpivijaya 10 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya 11 zrI paTTAvalI samuccaya-le. dIpavijaya pA. 33 pA. 88 pA. 92 pA. 4558 pA. 29 pA. 5 pA. 86 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra kavirAja dIpavijayanI kRtionuM saMzodhana karIne samIkSA karavA mATeno dharma ane sAhityanI draSTie prayatna karyo che. dhArmika vigatono vistAra karyo nathI kAraNa ke tenAthI sAMpradAyiktAnA pUrvagrahane kAraNe adhyayana ane avalokanamAM dharma bAdhakarUpa bane. pariNAme tulanAtmaka hetuthI anya racanAo ane jainettara saMdarbha ApIne kavirAjanI sarjaka pratibhAne mUlavavAmAM AvI che. Aje sAhityamAM navAM valaNo, vaheNo ne vicAradhArA pravartI rahI che tyAre kavinA sAhityane saMskRti ane saMskAra mUlaka vArasAnA vaphAdAra kavi tarIkenI emanI sidhdhio ne maryAdAo darzAvI che. emanI upalabdha thayelI apragaTa racanAo pragaTa karavAmAM AvI che. "hastaprato meLavavAno prayatna ane prApti e saMzodhakanA parizrama ane dhIrajanI kasoTI che. kavirAjanI be prabaMdha kRtio, rAjA mAnasiMha ane zeTha hemAbhAI, jaMbusara, sinora, khaMbhAta, pAlanapura, udayapuranI gajhalo, parvatithi aMge patra, mUrtipUjA, praznottara, AtmacittavRtti patrikA, kRtio prApta thaI zakI nathI. prathama prakaraNamAM emanI kRtionI yAdImAM teno nAma nirdeza karyo che. gajhalo sthaLa varNananI hovAthI surata ane vaDodarAnI gajhala samAna haze ema mAnIe to te ucita lekhAze. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira-kobA, nagInabhAI pauSadhazALApATaNa ane lIMbaDI hastaprata bhaMDArano sahakAra maLyo che tenA pariNAme mAruM kArya pUrNa thayuM che. 337 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna sAhitya mAtra 125-150 varSanuM che. jyAre madhyakAlIna sAhitya 700 thI 800 varSanuM che. tyAre tenA samRdhdha vArasAne pragaTa karavA mATe sAhitya rasika, zrutajJAna premI jene bhAI baheno ane Arthika rIte samRdhdha vyaktioe gurU bhagavaMtanI nizrAmAM pravRtta thavuM joIe. jena sAhityanA bhavya vArasAnA upAsaka kavirAjadIpavijayanAM sAhityanuM Acamana sau koIne jJAna ane bhaktimAM preraNA strota banI mokSamArgamAM javA mATe zAzvata mArga darzAve che. jaina sAhityanA sarjakonI samagralakSI adhyayananI pravRtti vadhu vikasita bane ane jaina kAvya prakArono svarUpalakSI saghana abhyAsa dvArA ApanA gauravavaMtA sAhitya vArasAne tejasvI banAvavAmAM vadhu puruSArtha thAya to zrutajJAnanI parama bhakti thaze. jenuM pariNAma Atma kalyANanA mArgamAM dizAsUcanarUpa banaze. dIpavijaya kavirAjanI kRtionI samIkSA-vivecana ane arthaghaTanamAM mArI alpamatine kAraNe jinAjJA virUdhdha lakhAyuM hoya to vinamra bhAve kSamA yAcuM chuM. 338 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vibhAga-5 A vibhAgamAM kavinI padya-gadya racanAo pragaTa karavAmAM AvI che. keTalIka kRtio AsvAda mATe upayogI hovAthI chApavAmAM AvI che. kavinI gadya racanAomAMthI udAharaNarUpe keTalIka mAhitI mULa svarUpe pragaTa karavAmAM AvI che. vistArane kAraNe samagra kRti chApI zakAya tema nathI. A vibhAganI sAmagrI kavi pratibhA ane emanI zailIne samajavAmAM ati upayogI bane tema che. gadya vibhAganI traNa kRtio hastapratane AdhAre prathama vAra pragaTa karavAmAM AvI che. temAM mahAnizItha sUtranA bola, muni jinavijayajIe I.sa. 1932mAM pragaTa karyA hatA. padya racanAomAM mANibhadrano chaMda, khAmaNAMnI DhALa, vIrapAtarA rUdhi varNana kAvya, aDasaTha AgamanI aSTaprakArI pUjA, sohamakuLa kalpavRkSa tapa vidhi ane gaNadhara deva vaMdana vagere kRtio hastapratane AdhAre udAharaNa rUpe pragaTa karavAmAM AvI che. 339 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya vibhAga anukrama 1 pArzvanAthanuM stavana 2 jhulAve mAI-hAlaraDuM 3 bhavijana gAIe-hAlaraDuM 4 mAtA trizalAe-hAlaraDuM 5 snehe sneha-hAlaraDuM 6 bharatakSetramAM-hAlaraDuM 7 trizalA mAtA-hAlaraDuM 8 mAtA jazodA-hAlaraDuM 9 zrI siddhacakranI-gahelI 10 jaMbukumAra-mahulI 11 mAtA cakkasarI-gahulI 12 mahAvIrasvAmI-gahulI 13 munivaMdana-gahulI 14 kezIkumAra-mahulI 15 muni vaMdanAnI sajajhAya 16 roTInI kavitA sajhAya 17 caMda-guNAvalI patra-lekha 18 mANibhadra chaMda 19 AratI 20 vIra pAtasA rUSi varNana kAvya. 21 khAmaNAMnI DhALa 22 aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA. 23 sohamakuLa kalpavRkSa tapavidhi-gaNadhara devavaMdana. 340 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gadya vibhAga - 1 carcA bola vicAra 2 comAsI vyAkhyAna 3 mahAnizItha sUtranA bola. 1. pArzvanAthanuM stavana. (mallijina nAthajI vrata lIje re - e dezI) citta samarI mAya re, vaLI praNamuM nija guru pAya re gAuM trevIzamAM jinarAya, hAlAjInuM janmakalyANaka gAuM re; sonA rUpAnA phulaDe vadhAvuM, hA. thAla bharI bharI motIDe vadhAvuM ... hA. 1 kAzI deza vArANazI rAje re, azvasena chatrapati chAje re; rANI vAmA gRhiNI surAje . vahA. 2 caitra vadI cothe te caviyA re, vAmA kukhe avatarIyA re; ajAALayAM ehanA parIyA .... vhA. 3 poSa vadI dazamI jagabhANa re, hove prabhunuM janmakalyANaka re; vIza sthAnaka sukRta kamaNa ... hA. 4 nArakI narake sukha pAve re, aMtarmuhUrta duHkha jAve re; eto janmakalyANaka kahAve ... vhA. 5 prabhu traNa bhuvana ziratAja re, tame tAraNa taraNa jahAja re; kahe dIpavijaya kavirAja .... hA. 6 341 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mahAvIra svAmInuM pAraNuM (jhulAve mAI vIrakuMvara pAraNe e dezI) ratna jaDIta sonekA pAraNA dorI jarIkI jAlane ... zuM .... 1 mANI motIanake jhumake tIke ghamaka kAraNe " gu.... 2 ratnadAma zrI dhAma gaMDaka para kare prabhujI khyAla ne zuM ...3 menA mora zuka sArasa suMdara harakhe kuMvara pAraNe jhu. 4 chappana diga kuMvarI hulAve bajAve bajAve tAlane ... zuM ... trIzalA mAtA AnaMdita hove nIrakhe nIrakhe bAlane ... zuM ....6 haMsa kahe prabhu pAraNe pohyA jANe jagata cAlane ... zuM ... 9 3. zrI vIra prabhunuM hAlaraDuM. bhavijana gAIe vara kuMvaranuM pAraNuM re, suNatAM bhaNatAM sudhare dharma artha ne kAma, maMgaLa mALA lacchI vizALa A bhavamAM lahe re, parabhava svarga ane apavarga lahe zubhadhAma. bhavi. pAlAA kuMdanapura viSe prANAMta vimAna thakI cavI re, avatarIyA sitAratha kula gayaNa diNaMda, trizalA 342 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA risara Avyo abhinava haMsalo re, sudI aSADhI chaTha dina caDIyA carama ANaMda, bhavi. mArA navamAsa vADA sADA sAta divasa garbhe rahyA re, uttarA phAlganI catara sudI terasa zubha yoga, prabhujI jamyA te dina narake ajavALAM thayAM re, dIdhAM dAna mAna yAcaka nAThA roga. bhavi. pAkA pharake ghara ghara tarIyA toraNa guDIyo ne dhajA re, mukatA phaLanA svastika pure manohara bALa, mukata karyA baMdijana, birUda vaLI baMdI bhaNe re, kuMdanapuramAM varate gharaghara maMgaLamALa. bhavi. sAA mAtA trizalAjIne AnaMda mAya na aMgamAM re, dekhI vIrakuMvaranI kAya kaMcanavAna, vadhu zubha komaLa nIrakhI harakhe haiyuM mAtAnuM re, rUpa prabhunuM dekhI bhUlyo ratipati bhAna. bhavi. pA zarada zazinI kAnti prabhu mukha joI jhAMkhI thaI re, joI teja nisteja thaI ravi pazkeima jAya, rakata kamaladaLa pagalAM bhUtaLa ThavI pAvana kare re, maMgalakArI sukhakArI aMtima punarAya. bhavi. dA ratna jaDita jhulAve mAtA prabhunuM pAraNuM re, pulakita mana vikase tana pharasI kare lAlapAla, alo lolo hAla khamA lADakaDA mArA lAlane re, bucakArI kahe lauM ovAraNAM priyalAla, bhavi. ghaNA AzIrvAda vadI jaga mAtA hAlo gAvatAM re, bekara bhIDI bhIDI rUdaya viSe jInarAja, kuMvarajI ghaNuM jIvo kuLano divo tame thajo re, tAraNa taraNa thajo vaLI bhavodadhi tAraka jahAja. bhavi. paTA vIrakuMvara A mAtA kuLanI lAja vadhArajo re, karma kaTakathI karajo bhava raNamAM saMgrAma, aMtima jina zAsana 343 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati thaI zAsana varatAvajo re, udharI bhavi nara nArIne dejo zIvadhAma. bhavi. ghalA dharma dhuraMdhara dhorI ratha sIlAMga calAvajo re, anubhava yogI thaIne karajo bhavano pAra, sahaja kalAnidhi gAve vIrakuMvaranuM pAraNuM re, taraghara lIlA lacchI bAla gopAla vistAra. bhavi. 10nA 4. zrI mahAvIra svAmInuM pAraNuM (hAlo hAlo hAlo mArA naMdane re .....e dezI) mAtA trizalA e putra-ratana bhAIo, cosaTha IndranA Asana kaMpe sAra; avadhijJAne joI dhAyA zrI jinavarane, Ave kSatriyakuMDa nagara majhAra. mAtA.01 vIra-pratibiMba mUkI mAtA kane, avasthApinI nidrA dIe sAra; ema merUzikhare jinane lAve bhaktizuM, hari paMca rUpa karI manohAra mAtA.02 ema asaMkhya koTAkoTI maLI devatA, prabhune occhava maMDANe laI jAya; pAMDuka vana zilArUpe jinane lAve bhakti zuM, hari-aMke thApe Indra ghaNuM ucchAya mAtA.03 eka koDI sATha lAkha kaLaze karI, vIrano snAtra mahotsava kare sAra; Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrame vIra kumArane lAve jananI-maMdire; . dAsI priyaMvadA jaNAve teNI vAra mAtA.04 rAjA siddhArathane dIdhI vadhAmaNI, dAsIne dAna ne mAna dIye manohAra; kSatriyakuMDa mAMhe occhava maMDAvIo; prajA lokane harakha apAra. - mAtA.05 gharaghara zrIphaLa toraNa trATaja bAMdhiyA, gorI gAve maMgala-gIta rasAla; rAjA sidhdhArathe janma-mahotsava karyo, mAtA trizalA thaI ujamAla. - mAtA. 06 mAtA trizalA jhulAve putra pAraNe, 1 jhule lADakaDA prabhujI AnaMda bhera; harakhI nirakhI indrANIo jAe vAraNe; Aja AnaMda zrI vIra kumArane ghera.-mAtA07 vIranA mukhaDA upara vArU koTI caMdramA, paMkaja-locana suMdara vizAla kapola; zuka-caMcu-sarakhI dIse nirmala nAsikA; komaLa adhara arUNa raMga-roLa. mAtA.08 auSadhi sovana zobhe hAlare, nAjuka AbharaNa saghalA kaMcana motI hAra; kara aMguThe dhAve vIrakumAra harakhe karI, kAMI bolAvatA kare likilATa, mAtA.09 35 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIranA nilADe kIdho che kaMkuma cAMdalo, zobhe jaDita marakata-maNimAM dIse lAla; trizalAe jAgate AMjI, aNiyAlI behuM AMkhaDI, suMdara kasturInuM TabakuM kIdhuM gAla. - mAtA. 10. kaMcana sole jAtanA ratna jaDIyuM pAraNuM, jhulAvatI veLA thAye ghUgharIno ghamakAra, trizalA vividha vacane, harakhI gAye hAlaruM; kheMce phUmatI AlI, kaMcana dorI sAra. - mAtA. 11 mAro lADakavAyo sarakhe raMge ramavA jaze, manohara sukhaDalI huM ApIza ehane hAtha; bhojana veLA ramajhama ramajhama karato Avaze, huM to dhAne bhIDAvIza hRdayA sAtha. - mAtA. 12 haMsA kAcaMDava kokila popaTa pArevaDA, mAMhI bapaiyAne sArasa cakora; menA mora melyAM che ramakaDA ramavA taNA, ghama ghama ghugharA bajAve, trizalA kizora. - mAtA. 13 mAtA trizalA gAve, vIra-kuMvaranuM hAlaruM, mAro naMdana jIvajo, koDAkoDI varasa; e to rAja-rAjesara thAze, bhalo dIpato; mArA mananA manoratha puraze jagIza. - mAtA. 14 dhanya dhanya kSatriyakuMDa gAma manoharuM, jihAM vIra-kuMvarano janma gavAya; 346 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA siddhArathanA kulamAMhe dinamaNi, dhanya dhanya trizalA rANI, jehanI mAya. - mAtA.. 15 ema sahIyara TolI bhoLI, gAve hAlaruM; pUraNa thAze mananA manoratha tehane ghera, anukrame mahodaya padavI, rUpavijaya pada pAmaze; gAve amIyavijaya kahe thAze. lIlA lahera. - mAtA. 16 pa. zrI mahAvIra svAmInuM pAraNuM (rAga :- prItama perIsa cAlo ). snehe snehe hiMcoLuM zrI bhagavAna, vIrane hAlo hAlo. hAluM vhAluM vIra ! eka tAruM nAma " vhAluM-vhAluM mahAvIra! tAruM nAma " caitara suda terasano dahADo, trazalAnI kukhe tuM jAya; traNe bhuvanamAM jaya jaya jaya kAra-vIrane hAlo hAlo. - 1. deva-devI sahue phularAvyA, merU upara preme nahavarAvyA; jenI sabhaktinuM thAya nahi dhyAna-vIrane hAlo hAlo. - 2. mAtA-pitAnI bhakti karavA, bhAtu-premane nahi vicAravA; trIza varSe haMkAyuM dIkSA vahANa-vIrane hAlo hAlo. - 3. tapa japa saMyamane bahu pALI, kaSTa ghaNAne nahi guNakArI; jhagamaga jyoti sama pAmyA kevaLajJAna-vIrane hAlo hAlo. - 4. jaga-kalyANe jIvana jhukAvyuM, bhAna-bhUlyAne jJAna batAvyuM; maitrI bhAve utAryA bhavajala pAra, vIrane hAlo hAlo.- pa. 347 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhama-uddhAraka bhavi-jana-tAraka, guNa anaMtanA je dhAraka; evA vIrane che vaMdana vAraMvAra, vIrane hAlo hAlo. - 6. vaMdana karIe bhAve smarIe, trikALa tAruM pUjana karIe; tyArA nAme sadA sukha thAya, - vIrane hAlo hAlo. - 7. 6. zrI mahAvIra svAmInuM pAraNuM "bharata kSetramAM zobhato, kSatrIyakuMDa sukhadhAma, rAya siddhAratha AMgaNe, devI trizalA nAma. uttama tenI kukSIe, jamyA vIra jida, toraNa bAMdhyA gharaghare, gIta madhurA gAya, ghara gokhe dIvaDA jhage, maMgala tura bajAya, rAsa laDe ramavA male, sarva sAhelI sAtha, rUma jhuma nRtya karI, sahu jhulAve jaganAtha. jhUlo jhUlo vIra mArA pAraNIyAmAM jhulo, (Avo Avo ... rAga) rUDA hAlarIyAmAM jhulo. sonA karU pAraNuM ne, upara jaDIyA hIrA, rezama dore mAta hiMcoLe, jhulo mahAvIra. rUDA. (1) iMdra IMdrANI malI hulAve, sura naranArI Ave, madhura kaMThe gAyA hAlaraDAM, vIrane snehe jhulAve. rUDA. (2) jhIke bharIyuM AMgaDIyuM ne, jarIno Topo mAthe, lAvyAM ramakaDA ramavA kAje, mevA mIThAI sAthe. rUDA. (3) mAtA trizalA harakhe harakhe, ema mukhe vadaMtI, moTo thAje bhaNavA jAje, AzISa deI hasatI. rUDA. (4) 348 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraNAvIza huM navalI nAra, jobanavaMtI tujane, mAtApitAnA koDa pUraje, hoMza haiye che mujane. rUDA. (5) jaina zAsanamAM tuM eka pragaTyo, AMgaNa mAre dIvo, karmane kApI dharmane sthApI, amRta rasane pIvo. rUDA. (6) dharma dezanA ApI jagane, uddharaje jaga prANI, Atma sAdhanA sAdhI varaje, vijaya ziva paTarANI. rUDA. (7) 7. zrI mahAvIra svAmInuM pAraNuM trizalA mAtA pAraNuM jhulAve, mahAvIra poDhe re, rezama dore mAtA hiMcoLe, mahAvIra poDhe re. .... ( 1 ) madhura madhura hAlaraDAM gAtI, aMtara kerA amIrasa pAtI, trizalA rANI gIta suNAve, mahAvIra poDhe re. .... (2) vIra je mArA bALa jagatamAM, dhIra gaMbhIra thaje tuM jagatamAM, sneha thakI tuja jIvana bharaje, A saMsAre re. ma. ..... (3) saMsAramAM sukha kayAMya nathI re, verajherathI duniyA bharI re. kAma krodha mada mAyA tyajIne, bhavajala taraje re. ma. ... (4) dukha bharelA jIvana jagamAM, karUNA vedanA pAme jIvanamAM, rAja vaibhavanAM sukha tyajIne, AMsu lohaje re. ma. .... (5) saMsAranAM sau saMbaMdha tyAgI, dIkSA leI thA saMyama rAgI, moha nidrAmAM sutelA jagane, deje jagADI re. ma. .... (6) ghara ghara vana vana ghUmI vaLaje, ahiMsA paramo dharma tuM raTaje, jina zAsananI jyota banIne, mukti varaje re. ..... (7) 349 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. pAraNuM mAtA jasodA jhUlAve putra pAraNe, jhUle lADakaDA puraSottama AnaMdabhera; harakhI nIrakhIne gopIjana jAye vAraNe, ati AnaMda zrInaMdAjIne ghera. mAtA.1 harinA mukhaDA upara vAruM koTika caMdramA, paMkajalocana suMdara vizALa kapoLa; dIpaka zikhA sarakhI dIpe nirmaLa nAsikA, komaLa adhara aruNa che rAtAcoLa. mAtA. 2 meghazyAma krAMti bhrakuTI che vAMkaDI, khITaLiyALA bhAla upara jhUme keza; hasatAM daMDI dIse beu hIrAkaNI, jotAM lAje koTika madana manohara veza. mAtA. 3 siMhanakhe maDheluM zobhe sovaNa sAMgaluM, nAjuka AzraNa saghaLAM kaMcana, motIhAra; caraNaaMgUTho dhAve hari be hAthe grahI, koI bolAve to kare kilakAra. mAtA. 4 lAle lalATe kIdho che kumakuma cAMdalo zobhe jaDitra jANe marakatAmaNimAM lAla ! jananI jugate AMje aNiyALI beu AMkhaDI; suMdara kAjaLake TapakuM kIdhuM gAla. mAtA. 5 350 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAva sonAnuM jaDitra maNimaya pAraNuM, .. jhUlave jhaNaNaNa bole ghUgharIno ghamakAra; mAtA vividha vacane harakhe gAye hAlaraDAM, kheMce phUmatiyALI rezamadorI sAra. mAtA. 6 haMsakAraMDava ne kokilapopaTa pAraNe bapaiyA ne sArasacakoramenAmora. mUkyAM ramakaDAM ramavA zrI mohanalAlane, ghamaghama ghUgharaDo vajADe naMdakizora. mAtA. 7 mArA kahAnAne samANI kanyA lAvazuM, mArA lAlane paraNAvIza moTe ghera; mAro jAyo vararAjA thaI dhoDe besaze, mAro kahAno karaze sadA ya lIlAlahera. mAtA. 8 mAro lADakavAyo sakhA saMga ramavA jaze, sArI sukhalaDI huM ApIza harine hAtha; jamavAveLA rUmajhUma karato gharamAM Avaze, huM to dhoIne bhIDIza hRdayA sAtha. mAtA. 9 jeno zuM karaze SasarIkhA pAra pAme nahIM, "neti, neti,"kahe che nigama vAraMvAra; tene naMdarANI hulAvI gAye hAlaraDAM, nathI, nathI enA bhAgyataNo kaMI pAra ! mAtA. 10 vrajavAsI sau sarvathI subhAgI ghaNAM, tethI naMda jasodA keruM bhAgya vizeSa; 351 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te sarvethI gopIjananuM bhAgya atighaNuM, jenI kare prazaMsA brahmAziva ne zeSa. mAtA. 11 dhanya! dhanya! vrajavAsI gopIjana naMdajasomatI ! dhanya ! dhanya ! vRMdAvana harikero jyAM che vAsa; sadA jugalakizora jayahAM lIlA kare, sadA balihArI jAye dayodAsa ! mAtA. 12 (dayArAma rasa sudhA) 352 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. zrI siddhacakranI gahelI "hAMre mahAre ThAma dharmanA sADA paccavIza" hAMre mahAre jina ANA leI IdrabhUti gaNadharajo vicare re cauviha apratibaMdhathI re lo hAMre mahAre saMyamadhArI munigaNanA ziradAra jo caujJAnI zubhadhyAnathI dharmanA sArathI re lo. (1) hAMre mahAre rAjagRhI udyAne AvyA nAtha jo harakhyo re magadhAdhipa trikaraNa bhAvazuM re lo hAre mahAre Ave nRpa celaNAdika rANI sAthe jo aMga namAvI vaMde gaNadhara pAvane re lo. (2) hAMre mahAre bhava nistaraNI jinavANI upadeza jo bhAMkhe re prabhu goyama svAmI raMgathI re lo hAre mahAre sevo bhavijana siddhacakra zubha leza jo bahu sukha pAmyAM mayaNA tehanA saMgathI re lo.(3) hAMre mahAre avasara pAmI magadhAdhipanI nAra jo ullasI re mana harSa svastika pUravA re lola hAMre mahAre sahiyara maMgala gAtI gIta apAra jo mAnuM bhavabhava saMkarane e cUravA re lo (4). hAMre mahAre dhaNI vidha svastika pure zraddhA pIThajo pAmere te maMgalamAlA mAnanI re lola hAre mahAre zivapada kAraNa bhArge joga ukkiDajo. dIpa kahe ema e che vAta nidAnanI re lo. (5) 353 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. jaMbukumAranI gahulI "dharUDA meM sahiyo phUle hAthaNI" rAjagRhInayarI samosarayA pAMcaze muni parivAra morI sahiyAM ho kevalajJAna divAkarU zrI sohama gaNadhAra morI . cAlo paToghara gurUvAMdavI 1 e AMkaNI jaMbukumAra Ave hemazuM prabhujIne vaMdana kAja morI. brahmacArI zira seharo levA muktigaDha rAja morI. cAlo 2 gurU mukhathI re suNI dezanA saMyame ullasitabhAva mo. kSAyika samaketano dhaNI taravAne bhavajala dAvo mo. cA. 3 aNuvrata leI gurU Agale saMyamano re ujamAla mo. paraNIne dharaNI AThane bujhavI vayaNa rasAla mo. cA.4 saMyama lIye muni pAMcaze sattAvIza parivAra mo. caraNa karaNa guNa AgalA jehanA che dhanya avatAra mo. cA.5 sudharmAsvAmInA pATavI kevala lahI gaccha rAya mo. guNa zIla caitya padhAriyA udAyina harSa na mAya mo. cA.6 paTarANI rANI pure gahualI karavA saphala avatAra mo. dIpavijaya kavirAjane praName che. bahu naranAra mo. cA. 7 354 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. cakesarI mAtAnI garabI alabelI re cakkasarI mAta jovAne jaIye. jehanAM sovana gAtra jovAne jaIye. e AMkaNI jovA jaIye pAvana thaIye dekhI mana gahagahIye re eka tIratha bIjI jagadaMbA vaMdI saMpatta lahIye jo. a.1 ATha bhualI ati laTakAlI mRgapati vAhanavAlI re. jinaguNa gAtI letI tAlI tIrathanI rakhavAlajo. a.2 zrI siddhAcala giri para gAje, devadevI samAje re raMgati jAlI gokha birAje ghaDI ghaDI ghaDIyAlAM vAje jo. a.3 ghATaDI lAla gulAla sohAve, pIlArAtA caraNA re bahu zobhe che jaga jananI kezara kaMkuma varaNAjo. a.4 khala kekara kaMkaNa ne cuDI navasaro haiyaDe hAra re. ratna jaDita jhAMjhara che caraNe ghugharIye ghamakArajo. Apa nAke motI ujajavala vAne bAju baMdha behu bAMhe re keDe kaTi mekhalA raNajhaNatI ke hIrA mAMhe jo a.6 deza dezanA nhAnA mohoTA saMgha laI saMghavI Ave re. te sahu pahelAM zrIphala cunaDI jagajananIne caDhAve jo. a. 7 dhanya dhanya e zrI puMDaragiri jihAM jagadaMbAno vAsare je koI e tIrathane seve tenI pure Aza jo. a. 8 saMghavI saMghataNI rakhavAlI zrI jina sevAkArI re dIpavijaya kahe mAMgalika karajo bahu zobhA tArI jo. a. 09 355 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 12. mahAvIrasvAmI mahulI "vIrajI AyAre guNa zIlavanake medAna" bhaviyaNa vaMdo sacovIsamo jinarAya sugati Ape re TAle kugati kuThAya eTeka pAvana dezAMtara karatA svAmI | vicaratA gAmo gAma pAtaka jAye lIdhe nAma jaga paDibohe re e triDuM lokano nAtha, muni parivAra re causa sahasa che saMghAta sAyara choDI re koNa seve chalara pAtha. bhaviyaNa. 1 rAjagRhI nayarI udyAna guNazIlA caityane medAna AyApuMDarikapradhAna sura tihAM race re samavasaraNa teNivAra, Idra IdrANI vaMde prabhune apAra prabhune apAra AnaMda pAve re dekhI prabhuno dedAra. bhaviyaNa. 2. vanano pAlaka jehanuM nAma dIdhI maNi jaIne tAma. seNika harakhyo suNIne nAma calacita thayo che. magapati mahArAja parivAra saMyukta re sAtha ramaNI samAja | tihAMthI cAlyo re prabhune vaMdana kAja. bhaviyaNa. 3 caturaMgI senA sajIya udAra gaja ratha pAyaka amula tukhAra prabhupada vaMdI re beTho yathocita thAya tava upadeze re vIra jinesara rAya. bhaviyaNa. 4 356 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ celaNArANI ati sobhAgI jinacaMdIne bhaktijAgI gahlI karavA raDha bahu lAgI kanaka cokhA laI re hAthe atithI rasAla. gahlI pure re jagapati Age vizAla motIDe vadhAve re TAla pApa prajAla. bhaviNa. 5 dezanA dIdhI zrI bhagavaMta saMzaya TAlyA zrI arihaMta seNika vaMdI pura pahocata ema bahu bhAve re nitya nitya maMgala gAya sukRta kamAvere dIpavijaya kavirAya. bhaviyUNa. 6 13. munivaMdana gahulI sajanI zAsana nAyaka dila dharI, gAzuM tapa cha rAyA ho alabelI helI. sajanI jANIye sohama gaNadharU paTadhara jagata gavAyo ho, alabelI helI. sajanI vIra paTodhara vaMdiye 1pa e AMkaNI sajanI vasudhApIThane pharasatA, vicaratA gaNadhAra ho sa. a. chatrIza guNazuM birAjatA, che bhavijananA AdhAra ho a. sa. vI. rA takhate zokhe gurUrAjajI, udayo jima jagabhANa ho aO satra 357 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirakhatAM gurUrAjane bUje jANe ajANa ho a.sa.vI.3 mukhaDuM zohare pUraNa zazI, aNIyAlAM gurUneNa ho, a. sa. jaladharanI pere gAjatA, karatA bhavijana seNa ho, a.sa.vI. 4. aMga upAMganI dezanA barasata amRtadhAra ho a. sa. zrotA sarvanAM dIla kare, saMyamazuM dhare pyAra ho a. sa. vI. pa. zubha zaNagAra sajI karI, motIyaDe bharI thALa ho a. sa. zradhdhA pIThanI upare, pUre gahlI vizAla ho A sa.vI. dAdA , sa sobhAgya udayasUri pATanA, dhAraka gurU guNa rAja ho a. sa. zrI vijayalakSmI sUriMdajI, dIpavijaya kavi rAja ho, a. sa.vI. chA 358 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. kezIkumAranI gahulI "are vara varaghoDe saMcarayo jIre bihuM pAse cAmara vIMjAya, jIyA varanI ghoDalIe" jIre kuMkuma chaDo devarAvIye, - jIre motInA coka purAvo. vadhAI vadhAI che, jIre ghara ghara guDI re, saja karo jIre sohAgaNa maMgala gAvo vadhAI vadhAI che.1 jIre Aja vadhAIno koDa che. jIre sebI nayarI majhAra. vadhA. jIre pAsa prabhujInA paTadharU che. jIre AvyA kezakumAra. vadhA-2 jIre pAMcaze muni parivAra che. jIre jI vadhyA pratipAla. vadhA. jIre dukkara parisaha jhIpatA. jIre jagajasakAra pranAla. vadhA-3 jIre ThaMDayA che moha saMsAranA jIre sevA lahe bhavatAra. vadhA-4 jIre tapIyA che keI munirAjajI jIre tyAgI che ke munirAja. vadhA. jIre muni guNaThANe varatatA jIre ziva vadhu varavAno kAja. vadhA. 5 jIre nRpa paradezI re harakhiyo 359 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIre pahoto che vaMdana kAja. vadhA jIre gurU upakAra saMbhArato jIre pUjAya che garIbanivAja. vadhA. - 6 jIre nRpa paTarANI gahuMalI jIre pure che pUjaya hajura. vadhA. jIre dIpivijaya kavirAjane jIre vaMdo ugama te sura. vadhA. - 7 15. munIvaMdananI sajajajhAya zrI munIrAjane vaMdanA nita karIye, hAMre tapasI munIvara anusarIye, hAre bhavasAyara saheje tarIke, hAMre jeno dhanya avatAra. zrI.(1) niMdaka pUjaka upare samabhAve, hAM re pUjaka para rAga na Ave hAMre niMdaka para haiSa na lAve, hAMre tethI vitarAga. zrI....(2) saMjamadhara RSirAjajI mahAbhAgI, hAMre jenI saMyame zubha gati jAgI hAMre thayA kaMcana kAminI tyAgI, hAMre karavA bhava tAga. zrI. (3) tIne cokaDI TALIne vratadhArIyA, hAMre jANe saMjama rasanA dariyA hAMre ajuAlyA ApaNA parIA, hAMre dhanya dhanya RSirAjajI. zrI. (4) caraNakaraNanI sitArI doya pALe, hAM re vAlI jinazAsana ajAALe hAMre munI doSa beMtAlIza TALe, hare letA zuddha AhAra. zrI. (5) citra saMbhUti ne vaLI harikezI, hAMre anAthI munI zubhalezI hAMre gautama gaNadhara vaLI kezI, hAMre beunA aNagAra zrI... (6) 36o Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza pratyeka cakrI buddhane jaga jANe, hAMre namirAjane IMdra saMmANe hAMre uttarAdhyayane vakhANe, hAMre zrI dazAraNabhadra. zrI. (7) chavvIsa koTi jhAjherA aDhIdvIpe, hAMre tapa saMjama guNathI dIpe hAMre cAra soLa paccIzane jIpe, kIje guNa grAma. thI..(2) dIpavijaya kavirAyanA guNa gAvo, hAMre guNa gAIne bhAvanA bhAvo hAMre gAtA parama mahodaya pAvo, hAMre mAnavabhava sAra. zrI....(9) 16. roTInI kavitA sarava bAta bAtame paratarakhya deva roTI tana mAMna sarva vAta havinA khoTI sarva deva devamAM nA jainarAja munIrAja baDe dhyAna dhAre ghaDI thAe solamI ne gaucarI saMbhAre... sarva. mArA cakravarti vAsudeva ve punyanA che balIA, ghaDI thAe solIne aMga thAe galIA... sarva. vA chatrapatI pAtasAha cAmara chatra dhAre ghaDI thAe solamI ne roTalA saMbhAre... sarva. 4 zeTha baDe sAhukAra lakhe lakhAve huMDI ghaDI thAe solamI ne thAkha thAe UMDI... sarva. bApA nIsanehI naganabhAva aMga bhasma lAve saMgha leI saMghavI prayALa paMtha cAle. ghaDI thAe solamI mukAma paMtha jAle.. sarva. zA 361 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna dhare nAsIkAne Dabaka mAla moTI ghaDI thAe solamI ne yAda kare roTI.. sarva. paTA peTa paDe roTalA ne sarava bAta sUjhe peTapUra anaghAsa gAya bheMsa dUjhe... sarva. lA dhana dhana vItarAga RSabhadeva svAmI eka varasa AhAra tyAga vaMdu sIra nAmI... sarva. 10nA vIra vIra mahAvIra jagata vIra dIpe. paTamAsa AhAra tyAga vaMdu sIranAMmI... sarva. 11 dIpakavi tIrtha saMgha aDhI dhIpa rAje, chaThTha aThThama pAsa mAsa dhI munIrAje. sarva. 1rA 17. zrI caMdrarAjA ane guNAvalI rANInA kAgaLa. prathama caMdarAjA likhita patra prAraMbha (metAraja munivara, dhana dhana tuma avatAra-e dezI) svasti zrI marudevInAjI, putrane karUM re praNAma; jehathI manavaMchita phaLyAMjI, upagArI guNadhAma. guNavaMtI rANI, vAMco lekha udAra. e AMkaNI. 1 svasti zrI AbhApurejI, sarve upamA dhIra; paTarANIya guNAvaLIjI, sajjana guNe gaMbhIra. gu. zrI vimaLApura nayarathIjI, lakhitaMga caMda nadi; hita AzIrvAda vAMcajojI, manamAM dhariya AnaMda. gu. 3 362 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMhI kuzaLakhema che, nAbhInaMdana supasAya; jagamAM jaza kIrti ghaNIjI, suranara seve che pAya. gu. 4 tumacA khemakuzaLataNIjI, kAgaLa lakhajo sadAya; maLavuM je paradezamAMjI, te to kAgaLathI re thAya. gu. 5 samAcAra eka prIchajojI, mohana guNamaNimALa; ihAM to surajakuMDathIjI, pragaTI che maMgaLamALa. gu. 6 tehanI harkha vadhAInojI, rANI e jANajo lekha; jo manamAM prema ja huve to, harSa jyo kAgaLa dekha. gu. 7 tuma sajajana guNa sAMbharejI, kSaNa kSaNamAM so vAra; paNa te dina navi vIsare jI, kaNeranI kAMba be cAra. gu. 8 jANI nahI tuja prItaDIjI, thaI tuM sAsune AdhIna; . te vAto saMbhAratAMjI, zuM kahIe mana pAmyuM che re dIna.gu. 9 paNa tuM zuM kare kAminIjI, zuM karIe tuja nAra ? strI hove nahIM kehanIjI, Ima bole che saMsAra. gu. 10 sutA vece kaMtanejI, haNe vAgha ne cora; bIe bIlADInI AMkhathIjI, ehavI nArI niThora. gu. 11 cAle vAMkI dRSTithI jI, manamAM navanavA saMca; e lakSaNa vyabhicArInAMjI, paMDita bole prapaMca. gu. 12 eka samajAve nayaNathIjI, eka samajAve hAtha; eha caritra nArItaNAMjI, jANe che zrI jaganAtha. gu. 13 AkAze tArA gaNe chejI, toLe sAyara nIra; paNa strIcaritra na kahI zakejI, suragurU sarikho dhIra. gu.14 363 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapaTI niHsnehI kahIjI, vaLI te nArI sarva IdracaMdrane bhoLavyAjI, ApaNa karIe zo garva? gu. 15 nadI nIra bhuja baLe rejI, kahevAya che re anAtha; eka viSayane kAraNejI, haNe kaMtane nija hAtha. gu. 16 gAmamAM bIhe jAnathIjI, vanamAM jhAle che vAgha; nAse doraDuM dekhInejI, pakaDe phaNidhara nAga. gu. 17 bhartuharI rAjA valIjI, vikramarAya mahAbhAga; te sarakhA nArItaNAjI, kadiya na pAmyA tAga. gu. 18 to rANI tuja zuM kahuMjI, e che saMsAranI rIta; paNa huM ema navi jANatojI, tujane evI avinIta. gu.19 tujane na ghaTe kAminIjI, karavo aMtara ema; mAharI prIta kharI hatIjI, tuM palaTANI kema ? gu. 20 mujathI chAnI goThaDIjI, sAsuthI kare jeha, jima vAvyAM tima te lakSyAMjI, phaLa pAmI tuM eha. gu. 21 tuM vhAlo nahI tAharejI, vahAlI sAsu che eka; to vahune sAsu maLIjI, mokale hAlajyo cheka. gu. 22 doSa kizo tuja dIjiyejI, jotAM haIDe vimAsa; bhAvI bhAva maTe nahI, manamAM Ave che roSa; prIti dazA saMbhAratAjI, bahu upaje che saMtoSa. gu. 23 kAgaLa thoDo ne hita ghaNuMjI, mujathI lakhyuM navi jAya; sAgaramAM pANI ghaNuMjI arthasamasyA gAgaramAM na samAya. gu. ra4 364 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghauMnI pahelAM nIpajejI, pILuM tarUvara tAsa ; pahelI cothI mAtAjI, te che tuM mArI pAsa.(jIva) gu. 25 do nArI ati sAmaLI, pANImAMhe vasaMta; te tuja sajjana dekhavAjI, aLajo ati tharaMta.(AMkhanI kIkI) gu. ra6 maThamAMhe tApasa vasejI, vice dIje jIkAra; tuma ama evI prItaDIjI, jANe che kiratAra. majITha) gu. 27 sAta pAMca ne teramAMjI meLavo doI cAra; temanA pAse tame vasyA, sneha nahi lagAra. (ekatrIza mANasa) gu. 28 e cAre samasyAtaNojI, karajyo arthavicAra; prItidazA jima ullasejI, prakaTe harSa apAra. kAgaLa vAMcI ehanojI, lakhajo turata javAba; sAsune na jaNAvazojI, jo hoya DahApaNa Apa. vaLI halakArA mukhathakIjI, sahu jANajo avadAta; kAgaLathI adhikI ghaNIjI, kaheze mukhathI vAta. iNi pare caMda navesarejI, lakhiyA lekha zrIkAra; dIpavijaya kahe sAMbhaLojI, AgaLa vAta rasALa. gu. 32 fy fy fy 365 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w my bh bh w dvitIya guNAvalI rANIlikhita patra. (dohA.) zrIvaradA jagadaMbikA, zAradA mAtA dayALa; suranara jasa sevA kare, vANI jAsa rasALa. tribhuvanameM kIrati sadA, vAhana haMsa suvAra; jaDa buddhi palava kiyA, bahu paMDita kavirAya. pustaka viNA kara dhare, zrI aMjArI khAsa; kAzamIra bharUacyameM, tehano ThAma nivAsa. e jagadaMbA pada namI, varaNavuM bIjo lekha; zrotAne suNatAM thakAM, prakaTe harSa vizeSa. caMda lekha vAMcI karI, guNAvaLI nija nAra; uttara pAcho kaMthane, lekha lakhe zrIkAra. (dhavaLa zeTha leI bheTazuM - e dezI.) svastizrI vimaLApUra, virasena kuLacaMda re; rAjarAjezvara rAjiyA, sAhiba caMda naNaMda re; | vAMcajo lekha muja vAlA. e AMkaNI. zrI AbhApura nagarathI, hukamI dAsI sakAma re; lakhitaMga rANI guNAvaLI, vAMcajo mahArI salAma re. sAhiba puNyapasAyathI, IhA che kuzaLa kalyANa re; vhAlAnA khemakuzaLataNA, kAgaLa lakhajo sujANa re. samAcAra eka pIchajo, kSatrI vaMza vajIra re; b` vAM. 2 vAM. 3 366 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muja dAsInI upara, kRpA karI vaDapIra re. vAM. 4 chAlAe je lekha mokalyo, sevaka giradhara sAthe re; kheme kuzaLe AvIyo, pahotyo che hAthohAtha re. hAlAne kAgaLa dekhIne, TaLIyA dukhanA vRMda re; piyune maLavA jeTalo, upanyo che ANaMda re. surajakuMDanI maherathI saphaLa thayo avatAra re; te sahu kuzaLa kalyANanA, AvyA che samAcAra re. soLa varasanA viyoganuM, pragaTayuM duHkha apAra re; * kAgaLa vAMcatAM vAMcatAM, cAlI che AMsunI dhAra re. vAM. je hAlAe lekhamAM, lakhiyA olaMbA jeha re; muja avaguNa jotAM thakAM, thoDA lakhiyA che eha re. sAhiba lakhavA joga cho, huM sAMbhaLavA joga re; jehavA deva tevI pAtarI, sAcI kahevata loka re. samasyA cAra lakhI tume, te samajI chuM svAma re; manamAM artha vicAratAM, harakhe che AtamarAma re. huM to avaguNanI bharI, avaguNa gADAM lAkha re; jima koI vAyunA jogathI, bagaDI AMbA sAkha re. vAM. 12 muja avaguNa jotAM thakAM, nAve tamane mahera re; paNa girUA gaMbhIra cho, jevI sAyara lahera re. girUA saheje guNa kare, kaMtama kAraNa jANa re; (jANa re;) jaLa sIMcI sarovara bhare, megha na mAge dANa re. vAM. 14 patthara mAre che tehane, phaLa Ape che aMba re; 367 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tima tuma sarikhA sAhibA, girUA guNa nIluMba re. vAM. 15 kApe caMdana tehane Ape che, sugaMdha apAra re; muja avaguNa nANyA hiye, dhanya dhanya tuma avatAra re. vAM. 16 muja sarikhI koI pApiNI, dIse nahI saMsAra re; mAnyuM sAsunuM kahyuM, chetarIyo bharathAra re. vAM. 17 meM jANyuM nahI ehavuM, huM to bhoLI nAra re; sAsune kAne caDhI, samajI nahI lagAra re. vAM. 18 meM AgaLathI lahI nahI, sAsu evI nAtha re; ApI gAMThanI khIcaDI, jAvuM ghelAnI sAtha re. vAM. 19 kAMIka kAcA puNyathI, sadgaddhi paNa palaTAya re; jima rANIne khoLanuM, khAdhAnuM mana thAya re. karI prapaMca iNa sAsuye, ghaNo dekhADayo rAga re; pache to vAta vadhI gaI, thayo pIMchano kAga re. kihAM AbhA vimaLApurI, joyA jeha tamAsa re; hAMsIthI khAMsI thaI, karavA paDiyA vimAsa re. vAM. 22 paraNyAnI sahu vAtaDI, mujane kahI prabhAta re; jo te ThekANe dATaDI, to evaDuM navi thAta re; vAM. ra3 miMDhaLanI sahu vAtaDI, kahI sAsune kAna re; pache to jhAlyuM navi rahyuM, pragaTayuM trIjAM tAna re. vAM. 24 mahArU karyuM mujane naDayuM, ADuM AvyuM koI re; coranI mAtA koThImAM, mukha ghAlI jima roya re. - vAM. 25 368 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAM. 26 pastAvo zo karavo have, kahyuM kAMI na jAya re; pANI pI ghara pUchatAM, lokomAM hAMzI thAya re. je kAMI bhAvI bhAvamAM, je vidhi lakhiyA lekha re; te savi bhogavavA paDe, tihAM nahI mInane mekha re. vAM. 27 sAsunA jAyA vinA, soLa varasa gayAM jeha re; muja avaguNanI vAtaDI, jANe kevaLI teha re. paNa kurkaTathI je nara thayA, te vistaraze vAta re; sAsu sAMbhaLaze kadA, vaLI karaze utapAta re. te mATe sAvadhAnathI, rahejo dhariya ullAsa re; jehavA tehavA lokano, karazo nahi vizvAsa re. sAsune kahevarAvajo, IhA AvyAno bhAva re; pache jehavA pAsA paDe, tevA khelajI dAva re. muja avaguNanI gAMThaDI, nAkhajo khAre nIra re; nija dAsI karI jANajo, muja naNadInA vIra re. kAgaLa lakhajo pharI pharI, kRpA karI ekamanna re; helAM darisaNa Apajo, zarIranAM karajo jatana re. tuja bahenI hAlI ghaNuM, premalA lacchI jeha re; tehane bahu hete karI, bolAvajo dharI neha re. vAM. 34 samasyA-rAdhA pati re kara vase, paMca ja akSara lejo re; prathama akSara dUra karI, vadhe te mujane dejo re. (sudarazana) vAM. 35 jo have suraja kuMDathI, vighana thayA vizALa re; to sahu puNya pasAyathI, phaLaze maMgaLamAla re. vAM. 36 369 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ima lekha lakhI guNAvaLI, zreSyo prItama pAsa re; dIpavijaya kahe caMdanI, have phaLaze sahu Azare. vAM. 37 [ 1 (rA. ae3ae IjhA 18. mANibhadra chaMda sarasa vacana gho zAradA, kaviyaNa kerI mAya, tujha pasAya bahuta huA, dharaNi upara kavirAya mehera kara muja upare, praNamuM be kara joDa. mANibhadra guNa gAyavA, upano harkha apAra pUraNa karaje mAro, harpataNo bhaMDAra. vIra ghaNA che mahile gArajiyo gariSTa, samare ene je sadA, eha samo nahi koI ISTa. aSTa bhayeja moTakA, tuThA je vaDavIra, ArAdhuM tujane sadha, vIra dhIra gaMbhIra. viradhIra gaMbhIra goriyA kare tyAMrI sevanA goriyA tuja nAma se apAra sukha te lahe bhAnuthI tapa teja jayuM ghugharAre ghamakAra dhamaka dhamaka vAjato nAdanAda tasa lAgatAM DhAka e kahAM kahIMka tuM huMkAra bolato prasannacitta vinnama goriyo vIra khelato trisUraja eka pAni nAga karata vIra hAka he ekahata puSpamAlase gaNaNa pherI devatA suta thaI tAnameM goriyo vIra rame khele yuktimAM medAnameM aengae [8aaaa. 370 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAmeM zIza hAtha tAla bhAnuthI Age he khelaMtaka, parjanane pachAlata che, tehi vIra tehi dhIra, tuM kinnaro tuM suragatiyo vidyAdharo eso nAma koma jagatameM vikhyAta che tu sevakako Aya kAma siddhi sAmata he maMtra tuM hi jaMtra tuM hi taMtra hI tuM deva dAMNava nava nidhi ridhi sidhi tuM mAhare tuM mAta tAta tehi deva AdhAra re tuM jAgato jagatameM dIpato didAra che kIjII IhAM ko goriyAnA chaMda jAtameM [1OI 11aa. : kaLaza : mANibhadra mAhArAja meM saMthaNyo tujhane, aSTasidhi navanidha vaMchita dejyo mujhane vAna che gajarAja, tA upara beThA sohe, magaravADa nagare sadeva dANava mana mohe; meM gAyo bhakta karI icchA pUrajyo manataNI, dIpavijaya ima uccare so lakhI ati ghaNI. itizrI mANibhadrajIro chaMda samAtam saMvata 195ra zAke 1819 rA ASADha zukala 1. ziSya punamacaMda likhitam vidhutapura nagna zrI zAMtinAthajI prasAdAt | zrI zrI | zrI le 371 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19/1 mANibhadranI AratI jyo jyo mA jagata aMbe-e dezI. jaya jaya nidhi, jaya mANika devA, jaya mANika devA harihara brahma puraMdara, karatA tuja sevA. jaya deva jaya deva. (1) tuM virAdhi vIrA tuM vaMchita dAtA, tuM vaMchita dAtA mAtApitA sahodara svAmi cho prabhu jagatrAtA. jaya deva. (2) hari karI baMdhana udadhi, phaNidhara arianalA phaNidhara arianalA e tuja nAme nAse, sAte bhaya sabALA jaya deva jaya deva. (3) DAka trizULa phUlamAlA pAsa kusa chAje pAsAM kusa chAje eka kAra dANava mastaka ema paTa bhujArAje. jaya deva (4) tuM bhairava tuM jaga mahA dIvo, tuM jaga mahA dIvo kAma kalpatarU dhanuM tuM prabhu ciraMjIvo. jaya deva jaya deva. (5) tapagacchapati sUrI dhyAve tuja dhyAna dhyAve tuja dhyAna. mANibhadra bhadraMkara AzA visarAma. jaya deva jaya deva (6) saMvata aDhAra se pAMsaTha zrI mAdhava mAsa zrI mAghavamAsa dIpavijaya kavirAyanI pUro sarva Aza jaya deva jaya deva (7) 372 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19/ra AgamanI AratI jaya Agama jaya pravacana, tribhuvana upagArI Adi nahIM avinAsI, jagajana hitakArI. jaya deva jaya deva 1 zrata paramezvara Izvara zrutAmaha jaga dIvo. arihA zrutaprabhu niyamA, jagamAM ciraMjIvo. jaya deva jaya deva mArA kAmakuMbhasama upamA suratarUsama rAje maMdira gIrIvara upamA ravisasi sama chAje. jaya deva jaya deva mati avadhi manaparyava kevala visarAmI no Agama eha cyAre, Agama zrutasvAmI jaya deva jaya deva pAsA dIpavijaya kavirAja zruta tribhuvana bhAMjA namo tiththassa kahI praNamo tIrthapati rAjA jaya deva jaya deva pApA iti zrI dIpavijaya kavirAjanA viracitA aDasaTha Agama pUjA samApta zrI sthaMbhatIrtha zrI navapallava pArzvanAtha prasAdAt li. paM. rUpacaMdeNa AtmArthe. 373 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 naMdIzvaranI AratI jaya naMdIsara jinavara zAsana jayakArI sa. jagamaga jayoti jagAmaga, mUrti manohArI jaya deva jayadeva nA RSabhAnana caMdrAnana zrI jinapati rAje zrI. vArISeNa vardhamAna, nirUpama chabI chAje jayArA jina arihA bhagavaMtA jaga jasa jayavaMtA jagA siMhAsana zohaMtA padmAsana vaMtA jaya. 3 sura kinnara narakhezvara, nitya sevA sAre che nitya. ! bhAvabhakti bahuyukta nitya Atama tAre jaya. 4 vidyA cAraNa munivara darzana phala leve che. darzanA zrI muni jaMghAcAraNa padakaja nitya seve che jaya. e pA surapati sura IdrANI, gAyana anusaratA gAyanA tataPI tataPI theI theI nATaka nitya karatA . jaya. dA tAla pakhAla mRdaMga ne duMdubhi svarajINA be iMdu. che nATaka bhakti karatA, prabhu guNanA lInA chejaya. chA dIpavijaya kavirAje e jina ThakurAI che e ji. . naMdIsara jina zobhA, gaNadharajI gAI che ja. 8 iti AratI saMpUrNa 374 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. vIra pAtasAha rUdhi varNana (kAvya) (siddhanI zobhA ka zI kahuM tathA karama na chUTe re prANIyA) (e dezI.) vaMdu sidha bhagavaMtane praNamuM sadguru pAyare, rUdhi vaSANa re vIranI tIna bhuvanano je rAyare. vIranI zobhA huM zI kahuM inA zrI siddhAratha rAja che, khatri kula avasare, jeThano tAta vaSANIye, niramale uttama visare. viranI rA putrI khetri mahArAjanI, satiya zIromaNI dhanUre, dhanna dhanna trizalAde mAvaDI kukhe putra ratana re. vIranI 3 surapati cakrine hala dharA, vAsudeva tuma rAjare, jagamAM padavI jotAM thakI, moTI padavI che khAsare vIranI. 4 cAra kosanAre seheMramAM re, chAje chatrapati bhANare, rayaNa siMhAsana upare, hukama kare paramANare. vIranI. pApA AsASAsA che hAthameM ratnajaDita jhalakArare, nakabara pukAre prabhu Agale, cosaTha Idra chaDIdAra re. vIranI. dAdA tIna bhuvananore pAtasA, paTAvata jehane agIyArare, aSaya khajAno che jehane, dvAdasaMga para sAra re. vIranI. ghaNA cauda pUravadhara dIpatA, tIna meM pAsA paradhAna re, pyAra hajArane AraseheM dIpe khAsa dIvAna re. vIranI. 8 vipula matI niramalA pAMcasehe moTA vajIra re, sakIni desIre sAtaseThuM, kevalI parama sudhIra re. varanI. pelA 375 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa karNa guNa AgalA, budhi rayaNa bhaMDAra re, mahetA kAmadAra dotIya vaMdu cauda hajAra re. varanI. 10 eka lAkha upara jANIye, ugaNa sATha hajAra re, samakita tISI taravAra che, zrAvaka svAmI asavAra re. vIranI. 11 khAdala koTI koTI kahuM aNa hute eka koDare cakrI vAsudeva narapati, seve be kara joDo. vIranI. 12aa varasyo tiloka pAtasA, vIrakSetra nayara majhAra re, dIpavijaya kavirAjane, saMghane jayajayakAra re. vIranI. 13 iti zrI vIra tiloka pAtasAha satrapati rIdhI varaNava stavana che (saMdarbha - hastaprata-pA-13). kavie samakAlIna musalamAna rAjAonA rAjakArabhAranA prabhAvathI pAtasAha - (bAdazAha) zabda prayoga bhagavAna vIra mATe karyo che. rAjA, vajIra, pradhAna, chaDIdAra, pAyadala vagerethI vaibhava yukta hovAthI enI zobhA apAra hoya che. kavie bhagavAnanA gaNadhara, kevalI, vipulamatI, zrAvaka, zrAvikA vagerenI saMkhyA ne vajIra, pradhAna, chaDIdAra, pAyadala vagere saMjJAthI darzAvIne prabhunA mahimAnI apUrva RdhdhisamRddhi varNavI che. A prakAranI racanA kavi kalpanAno eka navo vicAra darzAve che. saMbhitra - saMpUrNa jJAna-darzana yukta artha. 1. aMgarakSaka sipAI rAjAnI savArI sAthe cAle te - arabI zabda che. 2. chaDIdAra (arabI zabda). 376 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o) 21. khAmaNAMnI DhALa (atha khAmaNAM khAmonI DhALa) cAlone prItamajI pyArA siddhAcala jaIe - (e dezI) khAmaNa lAM khAmore, sajanI, khAMmaNa lAM khAMmA bAra mAsanAM pApa vidAraNa, khAmaNA lAM khAmo arIhaMtajIne khAmaNAM khAmo, guNane saMbhArI, bAra ne cotrIsa pAMtrIsa vaMdo, jinanI balihArI. khAma. 15 zrI siddhajIne khAmaNAM khAmo, ATha guNe bharIyA, pannara ekatIsa cale guNa vaMdo, bhavasAgara tarIyA. khAma. tharA AcarajajIne khAmaNA khAmo, chatrIsa guNavaMtA. doya hajAra ne cAra sUrIsara, eka bhave jayavaMtA. khAma. 3 vAcakajIne khAmaNA khAmo, paMcavIsa guNa vaMdo, dvAdasaMgInA pAraga chAraga, e gora ciraM vaMdo. khAma. zA mRgAvatI ne caMdanabAlA khAmaNa lAM khAmo micchAmi dukkaDa detAM detAM, kevala pada pAmo. khAma. davA saghalo rAga ne dveSa nivArI, udAyanane khAmo caMDaadyatana nRpane sAthe, vera save vAMmo. khAma. chA aimatto mUni michA dukkaDa, detAM guNa pAyo, kevala gyAMna ne kevala darazana, sidhAMte gAyo. khAma. paTela zrAvaka guNavaMtane bhavi khAmo samakita guNa bharIyA. bAra vratane cauda niyamanA, AbhuSaNa dharIyA. khAma lA 37. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mi. 13aaaa zrAvikA guNavaMtIne bhavi khAMmo, patIvratAdhAre, sila AbhUSaNa deha sohAve, jina guNa dila dhAre. khAma. 10 mAtApitA baMdhava valI sahune, aMtara mada gAlI, mAMho mAMhe khAmaNA khAmo, rAgadveSa TAlI. khAma. 11 kuMbhAra munInA michA dukkaDa, tehano phala nAMhI. aMtara bhAva micchAmi dukkaDa, tehanAM phUla yAMhI. khAma. 1ra mukha mIThA ne aMtara dhITho, khAMmaNa nAM dasyo, . uca gatI TAlIne nIca gatIno baMdha karasyo. khAma. 13 aMtara upazama amRta siMcI, saMsAra bhaya rASI mithyA dukkaDa khAmaNe tehane ucagatI dASIre tehane ucagatI dASI, ucagatI dASI re, tehano zrImaMdhara sASI. ucaga. zrImaMdhara. 14 Ima sahu saMghane khAmaNA khAmo, rAgadveSa TAlI dipavijaya kavirAja panotA, tehanI balihArI. khAma. 1pa (saMdarbhahastaprata-pA-14) khAmaNAMnI DhALamAM kavie kSamApanAnuM mahatva darzAvatAM pracalita dRgaMtono ullekha karIne rAgadveSa-vaira rahita vizuddha bhAvathI micchAmi dukkaDa karavA mATeno mukhya vicAra vyakta karyo che. parvAdhirAja paryuSaNa parvamAM kSamApanAnA mahattvane darzAvatI A racanA arthagaMbhIra ne bhAvavAhI che. kavie anukrame arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, mRgAvatI ne caMdanabAlA, udAyana ane caMpradyota rAjA, aImuttAmuni, 378 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAravratadhArI zrAvaka, zIlavratadhArI zrAvikA, ane mAtA, pitA, baMdhu Adine abhimAna rahita thaI vinamra bhAve kSamApanA karavA jaNAvyuM kuMbhAranA micchAmi dukkaDa no koI artha nathI. kapaTathI kSamApanA karavAthI nIca gatino baMdha thAya che ema jaNAvI navanIta samAna nirmaLa hRdayathI kSamApanA karavI joIe. aMte kavie sakala saMghane kSamApanA karavAno vicAra vyakta karyo che. jaina dharmanA pAyAnA siddhAMtane kAvya vANImAM darzAvIne gAgaramAM sAgara bharavA samAna anekavidha vicArono samanvaya sAdhyo che. 22. aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA. zrI zaMkhezvarAya namaH che atha aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA dIpavijaya kRta likhate. che atha vidhI che prathama vizAla jina bhavanane viSe uMce Asane Agama sidhdhAMta padharAvIne te Agamane AgaLa traNya pITha upara vIra svAmInI pratimA thApIne snAtra bhaNAvavuM. gaMgodaka jala ApyAM hoya te suvAsita karIne ATha kalazA bharIne ATha jaNanA hAthamAM ApIne Ara Ara jaNa mukha koSa bAMdhIne sAtamo sAmI kalazA jhAlIne ubhA rahe pache aSTa prakArI pUjA bhaNAveM. | namoDarvat sidhdhAcAryopAdhyAya sarva sAdhubhyaH pravacana paramezvara prabhuzruta paramezvara bhAMNa; saMgha tiratha paramezvarU, siMha samovaDa bhAMNa. 1aaaa. 379 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2aa pA I6I te zruta te pravacana prabhu, te Agama sidhdhAMta; dvAdaza aMge te jaga gurU, tIratha saMgha kaheta. dvAdazAMgI jaga pUjyajI, jeha anAdi anaMta; tirthapati arihA sarve namo tiththasta prabhaNaMta. bhagavatI TIkA mAMDe che, namo suassane ThAma, sidhdhasarovara zruta kahyo, jina janano visarAma. te pravacana Agama prabhu vIrathI tripadI the jANa, dvAdazAMgI agIyAra tihAM, guMthe gaNadhara bhANa. sudharamAM svAmI taNAM, varate dvAdaza aMga; bIjAM pUravadhara kIyA, Agama caDhate raMga. naMdImeM corAsI kahyAM, deva gaNi gaNadhAra; chihotera pASI sutramAM, pistAlIsa jayakAra. Age Agama bahu hatAM, varate aDasaTha Aja; sAsana vIraprabhu taNe, parataSya Agama jihAja. aDasaTha AgamanI racuM, pUjA acyakAra; pUjo pagaraNa meLavI, viraco bhavi manohAra. LLCLL navahaNa vilepana kusumanI, dhupa dIpa jayakAra; akSata phala niveda e, pUjA aSTa prakAra. vaccI Agama vAMcI, thApI pratimA vIra; paMcAmRta kalazA bharI, gAvo jina guNavIra. gAvo pravacana dhIra. 11aaaa anihAM re vAlhojI vAI che vAMsaLI re (e dezI.) anihAM re tripadI te artha prakAsiyA re, guMthyA gaNadhara dvAdaza aMga, IIchA [8aaaa . ||1Oaa 380 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAM te pravacana Agama sUtra che re, te sahuI kahevAI upAMga che a. 15 navaNa karo prabhu vIrane re, vIsa koDA koDI upare re, chAsI kroDane aDasaTha lAkha, pAMca hajArane base upara vaLI re bAre aMganA pada sahu bhASa agArA pUrava bhavamAM trevIsa jinapatire, kIdhAM aMga IgyAra, abhyAsa riSabhajI dvAdazAMgI pUrava bhaNyA re, phala kevala gyAna prakAza. che a. 3aaaa paheluM AcAraMga pUjyajI re, tehanAM pada che aDhAra hajAra, do zruta skaMdha che dIpatA re, niyukti ne anuyogadvAra aAjA A bIjuM pravacana suyagaDAMga sutra che re, vAdImata bhaMjananAM vakhANa, padanI saMkhyA guNI sahu kahI re, adhyayana trevIsa pramANa. a. pA ThAga ne daza ThAMNA gaNadhara kahe re, valI cothe samavAyAMga ekathI lakha koDA koDI lage re, kahyA praznanA artha sucaMga. aAdA bhagavatI aMga che jaga jIvana prabhu re, jehamAM satraka beMso aDatrIsa, vastunI saMkhyA te batrIsa hajAra che re, dasa sahasA udezA jagIza. A a. chA jJAtA sUtra te cha aMga che re, caukA koDa kathAnA pramANa, sAtamA aMgamAM daza zrAvaka kahyA re, upAsaka sUtra varadaNa pATA aMtagaDa thaI muni je mugate gayA re, te to AThame aMga varadAya, anuttara vavAI sUtramAM re, varasyA re anuttaravAsI munirAja Aa. lA. dazamuM aMga te prazna vyAkaraNa, jehamAM prazna viccAra vilAsa, sUtra vipAka che pUjya IgiyAramuM re, 381 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jehamAM sukha duHkha karma prakAsa re . a. 10nA bAramuM aMga che jaga jina prabhu re, dRSTivAda nAMma gavAyA, parikarama sUtra ne cUlikA re, anuyoga cArane pUrva sivAya apAvavA dvAdaza aMga te zrI pravacana guru re, jehanA anaMta anaMta guNa gAjo, upagAra che sahu vIrano re, prabhu dIpavijaya kavirAja. a.1rA maMtra : vimala kevala bhAsana bhAskara, jagati jaMtu mahodaya kAraNam InlA rA iti prathama jalapUjA. have bIjIpUjA karo, caMdananI suSakAra, caMdanathI tanu lepatAM, pAme bhavano pAra. vIraprabhu niravANathI, varasa aThThANuM mAMhe, draSTivAda bhagavaMtano, viraha paDyo jaga mAMhe. vajAghAta para Indrane, upano mahA saMtApa, bharata khetranA saMghanoM, huo moTo paritApa. zratadhara pUrava dhara sahI, saMgha prabhu alAya, bhAvI padAratha jogano, tehano koI na upAya. cauda pUravanI vAcanA, thUlibhadra svAmI sImA, dasa pUravadhara pUjyajI, vayara svAmI lage khImA. vIraprabhunA ziSyanA, pannA cauda hajAra, bIjA paTodharanAM kayA, Agamano nahIM pAra. 4iaa. [ pA [6iaa 382 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II9mA (11aaaa naMdakAraka upara gaNe, corAsIno Aja, tethI corAsI kahyA, naMdInI paranAla. aengae kAraka pANI sUtrane, dise bihottera nAma, tehathI bihottara sUtranA, nAma kahyAM guNadhAma. 8aaaa dasa ehasI varasamAM, cyAra mahAkAla, tehathI munI bhUli gayA, AgamanI paranAla. gujjara soraTha desamAM, pistAlIsano pravAha, tethI pistAlIsa lakhyAM, valabhIpura uchAM - hA. 10gA. rahete rahete dUrathI, zrI Agama bhagavaMtA, marUdhara gujara dezamAM, pasayA guNavaMtA. saMmati anubhava sutra che. varasyAM hAdasa aMga, sesa rahyuM te varaNavuM, ANI ati ucharaMga. DhAlaH bhavikA sidhdhacakra pada vaMdo (e dezI.) saTayaMbhava bheTa yagya karatAM zrI jinapratimA lAdhI lahyo bodha gRhamAM tihAM saMjama bheTIme sakala upAdhI re vA bhavikA pravacana prabhujIne vaMdo re. vaMda paramANaMdo re, upazama rasano kaMda. vaMdo jinapada te anusarI saTayaMbhava sAhibA, putra manakane dase vekAlIka Agama kIdhAM, vIra zAsana jaga gAje re. . (bha.) mArA uttarAdhyayana Agame jaga jIvana, vIra prabhujInI vANI, varasyAM sola pohara laga adhikA bhASAnA pudgala jANI re. (bha) 3aaaa t12aa 383 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narabhava tAraNa caugati vAraNa, Avazyaka prabhune nihAlI, mahAvrata aNu vrata ne ajuAle sAMjha savAra saMbhALI re. (bha.) pAkA bhagavati piMDa niyukti prabhu padharAve, mana maMdirameM sohAvo, muninA AcAra vicAra vicArI mahAvrata sukRta kamAvo re. (bha) pA. e cAre mULa sUtra kahAI, bAra ne cAra te sola, bAvana sUtranAM nAma vakhANuM, anukrame bolA bola re. (bha.) dAdA bhagavati sUmeM vIra prakAoM, pravacana te arihaMta. valIse uMcAlIsa pravacana avihaDa anaMta guNI guNavaMta re. (bha.) ghaNA pATa batrIsameM vIra prabhunA devagaNi gaccharAya, naMdI sUtranI racanA kIdhI, jehanA sujasa gavAya re. (bha.) anuyoga dvAra meM bheda vaSANyo, zabda azabda anaMta, SaTa dravyane cAra niSepA, vANI vaSANa karatA. (bha.) pAlA sUtra uvAImeM koNika rAjA, prabhujIne vaMdana Ave, aMbaDanA adhikAra vaSANyA, jina pratimA guNa gAve re (bha.) pa1nA rAyapAsethI meM nRpa paradezI, kezIkumarathI tarIyo, dullabha bodhI - bodhI SaTu bola uccarIyo re. . (bha.) 11 sUrayAbhadeve zrI jina pUjayA, vimAna vicArI, sahu AgamamAM bhalAmaNa jehanI, devadha gaNi upagAra re re (bha.) varA varathI tInase chiNottara varase (376) covIsamo paTadhArI, pUravadhara prabhu zyAmAcAraja, moTo para upagArI re. . (bha.) 13 te prabhu kAlikAcAraja gurUI, pada chatrIsa pramANa, pannavaNAnI racanA kIdhI, sahu AgamamAM vaSANe che (bha.) 14 384 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpavijaya kavirAja prabhujI, pannavaNA bhagavaMta, dhanya prabhu varane tripadInI racanA, anaMtaguNI guNavaMta re. . (4) pApA (AThe jaNA caMdana caDhAve) zloka sakala moha timira vinAsaneparama sItala bhAvayuta jina; vinaya darzana caMdana, sahaja tattva vikAsa samArcaye. 385 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3. sohama kuLa kalpavRkSa tapavidhi - gaNadhara devavaMdana zrI sohamakUla kalpavRkSa ehano tapa dasa divasano che e tapanuM nAma icchA pUraNa tapa che te dasa divasano tapa ane garaN i paMca deva joDAmAM tapa yaMtrathI jANavo have kriyA kahe che ke sAMja savAra pratikramaNuM che tathA deva vAMdavA che paTa bAMdhyo hoya te Agala garaNuM gaNavuM . dhUpa dIpa karavA che bAra sAthiyA karavA bAra duhA bhaNavA ika duhA kahIne khamAsamaNAM devAM ke pache khamAsamaNa che icchAkAreNa saMdisaha bhagavana che zrI icchApUraNa tapa ArAdhavA nimitta karemi kAusagga vaMdaNa vattiyAe che annattha usasiena che kAusagga 12 nokArano che. e rIte dasa divasa kriyA karavI che tapa mAMDe te divase ane dasame divase paTa Agala pAMca joDA devavaMdana che. te vAMdavA che varSamAM 2 vAra tapa karavo. ekavAra comAsA mAMhe, bIjIvAra gaNadhara IgyArameM etale vaizASa sudi bIjathI mAMDe te IgyArameM saMpUrNa che e maryAda jANavI che bAra khamAsamaNanA bAra duhA lakhe che ! tribhuvana ThakurAI ghaNI, siddhAratha nRpa naMda, sAsana bhAsana jaga jayo, zrI prabhu vIra niNaMda. kaThina karama gIrI bhedavA, kalpavRkSa jagarAja, icchita manavaMchita, save taru siratAja. e dUho dUhA diTha kahevo che khamAsamaNa devAM jIva taNo saMdeha che, zrI goyama gaNadharane, TAle saMsaya vIrajI, veda taNA zrutadharane. InlA 2aa 386 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA II6 ILA aganibhUti gaNapati gurU, pRthavI mAtA jAyo, saMsaya karama taNA tajI, vIra caraNa citta lAyo. vA gaNadhara vAyubhUtine, saMsaya jIva zarIra, vIra caraNa supa sAule, pAmyA bhava jala tIra. 4 cothA vyaktajI cittamAM, paMca bhUta saMdeha, pRthvI prabhu padavI lahI, pAmyA sivapada geha. pUraSa marIne pUraSa hoya, nAra marI hoya nArI, e saMdeha sudharmane, TALyo jaga upakArI. chaThA maMDita putrane, baMdha mokSa saMdeha, TaLIyA vIra prabhu thakI, radaya upasamane tee. deva nahIM saMdeha e, mArI putra dIlamAMhe, diSADI padavedanA, TAlyA zrI jagamAMhe. eka-pitajI AThamA, naraka nahIM Ima jANe, veda aratha doSI karI, vIra prabhujI vaSANe. pAyA acala bhrAta navamA sahI, punya pApa nahIM mAne, saMsaya TALyo jagaguru, veda artha kahI gyAMne. 1Oaa saMsaya che paralokano, metAraja dasamAne, prabhujI veda arajI kahI, samajAvyo guru gyAMne. 11aaaa ekAdasama prabhAsajI, mokSa nahIM Ima dhAre, dIpavijaya kavi rAjajI, saMsaya teha nivAre. 12aa Iti e bAra duhA che te paTa Agala bAra khamAsamaNa devAnAM che te kriyA mAMhe khamAsamaNa velA kehevA che [11 387 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasame divase samasta caturavidha saMgha malIne paTa Agala pAMca joDA deva vaMdavA che pUjaSNu prabhAvanA zobhA karavI che. jJAnane arthe pustaka pUThAM rUmAla pUjana pAraNA dine sAtamI vachala sAdharmInI bhakti nA e tapa utkRSTa 10 varSa aa madhyama pAMca varSa che jaghanyathI varSamAM be vAra che e moTo vidhi to laghu vIdhito pAMca joDI devavaMdanathI mAMhe layo che . tathApi ladhe che bhAdravA sUdi AThama kAti vada bIja vaizASa sudi ekAdasIye che tathA paravaNI divase paTa bAMdhIne deva vAMdiye A paTayoga na hoya to vIra sAmInI pratimA che ane guru thApanA thApIne pAMca joDAM deva vaMdana karIye saMgha samasta irIyAMvahI paDikamIne sAtamA bese che zrI vardhamAnAya namaH atha paMca joDA devavaMdana likhate che A duhA ! vardhamAna giruo vibhu, zAsana nAyaka dhIra, carama tIrathapati caramajina, arI jIpaka vaDa vIra.. bhava dava vAraNa nIra sama, moha raja haraNa samIra, mAyA vidAraNa sIra sama, maMdIra (maMdara) vIra jayo dhIra. rA tehanA gaNapati gaNadharuM, goyama sohama sAma, tihanA pATa paTodharu, AcAraja guNa dhAma. (3aaaa doya sahasa cumottarA, yuga pradhAna bhagavaMta, jehanA nAma thakI save, iti upadrava saMta. - 4 paMcAvana lakha koDI valI, paMcAvana sahasa koDI, pAMcasehe kroDa pacAsa koDI, sudha AcArajajojI. InlA . [pA 388 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6aaaaN I8aaaa [Giaa kalpavRkSa sama sohamakULa, diye icchita phala patra, kalpavRkSa taru citrako, sanmukha dharo vicitra, ti Agala kirIyA karI, vaMdo deva vizAla, joDAM paMca vaMdana karo, ANI cita rAsAla. bhAdaravA sUda aSTamI, kAtI vadanI bIja, vaizASa sUdi ekAdasI, vaMdo deva suheja. ethI kaThina karama Tale, bhava bhava pAtika jAya, saSThaNA zraddhA thakI, samakita niramala thAya. icchAkAreNa saMdisaha bhagavana caityavaMdana karuM che zAsana nAyaka jaga guru, kalpavRkSa thaDa jANo, ekAdaza gaNadhara prabhu. zAkhA DAla vaSANe vRkSa mAdhyapaTa dhara gUrU, tasa parIkara laghu zAkhA, sUrI prabhAvaka je thayA, subha vacanAmRta bhAkhA yuga pradhAna doya sahasa Ara, vRkSa phUla guNavaMtA, narapada surapada mokSapada, icchA phala ulasatA, juga lakhetramaiM jugalanAM, pUre icchita kalpa. dasa jAtInA dasa taru, e che sAsvata kalpa. uttama kuLa nirogatA, rAja rIdha parIvAra, AyU zraddhA devaguru, sUrapada sIvapada sAra, e dasajAti icchita phala, pAme samakita vaMta, duHkha dohaga saMkTa Tale, pAve pada zrImaMta. paratakha Are pAMcame, moTo e AdhAra, vaMdo stavanA nita karo, pUjo bhAva udAra. I1aaaa rA 3 389 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ima sohamakula kalpatarUe, dIpavijaya kavirAja, vIra jagata guru rAjano, e che sahu sAmrAja. pAkA jaMkici nAma tirtha e namoghurNa arIhaMta ceI. vaMdaNavatti. ! annathu usa. i nokAra dAvA kAusagga mA thAya che. namohetu sidhA. . praha UThI vaMdU rIpabhadeva gUNavaMta- (e dezI.) prabhu bhava pacIzameM, naMdana munI mahArAja, tihAM bahu tapa kIdhA, karavA Atama kAja, lAkha agIyAra upara, jANo eMzI hajAra, chasse pIstAlIsa, mAsakhamaNa sukhakAra. logassa L savaloe arIhaMta ceI. vaMdaNa che anatya che nokAra ! arihaMta siddha pavayaNa sUrI svavIra uvajajhAya, sAhu nANa daMsaNa vaLI, vinaya caritra kahAya, baMbhavaNa kiriyANuM tava goyamane jihANa caraNa nANa suasa tIrthe vIzasthAnaka guNa khANa. rA pukharavaradI che vaMdaNa che anaW L nokAra che thAya ? Ima zubha pariNAme, kIdhA tapa suvizAla, munI mAraga sAdhakA, sAdhaka siddha dayALa, sumati samatA dhara gupti dhara guNavaMtA, naMdana RSirAyA praNamyutadhara saMtA sA siddhANaM budhdhANaM veyAvaccagarANe nokArAvA namohata che 2eo Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoya ? dhana poTTIlAcAraja, sadguru guNa gaNa dhAra, Ima lAkha varasa lage, cAritra tapa suvicAra, pALI pahotA dazamA svarga mojhAra, kahe dIpavijaya kavi namatAM jaya jayakAra. jA namohata stavana che dhana dhana sAco saMpratirAjA- (e dezI.) dasamA saraga thakI prabhu cavIyA, trizalA kUkha ratanna re, cauda supana dekhe prabhu jananI, madhya nizA dhana dhanna re. vaMdo hItakara vIra prabhune pAvA gaja vRSabha harI lachamI devI, paMca varaNa phUla mAla re, caMda sUraja dhaja kuMbha sarovara, sAgara khIra rasAla re. vaMdo. dArA harIghara ratana reDha niradhUmA agani siMcita dhRta pUra re, cau supana eha trizalAdevI, dArSe kaMta hajAra re. vaMdo. 3 supana pAThaka kaheM bahottera samaNAM, behetAlIsa ne trIsa re, tehamAM cauda tIrthakara jananI, dekhe vasavA vIsa re. vaMdo. DhA tUma kUla tuma sUta hosTe nirUpama, tIrthakara bhagavaMta re, dIpavijaya kavirAja prabhujI, jasa balavIra anaMta re. vaMdo. pApA jaya viyarAya saMpUrNa kehevuM. duho ethI kaThina karama Tale, bhava bhava pAtika jAya sahaNA saradhA thakI, samakita niramala thAya 1aaaa iti prathama joDuM viMdana ! 391 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadya kRtio (hastaprata) 1 - terApaMtha - carcA bola. dIpavijaya poravADa gaccharA vaDodarArA carcA kInI so liSe hai ! prathama dazavaikAlakakI gAthA uchI e gAthA dhammo maMgala mukITha aMhisA saMjamo tavo devA-vita namasaMti jasTa dhame sayA maNo zALA A gAthA. prathama zrI jina zAsana mAMhe ahiMsA dharma prarUkho. jihAM dayA hai uhAM lAbha hai anai hiMsA haiM uhAM khoTa haiM. jihAM dayA hai uhAM saMvara hai jihAM hiMsA hai uha Azrava hai. jihAM dayA hai uhAM nirjarA hai. aru hiMsA haiM uhAM pApa baMdha hai. una kAraNa zrI tIrthakara, gaNadhara ane munIrAja e tIna, hiMsA kare nahIM. e karAvai nahIM. karatAM anumode nahIM ane hiMsAko Adeza na kare tathA Apa hiMsA kare to tIrthaMkara-paNo na rahe gaNadhara paNa na rahe. muni paNa na rahe. usUtrapaNo na rahai. yo anaMtA tIrthakara kI AcAra hai. anaMtA gaNadhara munirAja sUtrako Acare haiM ane yA varatamAna covIsI te zrI mahAvIrasvAmI tIrthakara aru gautama gaNadharajI aru munirAja tathA sUtra pAne che che bolane hiMsA hisAkI prarUpaNA, Adeza upadeza dinau kinI phera hiMsAke nava bolameM lAbha thayo. nirjarA kahI. ArAdhaka kahyA. A vAta ghaTe nahIM, mile nahIM. pramANa nahIM yA hiMsAke nava bolameM tIrthakara gaNadhara munirAja sUtra eka pramANa rahyo nahI yA hamakuM vaDI AzaMkA thaI hai so bhAramalajI DhuMDhIyA tuma suno phera sunake tIrthakara ANA pramANa utara deke saMsaya miTAI. ima prathama prazna 392 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyo. AcAraMga sUtramaiM tIrthakara gaNadhare hiMsAko Adeza upadeza pragaTa kIno. sAdhavI nadImeM taNAtI hoya to sAdhu munI Aste nadImeM pakaDa ke nikAla lai yAmeM bahuta lAbha kahyo. yo lAbha hiMsAmeM kiNa rIte ho. yA tIrthakara gaNadhara eka jIva haNavAko upadeza na kare vo sUtra pATha dekhake koI munI nadImeM paDe keI paDe haiM kaI paDe je yAmeM koI munI asaMkhAta apakAya haNe. ane hoMge iso - upadeza tIrthakara gaNadhara u sUtram ghaTe nahIM yAmeM pratyakSa Azrava have hai dayA pratikSa rahe nahIM. aru dhammo maMgala mukaA yAko pramANa kahAM rahyo. iti prathama prazna yAko uttara bhAramalajI khetazI kareM hai ke munI nadImAM paDIne sAdhavI kADhatAM asaMkhAtA apakAya jIva haNAya Azrava huo dayA rahI nahIM aru dhammo maMgala mukaThaM yAko pramANa na rahyo. yA to pratyakSa hai piNa prathama to munI nadImeM paDe haiM. piNa jIva haNavAkA praNAma (pariNAma) nahIM hai. phera sAdhavI mahAsatI nadI mahemeM nikala ke cAritra pAlaiMgI bahuta jIvaku upakAra karegI. vAme bahuta lAbha dekhyo. taThe tIrthakara gaNadhara hukama dano apakAyA haNayAkI khoTa karate sAdhavI upakAra to (gauNa) lAbha thatA kahyo hai yA saMkA na rAkhavI. tIrthaMkara vacana te ANA dharma hai yo uttara bhAramalajI I pramANa kIno. phera munI gocarI gaye ho uhAM mAMhI megha vRSTimeM munI Apake sthAnake Ave jiNa uhAM rahe nahIM baso upadeza zrI AcAraMga nazItha kalpa sUtrameM dIno yA pATha pramANa hai meha vaSate (varSa0) keI munI Aye keI munI AyeMge. tAmeM asaMkhyAtA jIva 393 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appakAya tathA beMdrIya idrIya jIvakI virAdhanA huI hove hai yo sarva pApa upadeza dAtA tIrthakara gaNadhara hove haiM AmeM pratyakSa Azrava ho. pratakSa dayA rahi nahIM. munI Adeza upadeza dAtA tIrthakara gaNadhara karyuM hove haiM. dhammo maMgala mukaTha yAko pramANa na rahyo. yAMkA saMdeha nikarIye. tada bhAramalajI khetasIjI bole munI gocarI tathA UDIla bhUmImeM esI mahAmegha varasate jiNa sthAnake Avai yAmeM pratyakSa akhUkAya beMdrIAdi jIva haNe Ihe saMghaTA hove haiM pratyakSa Azrava ho. pratakSa khoTI dize haiM. jiNa munI gRhasthare raheto cothA vratako Ala (laMka) Avai. saMyamane doSa lAge te kAraNe appakAya virAdhanA saMghaTakI khoTa karate thAna ke Aye ko bohota lAbha kahyo. tIrthakare. yAmeM zaMkA na karaNI. ApaNe to dharma ANameM haiM yo uttara bhAramalajI. Ima prabhu ANA pramANa dIno. yo vIjo prakSako uttara mArA eka capaTI tathA tAlI vajADato asaMkhA jIva haNAI huM yAmeM Azrava hotA hai. dayA rahI nahIM. eso kariyo ane sUryAbha. devatAye jamaNI (jamaNI) bhujA meM 108 kumara nIle DAbI bhujAse 108 kumarI nIkalI aru mahAvIrake Arga battIsabaMdha nATaka kriyA rAyaparoNI sUtrameM kahyo. sUryAle bhakti kInI. sUryAbakI puSTi rAyapasaNImeM gaNadhare bahuta kInI, samati draSTiko bahuta varaNana kIno yA pramANa paraMparAe adyApi bahuta loka pratimA Age nATaka gIta gyAna (gAna) kare huM Ame asaMkhAtA jIvaTI virAdhanA hote hai so upadesa kahano tIrthakara gaNadharakuM ghaTita nahIM 394 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAmeM Azrava bahuta huvo dayA rahI nahIM. dhammo maMgala mukaA yAko pramANa nahIM rahyo thAkA uttara dIryo. trIjo prazna thAya 2 - caumAsI devavaMdana samAsa samAiya havai cotha samAsa samAyaka ghaNo artha thoDA mAMhi kahi va. te samAsa samAyika upara cilAputra draSTata rAjagRhi nagarI dhanadattA vyavahArIyo. tene ghare cilAti putra dAsa suSamA nAmai putrI tIrNa seve cilAtiputra dAsane visenI jANI gharase kADhI mUkyo. te cilAtI putra corArI pAli mAMhi jAI milyo. Ima jANajo sarSathe celAputra marI AThame devaloka gayo. tima sarva pAlajayI e cotho draSTAMta samAsa samAIka ache jANavo. havai pAMcamo draSTata kahe che saMSepa kahetAM thoDo akhara artha ghaNo samajai te upara paMDitAro draSTAMta vasaMtapura nagara, jita zatru rAjA, rAjya kare. ekadA prastavai rAjAne zAstra sAMbhaLavAnI IcchA upanI. paMDito nai kahyo. tihAM RArA piMDa cyAre sAstrArau cAra lAkha graMtha kIdho. karIne rAjAne asIsa dAkhI-rAjAI pUchayo ke zuM graMtha che. paMDite kahyo mahArAjA the sAMbhalo. vadhaNAM graMthane ghaNA bheda che. tivAre rAjA kahyo, zAstra ghaNA vAMcatAM kadanapUra Avai nahIM. te vAste thoDA mAMhi cyAre sAstranI sAra kaho. tivaire Ara paMDita milI Ara zAstrano sAra tehano eka loka gaNAya karI rAjAne kahai sAMbhalo. jIrNa bhojana mAtreyaH kapila: prANinAMdayA bRhaspati ravizvAsaH pAMcAla strIpu mAdarva 395 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA. (vyAkhyA) atre paData (paMDita) vaidya zAstraro sAraya ja mUla gotsAhAra jarIra haI. pache bhojana kIjai jaghapi Ama madhona bhoktavya yama kaMpilA paMDita kahe. jo dharma sAtraro sAra je sarva prANInI dayA kIje. e dharma sAstrano sAra che. trIjo bRhaspati nAmA paMDita kahe nIta (nIti) sAstrano eha che. visAsa na kIjai. paMcAla nAmA cotho paMDita kahai kAmasAstrano sAra je strIsu komalatA ghaNo aMta paMta levo nahIM kuTaNI e cotho paMDitaH e thoDo mAMhi ne ghaNo sA(2) kahyo eha saMmeya pAMcamo draSTAMta kahyo. hivai chaThTho draSTAMta kahe che. anavadya kahetAM pApa rahita samAyika karavo. tivai upara dharmaruci aNagArano draSTAMta. dharmaghoSa nAmA AcArya. tehano ziSya dharmaruci nAmA aNagAra nagarane viSe viharavA gayo. uMca nIca gocarI karatAM rauhaNI brAhmaNIne ghare gayo. tiNe nAga sarIre ghare ghaNA dravya melIne kaDavA tuMbAnI tarakArI kIdhI. te hararUpa jANI te kaDuvA tuMbAno smaka (zAka) sAdhune viharAvyo. sAdhu te viharIne guru bhaNI dekhADyo. guru te AhAra dekhIne kahyau mAhAnubhAva e AhAra jahararUpa che. te vAstu niravedya paMDale (bhUmi) jAI paraThaAvo. eDavo guru vacana sAbhalInai niravadya phAzu dharati dekhIne noSa (doSa) na lAge titare eka Ti baka dharatI paDyo. paratasamAna tisarI vAsa gaMdhakI maratI dekhIne sAthe jIvadayA ciMtavInai AparArva jIva sai khImata khAmaNAM karI kahuA tuMbAno AhAra kIdho. dho. sAdha mRtu pAmyo. devaloka viSe gae. anyavadya samAyaka kaIhavI. paTaeN e chaTho draSTAMta kahInai. 396 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo draSTAMta kahai. parajJA samAyaka. parisamo tAt kahatto samasta prakAre pApa choDavAnI budhi karavI. parajJA samAyika draSTata vakhANe che. ilAputrano draSTAMta kahe che. ilAnagara eka zeTharo putra. ilAcI putra. ilA devI dIdho. sukha rahatA naTuAro akhADo Ayo. te naTuvAre eka putrI che. mahAparvata che. ilAputra naTuvArI putrI dekhI ilAputra sneha jAgyo. pUrvalA bhavarI strI hatI iha ilA putranA draSTAMta jANo. saMpe kahyA che. anyatva bhAvanA bhAvatAM kevalamyAna upano. devatA mahimA kIdhI. rAjA rAnI naTu kevala gyAna pAmyo. vAsa phITI siMdhAsaNa thayo. ghaNAne prati cauvihA kIdho. anukrame mokSa pohatA. parIkzA parve sAtamo draSTAMta. havai sava paNa kahato, burI vastuno choDavo, tiya upara draSTAMta." teTalIputra mukatAnA daSTAMta. tetalapura nagara tihAM kanakaseketu rAjA rAjya kare. rAjA lobhI thako jAtamAtra putra mArI nArthe (nAkhI) tiya rAjAre tetalI nAmA mohatA hai tehane poTTIlA bhAryA che. ti pahilAM ghaNAM bAlaka bhaMjaktI. abamAna nahIM. erSa samai eka sAdhavI viharavA bhaNI AvI. sAdhavIne poTTIlA kahevA lAgI. guNIjI pahilI bharatArano vala bhaMjatI havai ku vAli nahIM. koI upAya batAvo jiNasu bharatAra vaza thAya. sAdhavI kahevA lAgI. bAI dharma karo. jirve dharma kiye sarva vAta bhalI thAye. Ima sAMbhalI to bhalu Ima citavatAM pANI agna pAsI jahara ItyAdi anuSamaraNarA (peTamAM marI javuM) upAya kIdhA. paraM devatAye sarva TALyA. tivAre devatA vicArato aba to darasaNa dIjai tivAre paraniSpa (pragaTa thavuM) hoI kahyo. saMsAra asAra che ItyAdi vacana kahIM pratibodhyo, dharmanai viSe daDha kIdho. AThamo 397 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draSTAMta vachAMNIe. eTale prathama vaSANa. have valI uttama vivekI zrAvaka Aja dina dharma kartavya kare. pApa karma dUra kare. e Ava paDikamaNarA nAma ane draSTAMta kayAM jANavAM. jiNa kiNahi rAjA ApaNA ghara sAruM dharatI laI lokone kahyo. jeI yoga: dharatI lAMchassAmAM dorI laMghI jAva to rAjAno vigraha pAmaiM, dUSa pAmai tima sAdhu zrAvaka piNa tIrthakaranI AgyA mAne to suSI hoI ane tIrthakaranI AgyA leze to dUSa pAmai, virAdhaka hoI, dUSI hoI. Ima hIta mAraga piNa AjJApUrvaka pravartato suSI hoI mArA pariharaNA upare draSTAMtaH jima koI Ika vyavahArIyo bhAgyavAna tehane do vehanA be vehanAre bedI bhAIre ghare AvI rahIyA. sevare ghare eka dIkarI te beuM vehanA jANe. mA hare dIkare nai paraNAve to bhaluM hivai. mAmai nai ANaja donuM kI parItANyA sAra do ghaDA ApyA. dUrvale Avo vegA Ave to te vadhAI. e to vivArI ekalo saralasa bIjuM to tenai vivAsyo moDA jAto koI bhaya nahIM para dUdharA ghaDA sAta jAvai se raste Ayo. dUsare na jaldI karI ghaDA phoDI moDo so Aya ubho rahyo. sarala svabhAvIne beTI paraNAI ghararo mAlaka kIdho. tima ihAM piNa jo sAdhu zrAvaka paDikamaNamai halavai hala sUtra ucare AjJApUrvaka karato thako muktirUpI kanyA vare dharmano adhikArI thAya e pariharaNA upara draSTAMta vaSANyo evA 398 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAnizItha sUtranA bola namo tiththasya pravacanAya namaH svasti zrImantrapati puvAravaMza vibhUSaNa zrImantrapati vikrama samayAt saMvata 1990 zAke 1555 pravartamAne zrI gurjara deza vaDodarA nagara sthiI zrI tapAgaccha zrI vijyAbaMdasUri pakSe paMDita dIpavijaya kavirAja temane suzrAvaka puNya prabhAvaka gAMdhI durlabhadAsa jhaveracaMda zAha jhavera devacaMdanA kAhAnadAsa narasIdAsa sA naththu goviMdajI temaNe A karIe. mahAnizItha sUtra keTalo moTo (moTo) graMthe che. keTalA adhyayana iM. adhyayana dITha syA (kyA) adhikAra chaeN. jina pratimAnA pATha stava bhAva stavanA pATha. saMgha yAtrAnA pAThadvAdasaMgI sUtranI AzAtanAnA pATha tathA jina vacana uthApIne miSa (mizra) bhASA bolIne anaMto kAla rakaLayA (rakhaDyA) te sAvajjAcAryanI vAta kihAM adhyayanamAM che e vAta sumati nAgIlA kuzIlAyAnI saMgate ghaNA kAla bhamyA ane nAgIla bhAvanA bhAvatAM kevala upajAvyuM kihAM adhyayanamAM vAta haiM. kAmalolupI dukhIyA thayA tathA naMdISeNa jImeM vesyAne ghera dharmalAbha dIdho. vesmAryo arthalAbha kahyo. vesyAne ghera bAra varasa rahyA. pAThA (pAchA) taryA te kihAM adhyayanameM vAta chaeN tathA paraMparAgata ima kahe che je mahAnizItha sai sabhA samakSa vaMcAI nahIM te syA kAraNe ItyAdi prakAre amArA manamAM saMsaya . te mahAnizItha sUtrane anusAra jiNa AjJA pramANe jeTaluM jANavA \ Avai te pramANe saMdeha nivAraNa karo ehavuM prazna saMgha zrAvaka pUchayuM tehano uttara mahAnizItha sUtrane anusAre kahe . te paNa pUchavA pramANe e 399 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsayanA uttara lakhyA pramANe sAMbhalI je koI manamAM kalpanA ANaye te sAvajjAcAryanI pare ghaNo kAla rakalaze te mATe sAMbhalInai e sUtranI pratitarAvatI zradhdhA rAkhavI e mAnizItha sUtra graMthaM sADA cAra hajAra caumAlIsa pramANe haiM. adhyayana che che. cUlikA be haiM. evam 8 che. cothA bAra varasai sakala sUtra viccheda thatAM jAnIne vallabhIpuramAM devarSi gaNI kSamAzramaNajIye sarva sAdhune bhelA karIne muMDha (mukhapATha) sUtra hatA te lakSyAM (lakhyAM) lasatAM lasatAM saMvata 510nI sAlamAM devardhi pUjyajI svarge gayA. saMvata pa30 nI sAlamAM eka pUrvadhara satyamitrasUri yuga pradhAna svarge gayA. pAchalathI haribhadrasUri vRdhdhavAdI yakSasena devagupta yasavardhana gaNI kSamA kSamaNA ziSya ravi guptajI nemicaMdrajI jinadAsa gaNI pramukha mahApuruSa bhelA malIne e mahAnizItha sUtra pustaka lamyuM. lakhatAM lakhatAM keI pATha AlAvyA. phera dIThA te kevalIne bhalAvyuM, para mAthe lIdhI nahIM ehavA bhavanA bhIrU ke teNe te rIte mahAnizItha sUtra (5) lase che ane Aja vartamAna pratimAnA dveSI pratimAnA uthApaka te mahAnizIthamAM pratimAnA pATho saMghalI tIrtha yAtrAnA pATho dekhIneM ima bole che jo mahAnizItha moTuM rata che. paNa pAchalAuthI jati AcArya mAnI nai jina pratimAnA pATha navA ghAlIne sUtra DohalI nAkhyuM e rIte potAnA chidra ughADavAno matalaba sAruM moTA purUSa bhavabhIrU ne cora TharAvai che, bole che, paNa sAvajAcAryanI pare anaMtI kAla ralakala che sAvajjAcArya eka vacana mizra bhASA bolIne tIrthakara gotranA dalavADA (daLIyA) viSerIne anaMto saMsAra vadhArayo. tIrtha gautama zruta dvAdazAMgI caturvidha saMgha zramaNa parvata peDhI deva 400 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna kalyANabhUmi Agamo to je kAMI moTAne cora TharAvIne e sUtrane uthApaa tehanI zI gati thAzai tathA valI koI ema bole che je mahAnizItha sUtra sabhA samakSa vaMcAI nahIM Ima kahe che tehano uttara e je nokAranA maMtrAkSara che te pragaTana vaMcAye na bolAye e maMtra na vAMca eNe aDake nahI tathA cothA ArAnA sAdhunI moTI moTI AloyaNa che te pAMcamA ArAmAM thai zake nahIM evo paNa aDake nahIM taMthA valI bole che je mAMhe aMjasamaMjasa (aNasamaja) vAto eN tethI vaMcAya nahIM paNa evI vAto ehamAM hai nathI. ni (a) kevala sAvadya AraMbha rahita munimArganI vAto che ane Aja vartamAna dhAnI (dhyAna) mArga valI sakyo nahIM tivAre jina paDimAno AdhAra gRhIne anaMta lAbha bahulA lAbha varNavIne bahu puSTi karIneM sAvadya AraMbha thApo (sthApyo) che AdarI beThA te kahe che. daherA upara uparI rehavuM, tIrtha upara uparI rehavuM, patharanI khANa kaDhAvavI, pathara phoDAvavA, cunA lohanI bhaThI pakAvavI, iTanI nimAha pakAvavo, kAcA pAnI pai chogAra karAvavI, deharA caNAvavA, dharmazAlA caNAvavI, jinapUjA, deva devIne kAraNe phaLaphUla cUMTAvavA, pratiSThA, aMjanasilAka, dagadigapAlanA bhUta bali raMdhAvavA, pUjA bhaNAvavI, saMghanA AgevAna thaIne cAlavuM ItyAdi sAvadha AraMbha ke bahu lAbha anaMta lAbha pokArI ghaNI ghaNI puSTi karIne AcArya upAdhyAya sAdhu timane AraMbhavyo. vAra aMgIkAra karI lIdhI ane mahAnizIthamAM evI vAta che je sahita jina prAsAda karAve paNa munipaNAne anaMtamA bhAge che evI vAta mahAnizIthamAM che mATe sabhA samakSa vAMcatAM potAnI ughaDe ane AjIvikA maMda thAya 401 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe sabhA samakSa vAMcavAnI nA kahe che te sarva hagIgata (hakIkata) trIjA cothA pAThamAM adhyayanamAM chaM. mahAnizItha moTuM rata che, sUtra che. paNa jina paDimA dezIe pratimAnA pATha mATe uthApyuM mAnavuM nahIM ane mAnatArA temane potAnI AjIvikA ghaTa mATe sabhA samakSa vaMcAya nahIM ehavA bhama (brama) bhAlIne vAMcyuM nahIM. vaNa saMgha zrAvaka pUchyA pramANe jehanI vAta e sUtramAM che te pramANe lamyuM che. sAvajjAcAryanI pare amAre saMsAra vadhAravo nathI. zrI. prathama adhyayananuM nAma satya udhdharaNA adhyayananA pAnAM 7 (sAta) che. salya udhdharaNAno artha e ke jiva bhavaga mAMhe kAMTA bhAMgo hoya teha nAhanuM (nAnuM) sAla che (zalya) piNa Akho sArIrane vedanA kare tima jIve pApa karyA hoya te satya moTAnI sArthe pragaTa kahIneM naMdIne (niMdIne) AlaIyeM nai khamAvIne pApa rUpa satya kAMTo kADhInaeN nirUu (rAgarahita) thaInai parabhava samAre tenuM nAma salya udhdharaNA kahIne adhyayanamAM jIva aDhAra pApa bAMdhavAnA thAnaka kahyAM che. havai prathama salya udhdharaNa thavAne ujamAla thaIne tithi vAra nakSatra yoga karaNa caMdra bala joIne aThamano tapa pAraNuM karInai sarva zramaNa saMgha munirAjane vAMdI sarvane khamAvInai chaThano tapa sarva muni maMDala te vItarAganuM deharu pratimA AgaLa jaIne sarva jina biMbane vAMdIne pachaM mRtadevatAnI che pathai ardhana mAnathI lakSmI maMtrAlaranI 1 ulI che pache vIrAmaMtrakSaranI tathA sarva tIrthakaranA maMtrAkSara che pachaeN sidhdha sAdhunA maMtrAkSara S paOM zrutajJAnI avadhijJAnI mana:paryava jJAnInA maMtrAkSara OM pachaeN 25 jAtanA kevalI bhagavaMtane vAMdInai pache 402 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AloyaNa lIye. te AloyaNanA pATha AlA (AlAvA) ghaNA che te pANIthI joI levuM iti prathama zalya udhdharaNA adhyayana nA bIjuM karma vipAka adhyayananA pAnAM 11 che. e adhyayanamAM karma vipAkanI vAta haiM. nigodamAM ekendriyathI mAMDIne daza bhuvanapati sola vyaMtara daza jotaSi vimAnika chavvIsa pAMca sthAvara traNa vigalendri tiryaMca manuSya A devo vIsa daMDaka corAzI lAsa jIvAjonImeM jIve pApa karyA hoya te saMbhArIne AlorDe niMde garaheM te ghaNI vAta chaeN. adhyayanane cheDe sAmAyika posahA vratanI vAta che. tihAM gautamaiM prazna karyuM je bhagavaMta zrAvaka jima liMga AdarIne choDe te ArAdhaka ke virAdhaka gautama zrAvaka saMsArI sAmAyaka posahamAM jina liMga dharIne beTho te be ghaDI cAra prahara ATha prahara sola prahara jina liMga dharIne beTho te duvidha trividha bhAMge ucaryuM che paNa trividha trividha bhAMge ucayuM nathI mATe tehanA vratano kAla pUro thAyaeN tivAre pArIne ghare jAyeM e ArAdhaka paNa virAdhaka nahIM ane muniye trividha trividha bhAge paMcamahAvrata ucaryA te munipaNuM AdarIne chaDe te virAdhaka kahIyeM ityAdi karma vipAkanI vAto ghaNI prakAranI varNavI che e pANAthI joI levuM. Iti bIjuM karma vipAka adhyayana. - trIjuM kuzIla nAmA adhyayana eN. pAnA-16 che. moTuM adhyayana haiM. e adhyayanamAM kuzIlIyAnI vAta che. nokAranA paMca parameSThi navapadanI vAta che tehamAM upadhAna dinamAnA tapa kIyAnI vAta OM paMca parameSThinuM juduM juduM varNava bahumAna ghaNuM che nokAranA kahenArA vaSANa (vakhANa) karanArA anaMtA tIrthakara te tIrthaMkaranuM 403 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNava OM tIrthakarane devendra narendra stavanA pUjA karI te dravyastava bhAva stava ArA valI dravyastava to te jala caMdana akSata dhUpa dIpa phaLa niveda e dravya pUjA ane bhAva te guNa gAna ane munirAjapaNuM dravyapUjA te samakti viratA-viratI guNa ThANe tyANuM zrAvakanI karaNI senA ane bhAvapUjA te chaThe sAtame guNa thANe munirAja mArA tIrthakara bhagavaMta te pUrva bhavathI dasa bolai bhAva stava munipaNuM kevalamyAna khajAno nikAcIne avataryA che tevo sA paDikamaNA nokAra vrata pacakhANa jinapUjA ItyAdi choDI pUMjI sAhamuM jotA nathI. Adara che eka bhAva stava munirAjapaNA karmakSayanai arthe Adare tapa kare vAta hai saMsArI tIrthakara zudhdha samakitI paNa meM savirati viratA virati sarva virati e ke mAna hI icchAe ke karmane arthe bhAva stava munipaNe AdareM. dravyastava jinapUjA satakAra dAna devAM pratimApUjA ItyAdi gRhasthamaiM dravyapUjA bhAvapUjA bevuM hoya to paNa bhAvapUjA bhAva stava te cAritra japa tapa kriyA saMjama anuSThAna karavo e vAta che. pachaeN gautameM vIrane pUchayuM muni usana (ugra) vihArI samabhAve kalyANane arthe cAritra lIdhuM pachaM Rdhdhi gArava rasa gArava karIne mAtA mohA rAgadveSa caMDa budhdhiI karIne bhAvapUjA munipaNuM choDIneM nahIM zrAvakamAM nahIM munimAM ubhaya bhrasTa nAmamAtra liMgadhArI te Ima bole Ima kahe je arihaMta bhagavaMtonI pratimAne jaLa caMdana akSata dhUpa dIpa phaLa niveda pramukheM pUjA karIne tIrtha thApIrye chIye tIrtha rAkhIye chIye ehavuM je bole te goyamAM veNoNa tahatti kSamaNa kahI iti anaMtakAla bhaTse ethI vizeSa adhikAra pAMcamA adhyayanai sAvajjAcAryanI kathAme che. te Agala lakhyuM chaeN valI 404 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prarUpaNA atIrse kareM je jina pUjA ghaNo lAbha che evI ati puSTi karIne bhadraka jIva ane pote vivekarahita ghaNA phUla phalanA AraMbha karIne bahu jaNane samakita bodhi dullabha hoyaeN mATe dravyapUjAthI bhAvapUjA adhika che. bhAvapUjAnai anaMtameM bhAge dravyapUjAnuM phaLa OM bhAvapUjAthI dazANabhadra cakradhara bhAnudatta sasidara pramukha anaMtA jIva saMsAra pAra pAmIrne mokSe gayA te vAta che. Agala sidhdhanuM sukha varNavyuM che. rAjAno draSTAMta kathA . sidhdhanA sukha Agala saMsArI sukha anaMtameM bhAge nathI. pache gautama pRcchA karI jo deva tathA Indra avRtI bhaktiyeM pUjA karaeN che. hA gautama deva Indrane deza virati viratA virati sarva viratino viyoga haiM. avratI e rIte saMsArI tIrthakara temaNe paNa vratapacakhANa posA paDikamaNa nokAra jinapUjA rahita Adaryo che. kaThina karmakSaya karavAne arthe bhAvapUjA stava saMjama cAritra jeNe e vAta che. Agala e mahAnizItha lakhatA. zeSa mahApurUSanA nAma che te Agala trIjA bAravArasI mahAkAlamAM pUrvadhara varasvAmIa nokAra udharIne mUla sUtramAM lakhyAM e vAta che. te Agala iryAvahI zakrastava nAmAstava caityavaMdana pramukhanA upadhAna vehe tehanA tapa dinamAna kriyA vidhinI vAta che te Agala valI kuzIlIyAnA bahu bheda vaSANyo che, ghaNI carcA che, e pAnAthI joI levuM. eNI rIte trIjA kuzIla adhyayana nAme jANavuM mArA cothuM adhyayana kuzIla saMsarI (saMparka) nAme kuzIlIyAno saMsarga na karavo te upara sumati nAgIlanI be kathA che. sumati kuzIlIyAnI saMgate neminAthane gAla daIne anaMto kAla rakAsya ane nAgIle neminAthanA samosaraNamAM bhAvanA bhAvatAM kevalagyAna 405 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upajAvyuM e bahu bhAIno saMbaMdha ghaNo eN paNa te paNa lezamAtra lakhuM chuM. jaMbunA bharatamAM kuzakhala nagaramAM sumati nA nAgIla DArA sagAbhAI eN. jIvAjIvAdi padArthanA paNa zudhdha zrAvaka paramezvaranI ANanA dhAraka lakSmIpAtra hutA. eka divasa vepArane arthe paradeza nIkalyA. mAragameM pAMcase hai muni kuzIlIyAnuM ToLuM maLyuM temAM mukhI AcArya abhavya che te ToLuM joine nAgIlajIryo kuzIlIyA jANyA sumati zudhdha - saMdarbha pustaka sUcI 1 arvAcIna gujarAtI sAhityano ItihAsa. le. : nAyaka paTela kAMTAvAlA. anaDA prakA. AvRtti-2 I.sa 1977. 2 Agama sAra bhA. 5/6 lekhaka : lalita zekhara vijyajI. prakA. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina derAsara peDhI-borIvalI (vesTa) 3 Agama navanItamAlA puSpa - 14. saMpA. tilokamuni jJAtAdharma kathAka sArAMza. aitihAsika lekha saMgraha-le. lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI prakA. prAcya vidyAmaMdira, vaDodarA. I.sa 1963. upadeza prAsAda bhASAMtara (gujarAtI) bhA.5 AcArya vizAla senasUri. prakA. zrI virATa prakAzana maMdira, pAlitANA. bIjI AvRtti I.sa 1973 uttama sajhAya mALA. prakA. rasikalAla amRtalAla zAha saM. 2027. 7 kAvI, gaMdhAra, jhaghaDiyA-le muni zrI vizAla vijayajI prakA. 406 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yazovijayajI graMthamALA, bhAvanagara. saM. 2013 8 gujarAtanI bhASA Do. TI. ena. dave anu. ku. mInAkSI paTela 9 gajhala zilpa ane sarjana le. rDo. jayaMta vyAsa. saMpA.-Da IzvaralAla ra. dave. 10 gahelI saMgraha nAmA. zrAvaka bhImasI mANeka. 11 gahulI saMgraha. lekhaka budhdhi sAgara sUri. prakA. zrI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa, muMbaI, I.sa. 1911 12 gujarAtI sAhityanA svarUpo prA. . 2. majamuMdAra AcArya buka Depo prathama AvRtti vaDodarA i.sa. 1954. 13 jinaguNa maMjarI saMpA. sA. svayaMprabhAzrIjI prakA. jItendra kumAra caMdulAla zAha, vijayanagara roDa, amadAvAda. 14 jinadeva darzana. mo.da, desAI prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI, trIjI AvRtti I.sa. 1989 15 jaina gurjara sAhitya rato bhA. 2 prakA. zeTha nagInadAsa madhubhAi surata. saM. 2018 16 jaina paraMparAno itihAsa bhA.4 tripuTI mahArAja prakA. - zrI cAritra smAraka graMthamALA, bhAvanagara. pahelI AvRtti i.sa. 1983 17 jaina gurjara kavio bhA.6 le. mo.da. desAI prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, maMbaI, bIjI AvRtti I.sa. 1989 18 jaina sAhityano saMkSipta itihAsa mo.da. desAI prakA. zrI jaina zvetAmbara konpharansa. muMbaI I.sa 1933 407 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 tapAvalI saMpA. paMDita amRtalAla amaracaMda saMgrA paM. zrI kamalavijayajI I.sa. 1913 bhAvanagara 20 terApaMtha-mata-samIkSA-munirAja vidyAvijaya prakA. abhayacaMda bhagavAna gAMdhI. 21 nitya jinagaNa maNimALA le. hAlacaMda ThAkarazI-lIMca jJAna zALA saM. 1996 22 zrI prabhAvaka caritra zrI prabhAcandrasUri kRta. gujarAtI lekhaka muni kalyANavijayajI, AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara. saM. 1987 23 prAcIna stavanAdi saMgraha saMgrAhaka paMnyAsajI tilakavijayajI gaNIvara saM. 1993 24 prAcIna sajhAya mahodadhi saMkalana caraNopAsikA prathama AvRtti saM. 2039 25 manamaMdira Agama dIvo le. AcArya mitrAnaMdasUri ma.sA. pa.paM. padmavijayajI gaNivara graMthamALA, amadAvAda. AvRtti-1. saM-2044 ra6 zrI mANibhadrajIno mArmika paricaya. le. kalyANasAgara prakA. zrI sImaMdharasvAmI jinamaMdira kAryAlaya, bhIlADa-saM. 2044 ra7 madhyakAlIna gujarAtI sAhityano ItihAsa le. anaMtarAya rAvaLa 28 madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya jayaMta koThArI, kAMtibhAI zAha, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. prathama-AvRtti .sa. 1993 408 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 gujarAtI sAhitya koza. kheDa 1, madhyakAlIna, saMpA. jayaMta koThArI. guja. sAhitya pariSada, amadAvAda. I.sa. 1989 30 laghukSetra samAsa saMpA. muni dharmavijayajI. 31 vividha pUjA saMgraha AvRtti 4, prakA. jazavaMtalAla gi. zAha, amadAvAda. 32 zAMtinAtha paMcakalyANaka pUjA vijayavallabhasUri bAbu gopIcaMda jaina, aMbAlA. I.sa. 1925 33 zrI zAMti lakSmI sAdhanA Atma zikSA bhAvanA saMgraha saMpA. sA. tarUNAzrIjI-manoraMjanAzrIjI prakA. zAha mULajI devajI jalagAMva. I.sa. 1968 34 sajjana sanmitra-jhaverI popaTalAla kezavalAla AvRtti-2 saM. 1997 35 sakjhAyamALA-bhA- 1 thI 4 prakAzaka paMDita maphatalAla jhaveracaMda. amadAvAda 36 stuti taraMgiNI. bhA-3 saMpA. bhadrakarasUri ma.sA. 37 sudhArasa stavana saMgraha prakA. somacaMda DI. zAha, pAlitANA. 38 soham kuLa paTTAvalI rAsa. lekhaka, dIpavijayajI. saMpA. tripuTI mahArAja, prathama AvRtti I.saM. 1950 39 zrI paTTAvalI parAga saMgraha-le. 5. kalyANavijaya gaNi, prakA. zAha munilAlajI thAnamalajI, jAlora (rAjasthAna) 409 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama AvRtti I.sa 1966 hastaprata (1) caumAsI devavaMdana (2) carcAbola vicAra (3) mahAnizItha sUtranA bola (4) sohamakuLa kalpavRkSa tapavidhi-gaNadhara devavaMdana (5) aDasaTha AgamanI aSTa prakArI pUjA (6). mANibhadra chaMda (7) pArzvanAtha paMcakalyANaka vadhAvA 410 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- _