Book Title: Kalpniryukti
Author(s): Bhadrabahusuri, Manikyashekharsuri, Vairagyarativijay
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009260/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIbhadrabAhusUriviracitA kalpaniyuktiH (cUrNi-avacUrNisahitA) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIbhadrabAhusUriviracitA kalpaniyuktiH (cUNiH-avacUrisahitA) zrutabhavana saMzodhana kendra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanAma granthakartA acU sampAdaka bhASA patra prakAzaka AvRttiH pUnA ahamadAbAda akSarAMkana : kalpaniryuktiH (cUrNi:- avacUrisahitA) : A. zrIbhadrabAhusUri : prAcIna-ajJAta, navIna- A. zrImANikyazekharasUri : munizrIvairAgyarativijayajIgaNivara : prAkRta + saMskRta : 24+111 : zrutabhavana saMzodhana kendra - zubhAbhilASA rIlIjIyasa TrasTa : prathamA ~: prAptisthAna : : zrutabhavana saMzodhana kendra 47-48, acala phArma, AgamamaMdira se Age, saccAi mAtA maMdira ke pAsa, kAtraja, puNe- 411046 Mo. 7744005728 (9-00am to 5-00pm) www.shrutbhavan.org Email : shrutbhavan@gmail.com : zrutabhavana saMzodhana kendra ( ahamadAbAda zAkhA ) C/o . umaMga zAha bI - 424, tIrtharAja kaoNmpaleksa, vI. esa. haoNspiTala ke sAmane mAdalapura, ahamadAbAda-380006, mo. 09825128486 :: akhileza mizra, virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : mo. 08530520629, 7405506230 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya * 'zruta kI surakSA ke sAtha vyApaka adhyayana evaM saMzodhana meM sahabhAgI honA' hamArA mudrAlekha hai / isa zAstra ke sampAdana meM kalpaniryukti, prAcIna aura navIna avacUrNi ke zabdakoza evaM dhAtukoza kA saMkalana kiyA hai / isakI upayogitA evaM mudraNa sambandhI maryAdAoM ko dekhate hue zabdakoza evaM dhAtukoza kA pariziSTa DIjITala rUpa meM (CD) surakSita rakhA hai / A. zrI mANikyazekhara sU.kRta kalpaniryukti kI pANDulipi ke chAyAcitra bhI CD meM haiM tAki koI vidvAn mUlaprata kA bhI avagAhana kara sake / jijJAsuoM ke liye isakI kaoNpI zrutabhavana saMzodhana kendra se upalabdha ho sakatI hai / zrutabhavana saMzodhana kendra kI gatividhi meM vizeSataH vidvAn saMzodhaka pUjya AcAryadeva zrImadvijaya municaMdrasUrijIma., prAcIna zrutasaMrakSaka pUjya AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrijI ma., vidvAn saMzodhaka pUjya AcAryadeva zrImadvijaya vijayazIlacaMdrasUrijI ma., suvizAlagacchAdhipati pUjya AcAryadeva zrImadvijaya puNyapAlasUrijI ma., udAracetA pUjya paMnyAsapravara zrI vajrasenavijayajI gaNivara ke AziSa, mArgadarzana evaM sahAyatA prApta hote rahate haiM / hama unake caraNoM meM natamastaka hokara vaMdana karate haiM / 'kalpaniryukti' eka cheda grantha hai / paramparA meM varNita adhikRta mahAtmA hI isake paThana ke adhikArI hai / pAThakavarga isa maryAdA kA khyAla karake zAstra meM praveza kareM / zrutabhavana saMzodhana kendra kI samasta gatividhiyoM ke mukhya AdhAra staMbha mAMgaroLa (gujarAta) nivAsI zrI caMdrakalAbena suMdaralAla zeTha parivAra evaM bhAIzrI ( InTaranezanala jaina phAUnDezana, muMbaI) ke hama sadaiva RNI hai| dinAMka 6-1-12 bharatabhAI zAha mAnada adhyakSa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhagirirAja kI chatrachAyA meM vi.saM. 2067 varSa ke jainazAsana ziratAja, dIkSAyugapravartaka, tapAgacchAdhirAja, pUjya AcAryadeva zrImad vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.ke ziSyaratna gurugaccha vizvAsadhAma, vardhamAna taponidhi, pUjya AcAryadeva zrI vijayaguNayazasUrIzvarajI ma.sA.ke ziSyaratna pravacana prabhAvaka pUjya AcAryadeva zrI vijayakIrtiyazasUrIzvarajI ma.sA. evaM kuladIpikA pUjya sAdhvIzrI rAjanaMditAzrIjI ma.sA.ke sadupadezase dhAnerA nivAsI mAtuzrI caMpAbena jayaMtilAla dAnasuMgabhAI ajabANI dhAnerA DAyamaMDas parivAra dvArA Ayojita cAturmAsa meM utpanna jJAnadravya se isa pustaka ke prakAzana kA puNyalAbha liyA gayA hai| ApakI zrutabhakti kI anumodanA / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya dazAzrutaskandha kA AThavA~ kalpa nAmaka adhyayana kalpasUtra ke nAma se prasiddha hai / dazAzrutaskandha kI niyukti ke antargata kalpa-adhyayana kI niyukti gAthAoM ko 'kalpaniyukti' kahA jAtA hai / dazAzrutaskandha ke Upara aneka TIkA, vRtti, paryAya Adi vivaraNa upalabdha haiM / A. zrI mANikyazekharasUri ne kevala kalpa-adhyayana kA vivaraNa karate hue avacUri kI racanA kI hai| prastuta grantha kI pradhAna sampAdya vastu vahI hai / viSaya ko spaSTatA se samajhane ke liye prastuta sampAdana meM prAcIna cUrNi ko bhI sthAna diyA hai| prAcIna cUrNI, pavitrakalpasUtra' pustaka se uddhRta hai / A.zrImANikyazekhara sU. kRta avacUrNi prathamatayA hI prakAzita ho rahI hai / bhANDArakara bhAratIya prAcya vidyA saMzodhana saMsthAna (bhANDArakara orieMTala risarca senTara) sthita hastaprata ke AdhAra para yaha saMzodhana sampanna huA hai / jaisA ki pahale kahA hai-'kalpaniyukti' dazAzrutaskandha kI niyukti kA eka bhAga hai| ata: isakI niyukti gAthAoM kA krama do prakAra kA rakhA hai| eka-dazAzrutaskandha kI niyukti kA krama, dUsarA-kalpaadhyayana kI niyukti gAthAoM kA krama / pariziSTa meM donoM prakAra ke kramoM kA ullekha kiyA hai / kalpaniyukti gAthAoM meM bhI nyUnAdhikya dikhAI detA hai| prastuta sampAdana meM ubhaya cUrNi meM vivRta yA to ullikhita gAthAoM ko hI sthAna diyA hai| 'niyuktipaJcaka'2 meM vijjo osaha nivayAhivaI (gAthA-13) isa gAthA ko kalpaniyukti meM nahIM ginA hai| kyoMki yaha prAcIna cUrNi meM vyAkhyAta nahIM hai / lekina A. zrImANikyazekharasUri ma. kI cUrNi meM isakI vyAkhyA hai, isaliye use yahA~ sthAna diyA hai / pasattha vigatiggahaNaM tattha vi ya asaMcaiya u jA uttA / saMcaiya Na geNhaMtI, gilANamAdINa kajjaTThA // (82/21 ni.paM.) isa gAthA ko niyuktipaJcaka meM atirikta ginA hai / donoM cUrNiyoM meM isakI vyAkhyA na hone se isakA yahA~ samAveza nahIM kiyA gayA hai / DagalacchAre leve chaDDANa gahaNe taheva dharaNe ya / puMchaNa gilANa mattaga, bhAyaNa bhaMgAvi hetU se // (gA. 88 ni.paM.) 1. sampAdaka-munirAjazrI puNyavijayajI ma., prakAzaka: sArAbhAI navAba / 2. jaina vizva bhAratI, lADanaM se prakAzita / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha gAthA cUrNi meM vyAkhyAta nahI hai, ataH isakA bhI samAveza yahA~ nahIM hai / yadyapi isa gAthA kA vivaraNa prAcIna cUrNi meM hai aura artha saMgati kI dRSTi se prastuta bhI hai / kyoMki usake vinA dravyasthApanA ke sAtaveM acitta dvAra kI vyAkhyA adhUrI rahatI hai / causu kasAesu gatI nirayatiri mANuse ya devagatI / uvasamaha Nicca kAlaM soggai maggaM viyANaMtA // (ni.paM. 104 / 1) yaha gAthA bhI cUrNi meM vyAkhyAta nahIM hai / niryuktipaJcaka meM bhI ise atirikta ginA hai / ataH yahA~ bhI samAviSTa nahIM hai / mAsaTTha mahigA to prAcIna cUrNi evaM A. mANikyazekharasUri ke avacUrNi kI niyukti gAthA meM kucha pATha-bheda milate haiM, vaha nimnaprakAra haiM, gAthA kra. prAcIna cUrNi gAthA 7 gAthA 8 gAthA 8 gAthA 18 gAthA 24 gAthA 38 gAthA 47 gAthA 51 gAthA 52 gAthA 55 gAhAvai gAthA 57 paMDura gAthA 59 vega gAthA 60 gatavere gAthA 61 pacchittaM bahu pANA gAthA 67 a paMcamae a pacchima kalpaniryukti kI prAcIna cUrNi evaM A. mANikyazekharasUri kI avacUrNI meM kucha vyAkhyAbheda bhI milate haiM, vaha nimna prakAra haiM : 6 asAhagavAghAeNa ThiyANa jAva mottUNa pANANaM raddheya paMDarajja suTThAi'ti ko giNhAvai paMDarajjA vegI gatavare pacchitte bahu pANA A. mANikyazekharasUrijI kI cUrNi mAseTTha ahigA tu sAhagavAghAeNa (prA. cUrNeH pAThaH samyak) ThiyANa'tIe (ava. anusAreNa jAva. ityeva samyak ) mottUrNaM pANA laddheya (arthabheda) paMDurajja suTThA'tive Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. prAcIna cUrNi meM paryuSaNa zabda ke nau gauNa-guNaniSpanna nAma batAye haiM / A. mANikyazekharasUri. kRta avacUNi meM inakI saMkhyA dasa hai, prAcIna cUNi meM paryAyavyavasthApanA aura paryusamaNA ko eka hI ginA hai / 2. gAthA 9 : 'sAhaga' aura 'asAhaga' zabda bheda hai, artha eka hI hai, vaise 'a' honA cAhie / 3. gAthA 24 : prAcIna cUNi meM 'yahA~ se kSetrAdhikAra prArambha hotA hai / ' aura 'vidizA ko kyoM grahaNa nahIM kiyA ?' isa prazna kA samAdhAna; ye do bAteM spaSTa kI haiM / ___4. gAthA 27 : prAcIna cUrNi meM 'dagaghaTTa' isa 'pAribhASika' zabda kA artha spaSTa kiyA hai| 5. gAthA 29 : AhAra vyutsarjana kI spaSTatA prAcIna cUrNi meM hai| 6. gAthA 30 / 'vigati' kA artha prAcIna cUrNi meM spaSTa kiyA hai, 'saMyama se asaMyama meM jAnA / ' cAturmAsa vigai tyAga karane kA kAraNa spaSTa kiyA hai, 'bijalI aura bAdaloM kI AvAja sunakara moha meM vivRddhi hotI hai / ' 7. gAthA 35 : prAcIna cUrNi meM varSAkAla meM dIkSA na dene ke kAraNa batAye haiM / 8. gAthA 38 : samiti pAlana kI upayogitA prAcIna cUrNi meM hai, pA~ca samiti ke udAharaNa prastuta haiN| cUrNi evaM avacUrNi ke kartA __kalpaniyukti kI prAcIna cUrNi ke kartA ajJAta hai / nizItha zeSa cUrNi ke kartA zrI jinadAsagaNi mahattara se ve bhinna hone cAhiye / kyoMki donoM kI zailI meM paryApta antara dikhAI detA hai / itanA to spaSTa hai kalpaniyukti ke cUrNikAra niyukti racanA ke bAda turanta meM hue hai / 'pavitra kalpasUtra' meM Agama prabhAkara pU.mu.zrI puNyavijayajI ma. ne bhI inako ajJAta hI mAnA hai| avacUrNi ke kartA-zrI mANikyazekharasUrijI., A. mANikyasundarasUrijI isa nAma se bhI prasiddha haiM / inakA kAla evaM itivRtta adyAvadhi kAlagarbha hai / A. mANikyasundarasUrijI, A. jayazekharasUrijI ke pAsa par3he the / inakI nau racanAe~ upalabdha haiM / (1) saM. 1463 meM 'zrIdharacaritra saM. (kAM. chANI), (2) catuHparvIkathA campU, (3) zukarAja kathA (bhAM, 1 naM. 83, pra. haMsavijaya jaina phrI granthamAlA naM. 20), (4) ajAputra kathA, (5) saMvibhAgavata kathA, (6) pRthvIcandra kathA, (7) saM. 1478 meM 'guNavarmA caritra' aura (8) saM. 1484 meM (kAM. chANI, buha. 4, naM. 241, kheDA bhaM.), 'sAcora, candradhavala, dharmadatta kathA (buha. 3, naM. 160. kAM. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chANI, rIporTa, 1872-73, naM. 160, ve.naM. 1744), usake uparAnta gujarAta ke rAjA zaMkha kI sabhA meM (TIkA meM usakI prazasti-zaMkhasya narezvarasya purato'pyUce) kathita (9) mahAbalamalayAsundarI caritra sarga : 4 (kAM. chANI, pI 1. naM. 313) upalabdha hai| mo.da. desAI ke 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' ke anusAra A. mANikyazekharasUrijI A. mANikyasundarasUrijI se bhinna hai / AMcalagaccha ke A. zrIjayazekharasUri, ke ziSya A. zrImerutuMgasUri hue| unake do ziSya the (1) A. mANikyasundarasUri (jinakI racanAoM kA ullekha 'jaina paramparAno itihAsa' meM hai) (2) A. mANikyazekharasUri / unakI ATha racanAe~ haiM / (1) kalpaniyukti avacUri (buha. 7, naM. 19), (2) AvassayasuttaNijjuttI-TIkAdIpikA (bu. 8, naM. 373), (3) zrIoghaniyuktidIpikA, (4) piNDaniyuktidIpikA (buh.) 8 naM. 389), (5) dasaveyAliyaNijjuttIdIpikA, (6) uttarajjhayaNadIpikA, (7) AcArAMgasuttadIpikA, (8) navatattva vivaraNa Adi hai| gujarAtI gadya meM unakI racanA "pRthvIcandra caritra" ke bAre meM jAnakArI milatI hai| uparyukta pratyeka 'mANikyAMka' hai| unakI upalabdha racanA AvazyakaniyuktidIpikA ke anusAra inake guru kA nAma A. zrI merutuMgasUri hai, aisA jJAta hotA hai / AcArAMga dIpikA aura navatatvavivaraNa se samajha meM AtA hai, ki ye sabhI eka hI kartA ke race hue sahodara rUpa haiM karttatayA granthA amI asyAH shodraaH)| isase adhika unake samaya Adi ke bAre meM anya koI jAnakArI upalabdha nahIM hai / A.zrImANikyazekharasUrijI aMcalagacchIya A.zrImahendraprabhasUrijI ke ziSya A.zrImerutuMgasUrijI ke ziSya haiM, Avazyakaniyukti-dIpikA ke uparAnta unakI anya kRtiyA~ bhI haiM : 1. dazavaikAlikaniyukti-dIpikA, 2. piNDaniyuktidIpikA, 3. oghaniyuktidIpikA, 4. uttarAdhyayanadIpikA, 5. AcAra-dIpikA kI prazasti isa prakAra hai : te zrIaJcalagacchamaNDanamaNizrImanmahendraprabhazrIsUrIzvarapaTTapaGkajalasamullAsollasadbhAnavaH / tarkavyAkaraNAdizAstraghaTanAbrahmAyamANAzciraM, zrIpUjyaprabhumerutuGgaguravo jIyAsurAnandadAH // 1 // tacchiSya eSa khalu sUriracIkarat zrImANikyazekhara iti prathitAbhidhAnaH / caJcadvicAracayacetanacArumenAM, saddIpikAM suvihitavratinAM hitAya // 2 // 1. jaina paramparAno itihAsa bhAga. 2, pRSTha 417, i.sa. 2001 kA prakAzana / 2. mo.da.desAI kA jaina sAhitya no saMkSipta itihAsa / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 4. A. zrImANikyazekharasUrijI saMbhavataH vikrama kI 15vIM sadI meM vidyamAna the / aMcalagacchIya merutuMgasUrijI ke ziSya A. zrIjayakIrtisUrijI ne vi. saM. 1483 meM eka caitya kI derI kI pratiSThA kI thI; jisakA lekha isa prakAra hai : 'saMvat 1483 varSe prathama vaizAkha zuda 13 gurau zrIaMcalagacche zrImerutuMgasUrINAM paTTadhareNa zrIjayakIrtisUrIzvara sugurUpadezena... zrIjirAulA pArzvanAthasya caitye dehari (3) kArApitA / ' prastuta dIpikA ke praNetA A. zrImANikyazekharasUrijI bhI aMcalagacchIya A.zrImerutuMgasUrijI ke ziSya haiM / isaliye jayakIrtisUrijI aura A.zrImANikyazekharasUrijI ke gurubhrAtA ke jaise mAnane para dIpikAkAra A. zrImANikyazekharasUrijI kA samaya vikrama kI pandrahavIM zatAbdI kA sAbita hogA / dUsarI bAta yaha bhI hai ki grantha kI vi.saM. 1550 se pahale likhI huI koI prata nahIM hai jisake AdhAra para unheM adhika prAcIna sAbita kara sakeM / hastaprata 5. 9 dazAzrutaskandha para jo TIkA sAhitya upalabdha hai usakI pANDulipiyA~ kahA~-kahA~ haiM isakI sUcI nimnaprakAra hai, yaha sUcI jinaratnakoza' se lI gayI hai / 1. dazAzrutaskandha cUrNiH graM. 2225 / 1. 2. 6. muninicayavAcyamAnA tamoharA dIpikA piNDaniryukteH / oghaniryuktidIpikA dazavaikAlikasyApyuttarAdhyayanadIpike // 3 // 7. AcAradIpikAnavatattvavicAraNaM tathAsya / ekakartRtayA granthA amI asyAH sahodarAH // 4 // zrI haMsavijayajI mahArAja granthAlaya, vaDodarA / naM. 581 / zAntinAtha mandira, bhaNDAra, khambhAta / pothI naM. 49 (prata naM. 2), pothI naM. 51 (prata naM. 1) / jJAnavimalasUri bhaNDAra, khambhAta / naM. 71 / jesalamera kA baDA bhANDAra / naM. 1365 / sammatiratna sUri bhaNDAra, kheDA / naM. 88, ( vartamAna meM yaha jJAnabhaNDAra AnandajI kalyANajI peDhI, ahamadAbAda meM hai / ) bhaMTha kI kuNDI, bhaNDAra - jesalamera | naM. 290 / phophaliyA vADA, vakhatajI zerI, bhaNDAra, pATana / pothI naM. 45 (prata naM. 2, 3) / 1. saM. hari dAmodara velaNakara (ema.e.) / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. 9. 10. 11. 12. prakAra hai / 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. 2. 3. 10 AgalI serI, phophaliyA vADA, bhaNDAra, pATana / pothI naM. 23 (prata naM. 3) / cunIlAla mulajI bhaNDAra, jhaverI vADA, pATana / pothI naM. 6 ( prata naM. 6) / vADI pArzvanAtha pustaka bhaNDAra, jhaverI vADA, pATana / pothI naM. 10 ( prata naM. 1 ), pothI 19 (prata naM. 12), pothI naM. 23 (prata naM. 10) / jainAnanda bhaNDAra, gopIpurA, surata, naM. 1742 / pArzvanAtha mandira, jesalamera, naM. 452 / inake alAvA jina sUcIpatroM meM isa dazAzrutaskandha cUrNi kA ullekha hai vaha nimna 4. bRhat TippaNaka, naM. 36 / DaoN. bulhera kA tIsarA saMkalana, jo " The Collection of 1872-1873" ke nAma se vikhyAta hai, naM. 105 / jesalamera bhaNDAra kA pANDulipiyoM kA sUcIpatra, gAyakavADa oriyaNTala sirij, baDodA, 1923 meM prakAzita / pp. 2; 43; (compare DI. P.24) jaina granthAvalI athavA jaina kAryoM kI sUcI / vaha jaina zvetAmbara kaoNnpharansa prApta hai aura unhI ke dvArA Bombay Pydhoni, 1909 se prakAzita hai / peja 14 7. 1. dazAzrutaskandha TIkA : ise 'janahitA' kahate haiM, aura isakA saMkalana brahmamuni yA brahmasUri ne kiyA hai, jo tapAgaccha ke pArzvacandra ke ziSya haiM / (graM. 5150, Adi - yathAsthitazeSa) / vijayadharma lakSmI jJAnamandira, belanagaMja, AgarA / naM. 204, muni zrI kAMtivijayajI graMthAlaya, narasiMhajI pola, vaDodarA, naM. 302 | DelAupAzraya bhaNDAra, ahamadAbAda / pothI naM. 14 (prata naM. 29, 30), pothI naM. 73 (prata naM. 10) / DelA upAzraya bhaNDAra, ahamadAbAda / pothI naM. 7 (prata naM. 7, 8) / DaoN. kilhorna ki saMgrahita tIsarI sUcI vaha " The Collection of 1881-1882" isa nAma se bhI jJAta hai / naM. 158, DaoN. piTarasana kA tIsarA riporTa, peja 142, 181 / DaoN. piTarasana kA cauthA riporTa, naM. 1263, 1264, pariziSTa patra naM. 100 / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 zrI haMsavijayajI mahArAja, granthAlaya / naM. 1577 / 6. zrI harisAgaragaNi, jayapura kA antargata bhaNDAra / naM. 19 (dinAMka : saMvat 1651) / zrI harisAgaragaNi, jayapura kA bAhya bhaNDAra, naM. 20 / limaDI bhaNDAra, limaDI, ji. ahamadAbAda, naM. 204, 456 / jainAnanda bhaNDAra, gopIpurA, surata, naM. 162 / vimala gaccha, upAzraya bhaNDAra, ahamadAbAda / DAbhaDA naM. 7 (pothI naM. 14, 17) / inake alAvA jina sUcIpatroM meM isa TIkA kA ullekha hai vaha nimna prakAra hai| DaoN. bulhera kA cauthA saMkalana, jo "The Collection of 1873-1874", isa nAma se vikhyAta hai, naM. 156 / 2. jaina granthAvalI prakAzaka jaina zvetAmbara kaoNnpharansa-Bombay Pydhoni, 19091 patra naM. 14 / 3. prA. e.bI. kAthavaTe, kA riporTa / yaha saMkalana "The Collection of 1895-1902", isa nAma se vikhyAta hai, jo abhI bhANDArakara saMzodhana kendra meM sthita hai, naM. 1089 / 3. TIkA : ajJAta / 1. bIkAnera ke mahArAjA kA granthAlaya, naM. 1653 / 2. saMskRta kaoNleja, banArasa, naM. 472, 717 / 3. zrI jainAnanda pustakAlaya, gopIpurA, naM. 7, 8 / 4. jesalamera bhaNDAra kA pANDulipiyoM kA sUcIpatra, gAyakavADa oriyaNTala sirijha, baDodA, 1923 meM prakAzita, patra naM. 43 (na. 340) / 4. paryAya : bhANDArakara prAcya-vidyA saMzodhana kendra, pUNe, hastaprata sUcI Vol.XVII. pts. 1 se 3, Nos. 494; 495. prastuta sampAdana meM upayukta sAmagrI ko pariziSTa meM sthAna diyA hai / pariziSTa : prathama pariziSTa meM kalpaniyukti kA chAyA evaM anuvAda kA grahaNa kiyA hai jo dazAzrutaskandhaniyukti : eka adhyayana (lekhaka-DaoN. azokakumAra siMha) se liyA hai| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dvitIya pariziSTa meM niyuktipaJcaka' meM pradatta kalpaniyukti kA pAThAntara sahita mUlapATha prastuta hai| tRtIya pariziSTa meM padAnukrama hai| caturtha pariziSTa meM nizIthasUtracUNi ke dazamauddezaka kA saMkalana hai / tulanAtmaka dRSTi se yaha upayogI hai| pA~caveM pariziSTa meM kalpaniyukti kI anya granthoM se tulanA prastuta hai / ise niyuktipaJcaka se uddhRta kiyA hai / chaThe pariziSTa meM cUrNi aura avacUrNi meM vyAkhyAta paribhASAe~ haiM / sAtaveM pariziSTa meM kalpaniyukti meM iMgita dRSTAntoM kA saMkalana hai, yaha bhI niyuktipaJcaka se uddhRta hai| isake atirikta kalpaniyukti tathA prAcIna aura navIna kA zabdakoza evaM dhAtukoza bhI vargIkaraNa ke sAtha taiyAra kiyA hai / kRtajJatA : pU.pA.vidvAn saMzodhaka A.de.zrI vi.municaMdrasUri.ma.ne zrutabhavana saMzodhana kendra kI samasta gatividhiyoM ko apanA hI samajhakara saMzodhana ke hareka kSetra meM preraNA aura sahakArya pradAna kiyA hai / Apake prati kRtajJatA sirpha zabdoM se abhivyakta nahIM ho sakatI / kalpaniyukti avacUrNi kI hastaprata kA lipyantaraNa, saMpAdanopayukta sAmagrI kA saMkalana, pariziSTanirmANa Adi pradhAna kArya sukumAra jagatApa (M.A.) ne kiyA hai / ise zuddha aura sundara rUpa dene meM amitakumAra upAdhye evaM maheza desAI ne madada kI hai / aura isakA akSarAMkana virati grAphiksa ke akhileza mizra ne kiyA hai / ye saba sAdhuvAdArha haiM / sampAdana meM rahI truTiyoM ko sUcita karane hetu vidvajjana se anurodha hai / - vairAgyarativijaya 2068, mArgazIrSa zukla trayodazI zrutabhavana saMzodhana kendra 1. saMpA.-AcArya mahAprajJa, prakA. jainavizvabhAratI vizvavidyAlaya lADanUM / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyukti paricaya. zvetAmbara AmnAya sammata paiMtAlIsa AgamoM kA 11 aMga, 12 upAMga, 10 prakIrNaka, 6 cheda, 4 mUla, 1 naMdI aura 1 anuyogadvAra isa prakAra vargIkaraNa kiyA gayA hai / usameM cauthA chedasUtra dazAzrutaskandha hai / usakA dUsarA nAma AcAradazA hai / daza adhyayana hone se yaha dazAzrutaskandha nAma se pahacAnA jAtA hai / isameM 216 sUtra aura 52 zloka haiM / dazAzrutaskandha ke AThaveM adhyayana kA nAma 'kalpa' hai / paribhASA se kalpa kA artha 'paryuSaNA' kiyA jAtA hai| vartamAna meM pracalita 'kalpasUtra' dazAzrutaskandha ke AThaveM adhyayana meM hI ginA jAtA hai / isa sUtra ke racayitA A.zrI bhadrabAhusU. ma. (prathama) haiM / isa sUtra ke Upara A. zrI bhadrabAhusUri ma. (dvitIya-AThavIM zatAbdI) racita niyukti hai, jise kalpaniyukti kahA jAtA hai / solahasau sAla purAnI cUrNi bhI hai / isa laghu prabandha meM kalpaniyukti kA paricaya prastuta hai| jainAgamoM para sAmAnyataH saMkSipta zailI se sUtra kI prastAvanArUpa, sUtra ko samajhane ke lie Avazyaka padArthoM, viSayoM kI spaSTatA, pUtirUpa niyukti hotI hai| vartamAna meM mAtra 8+2 AgamoM para hI niyukti milatI haiM / paramparA se niyuktiyoM ke kartA zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmI kahe jAte haiM / niyuktiyA~ padyabaddha-gAthAmaya hI hotI haiM aura inakI bhASA ardhamAgadhI-prAkRta hotI hai / niyuktiyoM meM kAlakrama se bhASya kI aneka gAthAe~ sammilita ho gaI haiM jinheM alaga kara pAnA duSkara kArya hai| jyAdAtara Agamika TIkAe~ va prAcIna cUrNiyA~ pradhAnataH yathopalabdha niyuktiyoM para hI likhI gaI haiM / niyuktiyA~ AgamoM ke sivAya anya sAhitya para nahIM milatIM / niyukti meM nikSepa ke dvArA artha kA vivaraNa kiyA jAtA hai / avacUrNi : moTe (bar3e) dala kA cUrA karanA avacUrNi ke nAma se jAnA jAtA hai| avacUrNi pradhAnataH saMskRta meM hotI hai / avacUrNi prAyaH tIna prakAra kI hotI hai, 1. TIkA ke saMkSiptIkaraNa rUpa, 2. TippaNa ke vistRtIkaraNa rUpa, 3. svatantra avacUNi / 1. kailAsa zrutasAgara granthasUcI, jaina hastalikhita sAhitya-khaNDa-1, hastaprata : eka paricaya / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 paricaya : kalpaniyukti kalpasUtra kI prastAvanA hai| kalpa adhyayana kI niyukti jinacaritra aura sthavirAvalI ko sparza nahIM karatI / sirpha paryuSaNakalpa ke AcAra sambandhI sUtroM kA vivaraNa karatI hai| niyukti ke cAra ghaTaka haiM / nikSepa, ekArtha, nirukta aura dRSTAnta / paryuSaNA zabda ke paryAyavAcI zabda dasa haiM / 1. pariyAyavavatthavaNA, 2. pajjosamaNA, 3. pAgaiyA, 4. parivasanA 5. pajjosaNA, 6. pajjosavaNA, 7. vAsAvAsa, 8. paDhamasamavasaraNa, 9. ThavaNA aura 10. jeTThAvaggaha / 1. 'pariyAyavavatthavaNA arthAt paryAyavyavasthApanA / ' zramaNa paramparA meM paryuSaNA ko atyanta mahatva prApta hai / yahA~ taka kI dIkSA varSa kI gaNanA kA AdhAra bhI paryuSaNA ko mAnA jAtA thA / paryuSaNA kAla ko varSa mAna kara dIkSAparyAya kI gaNanA kI jAtI thii| isalie paryuSaNA kA pahelA nAma paryAyavyavasthApanA hai / 'pajjosamaNA arthAt paryuSamaNA / ' cAturmAsa kAla meM Rtubaddha kAla (cAturmAsa atirikta ATha mAsa-mahine) ke dravya-kSetra-kAla-bhAva kA tyAga kiyA jAtA hai, ataH paryuSaNA kA dUsarA paryAya pajjosamaNA hai / 'pAgaiyA arthAt prAkRtikA / ' paryuSaNA gRhastha zrAvaka ke liye bhI samAna rUpa se Agadhya hai isaliye paryaSaNA kA tIsarA paryAya pAgaiyA hai 'parivasanA arthAt samagratA se eka sthAna meM nivAsa karanA / ' cAturmAsa meM zramaNa varga vihAra kA tyAga karate haiM, ataH paryuSaNA kA cauthA paryAya parivasanA hai / 'pajjosaNA' arthAt 'paryuSaNA' zabda kA artha pahale kahA jA cukA hai / 'pajjosavaNA arthAt paryupAsanA' / cAturmAsa meM zramaNa cAturmAsa sambandhI dravya-kSetrakAla-bhAva ko svIkAra karate haiM, isaliye paryuSaNA kA chaTThA paryAya paryupAsanA hai| 'vAsAvAsa arthAt varSAvAsa / ' varSARtu meM zramaNa cAra mahinoM taka eka sthAna meM nivAsa karate haiM / isaliye paryuSaNA kA sAtavA~ paryAya vAsAvAsa hai| 'paDhamasamavasaraNa arthAt prathama samavasaraNa / ' samavasaraNa zabda kaI artha meM pracalita hai| eka hai-Agamana / varSARtu meM cAra mahinoM taka eka sthAna meM nivAsa karane hetu zramaNoM kA yogya kSetra meM Agamana hotA hai / dUsarA hai-dezanA bhUmi / cAturmAsika sthiratA meM zramaNa niyamita rUpa se upadeza dete haiM / usakA prArambha paryuSaNA meM hotA hai| tIsarA hai-ekatra saMmIlana / zeSakAla meM vibhinna kSetra meM vihAra kara rahe zramaNa cAturmAsa meM ekatrita hote haiM / ataH paryuSaNA kA AThavA~ paryAya paDhamasamavasaraNa hai / // OM 3 ) i 1. sandarbha-ka.ni. 1-2 / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 9. 'ThavaNA arthAt sthaapnaa|' Rtubaddha kAla kI apekSA cAturmAsa kAla kI maryAdA bhinna hotI hai| jisakI sthApanA paryuSaNA meM kI jAtI hai, isaliye paryuSaNA kA nauvA~ paryAya ThavaNA hai| 10. 'jeTThAvaggaha arthAt jyeSThAvagraha / ' Rtubaddha kAla kI apekSA cAturmAsa kAla kA kSetrAvagraha __ adhika hotA hai / Rtubaddha kAla meM eka-eka mAha kA kSetrAvagraha hotA hai, jaba ki cAturmAsa meM vaha cAra mAha kA hotA haiM / ataH paryuSaNA kA dasavA~ paryAya jeTThAvaggaha hai| cAturmAsa kA prArambha ASADhI pUrNimA se hotA hai / isa tithi taka sAdhu cAturmAsa yogya kSetra meM pahu~ca jAte haiM, to ASAr3ha vadi paJcamI se paryuSaNA kalpa arthAt varSAvAsa kA prArambha ho jAtA hai / yogya kSetra na milane para pA~ca dina anveSaNa karake ASAr3ha vadi dasamI, se varSAvAsa kA prArambha hotA hai / isa prakAra pA~ca-pA~ca dina kI maryAdA ko bar3hAte zrAvaNa vadi amAvAsyA taka yogya kSetra kA anveSaNa hotA hai / isake bAda jisa kSetra meM ho vahIM varSAvAsa karane kI maryAdA hai / yahA~ taka kI vRkSa ke nIce bhI varSAvAsa kara lenA caahie| bhAdrapada zuklA paJcamI antima tithi hai / paryuSaNA kalpa isa tithi ke bAda nahIM hotaa| tAtparya yaha hai ki, cAturmAsa rUpa paryuSaNA kalpa kA prArambha ASAr3hI pUrNimA se zrAvaNa vadi amAvAsyA taka anukUla tithi meM ho sakatA hai, bhAdrapada zuklA paJcamI kI rAtri bIta jAne para nahIM ho sakatA / paryaSaNA pada ke ina paryAyavAcI zabdoM meM artha se bheda nahIM hai| niryakti meM nikSepa ke dvArA artha kA vivaraNa kiyA jAtA hai| 54vIM gAthA meM paryaSaNA zabda ke sthApanA paryAya ko udAharaNa banAkara usake artha kA vivaraNa kiyA hai / cAturmAsa meM dravya-kSetra-kAla-bhAva kI sthApanA hotI hai| sthApanA zabda ke cha: nikSepa haiN| nAma-sthApanAdravya-kSetra-kAla-bhAva / nAma meM kI gaI cAturmAsa kI sthApanA ko nAmasthApanA kahate haiM / jisakA cAturmAsa isa taraha kA nAma sthApana kiyA jAya use nAma-sthApanA kahate haiN| kisI vastu meM kI gaI cAturmAsa kI sthApanA ko sthApanA-sthApanA kahate haiM / cAturmAsa meM ziSyAdi sacitta dravya grahaNa kA niSedha hai, acitta ghAsa ityAdi kA svIkAra hai / isa taraha dravya meM cAturmAsa kI sthApanA ko dravyasthApanA kahate haiM / dravya meM cAturmAsa kI sthApanA ko dravyasthApanA kahate haiN| jisa kSetra meM cAturmAsa kI sthApanA kI hai, vahA~ se r3hAI kosa taka ke kSetra meM AhAra Adi ke liye jAnA-AnA hotA hai / ise kSetrasthApanA kahate haiM / jisa tithi se cAturmAsa kI sthApanA kI jAtI hai, usa tithi se lekara cAturmAsa samApti taka ke kAla ko kAlasthApanA kahate haiM / kaSAyAdi audayika bhAvoM kA tyAga karake kSAyopazamika bhAva meM sthira rahanA yaha bhAvasthApanA hai / 1 dravya-kSetra-kAla-bhAva kI sthApanA tIna artha ko lekara hotI hai-sambandha, kAraNa aura AdhAra / yaha ye artha kramazaH SaSThI, tRtIyA aura saptamI vibhakti se prApta hote haiM / dravyAdi ke 1. sandarbha-ka.ni. 3-4 / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 sAtha tIna vibhakti ke prayoga se ye artha prApta hote haiM / jaise-dravya kI sthApanA, dravya se (dvArA) sthApanA, dravya meM sthApanA / inake ekavacana aura bahuvacana kI vivakSA se chaha bheda prApta hote haiM / pAThakoM kI suvidhA hetu yahA~ tAlikA prastuta hai / dravya kI sthApanA-eka saMstAraka kA grahaNa / dravyoM kI sthApanA-ekAdhika upakaraNa kA grahaNa / dravya se (dvArA) sthApanA-eka Ambila ke dravya se cAturmAsI tapa / dravyoM se (dvArA) sthApanA-cAra Ambila ke dravya se cAturmAsI tapa / dravya meM sthApanA-eka phalaka meM rahanA / dravyoM meM sthApanA-ekAdhika phalaka meM rahanA / kSetra kI sthApanA-eka gA~va meM AhArAdi hetu jAnA / kSetroM kI sthApanA-najadIka ke tIna gA~va meM AhArAdi hetu jAnA / kSetra se sthApanA nahIM hotI / kSetroM se sthApanA-nahIM hotI / kSetra meM sthApanA-kAraNavaza ardha yojana kI maryAdA meM vicaraNa / kSetroM meM sthApanA-kAraNavaza ardha yojana se adhika yojana kI maryAdA meM vicaraNa / kAla kI sthApanA-cAra mahinoM kI maryAdA / kAla se sthApanA-ASAr3hI pUrNimA tithi se cAturmAsa kI sthApanA hotI hai / kAloM se sthApanA-ASAr3hI pUrNimA se pA~ca-pA~ca dina ko bar3hAte cAturmAsa kI sthApanA hotI hai| kAla meM sthApanA-varSARtu meM cAturmAsa kI sthApanA hotI hai / kAloM meM sthApanA-ASAr3hI pUrNimA se eka mAha aura bIsa dina meM cAturmAsa kI sthApanA hotI hai| bhAva kI sthApanA-cAturmAsa meM audayika bhAva kA tyAga hotA hai / bhAvoM kI sthApanA-cAturmAsa meM kSAyika evaM kSAyopazamika bhAva ko chor3akara zeSa bhAva kA tyAga hotA hai| __ bhAva se sthApanA-jisa bhAva se nirjarA ho usa bhAva kA svIkAra bhAvoM se sthApanA / bhAva meM sthApanA cAturmAsa meM kSAyopazamika bhAva meM sthiratA hotI hai / bhAvoM meM sthApanA nahIM hotI / 1. sandarbha-ka.ni. 5 / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 kalpaniyukti meM pradhAnataH dravya-kSetra-kAla-bhAva kI sthApanA kA vivaraNa hai| gAthA 1 se 23 taka (52 se 75) kAla-sthApanA kA varNana hai| gAthA 24 se 28 (da.ni. 75 se 78) taka kSetra-sthApanA kA varNana hai / gAthA 28 se 35 (da.ni. 79 se 86) taka dravyasthApanA kA varNana hai| 36 se 61 (da.ni. 87 se 112) taka bhAva-sthApanA kA varNana hai / gAthA 62 se 67 (da.ni. 113 se 118) taka varSAkAla sambandhI vizeSa bAtoM kA nirdeza hai| ___kAla-sthApanA ke sambandha meM varSAkAla meM praveza evaM zarada Rtu meM nirgama kI vidhi batAyI hai / varSAkAla meM cAturmAsa sthApanA kI vidhi jAnane se pahale Rtubaddha kAla kI vihAra maryAdA ko jAnanA Avazyaka hai / Rtubaddha kAla meM jinakalpI pratimA pratipanna eka jagaha para eka dina rahate haiM (kAraNa hone para eka mAha taka rahate haiM) / yathAlanda pA~ca dina eka jagaha para rahate haiM (kAraNa hone para eka mAha taka rahate haiM) / parihAravizuddhi kalpa sthita eka jagaha para eka mAha taka rahate haiM / sthavira zramaNa niHkAraNa eka jagaha para eka mAha taka rahate haiN| sAdhAraNataH sthavirakalpI ke liye Rtabaddha kAla meM mAsakalpa kI maryAdA hai| ATha mAsa meM ATha mAsakalpa hote haiM / kabhI-kabhI roga-durbhikSa-kardama-purarodha-saMghakArya Adi kAraNavaza kama-jyAdA bhI ho sakate haiN| jyAdA se jyAdA ASADhI pUrNimA tithi se magasira vada dasamI taka cAturmAsa kA avasthAna hotA hai / isa prakAra ATha mAsa vihAra karake varSAkAla meM cAturmAsa sthApanA kA liye yogya kSetra DhU~DhanA par3atA hai| teraha guNa vAlA kSetra cAturmAsa sthApanA ke liye yogya hai / 1. jahA~ kIcar3a na ho / 2. jahA~ cIMTI-makor3e jaise prANajIva na ho / 3. jahA~ sthaMDila bhUmi upalabdha ho / 4. jahA~ vasati zuddha ho / 5. jahA~ dugdha Adi gorasa pracura mAtrA meM upalabdha ho / 6. jahA~ parivAra bar3e hoM / 7-8. jahA~ vaidya aura auSadha sulabha hoM / 9. jahA~ gRhastha ke ghara dhanadhAnya se bharapUra hoN| 10. jahA~ rAjA bhadraka hoM / 11. jahA~ pAkhaNDioM se zramaNoM kI avahelanA na hotI hoM / 12. jahA~ nirdoSa bhikSA upalabdha hoM / 13. jahA~ svAdhyAya meM vyAghAta na hoM / ASADhI pUrNimA tithi se bhAdrapada zuklA paMcamI taka zramaNoM kA avasthAna niyata nahIM hotA hai, isaliye gRhastha ko jJAta nahIM hotA ki zramaNoM kI sthiratA hai ki nahIM / ataH vaha anabhigRhIta cAturmAsa sthApanA kahalAtI hai / bhAdrapada zukla paMcamI ke bAda kArtikI pUrNimA taka sthiratA pakkI ho jAne se gRhastha ko jJAta hotA hai, ataH vaha abhigRhIta cAturmAsa sthApanA kahalAtI hai / anabhigRhIta cAturmAsa sthApanA sAdhu ko jJAta hotI hai, gRhastha ko nahIM / 2 isaprakAra cAturmAsa sthApanA jaghanya se sattara dina pramANa hotI hai / madhyama mAna se assI, pacAzI, nabbe, pIcyAnabe, sau, ekasau pA~ca, ekasau dasa dina pramANa hotI hai / utkRSTa mAna se ekasau vIsa aura kAraNavaza ekasau tIsa(magasira vada dasamI taka) dina pramANa hotI 1. sandarbha-6 se 13 / 2. sandarbha-5 / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 / kAraNavaza cAturmAsa ke pahale aura bAda mAsakalpa karane para chaha mahine taka sthiratA sambhava hotI hai / 44 bhAdrapada zuklA paMcamI se cAturmAsa sthApanA niyata hotI hai isaliye yaha tithi mahatva rakhatI hai / isa sambandha meM jJAtavya hai ki, A. zrI kAlikasU. ne sAMvatsarika paryuSaNa parva bhAdrapada zuklA paMcamI se parivartita kara bhAdrapada zuklA caturthI meM niyata kiyA / A. zrI kAlikasU. ne ujjayinI ke rAjA balamitra aura bhAnumitra ke bhAMje ko dIkSA dI / isase rAjA kupita hue aura A. zrI kAlikasU. ko deza se nikAla diyA / A. zrI kAlikasU. pratiSThAnapura(paiThaNa) Aye / vahA~ para zAlivAhana zaka saMvatsara pravartaka ?) rAjya karatA thA / vaha zrAvaka thA / yadyapi usakA anta: pura jaina nahIM thA, phira bhI rAjA ne zramaNAvasara cAlU kiyA thA / jisase aSTamI Adi ko upavAsa karake sAdhuoM kA bhikSA lAbha letA thA / paryuSaNa parva najadIka Ane para A. zrI kAlikasU. ne rAjA ko bhAdrapada zuklA paMcamI kA mahattva btlaayaa| rAjA ne kahA, 'usa dina mujhe indra kI anujJA lenI par3atI hai isaliye sAMvatsarika paryuSaNa parva SaSThI ke dina rakhA jAya / " A. zrI kAlikasU. ne kahA, ' bhAdrapada zuklA paMcamI kI rAtri kA ullaMghana nahIM ho sakatA / " rAjA ne kahA, "to caturthI ke dina rkho|" A. zrI kAlikasU. ne isa bAta ko svIkAra kiyA / isa taraha yaha parva caturthI ke dina niyata huA / 1 utsarga se cAturmAsa meM vihAra niSiddha hai / apavAda se anivArya sthiti meM vihAra anumata hai | jisake kAraNa isa prakAra hai / jahA~ sthaNDilabhUmi na ho, saMstAraka milatA na ho, vasati jIvAkula ho, jahA~ bhikSA durlabha ho, rAjA sAdhu kA dveSI bana jAya, upAzraya meM sarpa kA upadrava ho, upAzraya ko Aga laga jAya, dUsare gA~va meM koI sAdhu bImAra ho cAturmAsa meM bhI vihAra ho sakatA hai / utsarga se cAturmAsa ke bAda usa jagaha para rahanA niSiddha hai / lekina megha barasane ke bAda bhI virAma nahIM le rahI ho, rAste durgama hoM aura kIcar3a se bhare hoM to usa jagaha para rahanA anumata hai / 2 44 cAturmAsa meM jisa jagaha avasthAna ho vahA~ se chaha dizA meM eka yojana aura eka kosa taka gamanAgamana kI anumati hai / gamanAgamana kI sambhAvanA Urdhva, adho aura tiryak dizA meM hai / gA~va yadi parvata para ho to Urdhva aura adho dizA meM gamana ho sakatA hai / 3 cAturmAsa meM dravyasthApanA ke grahaNa dhAraNA aura tyAga ke sambandha meM sAta dvAroM se vicAra kiyA jAtA hai / 1. AhAra, 2. vigaI, 3. saMstAraka, 4. mAtraka, 5. loca, 6. sacitta, 7. acitta / 1. AhAra - cAturmAsa meM grISmAdi Rtu meM liye jAne vAle AhAra kA tyAga hotA hai / zakti anusAra yoga meM aura tapa meM vRddhi hotI hai I 1. sandarbha - ka. ni. 14 - 16 / 2. sandarbha - ka.ni. 17-23 / 3. sandarbha - ka.ni. 24-27 / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 2. vigaI-vigaI ke dasa prakAra haiM / dUdha, dahI, ghI, tela, gur3a, kaDA(kaTAha-tale hue khAdya), madhu(zahada), makkhana, madirA aura mAMsa / antima cAra vigaI aprazasta hai, bAkI chaha prazasta hai / jisa kA saMgraha ho sake use 'sAMcayika vigaI' kahA jAtA hai / jo turanta bigaDa jAtI hai, use 'asAMcayika vigaI' kahA jAtA hai / cAturmAsa meM dravya-bhAva kI vivRddhi ho aisI prazasta vigaI kA hI grahaNa karanA cAhie / vikRti karanA vigaI kA svabhAva hai / jo sAdhu vigaI kA yA vigaImizrita AhAra kA bhakSaNa karatA hai, usakA saMyama dUSita hotA hai / vigaI saMyama ko dUSita karake sAdhu ko jabaradastI durgati meM le jAtI hai / utsarga se vigaI grahaNa niSiddha hai / apavAda se anivArya sthiti meM vRddha, bAla aura durbala sAdhu ke liye prazasta vigaI kA grahaNa kiyA jAtA hai / taruNa aura balavAna sAdhu ko jarurata par3ane para hI vigaI dI jAtI hai / glAna-bImAra sAdhu ke liye atyanta AgAr3ha apavAda se anivArya sthiti meM aprazasta vigaI kA grahaNa kiyA jAtA hai / kalpasUtra ke 253 veM sUtra meM madirA evaM mA~sa ke grahaNa kI vidhi kA pratipAdana kiyA gayA hai| yahA~ prazna ho sakatA hai ki, 'kyA jaina sAdhu madirA evaM mA~sa kA paribhoga karate the?' isakA uttara yaha hai ki, 'jaina sAdhu madirA evaM mAMsa kA paribhoga nahI karate the / ' na hI sUtra isa prakAra kI anujJA pradAna karatA hai / atyanta AgADha apavAda se anivArya sthiti meM kisI zrutadhara AcAryAdi ke prANa kA prazna ho, dUsarA koI ilAja hI upalabdha na ho, aisI avasthA meM bAhya upacAra ke rUpa meM aprazasta vigaI kA grahaNa kiyA jAtA hai| isa viSaya meM 'uvAsagadasA' kA pATha puSTa pramANa hai| evaM khalu cauhi ThANehiM jIvA NeraDyAe kammaM pakareMti, NeraiyattAe kamma pakareMtA Neraisesu uvavajjati / taM jahA-mahAraMbhayAe mahApariggahayAe, paciMdiyavaheNaM, kuNimAhAreNaM / artha :- jIva cAra kAraNoM se naraka kA AyuSya bandha karate haiM aura phalataH naraka meM utpanna hote haiM / mahAraMbha, mahAparigraha, paMcendriya kI hatyA aura mAMsAhAra / isa sandarbha meM upA. zrI dharmasAgarajI kata 'kalpasatra kI kiraNAvalI TIkA'1 evaM upA. zrI samayasundarajI kRta 1. vAsAvAsaM pajjosaviyANaM no kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA haTANaM AruggANaM baliyasarIrANaM imAo navarasavigaIo abhikkhaNaM abhikkhaNaM AhArittae / taM jahA-khIraM dahiM navaNIyaM sappiM tillaM guDaM mahu~ majjaM maMsaM // 17 // ( 251) vyAkhyA-vAsAvAMsaM ityAdito maMsaM tti paryantam / tatra hRSTAnAM-taruNatvena samarthAnAM yuvAno'pi kecitsarogAH syurityAha-arogANAM kvacid AruggANamiti pAThastatrArogyamastyeSAmityabhrAditvAdapratyaya ArogyAsteSAM, tAdRzA api kecit kRzAGgAH syurityAha-balikazarIriNAM, rasapradhAnA vikRtayo rasavikRtayastA abhIkSNaM-punaH punarna kalpante, rasagrahaNaM tAsAM mohodbhavahetutvakhyApanArtham, abhIkSNagrahaNaM puSTAlambane kadAcittAsAM paribhogAnujJArthaM, navagrahAtkadAcit pakvAnnaM'pi gRhyate / vikRtayo dvidhA-saJcayikA asaJcayikAzca, tatrAsaJcayikAH dugdhadadhipakvAnnAkhyA glAnatve vA gurubAlavRddhatapasvigacchopagrahArthaM vA zrAvakAdaranimantraNAdvA grAhyAH, saJcayikAstu ghRtatailaguDAkhyAstisrastAzca pratilAbhayan gRhI vAcyaH 'mahAn kAlo'sti tato Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 'vizeSa zataka prakaraNa'1 meM spaSTIkaraNa diyA hai| glAna ke liye vigaI grahaNa karane kA vidhi sUtra meM isa prakAra batAyA hai / glAna ke liye jitanI vigaI kA grahaNa jarUrI hai utanI hI le / dAtA ke Agraha para bhI adhika vigaI kA grahaNa na kare / jisase dAtA ko yaha vizvAsa ho ki, yaha loga glAna ke liye vigaI kA grahaNa karate haiM / jarUrata par3ane para tIna bAra jA kara yAcanA kara sakate haiM, para adhika grahaNa na kare / dAtA apanI khuzI se Agraha karatA hai, to adhika vigaI kA grahaNa karane meM koI bAdhA nahIM / 2 glAnAdikArye grahISyAmaH' sa vadet 'gRhIta caturmAsI yAvatprabhUtAH santi' tato grAhyAH bAlAdInAM ca deyA na taruNAnAm / yadyapi madyAdivarjanaM yAvajjIvamatsyeva tathApi kadAcidatyantApavAdadazAyAM grahaNe'pi kRtaparyuSaNAnAM sarvathA niSedhaH // 17 // 1. nanu-kalpasUtre paJcamasAmAcAryAM 'vAsAvAsaM pajjosaviyANaM no kappai niggaMthANa vA niggaMthINaM vA haTThANaM tuTThANaM-AroggANaM baliyasarIrANaM imAo navarasavigaio abhikkhaNaM 2 aahaaritte| taMjahA khIraM dahiM navaNIyaM sappi tillaM guDaM mahuM majjaM maMsaM / ityuktaM tatkathaM ghaTate, madyAdivikRtInAm abhakSyatvena yAvajjIvaM sAdhUnAM vajitatvAt ? ucyate, yadyapi sAdhUnAM tadvarjanam astyeva, paraM kadAcid atyantApavAdadazAyAM grahaNe'pi kRtaparyuSaNAnAM sarvathA niSedhaH / tatra tAsAM paribhogo bahi: paribhogArthe jJeyaH / yaduktaM zrIAcArAGge dvitIya zrutaskandhe prathamoddezake, tathAhi 'se bhikkhU vA se jaM puNa jANejjA bahuaTThiyaM vA maMsaM vA macchagaM vA bahukaMTayaM, assi khalu paDiggahiyaMsi appe siyA bhoyaNajAe bahuujjhiyadhammie taha pagAraM bahuaTThiyaM vA maMsaM macchagaM vA bahukaMTayaM lAbhe saMte, no paDiggahejjA, se bhikkhU vA 2 jAva samANe siyA NaM paro bahuaTThieNaM maMseNaM maccheNaM vA uvanimaMtejjA AusaMto samaNA abhikakkhaMsi bahuaTThiaM maMsaM paDiggahittae / taMjahA tahappagAraM nigghosaM succA nisamma se puvvAmeva AloejjA, Ausotti vA, bhaiNI vA no khalu me kappai bahuaTThiaM maMsaM paDiggAhitae, abhikakkhaMsi me dAuM jAvaiyaM tAvaiyaM puggalaM dalayAhi mA aTThiyAI se evaM vayaMtassa paro abhihaTTa aMto paDiggahagaMsi bahuaTThiyaM maMsaM paDibhAettA nIhaTTa dalejjA, tahappagAraM paDiggahagaM parahatthaMsi parapAyaMsi vA aphAsuyaM jAva no paDiggae, se ya Ahacca paDigAhie siyA, taM no hitti vaejjA, no aNahitti vaejjA, se tamAdAya egaMtamavakkamejjA, ahe ArAmaMsi vA ahe uvassagaMsi vA, appaMDe jAva asaMtANae vA, maMsagaM 2 macchagaM 2 bhuttA, aTThiyAi kaMTage gahAya, se tamAyAya egaMtamavakkamejjA, ahe jhAmathaMDillaMsi vA jAva pamajjiya 2 pariTuvejjA evaM mAMsasUtramapi jJeyam / asya ca upAdAnaM kvacid lUtAdyupazamanArthaM sadvaidyoktaM dezato bAhyaparibhogena svedAdinA jJAnAdyupakArakatvAt phalavad dRSTaM bhujizca atra bahiHparibhogArthe, na abhyavahArArthe padAtibhogavat, evaM gRhasthAmantraNAdividhipudgalasUtramapi sugamam, iti tadevam AdinA chedasUtrAbhiprAyeNa grahaNe satyapi kaNTakAdipariSThApanavidhirapi sugamaH / iti bahi: paribhogArthe sAdhUnAM mAMsAdigrahaNavicAraH // 96 / / (vizeSa jAnakArI hetu dekhiye - jaina Agama ane mAMsAhAra aitihAsika carcA A.zrIvi.zIlacandrasU. anusandhAna aMka-41 pRSTha-1 / ) 2. vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vuttapuvvaM bhavai, aTTho bhaMte ! gilANassa, se ya vaijjA aTTho, se ya pucchiyavve kevaieNaM aTTho ? se ya vaijjA evaieNaM aTTho gilANassa, jaM se pamANaM vayai se pamANao cittavve, se ya vinavijjA, se ya vinnavemANe labhijjA, se ya pamANapatte hou Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 3. saMstAraka-saMstAraka grahaNa karane kA vidhi isa prakAra hai / Rtubaddha kAla meM jo saMstAraka kA grahaNa kiyA thA vaha jIrNa ho jAne se cAtarmAsa meM naye saMstAraka kA grahaNa kiyA jAtA hai / usa samaya meM sAdhu ghAsa se bane saMstAraka kA upayoga karate the| ghAsa ke saMstAraka kA ghAsa gira jAtA thA / isa liye cAturmAsa meM nayA saMstAraka liyA jAtA hai jo parizATI na ho arthAt jisase ghAsa na giratA ho / guru ke liye tIna aura zeSa sAdhuoM ke lie eka saMstAraka liyA jAtA hai / 4. mAtraka-mAtraka kA artha hai, AhAra meM upayogI pAtra se atirikta pAtra / mAtraka khAsa kara zArIrika mala ke tyAga ke liye upayogI hotA hai| mAtraka kI saMkhyA tIna hotI hai| eka-mUtravisarjana ke liye, do-malavisarjana ke liye aura tIna-zlezma visarjana ke lie| Rtubaddha kAla ke mAtrakoM kA tyAga kara cAturmAsa meM naye mAtraka grahaNa kiye jAte haiM / saMyama aura mehamAna hetu kAraNavaza mAtraka grahaNa karane kI anujJA hai / 2 5. loca-jina yAne arihaMta athavA jinakalpI / inako hamezA loca rahatA hai / arthAt ve sadA muNDa-keza hI hote haiM / stharavirakalpI sAdhu cAturmAsa meM sAMvatsarika paryuSaNA parva se pahale avazya loca kara lete haiM / azakta aura asahu ke liye apavAda rUpa kaicI, alAhi, iya vattavvaM siA, se kimAha bhaMte ! evaieNaM aTTho gilANassa, siyA NaM evaM vayaMtaM paro vaijjA paDigAhehi ajjo pacchA tumaM bhokkhasi vA pAhisi vA, evaM se kappai paDigAhittae, no se kappai gilANanIsAe paDigAhittae // 18 // ( 252) vyAkhyA-vAsAvAsaM ityAdito no se kappai gilANanIsAe paDiggAhittae tti paryantam / tatra astyekeSAM vaiyAvRttyakarAdInAmevAmuktapUrvaM bhavati guruM pratIti zeSaH, he bhadanta ! bhagavan ! arthaH prayojanaM glAnasya vikatyeti kAkvA praznAvagatiH evamukte sa ca gururvadeta arthaH se a paccher3a tti taM ca glAnaM sa vaiyAvRttyakaraH pRcchati / kvacit se a puccheavve tti pAThaH tatra glAnaH praSTavyaH kiM pRcchatItyAha-kevaieNaM aTTho kiyatA vikRtijAtena kSIrAdinA tavArthaH, tena ca glAnena svapramANe ukte sa vaiyAvRtyakaro guroragre samAgatya brUyAt, evaieNaM aTTho gilANassa iti iyatArtho glAnasya, tato gururAha-jaM se iti yatsa glAnaH pramANaM vadati tatpramANena se iti tadvikRtijAtaM grAhyaM tvayA, se a viNNavijjA sa ca vaiyAvRttyakarAdivijJapayet-yAcet gRhasthapArvAt vijJaptidhAturatra yAJcAyAM, sa ca yAcamAno labheta tadvastu, tacca pramANaprAptaM-paryApta jAtaM tatazca hou alAhi tti sAdhuprasiddha-itthamiti zabdasyArthe bhavatviti padaM alAhi tti sRtamityarthaH, 'alAhi nivAraNe' iti vacanAt anyanmA dAH iti vaktavyaM syAt gRhasthaM prati / tato gRhI prAha-atha kimAhurbhadantAH-kimarthaM sRtamiti bruvate bhavantaH ityarthaH, sAdhurAha-evaieNaM aTTho gilANassa etAvatA'rtho glAnasya siA kadAcit enaM sAdhumevaM vadantaM paro dAtA gRhI vadet kimityAha ajjo ityAdi he Arya ! pratigRhANa tvaM pazcAdyadadhikaM tattvaM bhokSyase-bhuJjIthAH pakvAnnAdi pAsyasi piberdravaM kSIrAdi / kvacit pAhisisthAne dIhisi tti pAThaH, tatrAtIva hRdyam, anyasya sAdhorvA dadyA evamukte gRhiNA se tasya sAdhoH kalpate pratigRhItuM na punarlAnanizrayA gAAt svayaM gRhItuM glAnArthaM yAcitaM maNDalyAM nAneyamityAkUtam // 18 // 1. sandarbha-ka.ni. 32 / 2. sandarbha-ka.ni. 33 / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 astarA Adi se keza kartana karane kI AjJA hai / loca kA matalaba hai, 'apane hAtha se mastaka, dADhI, mUcha ke bAla ukhAr3anA / ' ina tIna avayava se atirikta sthAnoM ke bAla kA loca nahIM karate / 6. sacitta-sacitta se matalaba hai, sacitta bhikSA arthAt ziSya / cAturmAsa meM dIkSA niSiddha hai / apavAda se pUrva paricita, bhAvita aura saMvigna gRhastha ko dIkSA kI anumati hai / aparicita, abhAvita aura asaMvigna gRhastha ko dIkSA dene se vaha nighRNa ho jAne kI sambhAvanA hai / bhojanAdi vidhi kA evaM rAta meM zarIrabAdhA kA tyAga kisa taraha kiyA jAtA hai, isakA khyAla na hone se usakA upahAsa ho sakatA hai / 2 sAtaveM acitta dvAra ke viSaya meM niyukti mauna hai / prAcIna cUrNi ke anusAra Rtubaddha kAla meM liye gaye upakaraNAdi kA tyAga aura naye rakSA (rAkha) lepa Adi kA grahaNa karanA cAhie / isa prakAra kAla-sthApanA sambandhita sAta dvAroM kA vivaraNa karake niyuktikAra paryuSaNa kI bhAva-sthApanA kA nirdeza karate haiM / cAturmAsa meM (1) samiti ke pAlana meM upayukta rahanA cAhiye / (2) mana-vacana-kAyA ko gupti meM rakhanA cAhiye / (3) duSkRta kI AlocanA karanI cAhiye / (4) adhikaraNa (jhagar3A) evaM kaSAyoM kA tyAga karanA cAhiye / 3 adhikaraNa tyAga ke viSaya meM durUtaka, caNDapradyota aura dramaka ke dRSTAnta prastuta kiye haiN| kaSAya tyAga ke viSaya meM cAra kaSAya ke anaMtAnubandhi Adi cAra prakAra ko sodAharaNa prastuta kiye haiM / krodha ke viSaya meM baTu, mAna ke viSaya meM accaMkAri AryA, mAyA ke viSaya meM pANDu AryA tathA lobha ke viSaya meM AcArya maMgu ke udAharaNa prastuta kiye haiM / / kaSAya kI AlocanA na karane se bhArI nukasAna hotA hai, ataH cAturmAsa meM kaSAya ho jAya to turanta prAyazcitta kara lenA cAhiye / cAturmAsa meM jIvotpatti adhika hotI hai, ata: virAdhanA kA tyAga karanA cAhiye / eka jagaha saMlInatA se rahanA cAhiye / svAdhyAya, saMyama aura tapa meM AtmA ko jor3a denA cAhiye / 6 ina udAharaNoM ko pariziSTa-7 meM prastuta kiyA gayA hai| 1. sandarbha-ka.ni. 33 / 2. sandarbha-ka.ni. 34 / 3. sandarbha-ka.ni. 35-37 / 4. sandarbhaka.ni. 38-46 / 5. sandarbha-ka.ni. 47-59 / 6. sandarbha-ka.ni. 60 / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 prathama aura antima tIrthakara ke zAsana meM paryuSaNA kalpa hotA hai| paryuSaNA meM maMgala nimitta prathama-aMtima tIrthaMkara aura zeSa bAIsa tIrthakara ke AcAradharma kA vAcana hotA hai / jina, gaNadhara aura sthaviroM ke caritra kA bhI vAcana hotA hai / kalpasUtra ke 263 veM sUtra meM varSA meM AhAra grahaNa karane kI vidhi batAI hai / niyukti 114 meM isIkA vivaraNa hai / bhItarI vastra gIlA karake zarIra ko bhigo de aisI bArisa meM sAdhu AhAra grahaNa karane ke liye nahIM jAte / apavAda se jJAnArthI, tapasvI aura kSudhA ke asahu sAdhu ke liye anumata hai / sAdhu aise kSetra meM ho jahA~ para saMyama ke upakaraNa aura varSA meM pahanane yogya Una kA vastra durlabha hai, vahA~ uttarakaraNa karanA cAhiye / uttarakaraNa isa prakAra hotA hai| sabase pahale varSA meM jAne ke liye vAlaja vastra kA upayoga karanA cAhiye / ve tIna prakAra ke hote haiM / Una kA, UmaTa (uTa) ke bAla kA, kutapa (cUhe ke bAla) kA / vAlaja vastra ke abhAva meM ghAsa se bane hue vastra kA upayoga karanA cAhiye / usake abhAva meM chatra kA upayoga karanA cAhiye / uttarakaraNa ApavAdika saMyoga meM hI hotA hai / 2 yaha paryuSaNAkalpaniyukti kI saMkSepa meM viSayavastu hai / 1. sandarbha-ka.ni. 61 / 2. sandarbha-ka.ni. 62-66 / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH 3 1-34 1. sampAdakIya 2. kalpaniyukti-paricaya 3. kalpaniyuktiH prAcIna avacUriH + avacUrNiH 4. pariziSTa 1. kalpaniyuktiH chAyA evaM anuvAda 2. kalpaniyuktiH pAThAntara sahita mUlapATha 3. padAnukrama 4. nizIthasUtra cUrNi se tulanA 5. anya granthoM se tulanA 6. cUrNi avacUrNigata paribhASAe~ 7. kalpaniyukti meM iGgita dRSTAnta 8. saGketasUci 9. sandarbhagranthasUci 0 mm3w 0 mm 3 109 111 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kalpaniyuktiH // ajJAtakRtaprAcInacUrNiH 1. pajjosamaNAe akkharAiM hoMti u imAiM gonnnnaaii| pariyAyavavatthavaNA, pajjosamaNA ya pAgaiyA // 52 // 1 (1-2) (prA0cU0 ) atha aTThamI dasA pajjosamaNA-kappo ajjhayaNaM saMbaMdho-sattamAsiyaM phAsittA Agato tAhe vAsAjoggaM uvahiM uppAeti, vAsAjoggaM ca A. zrI mANikyazekharasUrikRtA avacUrNiH (1-2) (ava0) paryuSaNAyA akSarANAM imAni gauNAni nAmAni bhavanti / tu nizcaye tadyathA-paryAyavyavasthApanA (1) pajjosamanA saiddhAntikaM nAma (2) prAkRtikA (3) parivasanA (4) 1. sandarbhaH =te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosavei / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosavei ? // (kalpasUtram) (224) jao NaM pAeNaM agArINaM agArAiM kaDiyAiM ukkaMpiyAI channAI littAiM guttAI ghaTThAiM maTThAI saMpadhUmiyAiM khAodagAiM khAyaniddhamaNAI appaNo aTThAe kaDAiM paribhuttAiM bhavaMti, se teNaTeNaM evaM vuccai samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosavei // (225) jahA NaM samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosavei tahA NaM gaNaharA vi vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosarviti // (226) jahANaM gaNaharA vAsANaM jAva pajjosaviti tahANaM gaNaharasIsA vi vAsANaM jAva pajjosaviti / / (227) jahA NaM gaNaharasIsA vAsANaM jAva pajjosarviti tahA NaM therA vi vAsAvAsaM pajjosarviti // (228) jahA NaM therA vAsANaM jAva pajjosaviMti tahA NaM je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti tevi a NaM vAsANaM jAva pajjosarviti / / (229) jahA NaM je ime ajjattAe samaNA niggaMthA vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosarviti tahA NaM amhaM pi AyariyA uvajjhAyA NaM vAsANaM jAva pajjosarviti // (230) jahA NaM amhaM pi AyariyA uvajjhAyA vAsANaM jAva pajjosaviti tahA NaM amhevi vAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte vAsAvAsaM pajjosavemo / aMtarA vi ya se kappai pajjosavittae, no se kappai taM rayaNi uvAyaNAvittae / / 8 / / (231) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 kalpaniryuktiH parivasaNA pajjusaNA, pajjosavaNA ya vAsavAso ya / paDhamasamosaraNaM ti ya, ThavaNA jeTToggahegaTThA // 53 // khettaM paDileheti / eteNa saMbaMdheNa pajjosamaNAkappo saMpatto / tassa dArA cattAri / adhikAro vAsAvAsajoggeNa khetteNa uvadhiNA ya, jA ya vAsAsu majjAyA / NAmaNipphanno pajjosamaNAkappo / dupadaM nAma, pajjosamaNA kappo ya, pajjosamaNAe kappo pajjosamaNAkappo / pajjAyANaM osamaNA' pajjosamaNA / adhavA pari savvato bhAve, uSa nivAse, esa pjjosmnnaa| idANiM NijjuttI - vitthAro / pajjosamaNAe gAthAdvayaM / pajjosamaNA etesiM akkharANaM zakrendra-purandaravadekArthikAni nAmAni guNaniSphaNNAni goNNAni, jamhA pavajjA-pariyAto pajjosamaNA - varisehiM gaNijjati teNa pariyAga-vavatthavaNA bhaNNati / (1) jadhA AloyaNa-vaMdaNagAdIsu jahArAtiNiyAe kIramANesu aNajjamANe pariyAe pucchA bhvti| kati pajjosamaNAto gatAo uvaTThAvitassa ? jamhA uDubaddhiyA davva-khetta-kAlabhAva-pajjAyA ittha pajjosavijjaMti ujjhijjaMti tti bhaNitaM hoi / (2) aNNArisA davvAdipajjAyA vAsAratte AyarijjaMti tamhA pajjosamaNA bhaNNati / (3) pAgatiyatti pajjosavaNa tti etaM savvaloga sAmaNNaM / pAgatiyA gihatthA (4) egattha cattAri mAsA parivasaMti tti parivasaNA / (5) savvAsu disAsu Na paribbhamaMtIti pajjusaNA / (6) varisAsu cattAri mAsA egattha acchaMtIti vAsAvAso / (7) nivvAghAteNaM pAuse ceva vAsapAuggaM khittaM pavisaMtIti paDhama-samosaraNaM / (8) uDubaddhAto aNNA merA ThavijjatIti ThavaNA / (9) paryuSaNA (5) pajjosavanA saiddhAntikaM nAma (6) varSAvAsaH (7) prathama samavasaraNamiti (8) ca sthApanA (9) jyeSThAvagrahaH (10) etAni ekArthikAni nAmAni jJeyAni // 1. yathAkramaM vandyamAne paryAyapRcchAyA upasthApitasya kati paryuSaNA gatA: ? iti paryAyavyavasthApanam ArSaM nAma / yataH siddhAnte zrAvaNAdyavarSAkAlAdyo varSAkAlaH / 2. RtubaddhikA dravyakSetrakAlabhAvAH paryuSyante tyajyante / atra 'ma' rUpam / 3. prAkRtikA=gRhasthA ekatra caturo mAsAMstiSThanti paryuSaNAyAH prAkRtikA nAma / 4. parivasaNA sarvAsu dikSu na paribhramanti / 5. paryuSaNA - 'uSa nivAse,' pari= samantAt caturo mAsAnekatra tiSThanti paryuSaNA / 1. upazamanA krodhAdiparyAyANAm yadi vA RtubaddhasatkAnAM dravyAdiparyAyANAmujjhanaM, navAnAM ca varSArAtre samAcaraNam / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH 3. 4. ThavaNAe nikkhevo chakko, davvaM ca davvaNikkhevo / khettaM tu jammi khette, kAle kAlo jahiM jo u // 54 // odaiyAIyANaM, bhAvANaM jA jahiM bhave ThavaNA / bhAveNa jeNa ya puNo, Thavijjae bhAvaThavaNA u // 55 // 3 uDubaddhe ekkekkaM mAsaM khettoggaho bhavati tti / varisAsu cattAri mAsA egakhettogo bhavati tti jiTThoggaho / eSAM vyaJjanato nAnAtvaM, na tvarthataH // 52 // 53 // I (3-4) (prA0cU0 ) eSAmekaM ThavaNANAmaM parigRhya Nikkhevo kajjati / ThavaNA nikkhevo gAhA / nAma-ThavaNAto gatAo, davvaTThavaNA jANagasarIra - bhaviyasarIra-vatirittA / davvaM ca davvanikkhevo / jAI davvAiM paribhuMjaMti jANi ya pariharijjaMti / paribhujjaMti taNaDagala-chAra-mallagAdi / pariharijjaMti sacittAdi 3 / sacitte seho Na pavvAvijjati, acitte vatthAdi Na gheppati, paDhamasamosaraNe, mIsae - seho sovahito / khettaTThavaNA sakosaM joyaNaM, kAraNe vA cattAri paMca joyaNAI / kAlaTThavaNA cattAri mAsA, yacca tasmin kalpyam / bhAvaThavaNA kohAdi-vivego bhAsAsamitijutteNa ya hotavvaM // 54 // 55 // 6. varSAkAlasambandhinAM dravyakSetrakAlabhAvAnAM svIkAraH / yato Rtubaddhe ekaikaM mAsaM tiSThanti varSAsu catvAra ityAdi / atra 'va' tvamiti bhedaH / 7. varSAkAlArambhe eva zrAvaNavadipratipadi vAsaH, caH samuccaye / 8. prathamasamavasaraNaM varSAprArambhe prathamamavasthAnam / 9. sthApanA RtubaddhAdanyA maryAdA sthApyate'treti / 10. jyeSThAvagraho bahukAlasthAnam / eSAM vyaJjane nAnAtvam, arthata aikyam // 53 // (3-4) (ava0) eSAM madhye ekAM sthApanAmAha vatyAha ( nAmAhatyAha) / sthApanAyA nikSepaH SaDvidhaH syAt / nAmasthApanA - sthApanAsthApane asyeSTe / dravyanikSepeziSya-sopadhiziSya-vastrAdyaM varSAsu na grAhyam, acittaM tRNaDagalarakSAdi grAhyam / kSetre sthApanA - yasmin kSetre sthitAH tasmin ardhatRtIyakrozaH pramANam / kAle sthApanA - yatrASADhapUrNimAdau tu kAlazcAturmAsIsthitilakSaNaH sA / bhAve sthApanA - samitiguptiparaiH kSAyopazamabhAvena stheyam // 54 // tatra audayikAnAM bhAvAnAM madhye yA yatra sthApanA syAt / tatra audayikaM vinA kSAyopazamikAdiSu bhAveSu sthApanA bhavet / yena bhAvena kSAyopazamikena sthApyate caturmAsI sthitiH sA tu bhAvasthApanA // 55 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 5. sAmitte karaNammi ya, ahigaraNe ceva hoMti chabbheyA / egattapuhattehiM davve, khetta'ddha bhAve ya // 56 // (5) (prA0cU0) etesiM sAmittAdi vibhAsA kAtavvA / tattha gAdhA-sAmitte0 / davvassa TThavaNA davvaTThavaNA, davvANaM vA ThavaNA davvaTThavaNA, davveNa vA ThavaNA, davvehiM vA ThavaNA, davvaMmi vA ThavaNA davvesu vA ThavaNA / evaM khetta-kAla-bhAvesu vi egatta-puhattehi sAmitta-karaNA-'dhikaraNA bhANitavvA / tattha davvassa ThavaNA-jadhA koi saMthAragaM giNhati, davvANaM jadhA-tinni paDogAreNaM giNhati, davveNaM jadhA-varisAratte causu mAsesu ekkasi AyaMbileNaM pArittA sesaM kAlaM abbhattaTuM kareti, davvehiM mAseNaM mAseNaM cattAri AyaMbilapAraNayA, evaM nivvitiyaeNaMpi, davvammi jadhA-egaMgie phalae TThAtavvaM davvesu jadhA-1domAdI-kaMbIsaMthArae / khettassa egagAmassa paribhogo, khettANaM ti gAmAdINaM aMtarapallIyAdINaM, karaNe egatta-puhatteNaM Natthi / adhikaraNe ege khette paraM addhajoyaNa-merAe gaMtuM 2paDiettae, puhatteNaM duyamAdIhiM vi addhajoyaNehiM gaMtuM paDiettae kAraNe / kAlassa jA merA sA Thavijjati akappiyA vAsArattakAle Na parighippaMti, kAlANaM cauNhaM mAsANaM ThavaNA kAleNa AsADhapuNNimAe kAleNa ThAyaMti, kAlehi-paMcAhe paMcAhe gate kAraNe ThAyaMti, kAlammi pAuse ThAyaMti, kAlesu AsADhapuNNimAto savIsatIrAe mAsadivasesu gatesu ThAyaMti kAraNe / bhAvassa odayiyassa ThavaNA, bhAvANaM khaiyaM bhAvaM saMketassa sesANaM bhAvANaM parivajjaNA hoI / bhAvatti-bhAveNaM nijjaraTThAe ThAti, bhAvehiM nijjaraTThayAe saMgahaTThatAe (5) (ava0 ) svAmitve sambandhe karaNe kAraNakArake adhikArake adhikaraNe AdhAre ekatvabahutvAbhyAM SaDbhedAH syuH / dravye kSetre'ddhAyAM bhAve ca / yathA dravyasya sthApanA-saMstArakaM gRhNAti, dravyANAM sthApanA trIn pratyavatArAn / triguNaM pAtrasyopakaraNaM gRhNanti / dravyeNa AcAmlAdidravyeNa caturmAsItapaH / dravyeti / caturbhirAcAmlaiH caturmAsItapaH / dravye ekasmin phalake sthAtavyaM, dravyeSu triSu phalakAdiSu / kSetre ekagrAmaparibhogaH, kSetrANAM trayAdInAm AsannagrAmAnAM paribhogaH / kSetre karaNaM nAsti / ekasmin kSetre bahuSu kSetreSu arddhayojanAntaH, kAraNe yojanAni kAlasya varSAkAlasya akalpyatA maryAdA / kAlAnAM caturNA mAsAnAM sthitiH / maryAdA kAlena ASADhapUrNimA, kAlaiH paJcabhiH paJcabhiH dinaiH sthitiH / kAle prAvRSi, kAleSu ASADharAkAyAH saviMzatizata 1. vyAdi-kambI-niSpanna-saMstArake / 2. 'paDiniyattae' pAThAntaram / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 6. kAlo samayAdIo, pagayaM samayammi taM parUvessaM / nikkhamaNe ya pavese, pAusa-sarae ya vocchAmi // 57 // 7. oNAirittamAse, aTTa vihariUNa gimhahemaMte / egAhaM paMcAhaM mAsaM ca jahAsamAhIe // 58 // kAUNa mAsakappaM, tattheva uvAgayANa UNA te / cikkhalla vAsa roheNa, vA vi teNa TThiyA UNA // 59 // vetAvaccaM kareti, bhAvaMmi khaovasamie, bhAvesu Natthi / ahavA khaovasamie bhAve suddhAto suddhataraM evamAdisu pariNamaMtassa bhAvesu ThavaNA bhavati // 56 // (6) (prA0cU0) evaM tAva davvAdi samAseNa bhaNitaM / idANiM ete ceva vitthareNa bhaNihAmi / tattha tAva paDhamaM kAlaTThavaNaM bhaNAmi / kiM kAraNaM? jeNa evaM suttaM kAlaTThavaNAe suttAdeseNaM parUvetavvaM / kAlo samayAdIo gAhA / asaMkhejja-samayA AvaliyA / evaM suttAlAvaeNaM jAva saMvaccharaM / ettha puNa uDubaddheNa vAsAratteNa ya pagataM adhigAra ityarthaH / tattha pAuse paveso vAsAvAsa-pAugge khette / sarate tAto niggamaNaM // 57 / / (7) (prA0cU0) UNAtiritta0 gAhA / cattAri hemaMtiyA mAsA, cattAri gimhamAsA ete aTTha viharaMti / te puNa aTTha mAsA UNayA atirittA vA viharijjA // 58 // (8) (prA0cU0) kathaM puNa UNA vA atirittA vA bhavaMti ? / tattha tAva jadhA UNA bhavaMti tadhA bhaNNati-kAUNa puvvaddhaM0 gAhA / mAsA'heSu / bhAvasya audayikasya sthApanA, vAma (evaM) kSAyikabhAvaM saGkrAntasya zeSANAM bhAvAnAM parivarjanA / bhAvena nirjarAthikena bhAvanirjarAthaiH saGgrahArthAdibhiH kSAyopazamike eva, bhAveSu nAsti // 56 // (6) (ava0) kAlaH samayAdikaH / samayAdikAle prakRtam adhikAraH / tAM kAlasthApanAM prarUpayiSyAmi / prAvRSi pravezaM zaradi nirgamanaM ca pravakSyAmi // 57|| (7) (ava0) etAM gAthAm agre vyAkhyAti-UnAtiriktamAsAnaSTau vihRtyAgrISmahemantayoH / ekadinaM jinakalpikAnAM, paJcadinaM yathAlandaparihAravizuddhANAM mAsaM ca sthavirANAM ca yathAsamAdhinA vihRtya // 58 / / (8) (ava0 ) mAsakalpaM kRtvA tatraiva-tasminneva kSetre upAgatAnAm AgatAnAm anyatra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 9. vAsAkhettAlaMbhe, addhANAdIsu pattamahigAto / sAhagavAghAeNa va, apaDikkamiuM jai vayaMti // 60 // AsADhacAumAsiyaM paDikkaMte jati aNNattha vAsAvAsapAuggaM khettaM Natthi tAhe tattheva ThitA vAsAvAsaM, evaM UNA aTThamAsA, jeNa sattamAsA viharitA / ahavA imehiM pagArehiM UNA aTThamAsA hojja / cikkhalla pacchaddhaM / jattha vAsAratto kato, tato kattiyacAummAsie Na NiggatA imehi kAraNehi-paMtho cikkhallo tattha khuppijjati, vAsaM vA Na 'oramatI, rohago vA jAto / jAva maggasiraM savvaM Na NiggaA, tAhe pose niggaMtANaM posAdIyA AsADhaMtA sattamAsA viharitA evaM UNA bhavaMti // 59 // (9) (prA0cU0) idANiM jadhA atirittA aTThamAsA viharitA hojjA tadhA bhaNNativAsAkhettAlaMbhe0 gAhA / sAhuNo AsADhacAummAsie paDikkaMte vAsAvAsapAtoggaM khettaM maggaMtA Na labhaMti, tAhe tehiM maggaMtehiM tAva Na laddhaM jAva AsADhacAummAsiyAto savIsatirAto mAso gto| NavaraM bhaddapada-joNhassa paMcamIe laddhaM khettaM taMmi divase pajjosavitaM, evaM NavamAsA savIsatirAyA viharitA / athavA sAhU addhANapaDivannA satthavaseNaM AsADhacAummAsiyAto pareNaM paMcAheNa vA dasAheNa vA jAva savIsatirAte vA mAse khettaM pattA evaM atirittA aTThamAsA viharitA / ahavA jattha vAsAvAso kato tato khettAto Arato ceva kattiyacAummAsiyassa niggacchaMti imehi kAraNehi-kattiyapuNNimAe AyariyANaM NakkhattaM asAhagaM, aNNo vA koi taddivasaM vAghAto bhavissati, tAhe apuNNe kattie niggacchaMtA atiritte aTThamAse viharirassaMti / sthAnA'bhAvAt / tena UnA mAsAH kArtikyA anu cikkhallavarSAvapraraudhaizcApi sthitAH tena UnA syuH // 59 // (9) (ava0) ASADhapUrNimAyAM caturmAsake pratikrAnte varSAkSetrAbhAve tathA adhvAdiSu AdizabdAt saGghakAryAdiparigrahaH / prAptAH sAdhavaH / ASADhacaturmAsake caturmAsake pratikrAnte kSetraM na labhante / evam adhikA aSTau mAsA yadi guro rAkAyAM sAdhakaM nakSatraM na syAt, vyAghAtena vA apratikramya yadi vrajanti tadASTau mAsA adhikAH // 60 / / 1. uparamati / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH 10. paDimApaDivaNNANaM, egAhaM paMca hoMta'hAlaMde / jiNasuddhANaM mAso, nikkAraNao ya therANaM // 61 // 11. UNAiritta mAsA, evaM therANa aTTha NAyavvA / iyare aTTha vihariDaM, NiyamA cattAri acchanti // 62 // 12. AsADhapuNNimAe, vAsAvAsaM tu hoti ThAtavvaM / maggasirabahuladasamIu, jAva ekkammi khettammi // 63 // 13. cikkhalla pANa thaMDilla, vasahi gorasa jaNAule vijje / osaha nivayAhivai, pAsaMDA bhikkha sajjhAe // 64 // 1 14. bAhiM ThitA vasabhehiM, khettaM gAhettu vAsapAoggaM / kappaM kahettu ThavaNA, sAvaNa'suddhassa paMcAhe // 65 // 7 (10) (prA0cU0 ) egAhaM paMcAhaM mAsaM vA jadhAsamAdhIe / ( gA0 58) asya vyAkhyApaDimApaDivaNNANaM gAhA / tAva paDimApaDivaNNA uDubaddhe ekkekkaM ahorattaM egakhette acchaMti / ahAlaMdiyA paMca ahorattAI egakhette acchaMti / jiNakappiyA mAsaM / suddhaparihAriyA evaM ceva / therakappiyA NivvAghAeNa mAsaM, vAghAte UNaM vA atirittaM vA mAsaM // 61 // (11) (prA0cU0 ) UNAirittamAsA gAhA / itare NAma paDimApaDivannayA ahAlaMdiyA ete evaM rIittA uDubaddhe kahiM puNa ThAtavvaM ? vAsAratte ya cattAri mAsA savvevi acchaMti egakhette ||62 // (12-14) (prA0cU0 ) AsADhapunnimAe vAsAvAsaMmi hoti ThAtavvaM / gAthAAsADhapunnimAe vAsAvAsaM ThAtavvaM // 63 // 64 // (10) (ava0) pratimApratipannAnAm ekAham = ekadinaM paJcadinA bhavanti, yathAlande, jinakalpikaparihAravizuddhAdau mAsaH / niHkAraNikazca sthavirANAM mAsaH / eSa vihAravidhiraSTamAsAvadhikaH // 61 // (11) (ava0) UnA'tiriktamAsA evaM sthavirANAM jJAtavyA bhavanti / itare pratimApratipannAdayaH sthavirAn varjayitvA aSTau mAsAn vihRtya niyamAt caturo mAsAMstiSThanti // 62 // (12-14) (ava0) ASADhapUrNimAyAM varSAvarSe ( vAsaM) sthAtavyaM bhavati / mArgazIrSa 1. prAcInacUrNau imA gAthA na vyAkhyAtA / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 15. ettha tu aNabhiggahiyaM, vIsatirAyaM savIsatImAsaM / teNa paramabhiggahiaM, gihiNAtaM kattio jAva // 66 // bAhiM Thita tti / bAhiM ThitA jattha AsADha-mAsakappo tattha dasamIe Arabbha jAva AsADhamAsapaNNarasI tAva vAsAvAsapAugge khette saMthAraya-Dagala-khAra-mallagAdI giNhaMtA vasabhA bhAveMti ya khettaM sAdhubhAvaNAe, tato AsADhapuNNimAe vAsAvAsapAugge khette gaMtuM AsADhacAummAsiyaM paDikkamaMti, paMcahiM divasehiM pajjosavaNAkappaM kaDDeti sAvaNa-bahulassa paMcamIe pajjosaveMti / adha bAhiTThitehiM vasabhehiM Na gahitANi chArAdINi, tAhe kappaM kaheMtA ceva giNhaMti mallagAdINi / evaM AsADhapunnimAe ThThitA jAva maggasira-bahulassa dasamI tAva eggaMmi khette acchejjA, tinni vA dasarAtA / evaM tinni puNa dasarAtA cikkhallAdIhiM kAraNehiM // 65 // (15) (prA0cU0) ettha u0 gAthA / etthatti / pajjosavite savIsatirAyassa mAsassa Arato jati gihatthA pucchaMti-'tubbhe ajjo vAsArattaM ThitA ? adha No tAva ThAdha' / evaM pucchitehiM jati abhivaDDita-saMvatsare jattha ahimAsato paDati to AsADhapuNNimAo vIsatirAte gate bhaNNati 'ThitA mo' tti, Arato Na kappati vottaM 'ThitA mo' tti / adha itare tinni caMdasaMvatsarA tesu savIsatirAte mAse gate bhaNNati 'ThitA mo' tti, Arato Na kappati vottuM 'ThitA mo' tti // 66 // bahulagadamI (dazamI) yAvat ekasmin kSetre kAraNe sthitiH syAt // 63 // yatra kSetre cikkhillaM na syAt (1) yatra prANA na syuH (2) yatra sthaNDilaM syAt (3) vasatiH (4) gorasaH (5) janAkulaM (6) vaidyaH (7) auSadhAni (8) nicayaH (9) adhipatiH (10) pAkhaNDA na syuH (11) bhikSA zuddhyamAnA yatra syAt (12) svAdhyAyaH (13) ete trayodaza guNAH syuH // 64 // ___bahi:sthitA guravo vRSabhairvarSAprAyogyaM kSetraM grAhayanti sAdhubhAvanayA / dazamyA Arabhya saMstAraka-Dagala-cchAra-mallakAdIn gRhNanti / ekAdazyA Arabhya kalpaM kathayitvA ASADhapUrNimAyAM varSANAM sthApanA syAt, tiSThantItyarthaH // 65 / / (15) (ava0) atra ca anabhigRhItaM sthAnaM ASADhapUrNimAdau sthitiH svajJAtai (jJAtaiva jJAte ca vA) ca adhikamAse viMzatirAtram anyatra saviMzatimAsaH / tena param abhigRhItaM gRhijJAtaM kArtikaM yAvat // 66 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH 16. asivAikAraNehiM, ahavA vAsaM na suTTu AruddhaM / ahivaDDiyammi vIsA, iyaresu savIsaI mAso // 67 // 17. ettha tu paNagaM paNagaM, kAraNiyaM jA savIsatImAso / suddhadasamITThiyANa va, AsADhIpuNNimosaraNaM // 68 // 9 (16) (prA0cU0) kiM kAraNaM ? asivAdi0 gAhA // katAI asivAdINi kAraNANi uppajjejjA, jehiM niggamaNaM hojjA, tAhe gihatthA maNNejja, Na kiMci ete jANaMti, musAvAtaM vA ullaveMti, jeNaM 'ThitA mo' tti bhaNittA niggatA / ahavA vAsaM Na suTTu AraddhaM teNa logo bhIto dhaNNaM jhaMpituM Thito, sAhUhiM bhaNitaM 'ThiyA mo' tti jANaMti etevarisissati to muyAmo dhaNNaM vikkiNAmo adhikaraNaM, gharANi yacchati, halAdINa ya saMThappaM kareMti / jamhA ete dosA tamhA vIsatirAte agate savIsatirAte vA mAse agate Na kappati vottuM 'ThitA mo' ti // 67 // (17) (prA0cU0) ettha tu0 gAthA / AsADhapuNNimAe ThitANaM jati taNaDagalAdINi gahiyANi pajjosavaNA kappo ya kathito to sAvaNabahulapaMcamIe pajjosaveMti / asati khette sAvaNabahuladasamIe, asati khette sAvaNabahulassa paNNarasIe, evaM paMca paMca osAreMteNa jAva asati bhaddavayasuddhapaMcamIe, ato pareNaM na vaTTati atikametuM, AsADha - puNNimAto ADhattaM maggaMtANaM jAva bhaddavayajoNhapaMcamI / etthaMtare jati Na laddhaM tAhe jati rukkhaheTThe Thito to vi pajjosavetavvaM / etesu pavvesu jadhAlaMbhe pajjosaveyavvaM appavveNa vaTTati, kAraNiyA cautthIvi ajjakAlaehiM pavattitA / kahaM puNa ? ( 16 ) ( ava0 ) azivAdikAraNaiH athavA varSaNaM suSThu na ArabdhaM abhivarddhite viMzatiH, itareSu saviMzatimAsaH // 67 // ( 17 ) ( ava0 ) atra tu ASADhapUrNimAyA anu kAraNikaM kAraNe sati paJcadineSu paJcadineSu tiSThantu yAvat saviMzatimAso bhavati / bhAdrazuklapaJcamyAM niyamAt tiSThanti / vRkSamUle'pi evaM parvaNyavatiSThanti, na aparvaNi / ujjayinyAM nagaryAM balamitra - bhAnumitrau rAjAnau / tayorbhAgineyaH kAlikAcAryeNa pravrAjitaH taiH rAjapradviSTaiH kAlako nirviSayIkRtaH / sa pratiSThAnaM nagaram AgataH / tatra ca zAlivAhano rAjA / zrAvakaH / tena zramaNakSaNa: - zramaNAvasaraH pravartitaH / antaHpuraM ca bhaNitam, aSTamyAdiSu 1. pidhAnAdinA saMgopayitum / 2. chAdayanti / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 18. iya sattarI jahaNNA , asIti NautI dasuttarasayaM ca / jai vAsati miggasire, dasa rAyA tiNNi ukkosA // 69 // ujjeNIe NagarIe balametta-bhANumettA rAyANo / tesiM bhAiNejjo ajjakAlaeNa pavvAvito, tihiM rAIhiM paduddhehiM ajjakAlato nivvisato kato / so patiDhANaM Agato / tattha ya sAtavAhaNo rAyA sAvago / teNa samaNa-pUyaNachanno' pavattito, aMtepuraM ca bhaNitaM'amAvAsAe upavAsaM kAuM pAraNae sAdhUNa bhikkhaM dAtuM pArijjaha' / annayA pajjosamaNAdivase AsaNNe Agate ajjakAlaeNa sAtavAhaNo bhaNito- 'bhaddavata-joNhassa paMcamIe pajjosavaNA bhavati / ' raNNA bhaNito, 'taddivasaM mama iMdo aNujAtavvo hohiti, to Na pajjuvAsitANi cetiyANi sAdhuNo vA bhavissaMti tti kAtuM to chaTThIe pajjosavaNA bhavatu' / AyarieNa bhaNitaM-'Na vaTTati atikkAmeuM' / raNNA bhaNiyaM-'to cautthIe bhavatu' / AyarieNa bhaNitaM-'evaM hou' tti cautthIe katA pajjosavaNA / evaM cautthIvi jAtA kAraNitA / suddhadasamIThitANa ca AsADhI punnimosaraNaM ti / jattha AsADha-mAsakappo kato, taM ca khettaM vAsAvAsapAuggaM, aNNaM ca khettaM Natthi vAsAvAsapAuggaM / athavA abbhAse ceva aNNaM khettaM vAsAvAsapAuggaM savvaM ca paDipuNNaM saMthAraDagalagAdI ya bhUmI ya baddhA, vAsaM ca gADhaM aNorayaM ADhattaM, tAhe AsADhapuNNimAe ceva pajjosavijjati / evaM paMcAhaparihANimadhikRtyocyate // 68 // (18) (prA0cU0) iya sattarI0 gAhA // iya tti upapradarzane / je AsADhacAummAsiyAto savIsatirAte mAse gate pajjosaveMti, tesiM sattarIdivasA jahaNNato jeTToggaho amAvasyAyAmupavAsaM kRtvA pAraNake sAdhUnAM bhikSAM dattvA pArayata / atha paryuSaNAdine AsannIbhUte AryakAlikena zAlivAhano bhaNitaH, 'bhAdrasudipaJcamyAM paryuSaNA bhavati' / rAjJA bhaNitaM, 'tadivasaM mama indro'nujJAtavyo bhaviSyati tataH caityAni sAdhavazca paryupAsitAni na bhaviSyanti iti kRtvA tataH SaSThyAM paryuSaNA bhavatu' / AcAryeNa bhaNitaM, 'na vartate atikrAmituM tAM rAtrim' / rAjJA bhaNitaM-'tataH caturthyAM bhavatu / ' AcAryeNa bhaNitaM-'evaM bhavatu' iti caturthyAM paryuSaNA kRtA / evaM caturthyapi jAtA kAraNikA / aparvaNi kAlikAcAryeNa kAraNe paryuSaNA kRtA / zuddhadazamIsthitAnAM ca ASADhapUrNimAyAm ekAdazyA Arabhya tRNAdigrahaNe / avasaraNaM-avasthAnaM, nizcayaH sAdhujJAtaH syAt, na gRhijJAtaH // 68 // (18) (ava0) iti saptatiH jaghanyA divasAH syuH / evam azItiH, navatiH, 1. utsavaH / 2. cikkhallarahitetyarthaH / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 19. kAUNa mAsakappaM, tattheva ThiyANa'tIe maggasIre / sAlaMbaNANa chammAsito tu jeTToggaho hoti // 70 // 20. jai atthi payavihAro, caupADivayammi hoi gaMtavvaM / ahavAvi aNitassA, ArovaNa puvvaniddiThThA // 71 // bhavati / kahaM puNa sattarI ? cauNhaM mAsANaM savIsaM divasasataM bhavati, tato savIsatirAto mAso paNNAsaM divasA sodhitA sesA sattaraM divsaa| je bhaddavaya-bahulassa dasamIe pajjosaveMti tesiM asIti divasA jeTThoggaho, je sAvaNa-puNNimAe pajjosaviMti tesiM NaM Nautti divasA majjhi jeTThoggaho, je sAvaNa-bahula-dasamIe ThitA tesiM dasuttaraM divasa-sataM jeTThoggaho, evamAdIhiM pagArehiM varisArattaM egakhete acchittA kattiya-cAummAsie NigaMtavvaM / atha vAso na oramati to maggasire mAse jaddivasaM pakkamaTTiyaM jAtaM taddivasaM ceva NiggaMtavvaM, ukkoseNa tinni dasarAyANa NiggacchejjA / maggasirapuNNimAe tti bhaNiyaM hoi / maggasirapunnimAe pareNa jai vi plavaMtehiM tahavi NiggaMtavvaM / adha na NiggacchaMti tA culhugaa| evaM paMcamAsio jeTThoggaho jAo // 69 // (19) (prA0cU0) kAUNa gAhA0 / AsADhamAsakappaM kAuM jai annaM vAsAvAsapAuggaM khettaM Natthi, taM ceva vAsAvAsapAoggaM, jattha AsADhamAsakappo kato, te tattheva pajjosaveMti AsADhapuNNimAe vA sAlaMbaNANaM maggasiraMpi savvaM vAsaM Na oramati teNa Na niggatA, asivAdINi vA bAhiM, evaM sAlaMbaNANaM chammAsito jeTThoggaho, bAhiM asivAdIhiM jai vAghAto aNNavasahIe TuMti, jataNAvibhAsA kAtavvA // 70 / / (20) (prA0cU0) jati atthi padavihAro gAhA kaMThA / kutra niddiTThA ? nisIthe // 7 // dazottarazataM ca / yadi varSati mArgazIrSe tadA trayodazarAtrAH utkRSTAH syuH // 69 // (19) (ava0) kRtvA mAsakalpaM / tatraiva sthitAnAM yAvat mArgazIrSaH syAt / sAlambanAnAM SANmAsika: jyeSThAvagraho bhavati // 70 / / (20) (ava0) jai eSA gAthA sugamA // 71 / / 1. prakSepagAthA sambhAvyate / 2. kutraciTThiA nizIthoktA iti ku0 puvvaniddiTThA iti bhAvyam ? | Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 21. kAIyabhUmI saMthArae ya, saMsatta dullahe bhikkhe / eehiM kAraNehiM, apatte hoi niggamaNaM // 72 // 22. rAyA sappe kuMthU, agaNi gilANe ya thaMDilassa'sati / eehiM kAraNehiM, apatte hoi niggamaNaM // 73 // 23. vAsaM va Na oramaI, paMthA vA duggamA sacikkhallA / eehiM kAraNehiM, aikkaMte hoi niggamaNaM // 74 // 24. asive omoyarie, rAyA duTTe bhae va gelaNNe / eehiM kAraNehiM, aikkaMte hoti niggamaNaM // 75 // 25. ubhao vi addhajoyaNa, saaddhakosaM ca taM havati khettaM / hoi sakosaM joyaNa, mottUNa kAraNajjAe // 76 // (21-24) (prA0cU0) kayAi apuNNe vi cAummAsie niggamejjA imehiM kAraNehiM-kAIya0 gAhA / kAiyabhUmI saMsattA udaeNa vA pillitA, saMthAragA saMsattA, annAto vi tinni vasadhIo Natthi, athavA tAsu vi esa ceva vAghAto, rAyA vA paduTTho, gilANo vA jAo / vejjanimittaM atikkaMte vi acchijjati / vAsaM vA Na oramatI0 gAthAdvayaM kaMThaM // 72-75 // (25) (prA0cU0) esa kAlaTThavaNA / idANi khettaTThavaNA-ubhato0 gAdhA / jaMmi khette vAsAvAsaM ThAyaMti tattha ubhato-savvato samaMtA sakosaM joyaNaM uggaho (21-24) (ava0) kAyikIbhUmirna syAt, saMstArakazca na, saMsaktA vasatiH, dubhikSam etaiH kAraNairaprApte caturmAsake bhavati nirgamanam // 72 / / rAjA pradviSTaH syAt, sarpaH upAzraye syAt, kunthavaH patanti, agninA upAzrayo dahyate, glAnazca anyasmin grAme, sthaNDilasya asati:=abhAvaH etaiH kAraNaiH nirgamanaM bhavati // 73 / / __ varSA vA noparamate-na nivartate / panthAno vA durgamAH sacikkhallAzca bhaveyuH / etaiH kAraNairatikrAnte bhavati nirgamanam // 74 / / asive u eSA sugamA // 75 // (25) (ava0 ) ubhayato ardhayojanam ardhakrozaM ca / indrapadaparvatAdiSu SaTsu dikSu gamanaM 1. (sandarbha) vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA savvao samaMtA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH 26. uDDamahe tiriyammi ya, sakosayaM savvato havai khettaM / iMdapayamAiesuM, chiddisi iyaresu cau paMca // 77 // 27. tiNi duve ekkA vA, vAghAeNaM disA havai khettaM / ujjANAo pareNaM, chiNNamaDaMbaM tu akhettaM // 78 // 13 kAtavvo / kathaM puNa ? savvato samaMtA chaddisAto puvvA dAhiNA avarA uttarA uDDhA adhA, cattAri vidisAto asaMvavahAriNIo egapadesiyAo tti kAuM mukkAo / tAsu chasu disAsu ekkekkAe addhajoyaNaM addhakosaM ca bhikkhAyariyAe gammati gata-paDiyAgateNaM sakosaM joyaNaM bhavati // 76 // (26-27) (prA0cU0 ) kahaM puNa chaddisAto bhavaMti ? ucyate - uDDamahe0 gAthA / iMdapade gayaggapade pavvatate uvariM pi gAmo hiTThA vi gAmo / uDDacca tassa majjhami vi gAmo / majjhimella-gAmassa causuvi disAsu gAmA / majjhimela - gAme TThitANaM chiddAsA bhvNti| AdiggahaNeNaM jo anno vi eriso pavvato hojja tassa vi chaddisAto bhavaMti / syAt / ata UdbhUrvaM gamanAbhAvAcca (?) tat kSetraM bhavati / bhavati sakrozaM yojanaM muktvA kAraNajAtam // 75 // (26-27) (ava0 ) Urdhvam, adhaH, tiryag sarvataH sakrozaM yojanaM kSetraM bhavati / indrapada-gajAgrapadAdiSu SaT dizo bhavanti / itareSu kSetreSu catasraH paJca dizaH syuH // 77|| tisraH dve ekA vA dig vyAghAtena kSetraM syAt / udyAnAt pareNa parvatapAnIyAdibhiretA dizo sakkosaM joyaNaM uggahaM ogiNhittANaM ciTThiuM ahAlaMdamavi oggahe // kalpasUtra ||232|| vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA savvao samaMtA sakkosaM joyaNaM bhikkhAyariyAe gaMtuM paDiniyattae || jattha NaM naI niccodagA niccasaMdaNA No kappai savvao samaMtA sakosaM joyaNaM bhikkhA yariAe gaMtuM paDietae / erAvaI kuNAlAe, jattha cakkiyA siyA egaM pAyaM jale kiccA egaM pAyaM thale kiccA, evaM cakkiyA evaM No kappai savvao samaMtA sakkosaM joyaNaM gaMtuM paDiniyattae || evaM ca No cakkiyA, evaM se No kappai savvao samaMtA sakkosaM joyaNaM gaMtuM paDiniyattae || 233|| vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva cattAri paMca joyaNAiM gaMtuM paDiniyattae / aMtarA'vi se kappai vatthavvae, no se kappai taM rayaNi tattheva uvAyaNAvittae ||287|| 1. sesesu iti pAThAntaram / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kalpaniryuktiH 28. dagaghaTTa tinni satta ca uDuvAsAsu Na haNaMti taM khettaM / cauraTThAti haNaMti, jaMghadvekkovi u pareNaM // 79 // 29. davvaTTavaNA''hAre, vigaI saMthAra mattae loe / saccitte acitte, vosiraNaM gahaNa - dharaNAiM // 80 // ( dAragAhA ) mottuMtti - erisaM pavvattaM mottuM aNNaMmi khette cattAri vA disAto uggaho bhavati paMca vA / Na kevalaM ettiyAo cceva / tinni duve ekkA vA disA vAghAteNa hojja / ko puNa vAghAto ? aDavi ujjANAto pareNa pavvatAdivisamaM vA pANiyaM vA, etehiM kAraNehiM etAto disAto rudbhiyAto hojjA jeNa gAmo Natthi, sati vi gAme agammo hojjA / chiNNa- maDaMbaM NAma - jassa gAme vA Nagaresu vA savvAsu disAsu uggahe gAmo Natthi, taM ca akkhittaM NAtavvaM // 77-78 / / gAhA / ( 28 ) ( prA0cU0 ) jAe disAe jalaM tAe disAe imaM vidhiM jANijjA / dagaghaTTa0 gAthA | dagasaMghaTTo nAma - jattha jAva addhaM jaMghAe udagaM, uDubaddhe tiNi saMghaTTA jattha bhikkhAyariyAe gatAgateNaM cha, vAsAsu satta, tA te gatAgateNaM coddasa bhavaMti / etehiM Na uvahammati khettaM // 79 // (29-30 ) (prA0cU0 ) khettaTThavaNA gatA / davvaTThavaNA idANiM davvaTThavaNAhAre davvaTThavaNAe AhAre cattAri mAse nirAhAro acchatu / Na tarati to egadivasUNo evaM jati jogahANI bhavati to jAva diNe diNe AhAretu / jogavuDDI -jo NamokkAreNaM pAo so porisIe pAretu, porisiitto purimuDDheNa, purimaDDatto ekkAsaNaeNa / kiM kAraNaM ? vAsAsu cikkhalla-ciliccilaM, dukkhaM saNNAbhUmiM gammati, thaMDillANi ya Na paurANi, haritakANa uvahayANi / gatA AhAraTThavaNa tti / ruddhAH syuH / chinna-maDambaM nAma yasya grAmasya vA nagarasya vA sarvAsu dikSu avagrahe grAmo nAsti / tad akSetraM jJAtavyam // 78 // (28) (ava0) RtubaddhakAle trayo dakaghaTTAH varSAkAle sapta dakaghaTTAH / tat va na ghnanti aSTau AdayaH tatkSetraM ghnanti / jaGghA dvisaGghaTTaH syAt / te punareko lepo akalpyaH pareNa syAt // 79 // (29-30 ) ( ava0 ) dravyasthApanAM vyAkhyAti / AhAre vikRtyAM saMstArake mAtrake loce sacitte acitte vyutsRjanagrahaNadhAraNAdi / etAni dvArANi // 80 // pUrvAhArasya utsarjanaM kAryam / yogavRddhiH tapovRddhiH zaktitaH kAryA / vikRtInAM grahaNaM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 30. puvvAhArosavaNaM, joga vivaDDI ya sattiuggahaNaM / saMcaiya asaMcaie, davvavivaDDI pasatthA u // 81 // 31. vigatiM vigatIbhIo, vigaigayaM jo u bhuMjae bhikkhU / vigaIvigayasabhAvaM, vigatI vigatiM balA nei // 82 // 32. pasatthavigaIgahaNaM, garahiyavigatiggaho ya kajjammi / garahA lAbhapamANe, paccaya pAvappaDIghAo // 83 // 1-2 idANiM vigatiTThavaNA-saMcaiya asaMcaiye davvavivaDDI pasatthA tu / vigatI duvidhA saMcaiyA asaMcaiyA ya / tattha asaMcaiyA khIra-dadhi-maMsa-NavaNIya-ogAhimagA ya, sesAto ghaya-gula-madhu-majja-khajjaga-vidhANAto saMcaiyAto / tattha majjavidhANAto appasatthAto, sesAto pasatthAto // 80-81 // (31) (prA0cU0) AsAmekatarA parigRhyocyate-vigati0 gAhA taM AhArittA saMyatatvAda'saMyatatvaM vividhaiH prakAraiH gacchihiti vigati, vigatIbhIto tti / saMyatatvAdasaMyatatvagamanaM tassa bhIto, vigatigataM bhattaM pANaM vA vigatimissaM na bhottavvaM / jo puNa bhuMjati tassa ime dosA-vigati pacchaddhaM / vigatIe vigato saMyatabhAvo jassa so vigatIvigatasabhAvo, taM vigatIvigatasabhAvaM sA vigatI AhAritA balA vigati Neti / vigatI nAma asaMyatatvagamanaM / jamhA ete doSA tamhA Nava rasavigatI ogAhimadasamAo nAhAretavvAo, Na tahA uDubaddhe jadhA vAsAsu, vAsAsu sIyale kAle atIva mohabbhavo bhavati gajjitavijjutAINi ya daTuM souM vA / bhave kAraNaM AhArejjAvi / gelaNNeNaM Ayariya-bAla-vuDDa-dubbala-saMghayaNANa gacchovaggahaThThatAe gheppejjA / ahavA saDDhA NibbaMdheNa nimaMteti pasatthAhi vigatIhiM // 82 / / sAJcayikAnAM asAJcayikAnAM kAraNe kAryam / yathA dravyavivRddhirbhAvavivRddhizca syAt tathA prazastA grAhyA // 8 // __ (31) (ava0 ) yaH bhikSuH vikRti vikRtigataM vikRtimizraM ca bhuGkte / kiM viziSTaH bhikSuH ? vigateH durgateH bhItaH / vikRtivikRtisvabhAvA-vikArajananasvabhAvA / vikRtirvigati= durgatiM balAnnayati saMyatatvAdasaMyatatvaM ca karoti // 82 / / 1. niyuktipaJcake imA gAthA adhikA, "pasattha vigatiggahaNaM, tattha vi ya asaMcaiya u jA uttA / saMcaiya Na geNhaMtI, gilANamAdINa kajjaTThA' / 2. (sandarbha) vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vRttapUvvaM bhavai 'dAve bhaMte !' evaM se Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 kalpaniryuktiH (32) (prA0cU0) tattha - pasatthavigatIgahaNaM0 gAhA / tAhe jAo asaMcaIAo khIra - dahItogAhimagANi ya tAo asaMcaiyAto gheppaMti, saMcaiyAto Na gheppaMti ghata - tila-gula - NavaNItAdINi / pacchA tesiM khate jAte jatA kajjaM bhavati tadA Na labdhaMti teNa tAo Na gheppaMti / aha saDDhA NibaMdheNa NimaMteti tAhe bhaNNati / jadA kajjaM bhavissati tadA geNhIhAmo / bAlAdi - bAla - - gilANa - vuDDa- sehANa ya bahUNi kajjANi uppajaMti, mahaMto ya kAlo acchati, tAhe saDDhA taM bhaNaMti- jAva tubbhe samuddisadha ( 32 ) ( ava0 ) kAraNe prazastavikRtigrahaNaM kAryam / sA ca sthavirabAladurbalAnAM dIyate, balika - taruNAnAM na deyA / kAraNe teSAM dIyate / aprazastA glAnakArye grAhyAH / atrA''lApakaH'atthegaIyANaM evaM vRttaM bhavai aTTho bhaMte gilANassa' (kalpasUtram - 238) tasya=glAnasya vikaTena=madyena paudgalena - mAMsena vA kAryam / garhitavikRterlAbhe yat pramANaM vaidyena uktaM syAt tallAtvA-'dhikamAgrahe'pi na grAhyam / etadvAcyaM etAvatA'rtho glAnasya' / evaM dAtuH pratyayaH syAt'ete glAnArthaM lAnti na AtmArthaM adhikA'grahaNAt / ye'pi pApAH teSAM nindApratighAtaH kRtaH kappai dAvittae No se kappai paDigAhittae ||234|| vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaIyANaM evaM vuttapuvvaM bhavai 'paDigAhehi bhaMte ! ' evaM se kappai paDigAhittae No se kappara dAvittae || 235 // 4 vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vRttapuvvaM bhavai 'dAve bhaMte paDiggAhehi bhaMte! ' evaM se kappai dAvittae vi paDigAhittae vi // 236 // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM No kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA haTThANaM AruggANaM baliyasarIrANaM imAo navarasavigaIo abhikkhaNaM abhikkhaNaM AhArittae / taM jahA - khIraM dahiM navaNIyaM sappi tillaM guDaM mahuM majjaM maMsaM // kalpasUtra // 237 // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vuttapuvvaM bhavai, 'aTTho bhaMte! gilANassa', se ya vaijjA, se ya pucchiyavve 'kevaieNaM aTTho ?' se ya vaijjA 'evaieNaM aTTho gilANassa', jaM se pamANaM vayai se pamANao ghittavve, se ya viNNavijjA, se ya viNNavemANe labhijjA, se ya pamANapatte 'hou alAhi', iya vattavvaM siA, se kimAhu bhaMte! evaieNaM aTTho gilANassa, siyA NaM evaM vayaMtaM paro vaijjA 'paDigAhehi ajjo pacchA tumaM bhokkhasi vA pAhisi vA', evaM se kappai paDigAhittae, No se kappai gilANaNIsAe paDigAhittae || kalpasUtra (238) | vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthi NaM therANaM tahappagArAI kulAI kaDAI pattiyAiM thijjAiM vesAsiyAiM saMmayAiM bahumayAiM aNumayAiM bhavaMti, tattha se No kappai adakkhu vaittae 'atthi te Auso ! imaM vA imaM vA' se kimAhu bhaMte ! saDDI gihI giNhai vA teNiyaM pi kujjA // kalpasUtra (239) // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 17 33. kAraNao uDugahite, ujjhiUNa geNhaMti aNNa'parisADI / dAuM gurussa tiNi u, sesA geNhaMti ekkekkaM // 84 // 34. uccAra-pAsavaNa-khelamattae tiNNi tiNNi giNhaMti / saMjama-AesaTTA, bhuMjejja'vasesa ujjhaMti // 85 // tAva atthi cattAri vi mAsA / tAhe NAUNa geNhaMti jataNAe, saMcaiyaMpi tAhe gheppatti jadhA tesiM saDDANaM saDDhA vaDDati, avocchinne bhAve ceva bhaNaMti-hotu alAhiM pajjattaMti / sA ya gahiyA thera-bAla-dubbalANaM dijjati, baliya-taruNANaM na dijjati, tesi pi kAraNe dijjati, evaM pasatthavigatiggahaNaM / appasatthA Na ghettavvA / sA vi garahitA vigatI kajjeNaM ghippati imeNaM- 'vAsAvAsaM pajjosavitANaM atthegatiyANaM evaM vuttapuvvaM bhavati, aTTho bhaMte gilANassa?, tassa ya gilANassa viyaDeNaM poggaleNa vA kajjaM se ya pucchitabve- 'kevatieNaM se aTTho?' jaM se pamANaM vadati 'evatieNaM mama kajjaM,' tappamANato ghettavvaM / etami kajje vejjasaMdeseNa vA, aNNattha vA kAraNe AgADhe jassa sA atthi so viNNavijjati, taM ca se kAraNaM dIvijjati / evaM jAite samANe labhejjA, jAdhe ya taM pamANaM pattaM bhavati jaM teNa gilANeNa bhaNitaM tAhe bhaNNati-'hou alAhi' tti vattavvaM siyA, tAhe tasyApi pratyayo bhavati suvvattaM ete gilANaTThayAe maggaMti, Na ete appaNo aDhAe maggaMti / jati puNa appaNo aTThAte maggaMtA to dijjaMtaM paDicchaMtA jAvatiyaM dijjati, je vi ya pAvA tesiM paDighAto kato bhavati / te vi jANaMti, jadhA tinni dattIo geNhaMti, suvvattaM gilANavAe / se NaM evaM vadaMtaM alAhi paDiggahehi bhaMte tumaMpi bhokkhasi vA pAhisi vA, evaM se kappati paDiggAhittae, no se kappati gilANaNIssAe paDiggAhittae // (kalpasUtram-238) // 83 // (33) (prA0cU0) evaM vigatiTThavaNA gatA / idANiM saMthAre tti-kAraNa0 gAthA saMthArA je uDubaddhiyA kAraNe gahitA te vosirijaMti / annesiM gahaNaM dhAraNaM ca saMthAre tti gataM // 84 // syAt / yuktA ete glAnAya trIn vArAn lAnti / evam anya papyAdyarthe (pavyAdhyarthe ?)tvamapi bhuMjyAH (?) iti gADhAgrahe adhikamapi lAyAH // 83 / / (33) (ava0) RtubaddhasaMstArakAnAM gRhItAn kAraNikAn tyaktvA'nyAn aparizATIn gRhNanti / guroH trIn saMstArakAn dattvA zeSA yatayaH ekaikaM gRhNanti // 84 // 1. vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tao uccArapAsavaNabhUmIo paDilehittae, na tahA hemaMtagimhAsu jahA NaM vAsAsu, se kimAhu bhaMte ! vAsAsu NaM osannaM pANA ya taNA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 35. dhuvaloo u jiNANaM, NiccaM therANa vAsAvAsAsu / / asahU gilANagassa va, NAtikkAmejja taM rayaNiM // 86 // (34) (prA0cU0) idANiM mattaetti-uccAra0 gAdhA / uccAra-pAsavaNa-mattayA je uDubaddha kAraNeNaM gahitA khelamatto ya te vosarijaMti / annesiM gahaNaM dhAraNaM ca / ekkekke tiNNi tiNNi uccAra-pAsavaNa-khela-mattage giNhati, ubhaokAlaMpi paDilehijjaMti, jati vuTThI Na paDati Na paribhuMjaMti diyA rAto vA, pari jati mAsalahuM / jAhe vAsaM paDati tAhe paribhuMjaMti / jeNa abhiggaho gahito so pariDhuveti / jadA Natthi tadA appaNA pariDhuveti / tAva so nivvisitavvo jAva kajjaM kareti / ullato Na Nikhippati visuyAvettA Nikkhippar3a, seha-apariNatANaM Na dAvijjati / mattae tti gataM // 85 / / (35) (prA0cU0) dhuvaloo u0 gAhA / dhuva-kesa-maMsuNA bhavitavvaM gacchaniggatANaM dhuvaloto niccaM, gacchavAsINaM pi therakappiyANaM ti vAsAvAse ussaggeNaM dhuvaloto kAyavvo / adha na tarati asahU vA, tAhe sA rayaNI NAtikkametavvA / loe tti gataM // 86 // (34) (ava0) RtubaddhikAn mAtrakAn tyaktvA varSAkAle'nyAn uccAraprazravaNAn khelA) (prazravaNakhelArthaM) trIn mAtrakAn sAdhavaH pratigRhNanti / saMyamArtham Adeza: prAghUrNaH tadartham bhuJjIta vAzabdAt kAraNe eva na sadA, zeSaM kRtvA ujjhanti paristhApayanti / sesamujjhaMti tti / zeSAn(Ni) RtubaddhagRhItAni mAtrakANi ujjhanti // 84 / / (35) (ava0) dhruvalocaH syAt jinAnAM / nityaM sthavirANAM varSAvAse loca: syAt / mastakazmazrvoH locaH kAryaH nAnyatra / azaktasya pakSe tato'pya'sahasya glAnasya vA tAM rajanI nAtikrAmet // 86 // ya bIyA paNagA ya hariyANi ya bhavaMti / / kalpasUtra (282) vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tao mattagAI giNhittae / taM jahAuccAramattae, pAsavaNamattae, khelamattae / kalpasUtra (283) 1. vAsAvAsaM pajjosaviyANaM no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA paraM pajjosavaNAo golomappamANamitte'vi kese taM rayaNi uvAyaNAvittae, ajjeNaM khuramuMDeNa vA lukkasiraeNa vA hoiyavvaM siyA, pakkhiyA ArovaNA, mAsie khuramuMDe, addhamAsie kattarimuMDe, chammAsie loe, saMvaccharie vA therakappe // kalpasUtra (292) 2. upabhoktavyo rakSaNIyo yAvad varSoparamaH / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 36. mottuM purANa-bhAviyasaDDhe saMvigga sesa paDiseho / mA niddao bhavissaI', bhoyaNamoe ya uDDAho // 87 // 2 ( dAraM) 37. iri-esaNa-bhAsANaM, maNa-vayasA kAie ya duccarie / ahigaraNa-kasAyANaM, saMvaccharie viosavaNaM // 48 // (36) (prA0cU0) muttuM purANabhA0 (gAhA) sacittaM-sehaM vA sehI vA jati pavvAveti caUguruM ANAdivirAhaNA / so tAva jIve Na saddahati, kathaM ? jati bhaNNatiete AukkAiyA jIvA, taM ca kAlaM te puNo dukkhaM pariharituM / tAhe so bhaNati-jati ete jIvA, to tubbhe NivayamANe kiM hiMDadha, tubbhe kira ahiMsayA ? evaM Na saddahati / pAde Na dhovvaMti jati tAhe so bhaNati-samala-cikkhallaM maddiUNa pAde vi Na dhovaMti tAhe dugaMchati, kiM etehiM samaM acchaMteNa asuIhiM ti gcchejjaa| ahavA dhovaMti sAgAriyaM ti paausdosaa| vAse paDate so paDissayAto Na NIti, so ya uvassago Daharago, tAhe jati maMDalIe samuddisaMte pAsaMti to uDDAhaM kareti, vippariNameti ya, aNNehi ya saMsaTThayaM samuddisAvito pacchA vaccati / adha maMDalIe Na samuddisaMti to sAmAyArivirAhaNA, samatA merA ya Na katA bhavati / jati vA NisaggamANA mattaesuM uccArapAsavaNANi AyaraMti taM daTThaNa gato samANo uDDAhaM karejja / adha dharaMti to AyavirAhaNA, atha nisaggaM te Niti to saMjamavirAhaNA evamAdI dosA jamhA, tamhA Na pavvAvetavvo / bhave kAraNaM pavvAvejjA / purANo vA abhigatasaDDho vA, adhavA kotti rAyA rAyAmacco vA atisesI vA avvocchitti vA kAhiMti tti pavvAveMti / tAdhe paNa vicittA vasadhI mahatI ya gheppati / jati jIve codeti tattha paNNavijjati, pAdANa ya se kappo kIrati, samuddese uccArAdisu ya jayaNAe jataMti AyariMti, aNNapaDissayaM vA ghettUNa jataNAe uvacarijjati // 86 // idANiM accittANaM gahaNaM chAra-Dagalaya-mallayAdINaM uDubaddhe gahitANaM vAsAsu (36) (ava0) kAraNe purANabhAvitazrAddhAn saMvignAn muktvA zeSANAM dIkSAyAH pratiSedhaH, nirdharmo mAbhUt / bhojane maNDalyAm uDDAho bhavati / rAtrau mokasya parISahe Acamane uDDAha: ||87|| (37) (ava0) IryeSaNAbhASAgrahaNenAdAnanikSepaNasamiti-pAriSThApanikasamitI api 1. mA hohi niddhammo iti niyuktipaJcakam / 2. DagalacchAre leve chaDDANa gahaNe taheva dharaNe ya / pUMchaNagilANamattaga, bhAyaNabhaMgAdiheU se // iti gAthA adhikA niyuktipaJcake / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 38. kAmaM tu savvakAlaM, paMcasu samitIsu hoi jaiyavvaM / vAsAsu ahIgAro, bahupANA meiNI jeNaM // 89 // 1 vosiraNaM, zvAsAsu dharaNaM chArAdINAM, jati Na giNhati mAsalahuM, jA ya tehiM viNA virAdhaNA gilANAdINa bhavissati / bhAyaNavirAdhaNA lepeNa viNA tamhA ghettavvANi, chAro ekke koNe puMjo ghaNo kIrati / taliyA vikiMcijjati jadA Na vikiMcitAo tadA chArapuMje NihammaMti mA 2paNaijjissaM ti, ubhato kAle paDilehijjati tAo chAro ya / jatA avagAso bhUmIe natthi chArassa tadA kuMDagA bharijjati / levo samANeUNa bhANassa heTThA kIrati, chAreNa ugguMDijjati, sa ca bhAyaNeNa samaM paDilehijjati / adha acchaMtayaM bhAyaNaM Natthi tAhe mallayaM leveuNaM bharijjati, paDihatthaM paDilehijjati ya / evaM esA sImA bhaNitA-kANai gahaNaM kANai dharaNaM kANai vosiraNaM kANai tiNNi vi // davvaTThavaNA gatA // 87 / / (37) (prA0cU0) idANiM bhAvaTThavaNA / iriesaNa0 gAhA / iri-esaNabhAsAgahaNeNa AdANa-NikkhevaNAsamitI-pariTThAvaNiyAsamitIto vi gahitAto bhavaMti / etAsu paMcasu vi samitIsu vAsAsu uvautteNa bhavitavvaM // 88 / / (38) (prA0cU0) evamukto codaka Aha-uDubaddheNa kiM asamiteNa bhavitavvaM ? jeNaM bhaNNati vAsAsu paMcasu samitIsu uvautteNa bhavitavvaM ? ucyate-kAmaM0 gAhA // gRhIte staH / etAsu paJcasu samitiSu varSAsu upayuktena bhavitavyam / manasA vacasA kAyena guptaH syaat| duzcaritAnAm AlocanAM kuryAt / adhikaraNakaSAyAnAM sAMvatsarike vyutsRjanaM syAt / dvaargaathaa| etAni vAcyAni // 88 / / (38) (ava0) ziSyapRcchA-'Rtubaddhe kim asamitena bhavitavyam ?' / yadi evam ucyate-coyaga ! AcArya:-kAmam avadhRtArthe yadyapi sarvakAlaM paJcasu samitiSu yatitavyaM syAt, varSAsu zrIkalpAdhikAraH, yena bahuprANA medinI // 89 / / 1. vAsAvAsaM pajjosaviyANaM No kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA aNabhiggahiyasijjAsaNieNaM huttae, AyANameyaM aNabhiggahiyasijjAsaNiyassa aNuccAkUiyassa aNaTTAbaMdhiyassa amiyAsaNiyassa aNAtAviyassa asamiyassa abhikkhaNaM apaDilehaNAsIlassa apamajjaNAsIlassa tahA tahA NaM saMjame durArAhae bhavai / aNAdANameyaM abhiggahiyasijjAsaNiyassa uccAkuiyassa aTThAbaMdhiyassa miyAsaNiyassa AyAviyassa samiyassa abhikkhaNaM abhikkhaNaM paDilehaNAsIlassa pamajjaNAsIlassa tahA NaM saMjame suArAhae bhavai / kalpasUtra (281) 2. vAsAsu [gahaNaM] dharaNaM [ya] pu0 / 3. mA panakIbhavantu / 4 paDahatthaM pu0 / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 39. bhAsaNe saMpAimavaho, duNNeo nehacheo taiyAe / iriya carimAsu dosu vi, apehaapamajjaNe pANA // 10 // kAmamanumatArthaM, yadyapi sarvakAlaM-sadA samiteNa hotavvaM, tahAvi vAsAsu viseso kIrati / jeNaM tadA bahupANA puDhavI AgAsaM ca // 89 / / (39) (prA0cU0) evaM tAva savvAsiM sAmaNNaM bhaNitaM / idANiM ekkekkAe pidhappidhaM asamitassa dosA bhaNNaMti-bhAsaNe0 gAhA / / __ aNAuttaM bhAsaM bhAsaMtassa saMpAdimANaM pANANaM vAghAto bhavissati / 1AdiggahaNeNaM AukkAya-phusitAo sacittavAto ya muhe pavissati, tatiyA NAma esaNAsamitI aNAuttassa udaullANaM hatthamattANaM chedo NAma udatollavibhatti dukkhaM Najjati, carimAto NAmaAyANanikkhevaNAsamitI pAriTThAvaNiyAsamitI ya / iriyAsamitI-aNuvautto suhamAto maMDukkaliyAdIo haritANi ya na pariharati / AdANanikkhevaNAsamitIe pAriTThAvaNiyAsamitIe ya aNuvautto paDilehaNapamajjaNAsu duppaDilehitaM duppamajjitaM kareti, Na vA pamajjejja paDilehijja vA / samitINaM paMcaNhavi udAharaNANi / iriyAsamitIe udAharaNaM ego sAhU iriyAsamitIe jutto / sakkassa AsaNaM calitaM / sakkeNa devamajjhe psNsito| micchAddiTThI devo asaddahaMto Agato / makkhitappamANAto maMDukkaliyAo viuvvati, piTThato hatthibhayaM, gati Na bhiMdati / hatthiNA ya ukkhivituM pADito Na sarIraM pehati sattA mArita tti jIvadayApariNato / athavA iriyAsamitIe arahannato-devatAe pAdo chinno, annAe saMdhito ya / bhAsAsamitIe-sAhU Nagararohae vaTTamANe bhikkhAe niggato pucchito bhaNati-'bahuM suNeti kannehiM' (bahu suNeti kaNNehiM bahu acchIhiM pecchati / na ya diTuM suaM savvaM bhikkhU akkhAumarahati // da0vai08-20) silogo / esaNAsamitIe NaMdiseNo, vasudevassa puvvabhavo kathetavvo / ahavA imaM diTThivAtiyaM (39) (ava0) bhASAyAM sampAtimAnAM jIvAnAM vadhaH syAt / tRtIyasyAM snehacchede 1. atra yadyapi cUrNikRtA 'AdiggahaNeNaM' ityAdhuktaM, kiJcAsyAM gAthAyAm Adipadameva nAstItyatra tadvidaH pramANam / pAThabhedo vA cUrNikRdane bhaviSyati, na copalabdhaH so'smAbhiH kutracidapyAdarza / (pu0) / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 40. maNavayaNakAyagutto, duccariyAiM tu khippamAloe / ahigaraNammi durUyaga, pajjoe ceva damae ya // 91 // kalpaniryuktiH paMca saMjatA mahallAto addhANAto taNhAchuhAkilaMtA niggayA / viyAlitaM gatA pANiyaM maggati / asaNaM logo kareti / Na laddhaM / kAlagatA paMcavi / AdANabhaMDamattanikkhevaNAsamitIe udAharaNaM-AyarieNa sAdhU bhaNito, 'gAmaM vccaamo'| uggAhite saMte keNavi kAraNeNa dvitA / ekko ettAhe paDilehitaM ti kAtuM ThaveumAraddho / sAdhUhiM codito bhaNati, 'kiM ettha sappo bhavissati / saMnihitA devatAe sappo vivvito / esa jahanno asamito | anno teNeva vihiNA paDilehittA Thaveti, so ukkosato samito | udAharaNaM-egassAyariyassa paMca sissa - sayAI / ettha ego seTThisuto pavvaito / so jo jo sAdhU eti tassa daMDayaM nikkhivati / evaM tassa uTThitassa acchaMtassa anno eti aNNo jAti tahAvi so bhagavaM aturitaM acavalaM uvariM hiTThA ya pamajjittA Thaveti / evaM bahuvi kANaM na paritAmmati / paMcamAe samitIe udAharaNaM dhammaruI / sakkAsaNa- calaNaM / pasaMsA | micchAddiTThIdevaAgamaNaM / pipIliyAviguvvaNaM / kAiyADA saMjatA ' bAhAr3ito ya mattato / niggato pecchati saMsattaM thaMDillaM / sAdhU paritAvijjaMti tti papIto deveNa vArito / vaMdituM gato / bitio cellato kAiyADo Na vosirati devatAe ujjoto kao esa samito / durjnyeyH| IryAyAM carimayordvayoraprekSaNe'pramAjane prANA hanyante // 90 // (40) (ava0) manovacanakAyaguptaH san duzcaritAni kSipramAlocayet / adhikaraNe 1. vAsAvAsaM pajjosaviyANaM no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA paraM pajjosavaNAo ahigaraNaM vaittae / je NaM niggaMtho vA niggaMthI vA paraM pajjosavaNAo ahigaraNaM vayai se NaM akappeNaM ajjo vayasIti vattavve siyA / je NaM niggaMtho vA niggaMthI vA paraM pajjosavaNAo ahigaraNaM vayai se NaM nijjUhiyavve siyA // kalpasUtra (293) vAsAvAsaM pajjosaviyANaM iha khalu niggaMthANa vA niggaMthINa vA ajjeva kakkhaDe kaDu samupajjajjA, sehe rAiNiyaM khAmijjA, rAiNievi sehaM khAmijjA / khamiyavvaM khamAviyavvaM uvasamiyavvaM uvasamAviyavvaM sumaisaMpucchaNAbahuleNaM hoyavvaM / jo uvasamai tassa atthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva uvasamiyavvaM / se kimAhu bhaMte ! uvasamasAraM khu sAmaNNaM // kalpasUtra (294) 2. bhRtazca mAtrakaH / 3. ya pIto iti ku0 / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 41. egabaillA bhaMDI, pAsaha tubbhe ya Dajjha khalahANe / haraNe jhAmaNa jattA, bhANagamalleNa ghosaNayA // 12 // 42. appiNaha taM baillaM, durUtagga ! tassa kuMbhayArassa / mA bhe DahIhi gAmaM, annANi vi satta vAsANi // 13 // imo asamito-cauvvIsaM uccArapAsavaNabhUmIto tinni ya kAlabhUmito na paDileheti / codito bhaNati, 'kiM ettha uTTo bhavijjA ? / ' devatA uTTarUveNa thaMDile tthitaa| bitiyae gato tattha vi evaM, tatiyae vi / tAhe teNa uTThavito / tAhe devatAe paDicodito samma paDivaNNo // 90 // (40) (prA0cU0) idANi maNavayasA kAie ya duccarie tti / asya vyAkhyA maNu puvvaddhaM kaMThaM / guttINaM udAharaNANi-maNoguttIe ego seTThisuto / suNNaghare paDimaM Thito / purANabhajjA se sannirohamassahamANI ubbhAmailleNa samaM taM ceva gharamatigatA / pallaMkakhillaeNa ya sAdhussa pAdo viddho / tattha aNAyAraM Ayarati, Na ya tassa bhagavato maNo viNiggato saTThANAto / vatiguttIe-saNNAtayasagAsaM sAdhU patthito / corehiM gahito vutto ya / mAtapitaro se vivAhanimittaM eMtANi diTThANi / tehiM Niyattito / teNa tesiM vaigutteNa Na kahitaM / puNaravi corehiM gahitANi / sAhU ya puNo tehiM diTTho / sa evAyaM sAdhu tti bhaNiUNa mukko / itarANa vi tassa vaiguttassa mAtApitaro tti kAuM mukkANi / kAyaguttIe sAhU hatthisaMbhame gatiM Na bhiMdati addhANapaDivanno vA // 11 // (41-42) ( prA0cU0) idANiM adhikaraNe tti dAraM / asamitassa vosiraNaM samitattaNassa gahaNaM / adhikaraNaM na kAtavvaM / puvvuppannaM vA na udIretavvaM vitosavetavvaM, diTuMto kuMbhakAreNa ekko kuMbhakAro bhaMDiM kolAlabhaMDassa bhareUNa durUtayaM nAma paccaMtagAmaM gato / tehiM durUtakaH pradyotazcaiva dramakazcaiva dRSTAntAH syuH // 91 / / (41-42) (ava0 ) ekabalIvardA / bhaNDI-gantrI / khaladhAnyAn dahyamAnAn / yUyamapi pazyata / haraNe dhyApanaM kRtam mallayuddheSu bhANakena=pATahikena ghoSaNA kRtA // 92 // 1. dhaNNaM-iti niyuktipaJcakam / 2. jeNiM iti ku0 / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 43. caMpA kumAranaMdI, paMca'cchara theranayaNa duma'valae / viha pAsaNayA sAvaga, iMgiNi uvavAya NaMdisare // 14 // 44. bohaNa paDimA udayaNa, pabhAvauppAya devadattAte / 1 / maraNuvavAe tAvasa, NayaNaM taha bhIsaNA samaNA // 15 // 45. gaMdhAra girI devaya, paDimA guliyA gilANa paDiyaraNaM / pajjoyaharaNa pukkhara, raNa gahaNA me'jja osavaNA // 16 // durUtaiccehiM gohehiM tassa egaM baillaM hariukAmehiM vuccati, 'pecchaha imaM accheraM, bhaMDI egeNa bailleNa vaccati' / teNa bhaNitaM-'pecchaha imassa gAmassa khaladhANANi DajhaMti tti / ' tehiM tassa so baillo harito / teNa jAitA-'deha baillaM' / te bhaNiti, 'tumaM ekkeNaM ceva bailleNa Agato' / jAhe Na diti tAhe teNa pativarisaM khalIkataM dhaNNaM sattavAsANi jhAmiyaM / tAhe durUtayagAmellaehiM egaMmi mahAmahe 2bhANao bhaNito 'ugghosehi, jassa avaraddhaM taM marisAvemo, mA Ne sakule ucchAdetu / bhANaeNa ugghositaM / tato kuMbhakAro bhaNati-appiNadha taM baillaM gAhA / pacchA tehiM vidinno khAmito / jati tAva tehiM asaMjatehiM aNNANIhiM hotaehiM khAmitA' ettiyA avarAhA, teNavi ya khamiyaM6, kimaMga puNa saMjatehiM nANIhiM hotaehiM jaM kataM taM savvaM pajjosavaNAe uvasAmetavvaM // 92-93 / / (43-46) (prA0cU0) ahavA diTuMto-uddAyaNo rAyA / tArise avarAdhe pajjoo sAvago tti kAUNa mottUNa khAmito / evaM sAdhuNAvi pajjosavaNAe paralogabhIteNa savvassa khAmeyavvaM // 94-95-96-97 / / ahavA he duratakA: ! taM balIvardam arpayata / tasya kumbhakArasya bhe=bhavatAM anyAnyapi saptavarSANi mA dahiSyati // 93 // (43-46) (ava0) campAyAM nagaryAM kumAranandI suvarNakAraH / paJcazailadvIpaH / apsarasAmAgamanam / sthavireNa nayanam / drume sa vilagnaH / valaye pravahaNaM bhagnam / vihagaH / AkAze valamAnasyAgamanam / pAsaNayA lokAnAM darzanam / zrAvakasya dIkSA / suvarNakArasyeGginImaraNam / upapAte dvayordevatve / nandIzvare dvayormilanam // 94 // bodhanam / devasya pratimA / devena kRtA / udayanAya preSitA / prabhAvatI pUjayati / utpAto 1. devadattadde-niyuktipaJcakam / 2. bhANaka: udghoSakaH / 3. ucchAdesu ku0 / 4. arpayata / 5. khAmito pu0 / 6. khaMtaM pu0 / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH 46. dAso dAsIvatito, chattaTThiya jo ghare ya vatthavvo / ANaM kovemANo, haMtavvo baMdhiyavvo ya // 97 // 47. khaddhA''dANiyagehe, pAyasa daTThUNa ceDarUvAI piyarobhAsaNa khIre, jAiya laddhe ya teNA u // 98 // 48. pAyasaharaNaM chettA, paccAgaya damaga asiyae sIsaM / bhAuya seNAvati khiMsaNA ya saraNAgato jattha // 99 // 25 I I (47-48) (prA0cU0 ) ego damao paccaMtagAmavAsI teNa saratakAle ceDarUvehiM jAijjaMteNa duddhaM maggiuNa pAyaso ddho / tattha coraseNA paDiyA / tehiM viloliyaM / so ya pAyaso 'satthAlIto harito teNehiM / so ya aDavIto taNaM luNiUNa 'ajja tehiM samaM pAyasaM bhokkhAmi'tti jAva iMtassa ceDarUvehiM ruyamANehiM siddhaM / koNa gaMtuM tesiM corANa vakkheveNaM seNAvaissa asiyaeNa sIsaM chiMdiUNa NaTTho / te ya corA hayaseNAvatiyA NaTThA / tehiM gaMtUNa palli tassa Daharao bhAyA seNAvatI abhisitto / tAhe tAo mAtAbhaiNIo taM bhAMti, 'tumha amhaM vairiyaM amAreUNa icchasi seNAvaittaNaM kAuM ?' teNa gaMtUNa so ANito damago jIvagajjho varAo / tesiM purao NigaliyaM baMdhiUNa bhaNito dhaNuM gahAya ' bhai kattha AhaNAmi sareNa bhAimAragA ?' teNa bhaNiyaM - ' jattha saraNAgayA vijjhaMti' / teNa ciMtiUNa bhaNiyaM-'kaiyAvi no saraNAgatA AhammaMti' / tAhe so pUeUNa visajjito / jati tAva I babhUva / devatApUjAvasare Adarzena dAsI hatA rAjJyA / maraNam / svarge upapAtaH / tApasA''zrame nayanam / tathA bhASaNA kRtA / tatra zramaNAnAM darzanam // 95 // gandhAraH zrAddhaH / vaitADhyagirau devatAsAnnidhyAt pratimA avandata / tayA guTikA apitA / zrAddhasya / glAnasya praticaraNam // 96 // pradyotena dAsyAH pratimAyAzca haraNam / mArge prabhAvatyA puSkaracuraNam / pradyotasya grahaH kRtaH / dAsIpatiH nAma / paryuSaNAdine muktaH / dAso, dAsI, vrajikaH, chatrArthI, yo gRhe ca vAstavyaH AjJAM kopayan [na] mayA hantavyo bandhitavyazca // 97 // ( 47-48 ) ( ava0 ) khadANigehe - samRddhagRhe / pAyasaM dRSTvA / ceTarUpaiH pitrora bhASaNaM kRtam / kSIre=dugdhe yAcite labdhe ca pAyase rAddhe sati stenA AgatAH // 98 // stenaiH pAyasaharaNaM kRtam / kSetrAt pratyAgatadramakeNa asiyaetti dAtreNa zIrSaM ciccheda / bhrAtA 1. daTTu damaceDa-niryuktipaJcakam / 2. sasthAlIkaH / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 49. vAodaeNa rAI, NAsai kAleNa sigayapuDhavINaM / NAsai udagassa rAI, pavvayarAtI u jA selo // 100 // 50. udaya saricchA pakkheNa'veti caumAsieNa sigayasamA / variseNa puDhavirAI AmaraNagatI a paDilomA // 101 // 51. selaTThi thaMbha dAruya, layA ya vaMsI ya miMDha gomuttaM / avalehaNIyA kimirAga kaddama kusuMbhaya haliddA // 102 // 52. emeva thaMbhakeyaNa,2 vatthesu parUvaNA gaIo ya / marUya'ccaMkAriya paMDurajja maMgU ya AharaNA // 103 // 3 dhammaM ayANamANeNa mukko, kimaMga puNa sAdhuNA paralogabhIteNa ? abbhuvagatassa samma sahitavvaM khamiyavvaM // 99 // (49-52) (prA0cU0) idANiM kasAyatti-tesiM caukkao nikkhevo jadhA namokkAra-nijjuttIe tahA parUveUNa kodho cauvvidho udaga-rAi-samANo vAluga0puDhavi0 senApatiH kRtaH / mAtrA khisanA kRtA / zaraNAgato yatra hanyate // 99 / / (49-52) (ava0 ) vAtodakAbhyAM sikatA=pRthvyA rAjiH kAlena nazyati / dakasya rAjinazyati / parvatarAjistu yAvat zailaH syAt // 100 / / udakasadRzAM rAjiM pakSena, sikatAsamAM cAturmAsakena brUte'rhadAdiH / varSeNa pRthvIrAjiM brUte / parvatarAjirAmaraNaM syAt / gatizca pratilomA // 101 // zaila 1 asthi 2 dArustambha 3 tRNalatA ca 4 ete dRSTAntA mAne syuH / vaMzIya 1 miNDhazRGga 2 gomUtrikA 3 avalehanikA bo(cho)lapAtanaM 4 ete dRSTAntA mAyAyAm / kRmirAgaH 1 kardamaH 2 kusambhakaH 3 halidrA 4 ete dRSTAntA lobhe syuH / viparItena vicAryAH // 102 // 1. sikatAsamA / 2. vakravastu mAyArtham / 3. causu kasAesu gatI narayatirimANuse ya devagatI / uvasamaha niccakAlaM soggaimaggaM viyANaMtA / / eSA gAthA niyuktipaJcake adhikA / 4. kammaM kasa bhavo vA kasamAo siM jao kasAyA to / kasamAyayaMti va jao gamayaMti kasaM kasAya tti / / 2978 / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH pavvaya0 / jo taddivasaM ceva paDikkamaNa-velAe uvasamai jAva pakkhiyaM tAva udagarAisamANo / cAummAsie jo uvasamai vAlugA-rAti-samANo / sarate jadhA puDhavIe phuDitA dAlIto vAseNaM saMmilaMti evaM jAva devasiya-pakkhiya-cAummAsiesu Na uvasamati saMvaccharie uvasameti tassa puDhavi-rAya-samANo kodho / jo pajjosamaNAe vi Na uvasamati tassa pavvaya-rAI samANo kodho| jadhA pavvatarAI na saMmilati tadhA so vi / evaM sesA vi kasAyA parUvetavvA // 100-101-102-103 // Au va uvAyANaM teNa kasAyA jao kasassAyA / jIvapariNAmarUvA jeNa u nAmAiniyamo'yaM // 2979 / / nAmaM ThavaNA davie uppattI paccae ya Aese / rasa-bhAva-kasAe vi ya parUvaNA tesimA hoi // 2980 // duviho davvakasAo kammadavve ya no va kammammi / kammaddavvakasAo cauvvihA poggalANuiyA // 2981 / / sajjakasAyAio nokammadavvao kasAo'yaM / khettAi samuppattI jatto ppabhavo kasAyANaM // 2982 / / hoi kasAyANaM baMdhakAraNaM jaM sa paccayakasAo / saddAiu tti keI na samuppattIe bhinno so // 2983 / / Aesao kasAo kaiyavakayabhiuDibhaMgurAgAro / keI cittAigao ThavaNANatthaMtaro so'yaM // 2984 / / rasao raso kasAo kasAyakammodao ya bhAvammi / so kohAi cauddhA nAmAi cauvihekke ko / / 2985 / / bhAvaM saddAinayA aTThavihamasuddhanegamAIyA / NAesuppattIo sesA jaM paccayavigappA // 2986 / / duviho ya davvakoho kammadavve ya noyakammammi / kammaddavve koho tajjoggA poggalA NuiyA // 2987 / / nokammadavvakovo Neo cammArakohanIlAdi / jaM kohaveyaNijjaM samuiNNaM bhAvakoho so // 2988 / / mANAdao vi evaM nAmAI cauvvihA jahAjoggaM / neyA pihaNNihA vA savve'NatANubandhAI // 2989 / / jala-reNu-bhUmi-pavvayarAIsariso cauvviho koho / tiNisalayA-kaTTha-TThiyaselatthaMbhovamo mANo // 2990 / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 53. avahaMta goNa marue, cauNha vappANa ukkaro uvariM / choDhuM mae 'suMvaTThA'tikove No demo pacchittaM // 104 // 54. vaNidhUyA'ccaMkAriya bhaTTA aTThasuyamaggao jAyA / varaga paDiseha sacive, aNuyattIha payANaM ca // 105 // tattha kohe udAharaNaM eseva damato, adhavA (53) (prA0cU0 ) ekko maruto, tassa ikko baillo / so taM gahAya keyAre maleUNa gato / so sItayAe Na tarati uTThetuM / tAhe teNa tassa uvariM tottao bhaggo / Na ya uTTheti tAhe tiNhaM keyArANaM DagalaehiM AhaNati, Na ya so uTTheti / cautthassa keyArassa DagalaehiM mato so / uvaTThito radhiyAre, to tehiM bhaNito - Natthi tujjha pacchittaM, go'vajjhA jeNa erisA katA / evaM so salAgapaDito jAto / evaM sAhuNAvi eriso koho Na kAvvo / siya tti-hojjA tAhe udagarAisamANeNa hotavvaM / jo puNa pakkhiya - cAummAsiya-saMvaccharie Na uvasaMto tassa vivego kIrati // 104 // kalpaniryuktiH evameva stambhamAnaH, ketanaH = mAyA vastreSu lobhasadRzeSu prarUpaNA kAryA gatayazca / TuH krodhe 1 accaGkArikA mAne 2 pANDurAryA sAdhvI mAyAyAM 3 maGguzca lobhe 4 etAni udAharaNAni=dRSTAntA syuH // 103 // ( 53 ) ( ava0 ) avahato gorupari marukena-baTukena / caturNAM vaprANAm utkarAn kSiptvA mRte sa upasthitaH / AlocanA yAcitA / atikopaH / na dadmaH prAyazcittam // 104 // mAyAvaleha - gomutti- meMDhasiMga - ghaNavaMsimUlasamA / loho halidda - khaMjaNa-kaddama - kimirAgasAmANo // 2991 // pakkha-caumAsa-vacchara - jAvajjIvANugAmiNo kamaso / deva-nara- tiriya - nArayagaisAhaNaheavo neyA / / 2992 / / dAraM || rAgaddosa kasAe ya iMdiyANi ya paMca vi / iti AvazyakaniryuktyantargatanamaskAraniryuktigAthA 918 gataM 'kasAe' iti padaM vyAkhyAnayadbhiH zrIjinabhadragaNakSamAzramaNapUjyapAdairvizeSAvazyakamahAbhASye kaSAyapadaM 'nAma ThavaNA davie' ityAdi 2980 gAthAtaH 2989 paryanta gAthAkadambakena nyakSeNa nikSiptaM vartate / (pu.) 1. muvaTThA-niryuktipaJcakam / 2. dvijAniti sambhAvyate, 'viyAre' pAThAntaram / 3. zalAkA=samAjapaGktistataH patitaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH 55. NivaciMta vikAlapaDicchaNA ya dAraM na demi nivakahaNA / khisA Nisi niggamaNaM corA seNAvaIgahaNaM // 106 // 56. Necchi jalUgavejjagagahaNa, 1 tammi ya aNicchamANI u / giNhAvai jalUgA, dhaNabhAga kahaNa moyaNA // 107 // 29 (54-57 ) (prA0cU0 ) mANe accakAriyabhaTTA / egA aTTahaM puttANaM aNumaggao jAyA seTThadhUtA / sA amacceNa jAitA / tehiM bhaNitaM - 'jati avarAdhe vi na caMkAresi to demo' / teNa paDisutaM-'AmaM Na caMkAremi' / diNNA, tassa bhAriyA jAtA / so puNa amacco jAme gate rAyakajjANi samANeUNa eti / sA divase divase khiMsati / pacchA annadA kadApi dAraM baMdhiUNa acchati, amacco Agato / so bhaNati 'ugghADehi dAraM ' / sA Na ugghADeti / tAhe teNa ciraM acchiUNa bhaNiyA- 'mA tumaM ceva sAmiNI hojjAhi' / sA dAraM ughADeUNa aDavihuttA mANeNa gatA / corehiM ghettuM coraseNAvatissa uvaNItA / teNa bhaNitA 'mahilA ma hohi'tti / sA Necchati / te vi balAmoDie Na geNhaMti / tehiM jalogavejjassa hatthe vikkItA / teNa vi bhaNitA-'mama mahilA hohi tti / sA Necchati / roseNa 'jalogAo paDicchasui bhaNitA / sA tattha NavaNIteNaM makkhiyA jalogAo giNhaMti / taM asarisaM kareti / Na ya icchati / anna-rUva-lAvaNNA jAtA / bhAuteNa ya maggamANeNa paccabhinnAyA moeUNa nItA / vamaNavireaNehi ya puNa reNavIkAUNa amacceNa netAvitA / tIse ya tellaM 'satasahassapAgaM (54-57) (ava0) vaNikdhUtA accaMkAribhaTTA aSTa sutAnA (nAM) mArgataH = pRSThato jaataa| varAkANAM pratiSedhaM sA cakre / sacivo'vak- 'aham anuvartiSye' / tataH pradAnaM kRtaM pitRbhiH // 105 // nRpacintayA vikAle=rAtrau mantriNo'tikAle Agamanam / tasyAH pratIkSaNA'bhUt / dvAraM na dde| nRpakAryakathanA kRtA tena sthitaH / atikAle AyAtaH / dvAraM dattvA sthitAyAH tasyAH khrisAM cakre / tasyA nizi nirgamanam / caurAH / senApaterApayan / tenoktaM bhAryA bhavati / kathanaM kRtam // 106 // necchati / tato jalaukAvaidyena grahaNaM kRtam / sA tasmin patitvamanicchantI jAtA / sa jalaukAM grAhayati / vraNAni jAtAni / bhrAtrA janakathanena jJAtvA mocanA kRtA / sajjitA mantriNA AttA // 107 // 1. taMpi-niryuktipaJcakam / 2. kayAdIyi bAraM pu0 / 3. 'NavA kAUNa' pAThAntaram / puNNavIkAU pu0 / 4. satapAga - sahassapAgaM' iti pAThAntaram / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 57. sayaguNasahassapAgaM, vaNabhesajjaM jaissa jAyaNatA / tikkhutta dAsIbhiMdaNa, Na ya kovo sayaM padANaM ca // 108 // 58. pAsatthi paMDurajjA, pariNa gurumUla NAya abhiogA / pucchati ya paDikkamaNe, puvvabbhAsA cautthammi // 109 // 59. apaDikkama sohamme abhiogA devi sakkaosaraNaM / hatthiNi vAyaNisaggo gotamapucchA ya vAgaraNaM // 110 // pakkaM / taM ca sAdhuNA maggitaM / tAe dAsI saMdiTThA 'ANehi' / tAe ANaMtIe bhAyaNaM bhinnaM / evaM tinni vAre bhiNNANi / Na ya ruTThA tisu satasahassesu viNaTesu / cauttha vArA appaNA uThetuM dinnaM / jati tAva tAe merusarisovamo mANo nihato kimaMga puNa sAdhuNA?, nihaNiyavvo ceva // 105-106-107-108 // (58-61) (prA0cU0) mAyAe paMDarajjA nAma sAdhuNI / sA vijjAsiddhA AbhioggANi bahUNi jANati / jaNo se paNaya-kara-siro acchati / sA aNNadA kadApi AyariyaM bhaNati, 'bhattaM paccakkhAveha' / tAhe guruhiM savvaM chaDDAvitA paccakkhAtaM / tAhe sA bhatte paccakkhAte egANiyA acchati, Na koi taM ADhAti / tAhe tAe vijjAe AvAhito jaNo AgaMtumAraddho pupphagaMdhANi cittUNa / AyariehiM dovi pucchitA vaggA bhaNaMti 'Na yANAmo' / sA pucchitA bhaNati-'AmaM mae vijjAe kataM' / tehiM bhaNitaM-'vosira' / tAe vosaTuM / dvito logo AgaMtuM / sA puNo egAgI / puNo AvAhitaM siddhaM (8) ca / tatiyaM aNAloituM kAlagatA sodhamme kappe erAvaNassa aggamahisI jAtA / tAhe AgaMtUNa bhagavato zataguNasahasrapAkaM lakSapAkam / vraNabheSajaM tasyA abhUt / yateryAcanA abhUt / tri:kRtvaH dAsyAstailapAtraM bhinnam / na ca kopaH kRtaH / svayaM pradAnaM kRtam // 108 / / (58-61) (ava0) pArzvasthA pANDurAryA sAdhvI / parijJAm=anazanaM gurupAdamUle jagrAha / jJAtAnAm lokAnAM abhiyoga: mantraH kRtaH / guruH pRcchati / sA pratikrAmati / pUrvAbhyAsAt punaH karoti / evaM caturthe vAre // 109 // apratikramya anAlocya saudharme AbhiyogikA devyabhUt / zakrasya airAvaNasya patnI / avasaraNam Agamanam / zrIvIrasya purataH hastinIrUpeNa nATyakaraNe virUpo vAtanisargaH zabdazca abhUt / gautamena pRcchA kRtA / zrIvIreNa ca bhavAntaravyAkaraNA ca / anyo'pi sAdhuH sAdhvI ca ya evaM mAyAM karoti sa eva vAtaM karoti / tasmAt mAyA na kAryA // 110 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 60. mahurAe maMgU Agama, bahusuya veraggI saDDhapUyA ya / / sAtAdilobha Nitie, maraNe jIhA ya NiddhamaNe // 111 // 61. abbhuvagata gatavaire, NAuM gihiNo vi mA hu ahigaraNaM / kujjA hu kasAe vA, avigaDitaphalaM ca siM souM // 112 // 62. pacchittaM' bahupANA, kAlo balito ciraM tu ThAyavvaM / sajjhAya-saMjamatave, dhaNiyaM appA Niotavvo // 113 // 63. purimacarimANa kappo, maMgalaM vaddhamANatitthaMmi / iha parikahiyA jiNa-gaNaharAitherAvali carittaM // 114 // purato ThiccA hatthiNI houM mahatA saddeNa vAukkAyaM kareti / pucchA uThThittA, vAgarito bhagavatA puvvabhavo se / aNNo vi ko'pi sAdhU sAdhUNI vA mAyA evaM kAhiti / so vi erisaM pAvihitti 2mattiteNa vAtaM kareti / tamhA mAyA Na kAyavvA / lobhe luddhaNaMdo rephAlaito jeNa appaNo pAdA bhaggA / tamhA lobho Na kAtavvo // 109-110-111-112 // (62) (prA0cU0) etesiM savvesiM pajjosavaNAe vosamaNatthaM ettha vAsAratte pAyacchittaM / aTThasu uDubaddhiesu mAsesu jaM pacchittaM saMciyaM taM voDhavvaM / kiMnimittaM ? tadA bahupANaM bhavati / hiMDaMtANa ya virAhaNA tesiM hoti / avi ya balio kAlo / suhaM tadA pacchittaM voDhuM sakkai / ciraM ca egaMmi khette acchitavvaM / avi ya sItalaguNeNa baliyAI iMdiyAiM bhavaMti, teNa dappaNIharaNatthaM ittha vAsAratte pAyacchittaM tavo kajjati / vitthareNa ya sajjhAe saMjame ya sattarasavidhe dhaNitaM appA joetavvo // 113 // mathurAyAM maGgusUriH / AgamabahuzrutaH vairAgyavAnabhUt / zrAddhapUjA ca / sAtAdilobhavAnabhUt / nityavAsaM cakre / maraNe / nirddhamane vyantarIbhUto jihvayA sAdhUn bodhayati // 111 / / abhyupagatavairAgyAn gRhiNo jJAtvA adhikaraNaM mA kAryuH sAdhavaH / hunizcitaM / kaSAyAn vA mA kAryuH / adhikRtAnAm anAlocitAnAM eSAM kaSAyANAM phalaM zrutvA // 112 / / (62) (ava0) prAyazcittaM varSAkAle grAhyam / bahuprANAzca syuH / varSAsu virAdhanAparityAgaH / evaM prarUpitaH kAlo balavAn / ciraM na sthAtavyam / svAdhyAye saMyame tapasi dhaNiyaM-atyartham AtmA niyoktavyaH // 113 / / 1. pAyacchitte (pacchitte) / 2. 'mAtitteNa' pAThaH sambhAvyate tathA ca mAyitvenetyarthaH / 3. rAjJA vidAritaH / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 64. sutte jahA NibaddhaM, vagghAriya bhatta-pANa aggaNaM / NANaTTI tavassI aNahiyAsi vagghArie gahaNaM // 115 // kalpaniryuktiH (63) (prA0cU0) purimacarimANa ya titthagarANaM esa maggo ceva / jahA - vAsAvA saM pajjosavetavvaM, paDau vA vAsaM mA vA / majjhimagANaM puNa bhayaNijjaM / avi ya vaddhamANatitthaMmi maMgalanimittaM jiNa - gaNadharAvaliyA? savvesiM ca jiNANaM samosaraNANi parikahijjaMti // 114 // (64) (prA0cU0) sutte0 gAhA / sutte jahA NibaMdho- 'No kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA vagghArita- vuTTikAyaMsi gAthAvatikulaM bhattA vA pANAe vA pavisittae vA nikkhamittae vA / " vagghAriyaM nAma jaM bhiNNavAsaM paDati, vAsakappaM bhettUNa aMto kA (63) (ava0) pUrvacaramayorarhatoH paryuSaNAkalpaH syAt / varddhamAnatIrthe maGgalamiti maGgalArthaM tato jinakathA parikathitAH sthavirAvalI vakSye // 114 // (64) (ava0 ) sUtre yathA nibaddhaM / No kappai niggaMthANaM niggaMthINa vA vagghAriyavuTThi vagghAriyaM nAma yadabhinnaM varSaM patati kalpaM bhittvA antaH kAyam Ardrayati iti vaghArIvRSTirucyate / tatra 1. gaNahara [rAitherA] valiyA / 2. vAsAvAsaM pajjosaviyassa No kappai pANipaDiggahiyassa bhikkhussa kaNagaphusiyamittamavi vuTThikAryasi nivayamANaMsi gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA // kalpasUtraM (253) vAsAvAsaM pajjosaviyassa pANipaDiggahiyassa bhikkhussa No kappai agihaMsi piMDavAyaM paDigAhittA pajjosavittae, pajjosavemANassa sahasA vuTTikAe nivaijjA desaM bhuccA desamAdAya se pANiNA pANi paripihittA uraMsi vA NaM nilijjijjA, kakkhaMsi vA NaM samAhaDijjA, ahAchannANi vA leNANi vA uvAgacchijjA, rukkhamUlANi vA uvAgacchijjA, jahA se pANisi dae vA dagarae vA dagaphusiA vA no pariAvajjai // kalpasUtra (254) vAsAvAsaM pajjosaviyassa pANipaDiggahiyassa bhikkhussa jaM kiMci kaNagaphusiyamittaM pi nivaDa No se kappai gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA // kalpasUtra (255) vAsAvAsaM pajjosaviyassa paDiggahadhArissa bhikkhussa No kappara vagghAriyavuTThikAryasi gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA, kappai se appavuTThikAryasi saMtaruttaraMsi gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA // kalpasUtra (256) vAsAvAsaM pajjosaviassa niggaMthassa niggaMthIe vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThassa nigijjhiya nigijjhiya vuTTikAe nivaijjA kappara se ahe ArAmaMsi vA ahe uvassayaMsi vA ahe viyaDagihaMsi vA ahe rukkhamUlaMsi vA uvAgacchittae / kalpasUtra ( 258) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 65. saMjamakhettacuyANaM, NANaTThi-tavassi-aNahiyAsANaM / Asajja bhikkhakAlaM, uttarakaraNeNa jatiyavvaM // 116 // 66. uNNiyavAsAkappo, lAuyapAyaM ca labbhae jattha / sajjhAesaNasohI, varisati kAle ya taM khittaM // 117 // timmeti / evaM vagghAritaM tattha Na kappati, 'kappati se appavuTTikAyaMsi saMtaruttarassa0' jatA puNa sAdhU NANaTThI kaMci sutakhaMdhaM darapaDhitaM, so ya Na tarati viNA AhAreNa cAukkAlaM porisiM kAtuM, ahavA tavassI teNa vigiTuM tavokammaM kataM, taddivasaM ca vAsaM paDati jaddivasaM pAritato, athavA koi chuhAluto aNahiyAsao hojjA, ete tiNNivi vagghAritevi paDate hiMDeMti saMtaruttarAH // 115 // (65-68) (prA0cU0) te ya puNo katAyi saMjamakhettacutA NAma-jattha vAsakappA uNNiyA labbhaMti, jattha pAdANi aNNANi ya saMjamovagaraNANi labbhaMti taM saMjamakhittaM / te ya tao saMjamakhittAo cuyA asivAI kAraNehiM gatA annakhettaM saMkaMtA jattha saMjamovagaraNANi vAsakappA ya dullabhA, tAhe jaddivasaM vAsaM paDati taddivasaM acchaMtu / jadA nANaTThI tavassI aNadhiyAsayA bhavaMti, tadA Asajja bhikkhAkAlaM uttarakaraNeNa jataMti / __ jati unniyaM asthi teNa hiMDati, asati uNNiyassa uTTayeNaM, uTTiyassa asati kutaveNa / "jAhe evaM tividhaMpi vAlagaM Natthi tAhe jaM sottiyaM paMDaraM ghaNamasiNaM teNa hiMDaMti / jJAnArthi-tapasvi-anadhyAsikAnAM vaghArivRSTau grahaNaM syAt / jJAnArthI AhAraM vinA catuHkAlaM svAdhyAyaM kartuM na zaknoti / vikRSTatapasvinaH pAraNaM tadA jAtam / anadhyAsika: kSudhAluH / evaM vaghArie grahaNaM syAt / ete trayaH vaghArIvRSTau patantyAmapi saMstArottarakalpadvayayutA bhikSAyA grahaNaM kuryuH // 115 / / (65-68) (ava0) saMyamakSetraM nAma yatra uNNiya yatra aurNA varSAkalpA labhyante / yatrAlAbupAtrANyanyAni ca saMyamopakaraNAni labhyante / svAdhyAyaiSaNAyAH zuddhirbhavati / yatra-varSati 1. prAcInacUrNau saMjama // 116 // uNNiya // 117 / / ityevaM vyAkhyAkramo dRzyate, avacUrNau saMjama // 116 / / puvvA // 117 / / uNNiya // 118 / / ityevaM vyAkhyAkramo dRzyate / atra prAcInacUNimanusRtya niyuktigAthAkramo nirdiSTaH / 2. alpapaThitam ardhapaThitam vA / 3. AntaraH sautraH kalpaH, uttara auNikastAbhyAM prAvRttAH / 4. [ya] ityadhikaM pu0 / 5. atha caturtho bheda ucyate-se kiM tamityAdi / atrottaram, vAlayaM paMcavihamityAdi / vAlebhyaH, UraNikAdilomabhyo jAtaM vAlajam / tatpaJcavidhaM prajJaptam, tadyathA, UrNAyA idamaurNikam, uSTrANAmidamauSTikam, ete dve api pratIte / ye mRgebhyo hrasvakA mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikajIvavizeSAstallomaniSpannaM mRgalomikam / unduraromaniSpannaM kautavam / UrNAdInAM yadudvaritaM kiTTisaM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 kalpaniyuktiH 67. puvvAhIyaM nAsai, navaM ca chAto apaccalo' ghettuM / khamagassa ya pAraNae varisati asahU ya bAlAI // 118 // 68. vAle sutte suI kuDasIsaga chattae apacchimae / NANaTThI tavassI aNahiyAsi aha uttaraviseso // 119 // suttiyassa asatIe tAhe talasUcI tAlasUcI vA uvariM kAuM, jAdhe sUcIvi Natthi, tAhe 3kuDasIsayaM sAgassa palAsassa vA pattehiM kAUNa sIse cchubhittA hiMDaMti / kuDasIsayassa asatIe chattaeNa hiMDaMti / esa nANaTThI-tavassi-aNadhiyAsANa ya uttaraviseso bhaNito / evaM pajjosavaNAe vihI bhaNito // 115-119 // kAle ca tat saMyamakSetraM syAt / te tasmAccyutAH saMyamakSetracyutA azivAdikAraNairanyakSetrasaGkrAntAH / yatra saMyamopakaraNAni varSAkalpAzca durlabhAH / yasmin dine varSAH patanti tasmin dine bahirmA yAntu / tatrApi yadi teSAM madhye jJAnAthi-tapasvi-anadhyAsikAH syuH tadA bhikSAkAlamAsAdya-prApya vagghArivRSTau vakSyamANe / tu uttarakaraNena yatitavyam // 116 / / uNNiya0 vAle0 // yadi uNika: kalpo'sti tadA tena hiNDate / asati auSTrikena tasyAbhAve kutapena udarAmAmajena hiNDate // 117 / / tatra hetumAha-puvvA0 / bubhukSitasya pUrvAdhItaM nazyati, naSTaM ca zrutaM chAo-grahItum apratyalo'kSamaH syAt / kSapakasya tapasvinazca pAraNake megho varSati / bAlazca asahaH kSudhaM na sahate / atha uttarakaraNam // 118 / / ___etattrayaM vAlajaM syAt / tasyAbhAve sautreNa zvetena dRDhenopariprAvRtena hiNDate / tadabhAve sucyA tAla(tAlapatra)khUpakena tadabhAve kuDasi-saketa-zAkapatra-palAzapatrakhUpakena zIrSoparidattena / tadabhAve chatrakena hiNDate / atra chatramapazcimam antyam uttarakaraNam evaM jJAnAthi-tapasvi-anadhyAsikAnAm / atha prakArAntare uttaraNavizeSaH syAt // 119 / / // iti zrI kalpaniyuktiH sampUrNA'vacUriH zrI mANikyazekharasUrIndraviracitA // tanniSpannaM sUtramapi kiTTisam, athavaiteSAmevorNAdInAM dvikAdisaMyogato niSpannaM sUtraM kiTTisam, athavoktazeSazvAdilomaniSpanna kiTTisaM se tamityAdi nigamanam // 44 // atha paJcamo bhedo'bhidhIyate, se kiM tamityAdi / valkAjjAtaM valkajaM tacca saNaprabhRti / kvacitpunaratasyAdIti pAThaH / tatrAtasIsUtraM mAlavakAdidezaprasiddham / se tamityAdi nigamanam / uktaM paJcavidhamaNDajAdisUtraM tadbhaNane coktaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM jANagetyAdi / 1. 'na paccalo' pAThAntaram / 2. kuDasIsaga-(kuNDazIrSaka) vaMzanirmitaM zirastrANam / 3. parNaniSpannam / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 chAyA evaM anuvAda' da0 ni0 kI gAthAoM meM prayukta chandoM kA vivecana prastuta kiyA jA rahA hai - da0 ni0, prAkRta ke mAtrika chanda 'gAthA' meM nibaddha hai / 'gAthA sAmAnya' ke rUpa meM jAnI jAne vAlI yaha saMskRta chanda AryA ke samAna hai / 'chando'nuzAsana' kI vRtti meM ullikhita bhI hai- 'Ava saMskRtetarabhASAsu gAthAsajJeti gAthAlakSaNAni' arthAt saMskRta kA AryA chanda hI dUsarI bhASAoM meM gAthA ke rUpa meM jAnA jAtA hai| donoM - gAthA sAmAnya aura AryA meM kula milAkara 57 mAtrAyeM hotI haiN| gAthA meM caraNoM meM mAtrAyeM kramaza: isa prakAra haiM - 12, 18, 12 aura 15 / arthAt pUrvArddha ke donoM caraNoM meM mAtrAoM kA yoga 30 aura uttarArddha ke donoM caraNoM kA yoga 27 I 'AryA' aura 'gAthA sAmAnya' meM antara yaha hai ki AryA meM anivArya rUpa se 57 mAtrAyeM hI hotI haiM, isameM koI apavAda nahIM hotA, jabaki gAthA meM 57 se adhika - kama mAtrA bhI ho sakatI hai, jaise 54 mAtrAoM kI gAhU, 60 mAtrAoM kI udgAthA aura 62 mAtrAoM kI gAhinI bhI pAyI jAtI hai| mAtrAvRttoM kI pramukha vizeSatA yaha hai ki isake caraNoM meM laghu yA guru varNa kA krama aura unakI saMkhyA niyata nahIM hai / pratyeka gAthA meM guru aura laghu kI saMkhyA nyUnAdhika hone ke kAraNa 'gAthA sAmAnya' ke bahuta se upabheda ho jAte haiM / da0 ni0 meM 'gAthA sAmAnya' ke prayoga kA bAhulya hai / kucha gAthAyeM gAhU, udgAthA aura gAhinI meM bhI nibaddha haiM / sAmAnya lakSaNa vAlI gAthAoM (57 mAtrA) meM buddhi, lajjA, vidyA, kSamA, dehI, gaurI, dhAtrI, cUrNA, chAyA, kAnti aura mahAmAyA kA prayoga huA hai / gAthA sAmAnya upabhedoM kI dRSTi se alaga-alaga gAthAvRttoM meM nibaddha zlokoM kI saMkhyA isaprakAra hai-buddhi- 1, lajjA - 4, vidyA - 11, kSamA-9, dehI - 28, gaurI - 22, dhAtrI - 23, cUrNA - 15, chAyA-8, kAnti- 3, mahAmAyA - 3, udgAthA - 9 aura anya - 4 / yaha batAnA Avazyaka hai ki sabhI gAthAoM meM chanda lakSaNa ghaTita nahIM hote haiM / 1. sandarbhaH dazAzrutaskandhaniryuktiH eka adhyayana / saM0 DaoN0 azoka kumAra siMha / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kalpaniyuktiH pajjosamaNAe akkharAiM hoMti u imAi goNNAI / pariyAyavavatthavaNA pajjosamaNA ya pAgaiyA // 52 // (udgAthA) parivasaNA pajjusaNA pajjosavaNA ya vAsavAso vA / paDhamasamosaraNaM ti ya ThavaNA jeTThoggahegaTThA // 53 // (cUrNA) ThavaNAe nikkhevo chakko davvaM ca davvanikkhevo / khettaM tu jammi khette kAle kAlo jahiM jo u // 54 // (lajjA) odaiyAIyANaM bhAvANaM jA jahiM bhave ThavaNA / bhAveNa jeNa ya puNo Thavijjae bhAvaThavaNA u // 55 // (dehI) paryupazamanAyAH akSarANi bhavanti tu imAni gauNAni / paryAyavyavasthApanA paryupazamanA ca prAkRtikA // 52 // parivasanA, paryuSaNA, paryupazamanA, ca varSAvAsazca / prathamasamavasaraNamiti ca sthApanA jyeSThAvagraha ekArthAH // 53 // sthApanAyAH nikSepaH SaTkaH dravyaM ca dravyanikSepaH / kSetraM tu yasmin kSetre kAle kAlo yasmin yastu // 54 // audayikAdikAnAM bhAvAnAM yA yatra bhavet sthApanA / bhAvena yena ca punaH sthApyate bhAvasthApanA tu // 55 // paryupazamanA ye akSarAdi to guNa-niSpanna hote haiM, zramaNoM kI paryAyavyavasthApanA paryupazamanA se vyakta hotI hai // 52 // parivasanA-cAramAsa taka eka sthAna para rahanA, paryuSaNA-kisI bhI dizA meM paribhramaNa nahIM karanA, paryupazamanA-kaSAyoM se sarvathA upazAnta rahanA, varSAvAsa-varSAkAla meM cAra mAsa taka eka sthAna para rahanA, prathama samavasaraNa-niyata varSAvAsa kSetra meM prathama Agamana, sthApanA varSAvAsa ke krama meM Rtubaddha kAla ke atirikta kAla kI maryAdA sthApita karanA aura jyeSThAvagraha-cAra mAsa taka eka kSetra kA uttama Azraya Adi-inameM vyaJjanoM kA antara hai arthabheda nahIM hai // 53 // (paryuSaNAvAcI uparokta zabdoM meM se sthApanA kA nikSepa dRSTi se kathana)-sthApanA nikSepa cha: prakAra kA hotA hai (dravya, kSetra, kAla, bhAva, svAmitva evaM karaNa), dravya-sthApanAnikSepa (arthAt paryuSaNa karane vAle kA dravya zarIra aura usake dvArA upabhoga yogya evaM tyAjya acita-sacittAdi) dravya, kSetra (sthApanA-nikSepa), jisa kSetra meM sthApanA (paryuSaNA kI jAtI hai) aura kAla (sthApanA-nikSepa) jisa kAla meM sthApanA kI jAtI hai // 54 // audayika Adi bhAvoM kI jisa meM sthApanA kI jAtI hai yA bhAva se sthApanA kI jAtI hai, vaha bhAva sthApanA-paryuSaNA hai // 55 / / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 37 sAmitte karaNammi ya ahigaraNe ceva hoMti chanbheyA / egattapuhuttehiM davve khetta'ddhabhAve ya // 56 // (dehI) kAlo samayAdIo pagayaM samayammi taM parUvessaM / nikkhamaNe ya pavese, pAusa-sarae ya vocchAmi // 57 // (gaurI) UNAiritta mAse aTTha vihariUNa gimhahemaMte / egAhaM paMcAhaM mAsaM ca jahA samAhIe // 58 // (vidyA) kAUNa mAsakappaM tattheva uvAgayANa UNA te / cikkhalla-vAsa-roheNa vAvi teNa TThiyA UNA // 59 // (vidyA) svAmitve karaNe cAdhikaraNe caiva bhavanti SaDbhedAH / ekatvapRthaktvAbhyAM dravye kSetrakAlabhAveSu ca // 56 // kAlaH samayAdikaH prakRtaM samaye tatprarUpayiSyAmi / niSkramaNe ca praveze prAvRT-zaradoH ca vakSyAmi // 57 // UnAtiriktamAsAn, aSTau vihRtya grISmahemantayoH / ekAhaM paJcAhaM mAsaM ca yathAsamAdhinA // 58 // kRtvA mAsakalpaM tatraivopAgatAnAmUnA te / kardamavarSArodhena vApi tena sthitA nyUnAH // 59 // ekatva evaM pRthaktva ke AdhAra para dravya ke svAmitva, karaNa aura adhikaraNa kI dRSTi se cha: bheda hote haiM, isI prakAra kSetra, kAla aura bhAva ke bhedoM ke viSaya meM (kathana karanA cAhie) // 56 // prastuta samaya adhikAra meM usa kAla arthAt samayAdika kA nirUpaNa karU~gA, 'Rtubaddha kSetra se varSA Rtu meM', aura zarada Rtu meM yaha kahatA hU~ // 57 / / grISma (ke cAra mAsa) aura hemanta (zItaRtu ke cAra mAsa) meM arthAt ATha mAha se kama yA adhika vihAra karanA cAhie / yaha vihAra ATha mahIne se eka dina, pA~ca dina aura mAsa paryanta jisa prakAra kama yA adhika hotA hai (use kahatA hU~ ) // 58 // eka mAsa (ASADha mAsa) kA kalpa vAsa kara (varSAvAsa ke lie yogya sthAna na milane para) usI sthAna para varSAvAsa karanA yaha (ATha mAsa se) kama vihAra hai / kIcar3a barasAta athavA nagarAdi ke ghere ke kAraNa bhI vahI vAsa karane se (ATha mAha se) kama vihAra hai // 59 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH vAsAkhettAlaMbhe addhANAdIsu pattamahigA tu / sAhagavAghAeNa va appaDikkamituM jai vayaMti // 60 // (dehI) paDimApaDivannANaM egAhaM paMca hota'hAlaMde / jiNasuddhANaM mAso nikkAraNao ya therANaM // 61 // (vidyA) UNAiritta mAsA evaM therANa aTTha NAyavvA / iyare aTTha vihariuM NiyamA cattAri acchanti // 62 // (dehI) AsADhapuNNimAe vAsAvAsaM tu hoti gaMtavvaM / maggasirabahuladasamIu jAva ekkammi khettammi // 63 // (vidyA) varSAkSetrAlabdhau adhvAdiSu prAptamadhikAH tu / sAdhakavyAghAtena vA, apratikramya yadi vrajanti // 60 // pratimApratipannAnAM ekAhaH paJcAhAni yathAlande / jinazuddhAnAM mAsaH niSkAraNikazca sthavirANAm // 61 // UnAtiriktamAsA evaM sthavirANAmaSTau jJAtavyAH / itare aSTau vihRtya niyamena catvAri Asate // 62 // ASADhapUrNimAyAM varSAvAse tu bhavati gantavyam / mArgazIrSabahuladazamyAH yAvad ekasmin kSetre // 63 // cAturmAsa kSetra prApta na hone para, mArga Adi meM hI adhika dina prApta (vyatIta) hone para evaM siddhi meM bAdhaka (nakSatra) hone se yadi pratikramaNa na karane kA nirdeza ho to ATha mAha se adhika vihAra hotA hai // 60 // pratimAdhArI muni eka ahorAtri, yathAlandika muni pA~ca ahorAtri, jinakalpI aura sthavirakalpI sAdhu eka mAsa niSkAraNa (sAmAnya sthiti meM) eka kSetra me na raheM arthAt kAraNavaza ukta avadhi ghaTa bar3ha sakatI hai // 61 // uktarIti se sthavirakalpiyoM kA ATha mAha se kama aura adhika vihAra jAnanA cAhie / ina (sthavirakalpiyoM) se bhinna (pratimApratipanna, yathAlandika) ATha mahIne vihAra kara niyamapUrvaka cAra mahIne varSAvAsa karate haiM // 62 // ASAr3ha pUrNimA taka varSAvAsa ke lie calA jAnA cAhie aura mArgazIrSa ke kRSNapakSa kI dazamI tithi taka eka kSetra meM nivAsa karanA cAhie // 63 / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 bAhiM Thittati vasabhehiM khettaM gAhettu vAsapAoggaM / kappaM kahettu ThavaNA sAvaNa suddhassa paMcAhe // 64 // (kSamA) ettha tu aNabhiggahiaM vIsatirAyaM savIsatImAsaM / teNa paramabhiggahiaM gihiNAtaM kattio jAva // 65 // (dhAtrI) asivAikAraNehiM ahavA vAsaM Na suTTha AraddhaM / ahivaDDiyammi vIsA iyaresu savIsaI mAso // 66 // (gaurI) ettha tu paNagaM paNagaM kAraNiyaM jA savIsatImAso / suddhadasamITThiyANa va AsADhIpuNNimosaraNaM // 67 // (dhAtrI) bahiHsthitAH RSabhaiH kSetraM grAhayitvA vAsaprAyogyam / kalpaM kathayitvA sthApanA zrAvaNAzuddhasya paJcame'hani // 64 // atra tvanabhigRhItaM viMzatirAtraM saviMzatimAsam / tena paramabhigRhItaM gRhijJAtaM kArtikaM yAvat // 65 // azivAdikAraNairathavA varSaNaM na suSThvArabdham / abhivaddhite viMzatayaH itareSu saviMzatirmAsaH // 66 // atra tu paJcakaM paJcakaM kAraNikaM yAvat saviMzatirmAsaH / zuddhadazamIsthitAnAM ca ASADhIpUrNimAvasaraNam // 67 // (varSAvAsa kSetra se) bAhara (niyata sthAna para) sthita zreSTha sAdhuoM ko varSAvAsa yogya kSetra (sthAna) grahaNa kara, kalpa (varSAvAsa) kI ghoSaNA kara zrAvaNa-kRSNa pakSa paJcamI se varSAvAsa kI sthApanA karanI cAhie // 64 // (cAturmAsa hetu niyata kSetra ke bAhara sthita hone para gRhasthoM dvArA pUche jAne para ki, 'Arya ! yahA~ varSAvAsa kareMge?' sAdhu ko 'abhI nizcaya nahIM kiyA hai, aisA uttara denA cAhie), yadi abhivaddhita varSa hai, to ASAr3ha pUrNimA ke pazcAt bIsa dina taka aura (yadi candravarSa hai, to) pacAsa dina taka isake pazcAt'nizcaya kara liyA hai, grahaNa kara liyA hai-kArtika mAsa paryanta / ' (aisA uttara denA cAhie) // 65 // ___ kadAcit akalyANakArI kAraNoM (ke utpanna hone se sAdhu ke vihAra karane para) athavA acchI varSA prArambha na hone para (sAdhu ke varSAvAsa kI svIkRti se acchI varSA kA anumAna lagAkara tadanusAra kRSikArya meM pravRtta kRSakAdi usake prati kaTu hoMge isa kAraNa gRhastha dvArA varSAvAsa ke viSaya meM pUchane para) 'abhivaddhita saMvatsara meM ASAr3ha pUrNimA se 20 dina aura sAmAnya saMvatsara meM eka mAsa aura bIsa dina arthAt 50 dina taka / ' (aisA anizcayAtmaka uttara denA cAhie) // 66 // ASAr3ha pUrNimA ko niyata sthAna para praveza kara (vahA~ rahate hue varSAvAsa ke yogya kSetra na milane kI sthiti meM yogya kSetra prApta karane hetu) pA~ca-pA~ca dina karake pacAsa dina taka (yogya kSetra prApta hone kI) pratIkSA karanA caahie| aura ASADha zuklA dazamI ko jahA~ praveza kiyA hai (vahA~ bhI yahI niyama hai) // 67|| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH iya sattarI jahaNNA asIti NautI dasuttarasayaM ca / jai vAsati maggasire dasarAyA tiNNi ukkosA // 68 // (cUrNA) kAUNa mAsakappaM tattheva ThiyANa'tIe maggasIre / sAlaMbaNANa chammAsito tu jeTToggaho hoti // 69 // (dehI) jai atthi payavihAro caupaDivayammi hoi gaMtavvaM / ahavAvi aNitassA ArovaNa puvvaniddiTThA // 70 // (cUrNA) kAIyabhUmI saMthArae ya saMsatta dullahe bhikkhe / eehiM kAraNehiM apatte hoi niggamaNaM // 71 // (vidyA) iti saptatirjaghanyA'zItirnavatirdazottarazataM ca / yadi varSati mArgazIrSe dazarAtrayaH tistra utkRSTAH // 68 // kRtvA mAsakalpaM tatraiva sthitAnAmatIte mArgazIrSe / sAlambanAnAM pANmAsikastu jyeSThAvagraho bhavati // 69 // yadyasti padavihAra: catuHpratipatsu bhavati gantavyam / athavA'pi agacchataH AropaNA pUrvanirdiSTA // 70 // kAyikabhUmiH saMstArakazca saMsaktaH durlabhA bhikSA / etaiH kAraNairaprApte bhavati nirgamanam // 71 // isa prakAra sattara dina kA varSAvAsa jaghanya, assI, nabbe aura eka sau dasa dina, tathA yadi mArgazIrSa meM (anavarata) varSA ho to tIna dasarAtri (tIsa dina) taka (sAmAnya cAra mAsa ke atirikta) aura adhikatama varSAvAsa kara sakatA hai // 68 // jisa sthAna para mAsakalpa kiyA ho usI sthAna para varSAvAsa karate hue kAraNapUrvaka mArgazIrSa bhI vyatIta ho jAne para cha: mAsa kA jyeSThAvagraha yA varSAvAsa hotA hai // 69|| yadi (varSAvAsa kara rahe sAdhu ko cAturmAsa ke madhya) sakAraNa padavihAra karanA par3e to cAra parvatithiyoM ko hI prasthAna karanA cAhie athavA na jAne kA bhI (kucha ne) pahale nirdeza kiyA hai // 70 // jIvoM se yukta bhUmi, saMstAraka bhI jIvoM se yukta ho, bhikSA durlabha ho, ina kAraNoM se cAturmAsa pUrNa na hone para bhI vihAra karanA cAhie // 71 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 rAyA sappe kuMthU agaNi gilANe ya thaMDilassa'sati / eehiM kAraNehiM apatte hoi niggamaNaM // 72 // (kSamA) vAsaM va na oramaI paMthA vA duggamA sacikkhillA / eehiM kAraNehiM (u) aikkaMte hoi niggamaNaM // 73 // ( udgAthA ) asive omoyarie (u) rAyA duTThe bhae va gelaNe / eehiM kAraNehiM aikaMte hoti niggamaNaM // 74 // (kSamA) ubhaovi addhajoyaNa saaddhakosaM ca taM havati khettaM / hoi sakosaM joyaNa, mottUNa kAraNajjAe // 75 // (gaurI) rAjA sarpaH kunthuragniH glAne ca sthaNDilasyAsati / ebhiH kAraNairaprApte bhavati nirgamanam // 72 // varSA vA noparamati panthAno vA durgamAH sakardamAH / etaiH kAraNairatikrAnte bhavati nirgamanam // 73 // azive'vamaudarye rAjadviSTe bhaye glAnatve vA / etaiH kAraNairatikrAnte bhavati nirgamanam // 74 // ubhayato'pi arddhayojanaM sArddhakrozaM ca tad bhavati kSetram / bhavati sakrozaM yojanaM, muktvA kAraNajAtam // 75 // 41 rAjA, sarpa, kunthu (trIndriya jIva - vizeSa), agni se bhaya, rugNa hone aura sthaNDila (uccAraprasravaNa ke yogya bhUmi) na rahane - ina kAraNoM se cAturmAsa pUrNa na hone para bhI vihAra karanA cAhie // 72 // athavA varSA na ruke, mArga durgama aura paGkayukta ho, ina kAraNoM se cAturmAsa vyatIta hone ke pazcAt vihAra karanA cAhie ||73 || amaGgala hone para, avamaudarya vrata dhAraNa karane para, rAjA ke duSTa (hone) para, bhaya ( upasthita hone) para tathA roga hone para ina kAraNoM se cAturmAsa vyatIta ho jAne ke kucha kAla bAda bhI vihAra hotA hai // 74 // cAroM tarapha DhAI kosa (kI nirdhArita sImA taka kSetra hotA hai, Agamana aura pratyAgamana ke saMyoga se) pA~ca kosa kSetra hotA hai / kAraNa hone para kSetra kI maryAdA se mukta hokara bhI gamana ho sakatA hai // 75 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 uDDamahe tiriyammi ya, sakosayaM savvato havati khettaM / iMdapayamAiesuM chaddisi iyaresu cau paMca // 76 // (chAyA) tiNi duve ekkA vA vAghAeNaM disA havai khettaM / ujjANAo pareNaM chiNNamaMDabaM akhettaM // 77 // (vidyA) dagaghaTTa tiNi satta va uDuvAsAsu Na haNaMti taM khettaM / caTThAti hati jaMghaddhe kovi u pareNaM // 78 // ( dhAtrI ) davvavaNA''hAre 9 vigaI 2 saMthAra 3 mattae 4 loe 5 / saccitte 6 acitte 7 (ya) vosiraNaM gahaNa - dharaNAiM // 79 // ( dehI) Urdhvamadhastiryak ca, sakrozakaM sarvato bhavati kSetram | indrapadAdikeSu SaDdikSu itareSu catasraH paJca // 76 // tistro dve ekA vA vyAghAtena dizA bhavati kSetram / udyAnAt pareNa chinnamaDambaM tvakSetram // 77 // dakaghaTTAni trINi sapta ca RtuvAsayoH na ghnanti tatkSetram / caturaSTau iti ghnanti jaGghArddhaM ko'pi tu pareNa // 78 // dravyasthApanA''hAre vikRtau saMstArakamAtrakaloceSu / sacitte acitte vyutsarjanagrahaNadhAraNAni // 79 // kalpaniryuktiH Upara-nIce aura tirache eka kosa taka cAroM ora kSetra hotA hai / ( parvata para Upara aura nIce bhI grAma hotA hai ataH parvata para madhya sthita grAma kI dRSTi se ) chaH dizAyeM hotI hai / anya sthitiyoM meM kSetra ke cAra, pA~ca, tIna, do athavA eka dizA vyAghAta se hotI hai / upavana Adi ke pare jina grAmoM aura nagaroM ke sabhI dizAoM meM grAma aura nagara nahIM hote haiM, ye chinnamaDaMbA akSetra hote haiM // 76 77 // jahA~ jase kI AdhI U~cAI taka jala ho, vahA~ RtukAla meM tIna bAra (AnA-jAnA 6 bAra aura varSAkAla meM 7 bAra ( AnA-jAnA 14 bAra) gamana se kSetra kA upaghAta nahIM hotA hai / (jabaki RtukAla meM) 4 bAra (AnA-jAnA 8 bAra aura varSAkAla meM) ATha bAra ( AnA-jAnA 16 bAra) gamana se kSetra kA upaghAta hotA hai / jahA~ jA~gha se Upara jala hai, vahA~ (RtukAla aura varSAkAla meM) eka bAra bhI gamana se koI kSetramaryAdA kA atikramaNa karatA hai // 78 // dravyasthApanA meM AhAra, vikRti, saMstAraka, mAtraka, loca, sacitta aura acitta kA parityAga, grahaNa, dhAraNa Adi Ate haiM ||79 || Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 43 puvvAhArosavaNa jogavivaDDI ya sattiuggahaNaM / saMcaiya asaMcaie davvavivaDDI pasatthA u // 80 // (dhAtrI) vigatiM vigatIbhIo vigaigayaM jo u bhuMjae bhikkhU / vigaI vigayasabhAvaM (u) vigatI vigatiM balA nei // 81 // (chAyA) pasatthavigaIgahaNaM garahiyavigatiggaho ya kajjammi / garahA lAbhapamANe paccaya pAvappaDIghAo // 82 // (cUrNA) kAraNao( kAraNe) uDugahite ujjhiUNa geNhaMti aNNaparisADI / dAuM gurussa tiNNi u sesA geNhaMti ekkekkaM // 83 // (dehI) pUrvAhArotsarjanaM yogavivRddhizca zaktito grahaNam / saJcitAsaJcite dravyavivRddhiH prazastA tu // 80 // vikRti vikRtibhItaH (vigatibhItaH) vikRtigataM yattu bhuGkte bhikSuH / vikRtiH vikRtasvabhAvA vikRtivikRtiM balAnnayati // 81 // prazastavikRtigrahaNaM garhitavikRtigrahazca kArye / gardA lAbhapramANe pratyayaH pApapratighAtaH // 82 // kAraNata RtugRhIte ujjhitvA gRhNanti anyAparizATIn / dattvA guroH trIn zeSAH gRhNanti ekaikam // 83 // pUrva arthAt RtukAla-zIta aura grISma kAla meM grahaNa kiye gaye AhAra kA yathAzakti sAmarthya bar3hAkara tyAga karanA cAhie, (vikRti) sthApanA-saJcayika aura asaJcayika do prakAra kI hai, prazasta kAraNoM se gRhIta dravya vivRddhikRta hai // 80 / / vividhagati (saMsAra) se bhayabhIta yA vigati arthAt kugati se bhayabhIta jo zramaNa vikRti (vikAra) janita vastu aura vikRti ko prApta bhojana-pAna Adi grahaNa karatA hai, use vikAra svabhAva vAlI vikRti balapUrvaka vikRti (asaMyama yA durgati) kI ora le jAtI hai / prazastavikRti grahaNa aura aprazasta vikRti grahaNa, kArya yA prayojana vaza karanA cAhie / aprazasta vikRti ke grahaNa kI mAtrA kA nizcaya (jitane pramANa meM bAla, vRddha yA glAna ke lie Avazyaka ho) usase karanA cAhie / kAraNa pUrNa hone para aprazasta pApa kI AlocanA karanI cAhie // 82 // kAraNavaza RtukAla (zIta evaM grISma kAla) meM grahaNa kiye gaye saMstAraka ko tyAgakara anya ko grahaNa karate haiM / dUsare sAdhuoM ko pradAna karane ke lie guru tIna dhAraNa karate haiM, jabaki zeSa eka-eka grahaNa karate haiM // 83 / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kalpaniyuktiH uccAra-pAsavaNa-khelamattae (u) tiNNi tiNNi geNhaMti / saMjaya-AesaTThA bhuMjejja'vasesa ujjhaMti // 84 // (dehI) dhuvaloo u jiNANaM NiccaM therANa vAsavAsAsu / asahU (tu) gilANassa va, NAtikkAmejja taM rayaNiM // 85 // (dehI) mottuM purANa-bhAviyasaDDhe saMvigga sesapaDiseho / mA niddao bhavissai bhoyaNamoe ya uDDAho // 86 // (dehI) iriesaNa-bhAsANaM maNa-vayasA-kAie ya duccarie / ahigaraNakasAyANaM saMvaccharie viosavaNaM // 87 // (chAyA) uccAraprasravaNazleSmamAtrakAni trINi trINi gRhNanti / saMyamAdezArthaM bhuJjIran avazeSamujjhanti // 84 // dhruvalocastu jinAnAM nityaM sthavirANAM varSAvAseSu / asahuglAnasya ca, nAtikrAmet tAM rajanIm // 85 // muktvA purANabhAvitazrAddhau saMvignaM zeSapratiSedhaH / mA nirdayo bhaviSyati bhojanamocayozca uDAhaH // 86 // IryaiSaNAbhASANAM manovacobhyAM kAyena ca duzcaritAnAm / adhikaraNakaSAyAnAM sAMvatsirake vyutsarjanam // 87 // pratyeka sAdhu malotsarga, mUtrotsarga aura zleSma ke nimitta tIna-tIna pAtra grahaNa karate haiM / sAdhu (AcArya kI) AjJA hone para (AhAra) grahaNa karate haiM, (ve) bace hue AhAra kA tyAga karate haiM // 84|| jinakalpI sAdhuoM ko niyamita loca karanA cAhie, sthavira-kalpiyoM ko cAturmAsa meM niyamita loca karanA cAhie / asamartha evaM glAna ke loca ke lie paryuSaNA kI antima rAtri kA atikramaNa nahIM karanA cAhie // 85 // purAne ziSya (jisako pUrva meM dIkSA dI jA cukI ho), zraddhAyukta anta:karaNavAle zrAvaka evaM mumukSu ko chor3akara anya ko cAturmAsa meM (dIkSA dene kA) niSedha hai / (varSAkAla meM dIkSA se) vaha nirdaya na ho jAe tathA bhojanatyAga se zramaNadharma ke prati duHkhAgni na dIpta ho // 86 // IryA, eSaNA, bhASA (AdAna-nikSepa, pariSThApanA ina pA~ca samitiyoM) kA mana, vacana aura zarIra se pAlana karanA cAhie / kutsita AcaraNa, pApakarma aura kaSAyoM ko saMvatsarI meM upazAnta karanA cAhie ||87|| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 kAmaM tu savvakAlaM paMcasu samitIsu hoi jaiyavvaM / vAsAsu ahIgAro bahupANA meiNI jeNaM // 88 // ( dehI) bhAsaNe saMpAima (saMpAti ) vaho duNNeo nehacheo ( chedu ) taiyAe / iriyacarimAsu dosu vi apehaapamajjaNe pANA // 89 // ( dhAtrI ) maNavayaNakAyagutto duccariyAI tu khippamAloe / ahigaraNammi durUyaga pajjoe ceva damae ya // 90 // ( cUrNA) egabaillA bhaMDI pAsaha tubbhe ya Dajjha khalahANe / haraNe jhAmaNa jattA, bhANagamalleNa ghosaNayA // 91 // (gaurI) kAmaM tu sarvakAlaM paJcasu samitiSu bhavati yatitavyam / varSAsu adhikAraH bahuprANA medinI yena // 88 // bhASaNe sampAtimavadho durjJeyaH snehachedastRtIye / IryArimayordvayorapi aprekSApramArjane prANAH // 89 // manovacanakAyaguptaH duzcaritAni tu kSipramAlocayet / adhikaraNe durUtakaH pradyotazcaiva dramakazca // 90 // ekabalIvardA gantrI pazyata, yUyamapi dahyamAnakhaladhAnyAn / haraNe dhyApanaM (dahanaM) bhANakamallena ghoSaNakA // 91 // 45 meM sabhI zramaNoM ko pA~ca samitiyoM kA sarvadA yatnapUrvaka AcaraNa karanA cAhie, pRthvI varSARtu bahuta prANoM kI sattA vAlI ho jAtI hai (isalie varSARtu meM zramaNa ko atyadhika yatnapUrvaka saMyamapAlana karanA cAhie ) // 88 // bhASaNa samiti se (yukta na hone para) ur3ane vAle durjJeya (jIvANuoM) kA vadha, tRtIya (eSaNA samiti se yukta na hone para) durjJeya apkAya jIvoM kA vadha, IryAsamiti aura antima do (AdAnanikSepa aura pariSThApanA samiti se yukta na hone para) binA dekhe, pramArjita kiye AcaraNa karane para jIvoM kA vadha hotA hai // 89 // jo kutsita AcaraNa hai unakI zIghra AlocanA mana, vacana aura kAya gupti se karanA cAhie, pApajanaka kriyA yA asaMyamita AcaraNa meM dviruktaka, rAjApradyota aura dramaka kA dRSTAnta ( diyA jAtA // 90 // (dviruktaka kA kathana) "dekho ! eka bailavAlI gAr3I !" (kumbhakAra kA pratyuttara) "tuma loga bhI jala rahe khalihAna (ko dekho ) / " (baila) harane para prayatna se ( khalihAna) jalA diyA, (grAmavAsiyoM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH appiNaha taM baillaM durUtagga( taggo) ! tassa kuMbhayArassa / mA bhe DahIhi gAmaM annANi vi satta vAsANi // 92 // (dehI) caMpA kumAranaMdI paMca'cchara theranayaNa duma'valae / viha pAsaNayA sAvaga iMgiNi uvavAya NaMdisare // 93 // (kAnti) bohaNa paDimA udayaNa pabhAva uppAya devadattAte / ( devajattAte) maraNuvavAe tAvasa NayaNaM taha bhIsaNA samaNA // 94 // (kAnti) gaMdhAragirI devaya paDimA guliyA gilANa paDiyaraNaM / pajjoyaharaNa pukkhara raNa gahaNA me'jja osavaNA // 15 // (mahAmAyA) arpayata taM balIva, durUttaka ! tasmai kumbhakArAya / mA bhoH ! daha grAmam, anyAnyapi saptavarSANi // 92 // campA kumAranandI, paJcApsaraHsthaviranayanadrumavalayAH / vihagadarzanake zrAvakaH, iGginI upapAta: nandIzvare // 13 // bodhanaM pratimA udayanaH prabhAvaH utpAto devadattAyaH / maraNopapAtau tApasa: nayanaM tathA bhISaNAH zramaNAH // 14 // gandhAragiriH daivataM pratimA gulikA glAnapraticaraNam / pradyotaharaNaM puSkararaNagahaNAni me'dya utsavaH // 15 // ne) udghoSaka se ghoSaNA karavAyI, "he dviruktaka ! usa kumbhakAra ko baila de do|" ("he kumbhakAra !) sAta varSa taka hamAre grAma (ke khalihAna) ko jalAne ke bAda punaH mata jalAnA !" // 91-92 / / campA (nagarI meM svarNakAra) kumAranandI, paJcazailadvIpa para sthavira dvArA le jAnA, vaTavRkSa para baserA, bhAraNDa pakSI ke pairoM se svayaM ko bA~dhakara paJcazaila pahu~canA, zrAvaka nAgila (dvArA manA karanA), iGginImaraNa (dvArA zarIra-tyAga) (paJcazaila para vidyunmAlI yakSa rUpa meM) utpanna, (paTaha gale meM bA~dhakara bajAtA huA) nandIzvara gamana, (zrAvaka nAgila dvArA) bodha pAkara mahAvIra pratimA nirmita karAkara upAsanA, rAjA udAyana (ke pAsa devAdhideva kI pratimA karAne kA nivedana) rAnI prabhAvatI ke prahAra se dAsI devadattA kA vadha, (prAyazcittavaza) maraNa ke pazcAt devaloka meM utpanna, tapasvI veza meM (rAjA udAyana ko udbodhana), alaukika phala ke bahAne (jinavara sAdhuoM ke pAsa le jAnA), jaina zramaNa dvArA udbodhana, gAndhAra (janapada se mumukSu zrAvaka kA vaitADhyagiri (gamana evaM upavAsa), devatA dvArA (santuSTa ho) svarNa pratimA aura gulikAyeM denA, (mahAvIra pratimA kI vandanA hetu AnA), glAna-asvastha ho jAne para (dAsI dvArA) paricaryA (se prasanna zrAvaka dvArA pradatta guTikA se dAsI kA rUpavatI bananA va rAjA pradyota kI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 47 dAso dAsIvatito chattaTThiya jo ghare ya vatthavvo / ANaM kovemANo haMtavvo baMdhiyavvo ya // 96 // (buddhi) khaddhA''dANiyagehe pAyasa daTThaNa ceDarUvAI / piyarobhAsaNa khIre jAiya laddhe ya teNA u // 97 // (kSamA) pAyasaharaNaM chettA paccAgaya damaga asiyae sIsaM / bhAuya seNAvati khisaNA (khisaNAhi) saraNAgato jattha // 18 // (cUrNA) vAodaeNa rAI NAsai kAleNa sigaya puDhavINaM / NAsai udagassa satI, pavvayarAtI u jA selo // 99 // (dhAtrI) dAso dAsIpatikaH chatrasthitako yaH gRhe ca vAstavyaH / AjJA kopamAnaH hantavyaH bandhitavyazca // 16 // RddhayAdAnikasya gRhe, pAyasaM dRSTvA ceTarUpANi / pitravabhASaNaM kSIraM yAcitaH rAddhe ca stenAstu // 17 // pAyasaharaNaM kSetrAt pratyAgatadramako'sinA zIrSam / bhrAtA senApatiH khisanA ca zaraNAgato yatra // 98 // vAtodakAbhyAM rAjinazyati kAlena sikatApRthvInAm / nazyati udake sati, parvatarAjistu yAvat zailaH // 19 // kAmanA), pradyota dvArA (pratimA sahita dAsI) haraNa, (udAyana aura pradyota ke madhya) bhayaGkara yuddha, (parAjita pradyota ko bandI banAnA, paryaSaNA ke dina bandI rAjA pradyota dvArA kahanA) Aja merA upavAsa hai, (bandI banAte samaya usake mastaka para aGkita) dAsIpati (ke sthAna para suvarNapaTTa bA~dha dene se) paTTabaddha rAjA ho gayA, jisa prakAra ghara para upasthita ko kSamA kara detA hai, usI prakAra krodhita hokara hanana aura bandhana nahIM karanA cAhie // 93-96 / / samRddha vyakti ke ghara meM kSIrAnna dekhakara naukara rUpa dramaka ke putra dvArA, pitA se kSIrAnna khAne ke lie kahanA, mA~gane para usa (pitA ke dvArA) prApta kiyA gayA / coroM dvArA kSIrAnna haraNa, (tRNapula Adi kATakara) vApasa lauTA huA dramaka (coroM ke senApati kA) sira kATa letA hai / (senApati kA) bhAI senApati niyukta kiyA gayA, (senApati kI mRtyu kA pratizodha na lene para AtmIya janoM kA) kupita honA, (senApati dvArA dramaka ko bA~dhanA, usase pUchane para ki use kisa prakAra mArA jAya dramaka kahatA hai) jisa prakAra zaraNAgata ko (mArA jAtA hai) // 97-98 // ___ bAlU meM (khIMcI gaI) lakIra havA aura jala se naSTa ho jAtI hai, pRthvI meM (zarad Rtu meM) par3I huI darAra varSA hone para naSTa ho jAtI hai, parantu parvata meM par3I huI darAra zaila (kI sthiti) paryanta banI rahatI hai // 19 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 udaya saricchA pakkheNa veti caumAsieNa sigayasamA / variseNa puDhavirAI AmaraNa gatI u paDilomA // 100 // ( mahAmAyA ) selaTThi thaMbha dArUya layA ya vaMsI ya miMDhagomuttaM / avalehaNIyA kimirAga kaddama kusuMbhaya haliddA // 101 // ( dhAtrI ) ( avalehaNi kimikaddama kusuMbha rAge haliddA ya ) emeva thaMbhakeyaNa, vatthesu parUvaNA gaIo ya / marUya'ccaMkAriya paMDurajja maMgU ya AharaNA // 102 // (gaurI) udakasadRkSAH pakSeNApaiti cAturmAsikena sikatAsamAH / varSeNa pRthivIrAji: AmaraNaM gatayastu pratilomA // 100 // zailA'sthistambhadArukalatAzca vaMzazca meNDhaH gomUtram // 101 // (avalekhanI-kRtikardama-kusumbharAgazca haridrA ca / ) evameva stambhaketana vastreSu prarUpaNA gatayazca / marut atyahaGkAritA pANDurAryA maGgazca AharaNAH // 102 // kalpaniryuktiH jo krodha jala meM khIMcI rekhA sadRza eka pakSa meM naSTa ho jAtA hai, bAlU (reta meM) meM (khIMcI rekhA) sadRza cAra mAsa meM upazAnta ho jAtA hai, pRthvI meM par3I darAra ke samAna eka varSa meM samApta ho jAtA hai / (jisa prakAra parvata meM par3I rekhA kabhI nahIM miTatI usI prakAra jIvana paryanta yaha krodha nahIM) zAnta hotA hai | gati kI dRSTi se inakA saGgaNana pratiloma arthAt viparyaya krama se honA cAhie / (kaSAya prathama - gaticaturtha, saMjvalana kaSAyI - devagati, pratyAkhyAnakaSAyI - manuSya gati, apratyAkhyAnakaSAyI tiryaJcagati aura anantAnubandhI kaSAyI - narakagati ko prApta hotA hai ) ||100|| mAna parvatastambha, asthistambha, kASThastambha aura latA samAna hotA hai / mAyA kaSAya jaise bA~sa kI jar3a (jisakA Ter3hApana dUra honA atiduSkara), bher3e kI sIMga - duSkara, gomUtra - sarala aura bA~sa kA chilakA atisarala hai / lobhakaSAya jaise kRmirAga sadRza lobha ( dUra honA asambhava ), karddamarAga sadRza lobha (dUra honA duSkara), puSparAga sadRza lobha ( dUra honA sarala ) jaise haldI kA raGga dUra honA (ati sarala ) // 101 // isI prakAra stambha, vakratA aura vastroM meM gatiyoM kI prarUpaNA kI gaI hai aura kaSAyoM ke nirUpaNa meM marut, atyahaGkAriNI bhaTTA, pANDurAryA aura maGgu kA dRSTAnta diyA gayA hai // 102 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 avahaMta goNa marUe cauNha vappANa ukkaro uvariM / choDhuM maesuMvaTThA'tikove Na demo pacchittaM // 103 // (dehI) vaNidhUyA'ccaMkAriya bhaTTA aTThasuyamaggao jAyA / varagapaDiseha sacive, aNuyattIhi payANaM ca // 104 // (dhAtrI) NivaciMta vigAlapaDicchaNA ya dAraM na demi nivakahaNA / khisA Nisi niggamaNaM corA seNAvaI gahaNaM // 105 // (cUrNA) necchar3a jalUgavejjagagahaNaM tammi ya aNicchamANammi / gAhAvar3a jalugA dhaNa bhAuga kahaNa moyaNayA // 106 // (kAnti) avadhIt gAM marut catuSkavaprANAM utkara upari / kSiptvA mRte upasthito'tikope na dadmaH prAyazcittam // 103 // vaNigduhitA'tyahaGkAritA bhaTTA aSTasutAgrataH jAtA / varakapratiSedhaH sacivaH anuvRttibhiH pradAnaM ca // 104 // nRpacintA vikAlapratIkSaNaM ca dvAraM na dadAmi nRpakathanAt / khisA (nindA) nizi nirgamanaM caurA: senApatiH grahaNam // 105 // necchati jalaukA vaidyakagrahaNaM tasmin ca anIcchantI tu / grAhayati jalaukA dhana( jana )bhrAtakakathanamocanake // 106 // marut ne baila kA vadha kiyA, cAra khetoM kI miTTI ke Dhera se mArane para vaha mara gayA, usake mara jAne para bhI vaha atyadhika krodha meM sthita rahA, (prAyazcitta mA~gane para) prAyazcitta nahIM degeM-(aisA kahA gayA) // 103 // ATha putroM ke pazcAt utpanna huI atyahaGkAriNI vaNikputrI bhaTTA ke varoM ko (uddaNDatA karane para bhI bhartsanA na karane vAle ko dene kI icchA vAle pitA dvArA) asvIkAra kara diyA gayA / amAtya dvArA (zarta) svIkAra karane para bhaTTA pradatta, rAjyakArya ke kAraNa (amAtya kA) kusamaya ghara lauTanA, bhaTTA dvArA pratIkSA, (bhaTTA ke dvAra kholane se manA karane para samaya se AnA), rAjAjJA se amAtya ke lauTane meM vilamba, (dvAra na kholane para saciva dvArA bhartsanA), ruSTa bhaTTA kA rAtri meM hI ghara se nikala jAnA, coroM dvArA cora senApati (ke pAsa le jAnA), senApati dvArA patnI banAne kI icchA, bhaTTA kA na cAhanA, senApati dvArA jalUka vaidya ko vikraya, usako bhI na cAhanA, (jalUka vaidya jalUkoM ko) pakar3avAtA thA / dhana dekara bhaTTA ke bhAI dvArA use mukta kiyA gayA / usake ghara meM saiMkar3oM prakAra ke bhaiSaja tela the, sAdhu dvArA mA~ge jAne para (dAsI ko Adeza), dAsI dvArA tIna bAra pAtra tor3a dene Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sayaguNasahassapAgaM, vaNabhesajjaM vatIsu jAyaNatA / tikkhutta dAsIbhiMdaNa Na ya kovo sayaM padANaM ca // 107 // ( cUrNA) pAsatthi paMDurajjA pariNNa gurumUla NAya abhiogA / pucchati paDikkamaNe, puvvabbhAsA cautthammi // 108 // (gaurI) apaDikkama sohamme abhiogA devi sakkaosaraNaM / hatthiNi vAyaNisaggo gotamapucchA ya vAgaraNaM // 109 // ( dhAtrI ) mahUrA maMgU Agama bahusuya veragga saDDhapUyA ya / sAtAdilobha Nitie, maraNe jIhA ya NiddhamaNe // 110 // ( dhAtrI) zataguNasahastrapAkaM vraNabhaiSajyaM yateryAcanA / triH kRtvaH dAsIbhedanaM na ca kopaH svayaM pradAnaM ca // 107 // pArzvasthA pANDurAryA parijJA gurumUlaM jJAtAbhiyogA / pRcchatri pratikramaNe pUrvAbhyAsAccaturthe // 108 // apratikramya saudharme abhiyogA devI zakrAvasaraNam / hastinI vAtanisargo gautamapRcchA ca vyAkaraNam // 109 // mathurAyAM maGguH AgamabahuzrutaH vairAgyaM zrAddhapUjA ca / sAtAdilobhaH nityaH, maraNe jihvayA nirdhamanam // 110 // kalpaniryuktiH para bhI usakA kupita na honA, balki svayaM pradAna karanA // 104 - 107 / / zithilAcAriNI pANDurAryA (sadA zvetavastradhAriNI hone se pradatta nAma) ko usake mA~gane para guru dvArA bhakta pratyAkhyAna diyA gayA / ( vidyAmantra ke bala se pANDurAryA ke AhvAna karane se logoM ke Ane para) guru dvArA pratikramaNa ke samaya tIna bAra kAraNa pUchane para AhvAna kI bAta svIkAra karatI hai, parantu cauthI bAra pUchane para kahatI hai ki pahale ke abhyAsa ke kAraNa Ate haiM / pratikramaNa na karane ke kAraNa samaya Ane para pANDurAryA saudharmakalpa meM airAvata kI agramahiSI huI / samavasaraNa meM bhagavAn ke Age sthita hokara usake ucca svara karane para, gautama dvArA pUchane para ( bhagavAn mahAvIra dvArA isa kathA kA) vyAkhyAna kiyA jAtA hai // 108 - 109 // se AryamaGgu (vihAra karate hue) mathurA gaye, Agama bahuzruta evaM vairAgyayukta hone se loga zraddhA pUjA karate the, sAtAdi lobha ke kAraNa (ve vihAra nahIM karate the), niyamata: (zeSa sAdhu vihAra kiye), zramaNAcAra kI virAdhanA ke kAraNa ve marakara (vyantara hue, sAdhuoM ke usa pradeza se nirgamana karane para yakSa pratimA meM praviSTa hokara) jihvAdi nikAlakara (apane yakSa hone kA vRttAnta batAkara lobha kaSAya na karane kA upadeza dete the) // 110 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 abbhuvagata gatavere NAuM gihiNo vi mA hu ahigaraNaM / kujjA hu kasAe vA avigaDitaphalaM ca siM souM // 111 // (chAyA) pacchitte bahupANo kAlo balito ciraM tu ThAyavvaM / sajjhAya-saMjamatave dhaNiyaM appA Niotavvo // 112 // (kSamA) purimacarimANa kappo maMgalaM (tu maMgalaM) vaddhamANatitthaMmi / iha parikahiyA jiNa-gaNaharAitherAvalicarittaM // 113 // (chAyA) sutte jahA nibaddhaM vagghAriya bhatta-pANa aggahaNe / NANaTThi tavassI aNahiyAsi vagdhArie gahaNaM // 114 // (gaurI) abhyupagatagatavairAn, jJAtvA gRhiNo'pi mA khalu adhikaraNam / kuryAt khalu kaSAye vA avigaNitaphalaM caiSAM zrutvA // 111 // prAyazcittaM bahuprANaH kAlaH balitaH ciraM tu (na) sthAtavyam / svAdhyAyasaMyamatapaHsu atyartham AtmA niyoktavyaH // 112 // pUrvacaramayoH kalpaH mAGgalyaM vardhamAnatIrthe / iha parikathitA jinagaNadharAdisthavirAvalicaritram // 113 // sUtre yathAnibaddhaM pralambitabhaktapAnAgrahaNe / jJAnArthI tapasvI anadhyAsI pralambite grahaNam // 114 // kaSAya-doSoM ko jAnakara, vaira tyAgakara, gRhasthoM ke prati bhI adhikaraNa nahIM karanA cAhie athavA kaSAyoM ke pariNAma kA vicAra kiye binA kaSAya bhI nahIM karanA cAhie // 111 // (RtubaddhakAla ke ATha mahIne meM prAyazcitta na kara pAne ke kAraNa saJcita) prAyazcitta ke lie, varSARtu meM pRthvI ke bahuprANoM vAlI hone ke kAraNa tathA prAyazcitta grahaNa karane kI dRSTi se anukUla kAla hone ke kAraNa, (eka sthAna para) dIrghakAla taka vAsa karanA cAhie / AtmA ko saddhyAna, saMyama aura tapa meM bhalIbhA~ti yojita karanA cAhie // 112 / / prathama aura antima tIrthaGkara ke samaya meM kalpa arthAt varSAvAsa avazya hotA hai, (madhya ke tIrthaMkaroM ke samaya varSAvAsa vikalpa se hotA hai), kalyANa ke lie vardhamAna tIrtha meM jinoM kA caritra aura gaNadharoM kI sthavirAvalI varNita hai // 113 / / jisa prakAra kalpasUtra meM anavarata varSA hone para bhakta-pAna kA agrahaNa varNita hai, jJAnArthI, tapasvI aura (bhUkha sahana karane meM) asamartha ko (anavarata varSA meM) bhikSA grahaNa kA kathana hai // 114|| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH saMjamakhettacuyANaM NANaTThi-tavassi-aNahiyAsANaM / Asajja bhikkhakAlaM, uttarakaraNeNa jatiyavvaM // 115 // (dhAtrI) uNNiyavAsAkappo lAuyapAyaM ca labbhae jattha / sajjhAesaNasohI varisati kAle ya taM khittaM // 116 // (kSamA) puvvAhIyaM nAsai, navaM ca chAto apaccalo ghettuM / khamagassa ya pAraNae varisati asaha va bAlAI // 117 // (dhAtrI) vAle sutte suI kuDasIsaga chattae apacchimae / NANaTThi tavassI aNahiyAsi aha uttaraviseso // 118 // (dhAtrI) saMyamakSetracyutAnAM jJAnArthi-tapasvi-anadhyAsikAnAm / AsAdya bhikSAkAlaM uttarakaraNena yatitavyam // 115 // auNikaM varSAkalpaM alAbUpAtraM ca labhyate yatra / svAdhyAyaiSaNAzuddhiH varSati kAle ca tat kSetram // 116 // pUrvAdhItaM nazyati, navaM ca bubhukSitaH apratyalaH grahItum / kSapakasya ca pAraNakaM varSati asahazca bAlAdiH // 117 // vAlaH sautraM sUciH kuTazIrSakachatrako'pazcimakaH / jJAnArthI tapasvI anadhyAsI atha uttaravizeSaH // 118 // saMyama kSetra kA tyAga kiye hue, jJAnArthI, tapasvI aura (bhUkha ko) sahana na kara sakane vAle sAdhu ko (nirantara varSA hote rahane para) bhikSAkAla Ane para hAtha se r3hakakara bhikSA mA~ganI cAhie // 115|| jahA~ UnI vastra, tumbIpAtra Adi prApta hotA hai, svAdhyAya evaM bhikSA hotI hai aura samaya para varSA hotI hai, vaha kSetra hotA hai // 116 / / kSudhA ko sahana na kara sakane vAle kA pUrva meM adhyayana kiyA naSTa ho jAtA hai, vaha naye viSaya ko grahaNa karane meM bhI asamartha ho jAtA hai / tapasvI vrata ke uparAnta pAraNA karane vAlA tapasvI bAlAdi varSA hone para bhUkha ko sahane meM asamartha hai // 117 / / (yadi Una nirmita vastra hai to usase sira r3hakakara bhramaNa karate haiM / nahIM to) keza nirmita, sUtra nirmita, tAr3apatra, bA~sa kI banI huI siratrANa aura antataH chatra se (sira r3hakakara) bhramaNa karate haiN| jJAnArthI, tapasvI aura bhUkha na sahana karane vAle ke lie pradhAna aura vizeSa rUpa se uttarakaraNa kahA gayA hai // 118 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 kalpaniyuktiH- pAThAntarasahita mUlapAThaH1 53. pajjosamaNAe' akkharAiM, hoti u imAi goNNAI / pariyAyavavatthavaNA, pajjosamaNA ya pAgaiyA // parivasaNA pajjusaNA, pajjosamaNA ya vAsavAso ya / paDhamasamosaraNaM ti ya, ThavaNA jeTThoggahegaTThA // ThavaNAe nikkhevo chakko davvaM ca davvanikkheve / 'khettaM tu'3 jammi khette, kAle kAlo jahiM jo u // odaiyAdIyANaM', bhAvANaM jA jahiM bhave ThavaNA / bhAveNa jeNa ya puNo, Thavijjae" bhAvaThavaNA tu // sAmitte karaNammi ya ahigaraNe ceva hoMti chabbheyA / egatta-puhattehiM,' davve khetta'ddha10 bhAve ya // kAlo samayAdIo, pagayaM samayammi11 taM parUvessaM / nikkhamaNe ya pavese, pAusa-sarae ya vocchAmi // uNAtirittamAse, aTTha vihariUNa gimha-hemaMte / 58. 59. 1. 0savaNAe (bI, nibhA 3138) sarvatra / 2. 0savaNA (nibhA, 3139) / 3. khetammi (lA) / 4. nibhA 3140 / 5. udaiyAI (a), udaiyANaM (ba) / 6. jo (nibhA) / 7. 0vejjate (nibhA, Thavijjai (ba) / 8. nibhA 3141 / 9. puhuttehiM (a) / 10. khette ya (nibhA 3142) / 11. kAlammi (nibhA 3143) / 1. saMdarbha-niyuktipaJcaka / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 63. egAhaM paMcAhaM, mAsaM ca jahAsamAhIe' // 60. kAUNa mAsakappaM, tattheva uvAgayANa UNA te / cikkhalla vAsa roheNa, 'vAvi teNa' "TThiyA UNA // vAsAkhettAlaMbhe, addhANAdIsu 'pattamahigA tu5 / sAdhagavAghAteNa va, apaDikkamittu jai vayaMti // paDimApaDivannANaM, egAha paMca hota'hAlaMde10 / jiNa-suddhANaM mAso, nikkAraNato ya therANaM // UNAtirittamAsA, evaM therANa aTTa1 nAyavvA / 'itare aTTha vihariuM,'12 NiyamA cattAri acchaMti13 // 64. AsADhapuNNimAe, vAsAvAsammi14 hoti ThAtavvaM5 / maggasirabahuladasamIo, jAva ekkammi khettammi // 64 / 1. vijjo osaha nivayAhivaI pAsaMDa bhikkha sajjhAe / cikkhalla16 pANathaMDilla, vasahI gorasajaNAulo17 // 'bAhiM ThitA'18 vasabhehiM, khettaM gAhettu vAsapAoggaM / kappaM kahettu ThavaNA, sAvaNa suddhassa9 paMcAhe // 66. etthaM tu aNabhiggahiyaM, vIsatirAI savIsatI mAsaM / ; boi 1. nibhA 3144 / 16. cikkhilla (ba) / 2. u (nibhA 3145) / 17. prastuta gAthA cUrNi meM vyAkhyAta nahIM hai| kintu 3. cikkhilla (ba) / Adarzo meM prApta hai / nizItha bhASya meM 4. vAvi tIe (nibhA), dovi teNaM bI) / dazAzrutaskandha ke pajjosavaNAkappa kI sabhI 5. mahigAto (cuu)| niyukti-gAthAe~ uddhRta hai| cAlU krama meM yaha 6. sAvaga0 (b)| gAthA nizItha meM bhI nahIM milatI hai, tathA 7. appaDikamma taM (nibhA 3146) / viSayAnusAra prAsaMgika bhI nahIM hai isalie hamane 8. paDivannagANaM (a) / ise niyuktigAthA ke krama meM nahIM jor3A hai| egAho (nibhA 3147) / AdarzoM meM pUrvArdha cikkhalla....hai tathA uttarArdha 10. hutihAlaMde (b)| vijjo... hai / kintu chaMda kI dRSTi se 11. huMti (b)| kramavyatyaya honA cAhie / (A. zrI 12. itaresu aTTha riyituM (ba) / mANikyazekhara sU0 ke avacUNi meM isakI 13. nibhA 3148 / vyAkhyA kI hai| 14. 0vAsaM tu (mu), 0vAsAsu (nibhA 3149) / 18. bAhiTThitA (nibhA), vasahiTThiyA (bii)| 15. atigamaNaM (bRbhA 4280) / 19. sAvaNabahulassa (nibhA 3150, babhA 4281) / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 69. 73. teNa paramabhiggahiyaM,4 gihiNAtaM kattio jAva // asivAdikAraNehiM, ahavA' vAsaM na suTu AraddhaM / ahivaDDhiyammi vIsA, iyaresu savIsatI mAso // ettha tu paNagaM paNagaM, kAraNiyaM jA savIsatI mAso / suddhadasamITThiyANa va, AsADhIpuNNimosaraNaM // 'iya sattarI" jahaNNA, asIti nautI dasuttarasayaM ca / jai vAsati maggasire, dasa rAyA10 tinni ukkosA1 // 70. kAUNa mAsakappaM, tattheva 'ThiyANa'tIe maggasire'12 / sAlaMbaNANa chammAsito tu jeToggaho hoti13 // jadi14 atthi padavihAro, 'caupADivayammi hoi gaMtavvaM15 / ahavA vi 'aNitassA, ArovaNa'16 puvvaniddiTThA // kAiyabhUmI saMthArae ya saMsatta17 dullahe bhikkhe / etehiM kAraNehiM, appatte hoti niggamaNaM18 // rAyA 'sappe kuMthU',19 agaNi-gilANe ya thaMDilassa'satI / etehiM kAraNehiM, appatte hoti niggamaNaM // dAraM // 74. vAsaM' va 'na uvaramatI',2 paMthA vA duggamA sacikkhillA / 1. ya (ba, bRbhA 4282) / ___ koI ullekha nahIM kiyA hai| rAyaM (mu, bRbhaa)| paNNAsA pADijjati, cauNha mAsANa mjjho| 3. savIsatiM (nibhA 3151), savIsagaM (bRbhaa)| tato u sattarI hoi, jahaNNo vAsuvaggaho // gahIyaM (b)| 12. ThiyANa tItamagga0 (nibhA 3156), ThiyANa ahava na (nibhA 3152), bRbhA 4283) / jAva magga0 (lA) / 0dasamiTThiyANa (ba, mu) / 13. bhaNito (nibhA), bRbhA 4286 / 7. 0mosavaNA (nibhA 3153), bRbhA 4284) / 14. aha (bRbhA 4287) / 8. Iya sattari (b)| caupaDivayammi hoi NiggamaNaM (nibhA 3157, migga0 (mu)| bRbhA) / 10. rAyaM (bI, lA) / 16. aNitassa ArovaNA (nibhA), yaha gAthA lA 11. nibhA 3154, bRbhA 4285 / nizItha bhASya aura bI prati meM anupalabdha hai / meM paryuSaNAkalpa kI sabhI niyuktigAthAe~ 17. saMsattaM (nibhA 3159) / uddhRta haiN| gAthA 69 ke bAda nibhA (3155) meM nimna gAthA milatI hai / yaha gAthA 18. nizItha bhASya meM 72 aura 73 kI gAthA meM kramavyatyaya hai| dazAzrutaskandha kI pratiyoM meM upalabdha nahIM hai| cUrNikAra ne bhI isakA gAthA ke rUpa meM 19. kuMthU sappe (nibhA 3158) / 3 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 75. 78. etehiM kAraNehiM, aikkaMte hoti niggamaNaM3 // __ asive omoyarie, rAyAduDhe bhae va gelaNNe / etehiM kAraNehiM, aikte hoya'niggamaNaM // 76. ubhao vi addhajoyaNa, saaddhakosaM ca taM havati khettaM / hoti sakosaM joyaNa, mottUNaM kAraNajjAe // 77. uDDamahe tiriyammi ya, 'sakosayaM savvato havati8 khettaM / iMdapadamAiesuM, chiddisi sesesudeg cau paMca11 // tiNNi duve egA vA, vAghAteNaM disA havati khettaM12 / ujjANAu pareNaM, chiNNamaDaMbaM tu akkhettaM // dagaghaTTa tiNNi satta va, uDuvAsAsu Na haNaMti taM khettaM / cauraTThAti haNaMti, 'jaMghaddhekko vi tu pareNaM13 // davvaTThavaNAhAre vigatI-saMthAra-mattae loe / saccitte accitte, vosiraNaM gahaNa-dharaNAdI // puvvAhArosavaNaM,14 jogavivaDDI ya sattiuggahaNaM15 / 'saMcaiya asaMcaie',16 davvavivaDDI pasatthAo17 // 82. vigatiM vigatIbhIto, vigatigayaM jo u bhuMjate18 bhikkhU / vigatI vigayasabhAvaM19 vigatI vigatiM balA nei // 82 / 1. pasatthavigatiggahaNaM, tattha vi ya asaMcaiya u jA uttA / 1. vAsA (bI) / 9. 0esU (nibhaa)| 2. na oramatI (mu), No ramaI (lA) / 10. iyaresu (a) / 3. nibhA 3160 / 11. khette (nibhA 3164) / 4. rAyaduDhe (a, nibhA 3161) / 12. te (nibhA 3165) / 5. hoi niggamaNaM (mu), kucha pratiyoM meM isa 13. nibhA 3166 / gAthA ke pazcAt 'kAUNa mAsakappaM' (gA. 14. 0samaNaM (lA) / 71) vAlI gAthA hai| 15. sattiogahaNaM (nibhA 3167) / 6. duhao (va) / 16. 0iyamasaMca0 (nibhA) / 7. addha0 (nibhA 3162) / 17. pasatthA u (mu) / sakkosaM havaMti savvato (nibhA 3163), 18. giNhae (a, ba, bI, sA) / sakosaM hoi savvao (lA) / 19. vigatisahAvA (nibhA 3168) / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 saMcaiya Na geNhaMtI, gilANamAdINa kajjaTThA // pasatthavigatiggahaNaM,2 garahitavigatiggaho yaH kajjammi / garahA lAbhapamANe, paccayapAvappaDIghAto // kAraNao uDugahite, ujjhiUNa gehaMti aNNaparisADI5 / dAuM gurussa tiNNi u, sesA geNhaMti ekkekkaM // uccAra-pAsavaNa-khelamattae tiNNi tiNNi geNhaMti / saMjaya AesaTThA 'bhuMjejja'vasesa ujjhaMti // dhuvaloo u jiNANaM, niccaM therANa vAsavAsAsu / asahU gilANayassa va, 'nAtikkAmejja taM rayaNi // mottuM purANa-bhAvitasaDDe, saMvigga sesapaDiseho10 / 'mA hohiti niddhammo',11 bhoyaNamoe ya uDDAho // dAraM // DagalacchAre leve, chaDDaNa gahaNe taheva dharaNe ya / / puMchaNa-gilANa mattaga, bhAyaNabhaMgAdihetU se12 // iriesaNa-bhAsANaM, maNa-vayasA-kAie13 ya duccarite / ahikaraNa-kasAyANaM, saMvaccharie viosavaNaM // kAmaM tu savvakAlaM, paMcasu samitIsu hoti jatiyavvaM / 'vAsAsu ahIgAro',14 bahupANA mediNI jeNaM15 // 91. bhAsaNe' saMpAtivaho, duNNeo nehachee tatiyAe / 82 / 1 kI gAthA nibhA 3169 meM hI milatI hai| 8. 0vAsA u (bI) / AyAradazA kI hastapratiyoM meM yaha gAthA aprApta 9. taM rayaNi tU Na'tikkAme (nibhA) / hai| cUrNi meM bhI isa gAthA kI vyAkhyA nahIM milatI nAtikamejjA taM0 (bii)| hai| isa gAthA ke sambandha meM do bAteM sambhava hai| 10. saccitta se0 (lA nibhA 3174) / prathamA to svayaM nizItha bhASyakara ne spaSTatA ke 11. mA niddao bhavissai (mu. a) / lie yahagAthA likha dI ho| dUsarA yaha bhI sambhava 12. prastuta gAthA AyAradazA kI cUNi kI mudrita hai ki AyAradazA niyukti ke lipikAroM dvArA pustaka meM tathA kucha Adarzo meM nahIM milatI yaha gAthA chUTa gaI ho| puSTa pramANa ke abhAva meM hai| kintu cUNi meM isakI vyAkhyA milatI ise niyukti gAthA ke krama meM nahIM rakhA hai| hai| isake atirikta nizItha bhASya (3175) vigatIe gahaNammi vi (nibhA 3170) / meM bhI isa krama meM yaha gAthA upalabdha hai| 3. va (nibhA, b)| hamane ise niyukti gAthA ke krama meM 4. kAraNe (nibhA 3171) / sammilita kiyA hai| 5. sADiM (nibhA), paripADI (bI) / 13. kAyae (nibhA 3176) / 6. saMjama (lA, nibhA 3172) / 14. vAsAvAsaM ahigAro (ba) / 7. ya (a, nibhA 3173) / 15. nibhA 3177 / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 1. 2. 3. 8. 92. 8. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. bhAsaNa (a) / saMpAima aho (mu) / 0chedu (nibhA 3178), nehaccheo (ba) / apamajja pANANaM (bI) / 5. ca (bI, a), va (a, nibhA) / 7. 6. NiccamAloe (ba, nibhA 3179) / ahikaraNe tu durUvaga (nibhA) garaNe ya0 (a, bI) / egabatillaM bhaMDi (nibhA 3180), 0llA gaDDI iriyacarimAsu dosu vi, apeha 'apamajjaNe pANA // maNa-vayaNa- kAyagutto, duccariyAiM tu' khippamAloe / 'ahikaraNammi duruyaga', 7 pajjoe ceva dama ya // egabaillA bhaMDI' pAsaha tubbhe vi 'Dajjha khalahANe' 'haraNe jhAmaNajattA, bhANagamalleNa ghosaNayA 10 // appiNaha taM baillaM, durUtagA ! 11 tassa ! kuMbhakArassa / mA bhe DahIhi 2 dhaNaM, 13 annANi vi sattavAsANi 14 // caMpA 'kumAra naMdI', 15 paMca'cchara thera nayaNa dumavalae / viha16 'pAsa NayaNa '17 sAvaga, iMgiNi uvavAya NaMdisare18 // bohaNa paDimoddAyaNa, 19 pabhAvauppAya devadattadde0 / maraNuvavAte tAvasa, nayaNaM ' taha bhIsaNA' 21 samaNA // gaMdhAragirI devaya, paDimA guliyA gilANa - paDiyaraNaM 22 / pajjoyaharaNa pukkhara, 23 ' raNagahaNe me'jja osavaNA dAso dAsIvatio, chattaTTo 25 jo ghare ya vatthavvo 26 / ANaM kovemANe, haMtavvo baMdhiyavvo ya // 24 11 khaddhA''dANiya gehe, pAyasa 'daTTu damaceDarUvAI " / 4 (a) / 9. Dajjhatakha0 (nibhA), sattakha0 (bI) / 10. haraNejjhAmaNa bhANaga, ghosaNatA mallajuddhesu (bI, nibhA) / 11. durUvagA (nibhA 3181), duruvataga (bI) / 12. Daihiti (nibhA) / 13. 14. 15. 16. vihi (lA) / 19 gAmaM (a, mu) / 0 varisANi (nibhA) / I aNaMgaseNo ( nibhA 3182) / kalpaniryuktiH 17. pAsaNayA (mu) / 18. 19. 20. 21. tahA bheyaNaM (lA, bI) / 22. vyareNaM (a) / 23. dokkhara ( a, mu) / 24. raNagahaNe NAmaosavaNA ( nibhA 3184), karaNaM gahaNeNa osavaNA (lA, bI) / NaMdivare ( nibhA 3182) / paDimA udayaNaM (a) / devadattAte (a, cU), devayA adde (lA, bI) / 25. 26. vattavvo (nibhA ) / chettaTThI ( nibhA 3185), chattaTThiya ( a ) / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 101. pitarobhAsaNa khIre, jAiya 'raddheNa seNA u'2 // 100. pAyasaharaNaM chettA, 'paccAgaya damaga asiyae sIsaM'4 / bhAuya seNAhivakhisaNA,5 ya saraNAgato jattha // vAodaeNa rAI, nAsati kAleNa sigaya puDhavINaM / nAsati dagassarAI, pavvayarAI tu jA selo // 102. udagasaricchA pakkheNa'veti catumAsieNa sigayasamA / variseNa puDhavirAI, AmaraNagatI u10 paDilomA // 103. sela'TThi-thaMbha-dAruya, latA ya vaMsI11 ya 'miMDha gomuttaM12 / avalehaNiyA kimirAga-kaddama-kusuMbhaya-haliddA13 // 104. emeva thaMbhakeyaNa, vatthesu parUvaNA gatIo ya / 'maruya-acaMkAriya'14 paMDarajja-maMgU ya AharaNA15 // 104 / 1. causu kasAesu gatI, narayatiriyamANase ya devagatI / uvasamaha NiccakAlaM, soggaimaggaM viyANaMtA16 // 105. avahaMta goNa marue, cauNha vappANa ukkaro uvariM / 'choDhuM mae muvaTThA'tikove'17 Na18 demu19 pacchittaM // 106. vaNidhUyA'caMkAriyabhaTTA' aTThasuyamaggato jAyA / 1. damaceDarUvagA daTTha (nibhA 3186) daTTaNa 14. maruya'ccaMkAriya (ba, mu) / ceDa0 (a, mu) / 15. nibhA 3190 / laddhe ya teNA u (a, mu), raddhe ya teNA nizItha bhASya meM 103 aura 104 kI gAthA to (nibhaa)| meM kramavyatyaya hai / nibhA meM emeva thaMbha 3. masiyae (bI) / (3190) ke bAda sela'TThi (3191) kI 4. pacchAgaya asiyaeNa sIsaM tu (nibhA 3187) / gAthA hai| lekina viSaya vasta kI dRSTi yaha 5. khisaNAhiM (nibhA), seNAvatikhi0 (mu)| krama saMgata nahIM lagatA / 6. vAodaehi (nibhA 3188) / 16. gAthAoM ke cAla krama meM prastata gAthA kevala 7. sigaipu0 (lA, bI), / nizItha bhASya (3192) meM milatI hai / 8. udagassa satiM (nibhA), udagassa satI (mu)|| AyAradazA kI niyukti meM yaha gAthA aprApta 9. saricchI (lA, bI) / hai / saMbhava hai yaha nizItha bhASyakAra dvArA 10. ya (la, bI, nibhA 3189) / bhASya meM bAda meM jor3a dI gaI ho / 11. vaMse (nibhA) / 17. chUDho mao uvaTThA ati0 (nibhA 3193), 12. meMDha gomuttI (nibhA) / suvaTThAti0 (mu)| 13. nibhA (3191) meM gAthA kA, uttarArdha isa 0 18. No (a)| prakAra hai-avalehaNi kimi kaddama 19. desu (lA, bI) / kusuMbharAge haliddA ya / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 'varaga paDiseha2 sacive, aNuyattIhare padANaM ca // 107. nivaciMta vikAlapaDicchaNA ya dAraM na demi nivakaNA / khisA nisiniggamaNaM, corA seNAvatIgahaNaM // 108. necchati jalUgavejjagagahaNaM 'taM pi ya aNicchamANI u7 / 'giNhAvei jalUgA, dhaNabhAuga kahaNa moyaNayA " // 109. sayaguNasahassapAgaM, vaNabhesajjaM jatissa jAyaNatA / tikkhutta dAsibhiMdaNa, na ya kova sayaMpadANaM cadeg // 110. pAsatthi paMDarajjA, pariNNa gurumUla NAtaabhiyogA / 'pucchA tipaDikkamaNe',19 puvvabbhAsA cautthammi 12 // apaDikkamasohamme, 'abhiogA, devi 13 sakkaosaraNe / hatthiNi vAyaNisaggo,14 gotamapucchA ya 15 vAgaraNaM // mahUrA maMgU Agama, bahusuta veragga saDDapUyA 16 ya / sAtAdilobha Nitie, maraNe 'jIhA ya'17 NiddhamaNe 18 // abbhuvagata gatavere, NAtuM gihiNo vi mA hu adhigaraNaM / kujjA hu9 kasA vA, avigaDitaphalaM ca si sou // pacchittaM 20 bahupANA, kAlo balio ciraM tu21 ThAyavvaM / sajjhAya - saMjama - tave, ' dhaNiyaM appA 22 niyatavva // purima - carimANa' kappo, maMgalaM vaddhamANatitthammi / (nibhA 3197) / pucchati ya paDi0 (mu, ba, a) / cautthaM pi (nibhA, 3198 ) / 13. abhiuggA deva (nibhA 3199) / 14. vAussagge (nibhA), vAuni0 (lA, bI) / 15. tu (nibhA) / 111. 112. 113. 114. 115. 0dhUya acaMkA0 (a), 0 dhUyAccaM0 (mu), 0 dhUya acaM (lA, bI), dhaNadhUyamaccakA 0 (nibhA 3194) / caraNapaDiseva (nibhA ) / 0 yattIhiM (nibhA) / dANaM (bI, nibhA 3195) / 0kahaNaM (nibhA) / gamaNaM (ba), / tammiya aNicchamANammi ( a, mu) / giNhAve jalUgavaNA bhAuyadUe kahaNa mo ( nibhA 3196), gAhAvai jalUgA0 (mu) / vatIsu ( a, mu) / 9. 10. kovo saya0 (a), koho sayaM ca dANaM ca 11. 12. kalpaniryuktiH 16. saddhapUyA (a) / 17. jIhAi ( nibhA 3200 ) / 18. NiddhimaNe (mu) / 19. hi ( nibhA 3201) / 20. pacchitte bahupANo (mu, bI) / 21. ca (nibhA 3202) / 22. dhaNiyappA (va) / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 tAre parikahiyA jiNa-gaNaharAitherAvalicarittaM // 116. sutte jahA nibaddhaM,5 vagdhAriya bhatta-pANa aggahaNaM / NANaTTi tavassI, aNahiyAsi vagdhArie gahaNaM // 117. saMjamakhettacuyANaM, NANaTThi-tavassi-aNahiyAsANaM / Asajja bhikkhakAlaM, uttarakaraNeNa jatitavvaM // 118. uNNiyavAsAkappo, lAuyapAyaM ca labbhae10 jattha / sajjhAesaNasohI, varisati1 kAle ya taM khettaM // 119. puvvAdhItaM nAsati, navaM ca chAto apaccalo12 ghettuM / khamagassa ya pAraNae, varisati13 asahU ya bAlAdI // 120. vAle suttaM suI, kuDasIsaga chattae14 'ya paMcamae'15 / NANaTThi-tavassI aNahiyAsi aha uttaraviseso16 // pajjosavaNAkappassa nijjuttI samattA // 1. caramANa (bii)| 2. tu maMgalaM (nibhA 3203) / 3. iha (a.mu.) / 4. jiNaparikahA ya therAvaLI vocchaM (a,b)| 5. NibaMdhI (nibhA, cU) / 0maggahaNaM (nibhA 3204) 0aggahaNe (mu)| 7. NANaTThI (mu)| 8. ya'Nahi0 (nibhA) / 9. nibhA 3205 / 10. labbhatI (nibhA 3206) / 11. vAsati (A, lA, bI) / 12. Na paccalo (nibhA 3207) / 13. barasati (la, bI, nibhA) / 14. chittae (ba), ya pacchi0 (nibhA 3208) / 15. apacchimae (a, bhu) / 16. visesA (nibhA) / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 padAnukramaH dazA.ni. ka gAthA apaDikkama sohamme appiNaha taM baillaM abbhuvagata gatavere avahaMta goNa marUe asivAikAraNehiM asive omoyarie AsADhapuNNimAe iya sattari jahaNNA iriesaNabhAsANaM uccAra-pAsavaNa-khelamattae uDDamahe tiriyammi ya uNAirittamAsA uNNiyavAsAkappo udayasaricchA pakkheNa ubhao u addhajoyaNa UNAirittamAse egabaillA bhaMDI ettha tu aNabhiggahiyaM ettha tu paNagaM paNagaM emeva thaMbhakeyaNa odaiyAIyANaM kAIyabhumI saMthArae ya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 kAUNa mAsakappaM kAUNa mAsakappaM kAmaM tu savvakAla kAraNao uDugahite kAlo samayAdIo khaddhAdANi gehe gaMdhAra girI devaya caMpAkumAranaMdI cikkhalla pANa jai atthi payavihAro ThavaNAe nikvo vicita vigAla tiNi duve ekkA dagaghaTTa tinni satta va davaNA''hAre dAso dAsavatito dhuloo u jiNANaM necchai jalUgavejjaga pacchitaM bahUpANA pajjosamaNAe akkharAI paDimA paDivannANaM parivasaNA jusaNA pasatthavigaIgahaNaM pAyasaharaNaM chettA pAsatthi paMDurajjA purimacarimANa kappo puvvAhArosavaNaM puvvAhIyaM nAsa bAhiM ThatA bohaNa paDimA udayaNa 8 19 38 33 6 47 45 43 13 20 3 55 27 28 29 46 35 56 62 1 10 2 3 2 2 2 2 30 32 48 58 63 30 67 14 44 x x m n & PS 8 PS 59 70 89 84 57 98 96 94 64 71 54 106 78 79 80 97 86 107 113 52 61 53 83 99 109 114 81 118 65 95 63 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhAsaNe saMpAimavaho maNavayaNakAyagutto mahurAe maMgU Agama mottuM purANa-bhAviya rAyA sappe kuMthU vadhUyA'ccakAriyabhaTTA vAo rAI vAsu suI vAsaM vA na oramaI vAsAkhettAlaMbhe vigatiM vigatabhIo saMjamakhet sayaguNasahassapAgaM sAmitte karaNammi ya sutte jahA nibaddhaM selaTThi thaMbha dAruya .. 39 3 & 1 2 3 w m a z & 2 5 3 or 40 60 36 22 54 49 68 23 9 31 65 57 5 64 51 kalpaniryuktiH 90 91 111 87 73 105 100 119 74 60 82 116 108 56 115 102 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 nizIthasUtracUrNi tulanA nizIthasUtram :je bhikkhU apajjosavaNAe pajjosaveti, pajjosaveMtaM vA sAtijjati // 42 // je bhikkhU pajjosavaNAe Na pajjosavei, Na pajjosaveMtaM vA sAtijjati // 43 // imo suttattho pajjosavaNAkAle, patte je bhikkhU NosavejjAhi / appattamatIte vA, so pAvati ANamAdINi // 3137 // je bhikkhU pajjosavaNAkAle patte Na pajjosavati / "apajjosavaNAe" tti apatte samatIte vA jo pajjosavati tassa ANAdiyA dosA cauguruM pacchittaM // 3137 // esa suttattho / imA NijjutI pajjosavaNAe akkharAi hoMti u imAiM goNNAI / pariyAyavatthavaNA, pajjosavaNA ya pAgaitA // 3138 // parivasaNA pajjusaNA, pajjosavaNA ya vAsavAso ya / paDhamasamosaraNaM ti ya, ThavaNA jeTThoggahegaTThA // 3139 // "pajjosavaNa" tti etesiM akkharANi imANi egaTThitANi goNNaNAmANi aTTha bhavaMti / taM jahA-pariyAyavatthavaNA, pajjosavaNA ya, parisavaNA, pajjusaNA, vAsAvAso, paDhamasamosaraNaM, ThavaNA jeTThoggaho tti, ete egaTThitA / / 1 etesiM imo attho-jamhA pajjosavaNAdivase pavvajjApariyAgo vyapadizyate-vyavasthApyate saMkhA-"ettiyA varisA mama uvaThThAviyassa" tti tamhA pariyAyavatthavaNA bhaNNati / 2 jamhA udubaddhiyA davva-khetta-kAla-bhAvA pajjAyA, ettha pari samaMtA osavijjatiparityajantItyarthaH, aNNe ya davvAdiyA varisakAla-pAyoggA ghettuM Ayarijjati tamhA pajjosavaNA bhaNNati / "pAgaya" tti savvalogapasiddheNa pAgatabhidhANeNa pajjosavaNA bhaNNati / 3 jamhA egakhette cattAri mAsA parivasaMtIti tamhA parivasaNA bhaNNati / 4 udubaddhiyA vAsasamIvAto jamhA pagariseNa osaMti savvadisAsu parimANaparicchinnaM tamhA pajjussaNA bhaNNati / pajjosavaNA iti gatArtham / 5 varSa iti varSAkAlaH, tasmin vAsaH vAsAvAsaH / 6 prathamaM AdyaM bahUNa samavAto samosaraNaM / te ya do samosaraNA-egaM vAsAsu, bitiyaM udubaddhe / jato pajjosavaNAto varisaM ADhappati ato paDhamaM samosaraNaM bhaNNati / 7 vAsakappAto jamhA aNNA vAsakappamerA Thavijjati tamhA ThavaNA bhaNNati / 1. cUrNikartAH-zrIjinadAsagaNi mahattara / sampAdaka - upA. amaramuni / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH 8 jamhA udubaddhe ekkaM mAsaM khettoggaho bhavati, vAsAvAsAsu cattAri mAsA, tamhA udubaddhiyAo vAse uggaho jeTTho bhavati / eSAM vyaMjanato nAnAtvaM, na tvarthataH // 3139 / / etesiM egaTThiyANaM egaM ThavaNApadaM parigRhyate tammi Nikkhitte savve NikkhittA bhavaMti___ThavaNAe Nikkhevo, chakko davvaM ca davvaNikkheve / khettaM tu jammi khette, kAle kAlo jahiM jo u // 3140 // ThavaNAe chavviho Nikkhevo taM jahA-NAmaThavaNA ThavaNaThavaNA davvaThavaNA khettaThavaNA kAlaThavaNA bhaavtthvnnaa| NAma-TThavaNa-ThavaNAto gayAo / davvaTThavaNA duvidhA-Agamato NoAgamato ya / Agamato jANae aNuvautte / NoAgamato tividhA-taM jahA jANagasarIr3havaNA bhaviyasarIraTThavaNA jANagasarIrabhaviyasarIravatirittA // 3140 // vatirittA davvaTThavaNA imA odaiyAdIyANaM, bhAvANaM jo jahiM bhave ThavaNA / bhAveNa jeNa ya puNo, Thavejja te bhAvaThavaNA tu // 3141 // "davvaM ca davvaNikkhe vo" davvaparimANeNa sthApyamAnA davvaTThavaNA bhaNNati, ca saddo'NukarisaNe, kiM aNukarisayati ? bhaNNate-imaM davvaM vA NikkhippamANaM, davvassa vA jo nikkhevo sA ThavaNA bhaNNati // 3141 / / asyemA vyAkhyA sAmitte karaNammi ya, ahikaraNe ceva hoMti chabbheyA / egatta-puhuttehiM, davve khette ya bhAve ya // 3142 // sAmitte paDivasabhagAmassa aMtarapalliyAe ya, karaNe khetteNa egatta-bahumite davvassa ThavaNA davvANa vA ThavaNA davvaThavaNA / tattha davvassa ThavaNA jahA koi sAhU egasaMthArAbhiggahaNaM Thaveti-gRhNAtItyarthaH / davvANa ThavaNA jahA-saMthAragatiga-paDoAraggahaNAbhiggahaNaM Atmani Thaveti / karaNe jahA davveNa ThavaNA, davvehiM vA ThavaNA / tattha davveNa AyaMbiladavveNa cAummAsaM jAveti / davvehiM kUrakusaNehiM vA cAummAsaM jAveti / ahavA-causu mAsesu ekkaM AyaMbilaM pArettA sesakAlaM abhattaTuM kareti, evamAtmAnaM sthApayatItyarthaH / davvehiM dohiM AyaMbilehiM cAummAsaM ThAveti / adhikaraNe davve ThavaNA, davvesu vA ThavaNA / tattha davve jahA egaMgie phalahie mae suviyavvaM, davvesu aNegaMgie saMthArae mae suviyavvaMti evaM chabbheyA / egatta-puhattehiM davve bhaNitA / idANiM khettaThavaNA "'khettaM tu jammi khette" tti / kSetraM yat paribhogena parityAgena vA sthApyate, jammi vA khette ThavaNA Thavijjati sA khettaThavaNA / sA ya sAmittakaraNa-adhikaraNehiM egatta-puhuttehiM chabbheyA bhANiyavvA / iyANi kAlaThavaNA-'kAle kAlo jahiM jo u" tti / 'kAle kAlo' etesu jahAsaMkhaM ime padA jahiM jo u", kAle jahiM ThavaNA Thavijjati, kAlo vA jo u Thavijjati sA kAlaThavaNA / addha 1. gA0 3140 / 2. gA03140 / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa- 4 iti kAlo / tattha vi sAmittakaraNa - adhikaraNehiM egatta- puhuttehiM chabbheyA bhavaMti / bhAve chabbheyA / sAmitte-khettassa egagAmassa paribhogo, khettANaM sImAtINaM mUlagAmassa paDivasabhagAmassa aMtarapalliyAe ya / karaNe khetteNa egatte puhutteNa, ettha Na kiM ci saMbhavati / adhikaraNe - egattaM paraM addhajoyaNamerAe gaMtu paDiyattae, puhatte kAraNe dugAdI addhajoyaNe gaMtuM paDiyattae / kAlassa ThevaNA udubaddhe jA merA sA vajjijjati - sthApyate ityarthaH / kAlANaM cauNhaM mAsANaM ThavaNA Thavijjati, AcaraNatvenetyarthaH / kAleNaM AsADhapuNNimAkAleNaM ThAyaMti / kAlehiM bahUhiM paMcAhiM gatehiM ThAyaMti / kAlammi pAuse ThAyaMti / kAlesu kAraNe AsADhapuNNimAto savIsaimAsadivasesu gatesu ThAyaMti / bhAvassodatiyassa ThavaNA, bhAvANaM koha- mANa - mAyA - lobhAtINaM / ahavA - NANamAdINaM gahaNaM / ahavAkhAiyaM bhAvaM saMkAmaMtassa sesANaM bhAvANaM parivajjaNaM bhavati / bhAveNa NijjaraTThatAe egakhette ThAyaMti No aDaMti / bhAvehiM saMgaha uvaggaha- NijjaraNimittaM vA No aDaMti / bhAvammi khayovasamie khatie vA ThavaNA bhavati / bhAvesu Natthi ThavaNA / ahavA--khaovasamie bhAve suddhAto bhAvAto suddhataraM bhAvaM saMkamaMtassa bhAvesu ThavaNA bhavati / evaM davvAti-ThavaNA samAseNa bhaNitA // 3142 // 67 iyANi ete ceva vitthAreNa bhaNIhAmi / tattha paDhamaM kAlaThavaNaM bhaNAmi / kiM kAraNaM ? jeNa eyaM suttaM kAlaThavaNAe gataM / ettha bhaNati - kAlo samayAdIyo, pagayaM kAlammi taM parUvessaM / NikkhamaNe ya pavese, pAusa - sarae ya vocchAmi // 3143 // kalanaM kAlaH, kAlejjatIti vA kAlaH, kAlasamUho vA kAlaH, so ya samayAdI, samayo paTTasADiyAphADaNAdiTTaMteNaM suttAseNaM parUveyavvo / AtiggahaNAto AvaliyA muhutto pakkho mAso udU ayaNaM saMvaccharo jugaM evamAi / ettha jaM "pagayaM" ti - adhikArasamayena siddhaMtena tamahaM parUvessaM / udubaddhiyamAsakappakhettAto pAuse NikkhamaNaM, vAsAkhette ya pAuse ceva pavesaM vocchaM / vAsAkhettAto sarae NikkhamaNaM, udubaddhiyakhette pavesaM sarae ceva vocchAmi / ahavA- sarae NiggamaNaM pAuse pavesaM vocchAmItyarthaH // 3143 // UNAtirittamAse, aTTha vihariUNa gimha- hemaMte / egAhaM paMcAhaM, mAsaM ca jahA samAhIe // 3144 // cattAri hemaMtiyA mAsA, cattAri gimhiyA mAsA, ete aTTha UNAtirittA vA viharitA / kahaM viharittA ? bhaNNati - paDimApaDivaNNANaM egAho / ahAlaMdiyANaM paMcAho / jiNakappiyANa suddhaparihAriyANa therANa ya mAso / jassa jahA NANa - daMsaNa - carittasamAhI bhavati so tahA viharitA vAsAkhettaM uveti // 3144 // kahaM puNa UNAtirittA vA udubaddhiyA mAsA bhavaMti ? tattha UNA kAUNa mAsakappaM, tattheva uvAgayANa UNA u / cikkhallavAsaroheNa vA bitIe ThitA NUNaM // 3145 // jattha khette AsADhamAsakappo kato tattheva khette vAsAvAsatteNa uvagayA, evaM UNA aTTha maasaa| AsADhamAse anirgacchatAM sapta viharaNakAlA bhavantItyarthaH / adhavA - imehiM pagArehiM UNA aTTha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH mAsA havejja - sacikkhallA paMthA, vAsaM vA ajja vi Novaramate, NayaraM vA rohitaM bAhiM vA asivAdi kAraNA, teNa maggasire savve ThiyA, ato posAdiyA AsADhaMtA satta viharaNakAlA bhavaMti // 3145 // iyANi jahA atirittA aTTha mAsA vihAro tahA bhaNNati 68 vAsAkhettAlaMbhe, addhaNAdIsu pattamahigA tu / sAdhagavAghAteNa va, appaDikamituM jati vayaMti // 3146 // AsADhe suddhavAsAvAsapAuggaM khettaM maggatehiM Na laddhaM tAva jAva AsADhacAummAsAto parato savIsatirAte mAse atikkaMte laddhaM, tAhe bhaddavayA joNhassa paMcamIe pajjosavaMti, evaM Nava mAsA savIsatirAtA viharaNakAlo diTTho, evaM atirittA aTTha mAsA | ahavA -sAhU adbANapaDivaNNA satthavaseNaM AsADhacAummAsAto pareNa paMcAheNa vA dasAheNa vA pakkheNa vA jAva vIsatirAte vA mAse vAsAkhettaM pattANaM atirittA aTTha - mAsA vihAro bhavati / ahavA - vAsavAghAe aNAvuTThIe Asoe kattie NiggayANa aTTha atirittA bhavaMti / vasahivAghAte vA kattiyacAummAsiya Arato ceva NiggayA / ahavA-AyariyANaM kattiyapoNNimAe parato vA sAhagaM NakkhattaM Na bhavati, aNNaM vA rohagAdikaM vi, esa vAghAyaM jANiUNa kattiyacAummAsiyaM apaDikkamiya jayA vayaMti tatA atirittA aTTha - mAsA bhavaMti ||3146 // ""egAhaM paMcAhaM mAsaM ca jahA samAhIe " asya vyAkhyA paDimApaDivaNNANaM, egAho paMca hota'hAlaMde / jiNa-suddhANaM mAso, NikkAraNato ya therANaM // 3147 // "jiNa" tti jiNakappiyA / suddhANaM tti suddhaparihAriyANaM, etesiM mAsakappavihAro / NivvAghAyaM kAraNAbhAve ||3147 // vAghAte puNa therakappiyA UNaM atirittaM vA mAsaM acchaMtiUNAtirittamAsA, evaM therANa aTTha NAyavvA / iyaresu aTTha riyituM, NiyamA cattAri acchaMti // 3148 // evaM UNAtirittA therANaM aTTha mAsA NAyavvA / itare NAma paDimApaDivaNNA ahAlaMdiyA visuddhaparihAriyA jiNakappiyA ya jahAvihAreNa aTTha rIituM vAsArattiyA cauro mAsA savve niyamA acchaMti // 3148 // vAsAvAse kammi khette kammi kAle pavisiyavvaM ato bhaNNati AsADhapuNNimAe, vAsAvAsAsu hoi ThAyavvaM / maggasirabahuladasamI to jAva ekkammi khettammi // 3149 // "ThAyavvaM" tti ussaggeNa pajjosaveyavvaM, ahavA- praveSTavyaM tammi paviTThA ussaggeNa kattiyapuNNimaM jAva acchaMti / avavAdeNa maggasirabahuladasamI jAva tAva tammi egakhette acchaMti / dasarAyaggahaNAto avavAto daMsito - aNNe vi do dasarAtA acchejjA / avavAteNa maggasiramAsaM tatraivAste ityarthaH // 3146 // kahaM puNa vAsApAuggaM khettaM pavisaMti ? imeNa vihiNA bAhiTTiyA vasabhehiM, khettaM gAhettu vAsapAUggaM / kappaM kahettu ThavaNA, sAvaNabahulassa paMcAhe // 3150 // 1. gA0 3144 / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 69 bAhiTThiya tti / jattha AsADhamAsakappo kato, aNNattha vA AsaNNe ThitA vAsasAmAyArIkhettaM vasabhehiM gAheMti-bhAvayantItyarthaH / AsADhapuNNimAe paviTThA, paDivayAo Arabbha paMcadiNAiM saMthAraga taNa-Dagala-cchAra-mallAdIyaM geNhaMti / tammi ceva paNagarAtIe pajjosavaNAkappaM kaheMti, tAhe sAvaNabahulapaMcamIe vAsakAlasAmAyAriM ThaveMti // 3150 // ettha u aNabhiggahiyaM, vIsatIrAiM savIsatiM mAsaM / teNa paramabhiggahiyaM, gihiNAtaM kattio jAva // 3151 // "etthaM" tti / ettha AsADhapuNNimAe sAvaNabahulapaMcamIe vAsapajjosavie vi appaNo aNabhiggahiyaM / ahavA-jati gihatthA pucchaMti-"ajjo tubbhe ettha varisAkAlaM ThiyA aha Na ThiyA ?", evaM pucchiehiM "aNabhiggahiyaM" tti saMdigdhaM vaktavyaM, iha anyatra vAdyApi nizcayo na bhavatItyarthaH / evaM saMdigdhaM kiyatkAlaM vaktavyaM ? ucyate-vIsatirAyaM, savIsatirAyaM mAsaM / jati abhivaDDiyavarisaM to vIsatirAtaM jAvaM aNabhiggahiyaM / aha caMdavarisaM to savIsatirAyaM mAsaM jAva aNabhiggahiyaM bhavati / "teNa" tti tatkAlAt parataH appaNo, abhirAmukhyena gRhItaM abhigRhItaM, iha vyavasthitiH iti, gihINa ya pucchaMtANa kaheMti-"iha ThitAmo varisAkAlaM" ti // 3151 // kiM puNa kAraNaM vIsatirAte savIsatirAte vA mAse vAgate appaNo abhiggahiyaM gihiNAtaM vA kaheMti, Arato Na kati ? ucyate asivAikAraNehiM, ahava na vAsaM ca suTTha AraddhaM / ahivaDDiyammi vIsA, iyaresu savIsatImAso // 3152 // kayAi asivaM bhave, AdiggahaNAto rAyaduTThAi, vAsAvAsaM Na suTTha AraddhaM vAsituM, evamAdIhiM kAraNehiM jai acchaMti to ANAtitA dosA / aha gacchati to gihatthA bhaNaMti-ete savvaNNuputtagA Na kiM ci jANaMti, musAvAyaM ca bhAsaMti / "ThitAmo" tti bhaNittA jeNa NiggatA logo ya bhaNejja-sAhU etthaM varisArattaM ThitA avassaM vAsaM bhavissati, tato dhaNNaM vikkiNaMti, logo gharAtINi chAdeti, halAdikammANi vA saMThaveti / abhiggahite gihiNAte ya Arato kae jamhA evamAdiyA adhikaraNadosA tamhA abhivaDDiyavarise vIsatirAte gate gihiNAtaM kareMti, tisu caMdavarise savIsatirAte mAse gate gihiNAtaM kareMti / jattha adhikamAso paDati varise taM abhivaDDhayavarisaM bhaNNati / jattha Na paDati taM caMdavarisaM / so ya adhimAsago jugassa aMte majjhe vA bhavati / jati aMte to NiyamA do AsADhA bhavaMti / aha majjhe to do posA / sIso pucchati-"kamhA abhivaDDiyavarise vIsatirAtaM, caMdavarise savIsatimAso ?" ucyate-jamhA abhivaDDiyavarise gimhe ceva so mAso atikkaMto tamhA vIsadiNA aNabhiggahiyaM taM kIrati, iyaresu tIsu caMdavarisesu savIsatimAsA ityarthaH // 3152 / / ettha u paNagaM paNagaM, kAraNiyaM jAva savIsatImAso / suddhadasamIThiyANa va, AsADhI puNNimosavaNA // 3153 // ettha u AsADhe puNNimAe ThiyA DagalAdIyaM geNhaMti, pajjosavaNakappaM ca kaheMti paMcadiNA, tato sAvaNabahulapaMcamIe pajjosaveMti / khettAbhAve kAraNe paNage saMvuDDhe dasamIe pajjosaveMti, evaM paNNarasIe / evaM paNagavuDDI tAva kajjati jAva savIsatimAso puNNo / so ya savIsatimAso ca bhaddavayasuddhapaMcamIe yujjati / aha AsADhasuddhadasamIe vAsAkhettaM paviTThA / ahavA-jattha AsADha Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 kalpaniyuktiH mAsakappo kao taM vAsapAuggaM khettaM, aNNaM ca Natthi vAsapAuggaM tAhe tattheva pajjosaveMti / vAsaM ca gADhaM aNuvarayaM ADhattaM, tAhe tattheva pajjovaseMti / ekkArasIo ADhaveuM DagalAdItaM gehaMti, pajjosavaNAkappaM kaheMti, tAhe AsADhapuNNimAe pajjosaveMti / esa ussaggo / sesakAlaM pajjosaveMtANaM avavAto / avavAte vi savIsatirAtamAsAtI pareNa atikkameuM Na vaTTati / savIsatirAte mAse puNNe jati vAsakhettaM Na labbhati to rukkhaheTThA vi pajjosaveyavvaM / taM ca puNNimAe paMcamIe dasamIe evamAdipavvesu pajjosaveyavvaM No apavvesu / sIso pucchati "iyANiM kahaM cautthIe-apavve pajjosavijjati ?" Ayario bhaNati-"kAraNiyA cautthI ajjakAlagAyarieNa pavattiyA / kahaM ? bhaNNate kAraNaM-kAlagAyario viharaMto 'ujjeNi' gato / tattha vAsAvAsaM Thio / tattha NagarIe 'balamitto' raayaa| tassa kaNiTTho bhAyA 'bhANumitto' juvarAyA / tesiM bhagiNI 'bhANusirI' NAma / tise putto 'balabhANU' NAma / so pagitibhaddaviNIyayAe sAhU pajjuvAsati / AyariehiM se dhammo kahito-paDibaddho pavvAvio ya / tehi ya balamitta-bhANumittehiM ruThehiM kAlagajjo pajjosavite Nivvisato kato / keti AyariyA bhaNaMti-jahA balamitta-bhANumittA kAlagAyariyANaM bhAgiNejjA bhavaMti / "mAulo" tti kAuM mahaMtaM AyaraM kareMti, abbhuTThANAdiyaM / taM ca purohiyassa appattiyaM, bhaNAti ya esa suddapAsaMDo vetAdibAhiro, raNNo aggato puNo puNo ullAveto AyarieNa NippiTThappasiNavAgaraNo kato / tAhe so purohito Ayariyassa paduTTho rAyANaM aNulomehiM vippariNAmeti / ete risito mahANubhAvA, ete jeNa paheNaM gacchaMti teNa paheNaM jati raNNo jaNo gacchati patANiM vA akkamai to asivaM bhavati, tamhA visajjehi, tAhe visajjitA / aNNe bhaNaMti raNNA uvAeNa visajjitA / kahaM ? savvammi Nagare kila raNNA aNesaNA karAvitA, tAhe se NiggatA / evamAdiyANa kAraNANa aNNatameNa NiggatA viharaMtA "patiTThANaM" NagaraM teNa paTThitA / patiTThANasamaNasaMghassa ya ajjakAlagehiM saMdiTTha-jAvAhaM AgacchAmi tAva tubbhehiM No pajjosaviyavvaM / tattha ya 'sAyavAhaNo' rAyA sAvato, so ya kAlagajjaM etaM souM Niggato abhimuho samaNasaMgho ya, mahAvibhUIe paviTTho kAlagajjo / pavituhiM ya bhaNiyaM-"bhaddavayasuddhapaMcamIe pajjosavijjati", samaNasaMgheNa paDivaNNaM / tAhe raNNA bhaNiyaM-taddivasaM mama logANuvattIe iMdo aNujAeyavvo hohIti, sAhUcetite Na pajjuvAsessaM, to chaTThIe pajjosavaNA kajjau / AyariehiM bhaNiyaM-Na vaTTai atikaameuN| tAhe raNNA bhaNiyaM-aNAgayaM cautthIe pajjosavijjati / AyarieNa bhaNiyaM-evaM bhavau / tAhe cautthIe pajjosaviyaM / evaM jugappahANehiM cautthI kAraNe pavattitA / saccevANumatA savvasAdhUNaM / raNNA aMtepariyAo bhaNitA-tabbhe amAvAsAe uvavAsaM kAuM paDivayAe savvakhajja-bhojjavihIhiM sAdha uttarapAraNae paDilAbhettA pAreha, pajjovasaNAe aTThamaM ti kAuM paDivayAe uttarapAraNayaM bhavati, taM ca savvalogeNa vi kayaM, tato pabhiti 'marahaTThavisae' 'samaNapUya' tti chaNo pavatto // 3154 // iyANi paMcagaparihANimadhikRtya kAlAvagraha ucyate 1. rAjaputratvAt / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 71 iya sattarI jahaNNA, asati nautI dasuttarasayaM ca / jati vAsati maggasire, dasarAyaM tinni ukkosA // 3154 // paNNAsA pADijjati, cauNha mAsANa mjjho| tato u tarA hoi, jahaNNo vAsuvaggaho // 3155 // iya iti upapradarzane, je AsADhacAummAsiyAto savIsatimAse gate pajjosaveMti tesiM sattari divasA jahaNNo vAsakAloggaho bhavati / kahaM sattarI ? ucyate-cauNhaM mAsANaM vIsuttaraM divasasayaM bhavati-savIsatimAso paNNAsaM divasA, te vIsuttarasayamajjhAo sohiyA, sesA sattarI / je bhaddavayabahuladasamIe pajjosaveMti tesi asItidivasA majjhio vAsakAloggaho bhavati / je sAvaNapuNNimAe pajjosaveMti tesiM NautiM ceva divasA majjhio ceva vAsakAloggaho bhavati / je sAvaNabahuladasamIe pajjosaveMti tesiM dasuttaraM divasasayaM majjhimo ceva vAsakAloggaho bhavati / je AsADhapuNNimAe pajjosaviMti tesiM vIsuttaraM divasasayaM jeTTho vAsuggaho bhavati / sesaMtaresu divasapamANaM vattavvaM / evamAdipagArehiM varisArattaM egakhette acchitA kattiyacAummAsiyapaDivayAe avassaM NiggaMtavvaM / aha maggasiramAse vAsati cikkhallajalAulA paMthA to avavAteNa evaM ukkoseNaM tiNNi vA-dAsa rAyA jAva tammi khette acchaMti, mArgasirapaurNamAsI yAvadityarthaH / maggasirapuNNimAe jaM parato jati vi NiggacchaMti to caugurugA / evaM paMcamAsito jeTThoggaho jAto // 3155 / / kAUNa mAsakappaM, tattheva ThiyANa tItamaggasire / sAlaMbaNANa chammAsio u jeTThoggaho bhaNito // 3156 // jammi khette kato AsADhamAsakappo, taM ca vAsAvAsapAuggaM khettaM, aNNammi aladdhe vAsapAugge khette jattha AsADhamAsakappo kato tattheva vAsAvAsaM ThitA, tIse vAsavAse cikkhallAiehi kAraNehiM tattheva maggasiraM ThitA, evaM sAlaMbaNANa kAraNe avavAteNa chammAsito jeTThoggaho bhavatItyarthaH // 3156 / / jai atthi payavihAro, caupaDivayammi hoi NiggamaNaM / ahavA vi aNitassa, ArovaNA puvvaniddiTThA // 3157 // vAsAkhette NivviggheNa cauro mAsA acchiuM kattiyacAummAsaM paDikkamiuM maggasirabahulapADivayAe NiggaMtavvaM esa ceva caupADivao / caupADivae aNitANaM caulahugA pacchittaM / ahavAaNitANa / avisaddAto eseva caulahu savitthAro jahA puvvaM vaNNio NitIyasutte saMbhogasutte vA tahA dAyavvo // 3157 // caupADivae appatte atikaMte vA Nite kAraNe niddosA / tattha apatte ime kAraNA rAyA kuMthU sappe, agaNigilANe ya thaMDilassa'satI / eehiM kAraNehiM, appatte hoi NiggamaNaM // 3158 // rAyA duTTho, sappo vA vasahiM paviTTho, kuMthUhi vA vasahI saMsattA, agaNiNA vA vasahI daDDA, gilANassa paDicaraNaTThA, gilANassa vA osahaheuM, thaMDilassa vA asatIte etehiM kAraNehiM appatte caupADivae NiggamaNaM bhavati // 3158 // ahavA-ime kAraNA kAiyabhUmI saMthArae ya saMsattaM dullabhe bhikkhe / eehiM kAraNehiM, appatte hoti NiggamaNaM // 3159 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kalpaniyuktiH kAiyabhUmI saMsattA, saMthAragA vA saMsattA, dullabhaM vA bhikkhaM jAtaM, AyaparasamutthehiM vA dosehi mohodao jAo, asivaM vA uppaNNaM, etehiM kAraNehiM appatte NiggamaNaM bhavati / / 3159 // cauppADivae aikkaMte niggamo imehi kAraNehi vAsaM na uvaramatI, paMthA vA duggamA sacikkhilA / eehiM kAraNehiM, aikkaMte hoi NiggamaNaM // 3160 // aikkaMte vAsAkAle vAsaM novaramai, paMtho vA duggamo, aijaleNa sacikkhallo ya, evamAiehiM kAraNehiM caupADivae aikkaMte NiggamaNaM Na bhavati // 3160 / / ahavA-ime kAraNA asive omoyarie, rAyaduDhe bhae va gelaNNe / etehiM kAraNehiM, aikvaMte hoya'niggamaNaM // 3161 // bAhiM asivaM omaM vA, bAhiM vA rAyaduTuM, bohigAdibhayaM vA AgADhaM, AgADhakAraNeNa vA Na NiggacchaMti / etehiM kAraNehiM caupADivae atikkaMte aNiggamaNaM bhavati // 3161 // esA kAlaThavaNA / iyANi 'khettaThavaNA___ubhao vi addhajoyaNa, addhakosaM ca taM havati khettaM / hoti sakosaM joyaNa, mottUNaM kAraNajjAe // 3162 // "ubhao" tti puvvAvareNa, dakkhiNuttareNa vA / ahavA-ubhao tti savvao samaMtA / addhajoyaNaM saha addhakoseNa egadisAe khettapamANaM bhavati / ubhayato vi melitaM gatAgateNa vA sakosajoyaNaM bhavati / avavAyakAraNaM mottUNa erisaM ussaggeNa khettaM bhavai / taM vAsAsu erisaM khettaThavaNaM Thavei-kSetrAvagrahaM gRhNAtItyarthaH // 3162 / / so ya khettAvaggaho saMvavahAraM paDucca chaddisiM bhavati / jao bhaNNati uDmahe tiriyammi ya, sakkosaM havati savvato khettaM / iMdapadamAdiesu, chaddisi sesesu cau paMca // 3163 // uTheM, aho, puvvAdIyAo ya tiriyadisAo cauro, etAsu chasu disAsu girimajjhaTThitANa savvato samaMtA sakosaM joyaNaM khettaM bhavati / taM ca iMdapayapavvate chadisiM saMbhavati / iMdapayapavvatogayaggapavvato bhaNNati / tassa uvariM gAmo, adhe vi gAmo, majjhimaseDhIe vi gAmo / majjhimaseDhI ThitANa ya cauddisaM pi gAmo, evaM chadisi pi gAmANa saMbhavo bhavati / AtiggahaNAto aNNo vi jo eriso pavvato bhavati tassa vi chaddisAo saMbhavati / sesesu pavvatesu caudisaM paMcadisaM vA bhavati / samabhUmIe vA NivvAghAeNa cauddisi saMbhavati // 3163 / / vAghAyaM puNa paDucca tiNNi duve ekkA vA, vAghAeNaM disA havati khettaM / ujjANAu pareNaM, chiNNamaDaMbaM tu akkhettaM // 3164 // egadisAe vAghAte tisu disAsu khettaM bhavati, dosu disAsu vAghAte dosu disAsu khettaM bhavati, 1. gA03140 / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa- 4 tisu disAsu vAghAte egadisaM khettaM bhavai / ko puNa vAghAto ? mahADavI pavvatAdivisamaM vA samuddAdi jalaM vA, etehiM kAraNehiM tAo caudisAo ruddhAo, jeNa tato gAmagokulAdI Natthi / jaM disaM vAghAto taM disaM aggujjhANaM jAva khettaM bhavai paramo akhettaM / jaM chiNNamaDaMbaM taM akhettaM / chiNNamaDaMbaM NAma jassa gAmassa Nagarassa vA uggahe savvAsu disAsu aNNo gAmo Natthi gokulaM vA taM chiNNamaDaMbaM, taM ca akhettaM bhavati // 3164 || gatimAtijalesu imA vihI dagaghaTTatiNNi satta va, uDuvAsAsu Na haNaMti te khettaM / cauraTThAti haNaMtI, jaMghadvekko vi tu pareNa // 3165 // dagaghaTTo NAma jattha addhajaMghA jAva udagaM / udubaddhe tiNNi dagasaMghaTTA khettovaghAtaM Na kareMti, te bhikkhAyariyAe gayAgaeNa cha bhavaMti, Na haNaMti ya khettaM / vAsAsu satta dagasaMghaTTA Na haNaMti khettaM, te gatAgateNa coddasa / uDubaddhe cauro dagasaMghaTTA uvahaNaMti khettaM, te gayAgateNa aTTha / vAsAsu aTTha dagasaMghaTTA uvahaNaMti khettaM, te gatAgateNa solasa / jattha jaMghaddhAto parato udagaM teNa egeNa vi uDubaddhe vAsAsu uvahammati khettaM, so ya levo bhaNNati // 3165 // gatA khittaTThavaNA / iyANi ""davvaTuvaNA" 73 davvaTTavaNAhAre, vigatI saMthAra matta loe / saccitte accitte, vosiraNaM gahaNadharaNAdI // 3166 // AhAre, vigatIsu, saMthArago mattago, loyakaraNaM, sacitto seho, DagalAdiyANa ya acittANaM uDubaddhe gahiyANaM vosiraNaM, vAsAvAsapAuggANa saMthArAdiyANa gahaNaM, uDubaddhe vi gahiyANa vatthapAyAdINa dharaNaM DagalagAdiyANa ya kAraNeNa ||3166 // tattha - " AhAre" tti paDhamaddAraM asya vyAkhyA puvvAhArosavaNaM, jogavivaDDI ya sattio gahaNaM / saMcaiyamasaMcaie, davvavivaDDI pasatthAo // 3167 // jo uDubaddhito AhAro so osaveyavvo osAreyavvo- parityAgetyarthaH / jai se AvasaggaparihANI Na bhavati to cauro mAsA uvavAsI acchau / aha Na tarati to cattAri mAsA egadivasUNA, evaM tiNi mAsA acchittA pAreu, evaM jai jogaparihANI to do mAsA acchau, mAsaM vA, ato paraM divasahANI, jAva diNe diNe AhAreu jogavuDDhIe / imA jogavuDDI jo namokkAraitto so porasIe pAreu, jo porisitto so purimaDDheNa pAreu, jo purimaDDaitto so ekkAsaNayaM karetu / evaM jahAsattIe jogavuDDI kAyavvA / kiM kAraNaM ? vAsAsu cikkhalacilivile dukkhaM bhikkhAgahaNaM kajjati, saNNAbhUmiM ca dukkhaM gammati, thaMDilA hariyamAtiehiM duvvisojjhA bhavaMti / " AhAraTThavaNa" tti gayaM / idANi "3vigatiTThavaNa" tti dAraM- " saMcaiya" tti pacchaddhaM / vigatI duvihA - saMcatiyA asaMcitiyA ya / tattha asaMcaiyA - khIraM dadhI maMsaM NavaNIaM, keti ogAhimagA ya / sesA u ghayagula-madhu-majja-khajjagavihANA va saMcatigAo / tattha madhu - maMsa - majjavihANA ya appasatthAo, sesA 1. gA0 3140 / 2. gA0 3166 / 3. gA0 3166 | Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 kalpaniyuktiH khIrAtiyA pasatthAo / pasatthAsu vA kAraNe pamANapattAsu gheppamANIsu davvavivaDDI katA bhavati // 3167 / / NikkAraNe aNNataravigatIgahaNe doSa ucyate vigatiM vigatIbhIto, viyatigayaM jo u bhuMjae bhikkhU / vigatI vigatisahAvA, vigatI vigati balA nei // 3168 // vigatiM khIrAtiyaM / vibhatsA vikRtA vA gatI vigatI, sA ya tiriyagatI NaragagatI kumANusattaM kudevattaM ca / ahavA-vividhA gatI saMsAra ityarthaH / ahavA-saMjamo, asaMjamo vigatI, tassa bhIto / "vigatigayaM"-tti vigatipratikAramityarthaH / vigatI vA jammi vA davve gatA taM vigatigataM bhaNNati taM puNa bhattaM pANaM vA / jo taM vigatiM vigatigataM vA bhuMjati tassa imo doso-"vigatI vigatisabhAva" tti, khIrAtiyA bhuttA jamhA saMjamasabhAvAto vigatisabhAvaM kareti, kAraNe-kajjaM uvacarittA paDhijjati, vigatI vigatisabhAvA / ahavA-vigayasabhAvA, vikRtasvabhAvaM vigatasabhAvaM vA jo bhuMjati taM sA balA NaragAtiyaM vigatiM Neti prApayatItyarthaH / jamhA ete dosA tamhA vigatIto NAhAreyavvAto uDubaddhe, vAsAsu viseseNa / jamhA sAdhAraNe kAle atIvamohabbhavo bhavati, vijjugajjiyAiehiM ya tammi kAle moho dippati / kAraNe bitiyapadeNa-geNhejjA AhArejja vA-gelANo vA AhArejja / evaM AyariyabAla-vuDDa-dubbalassa vA gacchovaggahaTThA gheppejjA // 3168 // adhavA-saDDhA NibbaMdheNa NimaMtejjA pasatthAhiM vigatIhiM tatthimA vidhI pasatthavigatiggahaNaM, tattha vi ya asaMcaiya u jA uttA / saMcatiya Na geNhaMti, gilANamAdINa kajjaTThA // 3169 // pasatthavigatIto khIraM dahiM NavaNIyaM ghayaM gulo tellaM ogAhigaM ca, appasatthAo mahu-majjamaMsA / Ayariya-bAla-vuDDAiyANaM kajjesu pasatthA asaMcaiyAo khIrAiyA gheppaMti, saMcatiyAo ghayAiyA Na gheppaMti, tAsu khINAsu jayA kajjaM tayA Na labbhati, teNa tAto Na gheppaMti / aha saDDhA NibaMdheNa bhaNejja tAhe te vattavvA-"jayA gilANAti kajjaM bhavissati tayA ghecchAmo, bAla-vuDDasehANa ya bahUNi kajjANi uppajjaMte, mahaMto ya kAlo acchiyavvo, tammi upaNNe kajje ghecchAmo" tti / tAhe saDDhA bhaNaMti-amha ghare atthi vittaM vigatidavvaM ca pabhUtamatthi, jAvicchA tAva geNhaha, gilANakajje vi dAhAmo", evaM bhaNitA saMcaiyaM pi geNhaMti / giNhaMtANa ya avocchiNNe bhAve bhaNaMti-alAhi pajjataM / sA ya gahitA bAla-vuDa-dubbalANaM dijjati, baliya-taruNANaM Na dijjati / evaM pasatthavigatiggahaNaM // 3169 // vigatIe gahaNammi vi, garahitavigatiggaho va kajjammi / garahA lAbhapamANe, paccayapAvappaDIghAto // 3170 // mahu-majja-maMsA garahiyavigatINaM gahaNaM AgADhe gilANakajjaM "garahAlAbhapamANe" tti garahaMto geNhati, aho ! akajjamiNaM kiM kuNimo, aNNahA gilANo Na paNNappai, garahiyavigatilAbhe ya pamANapattaM geNhaMti, No aparimitamityarthaH, jAvatitA gilANassa uvaujjati taMmattAe gheppamANIe dAtArassa paccayo bhavati, pAvaM appaNo abhilAso tassa ya paDighAo kao bhavati, pAvadiTThINaM vA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 paDighAo kao bhavati, suvattaM ete gilANaTThA geNhaMti Na jIhalolayAe tti // 3170 // evaM vigatiTThavaNA gatA / iyANiM "saMthAraga" tti dAraM kAraNe uDugahite ujjhiUNa geNhaMti aNNaparisADiM / dAuM gurussa tiNNi u, sesA geNhaMti ekkakkaM // 3171 // uDubaddhakAle je saMthAragA kAraNe gahitA te vosirittA aNNe saMthAragA aparisADI vAsAjogge gehaMti, gurussa tiNNi dAuM NivAte pavAte NivAyapavAe / sesA sAdhU ahArAiNiyA ekkekaM geNhaMti // 3171 / / iyANi "2mattae" tti dAraM uccArapAsavaNakhelamattae tiNNi tiNNi geNhaMti / saMjamaAesaTTA, bhijjejja va sesa ujjhaMti // 3172 // varisAkAle uccAramattayA tiNNi, pAsavaNamattayA tiNNi, tiNNi khelamattayA / evaM Nava ghettavvA / imaM kAraNaM-jaM saMjamaNimittaM varisaMte egammi vAhaDite bitiesu kajjaM kareti, asivAdikAraNiesu aTThajAyakAraNisu vA Aesie Agatesu dalaejjA, sesehiM appaNo kajjaM kareMti / egamAdibhiNNeNa vA sesehiM kajjaM kareMti / (esa sA) je uDubaddhagahiyA te ujjhaMti / ubhayo kAlaM paDilehaNA kajjati / diyA rAto vA avAsaMte jati pari jati to mAsalahuM, jAhe vAsaM paDati tAhe paribhuMjaMti, jeNa abhiggaho gahito so pariDhuveti, ullo Na Nikkhiviyavvo, apariNayasehANaM Na vAijjati // 3172 / / "mattae" tti gayaM / iyANiM "zloe" tti dhuvaloo ya jiNANaM, NiccaM therANa vAsavAsAsu / asaha gilANassa va, taM rayaNiM tU NatikkAme // 3173 // uDubaddhe vAsAvAsAsu vA jiNakappiyANaM dhuvaloo dine dine kurvantItyarthaH / therANa vi vAsAsu dhuvaloo ceva / asahugilANA pajjosavaNarAti NAtikkamaMti / AukkAiyavirAhaNAbhayA saMsajjaNabhayA ya vAsAsu dhuvaloo kajjati // 3173 / / "loe" tti gataM / idANiM ""sacitte'' tti mottuM purANa-bhAvitasaDDe saccittasesapaDiseho / mA hohiti Niddhammo, bhoyaNamoe ya uDDAho // 3174 // jo purANo bhAviyasaDDho vA ete mottuM sacitte-sesA sacittA Na pavvAvijjati / aha pavvAviMti sehaM sehiM vA to cauguruM ANAtiyA ya dosA / vAsAsu pavvAvito mA hohiti Niddhammo teNa Na pavvAvijjati / kahaM Niddhammo bhavati ? ucyate-'vAsaMte mA NIhi, AukkAyAtiyavirAdhaNA bhavati' / tAhe so bhaNAti-jai ete jIvA to NisaggamANe kiM bhikkhaM geNha ? viyArabhUmi vA gacchaha ? kahaM vA tubbhe ahiMsagA ? sAhavo ya vAsAsu calaNe Na dhovaMti pAyalehaNiyAe NillihaMti tAhe so bhaNAti-asuddhaM cikkhallaM madiUNa pAe Na dhovaMti, asuiNo ete, samalassa ya kao dhammo? / evaM vippariNato uNNikkhamati / ahavA-sAgAriyaM sAhavo pAe dhovaMti tato asAmAyArI pAusadoso ya, asamaMjasaM ti kAuM Na sahati Niddhammo a bhavati / "bhoyaNamoe ya uDDAho" tti vAse 1. gA0 3166 / 2. gA0 3166 / 3. gA0 3166 / 4. gA0 3166 / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH paDate abhAvite sehe 'bahIto ANitaM jai maMDalIe bhuMjati to uDDAhaM kareti, pANA iva ee paropparaM saMkaTThe bhuMjaMti / ahaMpi NehiM viTTAlito / tAhe vippariNamati / aha maMDalIe Na bhuMjati tAhe asAmAyArI samayA ya Na katA bhavati / jati vA te sAhavo NissaggamANe mattaesu uccAra- pAsavaNAti AyaraMti, so ya taM daddhuM vippariNAmejjA, uNNikkhate, uDDAhaM ca kareti / aha sAhavo sAgAriyaM ti kAuM dhareMti to AyavirAhaNA / aha NisaggaMte ceva NisiraMti to saMjamavirAdhaNA / jamhA evamAdidosA tamhA vAsAsu pajjosaveti Na pavvAvetavvo / purANasaDDhesuM puNa ete dosA Na bhavaMti, teNa te pavvAvijjaMti / kAraNe pajjosavite vi pavvAvijjati / atisati jANiUNa jattha puvvuttA dosA Natthi taM pavvAveti / aNatisati vi avvocchittimAikAraNehiM pavvAveti / imaM ca jayaNaM karetivicittaM mahatiM vasahiM geNhaMti, AukkAyajIvacodaNe paNNavijjati, asarIro dhammo Natthi tti kAuM maMDalImoesu jattaM kareMti, aNNAe vasahIe ThaveMti, jatteNa ya uvacaraMti // 3174 // " sacitte" tti gayaM / idANi "acitte" tti dAraM 76 DagalacchAre leve, chaDDaNa gahaNe tava dharaNe ya / puMchaNa- gilANa - mattaga, bhAyaNabhaMgAti hetU se // 3175 // chAra - Dagala-mallamAtINaM gahaNaM, vAsAuDubaddhagahiyANa vosiraNaM, vatthAtiyANa dharaNaM, chArAiyANa vA dharaNaM, jati Na geNhaMti so mAsalahuM, jA ya tehiM viNA gilANAtiyANa virAhaNA, bhAyaNe vi virAdhite leveNa viNA / tamhA ghettavvANi / chAro gahito ekkoNe ghaNo kajjati / jati Na kajjaM taliyAhiM to vigiMcijjati / aha kajjaM tAhi to chArapuMjassa majjhe Thavijjati / paNayamAdisaMsajjaNabhayA ubhayaM kAlaM taliyAGagalAdiyaM ca savvaM paDilehaMti / levaM saMjoettA appaDibhujjamANabhAyaNaheTThA pupphage, kIrati, chAreNa ya ugguMThijjati, saha bhAyaNeNa paDilehijjaMti, aha apaDibhujjamANaM bhAyaNaM Natthi tAhe bhallagaM liMpiUNa pasihatthaM bharijjati / evaM kANai gahaNaM kANai vosiraNaM kANai gahaNadharaNaM // 3175 || "davvaTThavaNA" gatA / iyANi "3 bhAvaTThavaNA" 'iriesaNa 4bhAsANaM 'maNavayasA kAyae" ya 'duccara / 'ahikaraNakasAyANaM, saMvaccharie viosavaNaM // 3176 // iriyAsamitI esaNAsamitI bhAsAsamitI etesiM gahaNe- AyANa-NikkhevaNAsamitI pariTThAvaNiyAsamitI ya gahiyAto / etAsu paMcasu vi samitIsu vAsAsu samieNa bhaviyavvaM / evaM ukte codagAha--"udubaddhe kiM asamiteNa bhavitavvaM ? jeNa vAsAsu paMcasu vi samitIsu uvautteNa bhaviyavvamiti bhaNasu ?" AcAryAha kAmaM tu savvakAlaM, paMcasu samitIsu hoti jatiyavvaM / vAsAsu ahIkAro, bahupANA mediNI jeNaM // 3177 // "kAmaM tu" / kAmamavadhRtArthe, yadyapi sarvakAlaM samito bhavati tahAvi vAsAsu viseseNa ahikAro kIrai jeNaM tadA bahupANA mediNI AgAsaM ca / mediNi tti puDhavI evaM tAva savvAsiM sAmaNaM bhaNiyaM // 3177|| 1. vasahIo aNite / ityapi pratyantare / 2. gA0 3166 / 3. gA0 3140 / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 77 idANi ekkekkAe samitIe dosA bhaNaMti bhAsaNe saMpAtivaho, duNNeo Nehachedu tatiyAe / iritacarimAsu dosu ya, apeha apamajjaNe pANA // 3178 // "bhAsaNe" tti bhAsAsamitIte asamiyassa asamaMjasaM bhAsamANassa makkhigAtisaMpAtimANa muhe pavisaMtANa vadho bhavati, AdiggahaNAto AukkAyaphusitA sacittapuDhavirato sacittavAo ya muhe pavisati / "tatiyA" esaNAsamitI paDikkamaNa'jjhayaNe suttAbhihitANukkameNa vAsAsu uvauttassa vi virAhaNA, kiM puNa aNuvauttassa / udaullapurekammANaM ca hatthamattANaM NehacchedaM dukkhaM jANaMti snigdhakAlatvAt durjeyo durvijJeya AukkAiyacchedo pariNatI-acitto bhavatItyarthaH / ___ "irie" tti-iriyAsamitatAe aNuvautto chajjIvaNikkAe virAheti / "carimAsu dosu" tti-AyANaNikkhevaNAsamitI pAriTThAvaNiyAsamitI ya, etAo do carimAo / eyAsu aNuvautto jai paDilehaNapamajjaNaM Na kareti duppaDilehiya-duppamajjiyaM vA kareti Na pamajjati vA, eyAsu vi evaM chajjivaNikAyavirAhaNA bhavati / paMca samitIo udAharaNAo jahA Avassae // 3178 // maNa-vayaNa-kAyagutto, duccariyAtiM ca NiccamAloe / ahikaraNe tu durUvaga, pajjoe ceva dumae ya // 3179 // maNeNaM vAyAe kAraNa ya gutto bhavati / guttINaM udAharaNA jahA Avassae / jaM kiM ci mUlaguNe uttaraguNesu samitIsu guttIsu vA udubaddhe vAsAsu ya duccariyaM taM vAsAsu khippaM AloeyavvaM / iyANi-"adhikaraNa" tti-adhikaraNaM kalaho bhaNNati, taM ca jahA 'cautthoddese' vaNNiyaM tahA ihAvi savittharaM daTThavvaM / taM ca Na kAyavvaM, puvvupaNNaM ca Na udIriyavvaM / puvvupaNNaM jai kasAyukkaDatAe na khAmitaM to-pajjosavaNAsu avassaM viosaveyavvaM / adhikaraNe ime diTuMtA durUvagAmovalakkhiyaM, pajjoto, damao ya // 3179 // tattha "durUvaga" tti udAharaNaM-AyariyajaNavayassa aMtaggAme ekko kuMbhAro / so kuDagANaM bhaMDi bhariUNa paccaMtagA durUtagaM NAmayaM gato / tehiM ya durUtagavvehiM gohehiM egaM baillaM hariukAmehiM bhaNNati egabatillaM bhaMDi, pAsaha tubbhe vi DajhaMtakhalahANe / haraNe jjhAmANa bhANaga, ghosaNatA mallajuddhesu // 3180 // "bho bho pecchaha imaM accheraM, egeNa bailleNa bhaMDI gacchati" / teNa vi kuMbhakAreNa bhaNiyaM "pecchaha bho imassa gAmassa khalahANANi DajhaMti" / atigayA bhaMDI gAmamajhe ThitA / tassa tehiM durUvagavvehi chidaM labhiUNa ego baillo haDo / vikkayaM gayA kulAlA, te ya gAmillayA jAtitA deha baillaM / te bhaNaMti-tumaM ekkeNa ceva bailleNa Agayo / te puNo jAtitA / jAhe Na deMti tAhe sarayakAle savvadhaNNANi khaladhANesu katAni, tAhe aggI diNNo / evaM teNa satta varisANi jhAmitA khldhaannaa| tAhe aTTame varise durUvagagAmellaehiM mallajaddhamahe vaTTamANo bhANago bhaNito-ghosihi bho jassa amhehiM avaraddhaM taM khAmemo, jaM ca gahiyaM taM demo, mA amha sasse dahau / tato bhANaeNa ugghosiyaM // 3180 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kalpaniyuktiH tato kuMbhakAreNa bhANago bhaNito-bho ! imaM ghosehi appiNaha taM baillaM, durUvagA tassa kuMbhakArassa / mA bhe Daihiti dhaNNaM, aNNANi vi satta varisANi // 3181 // bhANageNa ugghosiyaM taM / tehiM durUvagavvehi so kuMbhakAro khAmito / diNNo ya se baillo / imo ya se uvasaMhAro- jati tA tehiM asaMjatehiM aNNANIhiM hoMtehiM khAmiyaM teNa vi khamiyaM, kimaMga puNa saMjaehiM nANIhiM ya / jaM kayaM taM savvaM pajjosavaNAe khAmeyavvaM ca, evaM karatehiM saMjamArAhaNA katA bhavati // 3181 // ahavA-imo diTuMto pajjoo tti caMpA aNaMgaseNo, paMca'cchara thera nayaNa duma valae / viha pAsa NayaNa sAvaga, iMgiNi uvavAya NaMdivare // 3182 // bohaNa paDimoddAyaNa, pabhAva uppAya devadattadde / maraNuvavAte tAvasa, nayaNaM taha bhIsaNA samaNA // 3183 // gaMdhAragirI devaya, paDimA guliyA gilANapaDiyaraNaM / pajjoyaharaNa pukkhara, raNagahaNe NAmao savaNA // 3184 // iheva jaMbuddIve 'caMpA' NAma NagarI, 'aNaMsageNo' NAma suvaNNagAro / so ya atIva thIlolo / so ya rUvavaI kaNNaM pAsati taM bahuM daviNajAyaM dAuM pariNei / evaM kila teNa paMca itthisayA pariNIyA / so tAhiM saddhi mANussae bhoge bhuMjamANo viharai / ito ya 'paMcaselaM' NAma dIvaM / tattha 'vijjumAlI' NAma jakkho parivasai / so ya cuto / tassa do aggamahisIto 'hAsA pahAsA' ya / tAo bhogatthiNIto ciMteti-kiMciM uvappalobhemo / tAhiM ya diTTho 'aNaMgaseNo' suMdare rUve viuvviUNa tassa 'asogavaNiyAe' NilINA / tAo diTThAto aNaMgaseNeNa / tato ya tassa maNakkhevakare vibbhame dariseMti / akkhito so tAhiM, hatthaM pasAreumAraddho / tAhe bhaNito-"jati te amhehiM kajjaM to paMcaseladIvaM ejjaha" tti bhaNittA tAo adaMsaNaM gatA / iyaro vivihappalAvIbhUo asattho raNNo paNNagAraM dAUNa ugghosaNapaDahaM NINAveti / imaM ugghosijjati-"jo aNaMgaseNayaM paMcaselaM dIvaM pAveti tassa so daviNassa koDiM payacchati" / evaM ghussamANe NAviyareNa bhaNiyaM-"ahaM pAvemi" tti chikko paDaho / tassa diNNA koDI / taM duve gahiyasaMbalA dUrUDhA NAvaM / jAhe dUraM gayA tAhe NAvieNa pucchito-kiM ci aggato jalovari pAsaMsi ? teNa bhaNiyaM "Na va" tti / jAhe puNo dUraM gato tAhe puNo pacchati, eteNa bhaNiyaM-kiMci mANusasirappamANaM ghaNaMjaNa-vaNNaM dIsati / NAvieNa bhaNiyaM-esa paMcaseladIvaNagassa dhArAe Thito vaDarukkho / esA NAvA etassa aheNa jAhitti, eyassa parabhAge jalAvatto / tumaM kiMci saMbalaM ghettu dakkho houM vaDasAlaM vilaggejjasi / ahaM puNa saha NAvAe jalAvatte gacchIhAmi / tumaM puNa jAhe jalaM velAe uattaM bhavati tAhe NagadhArAe NagaM ArubhittA parato paccorubhittA paMcaselayaM dIvaM jattha te abhippeyaM tattha gacchejjasu / aNNe bhaNaMti ___ tuma ettha vaDarukkhe ArUDho tAva gacchasu, jAva u saMjjhAvelAe mahaMtA pakkhiNo AgamiSyati paMcaseladIvAto / te rAto vAsittA pabhAe paMcaselagadIvaM gamissaMti / tesiM calaNavilaggo gacchejjasu Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa- 4 jAva ya so thero evaM kaheti tAva saMpattA vaDarukkhaM NAvA / aNaMgaseNo vaDarukkhamAruDho / NAviyathero saha NAvAe jalAvatte gato / etesiM doNha pagArANaM annatareNa tAto diTThAto / tAhiM saMbhaTTho, bhaNio ya Na eriseNa asuiNA deheNa amhe paribhujjAmo / kiMci bAla- tavacaraNaM kAuM NiyANeNa ya ihe uvavajjasu, tAhe saha amhehiM bhoge bhuMjahasi / tAhiM ya se sussAdumaMte pattapupphaphale ya datte udagaM c| sIyalacchAyAe pAsutto / tAhiM ya devatAhiM pAsutto ceva karayalapuDe chubhittA caMpAe sabhavaNe kkhitto, vibuddho ya pAsati-sabhavaNaM sayaNaparijaNaM ca / ADhato palaviuM "hAse pahAse" / logeNa pucchijjaMto bhaNAti - diTTaM suyamaNubhUyaM vattaM paMcaselae dIve / 79 tassa ya vayaMso NAilo NAma sAvao, so se jiNapaNNattaM dhammaM kaheti - " eyaM karehi / tato sodhammAisu kappesu dIhakAlaThitIo saha vemANiNIhiM uttame bhoge bhuMjihisi, kimetehiM vadhUtehiM vANamaMtarIehiM appakAladvitIehiM" / so taM asaddahaMto sayaNapariyaNaM ca agaNaMto NiyANaM kAuM iMgiNimaraNaM paDivajjati / kAlagao uvavaNNo paMcaselae dIve 'vijjumAlI NAma jakkho', hAsapahAsAhiM saha bhoge bhuMjamANo viharati / so vi NAilo sAvago sAmaNNaM kAuM Aloia - paDikaM kAlaM kAuM accutte kappe sAmANito jAto / so vi tattha viharati / aNNayA NaMdIsaravaradIve aTThAhimahimaNimittaM sayaM iMdANitehiM appaNa'ppaNo NitogehiM NiuttA devasaMghA milaMti / 'vijjumAli' jakkhassa ya AujjaNiyogo / paDahamaNicchaMto balA ANIto devasaMghassa ya dUrattho AyojjaM vAyaMto, NAiladeveNa diTTho / puvvANurAgeNa tappaDibohaNatthaM ca NAiladevo tassa samIvaM gato / tassa ya teyaM asahamANo paDahamaMtare deti / NAiladeveNa pucchitto- maM jANasi tti / vijjumAliNA bhaNiyaM-ko tubbhe sakkAie iMde Na yANai ? deveNa bhaNiyaM - parabhavaM pucchAmi, No devattaM / vijjumAliNA bhaNiyaM - "Na jANAmi" / tato deveNa bhaNiyaM-"ahaM te parabhave caMpAe NagarIe vayaMsao AsI NAilo NAma / tume tayA mama vayaNaM Na kayaM teNa appiDDiesa uvavaNNo, taM evaM gae vi jiNappaNIyaM dhammaM paDivajjasu / dhammo sekahito, paDivaNNo ya / tAhe so vijjumAlI bhaNAti - idANiM kiM mayA kAyavvaM ? accuyadeveNa bhaNiyaM--bohiNimittaM jiNa - paDimA avatAraNaM karehi / tato vijjumAlI aTThAhiyamahivante gaMtuM cullihimavaMtaM gosIsadArumayaM paDimaM devayANubhAveNa Nivvatteti, rayaNavicittAbharaNehiM savvAlaMkAravibhUsiyaM kareti, aNNassa ya gosIsacaMdaNadArussa majjhe pakkhivati, ciMteti ya " katthimaM Nivesemi" / ito ya samudde vaNiyassa pavahaNaM duccA puNo gahiyaM Dollati, tassa ya DolAyamANassa chammAsA vaTTati / so ya vaNio bhItovviggo dhUvakaDacchuyahattho iTThadevayA - NamokkAraparo acchati / vijjumAliNA bhaNiyaM - " bho bho maNuyA ! ajjaM pabhAe imaM te jANapattaM vItIbhae Nagare kUlaM pAvihiti / imaM ca gosIsacaMdaNadAruM, purajaNavayaM udAyaNaM ca rAyANaM meleuM bhaNejjAsi - ettha devAhidevassa paDimaM karejjaha" esA devANavattI / tao devANubhAveNa, nAvA pattA vIIbhayaM / tao vaNio agghaM ghettuM gao rAyasamIvaM, bhaNiyaM ca teNa " ittha gosIsacaMdaNe devAdhidevassa paDimA kAyavvA" / savvaM jahAvattaM vaNieNa raNNo kahiyaM, gao vaNio / raNNA vi puracatuvejje (vaNNe) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 kalpaniyuktiH meleuM akkhiyaM akkhANayaM / sAddiA vaNakuTTagA-"ittha paDimaM karehi" tti / kate adhivAsaNe baMbhaNehiM bhaNiyaM-devAhidevo baMbhaNo tassa paDimA kIrau, vAhito kuThAro Na vahati / aNNehiM bhaNiyaMviNhu devAdhidevo / tahAvi taM Na vahati / evaM khaMdaruddAiyA devayagaNA bhANettA satthANi vAhitANi Na vahati / evaM saMkilissaMti / ito ya pabhAvatIe AhAro raNNo uvasAhito / jAhe rAyA tattha'vakkhitto Na gacchatI tAhe pabhAvatIe dAsaceDI visajjitA-gaccha rAyANaM bhaNAhi-velAikkamo vaTTeti, savvamuvasAhiyaM kiNNa bhuMjaha tti ? gayA dAsaceDI, savvaM kahiyaM / tato rAtiNA bhaNiyaM-suhiyAsi, amhaM imeriso kAlo vaTTati / paDigayA dAsaceDI / tAe dAsaceDIe savvaM pabhAvatIe kahiyaM / tAhe pabhAvatI bhaNati-"aho micchadasaNamohitA devAdhidevaM pi Na muNaMti" / tAhe pabhAvatI pahAyA kayakouyamaMgalA sukkila-vAsa-parihANa-parihayA bali-puSpa-dhUva-kaDacchuya-hatthA gatA / tato pabhAvatIe savvaM balimAdikAuM bhaNiyaM-"devAdhidevo mahAvIravaddhamANasAmI, tassa paDimA kIrau" tti paharAhi / vAhito kuDAho, egadhAe ceva duhA jAtaM, pecchaMti ya puvvaNivvattiyaM savvAlaMkArabhUsiyaM bhagavao paDimaM, sA Neu raNNA gharasamIve devAyayaNaM kAuM tattha viTThayA / tattha kiNhaguliyA NAma dAsaceDI devayasussUsakAriNI NiuttA / aTThamI-cAuddasIsu pabhAvatI devI bhattirAgeNaM sayameva NaTTovahAraM kareti / rAyA vi tayANuvattIe murae pavAeti / aNNayA pabhAvatIe NaTTovahAraM kareMtIe raNNA siracchAyA Na diTThA / "uppAu" tti kAuM amaMgula-cittassa raNNo NaTTasamamuravakkhoDA (Na) paDaMti tti ruTThA mahAdevI "avajja" tti kAuM / tato raNNA laviyaM-"No me avajjA. mA rUsasa. imeriso uppAo diTro. tato cittAkalatAe mukhakkhoDayANa cukko" tti / tato pabhAvatIe laviyaM-jiNasAsaNaM pavaNNehiM maraNassa Na bheyavvaM / aNNayA puNo vi pabhAvatIe pahAyakayakouyAte dAsaceDI vAhittA "devagihapavesA suddhavAsA ANehiM" tti bhaNiyA / te ya suddhavAsA ANijjamANA kusuMbharAgarattA iva aMtare saMjAtA uppAyadoseNa / pabhAvatIe adAe muhaM NirakkhaMtIe te vatthA paNAmitA / tato ruThThA pabhAvatI "devayAyaNaM pavisaMtie kiM me amaMgalaM karesi tti, kimahaM vAsaghara-pavesiNi" tti, addAeNaM dAsaceDI saMkhAvatte AhayA / matA dAsaceDI khaNeNa / vatthA vi sAbhAvitA jAtA / pabhAvetI ciMteti-"aho me NiravarAhA vi dAsaceDI vAvAtiyA, cirANupAliyaM ca me thUlagapANAivAyavayaM bhaggaM, eso vi me uppAu" tti / tato rAyANaM viNNaveti-"tubbhehiM aNuNNAyA pavvajjaM abbhuvemi / mA aparicattakAmabhogA marAmi" tti / raNNA bhaNiyaM-"jati me suddhamme bohehisi" tti / tIe abbhuvayagA NikkhaMtA, chammAsaM saMjamamaNupAlettA AloiyapaDikkaMtA matA uvavannA vemANiesu / tato pAsittA puvvaM bhavaM puvvANurAgeNa saMgAravimokkhaNatthaM ca bahUhiM vesaMtarehiM raNNo jaiNaM dhammaM kaheti / rAyA vi tAvasabhatto taM No paDivajjeti / tAhe pabhAvatIdeveNaM tAvasaveso kato, pupphaphalodayahattho raNNo samIvagaM gato / atIva egaM ramaNIyaM phalaM raNNo samappiyaM / raNNA agghAyaM surabhigaMdhaM ti, AloiyaM cakkhuNA sarUvaM ti, AsAtiyaM ama(ya)rasovamaM ti / raNNA ya pucchitto tAvaso-kattha erisA phalA saMbhavaMti ? ito NAidUrAsaNNe tAvasAsame erisA phalA bhavaMti / raNNA laviyaM-daMsehi me taM tAvasAsamaM, te ya rukkhA / tAvaseNa bhaNiyaM-ehi, duyaggA vi vAyAmo / do vi payAtA / rAyA ya mauDAtieNa savvA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 laMkAravibhUsito gato pecchati ya meiNiguruMbabhUtaM vaNasaMDaM / tattha paviTTho diTTho tAvasAsamo, tAvasA'same ya pecchati sa dAre patte gaMdhaM divvaM / diTThite ya maMtemANe NisuNei esa rAyA egAgI Agato savvAlaMkAro mAreuM geNhAmo se AbharaNaM / rAyA bhIto pacchao sakkitumAraddho / tAvaseNa ya kUviyaMdhAha dhAha esa palAto geNha / tAhe savve tAvasA bhisiyagaNe tiyaMtiyakamaMDaluhatthA dhAvitA, haNa haNa geNha geNha mAraha tti bhaNaMtA-raNNo aNumaggato laggA / / rAyA bhIto palAyaMto pecchai-egaM mahaMtaM vaNasaMDaM / suNeti tattha mANusAlAvaM / ettha raNaM ti maNNamANo taM vaNasaMDaM pavisati / pecchai ya tattha caMdamiva somaM, kAmadevamiva rUvavaM, NagakumAramiva suNevatthaM, bahassati va savvasatthavisArayaM, bahUNaM samaNANaM sAvigANa ya sussareNa sareNaM dhammamakkhAyamANaM samaNaM / tattha rAyA gato saraNaM saraNaM bhayaMto / samaNeNa ya laviyaM-"te Na bhetavvaM" ti / "chuTTosi" tti bhaNitA tAvasA paDigatA / rAyA vi tesiM vippariNato isi Asattho / dhammo ya se kahito, paDivaNNo ya dhammaM / pabhAvatideveNa vi savvaM paDisaMghariyaM / rAyA appANaM pecchati siMghAsaNattho ceva ciTThAmi, Na kahiM vi gato Agato vA, ciMteti ya kimeyaM ti? pabhAvatideveNa ya AgAsattheNa bhaNiyaM-savvameyaM mayA tujjha paDibohaNatthaM kayaM, dhamme te avigdhaM bhavatu, aNNattha vi maM Avattikappe saMbharejjAsi tti lavittA gato pabhAvatI devo / savvapurajaNavaesu pAraMpariNaNigghoso Niggato-vItIbhae Nagare devAvatAritA paDimA tti / ito ya 'gaMdhArA' jaNavayAto sAvago pavvaitukAmo savvatitthakarANaM jammaNa-NikkhamaNakevaluppAya-NivvANabhUmio daTuM paDiNiyatto pavvayAmi tti / tAhe sutaM 'veyaDDagiriguhAe' risabhAtiyANa titthakarANa savvarayaNavicittiyAto knngpddimaao| sAhUsakAse suNittA tAo dacchAmi tti tattha gto| tattha devatArAdhaNaM karettA vihADiyAo paDimAo / tattha so sAvato thayathutIhiM thuNaMto ahorattaM Navasito / tassa NimmalarayaNesu Na maNAgamavi lobho jAto / devatA ciMteti-"aho mANusamaluddhaM" tti / tuTThA devayA, "bUhi varaM" bhaNaMtI uvaTThitA / tato sAvageNa laviyaM-"Niyatto haM mANusaesu kAmabhogesu kiM me vareNa kajjaM ti ? "amohaM devatAdaMsaNa" tti bhaNittA devatA aTThAsayaM gUliyANaM jahAciMtitimaNorahANaM paNAmeti / tAo gahitAo sAvateNa, tato Niggato / suyaM ca NeNa jahA bItIbhae Nagare savvAlaMkAra-vibhUsitA devAvatAritA paDimA / taM dacchAmi tti, tattha gato, vaMditA paDimA / kati vi diNe pajjuvAsAmi tti tattheva devatAyayaNe Thito, to ya so tattha gilANo jAto / "desito sAvago" kAuM kaNhaguliyAe paDiyarito / tuTTho sAvago / kiM mama pavvatitukAmassa guliyAhiM esa bhogatthiNI teNa tIse jahAciMtayamaNorahANaM aTThasayaM guliyANaM diNNaM, gato sAvago / tato vi kiNhaguliyAe viNNA(sa)NatthaM kimeyAo savvaM jahAciMtiyamaNorahAo, u Neti ? jai saccaM to "haM uttattakaNagavaNNA surUvA subhagA ya bhavAmi" tti egA guliyA bhakkhiyA / tAhe devatA iva kAmarUviNI parAvattiyavesA uttattakaNagavaNNA surUvA subhagA ya jAyA / tato pabhiti jaNo bhAsiumADhato esa kiNhaguliyA devatANubhAveNa uttattakaNagavaNNA jAyA, iyANi houM NAmaM "suvaNNaguliya" tti, taM ca ghusitaM savvajaNavaesu / tato sA suvaNNaguliyA guliga-laddhapaccayA bhogatthiNI egaM guliyaM muhe pakkhiviuM ciMteti "pajjoyaNo me rAyA bhattAro bhavijja" tti / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 kalpaniyuktiH bItIbhayAo ujjeNI kila asItimitesu joyaNesu / tattha va akamhA rAyasabhAe pajjoyassa aggato purisA kahaM kahaMti-"bItIbhate Nagare devAvatAriyapaDimAe sussUsakArigA kaNhaguliyA devatANubhAveNa suvaNNaguligA jAtA, atIva sohagga-lAvannajuttA bahujaNassa patthaNijjA jAtA / " taM suNettA pajjoo tassa gulummAtito dUtaM visajjeti udAyaNassa-"eya suvaNNaguliyaM samaM visajjesu" tti / gao dUto, viNNatto udAyaNo / udAyaNeNa ruTeNa visajjito, assakAriyA'sammANito ya dUto / jahAvattaM dUteNa pajjoyassa kahiyaM / puNo pajjoeNa rahassito dUto visajjio suvaNNaguliyAe jai maM icchasi vA to'haM rahassiyamAgacchAmi / tIe bhaNiyaM-jati paDimA gacchati to gacchAmi, iyarahA No gacche / gaMtuM dUteNa kahiyaM pajjoyassa / tato pajjoto'NalagiriNA hatthirayaNeeNa 'saNNaddhariNimiyaguDeNa appaparicchaDeNAgato, ahoratteNa patto, paosavelAe paviTThA carA, kahiyaM suvaNNaguliyAte / tattha ya bAlavasaMtakAle lepagamahe vaTTamANe puvvakAritA pajjoeNa lepagapaDimA maMDiyapasAdhitA gItAojjaNigghoseNa savvajaNasamakkhe leppagachaleNa NitA suvaNNaguligA ya / paDimaM suvaNNaguligaM ca pajjoto hariuM gato / jaM ca rayaNi'NalagirI vItIbhae Nagare pavesiMto taM rayaNi aMto je gayA te'NalagiriNo gaMdhahatthiNo gaMdheNa AlANakhaMbhaM bhaMtuM savve vi luliyA savvajaNassa ya jAyaMti / mahAmaMtijaNeNa ya uNNIyaM-NUNaM ettha'NalagirI hatthI khaMbhavippaNaTTho Agato, aNNo vA koi vaNahatthI / pabhAe raNNA gavesAviyaM / diTTho'Nalagirissa ANimalo / pavattibAhateNa kahiyaM-raNNo Agato pajjoto paDigao ya / gavesAvitA suvaNNaguligA ya tti, NAyaM tadaTThA Agato Asi tti / raNNA bhaNiyaM-paDimaM gavesahi tti / gaviTThA / kusumomAliyA ciTThai na va tti, devatAvatAriyapaDimAe ya gosIsacaMdaNasItANubhAveNa ya kusumA No milAyaMti / pahAyapayatotarAyA majjhaNhadesakAle devAyayaNaM atigao, pecchatI ya puvvakusume primilaanne| raNNA ciMtiyaM-kimesa uppAto, uta aNNA ceva paDima tti ? tAhe avaNeuM kusume NirikkhitA, NAyaM haDA paDimA / ruTTho udAyaNo dUtaM visajjeti, jai te haDA dAsaceDI to haDA NAma, visajjeha me paDimaM / gatapaccAgateNa dUteNa kahiyaM udAyaNassa-Na visajjeti pajjoo paDimaM / tato udAyaNo dasahiM mauDabaddharAtI saha savvasAhaNabaleNa payAto / kAlo ya gimho vaTTati / marujaNavayamuttaraMto ya jalAbhAve savvakhaMdhavAro tatiyAdiNe tisAbhibhUto visaNNo / udAyaNassa raNNo kahiyaM / raNNA vi appabahuM ciMtiuM Natthi aNNo uvAto sAraNaM vA, Natthi paraM pabhAvatidevo saraNaM ti, pabhAvatidevo saraNaMsi kao / pabhAvatidevassa kayasiMgArassAsaNakaMpo jAo, teNa ohI pauttA, diTThA udAyaNassa raNNo AvattI / tato so Agato turaMto piNaddhaMkhaM paraM jaladharehiM puvvaM appAtito jaNavao paviralatusAra-sIyaleNa vAyuNA / tato pacchA vAlaparikkhitaM va jalaM jaladharehiM mukkaM sarassa taM ca jalaM devatA-kaya-pukkharaNItie saMThiyaM, devayakayapukkharaNi ti abuhajaNeNaM "tti pukkharaM" ti titthaM pavattiyaM / tato udAyaNo rAyA gato ujjeNiM / rohitA ujjeNI / bahujaNakkhae vaTTamANe udAyaNeNa paoto bhaNio-tujhaM majjha ya viroho / amhe ceva duagga jujjhAmo, kiM sesajaNavaeNaM mArAvieNaM ti| abbhuvagayaM pajjoeNa / duaggANa vi dUtae saMcAreNa saMlAvo-kahaM jujjhAmo ? kiM rahehiM gaehiM 1. sannaddhasthApitakavacena / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 assehiM ? ti / udAyaNeNa bhaNiyaM-gaehiM asamANaM jujhaM ti, kallaM rahehiM jujjhAmo tti / duvaggaNe vi avaTTiyaM / bidiyadiNe udAyaNo raheNa uvaTThito, pajjoo'NalagiriNA hatthi-rayaNeNa / sesakhaMdhAvAro seNNaccaparivAro pecchago ya udAsINo ciTThati / udAyaNeNa bhaNiyaM-esa bhaTThapaDivaNNo hato mayA, saMpalaggaM juddhaM, Agato hatthI / udAyaNeNa cakkabhame cchUDho, causu vi pAyatalesu viddho sarehi, paDio hatthI / evaM udAyaNeNa raNe jitA gahio pajjoo / bhaggaM parabalaM / gahiyA ujjeNI / NaTThA suvaNNaguliyA / paDimA puNa devatAhiTThitA saMcAleuM Na sakkitA / pajjoto ya lalATe suNahapAeNa aMkito / imaM ca se NAmayaM lalATe ceva aMkitaM dAso dAsIvatio, chettaTThI jo ghare ya vattavyo / ANaM kovemANo, haMtavvo baMdhiyavvo ya // 3185 // kaMThA / udAyaNo sasAhaNeNa paDiNiyatto, pajjoo vi baddho khaMdhAvAre Nijjati / udAyaNo Agao, jAva dasapuroddese' tattha varisAkAlo jAto / dasa vi mauDabaddharAyANo NiveseNa ThitA / udAyaNassa uvajemaNAe bhuMjati pajjoto / __ aNNayA pajjosavaNakAle patte udAyaNo uvavAsI, teNa sUto visajjito / pajjoo ajja gacchasa. kiM te uvasAhijjau tti / gato sato. pacchio pajjoo / AsaMkiyaM pajjotassa / "Na kayAti ahaM pucchio, ajja pucchA katA / NUNaM ahaM visasammiseNa bhatteNa ajja mArijjiukAmo / ahavA-kiM me saMdeheNa, eyaM ceva pucchAmi / " pajjoeNa pucchio sUto-ajja me kiM pucchijjati / kiM vA haM ajja mArijjiukAmo ? sUteNa laviyaM-Na tumaM mArijjasi / rAyA samaNovAsao'jja pajjosavaNAe uvavAsI / to te jaM i8 ajja uvasAhayAmi tti pucchio / tao pajjoteNa laviyaM-"aho sapAvakammeNa vasaNapatteNa pajjosavaNA vi Na NAtA, gaccha kahehi rAiNo udAyaNassa jahA ahaM pi samaNovAsago ajja uvavAsio bhatteNa Na me kajjaM / " sUteNa gaMtuM udAyaNassa kahiyaM-so vi samaNovAsago ajja Na bhuMjati tti / ___tAhe udAyaNo bhaNati-samaNovAgeNa me baddheNa ajja sAmAtiyaM Na sujjhati, Na ya samma pajjosaviyaM bhavati, taM gacchAmi samaNovAsagaM baMdhaNAto moemi khAmemi ya sammaM, teNa so moio khamio ya lalATamaMkacchAyaNaTThayA ya sovaNNo se paTTo baddho / tato pabhiti paTTabaddharAyANo jAtA / evaM tAva jati gihiNo vi kayaverA adhikaraNAiM osavaMti samaNehiM puNa savvapAvaviratehiM suTTataraM osaveyavvaM ti / sesaM savittharaM jIvaMtasAmiuppattIe vattavvaM // 3186 / / ahavA-imaM udAharaNaM khaddhAdANiyagehe, pAyasa damaceDarUvagA daTuM / pitarobhAsaNa khIre, jAiya raddhe ya teNA to // 3186 // khaddhiM AdANiM jesu gihesu te khaddhAdANIgihA-IzvaragRhA ityarthaH / tesu khaddhAdANIyagihesu, khaNakAle pAyaso NavagapayasAhito / taM daTuM dAmagaceDA damago-dArido tassa puttabhaMDA ityarthaH pitaraM obhAsaMti-'amha vi pAyasaM dehi' tti bhaNito / teNa gAme duddhataMdule ohAriUNa samappiyaM bhAriyAe"amha vi pAyasaM dehi" tti / so ya paccaMtagAmo, tattha coraseNA paDitA, te ya gAma viluliumADhattA / 1. uddeza: sthAnaM Adezo vA / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 kalpaniyuktiH pAyasaharaNaM chettA, pacchAgaya asiyaeNa sIsaM tu / bhAuyaseNAhivakhisaNAhiM saraNAgato jattha // 3187 // tassa damagassa so ya pAyaso saha thAlIe haDo / taM velaM so damago chettaM gato / so ya chetAto teNaM luNiUNaM Agato, taM ciMteti-"ajja ceDarUvehi samaM bhokkhemi" tti gharaMgaNapattassa ceDarUvehi kahitaM tato "bappa" tti bhayaMtehi so ya pAyaso haDo / so taNapUliyaM chaDDeUNa gato kohAbhibhato. pecchati seNAhivassa parato pAyasathAliyaM ThaviyaM / te corA paNo gAmaM pavidA. egAgI seNAhivo citttthi| teNa ya damageNa asieNa sIsaM chiNNaM seNAvatissa NaTTho damago / te ya corA haNNAgayA NaTThA / tehiM ya gatehiM mayakiccaM kAuM tassa Daharatarato bhAyA so seNAhivo abhisitto / tassa mAyabhagiNI-bhAujjAiyAto a khisaMti-"tumaM bhAovaratie jIvaMte acchati seNAhivattaM kAuM, dhiratthU te jiiviyss| so amirasaNagato gahiMto-damago jIvagejjho, ANito nigaDiyaveDhigo sayaNamajjhagato AsaNaTThito vaNagaM gahAya bhaNati-are are bhAtiveriyA, kattha te AhaNAmi tti / damageNa bhaNiyaM "jattha saraNAgatA paharijjaMti tattha paharAhi" tti / evaM bhaNite sayaM ciMteti"saraNAgayA No paharijaMti / " tAhe so mAubhagiNIsayaNANaM ca muhaM Nirikkhati / tehiM ti bhaNito"No saraNAgayassa paharijjati", tAhe so teNa pUeUNa mukko / jati tA teNa so dhammaM ajANamANeNa mukko, kimaM Nu puNa sAhuNA paralogabhIteNa abbhuvagayavacchalleNa abbhuvagayassa sammaM Na sahiyavvaM ? khAmiyavvaM ti / iyANi "kasAya" tti dAraM / tesiM caukkaNikkhevo jahAvaTThANe koho cauvvidho udagarAisamANo vAluArAisamANo puDhavIrAisamANo pavvayagarAisamANo, dAraM / vAodaehi rAI, nAsati kAleNa sigayapuDhavINaM / NAsati udagassa satiM, pavvatarAI tu jA selo // 3188 // vAeNa udaeNa ya rAtI NAsai jahA sakkhaM sigayapuDhavINaM / "kAleNa" tti kAlavizeSapradarzanArthe, udagarAtI sakRt nazyati tatkSaNAdityarthaH / jA puNa pavvatarAtI sA jAva pavvato tAva ciTThati aMtarA nApagacchatItyarthaH // 3188 / / iyANi rAtehiM kova-avasaMdhAraNatthaM bhaNNati udagasaricchA pakkheNa'veti catumAsieNa sigayasamA / variseNa puDhavirAtI, amaraNa gatI ya paDilomA // 3186 // udagarAisamANo jo rusito taddivasaM ceva paDikkamaNavelAe uvasamati jAva pakkhe vi uvasamato udagarAtisamANo bhaNNati / jo puNa divasapakkhiesu aNuvasaMto jAva caumAsie uvasamati to sigatarAtisamANo koho bhavati / jo puNa divasapakkhacAummAsiesu aNuvasaMto saMvaccharie uvasamati so puDhavirAisamANo / jahA puDhavAe sarade phuDiyAto dAlio pAuse milaMti evaM tassa vi variseNa krodho aveti / jo puNa pajjosavaNAe vi No uvasamati so pavvayarAtIsamANo koho / jahA pavvayassa rAtI Na milati evaM tassa vi AmaraNaMto koho Novasamati / etesiM gatIto paDilomaM 1. gA0 3176 / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa- 4 vattavvAo / pavvayarAtIsamANassa NaragagatI, puDhavIsamANassa tiriyagatI, sigayasamANassa maNuyagatI, udagasamANassa devagatI, akasAyassa mokkhagatI ||3189 // 85 emeva thaMbhakeyaNa, vatthesu parUvaNA gatIo ya / maruya acaMkAri ya paMDarajjamaMgU ya AharaNA // 3190 // evaM sesA kasAyA caubheyA vattavvA / thaMbhe tti thaMbhasamANo mANo / so cauvviho atthi / sela -'TThi- thaMbhadAruyalayA ya vaMse ya meMDha gomuttI / avalehaNi kimi kaddama kusuMbharAge haliddA ya // 3191 // causu kasAtesu gatI, naraya tiriya mANuse ya devagatI / uvasamaha NiccakAlaM, soggaimaggaM viyANaMtA // 3192 // selathaMbhasamANo mANo atthi, aTThithaMbhasamANo mANo atthi, kaTThathaMbhasamANo mANo atthi, tiNisalayAsamANo mANo atthi / gatIto paDilomaM vattavvAto / "keyaNaM" te chajjiyAlevaNagaMDo keyaNaM ti bhaNNati, so ya vaMko tassamA mAyA / ahavAyat kRtakaM taM pAyayaselIe keyaNaM bhaNNai, kRtakaM ca mAyA / mAyA cauvvihA - avalehaNiyAkeyaNe, gomuttiyAkeyaNe, ghaNavaMsamUlasamakeyaNe, meMDhasiMgakeyaNe vi / gatIto paDilomaM vattavvAo / "vatthe" tti vattharAgasamANo lobho / so cauvviho / hariddArAgasamANo lobho, kusuMbharAgasamANo lobho, kaddamarAgasamANo lobho, kimirAgasamANo lobho / gatIo paDilomAto vattavvAo / ime udAharaNA - kohe maruo, mANe accaMkAriyabhaTTA, mAyAe paMDarajjA, lobhe ajjamaMgU // 3192 // kohe imaM - avahaMta goNa marute, cauNha vappANa ukkaro uvariM / chUDho mao uvaTThA, atikove Na demo pacchittaM // 3193 // ettha eseva damago / adhavA - ego marugo, tassa ikko baillo / so ya taM gahAya keyAre haleNa vAhemi tti gato / so ya parissaMto paDito, Na tarati uTTheuM / tAhe teNa dhijjAtieNa haNaMteNa tassa uvariM tuttago bhaggo, tahAvi Na uTThati / aNNakaTThAbhAve leguehiM haNiumAraddho, egakeyAraleguehi, tahA NoTThito, evaM cauNha keyArANa ukkareNa Ahato, No uTThito / to teNa leDapuo kato, mao so goNo / tAhe so baMbhaNo govajjhavisohaNatthaM dhijjAtiyANamuvaTThito / teNa jahAvattaM kahiyaM bhaNiyaM ca teNaajja vi tassovariM me koho Na phiTTati / tAhe so dhijjAtiehiM bhaNio-tumaM atikkohI, Natthi te suddhI, Na te cchittaM demo, savvalogeNa vajjito so'silogapaDito jAto / evaM sAhuNA eriso kovo Na kAyavvo / aha karejja to udagarAtIsamANeNa bhaviyavvaM / jo puNa pakkhiya- cAummAsiyasaMvacchariesu Na uvasamati tassa vivego kAyavvo, jahA dhijjAtiyassa | mANe imaM - vaNidhUyamacchaMkAriya-bhaTTA aTThasuya maggato jAyA / caraNapaDiseva sacive, aNuyattIhiM padANaM ca // 3194 // viciMta vikAlapaDicchaNA ya dANaM Na demi NivakahaNaM / khisA Nisi NiggamaNaM, corA seNAvatI gahaNaM // 3195 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 necchati jalUga vejje, gahaNaM taM pi ya aNicchamANI tu / geNhAve jalUgavaNA, bhAuyadUe kahaNa moe // 3196 // kalpaniryuktiH 'khitipatiTThiyaM' NagaraM / 'jiyasattU' rAyA / 'dhAriNI' devI / 'subuddhI' saciva / tattha gare 'dhaNo' NAma seTThI / tassa ' bhaddA ' NAma bhAriyA / tassa ya dhUyA bhaTTA / sA ya mAupiyabhAuyANa ya uvAtiyasayaladdhA / mAyapitIhi ya savvapariyaNo bhaNNati - "esA jaM kareu Na keNa ti kiMciccakAreyavvaM" ti / tAhe logeNa se kAyaM NAma accakAriyabhaTTA / sA ya atIvarUvavatI, bahusu vaNiyakulesu varijjati / dhaNo ya seTThI bhaNati - jo eyaM Na caMkArehiti tassesA dijjihiti tti / evaM varage paDiseheti / aNNayA saciveNa varitA / dhaNeNa bhaNiyaM - jai Na kiMci vi avarAhe caMkArehisi to te payacchAmo / teNa ya paDisuyaM / tassa diNNA / bhAriyA jAtA / so ya Na caMkAreti / so ya amacco rAtIte jAme gate rAyakajjANi samANeuM Agacchati / sA taM diNe diNe khiMsati savelAe NAgacchasi tti / tato savelAe etumADhatto / aNNayA raNNo ciMtA jAtA - kimesa maMtI savelAe gacchati tti / raNNo aNNehiM kahiyaM - esa bhAriyAe ANAbhaMgaM na kareti tti / aNNayA raNNA bhaNiyaM - imaM erisaM tArisaM ca kajjaM ca savelAe tume Na gaMtavvaM / so osuabhUto vi rAyANuattIe Thito / sA ya ruTThA vAraM baMdheuM ThitA / amacco Agato ussUre, "dAra - mugghADehi" tti bahuM bhaNitA vi jAhe ugghADeti tAhe teNa ciraM acchiUNa bhaNitA - " tumaM ceva sAmiNI hojjAsi tti aho me Alo aMgIkato" / tAhe sA " ahamAlo" tti bhaNiyA dAramugghADeuM piyagharaM gatA / savvAlaMkAravibhUsitA aMtarA corehiM gahitA / tAse savvAlaMkAraM ghettuM corehiM seNAvatissa uvaNItA / teNa sA bhaNitA - mama mahilA hohi tti / so taM balA Na bhuMjati, sA vi taM Necchati / tAhe teNa vi sA jallagavejjassa hatthe vikkItA / teNa visA bhaNitA - mama bhajjA bhavAhiti / taM pi aNicchatIe teNa vi rusieNa bhaNitA-'"vaNaM"-pANIyaM, tAto jalUgA geNhAhi" tti / sA appANaM NavaNIeNa makkheDaM jalamavagAhati, evaM jalUgAto geNhati / sA taM aNaNurUvaM kamma kareti Na ya sIlabhaMgaM icchati / sA teNa ruhirasAve virUvalAvaNNA jAyA / ito ya tassa bhAyA dUyakicceNa tatthAgato, teNa sA aNusarisa tti kAuM pucchittA, tIe kahiyaM, teNa davveNa moyAviyA ANiyA ya / vamaNavireyaNehiM puNa NavasarIrA jAtA / amacceNa ya paccANeuM gharamANiyA savvasAmiNI ThaviyA / tAe so kohapurassarassa mANassa dosaM daTTaM abhiggaho gahito- 'Na me koho mANo vA kAvvo ||3194 ||3195 ||3196 // sayaguNasahassapAgaM, vaNabhesajjaM jatissa jAyaNayA / tikkhutta dAsibhiMdaNa, Na ya koho sayaM padANaM ca // 3197 // tassa ghare sayasahassapAgaM tellamatthi, taM ca sAhuNA vaNasaMrohaNatthaM osaDhaM maggiyaM / tAe ya dAsaceDI ANattA-'"ANehiM" tti / tAe ANaMtIe sahatelleNa egaM bhAyaNaM bhiNNaM / evaM tiNNi bhAyaNANi bhiNNANi / Na ya sA ruTThA | tisu ya sayasahassesu viNaTThesu cautthavArAe appaNA uTTheUNaM diNNaM / jai tAe kohapurassaro merusariso mANo Nijjito to sAhuNA suTTutaraM NihaMtavvo iti // 3197 // mAyAe imaM-- pAsatthi paMDarajjA, pariNNa-gurumUla-NAtaabhiogA / pucchA tipaDikkamaNe, puvvabbhAsA cautthaM pi // 3198 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 87 NANAtitiyassa pAse ThitA pAsatthI, sarIrovakaraNaba(pA)usA NiccaM sukkillavAsapariharittA viciTThai tti / logeNa se NAmaM 'kayaM paMDarajja' tti / sA ya vijjA-maMta-vasIkaraNuccATaNakouesu ya kusalA jaNesu pauMjjati / jaNo ya se paNayasiro kayaMjalito ciTThati / addhavayAtikaMtA veraggamuvagatA guruM viNNaveti-"AloyaNaM payatthAmi" tti / Aloie puNo viNNaveti-"Na dIhaM kAlaM pavajjaM kAuM samatthA" / tAhe guruhiM appaM kAlaM parikammavettA vijjAmaMtAdiyaM savvaM chaDDAvettA "pariNNa" tti aNasaNagaM paccakkhAyaM / AyariehiM ubhayavaggo vi vArito Na logassa kaheyavvaM / tAhe sA bhatte paccakkhAte jahA puvvaM bahujaNaparivuDA acchitA iyANi na tahA acchati, appasAhusAhuNiparivArA citttthi| tAhe se aratI kajjati / tato tAe logavasIkaraNavijjA maNasA AvAhitA / tAhe jaNo pupphadhUvagaMdhahattho alaMkitavibhUsito vaMdavadehiM / ubhayavaggo pucchitto-kiM te jaNassa akkhAyaM ? te bhaNaMti-"Na va" tti / sA pucchittA bhaNati-mama vijjAe abhioiyaM eti / guruhiM bhaNitA-"Na vaTTati" tti / tAhe paDikkaMtA / sayaM Thito logo AgaMtu / evaM tao vArA samma paDikkaMtA, cautthavArAte pucchitA Na sammamAuTTA bhaNati ya-puvvabbhAsA'huNA AgacchaMti // 3198 / / apaDikkamasohamme, abhiuggA devasakkaosaraNe / hatthiNi vAusagge, goyama-pucchA tu vAgaraNA // 3199 // aNAloeuM kAlagatA sohamme erAvaNassa aggamahisI jAtA / tAhe sA bhagavato vaddhamANassa samosaraNe AgatA, dhammakahAvasANe hatthiNirUvaM kAuM bhagavato purato ThiccA mahatAsaddeNa vAtaM kamma kareti / tAhe bhagavaM goyamo jANagapucchaM pucchati / bhagavayA puvvabhavo se vAgarito / mA aNNo vi ko ti sAhu sAhuNI vA mAyaM kAhitI, teNeyAe vAyakammaM kataM, bhagavatA vAgariyaM / tamhA erisI mAyA duraMtA Na kAyavvA / lobhe imaM udAharaNaM-"luddhaNaMdI" ahavA "ajjamaMgU" mahurA maMgU Agama bahusuya veragga saDDapUyA ya / sAtAdi-lobha-Nitie, maraNe jIhAi NiddhamaNe // 3200 // ajjamaMgU AyariyA bahussuyA ajjhAgamA bahusissaparivArA ujjayavihAriNo te viharaMtA mahuraM NagarI gatA / te "veraggiya" tti kAuM saDDehiM vatthAtiehiM pUitA, khIra-dadhi-ghaya-gulAtiehiM diNe diNe pajjatieNa paDilAbhayaMti / so Ayario lobheNa sAtAsokkhapaDibaddho Na viharati / Nitio jAto / sesA sAdhU viharitA / so vi aNAloiyapaDikaMto virAhiyasAmaNNo vaMtaro NiddhammaNA jakkho jAto / teNa ya padeseNa jadA sAhU NiggamaNa-pavesaM kareMti, tAhe so jakkho paDimaM aNupavisittA mahApamANaM jIhaM NillAleti / sAhUhiM pucchito bhaNati-ahaM sAyAsokkhapaDibaddho jIhAdoseNa appaDDio iha NiddhammaNAo bhomajje Nagare vaMtaro jAto, tujjha paDibohaNatthamihAgato taM mA tubbhe evaM kAhiha / aNNe kaheMti-jadA sAhU bhuMjaMti tadA so mahappamANaM hatthaM savvAlaMkAraM viuvviUNa gavakkhadAreNa sAdhUNa purato pasAreti / sAhUhiM pucchito bhaNAti-so haM ajjamaMgU iDDirasapamAdagaruo mariUNa NiddhamaNe jakkho jAto, taM mA koi tubbhe evaM lobhadosaM karejja // 3200 // evaM kasAyadose NAuM pajjosavaNAsu appaNo parassa vA savvakasAyANa uvasamaNaM kAyavvaM / imaM ca vAsAsu kAyavvaM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 abbhuvagayagayaverA, NAtuM gihiNo vi mA hu ahigaraNaM / kujjAhi kasAe vA, avigaDiyaphalaM va siM souM // 3201 // pacchittaM bahupANA, kAlo balio ciraM ca ThAyavvaM / sajjhAya - saMjama - tave, dhaNiyaM appA Niyotavvo // 3202 // kalpaniryuktiH aTTha udubaddhiesa mAsesu jaM pacchittaM saMciyaM Na vUDhaM taM vAsAsu voDhavvaM / kiM kAraNaM taM vAsAsu vujjhate ? bhaNNate - jeNa vAsAsa bahupANA bhavaMti, te hiMDaMtehiM vahijjaMti, sIyANubhAveNa ya kAlo balito, suhaM tattha pacchittaM voDhuM sakkati / egakkhette ciraM acchiyavvaM teNa vAsAsu pacchittaM vujjhati / avi ya sIyalaguNeNa baliyAI iMdiyAiM bhavaMti / tadappaNirohatthaM tavo kajjati / paMcappagArasajjhAe ujjamiyavvaM, sattarasavihe ya saMjame, bArasavihe ya tave appA dhaNiyaM suTTu Nioeyavvo, NiuMjitavyamityarthaH // 3202|| purimacarimANa kappo, tu maMgalaM vaddhamANatitthammi / to parikahiyA jiNagaNa -harA ya therAvalicaritaM // 3203 // purimA usabhasAmiNo sissA, carimA vaddhamANasAmiNo / etesiM esa kappo ceva jaM vAsAsu pajjosavijjaMti, vAsaM paDau mA vA / majjhimANaM puNa bhaNitaM - pajjosaveMti vA Na vA, jati doso atthi to pajjosavaMti, iharahA No / maMgalaM ca vaddhamANasAmititthe bhavati / jeNa ya maMgalaM teNa savvajiNANaM caritANi kahijjaMti, samosaraNANi ya, sudhammAtiyANa therANaM AvaliyA kahijjati ||3 203 || ettha suttaNibadhe ya imo kappo kahijjati sutte jahA NibaMdho, vagghAriyabhattapANamaggahaNaM / vissI yahiyAsi vagghArie gahaNaM // 3204 // "No kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA vagghAriya- vuTTikAyaMsi gAhAvatikulaM bhattAe vA pANAe vA Nikkhamitta vA pavisittae vA / kappai se appavuTTikAyaMsi saMtaruttaraMsi gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamitta vA pavisittae vA / ( kalpasUtra 253) vagghAriyaM NAma jaM tiNNavAsaM paDati, jattha vA NevvaM vAsakappo vA galati, jattha vAsakappaM bhettUNa aMto kAo ya ulleti, eyaM vagghAriyaM vAsaM / erise Na kappati bhattapANaM dhettuM / sutte jahA NibaMdho tahA na kalpate ityarthaH / avagghArie puNa kappaMti bhattapANaggahaNaM kAuM / kappati se appavuTTikAyaMsi saMtaruttaraMsi, saMtaramiti aMtarakappo, uttaramiti vAsakappakaMbalI / imehiM kAraNehiM bitiyapade vagghAriyavuTTikAye vi bhattapANaggahaNaM kajjati " NANaTThI" pacchaddhaM / "NANaTThI" tti jadA ko ti sAhU ajjhayaNaM suttakkhaMdhamaMgaM vA ahijjati, vagghAriyavAsaM paDati, tAhe so vagghArie vi hiMDati / 'tavassI' tti ahavA - chuhAlu aNadhiyAso vagghArie hiMDati / ete tiNihi vagghAri saMtarutarA hiDaMti / saMtaruttasya vyAkhyA pUrvavat / ahavA - iha saMtaraM jahAsattIe cautthamAdI kareMti / uttaramiti 'vAle suttAdie' Na aDaMti || 3204 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa- 4 saMjamakhettacuyANaM, NANaTThi- tavassi - aNahiyAsANaM / Asajja bhikkhakAlaM, uttarakaraNeNa jaiyavvaM // 3205 // saMjamakhetta - cuyA jeNATThi tavassI aNadhiyAsI ya jo, ete savve bhikkhAkAle uttarakaraNeNa bhikkhaggahaNaM kareMti // 3205 || kerisaM puNa saMjamakhettaM uNNiyavAsAkappo, lAuyapAtaM ca labbhatI jattha / sajjA esaNasohI, varisaikAle ya taM khettaM // 3206 // jattha khette uNNiyavAsAkappA labdhaMti, jattha alAbu pAdA cAukkAlo ya sujjhati sajjhAo, jattha ya bhattAdIyaM savvaM esaNAsuddhaM labbhati, vividhaM ca dhammasAhaNovakaraNaM jattha labbhati / kAlavarisA NAma-rAto vAsai, Na divA | ahavA - bhikkhAvelaM saNNAbhUmigamaNavelaM ca mottuM vAsati / ahavA-vAsAsu vAsati No udubaddhe esa kAlavarisA / eyaM saMjamakhettaM || 3206|| tato asivAdikAraNehiM cutA / "" NANaTThi tavassi aNadhiyAse" tti tiNNi vi egagAhAte vakkhANeti-- puvvAhIyaM NAsati, NavaM ca chAto Na paccalo ghettuM / khamagassa ya pAraNae, varasati asahU ya bAlAdI // 3207 // 89 chubhAbhibhUyassa parivArDi akuvvato puvvAdhItaM NAsatI, abhiNavaM vA suttattha cchAto ahItumasamartho bhavati, khamagapAraNae vA tavasi, bAlAdI asahU vA, vAsaMte asamatthA uvavAsaM kAuM // 3207 / / tAhe imeNa uttarakaraNeNa jataMti vAle sutte sUtI, kuDasIsagachattae ya pacchimae / NATThi tavassI aNa-hiyAsi aha uttaravisesA // 3208 // varisaMte uvavAso kAyavvo / asahu kAraNe vA "vAle" tti uNNiyavAsAkappeNa pAuto aDati / uNNiyassa asati uTTieNa aDati / uTTiyAsati kutaveNaM / jAhe eyaM tividhaM pi vAlayaM Natthi ta jaM sottiyaM thiraM ghaNaM masiNaM teNa hiMDati / sottiyassa asati tAla - sUiM uvariM kAuM hiMDati / kuDasIsayaM palAsaM pattehiM vA gaMDeNaviNA chattayaM kIrai, taM siraM kAuM hiMDati / tassa'sati vilamAdI (?) chattaeNaM hiMDati / eso saMjamakhettacutAdiyANa vAsAsu vAsaMte uttarakaraNaviseso bhaNito // 3208 // savvo ya esa pajjosavaNAvidhI bhaNito | bitiyapadeNa pajjosavaNAe Na pajjosaveMti apajjosavaNA vA pajjosavejjA imehiM kAraNehiM asive omoyarie, rAyaduTTe bhae va gelaNe / addhANa rohae vA, dosu vi suttesu appabahuM // 3209 // pajjosavaNAkAle patte asivaM hohiti tti NAtUNa Na pajjosaveMti, omoyarie vi evaM atikkaMte vA pajjosavijjA / mahallaThANAto vA cireNa NiggayA te Na pajjosavaNAe pajjosavejjA, bohiyabhae vA NiggatA atikkaMtA pajjosaveMti / evaM dosu vi suttesu appAbahuM gAuM Na pajjosaviMti / apajjosavaNAe vA pajjosaveMti // 3209 // 1. gA0 3205 / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryukti gAthA apaDikkamasohamme appiNaha taM baillaM abbhuvagata avahaMta goNa marue asivAikAraNehiM asive omoyarie AsADhapuNimA iya sattarI jahaNNA iri- esa-bhAsANaM uccAra- pAsavaNa - khela uDDama tiriyammi ya uNivAsAppo udayasaricchA pakkheNa ubhaovi addhajoyaNa UNAiritta mAsA UNAra a egabaillA bhaMDI ettha tu aNabhiggahiyaM ettha tu paNagaM paNagaM emeva thaMbhayaNa odaiyAdIyANaM ka.ni. 3 w 2 2 2 2 2 w w 3 2 % 2 % 2 2 & 59 42 61 53 16 24 22 18 37 34 26 66 50 25 12 7 41 15 17 52 4 1. (saMdarbha - niryuktipaJcaka) / pariziSTa-5 anya graMtho se tulanA ' niryukta saMkhyA 110 93 112 104 67 75 63 69 88 85 76 117 101 z w z v w w 2 3 75 62 58 92 66 68 103 55 anya grantha nibhA 3199 nibhA 3181 nibhA 3201 nibhA 3193 nibhA 3152, bRbhA 4283 nibhA 3161 nibhA 3149, bRbhA 4280 nibhA 3154, bRbhA 4285 nibhA 3176 nibhA 3172 nibhA 3163 nibhA 3206 nibhA 3189 nibhA 3162 nibhA 3148 nibhA 3144 nibhA 3180 nibhA 3151, bRbhA 4282 nibhA 3153, bRbhA 4284 nibhA 3190 nibhA 3141 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-5 kAUNa mAsakappaM kAmaM tu savvakAlaM kAraNao uDugahite kAlo samayAdio khaddhA''dANiyagehe gaMdhAra girI devaya caMpA kumAra naMdI jai atthi padavihAro ThavaNAra nikkhevo tiNi duve ekkA vA dagaghaTTa tiNi satta va vvAhA dAso dAsIvatito dhuloo u jiNANaM Nivacita vigAlapaDicchaNA necchai jalUgavejjaga... pacchittaM bahupANo pajjosamaNAe akkharAI paDimApaDivannANaM parivasaNA pajjusaNA pasatthavigaIggahaNaM pAyasaharaNaM chettA pAsatthi paMDarajjA purima - carimANa kappo puvvAhIyaM nAsai hasaNaM bAhiM Thattati vasahiM bohaNa paDimA udayaNa bhAsaNe saMpAimavaho maNa-vayaNa - kAyagutto 5 38 33 6 47 45 43 20 3 27 28 29 46 35 55 56 62 1 10 2 32 48 58 63 67 30 14 44 39 40 59 89 84 57 98 96 94 71 54 78 79 80 97 86 106 107 113 52 61 53 83 99 109 114 118 81 65 95 90 91 91 nibhA 3145, bRbhA 4286 nibhA 3177 nibhA 3171 nibhA 3143 nibhA 3186 nibhA 3185 nibhA 3182, bRbhA 5225 nibhA 3157, bRbhA 4287 nibhA 3140 nibhA 3164 nibhA 3165 nibhA 3166 nibhA 3185 nibhA 3173 nibhA 3195 nibhA 3196 nibhA 3202 nibhA 3138 nibhA 3147 nibhA 3139 nibhA 3169, tu. 3170 nibhA 3187 nibhA 3198 nibhA 3203 nibhA 3207 nibhA 3167 nibhA 3150, bRbhA 4281 nibhA 3183 nibhA 3178 nibhA 3179 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 mahurA- maMgU Agama mottuM purANa bhAviya rAyA sappe kuMthU vadhUyAcaMkAra vAodaNa rAI vAle sutte suI vAsaM vA na oramaI vAsAkhettAlaMbhe vigati vigatabhIo saMjamakhettacayANaM sayaguNasahassa pAgaM sAmitte karaNamma ya sutte jahA nibaddhaM laTTha bha 60 36 22 54 49 68 23 9 31 65 57 5 64 51 : 119 87 73 105 100 119 74 60 82 116 108 56 115 102 kalpaniryuktiH nibhA 3200 nibhA 3174 nibhA 3158 nibhA 3194 nibhA 3188 nibhA 3208 nibhA 3160 nibhA 3146 nibhA 3168, paMca. 370 nibhA 3205 nibhA 3197 nibhA 3142 nibhA 3104 nibhA 3191 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- gAthA prA.gA. 2,53 ava.gA. 2,53 prA.gA. 2,53 ava.gA. 2,53 prA.gA. 28,79 ava.gA. 2,53 prA.gA. 2,53 prA.gA. 1,52 prA.gA. 1,52 prA.gA. 1,52 ava.gA. 1,52 ava.gA. 2,53 ava.gA. 2,53 prA.gA. 2,53 prA.gA. 1,53 zabda jiTToggaho jeTToggaho ThavaNA ThavaNA dagaghaTTa pajjusaNA pariziSTa- 6 cUrNi+avacUrNigataparibhASA - kozaH artha pajjusaNA pajjosamaNA pajjosamA pajjosamaNA pajjosamA pajjosavaNA paDhamasamavasaraNaM paDhamasamosaraNaM uDubaddho ekkekkaM mAsaM khettoggaho bhavati tti / varisAsu cattAri mAsA egakhettoggaho bhavati tti jiTThoggaho / (jyeSThAvagrahaH) jyeSThAvagrahaH=bahukAlasthAnam / uDubaddhAto aNNamerA ThavijjatIti ThavaNA / (sthApanA) sthApanA RtubaddhAdanyA maryAdA sthApyate'treti / jattha jAva addhaM jaMghAe udagaM / (paryuSaNA) paryuSaNA, uS - nivAse pari - samantAt, caturo mAsAnekatra tiSThanti paryuSaNA / savvAsu disAsu Na paribbhamaMtIti pajjusaNA / pajjAyANaM to samaNA pari= savvato bhAve, usa = nivAse / jamhA uDubaddhiyA davva- khetta - kAla - bhAva-pajjAyA ittha ujjhajjhati / (paryuSamanA) RtubaddhikA dravyakSetrakAlabhAvAH paryuSyante=tyajyante / atra'ma' rUpam / (paryuSavanA) varSAkAlasambandhinAM dravyakSetrakAlabhAvAnAM svIkAraH, yato Rtubaddhe ekaikaM mAsaM tiSThanti, varSAsu catvAra ityAdi / atra' va 'tvamiti bhedaH / varSAkAlArambhe eva zrAvaNavadapratipadi vAsaH / (prathamasamavasaraNam) varSAprArambhe prathamamavasthAnam / nivvAghAteNaM pAuse ceva vAsapAuggaM khittaM pavisaMtIti paDhama-samosaraNaM / pariyAgavavatthavaNA jamhA pavajjA - pariyAto pajjosamaNA - varisehiM gaNijjati teNa pariyAgavavatthavaNA bhaNNati / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 kalpaniyuktiH ava.gA. 2,52 pariyAyavavatthavaNA paryAyavyavasthApanA / yathAkramaM vandyamAne paryAyapRcchAyA upasthApitasya 'kati paryuSaNA gatA ?' iti paryAyavyavasthApanam ArSaM nAma / prA.gA. 2,53 parivasaNA gihatthA egattha cattAri mAsA parivasaMtitti parivasaNA / ava.gA. 2,53 parivasaNA (parivasanA) sarvAsu dikSu na paribhramanti / ava.gA. 1,52 pAgaiyA (prAkRtikAH) prAkRtikA:=gRhasthA ekatra caturo mAsA~stiSThanti paryuSaNAyAH prAkRtikA nAma / prA.gA. 2,53 pAgatiyA pajjosavaNatti etaM savvalogasAmaNNaM pAgatiyatti / prA.gA. 64,115 vagghAriyaM vagghAriyaM nAma jaM bhiNNavAsaM paDati, vAsakappaM bhettUNa aMto kAyaM timmeti / ava.gA. 64,115 vagghAriyaM yadabhinnaM varSaM patati kalpaM bhittvA antaHkAyaM Ardrayati iti vaghArI vRSTirucyate / prA.gA. 2,53 vAsAvAso varisAsu cattAri mAsA egattha acchaMtIti vAsAvAso / prA.gA. 31,82 vigati taM AhArittA saMyatatvAdasaMyatattvaM vividhaiH prakAraiH gacchihiti vigati / prA.gA. 31,82 vigatI vigato saMyatabhAvo jassa so vigatI / prA.gA. 65,116 saMjamakhetta jattha vAsakappA uNNiyA labbhaMti, jattha pAdANi aNNANi ya saMjamovagaraNANi labbhaMti taM saMjamakhittaM / ava.gA. 65,116 saMjamakhetta (saMyamakSetrama) saMyamakSetraM nAma yatra uNNiya= UrNAvarSA kalpA labhyante / yAtrAlAbupAtrANyanyAni ca saMyamopakaraNAni labhyante, svAdhyAyaiSaNAyAH zuddhirbhavati, yatra varSati kAle ca tat saMyamakSetraM syAt / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 kalpaniyukti meM iGgita dRSTAnta (sandarbhaH dazAzrutaskandhaniyuktiH eka adhyayana) (saM0 DaoN0 azoka kumAra siMha) jainaparamparA meM prAcIna kAla se hI jana-jana ke antarmAnasa meM dharma, darzana aura adhyAtma ke siddhAntoM ko prasArita karane kI dRSTi se prasiddha kathAoM, vizeSataH dharmakathAoM kA Azraya liyA gayA hai| jaina dharmakathA sAhitya kI sabase bar3I vizeSatA usameM satya, ahiMsA, paropakAra, dAna, zIla Adi sadguNoM kI preraNAyeM sannihita honA hai| dharmakathA ke viSaya kA pratipAdana karate hue AcArya haribhadra ne bhI kahA hai, "dharma ko grahaNa karanA hI jisakA viSaya hai, kSamA, mArdava, Arjava, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, AkiJcanya, aparigraha tathA brahmacarya kI jisameM pradhAnatA hai, aNuvrata, digvrata, dezavrata, anarthadaNDavirati, sAmAyika, pauSadhopavAsa, upabhoga-paribhoga tathA atithisaMvibhAga se jo sampanna hai, anukampA, akAmanirjarAdi padArthoM se jo sambaddha hai, vaha dharmakathA kahI jAtI hai / "1 prAkRta gAthA-nibaddha niyuktiyoM meM saGketita dRSTAnta kathAyeM bhI dharmakathAyeM haiN| adhikaraNa arthAt pApa ke duSpariNAma, kSamA kA mAhAtmya aura cAroM kaSAyoM-krodha, mAna, mAyA aura lobha ke duSpariNAmoM ko batAne vAlI kathAoM kA saGketa kara adhikaraNa, kaSAyAdi se virata rahane evaM kSamA Adi dharmoM kA pAlana karane kI preraNA dI gaI hai / dazAzrutaskandhaniyukti meM adhikaraNa arthAt kalaha, pApa, duSpravRtti Adi sambandhI dviruktaka, campAkumAranandI aura ceTa dramaka ke dRSTAntoM meM asaMyamI yA gRhastha janoM meM paraspara kalaha aura zatrutA ke kAraNa vadha, khalihAna jalAne tathA yuddha meM bandI banAne jaise pratizodhAtmaka kRtya kiye jAte haiN| phira bhI jaba eka pakSa dvArA dUsare pakSa se kSamAyAcanA kI jAtI hai to dUsarA pakSa usake zatrutApUrNa kRtyoM aura akSamya aparAdha ko anadekhA kara kSamA pradAna kara detA hai / 1. samarAiccakahA, pUrvArddha (prAkRta) AcArya haribhadra, hi0 anu0 DaoN0 ramezacandra jaina, jJAnapITha mUrtidevI jaina granthamAlA, prA-pra0 2, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dillI 1993, pR0 4 / 2. dazAzrutaskandhaniyukti (mUla), saM0 vijayAmRtasUri, 'niyuktisaMgraha' harSapuSpAmRta jaina granthamAlA 189, lAkhAbAvala 1989, gAthA 90-110, pR0 485-86 / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniyuktiH ina dRSTAntoM dvArA yaha pratipAdita kiyA gayA hai ki jaba asaMyamI loga bhayaGkara aparAdhoM ke lie kSamAyAcanA aura kSamAdAna kara sakate haiM taba saMyamI sAdhu to avazya hI apane prati kiye gaye aparAdhoM ko kSamA kara sakate haiM aura svakRta aparAdhoM ke lie dUsaroM se kSamA mA~ga sakate haiN| uparyukta dRSTAntoM ke atirikta kaSAya ke duSpariNAma ko batAne vAle cAra dRSTAnta-saGketa prApta hote haiN| inameM anantAnubandhI krodha kaSAya se sambandhita hala jotane vAle maruta, anantAnubandhI mAnaviSayaka zreSThiputrI atyahaGkAriNI bhaTTA, atyadhika mAyA kaSAya se yukta zramaNI pANDurAryA tathA lobhI zramaNa AryabhaMgu ke dRSTAnta prApta hote haiM / isa niyukti meM saMketita dRSTAntoM ko isa prakAra sUcIbaddha kara sakate haiM :1. adhikaraNa arthAt kalaha sambandhI dRSTAnta 1. dviruktaka dRSTAnta 2. campAkumAranandI dRSTAnta 3. bhRtya dramaka dRSTAnta 2. kaSAya se sambandhita dRSTAnta 1. krodhakaSAya viSayaka maruta dRSTAnta, 2. mAnakaSAya viSayaka atyahaGkAriNI bhaTTA dRSTAnta, 3. mAyAkaSAya viSayaka pANDurAryA dRSTAnta, 4. lobhakaSAya viSayaka AryamaGga dRSTAnta / niyukti sAhitya meM kathAoM ko, unake pramukha pAtroM ke nAma-nirdeza ke sAtha eka, do yA kabhI-kabhI tIna gAthAoM meM kathA ke mukhya binduoM ke kathana dvArA, iGgita kiyA gayA hai| kathA kA pUrNa svarUpa paravartI sAhitya se hI jJAta ho pAtA hai, vaha bhI mukhyataH cUNi sAhitya se / nizIthabhASyacUrNi aura dazAzrutaskandhacUrNi' meM uparyukta kathAyeM diye gaye krama se upalabdha haiM / ni0bhA0cU0 meM ye kathAyeM vistRta rUpa meM varNita haiM jabaki da0 cU0 meM saMkSipta rUpa meM varNita haiM / ina donoM cUNiyoM ke atirikta yathAprasaGga bRhatkalpabhASya aura 3. nizIthabhASya-cUrNi, bhAga 3, saM0 AcArya amaramuni, bhAratIya vidyA prakAzana, dillI evaM sanmati jJAnapITha, vIrAyatana, rAjagRha (gra0 sa0 5), pR0 139-155 / 4. dazAzrutaskandhamUlaniyukticUrNi:-maNivijayagaNi granthamAlA saM0 14, bhAvanagara 1954, pR0 60-62 / 5. bRhatkalpabhASya, jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara, 1933-42 / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 AvazyakacUrNipa meM bhI ye kathAyeM prApta hotI haiM / ina cUrNiyoM meM prApta vivaraNoM ke AdhAra para hI ina kathAoM kA svarUpa prastuta kiyA jA rahA hai1. adhikaraNa sambandhI dviruktaka dRSTAnta egabaillA bhaMDI pAsaha tubbhe ujjha khalahANe / haraNe jhAmaNajattA, bhANagamalleNa ghosaNayA // 11 // appiNaha taM baillaM durutagga ! tassa kuMbhayArassa / mA bhe DahIhi gAmaM annANi vi satta vAsANi // 12 // - dazAzrutaskandhaniyukti gAthA kathA sArAMza eka kumhAra miTTI ke bartanoM se bharI bailagAr3I lekara dviruktaka (dvi-arthI bhASA bolane vAle) nAma ke samIpavartI gA~va meM pahu~cA / kumhAra kA eka baila curAne ke abhiprAya se dviruktakoM ne kahA, 'he ! he ! logo ! Azcarya dekho ! eka baila vAlI gAr3I hai|' isa para kumhAra bolA, 'he logoM ! dekho ! isa gA~va kA khalihAna jala rahA hai' aura usane gAr3I gA~va ke bIca le jAkara khar3I kara dI / maukA dekhakara gA~va vAloM ne usakA eka baila curA liyA / bartana bika jAne ke bAda Ane para usane gA~va vAloM se baila vApasa dene kI bAra-bAra yAcanA kii| gA~va vAloM ne kahA, 'tuma eka hI baila ke sAtha Aye ho / baila vApasa na milane se kruddha kumhAra zaradakAla meM gA~va vAloM ke dhAnya se bhare khalihAna ko lagAtAra sAta varSa taka Aga lagAtA rahA / AThaveM varSa gA~va vAlo ne ikaTThe hokara ghoSaNA karavAyI ki, 'jisake prati bhI hamane aparAdha kiyA hai, vaha hameM kSamA kare, parivAra sahita hamArA nAza na kareM / ' taba kumhAra bolA, 'baila mujhe vApasa do / ' baila mila jAne para usane gA~va vAloM ko kSamA kara diyA / yadi una asaMyata ajJAnI logoM dvArA svakRta aparAdha hetu kSamA mA~gI gayI aura usa asaMyamI kumhAra ne kSamA bhI kara diyA, to punaH saMyata jJAniyoM dvArA bhI apane prati kiye gaye aparAdha ke lie paryuSaNa parva meM avazya kSamA kara denI caahie| aisA karane se saMyama ArAdhanA hotI hai| 2. campAkumAra nandI yA anaGgasena dRSTAnta caMpAkumAranaMdI paMca'cchara theranayaNa duma'valae / viha pAsaNayA sAvaga iMgiNi uvavAya NaMdisare // 13 // 6. AvazyakacUrNi, do khaNDa, RSabhadeva kesarImala saMsthA, ratalAma 1928-29 / 7. da0ni0, lAkhAbAvala, pR0 485 / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 bohaNa paDimA udayaNa pabhAvauppAya devadattAte / maraNuyavAe tAyasa, yaNaM taha bhIsaNA samaNA // 94 // gaMdhAra girI devaya, paDimA guliyA gilANa paDiyareNa / pajjoyaharaNa pukkhara raNa gahaNA me'jja osavA // 95 // dAso dAsIvatito chattaTThiya jo ghare ya vatthavvo / ANaM kovemANo haMtavvo baMdhiyavvo ya // 96 // - da0ni0 " kalpaniryuktiH kathA-sArAMza jambUdvIpa meM campAnagarI nivAsI svarNakAra kumAranandI atyanta strI-lolupa thA / rUpavatI kanyA dikhAI par3ane para dhana dekara usase vivAha kara letA thA / isa taraha usane pA~ca sau striyoM se vivAha kiyA thA / manuSyabhoga bhogate hue vaha jIvana yApana kara rahA thaa| idhara paJcazaila nAma ke dvIpa para vidyunmAlI nAmaka yakSa rahatA thA / hAsA aura prabhAsA (prahAsA) usakI do pramukha patniyA~ thiiN| bhoga kI kAmanA se ve vicaraNa kara rahI thIM taba taka kumAranandI dikhAI par3A / kumAranandI ko apanA apratima rUpa dikhAkara ve chipa gaI / mugdha kumAranandI dvArA yAcanA karane para ve prakaTa hokara bolI, "paJcazaila dvIpa Ao" aura ve adRzya ho gaI / nAnA prakAra se pralApa karate hue vaha rAjA ke pAsa gyaa| rAjA - udghoSaka se usane ghoSaNA karavAyI ki, use (anaGgasena ko) paJcazaila dvIpa le jAne vAle ko vaha karor3a mudrA degA / eka vRddha nAvika taiyAra ho gayA / anaGgasena usake sAtha nAva para savAra hokara prasthAna kiyA / dUra jAne para nAvika ne pUchA, "kyA jala ke Upara kucha dikhAI de rahA hai ?" usane kahA, "nahIM / " thor3A aura Age jAne para manuSya ke sira ke pramANa kA bahuta kAlA vana dikhAI pdd'aa| nAvika ne batAyA ki, "dhArA meM sthita yaha paJcazailadvIpa parvata kA vaTavRkSa hai / yaha nAva jaba vaTavRkSa ke nIce pahu~ce taba tuma isakI sAla pakar3akara vRkSa para car3hakara baiThe rahanA / sandhyAvelA meM bahuta se vizAla pakSI paJcazaila dvIpa se AyeMge / ve rAtri vaTavRkSa para bitAkara prAtaH kAla dvIpa lauTa jAyeMge / unake paira pakar3akara tuma vahA~ pahu~ca jAoge / " I vRddha yaha batA hI rahA thA ki naukA vaTavRkSa ke pAsa pahu~ca gayI, kumAranandI vRkSa para car3ha gayA / uparokta rIti se jaba vaha paJcazaila dvIpa pahu~cA, donoM yakSa deviyoM ne kahA, "isa apavitra zarIra se tuma hamArA bhoga nahIM kara sakoge / bAlamaraNa tapa kara nidAnapUrvaka yahA~ utpanna hokara hI hamAre sAtha bhoga kara skoge|" deviyoM ne use susvAdu patra - puSpa, phala aura jala diyA / usake so jAne para una deviyoM ne sote hue hI hatheliyoM para rakhakara use campA nagarI meM usake bhavana meM rakha diyA / nidrA khulanepara AtmIyajanoM ko dekhakara vaha ThagA sA donoM yakSa deviyoM kA nAma 8. da00, pUrvokta, pR0 485 / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 lekara pralApa karane lagA / logoM ke pUchane para kahatA, "paJcazaila ke viSaya meM jo vRtta sunA thA usako dekhA aura anubhUta kiyA / " zrAvaka nAgila usakA samavayaska thA / nAgila ne kahA ki, "jinaprajJapta dharma kA pAlana karo jisase saudharma Adi kalpoM meM dIrghakAla taka sthita rahakara vaimAnika deviyoM ke sAtha uttama bhoga kara sakoge / ina alpa sthiti vAlI vANavyantariyoM ke sAtha bhoga karane se kyA prayojana ?" phira bhI usane nidAna sahita iGginImaraNa svIkAra kiyaa| kAlAntara meM vaha paJcazaila dvIpa para vidyunmAlI nAmaka yakSa huA aura hAsA-prabhAsA (prahAsA) ke sAtha bhoga karate hue vicaraNa karane lgaa| nAgila zrAvaka bhI zramaNa vrata aGgIkAra kara, AlocanA aura pratikramaNa kara samaya vyatIta karate hue acyutakalpa meM sAmAnika deva ke rUpa meM utpanna huA / kisI samaya nandIzvara dvIpa meM aSTAhnikA kI mahimA ke nimitta sabhI deva ekatrita hue| samAroha meM devatAoM dvArA vidyunmAlI deva ko paTaha (nagAr3A) bajAne kA dAyitva sauMpA gayA / anicchuka use balAt lAyA gayA / paTaha bajAte hue use nAgiladeva ne dekhA / pUrvajanma ke anurAga ke kAraNa pratibodha dene hetu nAgiladeva ne usake samIpa Akara pUchA, "mujhe jAnate ho ?" vidyunmAlI ne kahA, "Apa zakrAdi indroM ko kauna nahIM jAnatA hai ?" taba deva ne kahA, "isa devatva se bhinna pichale janma ke viSaya meM kahatA huuN|" vidyunmAlI ke anabhijJatA prakaTa karane para deva ne kahA ki, "maiM pUrvabhava meM campA nagarI kA vAsI nAgila thA / tumane pUrvabhava meM merA kahanA nahIM mAnA isalie alpaRddhivAle devaloka meM utpanna hue ho / ' vidyunmAlI ne pUchA, "mujhe kyA karanA cAhie ?" acyuta deva ne kahA, "bodhi ke nimitta jinapratimA kA avatAraNa karo / ' vidyunmAlI culli(lla)himavaMta para devatA kI kRpA se jAkara gozIrSacandana kI lakar3I kI pratimA lAyA / use ratnanirmita samasta AbhUSaNoM se vibhUSita kiyA aura gozIrSacandana kI lakar3I kI peTI ke madhya rakha diyA aura vicAra kiyA, "ise kahA~ rakhU ?" idhara eka vaNik kI naukA samudra-pravAha meM pha~sa gayI aura cha: mAsa taka pha~sI rahI / bhayabhIta aura parezAna vaNik apane iSTa devatA ke namaskAra kI mudrA meM khar3A rahA / vidyunmAlI ne kahA, "Aja prAta:kAla yaha vItibhaya nagara ke taTa para pravAhita hogI / gozIrSacandana kI yaha lakar3I vahA~ ke rAjA udAyana ko bheMTakara isase naye devAdhideva kI pratimA nirmita karAne ke lie kahanA / " devakRpA so naukA vItibhaya nagara pahu~cI / vaNik ne rAjA ke pAsa jAkara deva ke kathanAnusAra nivedana kiyA aura vRttAnta kahA / rAjA ne bhI nagaravAsiyoM ko ekatra kiyA aura vaNik se jJAta vRttAnta batAyA / vaNakuTTaga se pratimA banAne ke lie kahA gayA / brAhmaNoM ne devAdhideva brahma kI pratimA banAne ke lie kahA / parantu kuThAra se lakar3I nahIM kaTI / brAhmaNoM ne kahA, "devAdhideva viSNu kI pratimA banAo," phira bhI kuThAra nahIM calI aura isaprakAra skandha, rudrAdi Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 kalpaniyuktiH devagaNoM kA nAma lene para bhI jaba zastra kArya kiyA, sabhI khinna hue / __rAnI prabhAvatI ne rAjA ko AhAra ke lie bulAyA / rAjA ke nahIM Ane para prabhAvatI devI ne dAsI ko bhejA / usane rAjA ke vilamba kA kAraNa batAyA / dAsI se vRttAnta jJAta hone para rAnI ne vicAra kiyA, "mithyAdarzana se mohita ye loga devAdhideva se bhI anabhijJa haiN| prabhAvatI snAna kara kautuka maGgalakara, zukla paridhAna dhAraNakara hAtha meM bali, puSpa-dhUpAdi lekara vahA~ gyii| prabhAvatI ne bali Adi saba kRtya kara kahA, "devAdhideva mahAvIra varddhamAna svAmI haiM, unakI pratimA kraao|" isake bAda kuThAra se eka prahAra meM hI usa lakar3I ke do Tukar3e ho gaye / usameM rakhI huI sarvAlaGkArabhUSitA bhagavAn kI pratimA dikhAI par3I / ghara ke samIpa nirmita mandira meM rAjA ne usa mUrti kI pratiSThA kraayii| ___ kRSNagulikA nAmaka dAsI mandira meM sevikA niyukta kI gaI / aSTamI aura caturdazI ko prabhAvatI devI bhaktirAga se svayaM hI mUrti kI pUjA karatI thii| eka dina pUjA karate samaya rAnI ko rAjA ke sira kI chAyA nahIM dIkha par3I / upadrava kI AzaGkA se bhayabhIta rAnI ne rAjA ko sUcita kiyA / aura upAya socA ki jinazAsana kI pUjA se maraNa kA bhaya nahIM rahatA hai| ___ eka dina prabhAvatI ke snAna-kautukAdi kriyA ke bAda mandira jAne hetu zuddha vastra lAne kA dAsI ko Adeza diyA / utpAta-doSa ke kAraNa vastra kusuMbharaMga se lAla ho gyaa| prabhAvatI ne una vastroM ko praNAma kiyA parantu usameM raGga lagA huA dekhakara vaha ruSTa ho gaI aura dAsI para prahAra kiyA, dAsI kI mRtyu ho gayI / niraparAdhinI dAsI ke mara jAne para prabhAvatI pazcAttApa karane lagI ki, dIrghakAla se pAlana kiye gaye mere sthUlaprANAtipAtavrata khaNDita ho gaye / yahI mujha para utpAta hai| prabhAvatI ne pravrajyA-grahaNa kI AjJA hetu rAjA se vinatI kii| rAjA kI anumati se gRha tyAgakara usane niSkramaNa kiyA / cha: mAsa taka saMyama kA pAlana kara, AlocanA aura pratikramaNa kara mRtyu ke pazcAt vaimAnika deva ke rUpa meM utpanna huii| rAjA ko dekhakara, pUrvabhava ke anurAga se vaha anya veza dhAraNa kara jainadharma kI prazaMsA karatI hai / tApasa bhakta hone ke kAraNa rAjA usakI bAta svIkAra nahIM karatA thA / (prabhAvatI) deva ne tapasvI veza dhAraNa kiyA / puSpaphalAdi ke sAtha rAjA ke samIpa jAkara use eka bahuta hI sundara phala bheMTa kiyA / vaha phala alaukika, kalpanAtIta aura amRtarasa ke tulya thA / rAjA ke pUchane para tapasvI ne nikaTa hI tapasvI ke Azrama meM aise phala utpanna hone kI sUcanA dI / rAjA ne tapasvI-Azrama aura vRkSa dikhAne kA tapasvI se anurodha kiyA / ___ mukuTa Adi samasta alaGkAroM se vibhUSita ho vahA~ jAne para rAjA ko vanakhaNDa dikhAI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 101 pdd'aa| usameM praviSTa hone para Azrama dikhAI par3A / Azrama ke dvAra para rAjA ko aisA AbhAsa huA kI mAno koI kaha rahA hai, "yaha rAjA akele hI AyA hai| isakA vadha kara isake samasta alaGkAra grahaNa kara lo / " bhayabhIta rAjA pIche haTane lagA / tapasvI bhI cillAyA, "daur3o-daur3o, yaha bhAga rahA hai, ise pkdd'o|" taba sabhI tapasvI hAtha meM kamaNDala lekara 'mAro-mAro, pakar3opakar3o' kahate hue daur3e / rAjA bhAgane lgaa| bhayabhIta hokara bhAgate hue rAjA ko eka vizAla vanakhaNDa dikhAI par3A / usameM manuSyoM kA svara sunAI par3A / usa vanakhaNDa meM praveza karane para rAjA ne candra ke samAna saumya, kAmadeva ke samAna saundaryayukta, bRhaspati ke samAna sarvazAstra vizArada, bahuta se zramaNoM, zrAvakoM, zrAvikAoM ke samakSa, dharma kA pravacana karate hue eka zramaNa ko dekhA / rAjA 'zaraNa-zaraNa' cillAte hue vahA~ gayA / zramaNa ne kahA, "bhayabhIta mata ho ! chor3a diye gaye / " yaha kahate hue tapasvI bhI calA gayA, rAjA bhI Azvasta ho gayA / zramaNa se dharma pravacana sunakara rAjA ne jina dharma svIkAra kara liyA / parantu yathArtha meM rAjA apane siMhAsana para hI baiThA thA, vaha kahIM gayA hI nahIM thA / usane socA, 'yaha kyA hai ?' AkAzasthita (prabhAvatI) deva ne batAyA, 'yaha saba (camatkAra) maiMne tujhe pratibodha dene ke lie kiyA thA / tumhArA dharma nirvighna ho !' yaha kahakara deva antardhyAna ho gye| samasta nagaravAsiyoM ke madhya ghoSaNA huI, vItibhaya nagara meM deva dvArA avatIrNa pratimA hai / ___gAndhAra janapadavAsI eka zrAvaka ne saGkalpa kiyA ki, 'sabhI tIrthaGkaroM ke paJcakalyANakoMjanma, niSkramaNa, kaivalyaprApti, nirvANabhUmiyoM Adi kA darzana karane ke pazcAt pravrajyA grahaNa kruuNgaa|' yAtrA ke daurAna usane vaitADhya giri kI guphA meM vartamAna RSabhAdi tIrthaGkaroM kI ratnanirmita svarNa-pratimAoM ke viSaya meM eka sAdhu ke mukha se sunA / ataH darzana kI icchA se vahA~ gyaa| stava evaM stutiyoM se stavana karate hue, ahorAtra nivAsa karate hue usake mana meM ratnoM ke prati thor3A bhI lobha nahIM huaa| usake nirlobha se tuSTa ho pratyakSa hokara deva ne usase vara mA~gane ke lie kahA / taba zrAvaka ne kahA, "bhoga se nivRtta mujhe varadAna se kyA prayojana ?" _ 'mogharahita devatva kA darzana hai", yaha kahakara devatA ne yathAcintita manorathoM ko pUrNa karane vAlI ATha sau gulikAyeM pradAna kii| phira zrAvaka vItibhaya nagara meM vidyamAna deva dvArA avatArita samasta alaGkAroM se vibhUSita pratimA ke viSaya meM sunakara, usake darzanArtha vahA~ gyaa| pratimArAdhana ke lie kucha dina taka mandira meM rukA aura bImAra par3a gayA / 'pravrajyAbhilASI mere lie ye gulikAyeM niSprayojana haiM,' yaha socakara usane gulikAyeM mandira kI dAsI kRSNagulikA ko de dI aura vahA~ se prasthAna kiyaa| - kRSNagulikA ne gulikAoM kI zakti-parIkSA ke lie yaha saGkalpa kara eka gulikA khA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH lI ki, 'maiM udAtta kanakavarNA, sundara rUpavAlI aura aizvaryavAlI ho jAU~ / ' usase vaha devatA ke samAna kAmarUpavAlI, parAvartita vezavAlI, udAtta kanakavarNavAlI, sundara rUpavAlI aura subhagA ho gayI / logoM meM carcA hone lagI ki devatAoM kI kRpA se kRSNagulikA kanakavarNA ho gayI / isakA nAma svarNagulikA honA cAhie aura vaha isI nAma se prasiddha ho gayI / gulikAoM kI alaukika zakti ke prati vizvAsa utpanna ho jAne para usane eka gulikA mukha meM rakhakara kAmanA kiyI ki, 'pradyota rAjA mere pati hoM / ' 102 vItabhaya se ujjayinI assI yojana (320 kosa ) dUra hone para bhI akasmAt rAjasabhA meM rAjA pradyota ke sammukha eka puruSa yaha kathA kahane lagA, "vItibhaya nagara meM devatA dvArA avatArita pratimA kI sevikA kRSNagulikA devakRpA se svarNagulikA ho gaI hai / atyadhika saubhAgya tathA lAvaNya se yukta vaha bahuta se logoM dvArA pArthita kI jAne lagI hai|" vArtA sunakara pradyota ne svarNagulikA ko pAne hetu udAyana ke pAsa dUta bhejA ki, "ise svarNagulikA ke sAtha vApasa kro|' dUta ke pahu~cane para udAyana ne yathocita satkAra nahIM kiyA / apane prastAva kA anukUla uttara na milane para pradyota ne yuddhadUta bhejA ki, "yadi svarNagulikA ko nahIM bhejoge to yuddhArtha A rahA hU~ !" vaha dUta svarNagulikA se bhI milA / usane kahA, "yadi pratimA vahA~ jAyegI tabhI maiM jAU~gI, anyathA nahIM jaauuNgii|" dUta ke lauTa Ane para pradyota apane hAthI-ratna analagiri para savAra hokara yuddha ke lie susajjita ho, kavaca dhAraNa kara gupta rUpa se pradoSavelA meM (pradoSa samaye) nagara meM praviSTa huaa| vahA~ vasanta kAla meM kRtrima pratimA nirmita karavAkara, use sajAkara uccasvara meM gIta gAte hue devatAvatArita pratimA lAne ke lie rAjabhavana meM nirmita mandira meM praviSTa huA / chala se kRtrima pratimA ko mandira meM sthApita kiyA aura devatAvatArita pratimA kA haraNa kara pradyota calA gayA / jisa rAta analagiri vItibhaya nagara meM praviSTa huA, gandhahasti ke gandha se usake praveza ke viSaya meM logoM ko jJAta ho gayA / mahAmantrI ne vicAra kiyA, 'nizcaya hI analagiri hAthIstambha naSTa kara AyA huA hai athavA dUsarA koI vanahastI AyA huA hai / ' prAtaHkAla analagiri ke Ane ke lakSaNa dikhAI par3e / rAjA ko batAyA gayA ki pradyota Akara vApasa calA gayA / svarNagulikA kI khoja karavAne para jJAta huA ki usake nimitta hI pradyota AyA thA / mandira meM vidyamAna pratimA kI satyatA kI parakha ke lie tathA yaha devatAvatArita pratimA hai yA usakI pratimUrti yaha jAnane ke lie usa para puSpa rakhe gaye / mUla pratimA ke gozIrSacandana kI zItalatA ke prabhAva se puSpa malina nahIM hote the / rAjA snAna karane ke pazcAt madhyAhna meM devAyatana gaye aura pUrva kusumoM ko mlAna huA dekhakara rAjA ne jAna liyA, 'mUla pratimA kA haraNa ho gayA hai / ' krodhita udAyana ne caNDapradyota ke pAsa dUta bhejA ki, 'dAsI ko bhale hI hara le gaye kintu pratimA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 103 vApasa bheja do !' caNDapradyota kI ora se sakArAtmaka uttara na milane para udAyana ne samasta sAdhanoM evaM senAoM ke sAtha prasthAna kiyA / grISma kA samaya hone se maru janapada meM yAtrA karate hue jalAbhAva se samasta senA pyAsa se vyAkula ho gayI / samasyA ke nivAraNa ke lie udAyana rAjA ne prabhAvatI deva kI ArAdhanA kI / deva ke Asana meM kampa utpanna huA / deva dvArA avadhijJAna kA prayoga karane para udAyana rAjA kI AkRti dikhAI par3I / deva ne turanta Akara bAdaloM se jalavarSA karavAyI jisase devatA dvArA nirmita puSkara meM jala ekatra ho gayA / isa devakRta puSkara ko hI ajJAnI loga puSkaratIrtha kahane lage / ujjayinI pahu~cakara udAyana rAjA ne pradyota ko ghera liyA aura adhisaMkhya logoM kI upasthiti meM usase kahA, "tumase hamArA virodha hai / hama donoM hI yuddha kareMge, zeSa janoM ko maravAne se kyA ?" pradyota ne ise svIkAra kara liyaa| bAda meM dUta ke mAdhyama se sandeza bhijavAyA ki, "kisa prakAra yuddha kareMge-rathoM se, hAthiyoM se yA azvoM se ?" udAyana ne kahA, "tumhAre hAthI analagiri jaisA uttama hAthI mere pAsa nahIM hai, taba bhI tujhe jo abhISTa hai usase yuddha karo / " pradyota ne kahA, "ratha se yuddha kareMge!" nizcita dina udAyana ratha para upasthita huA jabaki pradyota analagiri hAthI-ratna ke sAtha / zeSa senApati evaM sainyasamUha darzaka mAtra thA, taTastha thA / yuddha Arambha hone para udAyana ne hAthI ke cAroM pairo ko bA~dha diyaa| hAthI gira pdd'aa| ujjayinI para udAyana kA adhikAra ho gyaa| svarNagulikA bhAga gii| devatAdhiSThita pratimA ko punaH vahA~ se lAnA sambhava nahIM huaa| pradyota ke lalATa para "dAsIpati'' yaha nAma aGkita karavAyA gyaa| udAyana senA sahita lauTa AyA, pradyota bhI bandI banAkara lAyA gayA / udAyana ke vApasa Ate-Ate varSAkAla A gyaa| paryuSaNa parva Arambha hone para udAyana ne dUta dvArA pradyota se pUchavAyA ki ve kyA AhAra grahaNa kareMge / dUta dvArA apratyAzita rUpa se pUchane para pradyota AzaGkita ho gayA ki prANa kA khatarA hai / dUta ne zaGkA-nivAraNa kiyA ki, 'zramaNopAsaka rAjA Aja paryuSaNA kA upavAsa rakhate haiM isalie tumheM icchita AhAra pradAna kareMge / ' pradyota ko duHkha huA ki pApakarma yukta hone ke kAraNa paryuSaNa kA Agamana bhI nahIM jAna pAyA / usane udAyana se kahalavAyA ki, 'vaha bhI zramaNopAsaka hai aura Aja AhAra nahIM grahaNa karegA / ' taba udAyana ne kahA, "zramaNopAsaka ko bandI banAne se merA sAmAyika zuddha nahIM hogA aura na hI samyak paryuzamana hogA / isalie zramaNopAsaka ko bandhana se mukta karatA hU~ aura samyak kSamApanA karU~gA / " usane pradyota ko mukta kara diyA aura lalATa para jo aGkita thA usa para svarNapaTTa bA~dha diyA / usake bAda se vaha 'paTTabaddha' rAjA ke rUpa meM prakhyAta ho gayA / isa prakAra yadi gRhastha bhI vairavaza kiye gaye pApoM kA upazamana karate haiM to punaH sarvapApa se virata zramaNoM ko to acchI prakAra se upazamana karanA cAhie / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 kalpaniyuktiH 3. bhRtya dramaka-vRttAnta khaddhA''dANiyagehe pAyasa daTThaNa ceddruuvaaiN| piyaro bhAsaNa khIre jAiya laddhe ya teNA u // 97 // pAyasaharaNaM chettA paccAgaya damaga asiyae sIsaM / bhAuya seNAvati khisaNA ya saraNAgato jattha ||18||-d0 ni0 / kathA-sArAMza dramaka nAmaka naukara kA putra, svAmI ke ghara meM banA kSIrAnna dekhakara, use mA~gane lgaa| naukara gA~va meM se dUdha aura cAvala mA~gakara lAyA aura patnI ko kSIrAnna banAne ke lie khaa| nikaTa ke gA~va meM ThaharA huA coroM kA dala gA~va lUTane ke lie AyA aura usa garIba ke ghara se kSIrAnna se bharI thAlI uThA le gayA / usa samaya vaha naukara kheta para gayA huA thA / kheta se tRNa kATakara lauTate samaya vaha yaha socate hue ghara AyA ki, 'Aja bacce ke sAtha kSIrAnna khaauuNgaa|' bacce ne kSIrAnna kI corI ke bAre meM batAyA / dramaka tRNa-pUla rakhakara krodha se bharakara calA / coroM ke senApati ke sAmane kSIrAnna kI thAlI dekhI, senApati akelA thA / cora dubArA gA~va meM cale gaye the / dramaka ne talavAra se usakA sira kATa liyA / senApati kA vadha ho jAne se cora bhI bhAga gaye / senApati kA choTA bhAI nayA senApati banA / senApati kI mA~, bahana aura bhAbhI usakI nindA karatI thIM, "bhAI ke vairI ke jIvita rahane para tumhAre senApatitva kA dhikkAra hai|" senApati krodha meM bharakara gayA aura dramaka ko jIvita pakar3akara lAyA / usane dramaka se pUchA, "he ! he ! bhrAtRvairI ! kisa astra se tumheM mArU~ ?" dramaka ne uttara diyA, "jisase zaraNAgata para prahAra karate haiM, usase prahAra karo / " dramaka ke isa uttara para vaha socane lagA-zaraNAgata para prahAra nahIM kiyA jAtA hai aura usane dramaka ko mukta kara diyaa| yadi dharma ke usa ajJAnI ne bhI mukta kara diyA to punaH paraloka se bhayabhIta vAtsalya ke jAnakAra kyoM nahIM samyaktva kA pAlana kareMge ? 4. krodha kaSAya viSayaka maruka dRSTAnta avahaMta goNa marue cauNha vappANa ukkaro uvriN| choDhuM mae suvaTThA'tikove No demo pacchittaM ||103||-d0 ni011 / 9. da0cU0, pUrvokta, pR0 485 / 10. da0cU0, pUrvokta, pR0 61 evaM ni0bhA0cU0, pUrvokta, pR0 147-148 / 11. da0cU0, pUrvokta, pR0 48 / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 kathA-sArAMza 12 maruka nAmaka vyakti ke pAsa eka baila thA / vaha use jotane ke lie kheta para le gayA / jotate-jotate baila thakakara gira par3A aura uTha na sakA / taba maruka ne use itanA mArA ki mAratemArate pairA yA cAbuka TUTa gayA, taba bhI baila nahIM uThA / eka kyArI ke Dhela se mArA, phira bhI nahIM uThA / cAra kyAriyoM ke DheloM se mArA, phira bhI nahIM uThA / taba usane baila para DheloM kA Dhera kara diyA aura baila mara gayA / govadhajanita pApa kI vizuddhi ke lie vaha maruka kisI brAhmaNa ke pAsa gayA / sArI bAta batAkara usane anta meM kahA ki, "Aja bhI baila ke Upara merA krodha zAnta nahIM huA / " brAhmaNa ne kahA, "tuma atikrodhI ho, tumhArI zuddhi nahIM hai, tumheM prAyazcitta nahIM dU~gA / " 105 isa prakAra sAdhu ko bhI krodha nahIM karanA cAhie / yadi krodha utpanna bhI ho to vaha jala meM par3I lakIra ke samAna ho / jo krodha punaH eka pakSa meM, cAturmAsa meM aura varSa meM upazAnta na ho use viveka dvArA zAnta karanA cAhie / 5. mAna kaSAya viSayaka atyahaGkAriNI bhaTTA dRSTAnta vaNidhUyA'ccakAriya bhaTTA aTThasuyamaggao jAyA / varaga paDiseha sacive, aNuyattIha payANaM ca // 104 // viciMta vigAlapaDicchaNA ya dAraM na demi nivakahaNA / khisA Nisi niggamaNaM corA seNAvaI gahaNaM // 105 // necchai jalUgavejjaga gahaNaM tammi ya aNicchamANammi / gAhAvai jalUgA thaNabhAuga kahaNa moyaNA // 106 // sayaguNasahassapAgaM, vaNabhesajjaM vatIsu jAyaNatA / tikkhutta dAsIbhiMdaNa Na ya kovo sayaM padANaM ca // 107 // da0 ni013 | kathA - sArAMza 1 -14 kSitipratiSThita nagara meM jitazatru rAjA thA, dhAriNI devI usakI rAnI aura subuddhi usakA mantrI thaa| vahA~ dhana nAmaka zreSThI thA, bhaTTA usakI putrI thI / mAtA - pitA ne saba parijanoM se kaha diyA thA, bhaTTA jo bhI kare, use rokA na jAya, isalie usakA nAma 'accaMkAriya' bhaTTA par3A / 12. da0cU0, pUrvokta, pR0 61 evaM ni0bhA0cu0, pUrvokta, pR0 149- 150 / 13. da0cU0, pUrvokta, pR0 486 / 14. da0cU0, pUrvokta, pR0 61 evaM ni0 bhA0cU0, pUrvokta, pR0 150 151 / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH vaha atyanta rUpavatI thI / bahuta se vaNikparivAroM ne usakA varaNa karanA cAhA / dhanazreSThi unase kahatA thA ki, "jo ise icchAnusAra kArya karane se manA nahIM karegA, use hI yaha dI jAyegI", isa prakAra vaha varaNa karane vAloM kA prastAva asvIkAra kara detA / 106 anta meM eka mantrI ne bhaTTA kA varaNa kiyA / dhana ne usase kahA, "yadi aparAdha karane para bhI manA nahIM karoge, taba dU~gA / " mantrI dvArA zarta mAna lene para bhaTTA use pradAna kara dI gaI / kucha bhI karane para vaha use rokatA nahIM thA / vaha amAtya rAjakAryavaza vilamba se ghara lauTatA thA, isase bhaTTA pratidina ruSTa hotI thI / taba vaha samaya se ghara Ane lagA / rAjA ko dUsaroM se jJAta huA ki, yaha patnI kI AjJA kA ullaGghana nahIM karatA hai / eka dina Avazyaka kAryavaza rAjA ne roka liyA / anicchA hote hue bhI use rukanA pdd'aa| atyanta ruSTa ho bhaTTA ne daravAjA banda kara liyA / ghara Akara amAtya ne daravAjA khulavAne kA bahuta prayAsa kiyA phira bhI jaba bhaTTA daravAjA nahIM kholA taba mantrI ne kahA, "tuma hI svAminI bano! maiM jAtA hU~ / " ruSTa ho vaha dvAra kholakara pitA ke ghara kI ora cala par3I / saba alaGkAroM se vibhUSita hone ke kAraNa coroM ne rAste meM pakar3akara usake saba alaGkAra lUTa liye aura use senApati ke pAsa laaye| senApati ne use apanI patnI banAnA cAhA para vaha use nahIM cAhatI thI / usane balapUrvaka bhoga nahIM kiyA, aura use jalUka vaidya ke hAtha beca diyA / vaidya ne bhI use apanI patnI banAnA cAhA / bhaTTA usakI bhI patnI banane ke lie sahamata nahIM huI / bhaTTA krodha meM jalUka ke pratikUla vacana bolatI aura usakI icchA ke viparIta kArya karatI thI / vaha zIlabhaGga nahIM karanA cAhatA thA / bhaTTA raktasrAva ke kAraNa kurUpa ho gii| idhara usakA bhAI kAryavaza vahA~ AyA aura dhana dekara use chur3A laayaa| vamana aura virecana dvArA punaH use rUpavatI banAkara mantrI ke pAsa bhejA / svIkAra kara amAtya ne use ghara lAyA / bhaTTA ne krodha purassara mAna kA doSa dekhakara abhigraha kiyA maiM mAna athavA krodha kabhI nahIM karU~gI / 6. mAyA kaSAya viSayaka pANDurAryA dRSTAnta pAsatthi paMDarajjA pariNNa gurumUla NAya abhiogA / pucchati ca paDikkamaNe puvvabbhAsA cautthammi // 108 // apaDikkamma sohamme abhiogA devi sakkatosaraNaM / hatthiNi vAyaNisaggo gotamapucchA ya vAgaraNaM // 109 // - dazA0 ni015 I 15. da0cU0, pUrvokta, pR0 486 / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-7 107 kathA-sArAMza16 pANDurAryA nAmaka eka zithilAcAriNI sAdhvI thI / vaha pIta saMvalita zukla vastroM se sadA susajjita rahatI thii| isalie loga use pANDurAryA nAma se jAnate the / use vidyAsiddha thI aura vaha bahuta se mantroM ko jAnane vAlI thI / loga usake samakSa karabaddha sira jhukAye baiThe rahate the| usane AcArya se bhaktapratyAkhyAna karAne ke lie kahA / taba guru ne saba pratyAkhyAna karA diyaa| bhaktapratyAkhyAna karane para vaha akelI baiThI rahatI thii| usake darzanArtha koI nahIM AtA thA / taba usane vidyA dvArA logoM kA AhvAna kiyaa| logoM ne puSpa-gandhAdi lekara usake pAsa AnA Arambha kara diyA / zrAvaka-zrAvikA varga se pUchA gayA ki, "kyA unheM bulAyA gayA hai ? "logoM ne asvIkAra kiyaa| pUchane para vaha bolI, "merI vidyA kA camatkAra hai|" AcArya ne kahA, "tyAga karo ! usake dvArA cAmatkArika kArya chor3ane para logoM ne AnA chor3a diyaa| AryA punaH ekAkinI ho gaI / taba camatkAra dvArA punaH bulAnA Arambha kiyA / AcArya dvArA pUchane para vaha bolI ki, "loga pUrva abhyAsa ke kAraNa Ate haiM / isa prakAra binA AlocanA kiye hI mRtyu prApta kara vaha saudharma kalpa meM airAvata kI agramahiSI utpanna huI vaha bhagavAn mahAvIra ke samavasaraNa meM hastinI kA rUpa dhAraNa kara AI hai / " kathA ke anta meM uccasvara se zabda kI hai| bhagavAn ne pUrvabhava khaa| isalie koI bhI sAdhu athavA sAdhvI aisI durantA mAyA na kare / 7. lobha kaSAya viSayaka AryamaGga dRSTAnta mahurA maMgU Agama bahusuya veragga saDDhapUyA ya / sAtAdilobha Nitie, maraNe jIhA ya NiddhamaNe // 110 // (da0ni0 / 17) kathA-sArAMza18 bahuzruta AgamoM ke adhyetA, bahuziSya parivAra vAle, udyata vihArI AcArya AryamaGga vihAra karate hue mathurA nagarI gaye / vastrAdi se zraddhApUrvaka unakI pUjA kI gaI / kSIra, dadhi, ghRta, gur3a Adi dvArA unheM pratidina yatheccha pratilAbhanA prApta hotI thI / sAtAsukha se pratibaddha ho vihAra nahIM karane se unakI nindA hone lgii| zeSa sAdhu vihAra kiye / maGga AlocanA aura pratikramaNa na kara zrAmaNya kI virAdhanA karate hue marakara adharmI vyantara yakSa ke rUpa meM utpanna hue / usa kSetra se jaba sAdhu nikalate aura praveza karate the taba vaha yakSa, yakSapratimA meM pravezakara dIrgha AkAra 16. da0cU0, pUrvokta, pR0 62 evaM ni0bhA0cU0, pUrvokta, pR0 151-152 / 17. da0cU0, pUrvokta, pR0 486 / 18. da0cU0, pUrvokta, pR0 62 evaM ni0bhA0cU0, pUrvokta, pR0 152-153 / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpaniryuktiH vAlI jihvA nikAlatA / zramaNoM dvArA pUchane para kahatA, "maiM sAtAsukha se pratibaddha jihvA - doSa ke kAraNa alpa Rddhi vAlA hokara isa nagara meM vyantara utpanna huA hU~ / tumheM pratibodhita karane ke lie yahA~ AyA hU~ / mere jaisA mata karanA / " 108 kucha loga isa kathA ko isa prakAra bhI kahate haiM, jaba zramaNa AhAra lete the taba vaha samasta alaGkAroM se vibhUSita ho dIrgha AkAra vAlA hAtha gavAkSa dvAra se sAdhuoM ke Age phailaataa| sAdhuoM dvArA pUchane para kahatA, "yaha maiM AryamaGgu Rddhi aura jihvA - lobha se atyadhika pramAda vAlA hokara maraNoparAnta lobha-doSa se adharmI yakSa huA hU~ / isalie tuma loga isa prakAra lobha mata karanA / " ** Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-8 kalpaniyukti-saMketasUci saMketa zabda a0 saMketoM kA vivaraNa mahimA jJAnabhakti bhaNDAra kI hastaprata / AyAro A0 cU0 cUrNi nibhA0 ba0 bI0 niyukti bhASya lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmandira, ahamadAbAda kI hastaprata, kramAMka saM. 16256 / rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna, bIkAnera kI hastaprata, kramAMka saM. 13030 / bRhatkalpa bhASya jinadAsa kRta cUrNi meM prakAzita niyukti-gAthA ke pAThAntara / lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmandira, ahamadAbAda kI hastaprata / mu. zrI puNyavi. sampAdita cUrNiH (pavitra kalpasUtra) / A. zrI vi. kulacandrasU.jI sampAdita dazAzrutaskandhacUrNiH / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha nAma anusandhAna- 51 uvAsagadAo kalpasUtram kiraNAvalI TIkA sahita kailAza zrutasAgara grantha sUci khaNDa - 1 gavarnamenTa kalekzana oNpha menyuskripTasa, khaNDa- 17, bhAga-2 jinaratnakoza - 1 jaina paramparAno itihAsa bhAga-1 se 4 jaina sAhityano saMkSipta itihAsa dazAzrutaskandha grantha niryukti-cUrNisahitaH dazAzrutaskandhaniryuktiH eka adhyayana niryuktipaJcakam niryukti-saGgraha nizIthabhASyacUrNiH bhAga-3 pavitrakalpasUtra kartA tripuTI ma. mo. da. desAI pariziSTa - 9 sandarbha grantha sUci kulacandrasUrijI DaoN. azoka kumAra siMha sampAdaka vi.zIlacandrasU. yuvA. zrImadhuramuni mu. vairAgyarativi., mu. prazamarativi. paM. manoja jaina, DaoN. bAlAjI gaNorakara pro. eca. Ara kApaDIyA eca. DI. velanakara bhadrasenavijayajI ma. A. vijaya municandrasUrijI abhayacandravi.ga. A. mahAprajJa zrI vijayajinendra sUrijI AcArya amaramuni mu. zrIpuNyavi.ma. prakAzaka aura prakAzana ka. sa. hemacandracArya zikSaNanidhi ahamadAbAda Agama prakAzana samiti, byAvara pravanaca prakAzana, puNe. zrI mahAvIra jaina ArAdhana kendra, kobA tIrtha, gAMdhInagara. bhANDArakara oriyanTala risarca insTiTyUTa, puNe bhANDArakara oriyanTala risarca insTiTyUTa, puNe zrI yazovijayajI jaina ArAdhanA bhavana, pAlItANA. A. OMkArasUri jJAnamaMdira, surata zrI jaina zvetAmbara mUrti pUjaka saMgha, pAlaDI, ahamadAbAda pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI. jaina vizva bhAratI, lADanUM zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA, lAkhAbAvala - zAMtipurI, saurASTra. bhAratIya vidyA prakAzana, dillI. sArAbhAI maNilAla, ahamadAbAda Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-9 111 prAkRta hindI koza ke. Ara. candra bRhat kalpasUtram caturavijaya aura puNyavijaya ma. A.zrI. kalyANabodhisU. prAkRta jaina vidyA prakAza phaNDa, ahamadAbAda. zrI jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara. jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI. upA. samayasuMdaraga. vizeSa zataka prakaraNa vizeSAvazyaka bhASyabhAga-2 (anuvAda) jinabhadraga. Agamodaya samiti, muMbaI. zAha cunIlAla hakamacaMda Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhapRSTha paricaya prakRti ke prasiddha pAMca mUla tattva hai / pRthvI, jala, agni, vAyu, AkAza / bhArata kA pratyeka darzana yA dharma ina pAMca meM se kisI eka tattva ko keMdra meM rakhakara vikasita huA hai / jaina dharma kA keMdravartI tattva agni hai / agni tattva UrdhvagAmI, vizodhaka, laghu aura prakAzaka hai| zrutajJAna agni kI taraha ajJAna kA vizodhaka hai aura prakAzaka hai / agni ke ina do guNadharmoM ko keMdra meM rakhakara mukhapRSTha kA pRSThabhUmi (Theme) taiyAra kiyA gayA hai| kRSNa varNa ajJAna aura azuddhikA pratIka hai / agni kA teja azuddhiyoM ko bhasma karate hue zuddha jJAna kI aura agrasara karatA hai / vizuddhi kI yaha prakriyA zrutabhavana kI keMdravartI saMkalpanA (Core Value) hai| agni prANa hai| agni jIvana kA pratIka hai| jIvana kI utpatti aura nirvAha agni ke kAraNa hotA hai| zruta ke teja se hI jJAnarUpa kamala sadA vikasita rahatA hai aura vizva ko sauMdarya, zAMti evaM sugaMdha detA hai / citra meM sapheda varNa kA kamala isakA pratIka hai| zrutabhavana meM apragaTa, azuddha aura aspaSTa zAstroM kA zuddhikaraNa hotA hai / zuddhikaraNa ke phalasvarUpa zruta teja ke Aloka meM jJAnarUpI kamala kA udaya hotA hai /