________________ છે. તેમાં પ્રાચીન ઈતિહાસની વિગતો વિકાસની સાક્ષી પૂરે છે. ભગવાન મહાવીરના સમયથી જિનશાસન અવિરતપણે વિકાસ યાત્રા કરી રહ્યું છે. તેના પાયામાં ગુરુ ભગવંતો છે. એટલે ગુરુઓની પરંપરાનું અનુસંધાન કરાવતી પટ્ટાવલી સૌ કોઈને માટે માર્ગદર્શક સ્તંભ સમાન છે. જૈન સંઘના સંગઠનમાં ગણો અને તેની શાખાઓનો ઉલ્લેખ કેટલેક અંશે કલ્પસૂત્રમાં મળી આવે છે. પહેલી-બીજી સદીના પ્રતિમા લેખોમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે. મથુરા આ સમયે જૈન ધર્મ અને જૈન સંઘનું કેન્દ્રસ્થાન હતું. મથુરાનું પ્રાચીન નામ ઉત્તરાપથ કહેવાતું હતું. આ અંગેની તુલનાત્મક વિગતો બહલરે ઈન્ડિઅન સૈક્ટસ્ ઓફ ધી જૈન્સમાં દર્શાવી છે. પરિણામ સ્વરૂપે જૈન સાહિત્ય, ધર્મ અને ઇતિહાસ એમ ત્રિવિધ રીતે પટ્ટાવલીની રચનાનું મૂલ્ય લેશમાત્ર ઓછું આંકી શકાય તેમ નથી. જૈન પરંપરાનો ઈતિહાસ-ત્રિપુટી મહારાજે પ્રગટ કર્યો છે, તે ગદ્યમાં છે. આમ પદ્ય અને ગદ્યમાં પટ્ટાવલીની માહિતી પ્રાપ્ત થાય છે. પટ્ટાવલી પટ્ટાવલી જૈન સાહિત્યની ઐતિહાસિક અને ચરિત્રાત્મક કાવ્ય રચના છે. ભગવાન મહાવીરના શાસનના પરમપ્રભાવક આચાર્યો, તત્કાલીન સમયની દેશની રાજકીય, સામાજિક, નૈતિક અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ વિશેની માહિતી પ્રાપ્ત કરવા માટેનું એક અધિકૃત સાધન પટ્ટાવલી છે. મનુષ્ય શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને ચારિત્રના સમન્વયથી જીવન ઉન્નત બનાવી શકે તેવું પ્રેરક ને સંસ્કાર પોષક સાહિત્યની ક્રમિક
