Book Title: Jain Jivan
Author(s): Dhanrajmuni
Publisher: Chunnilal Bhomraj Bothra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010340/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jayati zAsanam jaina-jIvana lekhaka suudd G.E.O. brjrii prabandha-sampAdaka prakAzaka cunnIlAla-bhomarAja botharasa dhuvarI (AsAma) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApti-sthAna -gocarAga vorA vulAla-vaMra vorA dhubarI (zrAmAma) gaMgAzahara (rAjamyAna) ja tAra terApabhya sacI, gaMgAzahara, bIkAnera (rAjasthAna) sAhilya-niketana 4013, nayA bAjAra dihI prathama saMnkaraga janavarI 1632 sazoSita-dvitIya sankaraNa 1100 prakiyA apraila 1633 pRSTa 113 azokakumAra gurA Adarza mudraNAlaya dAjo mandi nipaTa bIkAnera (rAjasthAna Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ka : prakAzakIya , zrIjaina zvetAmbara terApaMthazAsanameM sarasekA naulakhA parivArasaMbhUta- sADhe bAraha varSake vayameM aSTamAcArya zrIkAlUgaNI ke varadahasta se dIkSita zrIdhanarAjajI svAmI eka asAdhAraNa vidvattAke adhikArI haiM / bambaI - paJjAba Adi prAntoM meM vicarakara unhoMne jo abhijJatA prApta kI, vaha bejor3a hai / ApakI AcArakuzalatA sarvajanavidita hai / ApakI vyAkhyAnazailI sarala, subodhya evaM hRdayagrAhI hai| Apa saralabhASA meM dArzanikatattvako sAdhAraNa janake bodhagamya banAnekI kSamatA rakhate haiN| saMskRta, gujarAtI, hindI Adi bhASAoM meM Apane aneka pustake racakarake jainake gUr3hatattvoMko samajhAnekA saphala - prayAsa kiyA hai | Apake aneka grantha prakAzita ho cuke aura aneka aprakAzita bhI haiN| vartamAna jaina - jIvana grantha pahale paJjAvase prakAzita huA thA / use dekhanekA saubhAgya milA / usameM jainoMke aitihAsika jIvanaprasaGga haraeka samajha sake aise Dhaga se varNita haiM / janatAke lie vizeSa upakAraka lagatese Avazyaka sazodhanake sAtha ukta granthakA puna. prakAzana kiyA jA rahA hai / maiM zrAzA karatA hU~ ki pAThakagaNa ise par3hakara apane jIvanako pavitra eva unnata banAkara mere prayAsako saphala kareMge, astu ! bhomarAja bodharA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : kha: bhUmikA koI vyakti apanI muDIme raMga lekara kahatA hai ki merI muTThI meM hAthI hai, ghoDA hai, billI hai, aura bAgha hai / isa kathanane prAya. nabhI logoko zrAracarya hogA, ki yaha kyA pAgalako nI bAte banA rahA hai / lekina vahI manuSya una raMga ko pAnIne ghola kara eka tulikAme kAgaja ke Upara hAtho kA AkAra banAkara nA hai ki yaha kyA hai ? to tIna sAlakA baccA bhI bola degA'yaha hAthI hai' sajjano | caritra-citraraNa imIkA nAma hai / vyAnuyoga kI gaharI bAta bhI udAharaNa, hRSTAnta ra yukti dvA nahanA gale utara jAtI hai / isI liye to zranuyoga-catuSTayamaM dharmakyAnuyogako sthAna milA hai / nanhe-nanhe bAlaka bhI apanI dAdI- mAnA ko prAya mona ke namaya kahate hI rahate hai ki hame koI bahAnI sunAyo ! naya vRddha mAtAyeM sunAtI hai aura bacce bar3I dilacampIne nunate hai / vArtha dekhA jAya to ve kahAniyAM bAlakokA jIvana banAtI hai, mUlabhUta sambAra DAlatI hai zrIra unakA bhaviSya tayArIne phalita hotA hai tAnyAyikAe bahuta upayogI mAnI gaI 1 tyAvikAeM do prakAra hotI hai-eka aitihAi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :ga: aura dUsarI kAlpanika / vaime yathAsthAna donoM hI upayogI hai| lekina viziSTa-aitihAsika ghaTanAye to vAstavame hI gaharI chApa DAlatI hai aura jIvanakA nava-nirmANa karatI hai| isa pustakame jo jainajagatame prasiddha, zikSAprada, surucira, vairAgyame aotaprota eva naitika va dhArmikajIvanako udbodhana karanevAlI AkhyAyikAnokA zrIdhanarAjajIsvAmI ( jo eka kuzala kavi hai aura zrIbhikSuzAsaname sarvaprathama zatAvadhAnI hai ) dvArA atisarala bhASAme evaM saMkSipta--sakalana karanekA eka nundara-prayAsa kiyA gayA hai| vizeSatA to yaha hai ki mahAbhArata-jaise kathAsAgarako Apane gAgarame hI bhara diyA hai| zrI mahAvIrakI jIvanakathA, prabhu ariSTanemIkA utkRSTatyAga, aura gajasukumAlakA aDoladhairya Adi-Adi aneka ujjvala-jovanaprasaga isa pustakane bar3I khUbIse citrita kiye gae hai| __ ata. yaha pustaka navapAThakoke liye va itihAsapremiyoMke liye bar3I upayogI va preraNAdAyaka sAbita hogI aimo mero dRDha dhAraNA hai| nivedaka candanamuni Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkkathana jina-kinI bhI dharmako jo koI mAnatA ho, una vyaktike lie usa carmakA itihAsa jAnanA parama Avazyaka hai| jainadharmakA jyA artha hai jainake mUla siddhAnta kauna-kaunase hai ? jainadharma ke mukhyapravartaka kauna the ? isa samaya kaunase nIrthakarakA zAsana cala rahA hai ? tathA kima tIrthaMkarake zAsanakAlame vizepavyakti kauna the ? uparokta prazna yadi kimI jainI-bhAIse koI patra le aura vaha varAvara uttara nahIM de sake to unake lie kitanI baDI vicAranekI bAta hai, astu ! unI bAnako lakSya karake uma jena-jIvana nAmakI pugnakakA nirmANa huA hai| yadyapi zrI zrAdinAthapurANa, harivaMzapurAga, mahAbhArata evaM zrI mahAvIracaritra zrAdi aneka prAcIna-nanandha vidyamAna hai, phira bhI ativintRta hone ke kAraNa unakA par3hanA aura samajhanA hara eka AdamIke lie atyanta kaThina hai| umameM kyA hai ? gma pugnakarma mugyatayA zrI RApana, manli, ariSTanani. pArya aura mahAvIra unase pAMca tIrthakarIkI tathA unase sambandha ranavAle vyanivizeSoMkI jIvaniyAM sa gRhIta hai| jahA taka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : Ga : ho sakA hai, bAte sakSepa aura bahuta hI sIdhI-sAdI bhASAme likhI gaI hai, tAki bAla, vRddha evaM alpazikSita bhAI-bahine bhI par3hakara prAcIna - AdarzapurupoMke jIvanako jAna sake tathA usase amUlya zikSAoM ko le sake / kahAniyAM do taraha kI hotI haiM- eka to banI huI aura dUsarI banAI huI / yadyapi ahiMsA Adi tattvoMko samajhAne ke lie apanI buddhise banAI huI kahAniyA bhI satya hai, phira bhI banI huI ghaTanAkA mahattva kucha aura hI hotA hai / isa pustakame likhI huI bAte aitihAsika haiM aura prAcIna jainagranthoMse pramANita haiM ataH niHsaMdeha mahattvapUrNa haiM / preraNA AcAryazrI tulasI vAra-bAra yahI preraNA diyA karate haiM ki prAmANika - sAhityakA sarjana jitanA bhI adhika ho utanA hI dharmapracAra vizeSarUpase hogA / sambhava hai / isI pAvanapreraNA se yaha pustaka taiyAra huI ho ! AzA hI nahIM, apitu dRr3ha vizvAsa hai ki dharmake jinnAsu loga ise paDhakara avazya lAbha uThAyeMge aura mere prayAsako saphala banAyeMge / dhanamuni Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama pRSTha pRSTa / 1. bhagavAna prapana deva 2. mandevImAtAko mukti 2 3 muTThI kahAnI kahA ! (mAhavandI) 1. hAyoge utarI! 5 pAMca mahalameM povanamAna 6 davA nahI yo 7 mali prabhu vivAha nahI diyA 21 hai gulAme ganake cAcA 24 27. zrI sapA aura battamA 26 .' -gAre lahapugInAtha manokAdA 2: kaurava-pAva 41 18 draupadIle pAMca pani tyo 82 15 bhagavAna pArthanAya 54 16 pradezakA prazna 18 bhagavAna mahAvIra 18. zrIgautamanvAnI 16. mahAra abhinaTa phanA 73 20. do mAdhu jalA die 21. phijjamANe kA? 22. zrIjamyUnyAmI 23. patana aura ujyAna 24. Adarya-amAdAna 25 janopadI banI prabhAgAmAtA yaha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ exg ex jaina - jIvana 36166001 COEXC60 600 6466VC EXCEEEEEEXCE GDI ONCOND Page #12 -------------------------------------------------------------------------- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga pahalA bhagavAn RSabhadeva ___bahuta se loga sunI, sunAI bAta kaha dete haiM ki jainadharma pArzvanAtha tathA mahAvIrasvAmI kA calAyA huA hai, jo abhI tIna hajAra varSoM ke andara hI hue hai / yaha kathana vilkula asatya hai kyoMki jaina dharma ke Adyapravartaka bhagavAna RSabhanAtha the| ve Aja se asaMkhya varSa pUrva tIsare bAre meM hue the / saba se pahale rAjA hone ke kAraNa ve AdinAtha bhI kahe jAne lge| yugaloM kA jamAnA unase pahale rAjA-prajA kA koI hisAba nahIM thA kyoMki yugaladharma cala rahA thA / jIvanamara meM pati-patnI kevala eka putraputrI ko yugalarUpa se utpanna karate the aura 46,64 eva 7 dina unheM pAlakara ekahI sAtha gvAMsI,chIMka evaM jamAI dvArA marakara svargame cale ja te the evaM pIche se vahI jor3A pati-patnI ke rUpa meM pariNata ho jAtA thaa| usa samaya asi, masI kRSi, zilpa evaM vANijyarUpa karma koI bhI nahIM karatA thaa| jisa kisI bhI vastu kI AvazyakatA hotI thI, svAbhAvika kalpavRkSoM dvArA pUrI kI jAtI thii| RpabhanAtha kA janma kAla ke prabhAva se kramaza. kalpavRkSoM kI zakti meM kamI hone lagI aura yugaloM meM IrSyA, dvepa evaM kalaha vizeSarUpase badane lge| taba sAta kulakara(mukhiyA)sthApita kiye gye| unhoMne hAkAra, mAkAra tathA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jIvana vidhAra se nIna daraDa calAe lekina aba samaya ke bAda unakA bhI una pana ho gayA aura lahAI-mAgade bana hI baDha gaye 1 uma samaya nAbhi nAmaka mAna kunna kara kI patnI marudevI kI kuti se bhagavAn Rpama ne janma liyA / vaha samaya zramabhUmi manuSyoM ko karmabhUmi ghanAne kI koziza kara rahA thA va yugaladharma ko badala rahA thaa| parivartana aba se pahale kimI kA vivAha nahIM hotA thA, kintu bhagavAna prApama kA do kanyAoM se pANigrahaNa hyaa| prAge koI rAjA nahIM hotA thA. parantu RApama kA rAyAmiSeka kiyA gayA aura ve 'prAdinareza kalA | yugaloM ke samaya mAtra eka jADA (putra-putrI) utpanna honA thA lekina nApamadeva ke marata-bAvali Adi 108 putra tathA bAlI aura sundarI se do putriyA / yugalokA koI vaza nahIM hotA thA, parantu bAlyAvasthA meM prabhu ko anu vigepapriya hone se unakA inyAkuvaMza khlaayaa| Age cala kara unI kA nAma mUrgavaMza eva raghuvaMza ho gyaa| zrI rAma-lakSmaNa bhI mI vaMza me hue the| bhagavAna RSabhadeva ne tirAsI lAgya pUrva taka ayodhyA nagarI meM gata kiyA caM jagat meM rAjanIti aura maMmAranIti kA pracAra logoM kA bholApana uma umAne ke AdamI bahuta bhole-bhAle the aura unameM jJAna kI kI kamI bhI ballana cIga hone se ghAmAvika anAja utpanna bhAnavarA mola yAdamI use pazuyoM kI taraha cara gaye yata sAre T Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMga pahalA visUcikA roga se pIDita ho gye| phira prabhu ke kahane se anAja nikAlane laro no muMha khulA hone se baila use khAne lge| prabhune kahAbailoM ke muMha bAMdha do| unhoMne muMha bAMva to die. kintu kAma puur| hone para bhI ajJAnavaza nahIM khole ataH vAraha ghar3I taka baila bhUkhepyAse hI khaDe rhe| phira patA lagane para prabhune unake muMha khulavAe / jaMgalame svAbhAvika Aga paidA huI / ratna samajhakara loga use lene daudde| sabake hAtha-paira Adi jala gye| prabhu ne kahA-yaha Aga hai| isame anAjako pakAyo / basa. kahane kI ho derI thI manoMbandha anAz2a Aga me DAla diyA gayA, kintu nahIM nikAlane se vaha bhasma ho gayA / taba prabhu ne khuda miTTI kA bartana banA kara logoM ko bartana banAnA sikhlaayaa| usa dina se loga bartanoM me anAja pakA kara khAne lge| aise jisa-jisa kAma kI AvazyakatA hotI gaI, magavAn batalAte gaye eva usakA phailAva jagat meM hotA gayA / dIkSA aura antarAyakarma saMsAranIti kI zikSA dekara vizva ko dharmanIti sikhalAne ke liye cAra hajAra purupoM ke sAtha prabhu ne dIkSA lI, kintu antarAyakarmavaza bAraha mahInoM taka anna-pAnI nahIM milaa| koI hAthI-ghor3A hAjira karatA thaa| koI sonA-caoNdI hIre-panne Adi dhana lene kI prArthanA karatA thA tathA koI roTI pakAne ke liye kuMvArI kanyA lIjie, aise kahatA thA, lekina roTI-pAnI lene ke liye koI bhI nahIM kahatA thA, kAraNa Aja se pahale koI bhikSuka thA hI nhiiN| anekamata bhUkha-pyAsa se pIr3ita hokara sAre ke sAre cele bhAga gye| koI kandAhArI tApasa bana gayA to koI mUla tathA phalAhArI / koI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaij ddiikr ekadaTI ho gayA vo koI tridaNDI / aise aneka matoM kA prAdu matra ho gyaa| ? akSayatRtIya) eka varSa ke bAda bAhuli ke pautra zraM yAMzakumAra ne jAtismaraNazAna dvArA bhikSA kI vidhi jAnakara prabhu ko iturama se paarnn| karavAyA | vaha dina granayatRtIyA ( itru tIja ) kahalAyA / eka hajAra varSa kI ghoratapasyA ke bAda prabhu ne kevalajJAnI banAra bhAratIya sthApana hiye / prApabhasena Adi 84000 mAdhu hue| vAlI yAdi 300000 mAniyo haI, mATe tIna lAsa zrAvaka hue aura pocalA cauvana hajAra bhAvikAe~ huI / mAgha kRSNa trayodazI ke dina prabhu dana hajAra sAdhuoM ke sAtha kailAza parvata para mukti meM pdhaare| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' pramaGga dumarA marudevI mAtA kI mukti zrImarudevImAtAne bAhyarUpa se na to koI tyAga kiyA aura na koI tapasyA hI kI / tapasyA kyA ? sAdhu kA bAnA mI nahIM liyA, phira bhI Antarika zuddhi se hAthI ke hode para baiThI-baiThI hI siddhU bana gaI / RSabhadeva bhagavAna ne eka hajAra varSa tapasyA karake kevala jJAna prApta kiyaa| idhara mAtAjI putra viraha se bahuta vyAkula ho rahI thI, kAraNa unheM inakA koI samAcAra nahIM milA thA / dAdIjI ke darzanArtha eka dina cakravartI bhArata Ae aura udAsInatA kA kAraNa puuchaa| gad gad svara se dAdI ne kahA- beTA 1 tujhe kyA phikra hai, hamArA cAhe kucha bhI ho| tU to cakravartI ke pada meM phUla rahA hai aura rAjya ke Ananda me magna ho rahA hai / merA ikalautA putra jo ghara se nikala kara sAdhu banA thA, use eka hajAra varSa ho ge| kyA tUne kabhI usakA patA liyA hai ? vaha kahAM rahatA hai ? kyA khAtA hai ? sardI, garmI aura barasAta se use kauna bacAtA hai ? mai use pAsa biThA kara apane hAthoM se khilAtI -- pilAtI thI, evaM hara taraha se usakI rakSA karatI thI / atra vaha merA beTA bhUkhA pyAsA kahIM jagaloM me bhaTakatA hogA, kauna pUche usakA sukha aura kauna kare usakI sambhAla / ve parama Ananda meM haiM dAdIjI ! Apake putra sarvajJa bhagavAn bana gaye haiM aura ve parama Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jIyana "prAnanda me hai| jaba ve yahA~ padhAra tapa Apa dekhanA una ke tthaatt-baatt| puna ke samAcAra suna kara mAtAjI ke harSa kA pAra nahIM rahA / samayAnantara bhagavAna vahA~ padhAre, samavasaraNa kI racanA huI eva undra zrAdi devatA darzanArtha / bharatajI ne dAdIjI ko bhagavAna ke padhArane kI badhAI dii| mAtA marudevI ne maMgalagAna zurU karavAe evaM bharata 'prAdi pote, par3ote, lar3apote tathA unakI patniyoM evaM aneka dAma-dAsiyoM ke parivAra se vaha hAthI para car3ha kara bhagavAna ke darzanArya cala pdd'ii| upAlambha dUra se jyoM hI mAtAjI ne putra ke darzana kie, vaha moha meM magna hokara aise ulAhanA dene lgii| ghare beTA to tere lie dinarAtarI rahI thI kintu taM to mujhe kabhI yAda hI nahIM karanA, eka cAra pAMgula kI ciTThI likhane kI bhI tume phursata nahIM miltii| yeTA tU to mukha mai moM ko hI bhUla gyaa| hAM! hAM ! bhUlanA hI thaa| tujhe merI kyA gaja / mira para tere tIna channa haiM, cAmara vIje jA rahe hai. Upara azokavaca hai. baiThane ke lie sphaTikasiMhAsana hai aura undraindrAgI hAtha jor3a kara terI sevA kara rahe hai| aba mAM kI yAda Ae mI to kaise ! kevalajAna memo, vilApa karate-karate hI vicAra badale aura socane lagI kine no nInarAga bhagavAna hai unake cyA mAM aura kyA bettaa| mai vyartha kI moTa me pAgala ho rahI / yama, mAtAjI kSapaka-zreNI car3ha gaI aura yahI hAlI para baiThI--baiThI phevalajJAna pA kara mokSa padhAra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 1 prasaMga dUsarA gaI / bhagavAnne vyAkhyAnameM pharamAyA ki marudevI mAtA mukta ho gaI / bharatajI camakakara dAdIko sammAlane lage to mAtra zarIra hI milaa| bar3A bhArI Azcaryajanaka dRzya thA / loga kahane lage ki putra hoM to aise hI hoN| eka hajAra varSakI ghora tapasyAse jo anamola jJAnaratna prApta kiyA, vaha sarvaprathama apanI parama pUjya mAtAjIko lAkara diyA evaM unhe ananta muktisukhoM me bhejA / 6 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phpain prasaGga tIsarA muTThI kahA~ kI kahA~ (bAhuvali) kAmako jItanA jitanA mahatva rakhatA hai; unanA vRddha avasthAmeM nahIM rkhtaa| dhana svajana, evaM vijaya ke sadbhAvane sAdhu cananA jitanA suTikala kahanAtA hai, inasaba cI ke abhAva meM sAdhu bananA utanA muzkila nahIM kahA jA sakatA / hArakara to hara eka ghara se nikala pAtA hai, parantu jItakara tyAga karane vAle mahApuruSa to bAhubali jaise virale hI hoNge| bhagavana nAmadeva ke sau putra the / unameM bharata aura bAhubali do mukhya the| prabhune garatako zragnI gaDI DhI, bAhubali ko takSazilA kA rAjya diyA aura zeSa putroMko bhI yathAyogya kucha dekara svayaM mAdhu yana gaye / bharata cartI the, prataH unhoMne sAre bharatakSetra meM apanI nA sthApita kii| praTTAnatre mAiyoMne bharata kI sattAko svIkAra na karake prabhu ke pAsa dIkSA le lii| jaba bAhubaliko ghAnA mAnaneke liye gayA to ve nahIM maane| tana donoM bhAiyoMkA cAraha sAla taka saMgrAma huaa| nyUna kI nadiyoM vaha calIM, phira bhI koI nipaTAra nIM ho sakA | pAMca yuddha mAnava sRSTi prArambha meM hI aisA pralaya dekhakara devatA vIcameM pade aura donoMko tyo samakAra nimna likhita, pAca yuddha nizcita kiye | Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga tIsarA (1) dRSTiyuddha (2) vacanayuddha (3) bAhuyuddha ( 4 ). muSTiyuddha (5) daNDayudva / 1 dRSTiyuddhaH- donoM mAI sthiradRSTi hokara eka dUsareke sAmane khar3e ho gaye, kintu bharatakI AkhoM se pAnI cala par3A ora ve hilane lgiiN| 2. vavanayuddhaH- cakravartIne pracaNDa-siMhanAda kiyA, kintu bAhubaline apane siMhanAdase use DhAka diyaa| 3. bAhuyuddha - donoM vIra kuztI karane lage aura vicitrakhela dikhAne lge| loga dekha hI rahe the ki bAhubaline bharatako geMdakI taraha AkAzame uchAla diyaa| yaha dRzya adbhuta evaM romAMcakArI thaa| aba bharatako jIne kI bhI AzA nahIM rahI thI, lekina kaniSTha bhrAtAke dilame bhrAtR-prema umaDa AyA aura usane nIce girate maratako mela liyA eva mautase bacA liyaa| isa samaya bharata mAtra pRthvI kI tarapha jhAMka rahe the| 4. muSTiyuddha.-- maratane laghubhrAtA ke sirame mukA itane jorase mArA ki vaha kSaNabhara ke liye stavdha-sA ho gayA, kintu zItra hI sammalakara usane aisA vicitra muSTi prahAra kiyA, jisa. se bharata vehoza ho gaye evaM ucita upacAroMse unheM saceta kiyA gyaa| 5. daNDayuddha'-- cakravartIne daNDaratnako ghumAkara itane jorase paTakA. jisase bAhubali ghuTanoM taka jamInameM ghusa gye| ve turanta hI uchala kara bAhara Ae aura daNDake badale meM daNDakA itanA jabaradasta javAba diyA ki cakravartI kaNTha taka pRthvI meM praviSTa hogaye evaM devoM dvArA unakI hAra ghoSita karadI gii| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na jIvana maryAdAkA bhaMga hArakA dukha na maha marane ke kAraNa bharatane apanI maryAdAkA bhaga karake yApaliko mArane ke liye cakra calAyA, lekina divyacamane una cadha nahIM kiyA pratyuta unhe praNAma karake loTa yaayaa| yaha dekhakara bAhapalike kodhakA pArAvAra nahIM rahA aura ve vikarAla kAlarUpa bana kara muSTi ghumAte hue maratako mArane cle| devoMne para paka kara unheM zAnta kiyA, taba ve bole-merI guSTi khAlI nahIM jA sktii| lo| marata ke sirake padale meM use 'apanehI sira para ragyatA huuN| aise kahakara vahIM para paMcamuSTi locakara liyA aura sAdhu banakara dhyAnastha ho gye| 'ma bharatakI AMkheM myulI aura unhoMne bhAI ke caraNa kara vinamra zandoM me kahAmAI / kSamA karo, merI tucatAko bhUla jAo aura rAjyame clo| lekina unheM rAjyame aba kyA calanA thA, unhoMne to tyAga kara diyA mo kara hI diyaa| dhanya he mahAyalI vAhapali ke aardshtyaago| RE Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga cauthA hAthIse utaro jo kAma lohekA tIra nahIM kara sakatA, vaha kAma vacanakA tIra kara sakatA hai| zIrSakame likhe hue hAthIse utaro isa vAkyane kyA hI kamAla kara diyaa| eka akaDe hue mahAmuniko jhukA diyA aura sarvajJa magavAn vanA diyaa| kyA Apa jAnate haiM ki ve mahAmuni zrIbAhubali the aura vacanakA tIra mAranevAlI mahAsatiyA brAhmI-sundarI thiiN| sundarIkI tapasyA bhagavAn RSamadevako kevalajJAna hote hI brAhmI-sundarI dIkSA lene lagIM, kintu bharatarAjAne atisundaratAke kAraNa sundara ko AjJA nahIM dI evaM usase vivAha karanA caahaa| sundarIne vivAha karane se sApha inakAra kara diyaa| phira bhI marata nahIM mAne aura use apane mahaloMme rakhakara svayaM digvijayAtha cale gye| bharatakSetra kI vijaya prApta karane me unheM sATha hajAra varSe lge| pIchese sundarIne prAyavilakI tapasyA zurU kara dii| ghora tapasyA ke kAraNa usakA zarIra vilkula nisteja-saundaryahIna evaM kSINa hogyaa| cakravartI bharata jaba vApasa Ae to unhoMne vahA~ mAtra asthi-piMjara devA / basa, dekhate hI unakA vikAra zAnta ho gayA aura sundarIko dIkSAkI anumati de dI evaM vaha sAdhvI vanakara AtmasAdhanA karane lgii| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saina jIvana dhyAnastha guphAmeM-zrI bAhubali ghara zrI yAyali yuddha meM vijayI hokara sayamI to yana gaye. kintu abhimAnatva hAthIse nahIM utara ske| unhoMne mocA-yadi bhagavAna ke pAsa jAU~gA to choTe bhAI jo merese pahale sAdhu bane haiM, unheM namaskAra karanA pddegaa| aisA vicAra karake ve mahAmuni dhyAnastha hogye| tibhAkAra khaDe khaDe unako eka varSa bIta gyaa| unake zarIra para beliyA~ dA gaI, pakSioMne ghoMsale banA lie, sora maTAne lage tathA hAthI, miha, cIte vagairaha koI yammA samajhapara umA mahArA lekara apane zarIra ko khujalAne lge| bhAI ! hAthIse utage itanA kucha hone para bhI mahAmuni meruvat nizcala rhe| phira bhI kevalajJAna nahIM huzrA / eka dina prasmAt pApAja zrAI. bhaaii| hAthIse utaro anyathA muzi nahIM milegii| sunate hI muni camake aura vicAra karane lge| are / yaha kyA ? kahAM hai. zAdI meM do sAyuhU~ aura ekavarSase bhUnA-pyAmA gyadA hU~ / pracAra karanevAlI mI prAdhI-sundarI mAdhiyA hai jo "prasatya to yola hI nahIM sktiiN| basa, samajha gaye aura nAna hAthI se patara kara kyoM hI apane choTe mAuyoko bandanA karane lage, unheM vahIM para kevalajJAna ho gyaa| phira bhagavAna ke darzana kiye evaM anta me muktiyAmako prApta hue| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga pAMcavAM kA~cake mahalameM kevalajJAna cakravartI - bharata duniyA me do taraha ke manuSya hote haiM - eka to mAyAke mAlika aura dUsare mAyAke gulAma / mAlika cInIkI makkhIke samAna svAda late haiM aura usame phaMsate nahIM, parantu gulAma zleSmakI makkhIkI taraha mAyAmeM phaMsakara barabAda ho jAte haiM evaM svAda bhI kucha nahIM le pAte / zleSmakI makkhI to sArI duniyA bana hI rahI hai, kintu dhanya to ve haiM jo cInokI mastrI banakara bharata-cakravartIvata dekhatedekhate ur3a jAte haiN| bharatakI Rddhi bAhubali Adi bandhu-gaNa aura vahina sundarIkI dIkSAke bAda marata ayodhyAme rAjya karane lge| unake nava nidhAna the, caudaha ratna the, bIsa hajAra cAndIkI khAne thI, bIsa haz2Ara sone kI khAne thIM, solaha hajAra ratnoM kI khAneM thiiN| causaTha hajAra rAniyoM thI, battIsa hajAra rAjA unakI AjJA mAnate the evaM paccIsa hajAra devatA unakI sevA karate the| itanA kucha hote hue bhA ve andarase bilkula udAsIna evaM virakta rahate the aura khudako rAjA na mAnakara eka musAphira mAnate the| yadyapi cakravartI honeke nAte unake caurAsI lAkha hAthI the, caurAsI lAkha ghoDe the, caurAsI lAkha sAMgrAmika ratha the aura chiyAnabe karor3a paidala senA thii| samaya bharatakA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lena jIvana 14 samaya para ve yuddha mI karate the, deza-drohiyoM ko daNDa mI dete the aura idhara apanI priya prajAkA pAlana bhI pUre dhyAna karate the| lekina yaha saba kAma unake lie mAtra naTa kI taraha pArTa adA karanA thaa| anAsanikI parAkASTA unakI anAsakti padavI-par3hatI itanI bar3ha gaI thI ki ekadina ve apane kAcake mahatame vastra nikAlakara nahAne lge| usa samaya unako apanA zarIra nagna-sA pratIta huaa| mAtra eka aMgulI; jisame mudrikA pahanI huI thI, mundara lgii| aMgulIse mudrikA haTA lI to vaha bhI naMgI hogii| phira sAre vastrAbhUpaNa dhAraNA kara lie to zarIra pUrvavat sundara lagane lgaa| phira nikAla die to asundara lagane lgaa| pasa, kuna samaya yahI kAma cAlU rhaa| anta meM unheM vizvAsa hogayA ki zarIra to asundara aura nagna kI hai, yaha zomA aparake padArthokI hai ataH usa zIrakA moha karake prAtmAko bhUla jAnA amAnake siMghA pora kucha nahIM hai| cakravartI aimA vicAra karate karate zukladhyAname juda gaye aura ghAtika kA~kA nAza karake umI kAMcaka mahala meM kevalajJAnI bana gye| vAnnameM jo anAsakamAvase kAma karate haiM, unake kokA bandhana yATuna kama hotA hai| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga chaTTA davA nahIM kI ( rAjarSi-sanatkumAra ) mamI kahate haiM-kAyA kaccI hai, kAMcakI gilAsa hai, miTTI kI DherI hai evaM dekhate-dekhate naSTa hone vAlI hai| lekina thor3AsA saradarda hote hI esprokI goliyA~ khojI jAtI haiM, thor3A-sA bukhAra hote hI injekzanakI taiyAriyA~ hone lagatI haiM, aura to kyaa| jarAsI badahaz2amI hone para mI phaTA-phaTa soDekI botala kholI jAne lagatI haiN| aba batalAie, khAlI kAyAkaccI kahane se kyA banA ? vAstavameM kAyA kaccI zrIsanatkumAra cakravartI (jo zrIdharmanAtha aura zAntinAtha bhagavAn ke madhyakAla meM hue) ne samajhI thii| eka jImase kitanA-ka kahA jaaye| unhoMne sAta-sau varSa taka aneka mayakara roga sahana kie, kintu davA bilkula nahIM kii| devoMkA Agamana eka dina svargame indrane kahA ki sanatkumAra-cakravartIkA jaisA rUpa hai, vaisA Aja duniyAmeM kisIkA nahIM hai| yaha sunakara parIkSArtha do mithyAtvidevatA vRddhatrAhmaNoMkA rUpa banAkara pAe / yadyapi cakravartI usa samaya snAna kararahe the, phira bhI atiutsukatA jAnakara unheM andara Ane diyaa| AzcaryakArI rUpa dekhavara prAhmaNa bole, mAI ! rUpa to vAstava me rUpa hI hai, isakI jitanI prazaMsAkI jAe thor3I hai| cakravartIke maname prazaMsA sunakara ahaMkAra huaa| ve kahane Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na jIvana lage- are! amI kyA dekharahe ho, japa meM saja-dhaja kara samAmeM aba dekhanA / vyavasthita sthAnameM nAma Thahare aura udhara mahA rAjane nahA dhokara madAkI apekSA kucha vizeSa zRMgAra kie evaM ve rAjasamAme virAjamAna hue| rUpa bigar3a gayA brAmaNa Ae, kintu spa desakara nAka sikor3ate hue kahane lagemahArAja! rUpa to vigar3ha gyaa| cigar3ha kyA gayA, "prApake zarIrame kI bhI pada gye| dekhie, pIkadAnIme jarA-sA thUka kara / sAzcarya cakravartI ne zukkara dekhA to pAna mahI thii| bana, raMgame bhaMga ho gayA aura sArAhI khela badala gyaa| cakravartIne umIkSaNa rAjya vaibhava ko tyAga diyA evaM sAdhu banakara apane sukumAra zarIrako tIvratapasyA meM lagA diyA / roga dina-paradina paTate gace, antame galitakuSTa hokara sArA zarIra sar3a gyaa| phira mI munine bilkula davA nahIM kI aura mesvat bar3ola rahakara dhyAna evaM tapasyA meM hI lIna yane rhe| punaH prazaMsA rAjapike adbhuta dhairyako dekhakara indrane deva mamA punaHkahAmAdhu saMmArame epa se padate car3hate haiM, lekina maharpi-sanatkumAra jaise davajita aura dhairyavAna muni Aja dUsare koI nahIM hai| lagamaga mAta-sI yoMse ghora-pIDA sahana kara rahe haiM, phira bhI kaI dayA nahIM krte| are! davA to kara hI kyA, davA karane kA mana bhI nahIM shrte| pahalevAle ve hI do devatA parIkSArtha yadyarUpase upasthita ho kara prArthanA karane lage-pramo! kRpayA hamArI auSadhi lIjie evaM bImArI kA pratikAra karake isa zarIrako svastha kiijie| do-tIna pAra vinati karane para dhyAna bolakara muni bole| mAI ! tuma zarIra hI bImArI miTAte ho yA AtmAsI mI miTA sakate ho ? yadhayole Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga chaThA mahArAja! AtmAkI to vImArI Apa jase mahApuruSa hI miTA sakate hai, hama to mAtra zarIrakI hI bImArI miTAte haiN| yaha sunate hI rAjarpi ne apane thUkase eka aMgulI bherakara saDe hue zarIra para lgaaii| basa, lagAnekI hI derI thI, jitanI dUra me thUka lgaa| zarIra kaMcana-varNa hogayA aura devatA dekhate hI raha gye| Rpi bole, bhAI! tanakI vImArI miTAne meM kyA bar3hI bAta hai ? bar3I bAta to manakI bImArI miTAneme hai, ataH dhyAna eva tapasyA dvArA isIkA ilAja kararahA huuN| dhanya dhanya kahate hue devatA prakaTa ho gaye aura mukta kaMThoMse munike gunagAna karate hue svasthAna cale gye| munine eka lAkha varSa saMyama pAlA aura antame kevalajJAna pAkara paramapadako prApta hue| aise-uttama purupoMke smaraNa mAtrase niHsandeha AtmakalyANa hotA hai| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga sAtavA malli prabhu jJAnI kahate haiM ki zarIrameM sAr3he tIna karoDa haiM aura sADhe chaH karor3a roga haiN| Uparase cAhe kitane hI zRGgAra sajhe jAeM, kintu andara durgandha hI durgandha hai| yaha bAta mallimabhune bahuta hI yuktise samajhAI thI aura moha-andha chahoM narezoMko vairAgI banA diyA thaa| malli-prabhu mithilApati kumbha rAjAnI rAnI prabhAvatIkI eka rati rUpA kanyA thii| yauvana Ane para usakI suramya nIlakAntikI mahimA dUra-dUra taka phaila gaI aura baDe-bar3e nareza yAcanA karane lge| kinnu kumArIne vacapanase hI brahmacarya svIkAra kara liyA thA ataH jo koI bhI vivAhasambandhI prazna rasatA thA, mugma nareza unkAra kara dete the| eka bAra mahinumArIse jabaradastI vivAha karaneke lie agA, yuNAla, kAzI, kauzala, kuma aura paMcAla ina : deza ke rAjAoMne eka hI nAtha mithilAnagarI para gherA DAla diyA aura gurama rAjAle dUtoM dvArA kahalavAyA ki yA to ve unheM apanI putrI de deM yA lar3AI karane ko taiyAra ho jaaeN| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga sAtavAM mallikumArIkI yukti mithilApati ghabarA gae aura cintAsamudra meM gote lagAne lage, kyoMki putrI to kisI bhI taraha vivAha karaneko taiyAra nahIM thI aura chahoM narezoMse yuddha karanekI khudake pAsa zakti nahIM thii| kumArI ne pitAjIko sAntvanA dI aura rAjAoMse kahalavA bhejA ki Apa loga uttAvala na kare, hara eka kAma zAntise sampanna hotA hai| mai Apase amuka dina milUgI aura apane vivAha ke vipayameM bAtacIta kruNgii| aise chahoM narezoMko zAnta banAkara mallikumArIne zIghrAtizIghra eka manohara mohanazAlA banavAI aura usame ThIka apane hI jaisI putalI sthApita kii| putalI andarase bilkula polI thI eva usake mastaka para eka dvAra thaa| kanyA hara roz2a bhojanakA eka grAsa usameM DAlA karatI thii| jyoMhI vaha bhara gaI, acchI taraha Dhakkana lagA kara use aneka divya-vastrAbhUSaNoMse susajjita kara diyA aura yathocita vyavasthA karake chahoM mehamAnoMko AmantraNa de diyaa| ___ mohanazAlAmeM mehamAna vecAre AmantraNakI pratIkSA hI kara rahe the, turanta Ae aura putalIko saccI mallikumArI samajhakara stabdhase hokara :: dAMtoMmeM aMguliyAM dharane lge| itanemeM adbhuta rUpachaTA phailAtI huI 3 kumArI vahAM aaii| AtehI una narezoMkI AMkheM khuliiN| are! re| hama to bhUla hI gaye, aise kahakara ve vismita netroMse kumArIkI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina jIvana tarapha dekhane lge| idhara kumArIne jAte hI usa putalIkA Dhakkana golaa| basa, solate hI sar3e hue anAjakI aisI badabU AI ki sAre nAka banda karake muha bigADane lge| taMva mallIbharIne iMsa kara pahA-Apa loga muha kyoM bigAr3a rahe haiM ? badabU hI se to na? aba btlaae| jila mere zarIra para zrApa mohita horahe haiM usame hAi-mAMsa, mala-mUtra Adi azuci-padAki sivA aura kauna-sI acchI cIz2a hai choDie isa spake mohako aura kIjie apane pUrvajanmako yAda ! jaba hama sAtoM mitra-muni mila kara coratapasyA kara rahe the, taba mane pApaka sAtha tapasyAma kuncha mAyA (kapaTa) kI thI prataH tIrthakararUpase avatarita hokara mI meM ntrI bana gii| basa ! sunate-sunate hI hoM narazoM ko pUrvajanmakA mAna hoganA aura sArA khela hI badala gyaa| dIkSA aura mukti maliprabhune sayama liyA aura ghAnikammakA kSaya karake arihantapadako prApta kiyaa| udhara chahoM rAjA bhI sAdhu banakara prabhu bhAge gaNa vara khlaae| prabhu sau varSa taka barame rahe aura nAmI varSa mayama pAlakara gaganagira parvata para gaNadharoM sahita mokSa pdhaare| jaya ho! jaya ho ! shriimlliprbhukii| - - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga AThavAM vivAha nahIM kiyA (bhagavAn ariSTanemi) "saba loga jInA cAhate haiM koI bhI maranA nahIM cAhatA ataH kisIko mata maaro|" yaha zAkhaMbANI haraeka prANI par3hate hai| kintu bhagavAn ariSTanemi ne ise kriyAtmakarUpa me pariNata karake dikhalAyA eva dayAmAvase prerita hokara vivAha-maNDapake pAsa A kara bhI vivAha vinA kiye jyoM ke tyoM vApasa lauTa ge| sauripura nagarake yaduvazIya rAjA samudravijayakI mahArAnI zivAdevIkI kukSise zrAvaNa zuklA chaThako prabhukA zubha janma hutrA thaa| zrIkRSNa unake cacere baDe bhAI the| jarAsandha rAjAke Darase sAre hI yAdava saurASTra dezameM cale gaye aura vahAM dvArakAnagarI basAkara zrIkRSNake AdhipatyameM rahane lage evaM zrInemikumAra kramazaH vRddhi pAne lge| dvArakAmeM halacala eka dina mitroMke sAtha krIr3A karate hue ve AyudhazAlAmeM pahuMce aura khela hI khelame zrIkRSNake divyazaMkha ko uThAkara jora se vajA diyaa| zaMkhakI pracaNDaAvAjase sArI dvArakAme halacala maca gii| isa anUThe parAkramako "dekhakara zrIkRSNa unase pANigrahaNa karanekA Agraha karane lge| prabhune kAphI AnA-kAnI kI, lekina sabhI tarahase itanA davAva DAlA gayA jisase antame unako maunI hI bananA par3A aura vivAhakI kArravAI cAlU kara Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jIvana dI gii| prabhukI barAta mahArAja prasenakI suputrI rAnImatI (jisake sAtha pichale pATha janmoMphA prema thA) se nemikumArakA sambandha kiyA gayA aura kRSNa-calamadra Adi yAdavanareza eka vizAla varAta lekara baDhI dhUmadhAmase unakA vivAha karane ke lie cle| idhara mahArAja ugrasenane bhI vivAhake zubhaavasara para bar3I jabaradasta taiyAriyoM kii| varAtiyoMke mojanArtha aneka pazu-pakSI tathA nAnA prakArakI anya bhojanasAmagrI ekatrita kI / idhara rAjakumArI rAjImatI aneka makhiyoMke mAya raMgamaeDapame apane bhAvIpati bhagavAna thariSTanemikI pratIkSA karatI haI svakIya sAmAgyakI sarAhanA karane lgii| parivartana rAjakumAranemi jyoM hI vivAhamaNDapake pAsa pAe tyoM hI unhoMne zrAvandana karate hue aneka pazupatiyoMko denA / sArathise . unakA kAraNa pRthA, taba usane kahA-Apake vivAhameM ena sabakA / mojana hogaa| yaha sunakara pAminyu bhagavAnane mocA, gari mere mAgaramA gomA yA hogAlomA vivAda mere lie zreyaskara nahIM Eri I se vicAra kara usI samaya vApasa lauTa cle|nii gAmA pAsavAnA, gamnameM unakA nAma sabhI dayA hai| dayA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga ATha vAM aura mohakA bheda samajhanevAle puruSa tattvajJAnI virale hI haiN| raMgameM bhaMga bhagavAn ke vApasa phirate hI raMgameM bhaMga ho gayA aura hAhAkAra mcgyaa| donoM hI panoMke mukhyapurupoMne kAphI kucha kozizeM kI, lekina prabhune eka bhI nahIM sunii| svasthAna Akara paramparAgata-vyavahArAnusAra vArpikadAna diyA (jisame pratidina eka karor3a ATha lAkha eva varSa me tIna arava aThAsI karoDa assI lAkha svarNa mudrAe~ dI) phira sahasrAmravaname indrAdi devoM evaM kRSNAdinarezoMke sammukha paMcamuSTi-lauca karake unhoMne bhAgavatI dIkSA svIkAra kii| cauvanadina bAda mohakarmakA nAza karake ve kevalajJAnI bane aura bAIsave tIrthaMkara kahalAe / kRSNa-vAsudeva bhagavAnake ananya bhakta the| unhoMne prabhukI bar3I sevAe~ kii| pradyu - mnakumAra Adi kRSNa ke putroM eva satyabhAmA, rukmiNI Adi anekoM rAniyoMne prabhuke pAsa saMyama svIkAra kiyaa| vizeSa upakArake kAraNa bhagavAn dvArakAnagarIme bahuta bAra pdhaare| unake zAsanakAlame aThAraha haz2Ara sAdhu hue, rAjImatI Adi cAlIsa hajAra sAdhviyoM huI / eka lAkha 66 hajAra zrAvaka hue aura tIna lAkha 36 haz2Ara zrAvikAe~ huiiN| prabhu tIna-sau varSa gharame rahe aura sAta-sau varSa saMyama pAlakara pAMca-sau chattIsa sAdhuoM ke sAtha raivatAcala parvata para nirmANako prApta hue| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga nauvAM guphAmeM jJAnake cAbuka kAlenAgake sAtha sainanA muzkila hai, meruparvatako hAtha para uThAnA kaThina hai, samudrako bhujAse pAra karanA duSkara hai, kintu na sabhI kAryoMse kAma vikArako jItanA kahIM lAkhoM-karor3oM gunA duSkaratama hai | baDe-bar3e RSi-muni isake Age hAra gaye haiM, bhraSTa hogaye haiM tathA zrapanA sarvasna kho baiThe haiM / lAkha-lAkha dhanyavAda to unako hai, jinhoMne svaya to kAmako jItA so jItA hI, lekina mahAmatI rAThI kI taraha dUsaroM ko bhI jJAnake cAbuka mArakara rAste para lA diyA / rAjImatI aura rathanemi rAjImatI mahArAja unakI putrI thI aura bhagavAn zrariSTanenike sAtha usakA vivAha nizcita huA thA, kintu bhAvIvaza use bIca hI meM chor3akara prabhu saMyamI bana gye| pIchese unake choTe bhAgya rAjImatI vivAhakI prArthanAkI / satIne kahA- devara prabhukI choTI hU~, ataH vamana ke samAna hU~ / kyA yamanako pauvA koI malA AdamI sAtA hai ? rathanemiko vairAgya hogA aura ve sAdhu banakara ghoratapasyA karane lage / niranArakI tarapha bhagavAna ariSTanemiko kevalajJAna hone ke bAda udhara rAjI aata mI bIca evaM yada sAthiyoM meM mukhyA vanI / eka dina yaha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 prasaGga nauvAM sAdhvIsaMghake sAtha prabhuke darzanArtha giranAra parvata jArahI thii| acAnaka jorase varSA aagii| sAdhviyoM idhara-udhara jahA~ bhI sthAna milA, khar3I rahagaI evaM rAjImatI eka guphAmeM jAkara apane vastra nicor3akara sukhAne lagI, kintu usako patA nahIM thA ki andara rathanemimuni dhyAna kararahe haiN| acAnaka vijalI camakI aura munine ekAntamai rAjImatIkA adabhuta rUpa dekhaa| . mana vicala gayA munikA mana vicala gyaa| ve munipadakA bhAna bhUlakara bhogakI prArthanA karane lge| mahAsatI camakI evaM zIghra hI vastroMse apane tanako DhAMkakara alaukika sAhasamarI vANIse kahane lagImune ! Apa kauna haiM, ApakA kula kitanA pavitra hai, kisa vairAgyase Apane dIkSA lI hai, kyA Apa saba kucha bhUla gaye ? jo aisI ghRNita bAta kararahe haiN| maiM tyAge hue mogoMko sapaneme bhI nahIM cAhatI Apa to kyA, sAkSAt kuvera, indra aura kAmadeva bhI A jAeM to mI mai paravAha nahIM krtii| Apa lAkha-lAkha dhikkArake adhikArI haiM, jo muniveSako lajA rahe haiN| muni hozameM Aye mahAsatIke vAkyoMse muni hozameM Ae aura bhagavAnke caraNoMme apanI duSpravRttikA prAyazcitta karake janmamaraNase mukta ' hue| mahAsatI rAjImatIne bhI zuddha saMyama pAlakara kevalajJAna , prApta kiyA evaM bhagavAn ariSTanemise cauvana dina pahale siddhahai gatiko prApta huii| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga dasa zrI kRSNa aura balabhadra jo thor3IsI tAkata pAkara akar3a jAte haiM, jo do paise kamAne para phUlakara Dhola bana jAte haiM aura do cAra beTe - pote hone para jinakI AMkheM jamIna para nahIM TikatIM, una sajjanoMko kRSNa mahArAjA jIvana zravazya par3hanA caahie| jinake janma samaya koI - gIva gAnevAlA nahIM thA aura madhya- samaya sahasroM nareza evaM devatA hAjira rahate the tathA antamamaya koI ronevAlA bhI pAsa nahIM rahA / jaina itihAsAnusAra lagabhaga 87 hajAra varSa pUrva kRSNakA janma mathurA purImeM mAtra kRSNa aSTamIkI rAtako huA thA / eka dina rAjA mahArAnI jIvayazAne zratimukta munikA hAsya kriyA, taba munine kruddha hokara kahA-isa devI (jo terI nananda hai) kA sAtavA garma tere patiko jAnase maaregaa| rAnIne ghabar3Akara sArA hAla kaMsako sunAyA aura usane chala karake devajI devakIke sAre putra mAMga lie eva bahina-bahanoIko mathurA meM hI rasa liyA / puna hote gae aura kaMsa unheM mAratA gayA / kRSNakA janma aise chaH putra to mara cuke zrava zrI kRSNakA janmasamaya zrAyA kaMsakera hue ArakSaka cAroM tarapha sajagatA se caukI lagAne lage, kintu mAnavaza nakkI nIMda thA gii| janma hote hI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prasaGga dasavAM 27 rAnI ke Agrahase putrako lekara mahArAja vasudeva cale aura yamunA pAra karake nandarAnI yazodAko vaha putraratna sauMpa diyA evaM usake badaleme usakI navajAta-putrIko lekara lauTa Ae / chinanAzikA paharedAra jAge aura kanyAko lekara kaMsake pAsa aae| dekhate hI vaha cauMkakara kahane lagA, kyA yaha bAlikA mujhe mAregI? nahIM! nahIM! kabhI nahIM mAra sktii| yU mana hI mana samAdhAna karake use chinnanAzikA banAkara vApasa lauTA diyaa| idhara gokulameM zrI kRSNa sAnanda bar3hane lage aura eka gvAlake vepameM gvAlavAloMke sAtha bacapana vitAne lge| unakA nAza karaneke lie zakuni, pUtanA Adi aneka zatru vahAM Ae, lekina sAre parAjita hue| zatruoMkA bheda pAkara kRSNake bar3e mAI balabhadrajI gokulame rahakara unakI rakSA karane lage aura unheM par3hAne bhI lge| devakIke ghara kaMsa eka dina rAjA kaMsa kAryavaza devakIke ghara aayaa| vahAM vaha chinnanAzikA najara cddh'ii| turanta hI use munikI kahI huI bAta yAda A gaI evaM usakA dila dhar3akane lgaa| ghara Akara jyotipIse pUchA ki bhAI ! kyA paDyantra hai ? tuma apane jJAnase batalAo! kyA merA zatru jIvita hai ? tathA agara hai, to maiM use kaise pahacAna sakatA hU~ ? jyotiSIne kahA-jo tere vRpabha, azva, hasti-yugala, khara, mepa aura malla-yugalako mAregA evaM kAliya-nAga Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana kA damana karegA, vahI terA hannA hogaa| vaha jIvita hai aura mAranese bhara bhI nahIM sktaa| kaMsa ghabarAkara vRSabha, azva Adi bhejatA gayA aura kRSNa unheM mArate gye| pAkhira usane mallayuddha rvaayaa| samAcAra sunakara gvAlabAloMke sAtha kRSNa-balabhadrabhI yahAM pAe aura bAta hI bAtameM donoM malloko donoM bhAiyoMne mAra DAlA / yaha dhamanAna devakara kaMsane cillAkara kahA-are subhaToM pakar3o! pakar3o! ye hI mere duzmana hai| basa, pApI cillA hI rahA thA ki kRSNana dauDakara usako bhI pakar3a liyA aura pRthvI para panchAdakara yamake dvAra bheja diyaa| phira kaMsake pitA rAjA anatI (jo phaMsane kaida kara rakhAthA) mukta banAkara mathurAkA rAjya diyA evaM unakI suputrI satyabhAmAse vivAha karake ve saparivAra gari pA gaye / isa samaya bAdaya harpale phUle nahIM samA rahe the| phariyAda ghara kaMtakI mahArAnI rotI-pITatI apane pitAke pAsa gaI aura usane kRSNa ke dvArA sake mAre jAnekI bAta khii| vAna nunate hI rAjA sAsane paira kA badalA lene ke lie apane putra kApAmArako mantra bhejaa| vaha mauripura zrAyA to yAdaH yatA nahIM mine| pUchane para patA lagA ki ve mahArAja jarAsandhana mAdha vaimanasya hone kI vajaha se zahara chor3akara saurASTrakI tarapha bhAga gye| ga. kAliyakumAra unake pIche-pIcha ho gayA jAte-jAne badana kA anara raha gayA, taba vAdoMkI kuladevI bhima citA banAkara mAliyAmArane kahA ki yAdava ra bhayara Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 prasaGga dasavAM jalakara pAtAla meM cale gye| maiM to unheM pAtAlase bhI nikAlakara le AUgA aise kahakara vaha kRSNakI citAmeM ghusA aura devIne use bhasmakara diyA / dvArakA purImeM kRSNa yAdava sAnanda saurASTra pahuMca gye| vahAM zrI kRSNa ke puNyoM dvArA indrake hukmase vaizravaraNa devatAne pratyakSa svarga jaisI dvArakAnagarI vasAI aura usameM zrI kRSNa rAjya karane lage / unake samudravijaya Adi nau tAye the / zrI vAsudevajI pitA the / bhagavAn ariSTanemi Adi aneka tAyeke putra bhAI the / zrI balabhadra Adi aneka vimAtRja bhAI the / satyabhAmA, rukmiNI Adi solaha haz2Ara rAniyAM thIM / pradyumna Adi aneka putra the / kuntI - mAdrI do putrAeM thI, unameM kuntIke putra mahArathI pANDava the, jinake lie mahAbhAratame unhoMne khuda ratha calAyA thA / mAdrIke putra mahArAja zizupAla the, jinako jarAsandhake yuddha meM unhoMne apane hAthoMse mArA thA / unake parivArakA pUrA varNana karanA bahuta muzkila hai I 1 jarAsandhabadha kRSNAdi yAdavoMko jarAsandha abataka mRtaka hI mAnatA thA, kintu vyApAriyoM dvArA jIvita sunakara samudravijayase dUtake sAtha kahalavAyA- yA to rAma-kRSNako hameM de do yA lar3ane A jAo / samAcAra sunate hI rAma kRSNako Age karake kruddha yAdava yuddhArtha ravAnA ho gaye / bhIpaNa saMgrAma huA, zrI kRSNake hAthase jarAsandha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana mArA gayA aura devoM manuSyoMne milakara rAma-kRSNako bisaMDAdhIza nauveM batadeva-vAsudeva ghopita kiyA evaM solaha hajAra rAjA aura bAraha hajAra devatA unakI saharSa sevA karane lge| zrI kRSNane kumAra-ariSTanemikA vivAha karane ke lie kAphI dhUma-dhAma kI, lekina nahIM ho skaa| unhoMne dIkSA lekara kevalajJAna prApta kiyA aura bAIsaveM tIrthakara vanakara duniyAM ke kalyANArtha gAMvoM-nagaroMmeM biharaNa kiyaa| zrI kRSNa unake parama zraddhAlu bhakta the| ekadA prabhu dvArakAme padhAre, kRSNa darzAnArtha gaye aura vANI sunakara palane lage-nAtha ! isa deva-nirmita dvArakApurIkA kyA hogA aura merI mRtyu kisa taraha hogI? bhagavAnne pharamAyA-kRSNa ! nadirApAnake dopase dvemApana-RSi dvArA isakA nAza hogA tathA vimAja bhAI jarAkumArake hAthase tumhArI mRtyu hogii| madirAkA bahiSkAra prabhukI bAta sunakara kRSNane pralayaMkAriNI madirAphe utsA. dana para pUrA-pUrA pratibandha lagAyA aura jo thI use jaMgalamai dulavAkara nagarame udghopaNA karavA dI ki koI madirApAna mata parI aura tyAga vairAgya egha tapasyA meM lIna banakara zrAtmakalyANa kro| vinAza bahana dI jamIna hai, jima kisIko bhI saMyama lenA hopanI lii| pichalI cintA mata kro| maiM sabakI sammAna kara lgaa| ina udyopaNAne nagarama bahuna tyAga-rAgya bddh'aa| nA to nara nAriyauna manuke pAsa dIkSA svIkAra kii| (kRSNakI mAnAmA raninazI Adi mahArAniyAM putra evaM pArivArika Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga dasavAM 31 jana bhI zAmila the|) kRSNane isa samaya dharmadalAlIkA var3A bhArI lAbha utthaayaa| bhavitavyatA nahIM TalatI eka dina yAdavakumAra krIr3A karane banameM gaye aura madirA pIkara unmatta ho gye| zaharame Ate samaya dvaupAyana-RSiko tapasyA karate dekha kara bole-are mAro-mAro! yahI hai apane zaharakA nAza karanevAlA / vasa, phaurana dhakkAdhUma karane lage aura Rpiko nIce paTakakara kAMToMme khUba ghasITA eva aneka durvacana sunAe / kruddha hokara RSine dvArakAdahana kA saMkalpa kara liyaa| patA pAkara kRSNa-balamadrane Akara vahuta anunaya-vinaya kii| Rpine Akhira mAtra una donoM bhAIyoMko chor3anekA vacana diyA aura ve rote-rote hAra kara ghara A ge| dvArakAdahana idhara dvaipAyana-RSi prANatyAga kara agnikumAra devatA bnaa| jJAnase pUrvavara kA smaraNa karake dvArakAko bhasma karane AyA, kintu AyaMbila-upavAsAdi tapasyAke prabhAva se usakA bala na claa| chidra dekhate-dekhate bAraha varpa vIta gaye / bhAvIvaza logoMne * tapasyA ko vilkula chor3a diyA eva zatrudevako maukA mila gyaa| , vaha mISaNa Aga barasAne lagA, jisase zahara svAhA hone lagA 1 aura hA-hA kI pravala dhvani pasarane lgii| usa samaya koI ke kisIkI rakSA karane meM samartha nahIM thaa| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 jana-jIvana - mAtA-pitA bhI na bace apane mAtA-pitA (rohiNI, devakI aura yamudeva) ko bacAne) lie rayame biThAkara hari-haladhara jyoM hI daravAje ke nIce pAe: devatAne unheM vahIM roka diyA aura daravAjA girAkara mAtA-pitAko mAra diyaa| tInoM hI uttama jIva anazana karake svargameM gye| rohiNI-devakI AgAmI caubIsI me tIrthakara hoNgii| jo divya nagarI indra ke hukmase vaizravaNadevatAne vasAI thI, mAdhIvaza eka tuccha devatA umako bhasma kara rahA hai aura kRSNabalabhadra degya dekha kara rorahe haiN| para kucha nahIM kara sakate, isI lie to kahA hai vicitrA kanayA gati ! pANDavamadhurAkI tarafa 'aba kyA karanA ? kahAM jAnA? kucha bhI samajhame nahIM yAtA / 'prApira donoM bhAiyoMne pANDavamathurAkI tarapha prasthAna kiyA, rAsteme bhUpa lgii| rAma halakalpa purame gaye (jahAM duryodhana kA putra rAjA thA) aura halavAI ke yahAMse apanI nAmAzita mudrikA dekara eDa nyAnA priidaa| rAmakA nAma dekhakara usane rAjAko mAra dii| rAjA senA lekara pAyA / daravAje banda kara die evaM balapahale roka liyaa| panA pAte hI kRSNAne lAta mArakara daravAje naura die aura mAIko hudA liyaa| phira pAnA khAkara mArI anameM prANa / mRgako pyAsa lgii| rAma pAnI lene gage, lekina unale bhAvI pAnI na mijA! Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga dasavAM 33 tIra laga gayA rahe the / kRSNa vRkSa ke nIce paira ke Upara paira rakhakara so acAnaka tIra lagA aura ve cauMkakara bole- kauna hai ? dekhA to jisane bhAIkI rakSA ke lie banavAsa liyA thA vahI bhAI jarAkumAra sAmane khar3A-khar3A ro rahA hai aura mAphI mAMga rahA hai / kRSNane usako sAntvanA dekara pANDavoMke pAsa bheja diyA / aba jo tIra lagA thA usase bhayaMkara pIr3A hone lagI evaM usI kAraNa se zrIharike prANa chUTa gaye / ajaba hai karmoMkA khela, jinake Age devatA khar3e rahate the, unako anta samaya pIneko pAnI taka nahIM milA / rAmakI dIkSA kahIMse khojakara zrI balabhadra pAnI lekara Ae, lekina Age dIpaka buka cukA thA / kAphI AvAjeM dene para bhI kRSNa' na bole / phira bhI ve mohavaza kucha nahIM samajhe aura chaH mahInoM taka unako uThAe phirate rhe| Akhira devoMne samajhAyA, taba zarIrakA saMskAra kiyA aura dIkSA lekara vaname dhyAna karane lage / jaba kabhI vahAM bhikSA milatI to le lete anyathA bhUkhe hI rahate, lekina zahara meM na jAnekA saMkalpa kara liyA thaa| vahAM unako jAtismaraNajJAnavAlA eka hiraNa mila gayA thaa| vaha bhikSAkI dalAlI karatA rahatA thaa| tInoM kI sadgati eka dina eka bar3haIke roTiyAM AI thiiN| mRgake sAtha muni Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana vahAM gaye garva takSaka unako napa roTiyAM dene lgaa| muni le rahe. haiM, mudhAra de rahA hai aura hirana usakI prazaMsA kara rahA hai ki dhanya hai usa dAtAko, jo aise muniko zuddha bhikSA de rahA hai| maiM mI yadi manuSya hotA to dAna dekara apaneko kRtArtha krtaa| aise soca hI rahA thA ki havAkA eka joradAra jhoMkA AyA, usase vRkSakI eka DAlI TUTa kara una tInoM para girI aura sadbhAvanAmeM marakara tInoM hI bAlokameM mahardhika devatA ho gye| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga gyArahavAM dhadhakate-aGgAre dhanya haiM gajasukumAla muni, jinhoMne dahadahAte-aGgAre DAla dene para bhI apanA sira nahIM hilAyA aura muMhase Aha taka nahIM kii| dekhie jarA-sA kSamAke AdarzameM apanA muMha / rAjamAtA devakIke ghara eka dina bhikSArtha do muni Ae / devakIne bhaktipUrvaka unheM kesariyAmodaka bhiraaye| thor3I dera bAda muni phira Ae, evaM saharSa laDDu dekara unakA sammAna kiyaa| lekina tIsarI vAra Ane para usase rahA nahIM gayA aura lar3a dekara aise kahane lagI ki mujhe kheda hai / jo mere zahara meM muniyoMko pUrI bhikSA nahIM milatI ! anyathA eka hI gharame tIsarI bAra AnekA kaSTa Apako kyoM karanA par3atA? muni bole-vahina ! hamato pahalI bAra hI Ae haiM, kintu samAna rUpa dekhakara tU hameM pahacAna nahIM sakI, aisA pratIta hotA hai / hama chahoM bhAI bhahilapuranivAsI nAgaseTha evaM sulasA seThAnIke putra haiN| vivAhake bAda nemiprabhukI vANI sunakara hama sAdhu bana gaye aura chaTha-chaTha tapasyA karate hue prabhuke sAtha vicara rahe haiN| munikI bAta sunanese devakIko kaMsa dvArA mAre , gaye apane chahoM putra yAda A gae aura vaha phaurana bhagavAnke pAsa jAkara apane mRta-putroMke vipayameM pUchane lgii| prabhune kahA-ye chahoM putra tere hI hai| kaMsake mAra dene para bhI jIvita raha gye| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana devatAne unako mRtavatmA mulasAke yahAM rakha diyA thA aura mulasAke mRtaputra tere pAsa rakha die the / ataH kaMsane jo mAre the, ve pahalese mare hue hI the| devakIke maname ava to harpakA pAra hI na rhaa| punoMke darzana ki, usa samaya usake stanoMma se dudhakI dhArA nikala pdd'ii| cintAtura devakI darzana karake devakI ghara to yA gaI, lekina cittameM caina / nahIM rahA / putroMkI vAlyalIlA dekhane ke lie usakA dila tadaphane lagA evaM yaha cintAke samudra meM dubakiyoM lagAne lgii| zrIkRSNa darzanArtha Ae aura cintAkA kAraNa pUdane lge| taba sArI bAta sunAkara mAtAne kahA-vatsa ! kutiyoM, cilliyAM aura cir3iyAM bhI apane baccoMkA lAda-pyAra karatI haiM, kintu maiM to unase bhI nimna zreNI meM hU~. jo sAta-sAta putroMko janma dekara mI unakI pAlbalIlA nahIM dekha skii| dhikkAra hai mere nAta-jIvanako / beTA hunbase kalejA phaTA jA rahA hai, para kyA phara ! phA~ke mAge koI jora nahIM calatA! devArAdhana zrImAne mAnAko sAncanA dI aura telA karake devatA. kA smaraNa kiyaa| yaha prakaTa hushraa| zrIkRSNane loTe mAIkI nAcanAhI, nava devatAne karA- ki mAI to ho jAegA, para parameM nahIM rahegA se kaha kara devamA annadhAna hogayA aura zrIkaraNa ne sugamavara sunAkara mAtA ko santuSTa kiyaa| kucha samayake bAda Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga gyArahavAM devakIke udarase sundara putrakA janma huaa| mahotsava karake gajasukumAla nAma rkhaa| mAtA usako lAr3a lar3A kara apanI manokAmanA pUrNa karane lgii| kumAra par3ha-likhakara kramazaH yauvanameM Ae / zrIkRSNa unake lie sundara kanyAe~ ikaTThI karane lage evaM vivAhakI taiyAriyAM hone lgiiN| idhara acAnaka bhagavAn ariSTanemikA padArpaNa huaa| kRSNa darzanArtha gye| laghubhrAtA bhI sAtha ho gaye / harine deva vANIkA smaraNa karake unheM rokanA to cAhA, lekina ve nahIM ruke aura prabhuke samavasaraNameM upasthita ho gye| vairAgya prabhune jJAnakA aisA megha barasAyA, jisase gajasukumAla to saMsArase udvigna hokara dIkSA leneko taiyAra hI ho gaye / dIkSAkI bAta sunakara yAdava-parivAra meM kolAhala maca gyaa| mAtA vehoza ho gii| zrIkRSNane bahuta-bahuta kahA, kintu kumAra to Tasasemasa bhI nahIM hue| Akhira mAtA devakIne AjJA dI aura bar3I dhUmadhAmase gajasukumAlane nemi prabhuke pAsa dIkSA svIkAra kii| zmazAnameM dhyAna dIkSA lete hI gajamunine prabhuse muktikA sIdhese sIdhA rAstA pUchA, tava prabhune zmazAnameM dhyAna karaneke lie kahA / evamastu kahakara muni usI vakta zmazAnameM jAkara AtmadhyAnameM ramaNa karane lge| saMdhyAke samaya somila brAhmaNa (jisakI kanyA inake vivAhArtha rakhI huI thI) udharase A niklaa| muniko Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jaina-jIvana dekhate hI vaha bodhase lAla ho gyaa| lAla bhI 'nanA humA ki muni mira para niTTIkI pAla bAMdha kara dhagadhagate-azAre DAla die / vicar3hIkI taraha mira sIjhane lagA garva ghora vedanA hone lagI, kintu munine mirako hilAyA taka nhiiN| ve parama pavitra zukla yAname lIna ho gye| basa, nira phaTane ke sAtha hI kAMki vandhana bhI hada gaye aura namAke Adarza gajamuni ajara-amara evaM avicala mokSame padhAra gye| AL Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1441 prasaGga bArahavAM laDDuoM ke sAtha karmokA cUrana haMsate-haMsate veparavAhIse karmokA karja kara to haraeka lete haiM, lekina usako saharSa cukAnevAle sAhUkAra, to DhaDhaNamuni jaise koI eka hI hoNge| ajaba abhigraha - mahArAja kRSNake DhaDhaNA nAmakI eka rAnI thI aura usake putra the zrI DhaDhaNakumAra / bhagavAn ariSTanemikA upadeza sunakara unhoMne dIkSA le lI aura aisA vicitra-abhigraha kiyA ki maiM dUsaroMkA lAyA huA AhAra nahIM karU~gA aura merA lAyA huA mI mere lie vahI bhojya hogA, jo merI labdhise milegaa| DhaMDhaNamuni bhagavAna ke sAtha grAmoM-nagaroMmeM vicarate aura pratidina gocarI jAte, lekina zuddha-AhArakA saMyoga nahIM milatA / kahIM daravAjA banda milatA, to kahIM rasoI banda miltii| kahIM rasoI banI huI nahIM milatI, to kahIM rasoI uThI huI miltii| kahIM striyoMke sira para pAnIkA ghar3A milatA, to kahIM koI strI sabjI banAtI huI miltii| koI baccoMko stanya pilAtI milatI, to koI vaccoMko nahalAtI milatI tathA koI roTI dete samaya phUMka mAra detI, to kisIke sacittakA saMghaTTA ho jaataa| isa prakAra kisI na kisI taraha DhaMDhaNamuniko bhikSA + milanemeM ar3acana laga hI jaatii| phira bhI munike cehare para udAsInatA yA khinnatAkA nizAna taka nahIM milatA evaM ve hara samaya prasannavadana hI dikhAI dete the| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIyana zrI harikA savAla ekadA ariSTanemimagavAn dvArakA pAe, zrI hari darza nArtha gage aura vANI sunakara pUchA ki aThAraha hajAra sAdhu-proMmeM sarvotkRSTa kauna hai| prabhu bole-ThaMDhaNamuni sarvotkRSTa hai / cha: mahInoMse usane pAnI taka nahIM pIyA aura Aja umako kevalajJAna honevAlA hai| yaha tujhe jAte samaya rAstemeM hI mila jaaygaa| vasa, mahArAja kamNa cale evaM mikSArtha phirate hue DhaMDhaNamuni unheM mile / kRSNane savArI chor3akara unheM savidhi vandanA kii| yaha dekhakara eka seThane unako bulAkara mikSAmeM lai, die aura muni lekara prabhuke pAsa bhaag| prabhu bole-vatsa ! ye lada kRSNakI labdhike hai kyoMki kRmAko bandanA karate dekhakara hI seThane tujhe die the, isalie tere amoya haiN| munine pUchA-pramo! maine aise kyA karma kie, the. jo mujhe zuddhayAhAra nahIM milatA ? prabhune kahA-tU pichale janmameM eka banA jamIMdAra thA / tere pAMca sau hala aura hajAra cala the / eka dina sAnekA samaya hone para bhI tUne unheM nahIM lodA ataH unaka bhojanakA piccheda honese tere antarAyakarma baMdha gyaa| kama samaya tame vahI kama phala dipalA rahA hai| pramuphI AmA lekara muni kahI IToMka maTeMmeM lada paraTane ge| aura lakSuoMko carane-cUrate zukla yAnase unhoMne karmoko mI ghara diyA evaM kevalAna pAsara janma-maraNAse mula ho gye| dhanya unale dheko zoryako aura dAnatijatvako / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 'prasaGga terahavAM kaurava-pANDava - sabhI jAnate haiM ki janmadhArIko eka dina avazya maranA par3atA hai| yadi yaha bAta sahI hai, to phira nyAyamArgako chor3akara junma kyoM kiyA jAtA hai ? kisIko dhokhA kyoM diyA jAtA hai dUsaroMkI sampatti kyoM har3apI jAtI hai| korTa meM jhUThe kesa kyoM calAe jAte hai ? kyA ukta kArya karanevAloMne mahAbhArata nahIM par3hA ? anyAyI duryodhanakI durdazA nahIM sunI? ' ve kauna the ? hastinApura meM mahArAja zAtanu rAjya karate the| unake do rAniyA~ thiiN| eka gaMgA thI jisake putra bhISmapitAmaha the aura dUsarI nAvikaputrI satyavatI thI, usake do putra the- citrAGgada aura vicitravIrya / vicitravIryake tIna putra hue-dhRtarASTra, pANDu aura vidura / dhRtarASTra janmase andhe the| unake gAdhArI Adi ATha rAniyAM thIM aura duryodhanAdi sau putra the (jo kaurava kahalAye) vathA eka duHzalA putrI thI jo rAjA jayadrathase byAhI thii| pANDu rAjAke do rAniyAM thIM / kuntI aura zalya rAjAkI bahina maadrii| kuntIke tIna putra the- yudhiSThira, bhIma aura arjuna ( karNa duniyAkI dRSTise kumArAvasthAme paidA huA thA ataH use peTImeM banda karake gaMgAmeM bahA diyA thA aura adhiratha nAmake badaIne usakA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana pAlana kiyA thA) tathA mAdrIke do putra the- nakula aura sahadeva / pArake putra honese ve pAMcoM pAeDayake nAmase prasiddha hue| cacapanase hI paira / kaurava-pANDava sAtha hI rahate the aura bAlyalIlA karate the| bhIma vigepa balavAna honese duryodhanake bhAiyoM ko premavaza baila-kUdame sUtra hI paTakatA-pachAr3atA thA, kintu durbhAvanA nahIM thii| phira bhI duryodhana deva-dekha kara jalatA hI rahatA thaa| suka bar3e hone ke bAda ye maya pAcArga evaM droNAcArga ke pAsa par3hane lge| karNa bhI vahIM yA gayA aura duryodhanakA mitra vana kara pAeTayoMse (nvAsa karake arjunase) pUrI zatratA rakhane lgaa| droNAcAryakI varga tathA arjuna vizeSa bhakti karate the, phira bhI unhoMne arjuna se adhiA prasanna hokara use advitIya-bANAli banAyA aura rAghAvedha miyaayaa| . dropadIkA svayaMvara patarASTra janmAndha honese mahArAja pAedu rAjya karane the| pilyapugpati rAjA dra padakI putrI dropadIkA svayaMvara huaa| anera gaje-mahArAje aae| arjunane rAdhAva kiyaa| evaM dopadIne usake gale meM varamAlA paanaaii| kintu vaha pUrvakunanidAnAsa pAMcoka gama dIsane lgii| sarvasammatise una pAMcoMka gaya dropadIkA vivAda humA! parantara kala na ho isalie nAradaH pAma pAsTavAne pranitA kara lI ki dropadIpa mahalameM eka hone dUsarA nahIM jaaegaa| yadi koI bhUlase calA jAegA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga terahavAM to use 12 varSa taka vanavAsa bhugatanA par3egA / . eka dina arju-nase bhUla ho gaI aura vaha 12 varSake lie vanameM gayA / vahAM usane aneka vidyAeN prApta kIM evaM dvArakA jAkara kRSNakI bahina subhadrAse vivAha kiyaa| subhadrAkA putra A vIra abhimanyu huA / 43 yudhiSThirako rAjagaddI T vanavAsa bhogakara arjuna ghara AyA / mahArAja - pANDune yogya samajha kara yudhiSThirako rAjya diyA / avasarajJa - yudhiSThirane sAI duryodhanako indraprasthakA - rAjya dekara santuSTa kiyA / bhImAdi cAroM mAI digvijayArtha cAroM dizAoM meM gae aura aneka nareza unake AjJAkArI bane / kalahakA prArambha dropadIke pAMca putra hue| subhadrAkI kukSIse abhimanyune janma liyA | usake janmotsava para adbhuta sabhAmaNDapa banAyA gayA aura aneka nareza bulAe gae / pANDavoMkI sampati dekhakara duryodhana jalane lagA tathA sabhA dekhate samaya draupadIke dvArA hAsya karane para to vaha AgababUlA hI ho gayA / pANDavoMkA patana kaise ho ? isa vipayameM mAmA zakunise salAha karake dhRtarASTrAdikake nipedha karane para bhI usane eka divyasamA banAkara saparivAra dharmaputrako bulAyA / unake sAtha bAta hI vAtameM juA khelanA zurU kara diyaa| zakunike pAsa divya-pAse the ata yudhiSTira hArate gae aura duryodhana jItatA gayA / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana dropadIko bhI dAvameM khajAnA, gAMva, nagara, bhAI, draupadI evaM svayaMko bhI unhoMne pAsira dAvameM lagA diyA aura ve hAra ge| duryodhanane dropadIko rAjasabhAmeM nagna karanA cAhA, kintu usake zIlake valase sAdI se mAr3I nikalatI hI gii| Akhira bhISmapitA-- maha 'prAdi vRddhaune pApIko rokA aura bArA varSa taka pAeDavoMko canavAsa jAnekA nirNaya diyA ve budako bhI hAra ge| ataH terahaveM varSa kahIM chipakara rahanA hogA- yaha Adeza duryodhanane vizeSarUpase diyA aura pAeDayoMne maanaa| sAtha-sAtha yaha bhI vaya ho gayA thA ki vanavAsake bAda rApya yApama lauTA diyA jaaegaa| pAeDava vanavAsameM karmakI ajaya mahimA hai, jimane dharmaputra-jaise dharmiSTokA bhI gharavAra chur3avA diyaa| pAMcoM pAeTava, puntI aura dropadI yanameM gae / draupadIpha putroMko unakA mAmA TAna le gayA evaM numadrA aura abhimanyuro zrIkRSaNa le ge| banavAsI banAkara bhI duryodhana santuSTa na hushraa| vAraNAyatanagararatha lAkSAgRha meM rama phara inheM bhamma karanA cAhA, kintu cAcA vidurakI kRpAse : mAnoM jIvita baca gae aura unake badale dUsare sAta jIva mAre gye| banameM phirataM mamaya mImane yi evaM baru rAkSasako mArA mAvimA rApmIse vicAra kiyA, usakA putra vIra dhomadha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga terahavAM duryodhanakI duSTatA - lAkSAgRhase bace sunakara duryodhana gokula dekhaneke bahAne phauja lekara pANDavoMko mArane vanameM gayA, kintu vahA~ khuda hI pakar3A gayA aura phira use vIra arjunane chudd'aayaa| pApIne maukA pAkara kRtyA rAkSasIko bhijavAyA, lekina puNyoMse pANDava baca gae, pratyuta vaha bhejanevAle surocana purohitako khA gii| aise hI anekoM kaSToMkA sAmanA karate-karate bAraha varSa bIta gae evaM aba ve guptarUpase virATanagarameM terahavAM varSa vyatIta karane lge| dharmaputra purohita the, bhIma rasoIdAra the, arjuna bRhannaTa ( napuMsaka) banakara rAjakanyA uttarAko par3hAte the| nakula-sahadeva azvarakSaka eva gorakSakake rUpameM kAma karate the| draupadI dAsIke rUpameM mahArAnIke pAsa rahatI thI evaM usakA nAma sairandhrI thaa|. ' kIcaka aura mallakA badha , . mahArAnIkA bhAI rAjA kIcaka draupadIse kucha cher3a-chAr3a karane lgaa| maukA pAkara draupadIke rUpase bhImane usako pRthvI para pachAr3a kara mAra diyaa| idhara pANDavoMkA patA lagAne eka malla bhejA gayA / usako kuztI karake bhImane khatma kara diyaa| phira duryodhanane gauoMkI corI kI, usameM bhI pANDavoM dvArA kauravoMkI kAphI marammata huI aura unheM zarmiMdA hokara bhAganA pdd'aa| zrIkRSNa dUtake rUpameM terahavAM varSa bItane para pANDava prakaTa ho ge| kRSNa-drapada Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 . jaina-jIvana Adi vajana milane prAe / rAjayumArI uttarAse vIra abhimanyukA vivAha kiyA gayA pIra mAnanda-maMgala manAe ge| phira zrIkapAka 'yAmahale pAeTava dvArakA bApa eva parjunake sivA cAroM bhAiyoMko damAni cAra kanyAeM diiN| parAmarza karake zrIharine duryodhanaphe pAsa dUta bhejakara kahalavAyA ki tere kathanAnulAra pANTayona neraha varSa vyatIta kara die haiM, aba inakA rAjya lauTA kara apane bacanakA pAlana para / durgadhina nahIM mAnA, taba bhIri khuda hI duta bana kara use samajhAne gae aura yahAM taka kA diyA ki pArapAko mAtra pAMca gAMva hI de de| kintu abhimAnI bolAko nAma DisI jo bhI lo. ninAnI dUgA! ruSTamAna zrIhari kRSNa kaSTa hokara calane lage taba bhISmAdi yuddhoMne paira parada kara unane kimI mI pacAne na laganekA anurodha kiyaa| karagane mAna liyA aura kahA ki maiM enameM zastra gArA hI pr jAte samaya unhoMne nargako andarakA bheda batA kara phUTa dAlanekI kAphI koziza kI, lekina baha to duryodhanake lie pahale hI vika curA thaa| kRSNa dvArakA pApa aura unake pathanAnusAra pAraDara mAna prakSohiNI menA lekara murarameM pArane nayAdrapadaputra ko senApati banA kara kauravoMkI pratIjA karane lge| para mITa menApatitvama droNa, kRpa, karNa, zalya, maga. dana prAdi vIsane parina gyAraha-panI higI dalayAmaH duryodhana Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga terahavAM eI bhI upasthita huA / apane pitAmaha, guru, mAmA evaM bhAIyoM ko dekhakara arjuna rathake pIche A baiThA evaM zrIkRSNa se kahane lagA ki mai to nahIM lar3egA / isa tuccha pRthvI ke Tukar3eke lie gotrahatyA karate merA dila kAMpa rahA hai / ' zrI harikI preraNA kSatriyadharmake anusAra anyAyIko mAranA koI doSa nahIM, aise kaha kara zrIkRSNane arjuna ko utsAhita kiyA evaM kauravoMpANDavoMkA yuddha zurU huaa| nau dina taka bhISma pitAmahane pANDava senAko khUba maaraa| taba kRSNakI salAha se zikhaNDIko Age karake dasaveM dina arjunane unako girA diyA / gyArahave dina droNAcArya senApati banakara pANDavoMse khUba lar3e / bArahave dina arjuna sasaptakoM trigata dezake suzarmA Adi vIroMse lar3ane gayA, idhara rAjAbhagadatta pANDavoMme ghusA aura mArA gayA / terahave dina guru droNane cakravyUha racA, abhimanyu aneka vIroMke sAtha usame praviSTa huaa| karNa, drauNa, zalya, kRpa, azvatthAmA dine usa cIrako burI tarahaseM ghera liyA evaM jayaMdrathane usakA sira kATa liyaa| caudahaveM dina kruddha arjunane jayadrathako mAra diyA, taba nyAyakA bhaMga karake droNane rAtako acAnaka hamalA kiyA | usame karNane zaktise ghaTotkacaMko mArA aura drauNane virATa evaM dra padake prANa lie / , ** + -zrAkhirI cAra dina pandrahaveM dina droNako maravAne ke lie zrI harikI salAha se Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana dharmaputra ayAmA mRtaH naro vA ku jaro vA aise asatya bolA / putra-patha sunakara droNane zastra pheMka die aura maukA pAkara zIghra hI vRSTadyumnane unheM mArakara bApakA vaira le liyA / solahaveM dina karNake senApatitvameM duHzAsanako bhImane mArA / krodhAruNa-karNa satrahaveM dina rAjA zalyako sArathI banA kara arjunako mArane daur3A, kintu usakA ratha jamInameM ghusa gayA / jyoMhI use vaha nikAlane lagA, arjunane phaurana usakA sira kATa liyA / aThA rahaveM dina zalyake senApatitvameM duryodhana Adi lar3ane Ae / dharmaputrane zalyako sahadevane gata khelAnevAle pApI - zakuni ko va mImane duryodhanake aneka mAiyoMko mauta ke ghATa utAra diyaa| isa prakAra apanI senAkA saMhAra dekhakara duryodhana bhAga kara eka tAlAya meM ghusa gayA / bhIma aura duryodhanakA gadAyuddha pAeTava phaurana vahAM pahuMce aura kulavAtI duryodhanako bAhara nikAla kara yuddhake lie llkaaraa| usane bhImake sAtha gadAyuddha karanA caahaa| donoM vIra mir3e aura gadAe~ bijalIkI taraha camAne lagIM / yAsira kRSNake saMkenase bhImane jaMghA para TET mArakara karaaratzako girA diyaa| phira bhI krodha zAnta na honese usake sirameM lAteM mArane lagA / yaha anucita kArya hone gae zrataH pApmahata 1 manAne gae evaM yuddha bhI gala ho gyaa| vara honeke bAda duryodhana senAmeM lAyA gayA aura usako mRta - devara pala zrI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga terahavAM prAya dekhakara saba rone lge| taba usane kahA-hAya ! hAya ! pANDava jIte haiM aura maiM mara gayA / agara unheM mare dekha letA to mere prANa, khuzIse nikala jaate| aise sunate hI azvatthAmA Adine rAtako acAnaka hamalA karake dhRSTadya mna evaM zikhaNDIko mArA tathA draupadIke pAMcoM putroM ke sira kATakara apane svAmIke Age lAkara rakkhe / baccoMke sira dekhakara duryodhanane kahA-are mUryo / ina baccoMko mAranese kyA hai ? mere duzmana pA~coM pANDava to jIvita hI haiM / hAya ! hAya ! merI takadIra aisI kahA~ ! jo mai ___ unheM mare dekhU, aise dunimeM marakara pApI saptama narakame gyaa|' sAta aura tIna bace ' .. aThAraha dinake yuddha meM aThAraha akSauhiNI senA kttii| kahA jAtA hai ki pANDavapakSake sAta vace zrIkRSNa, sAtyaki evaM pAMcoM pANDava tathA kaurava-pakSIya tIna bace-azvatthAmA, kRpAcArya aura kRtavarmA / dekho eka duSTa duryodhanane sAre kulakA saMhAra kara diyA, isIlie to kahA jAtA hai ki kumANasa AyA malA na jAyA bhalA khaira ! jo kucha honA thA vaha ho gayA, kintu kahA yahI gayA ki pANDavoMkI jIta huI aura kauravoMkI haar| - rAjyAbhiSeka aura dezanikAlA zrIkRSNasahita vijayI-pANDava hastinApura Ae / pitAjIke caraNoMmeM sira jhukaayaa| zubha muhUrtameM dharmaputrakA punaH rAjyAbhiSeka huA aura ve sAnanda rAjya karane lge| draupadIkA rupa sunakara ekadA padmanAma rAjAne devatA dvArA use maMgavA pA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana liyaa| patA pAkara pAeTayoM sahita zrIkRSNa lavaNasamudrako lAMca kara pAtayogarA pahuMce aura narasiMhaspa dhArakara draupadIko chur3A lAe / kintu hAsyake vazIbhUta gaMgAnadImeM naukA na bhejanake kAraNa kRSNa kruddha ho gae aura pAeTavoMko dezanikAlA dekara abhimanyuke putra parIkSitako hastinApurakA rAjA banA diyaa| zrIkaraNake kathanAnusAra dakSiAsamudrake kinAre pANDavamathurA ghasAkara baho pAeTya apane duHkhake dina vyatIta karane lge| namayAnantara draupadIne eka putra huyA jisakA pANDusena nAma rakhA gyaa| dIkSA aura nirvANa ___eka dina acAnaka jarAkumArane thAyara dvArakAdahana evaM kRSNamaraNake samAcAra sunAe / zrIhari jaise-mahApuruSakA aise maraNa suna kara pAeDavoMko vairAgya ho gayA aura apane putra pAsanako rAjya de kara draupadImArita poMcoM bhAiyoMne dIkSA le lI evaM karmokA nAza karaneke lie mAsa-mAmarasamaNa tapasyA karate hue vicarane lge| ekadA ve bhagavAna ariSTa nemi darzanArtha nimalAbhala jA rahe the| rAste meM hastakalpapura shraayaa| muni mAsasamagarA pAraNA karane taiyAra hue hI the, unameM patA milA ki bhagavAnanaM anazana phara liyA hai| aba to prabhuke darzana karake hI pAsa ma aimI pratikSA karake unhoMne zIghra hI vihAra kara diyA, lekina unake pahuMcane se pahale hI bhagavAna moja padhAra cuke ce| darzana namonara kAraNa yapanI pratimA anumAra muniyoMne Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga terahavAM yAvajjIvanake liye anazana le liyaa| eka mahIne kA anazana AyA aura antame kevalajJAna pAkara paoNcoM hI pANDava siddhagatiko prApta hue / idhara mahAsatI draupadI bhI zuddhasaMyama pAla kara brahmadevalokame gii| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga caudahavAM draupadIke pA~ca pati kyoM ? kisI janma meM draupadI nAgazrI brAhmaNI thii| usane dharmaraci muniko kaTuce tumbekA zAka bahirAyA evaM narakameM gii| phira saMsArame bhramaNa karatI karatI ekadA vaha seThakI putrI sukumAlisa huii| phira bhI pApa ke udayase cipakanyA thI ata. vivAha hone para bhI usake zarIrakA sparza na kara sakaneke kAraNa patine use chor3a diyA | pitAne eka bhikhArIke sAtha duvArA bhI zAdI kI, kintu usake agnirUpa zarIrase Darakara vaha bhI bhAga gayA ataH sukumAlikA cApake ghara hI apane dusake dina vyatIta karane lagI / dInA aura zrAtApanA eka dina seThake yahA~ micArtha sAdhviyAM zraI / usane apanA duHkha sunAkara unase koI puruSavazIkaraNa mantra putrA / satiyane aise mantra yatAnese inkAra kara diyA aura use dharmopradeza sunAyA / tava duHsakI bhArI vairAgya pAkara vaha sAmbI bana gaI evaM zaharake bAhara bAgameM jAkara sUryake sAmane pratApanA lene lgii| guruvAnIne aise khule sthAna me tapasyA karanA anucita sarakAra zaphI manAhI kI, lekina vaha nahIM mAnI / pAMca patikA nidAna eka dina jahA~ hatyA kara rahI thI, eka vezyA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga caudahavAM AI / usake sAtha paoNca-bhogI puruSa the, jo usase bhogakI prArthanA kara rahe the| sAdhvIkI dRSTi una para par3I aura dilameM vicAra huA ki isake pIche paoNca-paoNca puruSa pAgala ho rahe haiM aura mere pAsa eka bhikhArI bhI nahIM tthhrtaa| agara merI tapasyAkA phala ho to agale janmameM mujhe bhI pAca pati prApta hoN| bhogakI tIvra abhilApAke vaza usane yaha nidAna kara liyaa| virAdhaka hokara bhara gaI evaM tapasyAke prabhAvase dUsare svargame devIM bnii| drupada rAjAke ghara / sukumAlikA svargase cyavakara drupada rAjAkI putrI draupadI huii| varNa kAlA thA isase vaha kRSNA bhI khlaaii| isakA rUpalAvaNya adbhuta aura AkarSaka thaa| yauvana Ane para svayaMvara huA, arjunane rAdhAvedha kiyA evaM draupadIne usake galeme mAlA pahanA dii| pahanAI to thI eka arjunake gale meM, kintu divya pramAvase pAMcoMke galemeM dIkhane lagI / darzakoMne zora kiyA taba AkAzavANIne kahA- bhavitavyatAvaza isake paoNca pati hI hoNge| itanemeM AkAzamArgase eka muni Ae / evaM kRSNAdike pUchane para unhoMne pichale janmakA sArA hAla sunAyA aura phira sarvasammatise pAMcoM pANDavoMke sAtha draupadIkA vivAha huA / astu / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga pandrahavAM bhagavAna pAzvanAtha thor3I-sI sevA karanevAle para prema aura thor3A-sA kaNTa denevAle para kaipakA honA prANImAtra lie svAmAvika-sA hI hai| aise Adarzapunapa to pArzvanAtha bhagavAn jaise koI virale hI mileMge jinhoMne prANa bacAnevAle nAgarAja-dharaNendrako 'paura maraNAntaupasarga karanevAle phAThadenako eka hI dRSTise desaa| zrAjase laga-maga unattIsa-mI varSa pUrva teIsaye tIrthakara bhagavAna pArzvanAthane nANArasI nagarImeMrAjA azvamenakI mahArAnIzrI vAnAvAzI sutise janma liyA thA aura unakA vivAha rAjA prasa mandiA suputrI prabhAvatIne hudhA thaa| eka dina hajAroM nagara nivAsiyoM ko eka hI tarapha jAte dekhaphara undoMne apane seyakase usakA kAraNa puuchaa| usane kahA- kamaTha nAmakA eka yadA mArI upasvI prAgA hai, yaha zaharake bAdara paMcAgnisAdhanA kara rahA hai-ye saba loga usIke darzanArtha jA rahe haiN| zrI pArvayumAra mI yula-eka minoM, sAtha vahAM padhAre aura usasI hiMsAtmaka sAdhanA dabakara bola- are hiMsApriya upatyI-kATha ! parmakA mUla arimA aura tU dharmaka nAmase mahAdinA kara rahA hai| deva ! tere igatapasyA sAdhanamRta lakaDameM eka vizAlakAya nAga-nAgina kA jor3A cala rahA hai, jinakA tume noTa-kaI mayAra eka gAga ho yA aura marama umA paranna honA mAgata hai| JHM A RA - Mar - - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga pandrahavAM patA taka nahIM hai / prabhukI isa vANIse kamaTha lAla hokara kahane lagA, rAjakumAra ! cale jAo cupa-cApa, bologe to ThIka nahIM hogA / maiM dharmakA mUla evaM phUla saba kucha jAnatA hUM, mujhe zikSA denekA kaSTa na kro| nAga-nAginI kA uddhAra basa, bAta hI bAtameM vivAda bar3ha gayA aura prabhune sahasroM nagaranivAsiyoMke sAmane vaha lakar3A cirAyA to usameMse tar3aphate hue nAga-nAginI nikle| dayAlu bhagavAnne unakA uddhAra karane ke lie zrI namaskAra-mahAmantra sunAyA evaM unhoMne use zraddhApUrvaka suna liyA / zubha bhAvanAse mara kara ve donoM nAgakumAroMke indraindrANI dharaNendra eva padmAvatI bana gye|| isa anUThe dRzyane vAtAvaraNako vadala ddaalaa| tApasake ananyabhakta bhI use Thaga, dhUrta aura pASaNDI kahane lge| prabhune mI maukA pA kara upadeza diyA-jaise dhaulA-dhaulA sArA dUdha aura pIlA-pIlA sArA sonA nahIM hotA, vaise hI sAdhuke veSa vAle sAre sAdhu nahIM hote / phira ahiMsAdharmakA marma samajhAte hue unhoMne kahA- jisa dhArmikasAdhanAke lie kisI bhI prakArakI hiMsA kI jAtI ho, vAstavameM vaha sAdhanA dharmasAdhanA hI nahIM hai / hiMsAtmaka-sAdhanAmeM dharma mAnanevAle ajJAnI evaM anArya haiN| __ magavAnakA yaha anamola jJAna sunakara loga kAphI kucha samajhe aura tApasako dhikkArate hue apane-apane ghara cale gye| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jana-jIvana phamaTha zarmidA hokara vahAM se calA gayA, kintu usako apamAnakA duHkha itanA lagA ki yA AmaraNa anazana lekara maraNako prApta ho gayA aura tapasyA balasa makumAra devatA - bana gyaa| pUrvajanmakA smaraNa hote hI yaha zrAga-babUlA hokara berakA badalA lene ke lie harasamaya bala-dina dekhane lgaa| dIkSA aura upasarga idhara prabhu tIna varSa gRhasthAzrama bhogakara saMyamI bane evaM tapanyA dhana me pdhaare| maukA pAkara kamaTha devatA pAyA aura bhayaMkara bhUta-pizAca zrAdikA rUpa banAkara upamarga karane lgaa| maraNAnta-upamarga karane para bhI prabhune apane dhyAnako nahIM hotA, taya devatA aura bhI manda hunA tathA pralayakA-mA megha nirvita karake mUsalAdhAra pAnI barasAne lgaa| pAnImeM bhagavAnakA zarIra prAyaH dUba cukA thaa| pyoMhI pAnI nAka taka pahu~cA, aghadhitAnase jAnakara zIghra hI gAgarAta bharaNendra zrAkara apane iSTa devako U~cA ThA liyA / pAnI parasAnemeM devatAne ida kara dI, phira bhI prabhu to unake U~ce hI rhe| yAcira gharagendrakA bheda pAkara kamaTa pararAyA evaM paranI mArI mAyA mameTa kara bhagavAna ke caraNoM meM namA mAMgane lagA. lekina pramu to apane bhyAname lIna the| unake dita na to kama pratidapa thA, aura na apane paramamA nAgarAja prati rAga yA. sadAtinA vicitra mA bA, mamatAyA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga pandrahavAM kevalajJAna zukladhyAnase ghAtikakarmoMkA nAza karake caurAsI dinake / bAda prabhune kevalajJAna pAyA eva bhAva-arihanta vanakara cAra tIrtha * sthApita kiye / unake zAsanakAlame 'solaha hajAra sAdhu hue, ar3atIsa hajAra sAdhviyoM huI, eka lAkha cauMsaTha hajAra zrAvaka hue aura tIna lAkha unacAlIsa hajAra zrAvikAe~ huii| prabhu sattara varSa saMyama pAla kara eka hajAra muniyoMke sAtha sammedazikhara parvata para nirvANako prApta hue / pArzvanAtha prabhukA smaraNa bahuta hI AnandakArI hai, AcAryoMne inake ekase eka bar3hate-car3hate aneka stotra banAe haiM, unameM upasargahara stotra eva kalyANamandira stotra bahuta hI prabhAvazAlI hai| ----- - - - - STA vt. .. P Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga solahavAM pradezIke prazna svarga, naraka, puNya, pApa, myAtmA va paramAtmAko mAnanevAlA prAtina hotA hai aura na mAnanevAlA nAstika hotA hai| pradeza pani rAjanItikoMkA saradAra thA / usake dilameM dayAkA nizAna taka nahIM thA aura manuSyako mAranA usake lie tinakA tor3aneke samAna thA / citta nAmakA vimAtRja bhAI usakA mantrI thA, jo vA mArI dharmAtmA evaM zrAstika thA / sAvatthameM kezIsvAmI zrI roat kArya rAjamantrI gAyatrI nagarI gyaa| vahAM bhagavAnke saMtAnika-ziSya zrIsvAmI dharmapracAra kara rahe the, jo caturjJAnavArI the / patA lagane para citra- pradhAnane unakA upadeza sunA aura bhAvakake vrata mahaNa kie / mantrIne deza jAte samaya gurujIse nagarI padhAranekI prArthanA kii| zeta lAbha samaka kara kezIsvAmI vahAM padhAre aura rAjAke vAgama tthhre| avasara dekhakara ghor3oMkI parIkSAke bahAne dIvAna rAjAkI yAgane se AyA / ye jar3a-mUha - kauna haiM ? rAjAne dUrase guniyo dekhakara pUchA- bhAI! ye jar3ha-mUDhamerA nArA yAga roka liyA, aba maiM yahAM anekA-ye jenI nAga nara AtmA paramAtmA bane haiN| unake mata jI aura sUrya kauna hai? aura 4 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga solahavAM - kAyA pRthak-pRthaka haiN| rAjA munike pAsa gayA, kintu hAtha binA jor3e hI = AtmA-viSayaka prazna karane lgaa| muni bole-rAjan / vinaya binA jJAna nahIM AtA / tUne bAhara to hameM jar3a-mUda-mUrkha kahA aura yahAM Akara asabhyatAse prazna pUcha rahA hai ataH tU hamArI jakAtakA cora hai| vismita narezane pUchA-mahArAja / Apako mere kahe hue apazabdoMkA patA kaise calA ? muni bole-mere pAsa cAra jJAna haiM / rAjA bahuta prabhAvita huA aura mAna gayA ki ye sacce jJAnI haiM tathA inakA dharma vAstavika hai, phira bhI jijJAsAke lie - kaI prazna kie| = 1. rAjA- yadi naraka hai, to merA dAdA bahuta pApI thaa| ataH avazya narakameM gayA hogA, aba vatalAiye, vaha mujhe Akara kyoM nahIM kahatA ki potA ! dharma kara ? guru- jaise terI rAnIse vyabhicAra karanevAleko svajanoMse milaneke lie tU thor3I bhI chuTTI nahIM detA, vaise hI tere pApI dAdeko yama yahAM nahIM Ane dete| 2. rAjA- merI dAdI dharmAtmA thI ataH svargame gaI hogI, vaha to Akara kaha sakatI hai? ___ guru- manuSyalokakI durgandhike kAraNa nahIM aatii| _ 3. rAjA-- maine corako mArakara koThImeM rakhakara banda kara diyaa| samayAnantara dekhA to usameM kIr3e par3a gye| ve kahAMse ghuse, koThImeM chidra to hue nahIM ? guru- loheme agnikAyake rUpI zarIra ghusane para bhI chidra nahIM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIna hote, jIya to praspI hone hai, phira unake ghusanese koThIme hita kai hA~ge! 5, rAgA- maina eka corako koThIma banda kara diyA, samayAnantara devA to marA yA milA / aba kahie jIva kahA~me nikalA rAstA to vanda thaa| gura- jaise vanda makAnama bajAe gaye DholakA zabda bAhara nikalatA hai, vaise hI samajha lo| 5. rAgA-yApake hisAbase jIva saba barAbara hai, to acAna "yAdamIphe samAna cAlaka tIra kyoM nahIM calA mastA ? guga-- bAlako hAtha-paramAdi zarIrake avayava apUrNa hai| kyA tuma nahIM jAnate ki bAgAvidyAmeM nipugA purapa bhI dhanupake upakaraNa apUrNa hone para tIra acchI taraha nahIM calA makatA / 1. rA-- cudA zrAdanI javAna jitanA yogA kyoM nahIM uThA nAtA? gara-- sare, avayava jIrNa hogA, isIlie gayA purAnI kAramaM bAta bhI pUrA bokA uThA sakatA hai! 7. ga- dina manajIvita ghorako tolA 'pIra mAra kA phira solA, kintu usakA yomA pUrSayata, tara kahiye syoM nahIM paTA? pr- Arake naganya zarIra nikalane para bhI rasada TolA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga solahavAM '' bojhA prAya nahIM ghaTatA, to phira arUpI eka jIva. . nikalane para bojhA kaise ghaTa sakatA hai / 8. rAjA- eka dina maiMne kATa-kATa kara corake Tukar3e kara die, lekina nikalatA jIva naz2ara kyoM nahIM car3hA? ___guru- tU lakar3ahAre jaisA mUrkha hai / arupI jIva ina carma cakSuoMse kaise dekhA jA sakatA hai ? 6. rAjA- yadi saba jIva barAvara haiM to zarIra choTe-bar3e kyoM ? guru- dIpakake prakAzakI taraha jIvakA bhI saMkoca evaM vikAsakA svabhAva hai| 10. rAjA- mahArAja ! ApakI bAteM to saccI haiM, kintu bApa dAdoMkA dharma kaise choDU? guru- saccA dharma samajhakara bhI agara bhUThako nahIM choDegA to lohvaniekI taraha ronA pddegaa| rAjA bolA-gurudeva ! mai aisA mUrkha nahIM huuN| sabake sAmane Apako guru banAU~gA evaM dharma dhAraNa karUgA / rAjA ghara AyA aura dUsare dina rAnI, putra Adiko sAtha lekara usane jainadharma svIkAra kiyA evaM zrAvakake bAraha vrata grahaNa kie| rAjyake cAra bhAga karake rAjA chaThTha-chaTTha tapasyA karane lgaa| svArthapUrti na honese rAnIne terahaveM veleke pAraneme use jahara de diyaa| patA laga jAne para bhI rAjAne rAnI para bilkula krodha nahIM kiyA aura anazana karake sUryAma nAmakA mahardhika devatA bnaa| phira darzanArtha bhagavAn mahAvIrake pAsa AyA eva usane Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aytgan j jaina jIvana dara adabhuta nATakakA pradarzana kiyaa| gautamasvAmIne yaha pUrvabhavame kauna thA ? prabhuse pUlA, taya prabhute phaizI aura pradezIkA sArA vivaraNa sunAyA ( jo rAyappaNiya sUtra meM carita hai | ) suryAma devatA bhavAntara mA janma batalAyA ki lekara no jaaegaa| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga satrahavAM bhagavAna mahAvIra sacce vIra vahI hote haiM, jo kaSToMke samaya bhI auroMkA sahArA nahI lete| kisI kavine kahA bhI hai:jo tairAka haiM dariyAkA kinArA nahIM lete, jo marda haiM gairoMkA sahArA nahIM lete / '. lekina aise kahanA jitanA sarala hai, kAma par3ane para maja-bUtI rakhanA usase lAkhoM guNA kaThina hai| kaNToMke samaya kisIkA sahArA na lenevAle vIroMmeM bhagavAna mahAvIra eka pramukha vIra the / jainajagatameM aisA kauna vyakti hogA jo unakA nAma nahIM jaantaa| isa avasarpiNIkAlame bhagavAna mahAvIra caubIsaveM tIrthaMkara the| prabhune kSatriyakuNDanagarameM caitra zuklA trayodazIko mAtA trizalAkI kukSise janma liyA thaa| pitA siddhArtha rAjA the, baDe bhAI nandIvardhana va bar3I bahina sudarzanA thI / jabase mahAvIra mAtA trizalAke garbha meM Ae tamIse rAjyame anna-dhana Adi hara eka vastu bar3hane lagI, isalie pitAne apane putrakA nAma zrIvardhamAnakumAra rkhaa| janmasamaya indrAdi devoMne bhI paramparAgatarItike anusAra prabhukA janma-mahotsava kiyaa| 'bacapaname AmalakI-krIDAke samaya bala-parIkSArtha eka devatA apanI pITha para baiThAkara prabhuko AkAzame le gayA, kintu mukkA mArate hI rotA huA nIce A gayA aura kSamA mAMgakara vardhamAnako vIra nAmase sambodhita karane lgaa| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana padAki samaya unnane prabhuse vyAkaraNa-sambandhI aneka jaTila prazna pUche, unhoMne isI kSaNa narakA samAdhAna kara diyaa| kA jAnA hai ki una praznoMttaroMsa epha vyAkaraNa bana gayA, jo nandramA nAmale prasiddha hai| gauvana Ane para prabhune mIrA nAmakI rAjakanyAse vivAha kiyaa| priyadarAMnA nAmaka eka putrI huI, jisakA pANigrahaNa jatriyAmAra umAlika saayaayaa| zrIvardhamAnake mAtA-pitA maga. vAn pAzrvanAtha pAvara ge, isalie prabhu jJAna--(prAyaka) putra bhI phalAe / unhoMne bahuta varSoM taka prAvadharma pAlA aura 'anta meM anazana para bAraha svargame devatA hue| mAtA-pitAkA svargavAsa hone para bhagavAna kI pratikSA pUrNa huI aura ve dIkSArya tayAra hue| devoMne prAcIna paramparA anusAra suvarNamudrAe~ upasthita kii| bhagavAnane eka carpa dAna dekara devoM evaM manuSyoM ke sammupa maMcama svIkAra kiyA tapasyArtha banakI tarafa vihAra karane lage, nava indra ne kahA-pramodadamanya-zravasthAna prApako upasarga bahuta ge, isalie maiM yApakI mevAma na jaauuN| prabhu bola-nda ! aisena no kamI yA pIra nahI kamI hogAmitIrthakara phinIkA mahArAnA caaii| pranakI pradAna mAhamamarI-vANI sunakara noTa- garmAyane mAtA supara lie hAya-para na hilAne se yaa dhr'i r' gnn maa khaa khaa maan min gaan 7 ghn ? / bn daash naa mn sb kii yaa ki -nivAsI vimAna meM do mhiigaa| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 prasaGga satrahavAM -indrAdi devoMne kahA- Apa ghora parISahoMko samabhAvase sahana kareMge ataH ApakA nAma mahAvIra upayukta hai / aise kahakara prazaMsA karate hue indrAdi saba apane-apane sthAna gae evaM prabhu karmokA nAza karaneke lie tIna tapasyA karane lge| tapasyA kamase kama do upavAsa aura UparameM pakSa, mAsa, do mAsa, tIna mAsa, cAra mAsa yAvat chaH mAsa taka bhI kii| chadmasthakAla bhagavAnne prAyaH tapasyAmeM hI vyatIta kiyA / bAraha varSa teraha pakSoMme kevala gyAraha mahIne bIsa dina AhAra liyA aura gyAraha varpa cha. mahInepaccIsa dina nirAhAra rahe / tapasyA meM unhoMne pAnI kabhI nahIM piyA aura prAyaH jJAna, dhyAna, mauna evaM yogAsana hI karate rhe| sAr3he bAraha varSoM meM mAtra eka muhUrta nIMda lii| prabhune tapasyAke sAtha-sAtha bar3e-bar3e abhigraha kie, uname teraha bolakA abhigraha bahuta hI utkRSTa thA, jo paoNca mahInA paccIsa dinake bAda satI candanavAlAkai hAthase sampanna huaa| upasargokI jhAMkI tapasyAke samaya devatA, manuSya evaM tiryaJcoM dvArA aneka bhISaNa upasarga kie gae, unameMse kucha eka nIce die jA rahe hai-- yakSAlayameM dhyAnastha avasthAmeM zUlapANi yakSane aneka upadrava kie| caNDakauzika sAMpakI bAMbI para dhyAna karate samaya usane tIna bAra DaMka mArA, usase ghora pIr3A huii| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana lATa dezameM vihAra karate samaya tIna sAla taka anAda logoMne ajJAna evaM dvepake vaza prabhuko coraTA kaha kara aneka prakArake vanoMse vodhA aura lakuTAdikase piittaa| kahIM unake pIche kutte lagavAye gae, to kahIM unake pairoM para sIra rAMdhI gii| indra se prazaMsA sunakara abhavya samA nahInoM taka sAtha rahakara bar3I bhArI takalIpheM diiN| phira bhI phUlane para bhagavAnne usako apanA hitaiSI hI btaayaa| taba usane atyanta hokara eka hI rAtameM bIsa upamarga kie| vAmusIcIMTiyo vi sAMpa, hAthI evaM siMhAdi banAkara dhyAnastha bhagavAnake zarIra para choDe, hajAra-bhArakA golA unake mastaka para kAse girAyA tathA aisI sUkSmarajoMkI vRSTikI, jisase sAMsa lenA bhI muzkila ho gyaa| phira bhI bhagavAna sumeruparvatakI taraha apane dhyAnameM aDiga rahe / ekadA ajJAnI gvAlene apane baila na milanese ropAmA hokara kAnoMmeM kIliyAM lagA diiN| bhI pIr3A huI, mu~ha sUja gayA phiramI prabhu to usakI paravAha na karate hue dhyAna e tapasyA hI lIna rahe / maukA pAkara nikAla diyA, lekina bhagavAna to samatAme / para thA, aura naye para rAga thA choTI-nI legranI kahAM taka cana kara sakatI hai| isa prakAra bAraha varSa aura teraha ne una kIliyoM ko nimagna the| na to tuccha-sI buddhi taka bhagavAna mahA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga satrahavAM 67 vIrane adbhuta vIratAke sAtha karmazatruoMse yuddha kiyA / Akhira karma zatru hAre aura vaisAkha zuklA dazamIke dina prabhu kevalajJAnI vane / madhyamaapApA nagarImeM samavasaraNa huaa| indrAdi darzanArtha prAe / camatkAra dekhakara vidyAkA abhimAna karate hue cavAlIsa sau chAtroMse parivRta indrabhUti-gautama Adi gyAraha vedAntIbrAhmaNa samavasaraNameM upasthita hue| lekina prabhAvita hokara kucha vola nahIM sake evaM apane manakI zaMkAoMkA samAdhAna pAkara samIne bhagavAnake pAsa dIkSA grahaNa karalI / cAra tIrthoM kI sthApanA huI, gautama Adi caudaha hajAra sAdhu hue, candanavAlA Adi chattIsa hajAra sAdhviyoM huI, Ananda Adi eka lAkha unasaTha ijAra zrAvaka hue aura sulasA Adi tIna lAkha aThAraha hajAra zrAvikAeM huii| prabhune dharma mArgameM jAtiko mahattva na dekara guNa evaM karmako hI mukhya maanaa| hara eka jAtiko unhoMne apane saMghameM sthAna diyaa| udAyana-prasannacandra zrAdi bar3e-bar3e narezoMne mRgAvatI-celanA Adi mahArAniyoMne tathA zivarAja-skandaka Adi saMnyAsiyoMne prabhuke pAsa saMyama svIkAra kiyA aura neNika Adi rAjA unake parama zraddhAlu bhakta hue| bhagavAnne ahiMsAko utkRSTa dharma batAyA aura yajJoMme honevAlI hiMsAkA ugra virodha kiyaa| tIsa varSa taka vizvako sanmArgameM lagAkara rAjA hastapAlakI rAjadhAnI pAvApurImeM antima Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-nISana cAturmAsa kiyaa| kArtika kRSNa trayodazIko rAtake bAraha baje prabhu cauvihAramaMdhArA karake amRtavarmaNI vANI se lagAtAra solaha pahara taka upadeza diyA, jise aneka devatA aura manuSya sunate rhe| aise mAna-gunAte-sunAte kArtika kRSNA zramAvasthA rAtake bAraha baje ATha kamako pAkara prabhu nirvANako prApta ho ge| nirmANa mahotsava karaneke liye indrAdi devatA Ae / mana ratnoMke prakAzase a~dherI zramAvasthA mI divAlI nAmakA parva bana gii| bhagavAna mahAvIrakI nadI para zrI ( jo pAMcaveM gaNadhara the ) baiThAe gaye / ka Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga aThArahavAM zrI gautamasvAmI : gautamasvAmIkA nAma jainajagat meM bahuta prasiddha hai jo bhaga-. vAn mahAvIrako jAnate haiM prAyaH ve gautamasvAmIko jAnate hI haiN| caudaha hajAra sAdhuoM meM mukhya hote hue bhI unakI nirabhimAtA avarNanIya thI, cAra jJAna aura caudahapUrvake dhAraka hote hue bhI unakA vinaya anUThA thA tathA vicitralabdhiyoMke bhaNDAra hote hue bhI unakI kSamA adbhuta thI / ve hara eka bAta bhante ! nti ! kahakara kitane vinayake sAtha prabhuse pUchA karate the aura bhu goyamA ! goyamA ! sambodhana karake kitanI vatsalatA ke sAtha uttara dete the, jainazAstroMkA adhyayana karanese hI usakA patA cala sakatA hai| ve kauna the ? bihAra prAntake gobara grAmame pRthvI mAtAkI kukSi dvArA indrake sapane se unhoMne janma liyA thA / unake pitAkA nAma vasubhUti thA evaM ve jAti se brAhmaNa the / yadyapi indra- svapnake anusAra unakA nAma indrabhUti rakhA gayA thA, phira bhI gautama gotra honeke kAraNa jainajagat meM indrabhUti kI apekSA gautamasvAmI vizeSa prasiddha ho gyaa| do choTe bhAI the, unakA nAma agnibhUti evaM vAyubhUti thA / indrabhUti veda aura vedAntake adbhuta vettA / ve pA~ca sau chAtroMko par3hAte the tathA svargakI icchAse aneka prakAra ke yajJa kiyA karate the / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S jaina-jIvana yajJameM cobha nagarI meM momilAke yahAM indrabhUti ekadA yadi gyAraha mAhmaNa yaha kara rahe the| idhara kevalajJAna hote hI bhagavAna mahAvIrakA vA samayamara huaa| darzanArtha indrAdidevanA Ane lge| unheM dekhakara indrabhRti kahane lage - se mava devanA hamAre bAkI Ahuti lene yA rahe hai| kintu unheM Uparake Upara jAte dekhakara unhoMne apane sAthiyoMse patrA - taba kisIne yaha diyA ki eka indrajAlikane zrAvara indrajAla kholA hai- ye nava umIke pAsa jA rahe hai / cudha hokara indrabhUti bole- pare ! yaha kaunasA indrajAlika bAkI raha gayA, jaba ki maiMne duniyAM maraTe vidvAnoMko jIna liyA / indrabhUti prabhuke pAsa isa prakAra vidyA madase garjate hue indrabhUti pAca-nI lAna parivAra jyoM hI prabhuke samayamaraNa meM praviSTa hue, ve se ho gae aura socane lage - kyA yaha NA hai ? viSNu hai ? maheza hai ? sUrya hai ? candra hai ? indra hai ? yA kubera hai ? nahIM !! ve ke cinha na hone to nahIM hai kintu sarva an area bhagavAn mahAvIra hai / kyA kareM ? kA bArge? inakA teja to bar3hane nahIM detA aura yama jamI hogii| aise vicArahI rahe the ki indramRti !? yato - pAra nahIM thA aura rahate yadi semerIkAkA samAdhAna Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga aThArahavAM to maiM inakA ziSya bana jAU~ / 71 dada da sarvajJa prabhune gambhIra svarase zIghra hI dadada isa veda - mantrakA uccAraNa kiyA aura kahA - iMndrabhUti / tumhAre dila meM jIva hai yA nahIM ? yaha zaMkA hai, kintu tumhArA yaha vedamantra hI jIvakI siddhi karatA hai / dekho isameM eka da kA artha hai dAna | dUsare da kA artha hai dayA tathA tIsare da kA artha hai damana / aba soco| dAna, dayA aura indriyadamana jIva karatA hai yA jar3a padArtha ? samAdhAna aura dIkSA basa, indrabhUtijIkA jIva - viSayaka sandeha miTa gayA evaM ve usI vakta paoNca - sau ziSyoM sahita prabhuke pAsa sAdhu bana gae / patA pAkara agnibhUti Adi vidvAna apane-apane ziSyoMke parivArase Ate gae aura zaMkAoMkA samAdhAna karake saMyama lete gaye / eka hI diname cavAlIsasau gyAraha dIkSAe~ ho gaI / jo gyAraha paNDita the ve gyAraha gaNadhara khlaae| unake nAma isa prakAra the 1. indrabhUti 2. agnibhUti 3. vAyubhUti 4. vyakta 5. sudharma 6. maNDitaputra 7. mauryaputraM = akampita 6. acala bhrAtA 10. metArya 11. prabhAsa t upadeza prabhune utpAta, vyaya aura dhauvya-ina tIna padoMkA upadeza Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- jaina-jIvana dekara unako agAdha tatvajJAna diyaa| unhoMne usI jJAnakA saMkalana karake Agama-zAstra banAe / gautamasvAmI nirantara chaThThachaTTha tapasyA kiyA karate the tathA sUryake sAmane dhyAnastha hokara AtApanA liyA karate the| tapasyAse. unheM aneka camatkArI labdhiyAM-zaktiyAM prApta huI / unakA prabhuke sAtha atyadhika prema thaa| isIlie unheM prabhukI vidyamAnatAmeM kevalajJAna nahIM huaa| kevalajJAna aura nirvANa , bhagavAnne lAbha samajhakara antameM unheM devazarmA brAhmaNako pratibodha deneke lie bheja diyA eva pIchese Apa mokSa padhAra gae / yaha samAcAra sunakara gautamane kucha kSaNoM taka kAphI mohavilApa kiyA / phira sambhala kara zukladhyAname lIna bane evaM zIghrahI kevalajJAnako prApta hue tathA ATha sAla kevala-paryAya pAlakara siddha, buddha evaM mukta hue| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + prasaGga unnIsavAM mahAn abhigraha phalA 7 1 candanavAlA mahAsatI candanavAlA mahArAnI dhAraNIkI putrI thI / usake C pitA campA nagarIke mahArAja dadhivAhana the / candanabAlAkA janmanAma vasumatI thA / kintu vizeSa zItala honeke kAraNa candanA evaM candanabAlA hogayA | mAtAkI zikSA pAkara rAjakumArI bahuta hI dhArmika-saMskAravAlI bana gaI / aAkramaNa eka bAra kauzAmbipati rAjA zatAnIkane campAnagarI para acAnaka AkramaNa kara diyaa| mahArAja dadhivAhana bhAga gae / duzmanakI senAne tIna dina taka zahara meM lUTa-khasoTa kI jisake jo kucha hAtha lagA, le bhaagaa| eka sainika rAjamahala me AyA aura rUpase mohita hokara rAnI eva rAjakumArIko le calA / vaha itanA adhika kAmAtura ho gayA ki jaMgalame hI jabaradastI atyAcAra karane kI ceSTA karane lagA | mahArAnIne zIlabhaMgakA avasara dekhakara apanI jIbha khIcakara prANoMkA ' balidAna kara diyA / hAtha pakar3a liyA mAtAke bharate hI candanabAlA bhI jIbha khIMcakara marane lagI / sainikane usakA hAtha pakar3a liyA aura rotA huA apane aparAdhakI kSamA mAMgane lagA tathA dharmakI putrI banAkara rAja 1 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana kumArIko apane ghara le aayaa| naujavAna lar3akI ko dekhate hI sainikakI strI jhagar3A karane lagI evaM vAta-bAta me candanavAlAko hairAna karane lagI / usake manameM sandeha ho gayA thA ki kahIM yaha mere gharakI svAminI na bana baiThe / eka dina sainikase vaha kahane lagI ki campAkI vijayake upalakSame dhana rAzike badale tuma mere lie yaha jhagar3A lAe ho / jAo / ise AjakI Aja vecakara 20 lAkha mohareM lAo anyathA maiM mara jAU~gI ! bhayaMkara kleza dekhakara rAjakumArI gharase nikala par3I aura pIche-pIche rotA huA vaha sainika bhI / koI kharIdo ! bAjArake bIca khar3I hokara mahAsatI kahane lagI- are logoM / mujhe koI kharIdo aura mere bApako vIsa lAkha mohareM do / mai naukarakA haraeka kAma kara dU~gI / bAjAra me melA-sA laga rahA thA | itaneme eka vezyAne Akara use kharIda liyA / kanyAne pUchA- mAtAjI! mujhe kyA kAma karanA hogA ? 1 vezyA - kAma aura kucha bhI nahI hai, eka mAtra Ae hue manuSyoMkA dila khuza karanA hogA / - candanabAlA - mAtAjI ! maiM satI hU~, yaha kAma nahI kara sakatI / vezyA -- saudA ho cukA va tujhe mai hargija nahIM chor3agI / vezyAkI dAsiyAM satIko jabaradastI pakar3ane lagIM, taba satIne prabhukA dhyAna kara liyaa| devazaktise acAnaka bandara Ae aura vezyAke zarIrako noca DAlA evaM rotI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga unnIsavAM pITatI vaha apane sthAna calI gii| phira bhI krodha nahIM kiyA itanemeM eka dhanAvA seTha AyA usane candanavAlAko bIsa lAkha meM khriidaa| jyoMhI bAlikA ghara AI mUlA seThAnIke Aga laga gaI aura sainikakI strIke samAna vaha bhI kleza karane lgii| eka dina seTha kAryavaza kahIM bAhara gAMva gayA thaa| pIchese maukA pAkara seThAnIne gharake dvAra banda karake vAlikAkA sira muMDa diyA, vastrAbhUpaNa khulavA lie, hAthoM aura pairoMmeM hathakar3iyAM aura ver3iyAM.pahanAdI aura ghasITakara eka koThemeM banda karake khuda apane pIhara calI gii| satIne mAtA para phira bhI krodha nahIM kiyA vaha parama-zAntabhAvase prabhukA smaraNa karatI rhii| cauthe dina seTha aayaa| ghara meM sunasAna dekhakara vaha ghavarAyA evaM veTI! veTI' kahakara cillAne lgaa| koThA kholakara jyoMhI candanAko dekhA, behoza hokara burI tarahase rone lgaa| sattIne sAntvanA dete hue kahA-pitAjI! mai tIna dinase bhUkhI hU ataH kucha khAnA to dIjie, ronese kyA hogA! seThane idharaudhara dekhA to mAtra tIna dinake rAMdhe hue ur3adoMke bAkule mile| koI vartana bhI nahIM pAyA ataH chAjake koneme unheM DAlakara candanAko diyA aura svayaM hathakar3I-bar3I kaTavAneke lie lohArako lene gyaa| abhigraha usa samaya bhagavAna mahAvIrane teraha vAtoMkA mahAn abhi Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana graha dhAraNa kara rakhA thaa| vaha yaha thA-(2) denevAlI sadAcAriNI ho / (2) rAjakanyA ho / (3) kharIdI huI ho| (4) usakA sira muMDA huA ho / (5) eka mAtra laMgoTI pahane ho| (6) hAthoM meM hathakar3I ho / (7) pairoMme ber3I ho (5) usakA eka paira dehalIke bAhara ho aura eka andara ho| (10) chAjake 'konemeM ur3adake cAkule hoN| (11) prasanna ho / (12) AMkhoMmeM AMsU hoN| (13) tIsarA pahara ho- ye teraha bAte mileMgI to hI maiM pAraNA karU~gA, anyathA cha mahInoM taka anna-pAnI nahIM lU gA! / - AMsU nahIM the paoNca mAsa paccIsa dina bIta cuke the idhara satI candanavAlA una ur3adake vAkuloMko hAthameM lekara bhAvanA bhA rahI thI ki koI tyAgI-tapasvI muni A jAe, to pahale unheM kucha dekara pIche pAraNA kruu| acAnaka bhagavAn padhAra ge| dekhate hI candanavAlA harpa-vibhora ho gaI aura prArthanA karane lagI-tArie bhagavan ! tArie isa anAtha bAlikAko / prabhune dekhA to saba bola mila rahe the, lekina AMkhoMme AMsU nahIM the ataH prabhu vApasa phira gae / vasa, phirate hI vAlikA rone lagI aura kahane lagIprabho ! kyA Apa bhI mujhe isa vipattime chor3akara jA rahe haiM ? dInabandhoM' dayA kIjie eva mere hAthoMse ur3adake vAkule lIjie ! abhigraha phala gayA candanavAlAkI AkhoMme AMsU Ate hI abhigraha phala Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 prasaGga unnIsavAM gayA aura prabhune vahIM una vAkuloMse pAraNA kara liyaa| devoMne ahodAnam-ahodAnamkI harpa dhvani kI / sAr3he bAraha karor3a svarNamudrAeN varasAI tathA satIko divya vastrAbhUSaNoM aura kezoMse . alaMkRta karake ratnajar3ita siMhAsana para baitthaayaa| patA pAte hI daur3akara mUlAseThAnI AI aura jyoMhI svarNa mudrAoMke hAtha lagAne lagI, devavANIne kahA- yaha sArA dhana mahAsatIke dIkSA mahotsava meM lagegA / khavaradAra / kisIne le liyA to ! ivara se lohArako lekara seTha AyA, para vahAM to sArA khela hI badala cukA thA / candanAne mAtA - pitAko namaskAra karake siMhAsana para donoM tarapha baiThAyA / samAcAra sunakara rAjA zatAnIka aura rAnI mRgAvatI, jo isake mausA-mausI the, Ae evaM aparAdhakI kSamA mAMga kara satIko rAjamahaloMme le gaye / phira zIghrAtizIghra mahArAjA dadhivAhanako, jo kahIM bhAga gaye the, patA lagAkara lAe aura kSamAyAcanA karake campAkA rAjya unako vApasa de diyA / dIkSA sAr3he bAraha sAla ghora tapasyA karake prabhu sarvajJa bane gautamAdi cavAlIsa sau purupoMne dIkSA lI / idhara candanabAlA bhI bhagavAnke caraNoM me pahu~cI aura aneka sakhiyoMke sAtha dIkSita vanI | bhagavAnne vizeSa yogya samajhakara use sAdhvIsaghakI mukhyatA dii| bahuta varSoM taka saMyama pAlakara antameM AThoM karmoMkA nAza karake vaha siddhagatiko prApta huI eva sadAke lie Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naina-jIvana janma-maraNake bandhanoMse chUTa gii| vikaTa samayame dharmakI rakSA kaise karanA, tathA duHkhame sahanazIla banakara dhairya kaise rakhanA Adi-Adi bAte candanabAlAkI jIvanIse avazya sIkhanI caahie| maa- - ache D - D %3D Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga vIsavAM do sAdhu jalA die [gozAlaka] gozAlaka Dakota jAtikA thaa| dIkSAke bAda dUsarA caumAsA bhagavAna mahAvIrane nAlandA (rAjagRha ) meM kiyaa| gozAlakane prabhuke tyAga evaM tapasyAse prabhAvita hokara unake pAsa dIkSA lii| yadyapi kevalajJAna honese pahale tIrthakara dIkSA nahIM dete, lekina bhAvIvaza bhagavAn use nahIM TAla sake / avinIta gozAlaka zurUse hI avinIta thA / prAyaH prabhukI bAtako prasiddha karanekI ceSTA kiyA karatA thaa| eka bAra guru-cele siddhArthapurase kUrmagrAmako jA rahe the| rAsteme tilakA bUTA dekha kara gozAlakane pUchA- bhagavan ! kyA isameM tila utpanna hoMge? __ bhagavAna bole, hAM ! ina sAta phUloMke jIva isa bUTekI eka phalImeM sAta tila hoNge| bhagavAna Age padhAra gaye aura usa avinItane ___ usa bUTeko ukhAr3a kara hI phaika diyaa| vacA liyA Age kUrma-grAmake bAhara vaizyAyana nAmaka tapasvI dhUpameM ulaTe sira laTakatA huA tapasyA kara rahA thaa| usakI jaTAse jUe~ gira rahI thI aura vaha punaH unheM uThA-uThA kara apanI jaTAoMmeM rakha rahA thA / gozAlakane jUoMkA zayyAtara-ghara kaha kara use chdd'aa| usane gusse hokara uSNa-tejolezyA chor3a dii| gozAlaka Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jaina-jIvana bhasma ho jAegA aise socakara prabhune apanI zItala tejolezyA nikAlI evaM uSNatejako naSTa karake usako bacA liyaa| labdhikI vidhi gozAlakane pUchA- bhagavAn / isa labdhikI vidhi kyA hai ? prabhu vole, vele-vele nirantara chaH mAsa taka tapasyA karake pAraNemeM ubale hue muTThIbhara ur3ada aura eka cullU garma pAnI lekara sUryake sAmane AtApanA lenese yaha labdhi utpanna ho sakatI hai| kucha samayake bAda bhagavAn usI mArgase vApasa Ae / tilake bUTe vAlA sthAna Ate hI gozAlakane kahA- dekhie bhagavan ! tila paidA nahIM hue hai / prabhu bole-dekha / terA ukhAr3A huA tilakA bUTA phirase khar3A ho gayA hai aura dAne bhI usameM sAta hI haiN| honahArakA yaha adbhuta camatkAra dekhakara gozAlaka niyativAdakI tarapha jhuka gayA aura usane prabhuse alaga hokara ghora tapasyA dvArA tejolabdhi prApta kii| phira zrI pArzvanAtha bhagavAna ke zAsanase gire hue chaH sAdhu use mile, unase usane nimittazAstra par3hakara duniyAMko sukha-dukha, hAni-lAma aura janma-maraNa sambandhI bAteM batalAI eva camatkAra ko namaskAravAlI kahAvatake anusAra usakI bhaktamaNDalI bahuta jyAdA bar3ha gaI / bar3ha kyA gaI ! bhagavAnke hote hue bhI vaha tIrthakara kahalAne lagA / bhagavAnke zrAvaka the eka lAkha unasaTha hajAra aura usake zrAvaka the gyAraha lAkha ikasaTha hajAre / vaha' : udyamako na mAnakara honahArako hI mAnatA thaa| usakA kahanA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga vIsavAM 81 thA, ki jo kucha honA hai vaha hI hotA hai, udyama karanA vyartha hai| ___ sAvatthImeM bhISaNa utpAta prabhuse alaga honeke laMgamaga aThAraha varSa bAda eka bAra bhagavAn sAvatyo nagarI padhAre hue the aura gozAlaka bhI vahIM thaa| mikSAke lie jAte samaya zrI gautamasvAmIne logoMke muMhase sunA-- Ajakala yahAM do tIrthaMkara vicara rahe haiN| ve prabhuke pAsa Akara prAzcaryase pUchane lage-prabho! kyA gozAlaka bhI tIrthakara eva urvajJa haiM ? prabhune kahA, Ajase caubIsa varSa pahale yaha merA zeSya banA thA tathA cha sAla mere sAtha bhI rahA thaa| phira alaga hokara isane tejolabdhi evaM nimittazAstrakA adhyayana kiyaa| ava usa adhyayanake pramAvase jagatko camatkAra dikhalA (hA hai aura tIrthaMkara kahalA rahA hai, lekina vAstavame yaha asatya pracAra hai| meM abhI pA rahA hU~ prabhukI kahI huI yaha vAta gozAlakane sunI evaM vaha Rddha huA / prabhuke ziSya zrI Anandamuni jo bhikSArtha bhramaNa kara rahe the, unheM dekhakara kahane lagA~o ve Ananda / tere guru jahA~-tahA~ logoM meM merI nindA kara rahe haiM, maiM use sahana nahIM kara sktaa| laa| unheM sAvadhAna karade aura kahade ki mai vahA~ abhI pA rahA hU~ aura nindAke phala dikhA rahA huuN| bhayabhIta-Anandamunine Inaram" prabhuse sAre samAcAra khe| prabhune gautama Adi saba Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana 1 sAdhuoM ko sUcanA kara dI ki kruddha gozAlaka A rahA hai, isa samaya usase koI dharmacarcA na kareM / =2 1 do muni bhasma vasa, itane hI meM apane ziSyoM sahita gozAlaka vahA~ A gayA aura krodha ke Aveza meM kahane lagA- mahAvIra | mai tumhArA F ziSya jo gozAlaka thA, usake zarIra me nivAsa karanevAlA kauDinyAyana gotrIya - udAyI nAmakA dharmapravartaka hU~, lekina tumhArA L dIkSita gozAlaka nahIM hU~ / prabhune kahA- satya kyoM bolatA hai, vahI gozAlaka to hai / aba to gozAlaka garma hokara bahuta hI aMTa-saTa bolane lagA / yaha anucita vartAva dekhakara kramaza. sarvAnubhUti aura sunakSatramuni ruka nahIM sake evaM kahane lage-are gozAlaka | apane upakArI dharmaguru ke sAtha yaha kyA vyavahAra kara rahe ho ? kucha vicAra to karo / Thaharo ! Thaharo || karatA hU~ vicAra, aise kahakara krodhI gozAlakane tejolezyA chor3a dI, usase ve donoM muni bhasmasAt ho gaye aura kramazaH AThaveM eva bArahaveM svarga me gaye / phira hita zikSA dene se prabhu para bhI usI zaktikA prayoga karatA huA bolA-zro mahAvIra / mere isa tejase jalakara { ' ' 2 1. * mahInoM ke andara hI tuma mara jAoge / prabhune kahA- gozAlaka 1 maiM to solaha varSa taka sAnanda vicarU~gA, kintu tere apane hI tez2ase jalakara tU jase sAtave dina mRtyu ko prApta hogA / ThIka aisA hI huA / yadyapi usake tejase prabhukA zarIra A Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga bIsavAM zakarakaMdakI taraha sika gayA aura usake kAraNa Apa chaH mAsa taka upadeza nahIM kara sake / lekina itanA kucha hone para bhI zarIra vajramaya thA ataH vaha teja usake andara nahIM ghusa sakA aura lauTakara apane mAlika gozAlakake hI zarIrame jA ghusaa| usake zarIrameM Aga-aAga laga gaI, vaha vibhrAnta-sA ho gayA, sAdhuoMke pUche hue praznoMkA kucha bhI javAba nahIM de sakA aura cupa-cApa apane sthAnako lauTa gayA / apane dharmAcAryakI yaha dazA dekhakara usake aneka ziSya use jhUThA samajhakara bhagavAnkI zaraNameM A ge| bhAvamA badala gaI gozAlaka manameM to jAna hI rahA thA ki bhagavAn sacce haiM aura mai jhUThA huuN| lekina ziSyoMke cale jAnese tathA zarIrame dAha laganese aba usakI bhAvanA aura bhI badala gii| vaha apane kie hue kAle kAranAmoMkA smaraNa karatA huA ro par3A aura antame apane mukhya zrAvakoMko bulAkara kahane lagA ki sacce sarvajJa bhagavAn to prabhu mahAvIra hI haiM / maine tumheM jo kucha samajhAyA thA vaha asatya hai / hAya / mithyApracAra karake maine bahuta bar3A pApa kiyA hai| ava merI jIvanavAtI zIghra hI bujhane vAlI hai| uktakArya avazya karanA ! mRtyuke bAda marehue kuttekI taraha mujhe sAre zahara meM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jaina-jIvana . ghasITanA aura muhameM thUkate hue kahanA ki yaha makhaliputra-gozAlaka pAkhaNTI thA, dhokhebAja thA aura isane jhUThA Dhoga karake TuniyAko ThagA thaa| yadi tuma mere sacce bhakta ho to ukta kArya avazya krnaa| aise apanI nindA karatA huA gozAlaka marakara bArahane svargameM utpanna huaa| bhaktoMne makAnake andara nagarakI kalpanA karake guptarUpase apane gurukI AjJAkA pAlana kiyaa| golika svargase cyavakara vimalavAhna nAmaka rAjA hogA, vaha sumaMgala nAmaka muniko satAegA aura muni dvArA bhasma kiyA jA kara sAtaveM narakame jaaegaa| phira cAroM gatiyoMme khUba bhaTakakara antame siddha, buddha eva mukta hogaa| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga ikkIsavAM kijjamANe kar3e (jamAli) bhagavAn mahAvIrakA kathana hai kijjamANe kaDe arthAt jo kAma karanA zurU kara diyA vaha kiyA hI kahalAtA hai kyoMki kitaneka aMzoMmeM to vaha ho hI cukA / jaise-yadi koI kisI gAMvako lakSya karake cala par3A use gAva gayA kahA jAtA hai| aise hI kapar3A bunanA zurU ho gayA use bunAhI kahate haiM / jamAli isI viSaya para sandeha karake patita huA thaa| jamAli bhagavAn mahAvIrakA saMsArapakSIya dAmAda thaa| prabhukI vANI sunakara pAMca-sau kSatriyakumAroMke sAtha usane dIkSA lI thii| usakI patnI priyadarzanA bhagavAnkI putrI thI, vaha bhI __ hajAra striyoMke parivArase sAdhvI banI thii| dIkSAkA vistRta varNana bhagavatIsUtra meM hai| jamAlike zaMkA gyAraha aMga par3hakara jamAli prabhukI AjJAse paoNca-sau sAdhuoMkA mukhiyA / vanakara vicarane lgaa| idhara mahAsatI priyadarzanA bhI eka hajAra sAdhviyoMke paricArase gAMvoM-nagaroMme dharmakA pracAra karane lgii| eka bAra jamAlimuni sAvatthI nagarIke tinduka ghanameM ThaharA huA thaa| kucha asvasthatAke kAraNa ekadina usane apane sAdhuoMse saMthArA-bichaunA bichAne ke lie Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 jaina-jIvana khaa| ve vichA hI rahe the ki usane vyAkulatAvaza pUchA- vicA diyA vichaunA ? uttara milaa-jii| vichA rahe haiN| yaha uttara sunakara jamAli socane lagA ki bhagavAna mahAvIra jo kijjamANe ko kahate haiM vaha asatya hai kyoMki javataMka kArya pUrNa nahIM hotA taba taka phaladAyaka nahIM ho sakatA / vasa, mohakarmake udayase jamAli ulTe rAste car3ha gayA aura mahAvIra jhUThe hai eva mai saccA hU~ aise apane sAdhuoMse kahane lgaa| sAdhuoMne use bahuta sama. jhAyA, lekina vaha nahIM mAnA, tava bahuta sAre sAdhu usako chor3akara bhagavAnkI zaraName A gye| idhara sAdhvI-priyadarzanA bhI jamAlikI bAta para vizvAsa karake prabhuse alaga ho gaI aura jamAlike siddhAntoMkA pracAra karane lgii| kumhArakI yukti eka bAra vaha Dhaka kumhArake yahAM ThaharI huI thii| kumhAra bhagavAnkA zrAvaka thaa| eka dina usane priyadarzanAko samajhAneke lie unakI pachevar3Ike eka kaune para Aga lagA dI aura vaha jalane lgii| taba cauMkakara priyadarzanAne kahA-are re / / pachevar3I jala gaI / sunate hI kumhAra bolA- mahAsatIjI! Apa kyA pharamA rahI haiM ? jamAlike siddhAntase, to pachevar3I jalane laga gayI aise kahanA cAhiye, kintu jalate hueko jalagayA kahanAM ucita nahIM hai| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 prasaGga ikkIsavAM A~kheM khula gaI kumhArakI isa adbhuta yuktise priyadarzanAkI aAMkheM khula gaI aura ajJAna evaM mohavaza kI huI apanI bhUlakA pazcAttApa karatI huI jamAliko chor3akara bhagavAna ke caraNoM meM A gii| eka cAra jamAli campAnagarImeM bhagavAnke samavasaraNameM Akara kahane lagA ki maiM kevalajJAnI -hokara nikalA hU~ isalie merA siddhAnta saccA hai / gautamasvAmIne kahA- agara tU kevalajJAnI hai, to batA-yaha saMsAra aura jIva zAzvata haiM yA azAzvata 1 jamAli uttara nahIM de sakA, tava prabhune pharamAyA- ki mere kaI chadmastha ziSya isa praznakA uttara de sakate haiN| tU kahatA hai, maiM kevalI ha to phira cupa kyoM khar3A hai ? phira bhI cupa hI rahA, taba bhagavAn cole-suna / dravyoMkI apekSAse saMsAra aura jIva zAzvata hai tathA paryAyakI apekSAse azAzvata haiN| haTha nahIM chor3A jamAli zarmiMdA hokara cupacApa calA gayA, kintu vaha asimAnavaza apanA durAgraha nahIM chor3a sakA aura asatya-prarUpaNA karake duniyAMko bahakAtA hI rahA / usane samyaktvaratna kho diyA evaM antame tyAga-tapasyAke balase marakara chaThe svargame kilvipI-hInajAtikA devatA bnaa| vahAMse cyava kara saMsAra meM bhramaNa karegA aura antame karmokA nAza karake mokSa paaegaa| kAraNa, eka vAra samyagdarzanakI prApti ho gaI thii| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga bAIsavAM zrI jambUsvAmI vAstavame tyAgI vahI hai jo prApta bhogoMko Thokara mAratA hai, santopI vahI hai jo prApta dhanako chor3atA hai, kSamAvAn vahI hai jo Ae hue gusseko davAtA hai aura marda vahI hai jo mAra sakane para bhI nahIM mAratA / zrI jambUmvAmIke tyAga eva vairAgyakI kahAM taka prazaMsA kI jAe, jinhoMne zAmako ATha-ATha sundariyoMse vivAha kiyA aura savere saMyama le liyaa| saMyama bhI akelene nahIM liyA, kintu pA~ca-sau sattAIsake sAtha liyA thaa| janma aura vairAgya rAjagRha nagarame RSamadatta seTha thaa| dhAraNI seThAnI thI aura unake jamyUkumAra nAmaka eka putra thaa| vaha par3ha-likhakara taiyAra huA, bar3e baDe raIsoMkI ATha putriyoMse usakA sambandha kiyA gayA eva vivAha bhI nizcita ho gyaa| kevala eka hI dina kI derI thI ki acAnaka bhagavAna zrI mahAvIrake paTTadhara ziSya zrI sudharmasvAmI vahAM padhAre / apanA ahobhAgya mAnate hue haz2AroM nagara nivAsI darzanArtha upasthita hue, jiname jambUkumAra mI zAmila the| sudharmasvAmIne apanI projasvinI vANIme saMsArako nissAra kahA, viSaya-vilAsoMko bUrake lar3ake samAna kahA tathA mautikasukhoMko mRgamarIcikAkI upamA dii| yaha sunakara jambUkumAra vairAgyamAvanAse prota-prota ho gae evaM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga bAIsavAM gurujIse prArthanA karane lage-prabho ! saMsAra jhUThA hai / mai isase udvigna ho gayA hU~ ataH sAdhu bnuugaa| yoM kahakara AjIvana brahmacArI rahanekA saMkalpa kiyaa| phira ghara Akara mAtA-pitAsa dIkSAkI AjJA mAMgane lge| bAta sunate hI mAM-bApa mUJchita ho gye| gharameM hA-hAkAra maca gayA aura kumArako bahuta samajhAyA gayA, kintu ve to Tasase masa bhI nahI hue / antame kevala vivAha karanekA Agraha kiyA gayA / taba mAtA-pitAkA mana rakhane ke lie kumArane kahA- maiM Apake kahanese Aja zAmako vivAha to karA lUMgA, lekina savere dIkSA lie binA kabhI na rahUMgA / yaha bAta sasurAlavAloMko bhI kahalavA dI gii| evaM ve bhI isa bAta se sahamata ho ge| vivAha aura carcA bar3I dhUmadhAmase vivAha sampanna huaa| ninnANave karor3a svarNamudrAe~ dahejameM prApta huii| jambUkumAra raMgamahalameM pahu~ce, lekina vivAhakI khazIkA nizAna taka nahIM thaa| ve soca rahe the ki kava yaha rAta pUrI ho aura kaba maiM saMyama grahaNa kruu| AThoM striyoMne apane patiko bhogoMkI ora AkRSTa karaneke lie aneka hAva-bhAva-vilAsa-vibhrama 'kie, eka-ekase adbhuta, yuktiyAM lagAI, kintu jambUkumArane unako aise vairAgyapUrNa jabAba diye / jinase sArIkI sArI saMyama leneko taiyAra ho gii| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Py 60 jaina jIvana prabhava cora pati-patniyoMkI carcA cala hI rahI thI ki prabhAvAdi pAMca sau cora vahAM Ae aura apAra dhanarAzikI 'gaThar3iyAM vAMdhakara le jAne lage / devazaktise prabhavake sivA sAre hI cora stabdha ho gae / Azcaryacakita prabhava idhara-udhara dekhane lagA, to Uparase kucha AvAz2a AI tathA dIpakakA prakAza bhI naz2ara car3hA / cupakese Upara jAkara jyoMhI kucha carcA sunI, phira to ruka hI na sakA eva prakaTa hokara kahane lagA- are jambU ! kyA ina divyabhogoMko tathA ina apsarAoMko chor3anA yogya hai / kyA vRddha mAtApitAoM ko rulAnA zomA detA hai ? nahIM, nahIM, tere jaise vivekIke lie kadApi nahIM ! jambukA jabAba are prabhava ! tU mujhe kyA samajhAne AyA hai? sudharmagurune merI AkheM khola dIM aura aba maiM samajha gayA ki viSayasukha apAra duHkhoMse ghirI huI eka zahadakI bUnda hai, ina sa rAoMkA aura mAtA-pitAoM kA prema ananta-mukti sukhoMko rokanevAlA hai evaM tU jisa dhanake lie bhaTaka rahA hai vaha bhI yahIM raha jAnevAlA hai / pyAre prabhava ! tyAga de isa saMsAra kI mAyAko ! basa, bAtoM hI bAtoMme sUrya udaya ho gayA aura cora nAyaka prabhava bhI unake sAtha dIkSA ke lie taiyAra ho gayA / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga vAIsavAM dIkSA aura nirvANa - dUsare cora bhI saMyama leneko taiyAra ho gae tathA vara- kanyAoMke mAtA-pitA bhii| paoNca-sau sattAIsake parivArase zrI jambU kumArane sAnanda dIkSA lI aura zrI sudharmasvAmIke paTTadhara hue astu ! isa bharavakSetra meM antimakevalI bhI ye hI the| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga teIsavAM patana aura utthAna prasannacandra - rAjarSi " kisI anubhavIne ThIka hI kahA hai, mana eva manuSyANA, kAraNa candhamokSayo' bAMdhanevAlA evaM kholanevAlA yaha mana hI hai / svargekI divyalIlA eva narakoMkI ghora pIr3A denevAlA bhI yaha mana hI hai / Apa par3hakara Azcarya karege ki prasannacandra rAjarpine mana hIse sAtavIM narakakI taiyArI kara lI aura thor3e hI kSaNoM meM usI manake sahAre kevalajJAna prApta kara liyA / 1 potanapurapati mahArAja prasannacandra bhagavAn mahAvIra kI vANI sunakara vairAgyameM itane bhIMga gaye ki eka kSaNa bhI ghara meM rahanA unake lie muzkila ho gayA ataH bahuta choTese rAjakumArako rAjya dekara mantri maNDalako kArya bhAra sauMpa diyA aura svayaM sAdhu banakara prabhu ke sAtha vicarane lage eva ghoratapasyA karane lage / dumu kha dUta [ eka vAra mahAvIra prabhu rAjagRha pdhaare| rAjarSi vahAM zrAjJA lekara donoM hAtha U~ce karake vaname eka vRkSake nIce dhyAna karane lage / rAjA zreNika vaDhI dhUma-dhAma se bhagavAna ke darzanArtha jA rahe the / unake durmukha nAmake dUtane dhyAnastha - muniko apamAna - sUcaka zabdoMme kahA - dhikkAra hai tujhe aura dhikkAra hai isa tere sAdhupanako ! jo tere jIte-jI terA rAjya khatareme jA rahA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga teIsavAM 63 hai / kyoMki sArA mantrimaNDala hI badala gayA hai ataH aba tere putrako rAjyabhraSTa kara degA / vasa, aise sunate hI rAjarSi bhAna bhUlakara mana hI mana mantriyoMse ghorayuddha karane lage / kyA gati hogI ? rAjA zreNikane bhI dhyAnastha muniko sira jhukAkara phira prabhuke darzana kie aura pUchA- bhagavan ! ghoratapasyA karanevAle rAjarSi - prasannacandrakI kyA gati hogI ? prabhu bole- yadi isa samaya AyuSya pUrNa kareM to sAtavIM narakame jAe~ / kyA sAtavIM naraka ? nahIM ! nahIM ! aba chaTThI naraka / rAjAke dilameM AzcaryakA pAra nahIM rahA ataH bAra-bAra yahI savAla karane lagA aura prabhu pAMcavIM, cauthI yAvat eka-eka naraka ghaTAne lage tathA phira tiryabva, manuSya, vyantara, bhavanapati, jyotiSI eva prathamasvarga batAne lage / jyoM-jyoM prazna hotA, eka-eka svarga bar3ha jAtA / antame prabhune pharamAyA ki isa samaya yadi rAjarSikI mRtyu ho to chabbIsaveM svarga jAe~ / 1 1 gatimeM itanA phera - phAra kaise ? Azcaryacakita rAjA zreNikane pUchA- prabho ! kucha samajha meM nahIM AyA ki Apane gatimeM itanA phera phAra kaise kiyA, kRpA ho to jarA tattva batalAie ! prabhu vole- rAjan ! jaba dhyAnAstha- prasannacandra apane mantriyoMse ghamAsAna - yuddha kara rahe the taba raudrapariNAmoM se unhoMne sAtavIM narakake karma ikaTThe Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana 64. t kara lie the ataH maiMne sAtavIM naraka kahI thI / lar3ate-lar3ate unhoMne mana hIse sArI AyudhazAlA khatma karadI aura koI zastra nahIM rahA, tava zirastrANakA cakra banAkara mantriyoMko mArane ke lie sira para hAtha DAlA, to vahAM kesa bhI nahIM the, zirastrANakA to honA hI kyA thA ? muNDitazira ko dekhate hI muni sammale eva hoza meM Akara socane lage / hAya ! hAya ! maiM to sAdhu hUM kisakA putra aura kisakA rAjya ! rahe to kyA aura jAe to kyA / aise saddhyAnameM jur3akara ve kramazaH narakoMke bandhana tor3ane lage aura sadgatike yogya puNyopArjana karane lage evaM aba unheM kevalajJAna bhI prApta honevAlA hai / vasa, bAta karate-karate hI devadundubhi vajane lagI aura mahotsavArtha devatA bhI Ane lage / rAjA zreNikane mI rAjarSike kevala mahotsava kie 1 1 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga cauvIsarvA zrAdarza - kSamAdAna sabhI kahate haiM ki vaira - jahara burA hai, kintu maukA par3ane para zatruko kSamA denevAle vIra ine-gine hI milate haiM / 1 f vItabhaya nagara me tApasa-bhakta udAyana nAmake mahArAja the / daza mukuTabandha rAjA unakI sevA karate the aura solaha deza unake mAtahata the / unakI paTarAnIkA nAma prabhAvatI thA jo bhagavAnkI paramabhaktA zrAvikA thI evaM mahArAja ceTakakI putrI thI / rAnIke kAraNase hI mahArAja jainadharmake prati zraddhAlu bane the / zraddhAlu nAmake hI nahIM the balki unhoMne jainadharmakA talasparzItattva bhI samajha liyA thA / kSamAdAnakA avasara eka vAra ujjayinIpati mahArAja caNDapradyotanane udAyanakI dAsI svarNagulikAkA apaharaNa kara liyaa| samajhAne para bhI nahIM samajhA aura bAta yahA~ taka bar3ha gaI ki bar3I bhArI senA lekara grISmaRtu meM unako yuddha karaneke lie jAnA pdd'aa| bhayaMkara yuddha huA | Akhira nyAyIkI jIta huI / pradyotana pakar3A gayA aura mAlavadezameM mahArAja udAyanakI sattA sthApita ho gaI / itanA hI nahIM, krodhavaza unhoMne aparAdhIko mama dAsIpati aise akSaroMke dAgase dAgI bhI banA diyA tathA use vandIrUpase lekara ve apane dezako ravAnA hue| mArga meM saMvatsarI A gaI ataH Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - jIvana 66 vanameM kaiMpa lagAe ge| dharmapriya mahArAja udAyanane upavAsapauSadha evaM sAMvatsarika - pratikramaNa kiyA / caurAsI lAkha jIvayonise khamata - khAmanA karake phira caNDapradyotanase bhI kSamAyAcanA karane lge| taba usane kahA, Aie- Aie dharmakA dauMga karanevAle mahArAja udAyana ! kyA bhagavAnmahAvIrane Apako yahI sikhalAyA hai ki eka AdamIkA sarvasva lUTakara usake Age aise kSamAyAcanAkA svAMga racAnA 1 basa-basa rahane dIjiye jale hue para ? namaka lagAnA aura murde para talavAra calAnA ! yaha rahasyabharI uvANI sunakara kSamA-prArthI narezakI AMkheM khulIM aura prayotanako phaurana mukta banAkara pUrvarUpa meM sthApita kara diyA ! phira hRdayase kSamAyAcanA karake apane rAjya meM lauTa aae| isIkA nAma hai Adarza - kSamAdAna / kevala sAmaimi savve jIve bolanese kyA ho sakatA hai ! Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga paccIsavAM eka jhoMpar3I bacI kaha to hara eka dete haiM ki kSamA karanI cAhie, kintu apanA apamAna dekhakara kisako krodha nahIM AtA ? svArthabhaMga hone para kisakI A~kheM lAla nahIM hotIM ? isI lie to kahA gayA hai kSamA vIrasya bhUSaNa dhanya hai rAjarSi udAyanako jinhoMne zAntabhAvoM se prANoMkI bali car3hA dI, lekina hatyAreke prati krodhako camakane - taka nahIM diyA / 1 bhagavAnkA padArpaNa ekadA bhagavAn mahAvIra sAta sau kosakA bihAra karake mahArAja udAyanako tAraneke lie vItabhaya- pattana padhAre / prabhukI sudhAvarSiNI dezanA sunakara caramazarIrI udAyananareza saMyama lene ko taiyAra ho ge| rAjyakA adhikArI yadyapi unakA priyaputra zramIcakumAra hI thA, kintu merA putra rAjyameM gRddha banakara kahIM narakagAmI na bana jAe, aise socakara unhoMne apanA rAjya putrako nahIM diyA / bhAnajeko rAjya kezIkumAra nAmaka bhAnajeko rAjya dekara mahArAja sAdhu vana gae, yogyatA prApta karake prabhukI AjJAse ve ekAkI vicarane lage / evaM mAsa-mAsakhamaraNa kI ghoratapasyA karane lage / tapasyA ke kAraNa unakA zarIra rUkhA-sUkhA evaM rugNa ho gayA / grAmoM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina-jIvana nagaroM meM vicarate ekavAra ve apanI janmabhUmime padhAra gae / kRtaghna kezI samAcAra sunate hI kRtaghna-bhAnajA cmkaa| usake dilameM zaka ho gayA ki mAmA merA rAjya lene AyA hai| pApIne guptarUpase zIghra hI prativandha lagA diyaa| usakA natIjA yaha nikalA ki zaharame muniko Thaharaneke lie kisI bhI sthAna nahIM diyaa| dinabhara ghUmate-ghUmate muni saMdhyA-samaya kumhAroMkI vastI meM phuNce| vahAM kumhArIke Agrahase kumhArane apanI jhopar3I dii| vipadAna kumhArakI jhopar3I meM Thaharakara munirAja vaidyoMse davA lekara rogoMkI pratikriyA karane lage, kintu duSTarAjAse yaha bhI sahana nahIM huA ataH davAmeM jahara dilavA diyaa| saba bAtakA patA lagane para bhI rAjarSine rAjA para vilkula krodha nahIM kiyA aura samatAmeM lIna bana kara apanI jIvana-lIlA samApta karake janmamaraNase mukta ho ge| devoMkA kopa isa anyAyapUrNa hatyAko dekhakara deva kupita hue| unhoMne bhayaMkara dhUlikI vRSTi karake zaharako miTTIme milA diyA, mAtra vahI eka jhopaDI khar3I rahI, jisame mahAmunikA nirvANa huA thaa| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGga chanataai zrabhIcakumArakA krodha bandhuoM ! paramparAgata rUr3hike anusAra yadyapi Apa loga sabase khamata khAmanA karate haiM, kintu dhyAna dekara dekhie ki jinake sAtha anavana hai, bola-cAla banda hai yA korTa meM mAmalA cala rahA hai, unase kSamA mA~gakara manako zuddha banAte haiM yA nahIM ? yadi nahIM, to Apake khamata - khAmane mAtra dauga haiM ? kyA Apa nahI jAnate ki eka udAyanese manameM dveSa rakhakara abhIcakumAra DUba gayA aura vaimAnikadevatA bananeke badale asurayonime utpanna ho gayA ? zramIcakumAra mahArAja udAyanakA putra thA / bhagavAn mahAvIrakA parama bhakta thA eva bArahavratadhArI zrAvaka thA, kintu mahArAjane yogya hone para bhI apanA rAjya usako na dekara kezIkumAra mAnajeko de diyA / isase usako bahuta dukha huA aura rAjA saMyama lete hI apane zaharako loDakara campAnagarI calA gyaa| vahAM rAjA kuNika jo isakI mausIkA putra thA, usake pAsa rahakara duHkhamaya jIvana bitAne lagA / yadyapi sAmAyika - pratikramaNa Adi hararoja karatA thA, niraticAra zrAvakatrata pAlatA thA, haraekake sAtha acche se acchA vyavahAra karatA thA, phira bhI mahArAja udAyanake sAtha itanA dveSa thA ki unakA nAma Ate hI A~khoMse khUna barasane laga Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jIvana jAtA thaa| masArake saba jIvoMse khamata-vAmanA karatA thA, lekina udAyana nAmase nahIM karatA thaa| aise anantAnuvandhI-krodhake kAraNa vaha pUrvokta kriyA-kANDa karatA huA bhI mithyASTi bana gayA evaM cirAdhaka hokara saMsArameM bhaTaka gyaa| sampanna - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakakI anya prakAzita racanAe~ hindI | mUlya prAptisthAna 1. saccA vana |37 na. pa. zrI jaina zve. te. sabhA, mAle koTalA (paJjAva ) 2 prazna-prakAza 75 na paM. zrI jaina zve. te. mahAsabhA,3, porcugIja carca sTrITa, kalakttA 3 camakate cAMda 4. jJAna-prakAza 5 jJAnake gIta 30 na. pa. 1.00 20 zrI jaina zve. te -sabhA bhInAmara 75 na.paM. (rAjasthAna) 6. eka Adarza-AtmA 25 na pai zrI madanacada-mapatarAya boraDa 7 solaha natiyA- 250 ru0 | dukAna na0 40, dhAnamaNDI 5 manonigraha ke do mArga, 125 ru0 zrIgagAnagara ( rAjasthAna ) 6 loka prakAza 10 bhajano kI bheMTa 11. caudaha niyama | 1 25 20 zrI jaina zve. te. sabhA 75 na pa. bAlotarA ( rAjasthAna) 6 na.paM zrI jaina zve. te. sabhA, gagAzahara ( rAjasthAna) saMskRta 12. gariNaguNagItinavakam gujarAtI 13 terApanya eTale zu? Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 14 dharma eTale zu? 15 parIkSaka vano / urdU 16 jIvana- prakAza saMskRta 1 devaguradharma - dvAtrizikA 2 prAstAvika zlokazatakam mUlya 62 na. pai. 3 ekAhnika- zrI kAluzatakam 4 zrIkAluguragA pTakam 5 zrIkAlukalyANamandiram 6. bhAvino 75 na, de. lekhaka kI aprakAzita racanAe~ 7 aikyam 8. zrI bhikSuzabdAnuzAsanalaghuvRttitaddhitaprakaraNam gujarAtI 6 gurjarabhajanapuSpAvali 10. gurjara vyAkhyAna ratnAvali hindI 11. vaidikavicAravimarzana 12 makSipta vai divicAravimarzana 13. avadhAna - vidhi 14. saMskRta bolanevA marala tarIkA prAptisthAna nemIcanda - nagInacanda javerI / 7 candramahala 130, kosamomana sTrITa, babaI- 2 zrI jaina zve te sabhA nAbhA ( paJjAba ) 15. dohA-sadoha 16. vyAkhyAnamariNamAlA 1 17. vyAkhyAna ratnamaJjUSA 18. jainamahAbhArata Adi bIna vyAkhyAna 16 upadezasumanamAlA 20 upadeza dvipaJcAzikA rAjasthAnI 21. dhanavAvanI 22. savaiyAzataka 23. aupadezika DhAleM 24. prAstAvika DhAle 25 kathApravandha 26. cha. baDe vyAkhyAna 27 gyAraha choTe vyAkhyAna 28. sAvadhAnI se samudra } paJjAbI 26. paJjAva paccIsI M f 1 ' Page #115 -------------------------------------------------------------------------- Page #116 -------------------------------------------------------------------------- Page #117 -------------------------------------------------------------------------- _