Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinadattasUripustakoddhAraphaNDe granthAGkaH 31 zrImadakabbarasuratrANamupadizyASADhIyASTAhikA'mAripravarttApakasamAdRtakaThoratarasAdhukriyAsamAcArazrIsAhipradattayugapradhAnavirudadhArakazrIjinacandrasUrivaravineyAgraNImahopAdhyAyazrIjayasomagaNiziSyazacanAcAryazrIguNavinayagaNiviracitaM ninhavAnandaprakharIpUrvajadharmasAgarIyeryA pathikISaTtriMzikAdyantargatotsUtrodghATanakulakasyottarAtmakadharmasAgarIya-utsUtrakhaNDanam prakAzaka:zrIjinadattasUrijJAnabhANDAgArasya kAryavAhaka : pAnAcandra bhagubhAi jhaverI. gopIpurA-surata. mudrayitA-sUryapurasthazaGkarayantrAlayAdhipatiH nArAyaNarAva lakSmaNarAva nIkama, zrI 'zaMkara' prinTIMga presa-surata. vIra saMvat 2459. vikrama saMvat 1989. IsvIsan 1933. mUlyaM 1-0-0 /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasAgarIya ***+*+2+20707020211014* sAGko viSayAnukramaH prathamamaGgalAbhidheyaprayojanAdayaH / 1 akAle'niyamitatrttusaMbhavAnma linAGgInAM yuvatistrINAM zAsanonnatikAraka mUlajinabimbasyAGgapUjAniSedhAdhikAraH / 2 jinabhane narttakI nRtyaniSedhAdhikAraH / 3 mAsakalpAvihArAdhikAraH / 4 pauSadhopavAsAtithisaMtibhAgau tu pratiniyata" divasAnuSTheyau, na pratidivasAcaraNIyau ityadhikAraH parvapauSadhaniSedhapratikAratha / 5 prathamadine SaSThAditapa uccAraNapratiSedhAdhikAraH / 6 gRhiNaH paankaakaaroccaarnnprtissedhaadhikaarH| 7 zrAvakasya pratimAvahanapratiSedhAdhikAraH / 8 AcAmAmlamadhye dravyadvayAdhikAraH / 9 pauSadhopavAsavrate'zana pratiSedhAdhikAraH / 10 pauSadhamadhye trikAlacaityavandanapratipAdanaM / 11 AcArya muktvA na pratiSThetyadhikAraH / 12 mAlAropaNAdhikAraH / 13 paTalakAdhikAraH / 14 pauSadhikasya rAtripazcimabhAge sAmAyikagrahaNAdhikAraH / 15-16 sAmAyikagrahaNe pauSadhagrahaNe ca sAmAyikadaNDakapauSadhadaNDakanamaskAratrayoccAraNAdhikAraH / 17 yatergRhINa ivopadhAnodvahanAdhikAraH / 18 pAkSikacaturmAsAdau jalacchaTAkSepa niSedhAdhikAraH / 19 sAmAyikaM kRtveryApathikImatikramaNA'dhikAraH / 20 pAkSika ( caturdazI ) pAte pUrNimAyAM pAkSikapratikramaNAdhikAraH / 21 pAkSikavRddhau ca prathamatithau pAkSikaM / 22 zrAvaNavRddhau dvitIyazrAvaNamAse paMcAzattame dine eva paryuSaNAdhikAraH / 23 bhAdrapadavRddhau prathamabhAdrapade paJcAzattame dine paryuSaNAdhikAraH / 24 garbhApahArasya - vIraprabhoH devAnandAkukSitastrizalAkutau garbhatayA saGkrAmaNa ( dhAraNa )sya zreyaH kalyANakatvAdhikAraH akalyANakatvapratikArazca / 25 ihalokArthaM jinavaramAnane lokottara mithyAtvaM netyadhikAraH / 26 cAmuNDApratibodhanapaJcanadasAdhane na doSa ityadhikAraH / 27 paryuSitadvidalagrahaNAdhikAraH / 28 paryuSitapUpikAgrahaNAdhikAraH / 29 sAdhusAdhvIsahavihAraniSedhAdhikAraH / 30 saGgarabubbulAdInAM dvidalatvAdhikAraH / tatkRtopasaMhArasya pratikAraH / granthakAraprazastiH / utsUtrakhaNDanam // 1 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // namo namaH zrIvItarAgebhyaH pUjyapAdayugapradhAnasUtrasammataprarUpakazrImajinadattasUrIzvarebhyo namaH | yavanasamrATazrIakabarapatibodhakavAdIkandakuddAlayugapradhAnazrImajjinacandramUrivineyAvataMsamahopAdhyAyazrIjayasomagaNiziSyaratnavAcanAcArya zrIguNavinayagaNiviracitaM ninhavAnandaprakharIpUrvajadharmasAgaroyA-pathikIpaTtriMzikA-'ntargatotsUtrodghATanakulakasyottarAtmaka dharmasAgarIya-utsUtrakhaNDanam. praNamya ramyazarmANAM', kArakaM vighnavArakaM / zrIvAmAdAra pAca, bhuvanaizcaryadhArakam / 1 / praudaprabhAvasabhAvA-''virbhAvakamanuttaraM / yoginInAM catuSSaSTeH, sAdhakaM nirvivAdhakam / 2 / hRdi smRtvA guNAndhRtvA, sphuTa vibudhabhASitAn / tasyaiva vividhAn zrIma-jinadattaguruM varam / 3 / (yugm)| tadUSakaM vacoyuktyA , vidUSakamivotkaTaM / dUSayAmassatAM doSAn , praNayantaM sudhA madAt / 4 / 1 shrmmpiityunnaado|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya mAtsaryai vibhrato mUDhA, vyavasyanti sudhA budhAn / kiJcijjJatvamadAlIDhA, aho !! dUSayituM katham / 5 / nA'bhibhAnurajaH kSepastadAtyai pravarttate / kevalaM svAnanaM tena, rajobhiravaguNDitam / 6 / doSodbhAvanatastena, svAtmaiva nanu dUSitaH / svIyAhitakuceSTAbhiH, kozakArakakITavat / 7 / nAsmAkaM taduparyyasti, kopaH ko'pIha lezataH / dUSayAmo yaduccaista-mAgamoktairmumibruvam / 8 / unmArga yatparityajyA - driyantAM vartmasundaraM / dharmamarmavidazziSTA. bhAnubhAnupracAravat / 9 / vAcAM prapaJca eSo'tra, praNayantAM mahAdhiyaH / etadartha iti spaSTaM, mama prAjJajanAgrataH // 10 // svakIyadUSaNoddhAraM kurmahe narmahetubhiH / jAnanto'pi samAn doSAn, dUSayAmaH parAnna taiH // 11 // yataH "Aryo'pi doSAn khalavatpareSAM vaktuM hi jAnAti paraM na vakti / kiM kAkavattIkSNatarAnano'pi, kIraH karotyasthivi - ghaTTanAni ? / 12 / " paraH zatA yato doSA, bhavatsu kila santyamI / tatrAsmAkaM tvayA dhyeyA, citte gajanimIlikA / 13 / svAsyena svApavAdasyo - cAro naiva ghaTAmaTet / vaJcanaM cApamAnaM ca, matimAnna prakAzayet / 14 / tathApi vaikRtaM tasya vaikRtaM syAnnirAkRtaM / taduktyaiva tato'smAbhi-vivicya tadihocyate / 15 / Adau maGgalamArabhyaM, sabhyaiH sanmArgagAmibhiH / upadravo hi duSTAnAM janito maGgala kriyA / 16 / duSTadaurAtmyaviccheda - stadbhAve khaLu sambhavet / tadbhAvaH mUtrapAThe'smin nirAso'smatkRtottarAt / 17 / tatreyaM tatkRtA gAthA paNamiya vIrAjaNiMdaM, suriMda iyapayAraviMdajugaM / uTTiyamayaussuttaM, daMsemi gurUvaeseNaM // 1 // iha hi sakalayauktikacakracUDAmaNitayAtmAnaM manyamAnena sarvadA'pi prasabhaM poSitasvAbhimAnena guNavatsu vidvatsu matsaraM 1 vikRtireva baikRtamiti prajJAditvAt svArthe vA'Na utsUtra khaNDanam // 1 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidadhAnena mugdhajanasamAje'tyUjitasphUrjatimabhidadhAnena bhavatA yatpUrvamauSTikatvamuktaM zrIjinadattamUrigurUNAM tadeva na samIcInatAmazcati, mattonmattamalApavat , yato bhavadguruNA svapakSasiddhaye zrIjinadattamUraya eva pramANIkRtAH, atra * agnaukaravANi ' nyAyenaikasya prAmANyAbhyupagame'nyasyApi prAmANyamabhyupagataM bhavati, yathA kazcidAha-'agnaukaravANi' iti, taM pratyAha 'kuru' iti kartaryanujJAte karmApyanujJAtaM bhavati, apara Aha-'agnau kariSyate' iti, taM pratyAha 'kriyatAM' iti karmaNyanujJAte karttA'pyanujJAto bhavati, tathA zrIjinadattamurINAM mAmANye'bhyupagata eva zrIratnazekharasUrINAmapi prAmANyaM siddhaM boddhavyaM, aprAmANikena prAmANikavastvasiH , tathAhyAcArapadIpakartRratnazekharamUriNA yuSmatpUrvavaMzyena kAlavelAparUpaNA'dhikAre-"AcAraNayA tu rAtrau dve kAlavele-madhyarAtre rAjyante ca, dine'pi he-madhyAnhe dinAnte ca, kharatarazrIjinadattamUrikRte sandehadolAvalIsUtre'pyevamuktaM-cauporisio divaso, diNamajha'te ya duni ghaDiyAo / evaM rayaNI majjhe, aMtami ya tAva cattAri / 1 / " (mudritaAcArapadIpe 11 patre) ityAdi vadatA zrIjinadattasUrINAM bahumAno dade, tathA "vyAkhyAtA'bhayadevamUriramalaprajJo navAMgyAH puna-bhavyAnAM jinadattamUriradadAdIkSAM sahasrasya tu / maudi zrIjinavallabho gururadhAd jJAnAdilakSmyA puna-granthAn zrItilakazcakAra vividhAMzcandraprabhAcAryavat / 1 // " iti shriimunisundrsuurystridshtrngginnyaaN| anyacca durlabharAjasadasi caityavAsinAM puro vasativAsavyavasthAyAM prakaTI kriyamANAyAM vikramato'zItyadhikadazazatamamitavarSe kharatareti birudaM prAptA vayaM. na kApyauSTikatvaM praNItavantaH kecid bhavataH saicayikAMzca vihAya, paraM jJAyate tvadIyamAnasamebhirnirmame-"sarvairutkaTakAlakUTapaTalaiH sarvairapuNyoccayaH, sarvavyAlakulaiH samastavidhurAdhivyAdhiduSTagrahaiH / nUnaM krUramakAri mAnasamamuM durmArgamAsedupAM, daurAtmyena nijaghnuSAM jinapathaM vAcaiSa setyUcuSAM / 26 / " (saMgha paTTake ), auSTikatvaM tvayocyate yaduSTamAruhya te nezustadasammata, nAsmAkaM pUrvajA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsatrakhaNDanam etatkarmasamAcIrNavantaH, svagRhasarvasvaM gRhasvAmina eva vidanti, na pare, tatastvayA''gamiSyadazubhodayAdidai malapita, vAtikavad bhakSitadharma hRtpUrabIjabadA, yataH " dahyamAnAH sutIkSNena, nIcAH parayazo'gninA / asaktAstatpadaM gantuM, tato nindA pracakrire // 1 // " sAgarIya tata auSTikatvamevAsiddhaM cettanmatotsUtraprarUpaNA nirmUlaiba, auSTrikamatotsUtramiti? sapatA utsUtrameva khayA''lApi, utsUtrotsUtratAyAM sUtroktatA siddhA, dAridyadaridratAyAM zrImattAvad, iti tAmeva taduktotsUtradUrikaraNena darzayAmaH, sthirIbhavodvejitA bhavatA sarve'pi sAdhavastadvaraniryAtanamekapada eva vidadhmahe, kadAcitkRSNanizIthe dasyUnAmavasaro vAsare kila sAdhava eva pragalbhante, 'lavaNataraGgiNI hi idagatAmbhAMsi sarvANyapyekasamaya eva nizzeSayiSyatIti nyAya Apanno'sti / 1 / (bhavacUrisahitAtatkRtAgAthA) taM ussuttaM cauhA, parUvaNAbheao bhave eaM / nUNA' 'hiyA 'jaha-tANa kiriyamajahatthakahaNaM ca // 2 // " tadeva utsUtraM prarUpaNAbhedatazcaturdA bhaveta, 'dvandvAnte zrUyamANaM padaM pratyekamabhisambadhyata' iti nyAyAta kriyA zabdasya pratyekamabhisambandha; IFEI 'nRNAhiya' tti nyUnakriyA 1 adhika kriyA 2 ayathAsthAna kriyA 3 ceti praya, caturthaM cAyathArthakathanaM 4, vastuna iti gamyaM, caH smuccye|" 1 vadatA tena svakIyaM tapauSTrikamatatvaM ninhavatvaM saGghabAhyatvaM ca darzitaM, yaduktaM "kalau jinamate jAto, dharmasAgaraninhavaH / tapauSTrikamatastasmAt , samudbhUtaH kadAgrahAt / / " anena tathaivAsya bahubhiH pUrvajaiH uSTrikAmAruhya kharI cAruhya palAyanaM kRtaM, yataH pattane tathA stambhanapurAdiSu sabhAmadhye malina upadezo dattaH yaduta-stro jinapUjAM kurvati atuvatI jAtA sAtizayamUlajinabimbaM pUjayati tatra na doSastatastattiraskAraduHkhatApena tathA kRtaM, tApAnukUlaM nAma jAtaM svIkRtaM ca pAzcAtyairiti jIrNapatre, zatapadyAM "gADhakriyastApasaH" iti nAma, sAgarotpattau vijayatilakasarirAse cAdhikaM vidyate tatassarva jJeyam /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatthAimaM ca itthI-jaNapUanisehaNaM ca jinnbhvnne| naTAinacanisehore, mAsaMkappassa vuccheo||3|| 1-" tatrA damaM ca nyUnakriyArUpamutsUtra strIjanapUjAniSedhaH" tatra tAvaddattAvadhAno nirastasvapakSAbhimAnaH kSaNa mAdhyasthyaM bhajana zRNu, tatra strIjanapUjAniSedhaH kimasmAbhiH sAmastyenaikadezena vA pratipAdyate ?, AdyapakSe kiM sarvAsAM strINAmatha sarvaprakArairvA !, nAdyaH pakSaH, bAlatve vRddhatve ca tAsAM tadaniSedhAt , nApi dvitIyaH, tAsAM varagandhadhupAdipUjAyAH svIkArAt / athaikadezeneti pakSastatra kAsAcitstrINAM ? kenacitpakAreNa veti !, tadubhayamapi yuktameva, malinastrINAM tatkaraNaM sarvairabhyupagatameva, yuvatImAzritya mUlapatimA'sparzanapratiSedhamakArastu pUrvAcAryairapyAtastathAhi-"sAgAramaNAgAra, ThavaNA kappaM vayaMti muNipavarA / tattha paDhamaM jiNANaM, mahAmuNINaM ca paDirUva // 1 // taM puNa sapADiheraM, apADiheraM ca mUlajiNabiMba / pUijjai purise hiM, na itthiyAe amuibhAvA // 2 // kAle suibhUeNaM, visihapupphAiehi vihiNA u| sAratthayathutti gurui, jiNapUA hoi kAyavA // 3 // puriseNaM buddhimayA, muhabuddhi bhAvao gaNiteNa / jatteNa hoiyA, suhANubaMdhappahANeNaM // 4 // saMbhavai akAlevi hu, kusumaM mahilANa teNa devANaM / pUyAe ahigAro na oho hoi sutnutto // 5 // loguttamadevANaM, sama'ccaNe samucio ihaM neo| suiguNajittaNao, loe louttare puriso // 6 // na chivaMti jahA deha, osaraNe bhAvajiNavariMdANaM / taha tappaDimapi sayaM, pUryati na juvanArIo // 7 // " ityaSTAdazagAthAmita-: pUrvAcAryakRtavicArasArakulake pUrvAcAryA mUlajinapatimApANisparza pratiSedhayAJcakruH, tathA carcaromakaraNe zrIjinadattamUrayaH procuH-: "jahi na maliNacelaM'gihi jiNavaru pUiyai, mUlapaDima muibhUi vi chibai na sAviyai / Arattiu uttAriu jaM kira jiNavaraha,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya utsUtrakhaNDanam taM pi na uttArijjai bIyajiNesaraha // 1 // " tathA zrIjinadattamUrikRtotsUtrapadoghaTTanakulake'pyuktaM tai:-"pUei mUlapaDima pi sAviyA" ta ityutsUtra / nahi teSAM gurUNAM jinapUjAM kurvANAH striyaH snAnAdikRtyena zItakAle mA'bhUvan duHkhitA iti strISu rAgo'pUjAmAtra niSedhakAraNaM, uSNakAle snAnAdinA sukhasyApi tAsu sambhavAta , yadi zItakAla eva tAsAM pUjA tainiSiddhA bhavettadA rAgamUla| katvamapi taniSedhe bhavet , maulapasiddhamatimAvyatiriktAnAM jinapratimAnAM pUjAyAstAsu sAkSAdaniSedhAca / nApi jinamatimAsu dveSAtaH strINAM pUjAniSiddhA, sthAne sthAne vidhicaitye vidhipUjAyAstaH prazaMsitakhAta , avidhipUjAmatiSedhe khavidhAyeva vidveSaH, tad | dveSasya nyAyyatvena noktadoSaH / nApi strISu pUjAjanitaphalaM mA bhUditi dveSAdvA pUjA niSiddhA, sugandhidhUpAkSatakusumaprakaradIpanevedyaphalagItanAvyavAcAdividhipUjAnAM tAsvaniSedhAt , tathA ca sAtizayamaula jinapratimAnAM jinazAsanomatikArikANAmakAlasamudbhUtamAlinyabhAvena dUSitAyA yoSitaH karasparzanAdhiSThAyakadevatA'pagayo mAbhUditi lAbhavizeSamAkalayya sAtizayamaulapatimAsu tAsAM sparzena taiH pUjAniSiddhetix, tathA jinapatisUribhirapyuktaM-" itthINaM devapUA niseho 15" tata iyamAcaraNA na doSAvahA, caturthI uktaM ca "zrIjina paDimA pUjA bhA~khI, RtuvaMtI nahIM pUje nAra jii| dhana hANI kAyA roga iha bhave hove, zAsana malinatA kArajI // jina aMga pUjatI RtuvaMtI thAya je, kare deva prabhAva nisAra jii| te strI na paje devAdhiSTha mUla bica, je zAsana unnati kAra jI // 1 // AvyA pUrva navANuM Adijina, comAsI ajita zAMti kIdhIjI / tIratha AzAtanA prabhAva naSTakArI, RturvatI pUjA niSedhI jI / siddhagiri jina darzana pUjana, sahune comAse kIma niSedhuM jii|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryuSaNAparvavat , utsUtramidamuditaM teneti phalguvalgitam / 1 / 1 / 2-tathA " jinabhavane nartakI nRtyaniSedhaH" idamapyasAdhIyo, nartakI nRtyaniSedhaH kena kriyate ?, asmadgurubhiH zrIjinavallabhamUribhiH saDapaTTake saptamavRtte nartakI nRtyopadezasya pratyutoktavAttathAhi-"gAyadgandharvanRtyatpaNaramaNiraNadveNuguanmRdA-satpuSpagucanmRgamadalasadullocacaJcajjanaudhe / devadravyopabhogadhruvamaThapatitA''zAtanAbhyastrasantaH, santaH sadbhaktiyogye na khalu jinagRhe'InmatajJA vasanti / " tathA zrIjinadattamuribhistatpAdAmbhojacaJcarIkaH prauDhavArAGganAnRtyaniSedhe pratipAdite'pi carcarI prakaraNe "guruvayaNi naMdI naccAvijjaiya ityuktaM, tena tatpatiSedhaH ka kRtaH 1, aparaM zrIjinapatisUribhiruktaM-"na ceie vesAnacaNa" tadapi saMvegarasAkulitacetovRttibhirmanobhavabhavaM vikAraM nivArayadbhiH prauDhavezyAnartananiSedhaH sAdhitaH, sa ca sAdhIyAneva, yatra lAbhaprakarSoM bhavati so mArgoM dayate mahAzayaH, naca sUtrAnuktatvAttaddarzane doSApattistadarzanasya sUtre'bhyanujJAnAt "tamhA savANunA, saba niseho ya pavayaNe natyi / Arya bvayaM tulijjA, lAhAkaMkhivva vaanniao|1|" iti vacanAt / 12 / aDhI koza UMcA giri jAvAnu, kalpasUtre vIre kIdhu jI ||2||shriisiddhaacle Adi jina AvyA, pUrvanavANuM vaarjii| ajita zAMti comAsu kog, gaNadhara muni parivArajI // darzana pUjana, bhavijana kIrcha, dezanA amRta pIdhuM jo / comAse talATI dere, jina darzana pUjana, nara strI kima niSedhu jo // 1 // " etajjinadarzanapUjAniSedhaM svayaM kurvantaH pazyanto'pi na pazyaMti utsUtra AdhunikAH muuddhaaH| tathA zrIjinadattamarikRte upadezarasAyanarAsake'piasti etadarthasaMvAdako'yaM pAThaH "jA lahaDhI sA nazAvijjada, baDI suguru vayaNi ANijjA // 32 // "
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgaroya utsUtra khaNDanam 3-tathA "mAsaMkappassa vuccheo'tti makArasyAlAkSaNikatvAnmAsakalpasya vyucchedastadutsUtra " tadapyajJatAbodhakaM vacaH, iyamAcaraNA, yataH paJcavastukasUtravRtyoruktaM-" avalaMbiUNa kajjaM, jaM kiMci samAyarati gIyatthA / thovAvarAhabahuguNa, samvesi te pamANaM tu / 279 // vyAkhyA-avalaMbyAzritya yatkizcidAcaranti-sevante, gItArthA-AgamavidaH, stokAparAdhaM bahuguNaM mAsakalpAvihAravat , sarveSAM-jinamatAnusAriNAM tatpamANameva, utsargApavAdarUpatvAdAgamasyeti gAthArthaH" etAvatA mAsakalpena yo'vihAraH-aviharaNaM tadvadanyApyAcaraNA pramANameveti vadatA (ukta) mAsakalpena na vihiyate, iyamAcaraNA kathamutsUtraM tvayoditaM ?, anyacca sahetukaM mAsakalpAviharaNaM paJcaliGgIprakaraNe'pi (53 patre) dvAdazamagAthA vyAkhyAne proce, tathAhi-"gItaiH-gItAyaH pramAdabAhulyakAlAdidoSAdAgamoktamapi pratiSiddhaMnivAritaM yatInAM sammati mAsavihArAtmAdipramANakalpadhAraNapaTalAdigrahaNaprabhRti, mAsakalpapAyogyakSetrAdyabhAvena yatInAM dhRtisaMhananAdivaikalyena zaikSA'gItArthAdInAM bhikSAdiSu maryAdAlopena ca gItAdravyato mAsakalpavihArAdipratiSedhenAcaraNAkalpavyavasthApanAt , tathA ca vyavahArabhASyakAraH 'ghiisaMghayaNAINaM, merAhANi ca jANiuM therA / sehaagIyatthANaM, ThavaNA aInakappassa / / ' tathA 'kAlAidosao puNa, na danao esa kIrai niymaa| bhAveNa u kAyayo, saMthAragavaccayAIhiM / 1 / ' ityAdi " iti tRtIya kaNTakoddhAraH 1 / 23 / mottUNaM caupab,i posahapaDisehaNaM ca tassa mae / chaThAitavuccaraNaM', paDhamadiNe teNa paDisiddhaM / 4 / " tasya mate catuSpavarvI vinA pauSadhapratiSedhanaM" idamapyutsUtraM vadataste na vakraM vakrI bhavati !, zAstreSu vidyamAnasya bhAvasyApanhavAt , yataH-"zAstre catuSpAmeva pauSadhabhaNanAt , caturvidhena zuddhana, pauSadhena samanvitaM / tatparvadivase kRtya, ma'ticAravivarjitaM / 112 /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- 'parva divase' aSTamI catudazIpUrNimA'mAvAsyAparyuSaNAdipuNyavAsare tatsAmAyikaM 'kRtyaM' kArya, kIdRk 1, samanvirta, kena ? pauSadhena, pauSadhasAmagrabhAve'parva divase'pi kevalasyAsya sAmAyikasya kAryatayA pratipAdanAt pauSadhAnvitaM sAmAyikaM parva divaseSveva kAryamiti siddhaM taduktaM zrIsUtrakRtAGge tadvRttau ca (patra 408 ) - 'cAuddasamuddipuNNamAsINotu paDipuNNaM posa samma aNuAlemANe x x viharani TIkA- caturdazyaSTamyAditithiSu, uddiSTAsu mahAkalyANakasambandhitayA puNyatithitvena prakhyAtAsu tathA pUrNamAsISu ca tisRSvapi caturmAsakatithiSu ityarthaH " iti zrIjinapatimUripaTTalakSmI tilaka zrI jinezvaramUriviracite zrAvakadharmaprakaraNe tacchiSyalakSmItilakopAdhyAyakRtavRttau / tathA tavArthavRttau - "digdeza / narthadaNDaviratisAmAyika pauSadhopavAsopabhogaparibhogaparimANAtithisaMvibhAga ta sampanna (a0 7 mUlasUtra 16, TIkA) kRtadvandvA digAdayastaiH 'sampannaH' samRddhaH-saMyuktaH, ca zabdaH samuccayavacanaH, pratipannANuvratasyAgAriNasteSAmevANuvratAnAM dADhayapAdAnAya zIlopadezaH, zIlaJca guNazikSAvratamayaM tatra guNavratAni trINI - digupabhogaparibhogaparimANAnarthadaNDa viratisaMjJAnyaNuvratAnAM bhAvanAbhUtAni yathA'NuvratAni tathA guNavratAnyapi sakRdgRhItAni yAvajjIvaM bhAvanIyAni / zikSApadavratAni sAmAyikadezAvakAzikapauSadhopavAsAtithisaMvibhAgAkhyAni catvAri pratidivasAnuSTheye dve sAmAyikadezAvakAzike punaH punaruccAryeta iti yAvat, pauSavo pavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyata divasAnuSThepau, na pratidivasAcaraNIyau, punaH punaraSTamyAditithiSvanuSThIyene " tathA zrAvakamaitivRttau haribhadrasUrikRtAyAM (182 tame pRSThe ) tathA ( paJcAzakavRttau 30 tame patre ) "tatra pratidivasAnuSTheye dve sAmAyika dezAvakAzike punaH punarucAryate iti bhAvanA, pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyata divasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyAviti" tathA paJcAzakasUtra" ettha u sAvagadhamme, pAyamaNubvayaguNantrayAI c| AvakahiyAI sirukhA-bayAI puNa itarAI ti |39| vyAkhyA- 'ettha' ti putra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtrakhaNDanam sAgarIya bhaNie, 'tu' saddo visesaM karei, tahAhi-jai dhamme mahabbayANi AvakahiyANi ceva bhavati, etya puNa sAvagadhamme pAyamaNuSvayANi ya guNabbayAI ca jAvajjIviyANi bhavaMti, pAyagahaNAo puNa cAummAsAikAlapamANeNavi bhavaMti, sirukhAvayANi puNa 'ittariyANi' appakAliyANi, tatya paidivasANuTheyANi sAmAiyadesAvagAsiyANi puNo puNo uccArijaMti tti bhaNiya hoI, posahopavAsaatihisaMvibhAgA puNa patiniyatadivasANuDhe yA, na paidivasANuTheyA" iti pazcAzakacUNiH / "etya puNa samaNovAsagadhamme paMca aNubvayAI tiNNi guNavvayAI AvakahiyANi, cattAri sikhkhAvayavayANi ittariyAI" ityAvazyakasUtra (patra 838), asya vyAkhyA- "atra punaH zramaNopAsakadharme, punaH zabdo'vadhAraNArthaH, atraiva, na zAkyAdizramaNopAsakadharma, samyaktvAbhAvenANuvratAdhabhAvAditi, vakSyati ca'etya puNa samaNovAsagadhamme mUlavatthusammatta' mityAdi, pazcANuvratAni pratipAditasvarUpANi. trINI guNavratAni uktalakSaNAnyeva. yAvatkathikAnIti-sakRdgRhItAni yAvajjIvamapi bhAvanIyAni, catvArIti saGkathA, zikSApadavratAnIti 'zikSA'abhyAstasya padAni| sthAnAni tAnyeva vratAni zikSApadabratAni, ikharANIti, tatra pratidivasAnuSTheye dve sAmAyikadezAvakAzike punaH punaruccArya iti bhAvanA, | pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyo, na pratidivasAcaraNIyAviti" ityAvazyakabRhadvRttI (patra 839) / atra (arthadIpikAkhyAyAM zrAddha) pratikramaNavRttau zrIratnazekharamUribhiH zrAvakapaJcamapratimA'dhikAre AvazyakabRvRtteH pAThaparAvartanadvArA 'na pratidivasAcaraNIyA' vityatra nakAro na pratiSedhavAcaka ityUce, tadayuktaM, sAkSitayA parikalpitatayAvidhapAThasyaiva tatrAbhAvAt , paralokabhIrutA re'stu, sAkSAduktapATho'pi nekSitastaiH, tathAhi-" nanu 'pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau, na pratidivasAcaraNIyau' iti zrIharibhadrasUrikatAvazyakabRhadRtti-zrAvakajJaptityAdau sAkSAdukta eva tabhiSedha iti cet ?, aho grantha
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArAbhimAyAtA bhavataH !!, nahIdaM vacana panyidineSu popadhaniSedhaparaM, kintu pasa poSadhakaraNaniyamaparaM yathA ApakI zrAddhapaJcamapatimA'dhikAre 'diveva brahmacArI, na tu rAtrau' iti vacanaM divase brahmacaryaniyamArtha, na tu rAtrau brahmaniSedhArtha, anyathA paJcamapatimA''rAdhakathAdena rAtrAvabrahmacAriNava bhAvyamiti pApopadeza eva dattaH syAt , rAtrI brahmapAlame pratimA'ticArazca prasajyeta" (ityarthadIpikAyAM 165 patre), evaJcabhiH zrIratnazekharamUribhirvinA pratiSThAnaM prAsAdottambhananyAyaH smAritA, AvazyakabRhattau tu (647 patre) pAThavAya-" diyA baMbhayArI, rAtIparimANakaDe aposahie / posahie ratimi ya, niyameNaM baMbhayArI ya 5 / iya jAva paMcamAsA, viharati hu paMcamA bhave paDimA" / samavAyAGge (patra 19) "diyA baMbhayArI, rAti parimANakaDe" tathA pravacanasArodAravRttau-"asiNANaviyaDabhoI, mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rati parimANakaDo, paDiyAvajjesa divses"| (mUla gAthA 186, patra 294, TIkAyAM) "pratimAvarjeSu-kAyotsargarahiteSvaparvasvityarthoM, divaseSu-dineSvityarthaH / tathA paJcAzakau~ -"jAva paDimA paMcamAsiyA na samappati tAva divasao baMbhayArI, rattiM parimANaM kareti-ega do tinni vA vAre aposahinI, posahio ratipi baMbhayArI" tathA sthAnAvRttau-"asiNANaviyaDabhoi (asnAno'rAtribhojItyarthaH), maulikaDo (matkalakaracha ityarthaH) divasabaMbhayArI y| rAI parimANakaDe, paDimAvajjesudiyahesu / / jhAyai paDimAi Thio, tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaJcaNIya, annaM vA paMca jA mAsA / / " etAdRza eva pATha upAsakadazAvRttau / tathA''vazyakacUyA~ prakArAntaramapi dRzyate-"rAIbhattaparinnAetti paMcamI, sacittAhArapArenAetti SaSThI, divAbrahmacArI rAo pAremANakaDatti saptamI" evazcaiSAM svapakSasiddhaye yatmAcyAcAryapAuparAvartanaM tanmahApApamiti / evaM niyatadineSu pauSadhavidhipratipAdakeSu tadanyadineSu ca taniSedhasAdhakeSu zAkhaSu jAgratsu ye punarniyatadinAnyadineSu
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgaroya utsUtra khaNDanam pauSadhaM vidhApayanti bhavatsadakSAsta evotsUtrapravRtti kartAraH,4 tadevaM tava kAkAreriva pratiniyatadivasagrAhyapauSadhavratadhAmno dhvAntAtmakatayA tadanyadinatadgrahaNatamasaH prakAzAtmakatayA ca pratimAnaM vicAryamANaM kathaM na vyAhataM bhavati ?, vizeSArthinAkhasmadguruzrIjayasomamahopAdhyAyavihitasvopajJa 'pauSaTtriMzikA' vilokaniyA, sthAnAzUnyArthamasmAbhirdiGmAtraM darzitam / 1 / 4 / 5-"chaTThAi tavucaraNa-prathama dine SaSThAditapauccaraNaM pratiSiddhaM, AdizabdAdaSTamadazamAdiparigrahaH" atrAya kaNkoddhAraH-tenedamucyate-yo chupavAsadvayaM vidhAsyAmIti dhRtamatiH sa kila prathamadina eva SaSThabhaktaM pratyAkhyAmIti pratijAnIte, yo hi trInupavAsAn kariSyAmIti dhRtacuddhiH sacASTamabhaktamevaM purato'pi vAcyaM, paramasyAyaM mahatA zabdadardareNArkaviTapikASTikAnyAyenAsAro vicAramakAraH, yata iyaM caturthaSaSThASTamAdisaMjJA vartate, na patyAkhyAnoccAre pravartate, prathamadine caturthamiti saMjJA. dvitIye'nhi SaSThaM. tRtIye'nahyaSTamamityAdi, yadi punaH prathamadina eva SaSThASTamAdi saMjJA syAt 1, tadA'STamabhaktikasya muneH prathamadine'pyaSTama bhaktavAt dazASTamAdhyayanoktatattRtIyadinamAyogyapAnakatrayamevopAdeyaM bhavet , na SaSThacaturthamAyogyapAnakAni, aniSTazcatat , tathA vikRSTabhaktikasyApi sAdhoH prathamadina evoSNavikaTamevopAdeyaM syAt , notsvedimAdikamiti, asaGganazcatat , tRtIyadinAparyeva taccharIraM devatA'dhiSThitamiti zeSapAnakAnAmasvIkAraH, tathA ca dazAsUtra-"vikipattiassa bhikhkhussa kappai ege usiNa viydde"| kiJcaudhaniyuktivRttAvapi tathaivAbhihitavAttathAhi "vikRSTatapasa x anyacceda-amAvAsyApUrNimAvRddhau sUryodayayuktAmudayacaturdazI parvatithimapi mahAmithyAkalpanayA dvitIyAM trayodazI matvA anyebhyaH kathayitvA ca tasyAmudayacaturdazIparvatiyAvapi pauSadhAdidharmakRtyAni ye niSedhayanti tadutsUtra spaSTameva /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuM na vyAharati, vikRSTatapazcASTamAdArabhya bhavati, tasya kadAciddevatA prAtihArye karoti atastasya na dIyate " ityuddharitabhaktAdhikAre (191 patre ), kiJca yugapadaSTamapratyAkhyAte prathamadine caturvidhAhAraparihAriNo'nyayostayoH pAnakAhArakarturaSTamapratyAkhyAturAyadine kathaM pratyAkhyAnaM bhavet ?, tathA aSTamapratyAkhyAtopAsakaH SANmAsika tapazcintanAvasare Adyadine aSTamaM karttuM zakromItyuktau satyAM dvitIye'hi kiM tapaH kartuM zakromIti brUyAt 1, tathA prathame'nhi aSTamabhaktaM pratyAkhyAmItyuktA vaGgIkriyamANAyAM ekAbhaktArthakartuH 'sUre uggae utthabhattaM paJcakhkhAmIti pAThapaThanaprasaGgaH, paThyate ca 'sUre ugae abhbhattaha' mityAdi, AvazyakasUtre (853 patre ) tathaivopalabdhezya, tathA ca SaSThASTamAdimatyAkhyAneSvapi 'sUre uggae abhbhata paccakhkhAmIti pATho vAcyo, na 'chaTTabhattaM paccakhkhAmIti pAThaH, SaSThASTamAdInAM tu saGketamAtratvAt tathA''dyadine yugapadaSTamapratyAkhyAte dinAntarayoH kiM pratyAkhyeyaM syAt ?, pAnakoccAre tu abhakte catuHsthAnatAhAniprasaGgaH, yaduktaM - "paDhamaMmi cautthAi, terasa bIyaMmi taiyapANassa / desAvagAsaturie" iti pratyAkhyAnabhASye, evaM bhavaduktyA koTIsahita pratyAkhyAnamapi nArAdhitaM syAt, tatsvarUpaJcedaM - " gose abhbhattachaM, jo kAuM taM kuNai bIyagose vi / iya koDIdugamilaNe, koDIsahiyaM tu nAmeNa / 1911 'gose'tti prabhAte, abhaktArtha-upavAsaM yaH kRtvA tamupavAsaM karoti dvitIyaprabhAte'pi iti koTI dvikamilane pUrvadinakRtopavAsapratyAkhyAna niSThApanAlakSaNAyA dvitIyadinaprabhAtakriyamANopavA samasthApanAlakSaNAyA koTermilane tasya koTIsahitamiti nAmnA pratyAkhyAnaM, evamaSTamAdiSu ekataH koTIdvayaM niSThApanArUpamanyatazca tRtIyopavAsasya prasthApanArUpamanayormilane koTisahita, evamAcAmAmla nirvikRti phaikA sana kaikasthAneSvapIti " (pratra0 patra 44-45) / AvazyakavRttAvapi (842 patre ) " bhAvattho puNa- jattha paJcakhkhANassa koNo koNo ya milati, kathaM ? - gose Avassae abhbhattaThTho gahito, ahorattaM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya utsutrakhaNDanam acchiUNa pacchA puNaravi abhbhattaI kareti, vitiyassa paThThavaNA paDhamassa nivaNA, ete dovi koNA egahA militaa"| anvaya "paDhamami cautthAi, terasa bIyami taiyapANassa / desAvagAsaturie, carime jahasaMbhavaM neyaM / 8 / " pratyAkhyAnabhASye iyaM gAyA''dhunikakadAgrahagRhotakRtA sambhAvyate, yazodevakRtapratyAkhyAnacUrNizrIAvazyakavRttimavacanasAroddhAravRkSyAdiSyevamanuzcAraNAta , vRttipAThastve"prathamasthAne 'cautthama abhbhattaTTha-chaTThabhattaM abhbhattaTuM paccakhkhAmI'tyAdi yAva'cauttIsamabhattaM paccakhkhAmI'tyAdi, dvitIyasthAne 'pANahAraNamukkArasahiaM' ityAdi mAguktA eva 13 prakArAH, tRtIye 'pANasse'ti, caturthe 'desAvagAsiyaM' ityAdi / tayA yugapatmasyAkhyAturdinatraye'pyekadinapatyAkhyAnabhane sarvapratyAkhyAnabhaGgaprasaGgazceti maunyAdidamutsUtraM pralapitaM yatprathamadina eva paSThASTamAdisvIkArita, saMjJAcAravidhyoH kathamakyaM ghaTAmiyartIti / 1 / 5 / 4 / gihiNo pANAgAro-cAraniseho a tammae bhnnio| sAvayapaDimAdhammo, bucchinno'thi tti tavvayaNaM / 5 / 6-" gRhiNa : pANase'tyAkAroccAraniSedhastanmate bhaNita:" ayamapi tasyAgamAkauzalameva vyanaktIti zRNu svasthIbhUya, bhUyaH sandeha eva te yathA na syAt , iha kecitsaiddhAntikaMmanyA gRhasthAnapi yatIniva pAnakAkAraSaTakamuccArApayanti taccAtIvAyukta, vRddhAnAmasammatakhAtax, nahi gRhasthA dharmopahAsabhItAH sacittavarjakA apyekAsanAdipratyAkhyAne khajUrAdipAnakaM vA tilataNDulAdidhAvanaM vA avasrAvaNakAdhikAdi x yaduktaM bRhatkalpabhASye "ee cha AgArA sAhUNaM, na puNa saDDhANaM" iti, evaM vyazItyadhikaikAdazazata (1983) varSe nirmitAryA 'caityavandanabhASya'vRttau "ete pAnakAkArA yatInAmeva, natu zrAddhAnAM, na khalu zrAddhAH sarvaviratayaH" iti /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA pibanti, kiM tarhi ?-uSNodakameva vA bibhItakAdirasabhAvitodakameva vA, tacca pAnakAkAroccAraNamantareNApi pAtuM kalpata eva, etacca prAga vicArasAracatuSpadikAvRttA'veva darzitaM, atha na kalpate ? tahi-divasacarimapratyAkhyAne'pi pAnakAkAroccAraNaprasaGgaH, tatrApi hi dvidhAhAratvena tridhAhAratvena vA kRte pAnakasya pIyamAnakhAt . nanvidaM rAtripratyAkhyAnaM divasacarimabhAge eva kriyamANakhAt rAtribhojananiSedhatvAca rAtrau ca khajUrAdipAnakAni dharmaviruddhatvena jainAnAmapeyAnyeveti kathaM pAnakAkArocAraNa prasaGga iti cet ?, evaM hyatra tridhAhAramiti padamanuccAryameva, etadanuyAyikhAtpAnakAkAroccAraNasya, yaduktaM-"jai puNo kuNai porisi purimegAsaNamabhbhattahe tivihaAhAre pANagamuddisiu levADeNiJcevamAiyaM kuNai AgArANaM chakaM, tattha ya suttaM imaM bhaNiyaM" iti, atha zuddhodakapAnArtha vidhAhAramityAdi padamuccAryata eva, anyathA saMmugdhavAkyakhAdekasyApyAhArasyAbhakSaNaM sarveSAmapi vA bhakSaNaM sampasajyet , evaM tarhi siddha pAnakAkAroccAraNamantareNApi zuddhodakapAnaM, tathA ca yathA divasacarimamatyAkhyAne'nuccAriteSvapi pAnakAkAreSu rAtrau gRhasthAH zuddhodakaM pibaMti tathA'nyeSvapyekAsanAdiSu devasikapratyAkhyAneSu pibantu, samAnayogakSematvAt , kiJca khajUratilataNDuladhAvanAvazrAvaNAdIni pAnakAni yathA rAtrau.gRhiNAmapeyAni tathA divA'pyapeyAnyeva, tatpAnasya dharme'bhimukhAnAmapratipattihetutvena. pratipannAnAM vipariNAmahetutvena. vaidharmikANAM jinadharmanindAkRtau prerakatvena ca mahAdoSatvAt , tathA ca teSAM pAnakAkArocAraNamanarthakameva, nanu nAnarthaka, yato yadyapi phogaraMgadArimacchalyAdibhiH pAsukIkRtaM jalaM tridhAhAreNa pAtuM kalpata eva, teSAM kaSAyavRkSaphalachallIcUrNatvenAnAhArakatvAt , tathA'pi vibhItakAdinA mAsukIkRtaM na kalpata eva. tasya svAdimAhAratvAditi, tadartha pAnakAkArAnucarantu gRhasthA iti cet ?, na, vastuvRttyA vibhItakAderapi kaTuphalatvenAnAhAratvAt , zrIjinadattamUribhirapyuktamutsUtrapadoghaTTana kulake "ajiyajalAhArigihI pANAgAre samuzcarai" idamutsUtra / / 6 /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsudhA dharmasAgarIya 7-"zrAvakapratimAdharmo vyucchinno'stIti tadvacana-cAmuNDikavacanaM" idamapi tasya jAragarbhavadanuccAryameva, pUrva cAmuNDikatvameva zrIjinadattamUrINAmaprasiddhamasmacchAstreSu, na ca cAmuNDArAdhanaM taiH kApi kRtaM, te hi catuHSaSTiyoginyAdisAdhakatvAnmithyAtvabhIravaH kathaM tadArAdhanaM vidadhyuH ?, svata eva tatpAdayolagantisma sarve'pi surAH, tathA cAmbikAvaco'mbaDahRdayayugapradhAnatvanirNayAdhikAre khaNDanam "dAsAnudAsA iva sarvadevA, yadIyapAdAbjatale luThanti / marusthalIkalpataruH sa jIyAd, yugamadhAno jinadattamUriH / 1 / " iti, na ca zrIjinavallabhasUraya idaM vidadhuste'pi citrakUTe bahizcAmuNDAdevakule cAmuNDA'vagrahaM gRhItvA tasthuH, tatastadguNAvalokanAvarjitA pratibuddhA satI zrAvikeva tatpAdAmbhojabhRGgI jajJe iti pravAdaH, yadi cAmuNDApratibodhanena cAmuNDikatvaM ?, tadA varddhamAnasvAmino'pyasthikagrAme zUlapANeH pratibodhanAcchaulapANikatvaM vAcyaM syAt , nacaivaM cAmuNDikazabdaniSpattirapi, nahi pratibodhe ThapratyayavidhAnaM kApi dRSTa, 'sA'sya devatA' (pA0 4-2-24) ityArAdhane'NmatyayasyotpatterabhidhAnAt , pratyutocchiSTacANDAlIdevatAss| rAdhanaM bhavatsUrINAmeva zrUyate, tena bhavaduktyA bhavanta evocchiSTacANDAlikA iti, evamuktena vairaniryAtanaM tvayA vihitamiti kevalaMtra svIyagacchavAsinAM zrotrasukhameva janitaM, pazcAt sAhidvAre paJcavarSI yAvadduHkhasahanamidameva mahanaM teSAM tvayaiva vihitamiti "mukhena badhyate karma, tadvipAko hi dussahaH / helayA dhriyate garbho, duHkhena hi vimucyate / 1 / " gAlanAvasAnatvaM ca tvadvihitazAstrANAmata eva vidhinA vyathitaH / athAntaHsthapadakhaNDanaM zRNu-'zrAvakadharmasya vyavaccheda' etasyArtha eva tvayA nAbodhi, tadvyavacchedavacanamadastIrthoMdgAraprakoNake-"sAhUNa'ggoyarao, vucchinno dUsamANubhAvAo / ajjANaM paNavIsaM, sAvagadhammo ya vocchinno / " arthastvayaM"pUrva mahAtmanAM pramAdAlpatvena 'aggoyarau'tti agravettAraH (agrAvatAraH)-paridhAnavizeSaH sAdhujanapratItaH AsIt , sa sammati vyucchinnA,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ KO+000 kaTIpaTTakasyAnyathAkaraNAt kasmAt ?, duHSamAnubhAvAt " / taruNaprabhasUribhirapyayamevArthaH samarthita:- " sammati pramAdabAhulyAt vAmakUpaireNa colapaTTakadharaNaM na jAyate tena davarakAdinA baddhvA vibhrati colapaTTakaM sAdhavaH 1" tathA "AryikANAM - sAdhvInAM paJcaviMzatyupakaraNAnyAsan samprati tAni vyucchinnAni 2" etaddvayaM bhavatA'pi svIkRtaM tRtIyapade tava vipadudbhavo babhUva, 'zrAvakadharmaH" ekAdazapratimAvahanarUpo dharmo'pyucchinnaH atra kimasaGgataM ? na hi yaH samyaktvamUladvAdazavatIrUpo dharmastasya vyavacchedo ghaTate, tadvicchedastvanagAradharmeNaiva sahabhAvI, tasmAdayametra yujyate / tathA paJcAzakavRttau (176 patre ) zrImadabhayadevasUribhirasmadgurubhirapyuktaM- " jutto puNa esa kamo, oheNaM saMpayaM viseseNaM / jamhA asuho kAlo, duraNucaro saMjamo ettha / 49 / " iti dazame zrAvakapratimApazJcAzake, " vyAkhyA - yadyapi kramAntareNApi pravrajyA syAttathApi yuktaH saGgataH, punariti vizeSaNArthaH, eSo'nantaroktaH pratimA'nuSThAnAdiH kramaHpravrajyApratipattau paripATiH, kathamityAha-oghena - sAmAnyena, na tu sarvathaiva taM vinA'pi bahUnAM pravrajyAzravaNAt / kAlApekSayA vizeSamAhasAmprataM vartamAnakAle, vizeSeNa vizeSato yukta eSaH kramaH, kuta etadevamityAha yasmAtkAraNAt, azubho'zubhAnubhAvaH, kAlo duHSamAlakSaNo varttate, tatazca duranucaro duHkhAsevyaH, saMyamaH saMyatatvaM, atrAzubhakAle, ataH pravajitukAmena pratimA'bhyAso vidheya iti bhAvaH, iti gAthArtha: " atrApyabhyAsa evokto, na tadvahanaM, ucchede'pyabhyAso ghaTata eva yathA jinakalpocchede'pyAryamahAgiriNA tadabhyAso vidadha iti, tathA tilakAcAryairapi svasamAcArIgranthe " catasraH samprati pratimAH zrAvakairuhyante, zeSAstvaSTamyAdiSu sakalarAtrakAyotsargakaraNAzaktenacaritAH " ebhirapyagrena pratimAnAmavahanaM uktaM, tathA zrI jinapatimUribhirUce "saMpai kAle sAvayapaDimAo na vahijjaMti" zrIjinadattasUribhirapyuktamutsUtrohana kulake "purisitthIo paDimA vati tatthAimA cauro" idamapyutsUtraM zAstrAnusArata eva taiH pratyapAdIti / 1 / 7 / 5 /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtra khaNDanam 1 aMbilapaccakhkhANe, davvadugahiyANa gahaNapariharaNaM / posahiagilANANaM, bhoaNapaDisehaNaM ca kayaM / 6 / 8-" AcAmAmlapratyAkhyAne, gRhiNa iti gamyaM, dravyadvayAdhikAnAmarthAd dravyANAM grahaNapariharaNaM " etadapyanalpapalAlapUlakakUTakalpasAgarIya mapratimottarakRzAnukaNamAtra sAdhya, tathAhi-AcAmAmle tAvad dravyadvayagrahaNasyaiva pratipAditatvAt , atha tatsAdhakazAstrANi dayante, tatrAvazyakabRhadvRttau (855 patre) pAThastvayaM-"etya AyaMbilaM ca bhavati AyaMbilapAumgaM ca, tatyodaNe AyaMbilaM AyaMbilapAumgaM ca, AyacilA sakUrA, jANi kUravihANANi AyaMbilapAuggaM, taMdulakaNiyAu kuhaMto pI pihugA piThThapovaliyA bharolagA maMDagAdi, kummAsA puvvaM pANieNa ukkaTTijati pacchA ukhalIe pIsaMti, te tividhA-sahA majjhimA thUlA, ete AyaMbilaM, AyaMbilapAuggANi puNa je tassa tusamIsA kaNiyAu kaMkaDugA ya evamAdi, sattuyA javANaM godhUmANa vihiANa vA, pAuggaM puNa godhUmabhujiyA pihugA lAyA javabhujiyA, je ya jaMtaeNa Na tIraMti pIsituM, tasseva NiddhAro kaNikAdi vA, eyANi AyaMbilapAuggANi, taM tivipi AyaMbilaM tividhaM,-ukkosaM majhima jahannaM ca, dabato kalamasAlI kUro ukkoso jaM vA jarasa patthaM ruJcati vA, rAlago sAmAgo vA jahano, sesA majjhimA, jo so kalamasAlI kUro so rasaM paDucca tividhI-ukkoso 3, taM caiva tivipi AyaMbilaM NijjarAguNaM paDucca tividhaMukkoso NijjarAguNo majjhimo jahaNNotti, kalamasAlIkUro dahato ukkosaM davvaM ca utthara sieNa samuddisati, rasaovi ukosaM tassaccaeNa vi AyAmeNa ukkosaM rasato guNato jahaSNaM thovA Nijjaratti bhaNitaM bhavati, so ceva kalamodaNo jadA aNNe hiM AyAmehiM tadA davato ukoso rasato majjhimo guNato vi majjhimo ceva, so ceva jadA uNhodaeNa tadA davato ukkosaM rasato jahaNaM guNato majjhimaM ceva,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17717+11+14+14******** jeNa davvato kA na rasatA. idANi je majjhimAne cAulANA te tamajhima Ayalara usa guNato majjhimA, AyAmamA guNatoci rasato mama ca unhodaNa dato mayaM rasato jaNNaM guNato majjhaM, majjhima dati kAUNaM, salagataNakA davyato jahaNaM Aryavile rasano usaM guNato majhaM te caiva AyAmeNa davvato jahaNaM rasato majhaM guNasoyaM Nini bhaNita hora ahanA skomA niSNi vibhAsAukkosaukkosaM ukkosamajjhimaM ukkosa jahaNaNaM, kaMjiyA AyAma hohiM jahaNNA makrimA ukkosA pijjaga evaM nimu vibhAsiya" evaM zrIharibhadrasUrikRta zrAvaka dharmavidhikaraNavRttAvapyetAdRza eva pAThaH, tathA "vizeSastu kalamazAlicaturtharasakAyutkRSTaH krUraH caturtharasakAdizva madhyamaH, uSNodakAdiva jaghanyaH, guNatazca bahvI nirjarA utkRSTa madhyamA madhyame, alpA jaghanye ceti evaJca sthite kalamazAlikaraH kalamazAlikAJjikenotkRSTa utkRSTena yadA bhujyate tadA jaghanyA nirjarA'lyetyarthaH tathotkRSTaM dravyaM jaghanyarasena bhujyate madhyamo nirjarAguNa ityAdibhaGgakA vyAiti, ayamarthI- dravyarasayordvayorutkRSTatve jaghanyA nirjaza, ekaikotkRSTatye madhyamA dvayojaghanyatve utkRSTA nirjareti, tatsUtraM'AyaMbilaM paccakhkhAmi annatthaNA saha0 levA0 ukhikha0 giha0 pAriMDA0 mahattarAH savvasamAhi0 vosirAmi vizeSa ucyate-lepadravyenAlepo lepAlepastadyathA- pUrve bhAjane lepakRddravyaM gRhItaM samuddiSTaM vA tatassaMlikhite bhAjane anyamAnayati na bhaGga iti utkSiptaviveko nAmAcA kimapi vikRtyAdi patati tadotkSipyate yadi zakyate vaktuM vivecite vA na prAyogyaM syAdityutkSiptaM bhaGga iti, tathA gRhasthanAma fart pakadravya lepitadavabhAjanAdinA dadAti tadehipte na bhaGgo, isa Alikhyate cetadA na kalpate, zeSaM pUrvavat, Xx dvAtriMzatyabhyadhikA-dazavatsarane vigtH| namisAdhuH ziSyaH zrIzAlimurINAM |1| " iti namisAdhukRta paDAvazyakavRttau 744 4 4 4 4 4 4 4 4
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya XXXX tathA (saMdehadolAvalyAM) zrIjinadattasUribhirUce - "gihiNo iha vihiyAyaMbilassa kappaMti duni davvANi / egaM samuciyamannaM, bIyaM puNa phAsu nIraM / 104 | " atra laghuvRttau (83 pRSTe) "ekaM 'samucitaM' svazarIrasya prastutatapaso vA'nukUlatvena prAyogyaM 'anaM' uttamamadhyamajaghanyarUpaM kalamazAlyAdi, dvitIyaM punaH 'prAsukaM' tridaMDotkalitatvena bhAvakadravya samparkotpannavarNAntaritatvena vA'cittIbhUtaM samucitamiti vizeSaNamatrApi yojyate, tatazca mAsukaM samucitaM ca nIramityarthaH tathA prAsukameva, na tu sacittaM prAmukamapi samucitameva, na tvanucitaM, tilodakayavodakataNDulodakakarIrodakasaGgarodakasaMsvedimodakaM drAkSAkharjUradADimacicAguDakhaNDAdidhAvanajalaM vA etAni hi jugupsanIyatvena gRhasthaiH pIyamAnAni dharmakutsAhetava evetyanucitAni yatInAM tu bhikSAcaratvenocitAni, ucitamapi nIrameva, na tu kAJjikAvasrAvaNatakrekSurasAdIni teSAM hi pAnakA''hAratve'pi zuddhayahetutvenAcamanAdikAryAnaItvAt, ata eva pratyAkhyAnacUrNau jalamevoktaM, yathA- jAvaiyaM uvajujjara, tAvaiyaM bhAyaNe gaheUNaM / jalanibburDa kAuM, bhuttavvaM esa ittha vihI / 1 / " tathA 'sUre uggae purimas paJcakhkhAmi canvihaM tivihapi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM annattha0 saha0 pacchanna0 disA0 sAhu0 maha0 savva0 AyaMbilaM paJcakhkhAmi annattha0 saha0 levA0 ukhitta0 gihattha0 pAri0 maha0 savvasamA0 egAsaNagaM paccakhkhAmi tinipi AhAraM ' ityAdi 'dravya 2 sesa savvaniyama annattha* saha0 mahattarA0 savvasamA hivattiyAgAreNa vosirAmi' zrIjesalamerubhANDAgAre saMvat 1215 varSe likhitapustikAyAmayamAcAmlapAThaH, etAvatA''cAmle sarvatra dravyadvayamevoktaM, taddvayAtiriktadravyaniSedhaH zrIjinapatisUribhirapyuktaH "AyaMbile pappaDhaghugghuriyA veDhamiyA iDDariyA takkAi niseho 25 / " bhavatpakSe tu hIravijayasUriprasAdI kRtapraznottarasamuccaye tacchiSyapaNDitakIrtivijayagaNisamuccite dazamapraznottarAdhikAre idamuktaM " AcAmAmlamadhye zuNThImaricAdikaM kalpate tarika kAraNena svabhAvena vetti 1 (praznaH), atra utsUtra| khaNDanam // 10 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa vinA'pi kalpate iti (uttrN)| tathA AcAmAmlamadhye zuNThImaricAdika kalpate, pippalIlavikAdikaM ca na, tatkiM zAstrAkSaH paramparAto veti ? (praznaH) atra AcAmAmlamadhye zuNThImaricAdikaM kalpate laviGgApippalIharItakIpamukhaM punarna kalpate tatraitatkAraNa jJAyateyallaviGgeSu dugdhabhaktaM dIyamAnamasti, harItakIpippalyAdikaM nAlikAto'pakkaM sat zuSkI kriyate, yathA yugandharIgodhUmAdipRthuko rAddhaH santrAcAmAmlamadhye na kalpate, yugandharIgodhUmAdikaM tu rAddhaM satkalpate, iti (uttaraM" hIramane hI0 hai. mudrite 77 pRSThe), sambhAvyate atra 'zuNThImaricAdikaM kalpate' ityukteH purAtanazAstroktamanaGgIkurvANAH svamatAnurAgAndhakArasambhAviluptavivekazo bhavatpUrvajAH vivekinAmapAkarNanIyA eva bhavanti, nahIdaM zAstramanusRtya bhava_zyaH praNItaM, tasmAdetadupadeSTro rasalampaTataiva pratibhAtIti x 18 // 9-"pauSadhikaglAnAnAM-pauSadhikAnAM madhye ye glAnA-asamarthAH kSudhaM sodumazakkA iti yAvat, teSAM bhojanapratiSedhanaM ca kRtaM" etatsvaNDamavidhirayaM-pauSadhe bhojananiSedhaH kenAkriyata ?, asmadgurubhiH zrIjinavallabhamUribhiH pratyuta pauSadhe bhojanapratipAdanAta , tathAhi-"jo guNa AhAraposahI desao so puNNe paccakhkhANe tIrie ya khamAsamaNadugeNa muhapottiM paDilehiya khamAsamaNeNa vaidiya bhaNai 'icchAkAreNa saMdisaha pArAvaha' porisIpurimaE caubihAraekAsaNaM nidhviyamAyaMbilaM vA kayaM jA kAvi velA tIe pArAvemi, tao sakkattharaNa ceie vaMdiya sajjhAyaM solasaM vIsaM vA siloge kAuM jahAsaMbhavamatihisaMvibhAgaM dAuM muhahatthapAe paDilehiya namukkArapunbamarattadubo jhuMjai" (pauSadhavidhiprakaraNe), paramupadhAnamAzrityedaM pauSadhe bhojanamAhata, yadyapyupadhAnatapasi pauSadhavata zrImahAnizIthe noktaM tathApi samastagacchIvagItArthasammatatayA sarveSvapi dharmagaccheSu niyataM, yathA svasyopadhAnadinapramANatayA tatsvasvatapoyogavidhiprakaraNeSu gItA nibaddha zyate, x yato mahAnizIthasUtre cUNauM ca 'dohiM davehi aMbila' uktaM, na tu DhokalamagadAlIpappaDadyuThIlavaNahiMgumaricAdibahudravyANi
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya utsUtra khaNDanam taH kAryamANaM copAsakairupalabhyate, tathAhi-"zrAvakazrAvikANAM tu ekasminnapadhAne avyUDhe'pi gujJiyA anuzAnandI vidhIyamAnA dRzyate, parametairahorAtrapaupadinAni pazcAdapi zIghraM savizeSaM pUraNIyAnI "ti zrImaJcandragacchIyazrImadajitadevamUrinirmitayogavidhiprakaraNe, tathA "pauSadhagrahaNapurassaramupadhAnatapo vidheyamityupadhAnavidhirucyate" iti zrIabhayadevamUriziSyaparamAnandakRtasAmAcArIgranthe, tathA "pauSadhakriyA tu yadyapi mahAnizIthe sAkSAnoktA, tathApi yathA sAdhoryogeSvatizAyikriyAvatvaM sarvapratItaM tathA zrAddhAnAmapi upadhAneSu vilokyate" ityAcArapadIpe ratnazekharasUrikRte (19 patre), anyacca pauSadhe upavAsakaraNameva nyAyya, tathA coktaM samavAyAGgavRttau (19 patre) zrIgurucaraNaiH-"pauSadhaM parvadinamaSTamyAdistatropavAso'bhaktArthaH pauSadhopavAsa iti, iyaM vyutpattireva, pravRttistvasya zabdasyAhArazarIra| satkArAbrahmacaryavyApAraparivarjaneSviti dhyeyaM" asmadvicAraNayopadhAnatapovizeSamantareNa pauSadhe bhojanaM na ziSTaM, yeSAM punarmate bhojanAbhyanujJA teSAmapyapavAdata eva, notsargatastathAcoktaM tapAgacchIyazrIsomamundaramUriziSyamahopAdhyAyahemahaMsagaNikRtAvazyakabAlAvabodhe"tRtIyazikSAprata pauSadhovAsaH, sa ca parvatithiSvahorAtra yAvaccaturvidhAhAra tyAgena, tathA na zaknoti cettadA trividhAhAraparityAgena, evamapyazaktAvapavAdata AcAmlAdi samuccArya bhojanaM kriyate" idaM pauSadhavrataM, apavAdapadaM dhutsargamArge nikSipyate, tena bhavatA pauSadhe'nuktaM bhojana kimiti svIkAryate ?, vidhipathapavRttAnAmasmAkaM hIpAtramado vacaH, pauSadhamanuccAryakAsanAditapaH kriyamANaM kena vAryate ?, atha ca bhojana tatroktaM syAdasmAbhirvAritaM bhavati tadotsUtraM, paramanuktAbhyanujJAyAM tavaivedamApatitaM, svIya eva bANo bhavantaM praharatIti nyAyaH smaaritH|1|9|6| posahiasAvayANaM, jiNabhaNiyatikAladevavaMdaNayaM / tattha ubhayaM caittA, majjhaNhe ceva vaMdaNayaM 10 / 7 / / 10- pauSadhikathAvakANAM 'jinena'tIrthakRtA bhaNitaM trikAladevavandanakamasti, tatra prAta: sanyAyAM cetyubhayaM tyaktvA, 'ceva' evakArArthe,
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyAnhe eva devavandanaka" idamapyajJAnavijRmbhitaM bhavatA vibhAvyate viduSAM puraH, tatra pauSadhamadhye zrAvakANAM prAtaH sAyaM pratikramaNasyAnte Adau ca yaccaityavandanaM tadvinA kApi jIrNazAstre'nyaJcaityavandanaM nAsti, sampati bhavadbhiH prAtaH sAyaM taccaityavandanAtpRthak caityavandanaM yadAdizyate tadvyA, jIrNazAstrAbhiprAyeNa pratikramaNAdyantacaityavandane caityagRha evopadiSTe staH, yaduktaM zrIuttarAdhyayaneSu SaiviMzAdhyayane vRttikRtA-"yatra caityAni tatra tadvandanaM vidheya" tathA "jai ceIhare ThiyA kyiAliyaM kAlaM paDikatA akae Avassae gose kae ya Avassae ceIe na vadaMti tA mAsalahU" iti zrIvyavahAracUNau~ pIThikAyAM, tathA "jai ceiyAI atthi to vaMdati" ityAvazyakacUrNAvapi, etAvatA devagRhacaityavandanavyatiriktapratikramaNacaityavandane na staH, AdyantayozcaityavandanayoH satoryavayA'dhikakriyopadezaH kriyate tattavaivotsUtra, madhyAnhacaityavandanaM tu zrIjinavallabhasUribhirapyuktaM pauSadhavidhiprakaraNe-"to pauNaporisIe khamAsamaNeNa saMdisAviya khamAsamaNapuvvameva paDilehaNaM karemitti bhaNiya muhaNaMtagaM paDilehitA saMbhavibhaMDovagaraNaM paDilehei, majjhe savvatya sajjhAo, jAva kAlavelA, tao jai ceIhare devavaMdaNaM na kayaM ? to te karei ciicaMdaNaM" iti trikAlacaityavandanaM sAkSAdevAkhyAtamapalapya ko'yaM tavAdhikacaityavandanA''kSepaH ?, anyacca kriyAvizeSAdadhikaM caityavandanadvayamabhyupagantavyaM cet ? tarhi sAdhUnAmapi tapoyogasamaye tadadhika nirdeSTavyamAyAta, kriyAvizeSasyobhayatrApi samAnakhAt / 1 / 10 / 7 / AyariyaM mottUNaM, na jujjai paiThapamuhamahakiccaM 11-12 / icAi 13 nUNakiriyA, ussuttaM tammae NeyaM / 8 / / 11-12-13"AcArya muktvA na yujyate pratiSThApramukhaM 'mahaHkRtya mahotsavakRtyaM, pramukhagrahaNAnmAlAropaNAdiparigraha, ityAdi nyUnakriyArUpamutsUtra jJeyaM, AdizabdAdU gocaryAdau paTalakagrahaNaniSedhAdika mantavya " tadapyayuktaM, zrIjinadattamUribhiruktamutsUtrapadoghaTTanakulake-"nhavaNa
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsUtrakhaNDanam sAgarIya yarasihAbaMdho, muddAkalasesu vAsakhevAi / sUrI viNA paiI, kuNai a usmuttamAIyaM / 1" mUribhivinA pratiSThA yadi syAttadA pratimAnAM pavAbhAge amukasAdhuneyaM pratiSThitote sAkSAtmatIyeta, nAmukagacchIyairamukAcAryaiH pratiSThiteti, dRzyate AcAryapratiSThava, prayogazcAtra-pratimA pratiSThA mUribhireva kRtA bhavati, tathaivAskhalatmatyayena pratIyamAnakhAt , yadyathaivAskhalatpratyayena pratIyamAnaM tattathaiva pramANagocaratayA'bhyupagantavyaM, yathA ghaTo ghaTarUpatayA pratIyamAno ghaTatayaiva pramANagocaro'bhyupagamyate, na paTatayA, tathaiveyaM pratiSThA mUribhireva kRtA'dhyakSeNa pratIyate, tena sUribhireva kRtAbhavati, na ca dRSTa'nupapannaM nAma, na ca pratyakSapravRttAvanyatpramANaM pravartituM pragalbhate, tadanugAmitvAtsarvapramANAnAM, tathA zrIumAsvAtivAcakakRtapratiSThAkalpe-"rUpyakaccolakasthena, zucinA madhusarpiSA / nayanonmIlanaM kuryAt , sUriH svarNazalAkayA / " iti, tathA triSaSTizalAkAcarite dvitIyaparvaNi zrIhemAcAryA apyUcuH "gandhA~zca cUrNavAsA~zca, cakre cikSepa cakrabhRt / pratimAyAmivAcAryA, pratiSThAsamaye svayaM / / " tathA jIvAnuzAsanavRttAvapyAcAryapratiSThevoktA, tathA ca tatpAThaH (mudrite 6 pRSThe) "kizca AcArya pratiSThAkaraNe zrImadumAsvAtivAcakasamudrasUriharibhadrAcAryAdiracitAH pratiSThAkalpAH dRzyante" iti, anyacca-(tatraiva) "emeva ya samINavi, jiNANa paDimAsu paDhamapaTTavaNe / mA paravAI viggha, kareja vAI tao visai / 1 / kaMThyA / sAvao koi paDhama jiNapaDimAe paiThavaNaM karei ?" iti bRhatkalpabhASyacUrNi (pAThaH)xx "atra saMzivAreNaiva prayojanaM, tadartha vyAkhyAnAyAha-tatya ya paDhamaM ThavaNaM, paDhama NasaNaM bhagati samayaviU / puvvaM paiTiyAe, raiMmi aNuyANa ahigArA / 13 / vyAkhyA-'tatra' saMjJidvAravyAkhyAne 'ca' punarayaH, prathama sthApanaM prathama k nyAsamAropaNamiti yAvat , 'bhaNaMti' jalpanti 'samayavidaH' siddhAntajJAH, 'pUrva prathamaM pratiSThitAyAH ka nyasanaM !, 'rathe jinasyandane | anuyAnAdhikArAt , uktalakSaNAdetoreti gAthArthaH / syAnmataM, kathamidaM jJAyate ? yadutAsyAyamoM, na punarmayoktaH, ata Aha-jai cuna // 12
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ paiattho, havejja to mahuraNayarigehesu / maMgalapa DimApi hu tumha mayA pAvai paTTA | 14 | vyAkhyA- 'yadi punariti parAbhiprAyAzvAsanArthaH, pratiSThAlakSaNo ''rtho'bhidheyo ' bhavet' jAyeta tato 'mathurAnagarI geheSu mathurAbhidhAnapattana sadaneSu maGgalapratimAnAmapi, na kevalaM tava sammatAnAmityapi zabdArthaH, huH pUraNe, 'yuSmAkaM' bhavatAM 'yatA' dabhiprAyAtprApnoti pratiSThA bhavatsammatA, atrApyasya vidyamAnatvAdityabhiprAyaH, maGgalapratimAha tA ucyante yAsAmakaraNe gRhasyopadravAdikaM bhavati, yathA'tra dezarUDhyA gRhadvArasyopari vinAyaka - mUrttistuvidyopadezAt kriyate tathA mathurAyAM gRhe gRhe pArzvanAthajinapratimA brAhmaNAdibhirapi gRhadvArasyopari kAryante, yadi na kriyante tato gRhANAM patanAdikaM bhavati, tathA ca tatraiva kalpe bhaNitaM maGgalacaityaprarUpaNAvasare 'mahurAe nayarIe jiNapaDimAo gi gihe pa vijjati' pratiSThApyante nyasyante iti bhavato'pi sammataM, na hi tAsAM midhyAdRSTibhistava mama ca sammataM pratiSThAvidhAnaM kriyate, etadihAkUtaM - asya zabdasyAtra nyasanameva vAcyaM kiJca prathamazabdasya nairarthakyaM prApnoti, nokasyA eva pratimAyA dvitIyA pratiSThA kriyate yena tadyucchittaye prathamazabdopAdAnaM kriyate, asmatpakSe tu prathamaM rathAropaNaM saMbhavatyeva, pUjyAstu vyAcakSate 'atra karoterbhaNane'pi kArApaNaM dRzyaM tatazca sAdhubhyaH sakAzAt zrAvakaH pratiSThAM kArayatItyarthaH, yathA umAsvAtivAcakoktAryAyAmasyAM 'jinabhavanaM jinabimba, jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt, tasya narAmarazivamukha - phalAni karapallavasthAni |1| atra kuryAdityukte'pi kArayediti dRSTavyaM, zrAddhaH svayaM jinamandiraM tatpratimAM vA karoti, evamatrApi, prathamazabdasAphalyaM tvevaM kathayanti tena zrAvakeNa prathamameva pratimA kAritA, zospi kArAvaNasthAne karaNazabdaprayogaH sthAne sthAne pratipAdita eveti gAthArthaH " zrIjIvAnuzAsane prathamAdhikAre (9-10-11pRSThe ), atra 'sAdhubhyaH sakAzAt zrAvakaH pratiSThAM kArayatI 'tyuktyA sAdhupadaM zrAvakapratiSThApratiSedhaparaM "gihINamuciA jiNapaTThA "
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtra sAgarIya khaNDanam ityutsUtramityukteH, na khAcAryapratiSThApratiSedhaparaM, sAdhuzabdenAtra AcArya eva grAyo, na tu sAmAnyamuniH "vyAkhyAnato vizeSapatipattiH, nahi sandehAdalakSaNa "miti mahAbhASyokteH, tasyaiva ca pratiSThAvidhAyimUrimantrasadbhAvAta, na taM vinA caityamatiSThopadiSTA'sti ziSTaH, sUrihi sAdhutvaM na vyabhicarati, ziMzapAtve vRkSavavat, aparaM gautamapRcchATokAyAmuktaM "devAhidevapaDimaM, pahANasirikhaMDadAruNA teNa / jaha dilaM kAraviyaM, to evamuttA mahAmaccA / / devAhidevapaDimaM, evaM navakAriyaM paiThehI ? / ko nAma taM pai ima, tayaNu amaJcehi vinat / / - aha rAyagihe devAdideva ANaM paDicchivi iheva / so baMbharisI kavilo, cii nayarIi tuha ANA / esa siyaMvarapavaro, kevalanANI ka muNI sayaMbuddho / tuha paDimAi paiThaM, karihI puNNodao aha hi / 4 / to'caMti pahu ajjha-thieNa kavileNa muNivayaMseNa / pahimA paiThiyA sA, jahAvihANeNa tattha sayaM / / " etAvatA'pi zvetAmbarapravarasya kevalina eva pratiSThA moktA, na sAmAnyasAdhoriti / / 11 // 12-13 'marimantareNa mAlAropaNaM na yujyate tadutsUtraM tadapyasat , sUrireva mahAnizIthe guruzabdenoktastathAhi "to jagagurUNaM jiNidANaM pRegadesAo gaMdhaDDhA'milANasiyamalladAmaM gahAya sahattheNobhayakhaMdhesumArovayamANeNaM guruNA NissaMdehamevaM bhANiyavaM, jahA-bho bho | jammaMtarasaMciyagurupuNNapabhbhAramuladdhasuviDhattasulahamaNuyajammadevANuppiyA ! ThaiyaM ca narayatiriyagaidAraM tujhaM ti, abaMdhago ya ajasa kittInIyAgottakammavisesANaM tuma ti" ityAdinA pAThena phalopadeSTA gururAcAryaH evetyarthApacyA vidannapi kimapalapasi ? kadAgraha grastA, tasmAtsvIkuru mAlAropaNamAcAryakRtameveti / tathA AdipadAkSiptapaTalakAgrahaNarUpamutsUtraM x prAguktamAsakalpA'vihAraprarUpaNAdhikAre paJcaliGgIvivaraNoktAcaraNAdvAreNaiva pratikSiptamiti sAdhUktaM / 1 / 12-13 / 8 / xjIvayatnAdividhAyinI ghaTa jholIM vinA kevalodghATitaghaTena ye jalamAnayanti tajjholigrahaNaniSedhotsUtra svakIyaM mUDhena kiM na darzitaM!
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha bIyamahiakiriyaM, rayaNIposahiyarattiavasANe / sAmaiyaM kAyavvaM , iya bhaNiyaM teNa mUDheNa / / 14-" athAdhika kriyArUpamutsUtraM, tathAhi-'rayaNIposahitti vibhaktilaM pa vrajanIpauSadhikena rAtripazcimAhare sAmAyika kartavyamiti tena mUDhena bhaNitaM" tadapi mahAmohapramAdipalapitaprAya, yato nAdhikA kriyA kriyate'smAbhiH, yathoktakriyAkaraNe dUSakatvaM bhavato doSAyaiva, pauSadhikasya pazcimarajanyAM sAmAyikagrahaNavidhirayaM zrIjinavallabhasUribhiH pauSavidhiprakaraNe proktaM "tao rAie caramajAme uhiUNa iriyAvahiyaM paDikkamiya sakkathaeNa ceie vaMdiya putti pehiya namukkArapuvvaM sAmAiyamuttaM kaTThiya saMdisAviya sajjhAyaM kuNai, jAva paDikkamaNavelA, tao u putvavihiNA paDikkamiya paDilehaNAiyaM karei" iti, tathA paJcAzakacUrNAvapi "tao rAIe caramajAme uhiUNa iriyAvahiyaM paDikkamiya pucica poti pehiya namukkArapuvvaM sAmAiyamuttaM kaTThiya saMdisAviya sajjhAyaM kuNai" iti, tathA zrIjinaprabhasUribhirvidhiprapAyAmapyuktaM "to pacchimarayaNIe uThiya iriyAvahiyaM paDikkamiya kusumiNadussumiNakAussaggaM sayaussAsa mehuNasumiNe aDDattarasayaussAsaM kariya sakkatyayaM bhaNiya puvvuttavihIe sAmAiyaM kAuM sajjhAyaM saMdisAviya tAva karei jAva paDikkamaNavelA" iti, evaMvidhe rAtripauSadhikasya sAmAyikagrahaNavidhI vidyamAne kathaM taniSedhamukho bhavasi ?, anyacca yuktirapyatra yuktocyate-tarAtremuharte'vaziSTa eva tena sAmAyikAnugata pauSadhaM jagRhe, sAmAyikasya ca jaghanyato'vasthAna muhUrttamAtraM, dhyAnazatake dhyAnasyaitatkAlamAnatvenoktakhAt, utkRSTatastvaSTau yAmAn yAvat , tato'syAM pauSadhikarAtrau muhUrtAvaziSTAyAM sAmAyikapUrNatA vRttA, tataH pUrvasAmAyikAvadhau pUrNa punaH sAmAyika yadi gRhIte tadA nyAyyameva, parvadinamAzritya yadi pauSadhaM jighRkSurbhavati tadA pauSadhapi gRnhantu, pauSadhagrahaNasamayastu muhUrtAvaziSTarAtribhAga evotsargato, yadi tena ca pauSadhaM na gRhItavyaM tahi pUrvagRhItapauSadhaM prAtaraparvaNyapi pArayata. tatsamaya eva tatpAraNa vidheruktakhAta , grahaNa
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya tu parvaNyeva pauSadhasya, pUrvagRhIta pauSadhAvasthAnaM svaparvaNyapi pAraNamapekSate idaM tu prAsaGgikamukta, yadgAyAnte bhavatA mUDhatvamajJAninA al pratipAditaM zrIjinavallabhasUrINAM tattavaivAyAtaM tattvataH / 2 / 1 / 9 / utsUtrasAmAiyaM kuNaMtassa, namukkAratiadaMDakauccaraNaM2-3 / uvahANuvvahaNaM puNa, jaiNo gihiNovva ihama hiaM // 10 // khaNDanam 15-16-"sAmAyikamupalakSaNAtpauSadhaM kuvarta: zrAddhasya namaskAratrayapUrvakaM daNDakocAraNamAntrivAramiti" yuktyAgamaviruddhatvenedamapi khaNDyamAnaM zRNu-sAmAyikavataM gRnhatA zrAvakeNa jU(jIrNeSvAvazyakavRttyAvazyakacUrNipramukhagrantheSu 'namaskAroccAraNaM purA kriyata' ityukta | nAsti, tathApi sampradAyAdarvAktaneSu grantheSu sAmAyikapauSadhasvIkAre namaskArapUrvakatA dRzyate, tathA coktaM pauSadhavidhiprakaraNe "icchA| kAreNa saMdisaha posahamuhapattiyaM paDilehemi tti bhaNiya bIyakhamAsamaNapuvvaM putti paDilehiya khamAsamaNeNaM posaha saMdisAviya biyakhamAsamaNeNaM 'posahe ThAmi'tti bhaNittA khamAsamaNaM dAuM udghaDio IsimoNayakAo guruvayaNamaNubhaNato namukkAramuccariya. bhaNiya 'karemi bhaMte ! posahamityAdi puNo posaheca sAmAiyamuhaputtiM pehittA khamAsamaNeNa sAmAiyaM saMdisAviya bIyakhamAsamaNapubvaM 'sAmAie ThAmi'tti vuttuM khamAsamaNadANapuvvaM uddhAvaNayagatto paMcamaMgalaM kaTTittA bhaNai-'karemi bhaMte ! sAmAiya, sAvaja joga'mityAdi" evaM sarvagaccheSvapi namaskArapUrvakatA darIdRzyate, anyaccAvazyakabRhadvRttau (832 patre) sAmAyikamuccaratA "etAe vidhIe gattA tividheNa NamijaNa sAdhuNo pacchA sAmAiyaM kareti-'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajaM joga paJcavAmi duvi tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsA miti" evaM"bosiratI"- 4 // 14 // tyAdinA, tathA paJcAzakavRttAvapyeva-"anena vidhinA gatvA trividhena sAdhUnatvA sAmAyikaM karoti-'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM paccakhkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNa"mityAdinA (23 patre), tathA AvazyakacUNau~ (mudritAyAM uttarArdai 299 pRSThe) dAvaNayagato pahaputti pehitA vA isimoNayakA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ a "etAe vihIe gaMtA tiviheNa sAhuNo NamiUNa pacchA sAhusakhkhiyaM sAmAiyaM kareti 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM pacarUkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmi'tti kAUga, jaDa ceiyAI atthi to padama baMdatI"tyAdinA, tathA navapadavivaraNe (243 patre) zrIyazodevopAdhyAyaH "Agatazca trividhena sAdhUnamaskRtya tatsAkSikaM sAmAyika punaH karoti-karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja joga paccakhkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmI"tyAdinA, ca pAThena "sAmAyikaM karotI"tyuktaM, atra bahutvaM na darzitaM. yadazAtritve paryavasAnaM bhavati 'kapijalAdhikaraNa'nyAyena, tathApi vyavahArasiddhAnte caturthoddezake (58 patre 309 bhASyagAthAyAH) "sAmAiyaM tiguNamaTThagahaNaM ceti pAThavyAkhyAyAM taTTIkAkAribhiH zrImalayagiribhirdIkSAgrahaNAdau ("triguNa-zrIna vArAn sAmAyikamuccArayatI"tyanena) tri:kRkhaH sAmAyikoccAraNaM darzitaM, tathA nizothacUNau~ "evaM ahA(dArya)jAyaM vAmapAse Thiyassa Ayario bhaNei 'imassa sAhussa sAmAiyarasa all AruhAvaNaM karemi kAusagaM' anne bhaNati 'uccArAvaNaM karemi kAussagaM' ubhayadhAvi aviruddha, annatthUsasieNaM jAva vosirAmi tti, logasmujjoyagaraM ciMtettA 'namo arihaMtANaM' pADhettA pacchA pavAvaNa'jjeNa samaM seho sAmAiyaM tikhkhutto kaTTai" evamihApi, yathA sAdhokhi:kRtvaH sAmAyikoccAraNaM nirdiSTa tathA zrAvakasyApi tadanugAmikriyAkaraNatyopadezena vikRtvaH sAmAyikocAraNaM ghaTata eva, vratocAraNavidhistu sarveSAM sama eva bodhavyaH, samyaktvazIlavatAyucAre trikutyA pAThoccAraNaM bhavatpUrvajairapyAtameva, aparaM yatra sAmAnyataH 'sAmAyika muccaratI'tyuktaM tatrApi trINi sAmAyikAnotyAsoyate tathA coktamoghaniyuktau (83 patre) "sAmAiya ubhayakAyapaDilehA" iti pAThe sAmAnyataH RS sAmAyikazabda uktaH paraM vRttikRtA zrIdroNAcAryeNa "sAmAiya ti-sAmAyika vAratrayamAkRSya svapitI"ti vyAkhyAtaM, tathottarAdhyayaneSu pavize'dhyayane (bRhaddhRttau 545 patre) pratikramaNAdhyayanAdhikAre "kAussagaM to kujA" ayaM pAThastu sAmAnyataH kAyotsargAbhi
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsUtra khaNDanam dhAyyapi TIkAkRtA "kAyotsarga-cAritradarzanazrutajJAnazuddhinimittaM vyutsargatraya, jAtAyekavacanaM, tato-guruvandanAdanantaraM kuryA "diti dharmavyAkhyAtastadatrApi sAmAnyataH sAmAyikAbhidhAne'pi sampradAyAtritvamavaseyaM, tathA yadA rAtripauSadhikazrAvakebhyaH zayanAbhyanujJA'vasare vasara sAgarIya sAmAyika toccAre kartavye sAmAyikadaNDakatrayamuccAryate tadA sadA sAmAyikavratamuccArayadbhiH sadbhiH kiM na sAmAyikatrayamuccAryate ?, tathA zrIjinavallabhasUribhiH sAmAyikAdhikAre "paMcamamalaM kaTTittA bhaNai-karemi bhaMte ! sAmAiyaM" ityAdi pAThe purA namaskArakathanapAThastathA''vazyakavRyAdyanusAreNa sAmAyikadaNDakapAThazca paThittastadabhimAyastu tadIyaizziSyarevAvasIyate, na paraH, ata eva tadapekSayA yuvApatyaistatpamakAzanaprabhAkaramAyaiH zrIjinapatimUribhirapyuktaM "paDikkamaNamAisu sAmAiyadaMDago nakkAro ya bAratigaM bhaNijjai" iti gurupAramparyamAkalayadbhirvibudhairjinapatisUrimaNIksAmAyikanavakAratrayasAkSAdavalokanarUpahetunA zrIjinavallabhasUrINAM tatritvapraNayanAbhiprAyo'numIyate, dhUmena kSitidharakandharAyAM vibhAvasupratibhAnavat , na ca guruziSyayorabhiprAyo visaMvadattIti, evaM zrIjinamabhasUrizrItaruNaprabhamrariprabhRtimahAnubhAvaH sAmAyikagrahaNAdhikAre idameva likhyatesma, tena nAtra doSakaNikAsambhava iti, evamupalakSaNopAttapauSagrahaNe'pi sAmAnyapAThamavalokya na vyAmUrbhAvya, pUrvanidarzitaudhaniyuktyuttarAdhyayanAdyavayavapAThavyAkhyAvadatrApi namaskAratrayaM pauSadhadaNDakAyaca vyAkhyeyaM, vratatvAvizeSAt , ekatra dRSTo nyAyaH sarvatrApi pravartata iti, taruNaprabhasUriprabhRtigranthakArakRtagrantheSu tathA darzanAcca / / 2-3 / 17-18-"yatergRhiNa ivopadhAnodvahanamihAdhikaM, upalakSaNAtpratidivasaM vizeSata: pAkSikacaturmAsAdiparvadivaseSu ca jalacchaTAkSepAdinA zaucAcArAdyapi yoddhavyaM" tatra sAkSAduktopadhAnavidhebahuvaktavyatvAdalpavaktavyasya 'sUcIkaTAha'nyAyenopalakSaNapadAkSiptajalacchaTAkSeFx adhikaniyotsatraM asyaiva navInamatena asya mate caityavandanadhdhe "vArijjai jaivi niANAdi" gAthAtrayAdhikapaTanAdikaM jJeyaM /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAdeH parihAravidhistva- idazya te unmattabAlajalpitaprAyaM vaco na vidvanmanoraJjanAya pravarttate na cAyaM pratidivasa vizeSataH pAkSikaturmAsakAdiparva divaseSu ca jalacchaTAkSepeNAsmadIyeSu sAmAcArI grantheSu prokto'sti yadAlokya samasmAnAkSipasi, cchuptivAraNazaucAcarapravRttI tu sadAcArANAmaniSiddhe eva staH, ye punarmalinavRttayaH zaucanAmApi na sahante te tathA pravarttantAM, kastAn satpakSAntaH kSipatIti zaucAcArAcaraNena yadyutsUtraM syAcadA siddhAntatapoyogAdhikAre ( * " tabataba sIsa sayaloDiya(1)ladicamma ruhirANa mahadaMta maMsa kesa kisa bhiohaDAvaNa'tthaM karemi kAussagga' miti paThanaM tadapanayanamapi kAryaM na syAttacca vyAkhyAprajJaptI paTanasamaye spaSTatayopadiSTamasti, tavApIdaM sammatameveti ) / tathA gRhiNa upadhAnavahanamasti, na yatInAM tadapyasamIkSitAbhidhAyitvaM svasya svaireva vAkyaiH praNayasi, (ati) sAghorayupadhA navahanamadastathAhi zrI AcAramadIpe (19 patre) "tadevaM sAdhubhiH zrAzropadhAnatapo'vazyakRtyatathA samastAnyatapobhyaH prathamameva samyagArAdhyaM, nirvAhArthaM bahugRhakRtyAdivaiyagrayeNa pramAdAdinA vA ye upadhAnaM nodvahante teSAM namaskAraguNanadevavandanepathikI pratikramaNAdijanmamadhye kadApi na zuddhayatIti, bhavAntare teSAM tallAbho'pi dussambhavo, jJAnavirAdhakAnAM jJAnaduSprApyatAyAH pratItatvAt tena jJAnArAdhanArthibhirupadhAnavidhau sarvazaktyA yatanIyaM" tathA yogavidhiprakaraNe'pi tathA ye zaktimanto dhRtimantatha te paDhapyetAnyupadhAnAni tatra pUrvabhaNitatapobhireva vicchedamakurvANA vahanti, anye tvanyena tapasA sAntaramapyetatparimANaM tapaH pUrayantitarAM, punarupadhAnamadhye vikRtiM na gRnhanti, dvibhaktamekabhaktaM vA, AlocanApAkSikAditapomadhye na lagati, kiJca zrAddhaH zraddhAluvizuddhax etatkA~uMsasthapAThasthAne " yogavAhinAM svAdhyAyakAriNAM ca sAdhUnAmazucirudhirAmiSAsthyAdInAmapi dUrApasAraNa na bhavedayamapi atmiere eva, sospi niSiddho bhavatu bhavatpUrvajaizca tadapanayanaM yogavidhimakaraNe'bhyupagatamiti " pratyantare pAThAntaram /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasAgarIya manAstathAvidhatapaHzaktirahito dvibhaktAdinApyupadhAnanapaH pUrayati, yataH " ekkeNa suddhaacche vileNa iyarehi dohi unavAso | navakAra sahi ehi, paNayAlIsAu uvavAso |1| AyaraNAo neyaM, purimaDihi solasehi uvavAso / ekAsaNagA cauro, aThTha ya bikAsaNA taha | 2|" ityAdi nandyAM bhaNitaM, vizeSeNAsau sAvadyavyApAraM vikathAM raudradhyAnazca pariharan vizrAmamakurvan atyantamupadhAnata (sta) paH kurute, yata uktaM - "avvAvAro vigahAi, vajjio ruddajhANaparimuko / vissAmaM akurNato, uvahANaM kuNai uvautto |1| " tathA " nikhilanamaskArAdyupadhAnAvizrAmavahanAnantaraM SaNmAsamadhye eteSAmanujJAnandI vidhIyamAnA vilokyate, zrAvakazrAvikANAM tu ekasminnupadhAne avyUDhe'pi gurvanujJayA anujJAnandI vidhIyamAnA dRzyate, parametairahorAtrapauSadha dinAni pazcAdapi zIghraM savizeSaM pUraNIyAnI" ti sAdhorapyupadhAnavahanamAkhyAtaM, tadetatte nabhasi vicitracitra vizcana mitra kasya nAma na hAsyAvahaM sAdhUpadhAnaniSedhavikalpanaM 1 / 2 / 4-5 / 10 / aha ajahaThThANakiriyA, taiyaM ussuttamatthi dutthamae / kAUNaM sAmaiyaM, iriyAvahiyApaDikamaNaM 1 / 11 / 19-"athAyathAsthAna kriyArUpamutsUtraM duHkhyamate - varAkamate, varttata iti gamyaM tathAhi - sAmAyikaM kRtvA IryApathikrIpratikramaNaM, ayathAsthAnatvaM ca sthAnaparAvRttyA bhavati tathAhi IryAyAH sthAnaM sAmAyikakaraNAtpUrvasamaya: sAmAyikasya ca sthAnaM IryApratikrAntyanantaraH samayaH, tayAM viparyayakaraNAttajjJeyaM, evamagre'pi " x atraitadvRcikRtA sutre 'astI'ti kriyAyAM vidyamAnAyAM 'varttata iti gamya' mityalekhi tatsUtra x AvazyakacUrNiTIkAkArAdipUrvAcAryaiH prAkU 'karemi bhaMte !' ityAdinA sAvadyapApamalavarjanaM pazcAdIryA pathikyA zuddhiM vidhAya AlocanaguruvandanapaThanAdi mahAnizIthe'pi caityavandanasajjhAyadhyAnAdi proktaM tadapyanena kharIjena duHsthavarAkamatalaMThena ayathAsthAnakiyotsUtraM bhaNitaM / utsUtra khaNDanam // 16 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAThamanavalokyaiva, "sthAlipulAka"nyAyena yathA tava svayaM sAkSAdukte'pi na pratyayastathA'nyatrApyanyathA'vasthite vastunyanyathA pratyayaH sarvatrApyavagamyate, tatrAyaM khaNDanaprakAra:-sAmAyikaM kRtvaiveryApratikramaNaM sarvazAstreSu pazyotpazyIbhUya mA tiSTa, tathA AvazyakabRhavRttI zrIharibhadrasarikRtAyAM tathA AvazyakacUNau~ tathA navapadaprakaraNabRhadvRttau tathA pratikramaNacUNau~ tathA zrAvakamajJaptIvRttau tathA zrAvakadharmavidhiprakaraNe tathA yogazAstravRttau tathA zrIharibhadrasUrikRtapaJcAzakavRttau (zrIkharataragacchagaganAGgaNanabhomaNizrImadabhayadevasarikRtAyAM) tathA zrAvakadinakRtyavRttau tathA dhAvakadinakRtyasUtre tathA pazcAzakacUNau~ sAmAyikapAThAdanveveryApATho dRzyate, tatrAvazyakabRhadvRtti(patra 832 gata) pAThastvayaM "iha sAvago duvidho-iDipatto aNiDhipatto ya, jo so aNiDhipatto so ceiyaghare sAhusamIve vA ghare vA posahasAlAe vA jattha vA visamai acchati vA nivAvAro savattha kareti, tattha causu ThANesu NiyamA kAyarva-ceiyaghare sAdhumUle posahasAlAe ghare AvAsagaM kareMto ti, tattha jai sAhusagAse kareti tattha kA vihI 1, jai paraM parabhayaM Natyi jaivi ya keNai samaM vivAo patthi jai kassai Na dhareti mA teNa aMchaviyacchiyaM kajjihi tti, jai ya dhAraNagaM daNa Na giphai, mA bhaMDihitti, jai vAvAraM Na vAvAreti, tAhe ghare ceva sAmAiyaM kAUNa vaccati evaM-paMcasamio tigutto iriyAe uvautto jahA sAhU bhAsAe sAvaja pariharaMto, esaNAe kaI vA lehu~ vA paDilehiu~ pamajjiuM, evaM AyANe NikhkhevaNe khelasiMghANae Na vigicati, vigicaMto vA paDileheti ya pamajjati ya, jattha cikRti tatyavi guttiNirohaM kareti, etAe vidhIe gattA tividheNa NamiUNa sAdhuNo pacchA sAmAiyaM kareti'karemi bhaMte ! sAmAiyaM, sAvajjaM jogaM paccakhkhAmi, duviha tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmiti kAUNa pacchA iriyAvahiyAe paDikkamati, pacchA AloettA vaMdati AyariyAdI jahArAyaNiyA, puNovi guruM vaidittA paDilehittA Niviho pucchati paDhati vA, evaM ceiyAiesavi, |
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgarIya utsUtra khaNDanam jayA sagihe posahasAlAe vA AvAsae vA tattha Navari gamaNaM Natthi / jo iDDIpatto so saJciTThie eti, teNa jaNarasa atyA hoI, ADhiyA ya sAhuNo supurisapariggaheNa, jati so kayasAmAio eti tAdhe AsahatthimAdiNA jaNeNa ya adhikaraNaM vaTTati, tAghe Na kareli, kapasAmAieNa ya pAehiM AgaMtavvaM, teNa Na kareti, Agato sAdhusamIve kareti, jai so sAvao to Na koi uThei, aha ahAmI eti tA pUyA kayA hou ti bhaNNati, tAhe puvvaraiyaM AsaNaM kIrai, AyariyANaM uhiyA ye acchati, tattha uThetamaNuDhete dausA vibhAsiyavvA, pacchA so iTTIpatto sAmAiyaM kareti aNeNa vidhiNA-'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajja jogaM pacarukhAmi duvihaM tivihegeM jAva niyama pajjuvAsAmi'tti, evaM sAmAiyaM kAUNa paDikato vaMdittA pucchati, so ya kira sAmAiyaM kuNato mauDa avaNeti kuMDalINi NAmamuI pupphataMbolapAvAragamAdI vosirati" ityevaM zrIharibhadramUribhizcatulapi sthAneSu sAmAyikAdhikAre RddhimAptAnRddhimAptayoH zrAddhayoH sAmAyikadaNDakapAThAdavyavahita everyApathikApAThaH spaSTIkRtaH, tathA AvazyakacUrNipAThalezastvayaM (mudritAyAmuttarArdai 299 pRSThe) "etAe vidhIe gaMtA tiviheNa sAhuNo NamiUNa pacchA sAhusakhkhiyaM sAmAiyaM kareti. 'karemi bhaMte ! sAmoiyaM, sAvaja joga paJcakhkhAmi, duvihaM tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmiti kAUNa, jai ceiyAI asthi to paDhamaM vadati, sAhUNaM sagAsAto rayaharaNa Nisijja vA maggati, aha ghare to se uvaggahiya rayaharaNaM atthi, tassa asati pottassa aMtaiNaM pamajjai, pacchA iriyAvahiyAe paDikamati, pacchA AlopattA baMdati AyariyAdI jahArAyaNiyAe ti" tathA (zrAvakadharmaprakaraNavRttau) "caityAlaye sve: nizAnte, sAdhanAmantike'pi vA / kArya pauSadhazAlAyAM, zrAdaistadvidhinA sadA |shvyaakhyaa-'caityaalye' vidhicaitye, 'sve nizAnte' svagRhe'pi vijanasthAna ityadhI, ('sAdhUnAmaMtike' ) sAdhusamIpe. poSo jJAnAdInAM dhIyate'neneti 'pauSa,' parvAnuSThAna, upalakSaNAtsarvadharmAnuSThAnArtha 'zAlA gRha // 17 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ pauSadhazAlA, tatra vA tatsAmAyika kArya zrAddhaiH, sadA-nobhayasandhyamevetyarthaH, kathaM ?, vidhinA-khamAsamaNaM dAu 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! sAmAiyamuhapattiM paDilehemi'tti bhaNiya bIyakhamAsamaNapuvyaM puttiM paDilehiya khamAsamaNeNa sAmAiyaM saMdisAviya bIyakhamAsamaNapuSvaM 'sAmAie ThAmi tti vuttuM khamAsamaNadANapuvvaM addhAvaNayagatto paMcamaMgalaM kaTTittA karemi bhaMte ! sAmAiya, sAvaja jogaM paJcakhkhAmi, jAva niyama pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmiti sAmAiyamuttaM bhaNai, tao pacchA iriyAvahiyaM paDikkamaI'ityAdi pUrvasarinirdiSTavidhAnena, atra IryApathikIM pratikramyaica sAmAyikasUtroccAraNaM yatkecidAcakSate tatsiddhAntottIrNa, yata uktaM AvazyakacUrNibRhatvRttyAdau-'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM paJcakhkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmi tti kAUNa x x pacchA iriyAvahiyAe paDikkamaitti, iccAiNAyavvaM " tathA "AvazyakacUrvyAdhuktasAmAcArI viyaM-sAmAyika zrAvakeNa kathaM kArya ? tatrocyate zrAvako dvividho'nRddhimApta RddhiprAptava, tatrAdyacaityagRhe sAdhUsamIpe pauSadhazAlAyAM gRhe vA, yatra vA cittaM vizrAmyati tiSThati vA nirvyApArastatra karoti, catuSu sthAneSu niyamena | karoti-caityagRhe sAdhumUle pauSadhazAlAyAM gRhe vA''vazyakaM kurvANa iti, eteSu ca yadi caityagRhe sAdhusamIpe vA karoti, tatra yadi kenApi saha vivAdo nAsti. yadi bhaya kuto'pi na vidyate. yadi kasyApi kizcinna dhArayati. mA tata AkarSApakarSoM bhUtAM, yadi| vA'dhamarNamavalokya na gRnhIyAnmA bhAjIditi buddhayA. yadi vA gacchanna kimapi vyApAra vyApArayettadA gRha eva sAmAyikaM gRhIkhA | caityagRhaM sAdhumUlaM vA. yathA sAdhuH paJcasamitisamitastriguptiguptastathA yAti, Agatazca trividhena sAdhUnamaskRtya tatsAkSikaM sAmAyika | punA karoti. 'karemi bhaMte ! sAmAiya, sAvaja jogaM paJcakhkhAmi, duvihaM tiviheNa jAva sAhuM pajjuvAsAmI'tyAdisUtramuccArya tata Ipithiko sAdhuH paJcasamitisAvA gacchanna kimapi vyAyAtaH mA tata AkarSApa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtrakhaNDanam sAdhvAdisamIpe vidhinA bhavanti, pranitapUjakakhAloka svatyAni ca dravyabhAva pratikrAmatyAgamanaM cAlocayati, tata AcAryAdIn yathAratnAdhikatayA'bhivandha sarvasAdhunupayuktopaviSTaH paThati pustakavAcanAdi vA karoti, caityagRhe tu yadi sAdhavo na santi taderyApathikIpatikramaNapUrvamAgamanAlocanAM vidhAya caityavandanAM karoti, tataH paThanAdi vidhace, sAdhusadbhAve tu pUrva eva vidhiH, evaM pauSadhazAlAyAmapi, kevalaM yathA gRhe AvazyakaM kurvANo gRnhAti tathaiva gamanavirahitaM, na cAvazyaka zrAvakasya na sambhavatIti vAcyaM, 'samaNeNa sAvaraNa ya, AvassakAyavvaM havai jamhA' ityAdivacanapratiSThitavAdasya, mukhavatrikA pratyupekSaNapurvaJca sarvatra sAmAyikaM sAdhvAdisamIpe vidhinA grAhyamiti / RddhimAptastu caityagRhaM sAdhumUlaM vA mahaddharthaiti, yena lokasyAsthA | jAyate, caityAni sAdhavazca satpuruSaparigraheNa vizeSapUjyA bhavanti, pUjitapUjakakhAllokasya, atastena gRha eva sAmAyikamAdAya nAgantavya adhikaraNabhayena hastyazcAdyanAnayanaprasaGgAt , AyAtazca caityAlaye vidhinA pravizya caityAni ca dravyabhAvastavenAbhiSTatya yathAsambhava sAdhusamIpe mukhapotikAmatyupekSaNapurva 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM paccakhkhAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi jAva niyamaM pajjuvAsAmI'tyAdhuccArya-pathikI pratikramya yathArAnikatayA sarvasAdhUvAbhivandha pracchanAdikaroti" iti paJcAdhikaikAdazazatavarSavihitAyAmokezagacchIyakakkasarisantAnIyopAdhyAyayazodevaviracitAyAM navapadaprakaraNavRttau (mudritAyAM 243tame patre) tathA zrAvakamatikramaNacUrNAvapi candragacchIyazrIvijayasiMhAcAryAH "vaMdiUNa ya guruNo cchobhAvaMdaNaeNa saMdisApiya sAmAiyadaMDa| gamaNukaTTai, jahA-'karemi bhaMte ! sAmAiyaM, sAvana jogaM pacakhkhAmi, jAva niyamaM pajjuvAsAmi, duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi' tao iriyAvahiyAe paDikkamiuM AgamaNaM Aloie, pacchA jahAjeThaM sAhuNo vaMdeUNaM paDhai suNai vatti" evaM sarvatra samAco vidhiH, tathA bhavatpUrvajaiH zrIdevendrAcAryairapi (zrAvaka)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dinakRtyapakaraNe proktaM-"kAUNa ya sAmAiya, iriyaM paDikkamiya gamaNamAloe / vaMdittu sarimAI, sajjhAyAvassayaM kuNai // 30 // " atrApi sAmAyikakaraNAdanveveryApratikramaNaM darzitaM, tadevaM nabhasi sphaTite kiyanti thiggalAni dAsyasi ?, vizeSArthinA vasmadguruzrIjayasomamahopAdhyAyaviracitasvopajJeryApatriMzikA vilokanIyA, tatrAkSepaparihArau nistuSatayA pratipAditau staH, tavA'tra bhrAntidhvAntapadaM zrImahAnizIthasiddhAnta eva, tathAhi-"apaDikatAe IriyAvahiyAe na kappai ceva kAuM kiMci vi, ciyavaMdaNasajjhAyajjhANAiaM phalAsAyamabhikaMkhugANaM" ityAdi, "IryApathikAyAmapratikrAntAyAM na kalpata eva kizciccai yavandanA svAdhyAyadhyAnAdi" ityAgamavAkyenAsmAbhirevamevAvadhArita-yaccaityavandanakAdivat kiJcicchabdasUcitAni sarvANyapi dharmakRtyAni IryApathikA''dikAnyeva, tena sAmAyikamapi tadAdikamiti tavAbhiprAyaH, paramasatmAyaH, kathaM 1, "apaDikatAe iriyAvahiyAe" ityAdisAmAnyasUtraM vizeSasUtramapekSya pravarttate, yatra vizeSaviSayatA na bhavati tatra sAmAnyasUtrapravRttiyaMtra punarvizeSaviSayatA tatra sAmAnya na pravarttate, yathA zabdAnuzAsane "karmaNyaN (pA0 3-2-2)" iti sAmAnya sUtraM trividhamapi karma yatra bhavati tatra pravarttate, yathA-kumbhakAraH zaralAvaH carcApAraH, yathA'trAN tathA 'godaH kambalada' ityatrApyaNa prApnoti, upapade karmaNaH sadbhAvAt , tatmatiSedhastu "Ato'nupasarge kaH (pA03-2-2)" iti sUtreNa, tathA'trApi, yahA sAkSAcchiSTena laiGgikasya bAdhaH, yathA "anaci ca (pA08-4-47)" iti sUtreNa yarantarbhAvAdrakArasyAnumAnike dvitve prApte "acorahAbhyAM dve (pA. 8-4-46)" iti sUtreNa nimittatvena kAryikhasya bAdhA, yathA vA yatisAmAyikasUtre sarvasAvadyayogavyApAraniSedharUpasAmAnyasUtrasya "egaM pAyaM jale kiccA egaM pAya thale kiccA" ityAdisUtraM vizeSataH pratipAdanAdvAdhakaM bhavati, tathA'trApi sAmAyike "pacchA IriyAvahiyAe paDikkamai" ityAdisUtreNa sAkSAcchiSTena "apaDitAe IriyAvahiyAe" iti
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsUtra khaNDanam sAgarIya sUtra bAdhyate, tenedaM bhavatA yadyaduktaM tattatsarvaM yuktimuktameveti, (yataH sAmAyike prAganukteryAkaraNAcca sajjhAyamAgukteryA'karaNAt / / 1 / 11 pakhkhiyapaDaNe puNNima, pkhkhiypddikkmnnmjhtthaannmmi| vudIe paDhamatihi, pakhkhiyameassa kuvikppo3|12| 28-"pAkSikapAte pUrNimAyAM pAkSikapratikramaNaM, ayathAsthAne, jheyamiti gamyaM" etadapyasAraM nirvicArazca sacivAn , kathaM?, yadi pUrNimA na parvatithistadA caturdazIhAnau caturdazIkRtyaM trayodazyAM vidhIyeta, "kSaye pUrvA tithimraMo"ti vacanAt , paraM pUrNimA'pi parvatithiH, | AcaraNayA hi pUrNimAvidheyaM caturdazyAmAninye, tathAcoktaM(zrIhemAcAryaguru)zrIdevacandrAcAryaiH zrIThANAvRttau"evaM ca kAlagAyariehiM cautthIe / pajjosavaNaM pavattiyaM samattasaMgheNa ya aNumaNiyaM, tabaseNa ya pakhkhiyAINi vi cauddasIe AyariyANi, aNNahA AgamuttANi puNNimAe" tti, tathA dvAdazakulakavRttAvapyuktaM-"tatra yaduktaM kugrahasvarUpAbhidhAnaprastAve yaduta paurNamAsyAmeva pAkSikAdipratikramaNamiti tayadyAgamoktatvenAbhidhIyate tadA paryuSaNAparvApi paJcamyAmeva vidheyaM syAt , atha tasya caturthyAmAcaritatvena taccaturthyAmeva tarhi pAkSikAdyapi caturdazyAmeva, yatastaireva gItArthaiH kAlikAcAryaizcaturthyAM paryuSaNAnihAya caturdazyAmeva tadAcaritaM. anyathA hi siddhAntAbhihitasya paJcakadazakasya dazamapaJcakasyAparipUttauM taccatuau~ na nirvahediti vicAraH, tatsiddhametat pAkSikAdipratikramaNaM caturdazyAmeva karttavyaM, gItArthAcaritatvAt , caturthyAM paryuSaNAparyavaditi" (dvitIyakulakadvAdazamagAthAvyAkhyAne ), "anyacca pRjyA ihArthaM vadanti-yadA sA~vatsarika pazcamyAmAsIttadA pAkSikANi paJcadazyAM sarvANyabhUvana , xx sAmprataM caturthyAM paryuSaNA tatazcaturdazyAM pAkSikANi ghaTante" iti zrIjIvAnuzAsanavRttau tRtIyAdhikAre (21 pRSThe), tena caityaparipATimunijanavandanapAkSikAticArAlocanasthAnIyacaturthatapovizeSavidhAnAdipAkSikakRtyaM pAkSikaparvatvenAcaritAyAzcaturdazyA hAnau sadAgamAvigItapUrNimArUpapAkSikatithau kAryamiti sampadAyaH, satyAJca caturdazyAM // 19 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvAcAryAcaraNAvizeSAttasyAmeva pAkSikakRtyaM vidheyaM, AcaraNAyA api kathaJcidAgamAnupAtitvAta, trayodazyAM tu tatkRtyakaraNe AgamAH caraNayoranyatarasyApya nArAdhitatvaM syAt, caturmAsakacaturdazIhAnau zrIjinamabhAcAryairapyetasyA eva yukteraMzena AzritatvAt tathAhi - " navaraM |cAummAsie caudasIhA se puNNimA jujjai, terasIgahaNe AgamaAyaraNANaM annataraMpi nArAhiyaM hojjA" iti, nanvaSTamyA hAnau saptamyAmaSTamIkRtyaM kathaM kriyate ?, uttaratithAveva kriyatAM caturdazIhAse pUrNimAyAmiva ( iti cet ) na, dattottaratvAt, parvatithitvaM rAkAyA na gatamasti, tena taddhAnau tatra kriyate, atratvarvAguttaratithyora parvatve samAne'pi saptamyAM tadbhoga bahutvena varaM saptamyAmevASTamIkRtyakaraNaM, etatsaMvAdikA imA gAthA api zrUyante, tathAhi - 'pajjusaNe caumAse, pakhkhiyapadyahamI kAyadyA / jAe udae sUro, tAu tihIo na annAo / 1 / " iti sUryaprajhatau, " bhavai jahiM tihihANI, puvvatihIviddhiyA ya sA kIrai / pakhkhI na terasIe, kujA sA puNimAsI / 1 / " iti zrIharibhadrasUrikRta 'tatvavicArasAra 'granthe, "tihipaDaNe puvvatihI, kAyavvA juttA dhammakajjesu / cAuddasI bilove, puSNimiyaM pakhkhi paDikamaNaM |1| tattheva posahavihI, kAyavvA sAvagehiM suhaheU / na hu terasIhiM kIraha, jamhA'NA''NAiNo dosA / 2 / " AcAravallabhAyAM umAsvAtivAcakakRtAyAM, tathA "chaTTisahiA na aTThami, terasisahiaM na parivkhayaM hoi / paDivayasahiyaM na kayA vi ia bhaNiyaM vIrAgehiM |1| " jyotiSkaraNDake, ( amAvasyApUrNimAhAnau caturdazyAM parvatiyAM pauSadhopavAsapAkSikamatikramaNAdi na karaNaM kintu trayodazyAM tatkaraNaM ayathAsthAne kuvikalparUpaM jJeyaM asya tapobhUtasya sAgarasya ) / 3 / 2 / 21- "vRddhau ca prathamatithi: pAkSikamityetasya - kharatarasya kuvikalpaH " idamapyantara sAraM, kharapurISavat, vRddhau prathamA tithiH kathaM na gRhyate ?, udayAsvamanayorapi tattirvarttamAnatvAtprayamAtikrame kAraNAbhAvAcca bhavatA hi vRddhau yottarA tithiH sA tAvadalpA'pi gRzate tatra
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya utsUtrakhaNDanam kiM bIjaM, na ca vAr3amAtrataH proktaM pramANI karoti kazcit , vRddhi vinA'nyA tithirAdityodayavelAyAmalyA'pi grAhyA, tathAcoktaM 'nAradIyapurANe' rukmAGgacaritre tithinirNayAdhikAre-"etacchrutaM mayA dina !, kRSNadIpAyanAtpurA / AdityodayavelAyAM, yA ca stokA | tithirbhavet / pUrNA ityeva mantavyA, prabhUtA nodayaM vinA / pAraNe maraNe nRNAM, tithistAtkAlikI smRtA / paitrye'stamanavelAyAM, spRzan pUrNaiva gamyate ! / na tatrodayinI grAhyA, deve hyaudayikI tithiH" iti, anyacca vRddhau (pUrvatiyau) pAkSikaM kriyate idaM kiM ?, sarvA api tithayo vRddhau pUrNakhAtpUrvA eva mAnyatvena grAhyAH santi, kimekadezadUSaNAya taveyaM pravRttiH ?, (amAvAsyAvRddhau evaM ca pUrNimAddhau | pApakRtyakaraNAya caturdazyAM pauSadhopavAsAdidharmakRtyAni pAkSikapratikramaNaM ca niSedhya prathamaamAvAsyAyAM prathamapUrNimAyAM ca pAkSikapratikramaNAdikaraNaM asya tapobhUtasya sAgarasya ayathAsthAne asya matena utsUtrarUpaM anena mAnitaM aMgIkRtaM ) / 3 / 3 / 12 / / sAvaNabuDhIe puNa, pajosavaNaMpi sAvaNe tss| bhadavayavudi paDhame, bhadavae teNa taM vuttaM // 13 // 22-"zrAvaNavRddhau zrAvaNamAsa eva 'pajosavaNaM ti paryuSaNAparva, 'apiH' evArthe draSTavyaH" idamapi mahAzavadAgADambarapallavitaM, pUrva zrAvaNasya jainasiddhAntApekSayA vRddhireva nAsti, pauSASADhayoreva vRddhizravaNAt , sampati(loke)sakalamAsavRddhau zrAvaNasyApi vRddhissambhavati, tatra ca tavRddhAvapi paJcakadazakavyavasthAyAM paJcAzatA dinaireva paryuSaNA karttavyAH, tathAcoktaM zrIkalpasUtre (de0 lA0 pu. 60 dvArA mudrite 58 patre) "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikvate vAsAvAsaM pajjosavei" vizeSa(bRhat) kalpabhASyacUrNAvapyevaM-"etya u paNayaM0 gAhA-AsADhacAummAsie paDikate paMcahi paMcahi divasehi gaehi jatya jattha vAsAvAsajogaM khetaM paDipugnaM tattha tattha pajjosaveyavvaM, jAva savIsairAo mAso, iya sattarI kahaM bhavai ?, savIsairAya mAsaM hiMDiyANaM laddhaM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheta, bhaddavayasuddhapaMcamIe pajjosavettA kattiyapuNNimAe paDikkamettA biiyadivase NiggayA, jai bhaddavayaamAvasAe pajjosarveti. paMcasattarI bhavai, jai bhaddavayabahuladasamIe ThiyA tao asIti bhavai, evaM jAva AsADhapuNNimAe ThiyA tAhe vIsattaraM sayaM bhavai" tathA ASADhadau zrAvaNasyaiva viMzatidineSu gateSu paryuSaNA kartavyA bhavati, tathAcoktaM tatraiva-"jai ahigamAso paDio to vIsairAyaM gihiNAyaM kajjati, kiM kAraNaM ? itya ahigamAso ceva mAso gaNijjati, sa vIsAe samaM savIsatirAo mAso bhaNNati caiva ti" Pal tathA "samaNe bhagavaM mahAvIrevAsANaMsavIsairAe mAse viikvate vAsAvAsaM pajjosaveitti kalpasiddhAntoktyA ASADhavRddhAvapi viMzatirAtra paryuSaNAyAM bodhitAyAmadhikamAsasya gaNanAtsaviMzatirAtramAsa eva paryuSaNA''yAtA, tathA ca dinagaNanayA zrAvaNasitapaJcamyeva paryuSaNAyAM mUrdAbhiSiktA'bhUta, khadabhiprAyastvayaM-yadbhAdrapada eva paryuSaNA yujyate, tena zrAvaNavRddhau dvitIye zrAvaNe bhavatpakSe kathaM sA ghaTate ?, paraM / tvayA kANakariNeva dvitIyadignA''loki, yadadhikamAse zrAvaNa eva kathaM paryuSaNA vyadhIyateti, tena nAyaM niyamo-yadbhAdrapada eva paryuSaNA vidheyeti, laukikaTippanakAnusAreNa zrAvaNavRddhAvASADhavRddhAviva zrAvaNe vidhIyamAnA sA yukteti siddhAntapakSasya kakSIkRtatvAta, tathA 'saGghapaTTaka' (aSTAviMzatitamakAvya) vRttau zrIjinapatisUrikRtAyAM (524 pRSThe) "yacchAstrabAdhAkara-siddhAntavirodhyAdhAkamauMdezikabhojanAdi, yathA cauddezikAdInAM zAstrabAdhitatvaM tathA prAgevopapAditaM, athavA ASADhacaturmAsakAtpazcAzattamadinapratipAditasya paryuSaNAparvaNaH zrAvaNAdyAdhikyavati varSe'zItitame'nhi vidhAnaM, yaduktaM-'vRddhau lokadizA nabhasyanamasoH satyAM zrutoktaM dinaM, paJcAzaM parihatya hI zucibhavAtpazcAccaturmAsakAt / tatrAzItitame kathaM vidadhate ? mUDhA mahaM vArSikaM, kugrAhAdvigaNayya jainavacaso bAdhAM munivyasakAH / / " iti, tathA'smadguravo'pyevamevocustathAhi-"paryuSaNAyAM mAsasya dinAnAM viMzatezca bhaNAt. tathA paJcakadazakena paJcAzaddinasambhavo mUlasUtrokto,
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasAgarIya utsUtra khaNDanam na tAvanmAsanAmagrahaNamakAri, tenAtra nAdhikamAsA'gaNanA'vakAzaH, kArtikacaturmAsakA'dhikAre tu candrasaMvatsarApekSayA paryuSaNAto dinaissasatyaiva tasya sambhavaH, abhivadhitavarSe jainAmnAyena pauSApADhayoreva vRddhau zatadinaireva tasya sambhavaH, laukikaTippanakAnusAreNa tu zrAvaNabhAdrapadAzvayujavRddhau dinazatasambhavaH syAt, dIpamAlikA'nantarameva caturmAsakasambhavAt , zailakajJAte kArtikapUrNimAyAM caturmAsakapratikramaNasyoktatvAt" iti, tathA zrIjinapatisUribhirapyuktaM-"sAvaNe bhaddavae vA ahigamAse cAummAsAo papNAsa ime diNe pajjosavaNA kAyadA, na asIime" iti, tena tvamazItyA dinaiH kuruSe paryuSaNAvaM tatsiddhAntottIrNa, saviMzatirAtramAsasya sUtroktasyolaDitatvAditi (na kalpate parvollaMghanaM uktazva-"savIsairAe mAse viikate vAsAvAsa pajjosavemo, aMtarAvi ya se kappai, no se kappai taM rayaNi uvAyaNAvittae"tti, evaM cAturmAsikaparve'pi noktamidaM "aMtarAvi ya se kappai, no se kappai taM rayaNi uvAyaNAvittae"tti / tithikSayAttasminneva pakSe vA pUrvAparapakSe'dhikatithiH tvayA'pi gaNyate eva, yathA tRtIyAkSaye trayodazIvRddhau ca pUrvAparA'dhikatithiH, evaM adhikamAsasya adhikapakSau adhikadinarAtrayazca. pAkSikapratikramaNAdau mAsapakSAdimadhye gaNyante eva, yataH zrIbhagavadgaNitaM na mithyA bhavati uktazca-"goyamA !0 abhivaDhiyasaMvaccharassa chanvIsAI (26 pakhkhAI) pavvAI" iti / ) / 3 / 4 / 23-tathA "bhAdrapadavRddhau prathamabhAdrapade 'tena' auSTrikena tat' paryuSaNAparva uktaM" etadapi te na saGgatima'Ggati, dattottaratvAt , paJcAzatA dinaiH paryuSaNAyA uktatvAttadullahAnama'kurvadbhirasmAbhiH kathamAgaH prAptaM ?, tavaiveyaM viziSya doSAvaptiH, na ca bhAdrapadavRddhau dvitIyabhAdrapadazuklacaturthI paryuSaNA karttavyetyuktamasti, kintu paJcakadazakagaNanayeti, tena prathamabhAdrapadazuklacaturthyavAyAtA, amRtaM piba, na ca "asaGkrAntimAso'dhimAsaH sphuTaM syAt" iti bhAskarasiddhAntoktatvAdasaGkrAntimAse kathaM paryuSaNAparkhe ? ti vAcyaM, tasmin lagnakAryasyaiva
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSiddhatvAt taddhi dIkSAsthApanA pratiSThAlakSaNaM, nAnyaddharmakarma, yata uvataM nAracandrIya dvitIyaprakaraNe - "ravikSetragate jIve, jIvakSetragate khau / dIkSAM ca sthApanAM cApi pratiSThA~zca na kArayet / 51 / " varSazuddhiH - "harizayane'dhikamAse, guruzukrAste na lagnamanyeSyaM / lagnezAMzAdhipayonacAstagate na ca zubhaM syAt / 1 / " iti tato nAsaGkrAntimAse paryupaNAkaraNapratiSedho ghaTata iti kimevamasaddoSAropaNenAtmAnaM duHkhAgAre pravezayasi ?, budhyasva kasyApi prabuddhabuddherbacasA, 'auSTrikena' ityapazabdaH, 'auSTrikeNa' iti bhavati (atra tathA kiraNAvalyAM bhAdrapadavRddha dvitIyabhAdrapade tena sAgaroSTrikeNa tatparyuSaNAparva mAnitaM tathA jaina siddhAMtena pauSASADhavRddhau viMzatidineSu gateSu zrAvaNe paryuSaNAparva, ataH laukikazrAvaNa bhAdrapadrAdivRddhau dinapazcAzataiva paryuSaNAparva zrIvIrabhadrabAhu pUrvadhara vRddhairuktaM tattu anena kharIjena ghRSTena sAgaroSTikeNa ninhavena sUtrAstikatAhInena mithyAdRSTyA ayathAsthAnotsUtrarUpaM prarUpitaM, zrIvIravacanaM satyaM eva vIre sittara choDi. aMdara pacAse kahI. saMvaccharI upara nahIM kalpe jo, sarva tIrthakara dina pakSa mAsa varSa. adhika ginatImAM jalpe jI jyotiSakaraMDa. nUra caMda pannasIe, curNie bhAkhe jinabhANa jI, zrutadevI zuddha buddhi deve. zrIjinavacana pramANa jI / 1 / ) / 3 / 5 / 13 / aha vatthuvitahaNaNaM, cautthamussuttamevameassa / gambhApahArarUvaM, chaM kalANagaM vIre 1 / 14 / 24 - " agha 'vastuvitathabhaNanaM' vastusvarUpasya viparItabhASaNaM caturthamutsUtraM, 'evaM' vakSyamANaprakAreNa 'etasya' cAmuNDikasya tatra vIre garbhApahArarUpaM paSThaM kalyANakaM " x idamapi te vacanaracanAmAtrameva, pUrva ' kalpakiraNAvalyAM' yadalekhi bhavatA lekhakeneva tadasmadyukti* asmin viSaye patra 7 mUlakalpasUtre " seyaM khalu mamavi samaNaM bhagavaM mahAvIraM0 tisalAe khattiANIe vAsiThThasagutAe cchisi gambhatAe sAharAvitae" iti indreNa tathA zrIbhadrabAhuzrutakevalibhiH moktaM, ataeva patra 157 pazcAzake paMca mahA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ NANOJ utsatra sAgarIya khaNDanam zaktimivAtamAsanidhanaM zRNu, 'pratipakSanirAse hi svapakSasiddhiriti bhaNanAt "paMcahatthuttaretti, vyAkhyA-hastAduttaradizi vartamAnatvAddhasva uttaro yAsa vA hastopalakSitA vA uttarA hastotarA-uttaraphalgunyaH, bahuvacanaM phalgunIzabdasya prAyo bahuvacanAntaprayogAt , yathA 'siMhastu samaghA pUrvAphAlgunyaH pAda uttarANAJce'tyAdau, pAyo grahaNAtkacit hAribhajyAdau 'hastottarAyA'miti darzane'pi na vyAmohaH, yattu parama, kallANA-zreyAMsi, bhuvaNa'ccherayabhUyA-bhuvanAzcaryabhUtAni, kallANaphalA ya-kalyANaphalAni ca, jIvANaM-jIvAnAM, gambhetti garbhAdhAne (garbhadhAraNe) kalyANaM zreyarUpaM kathitaM zrImadabhayadevasUribhiH, kiraNAvalyA 34 patre sthAnAMgavRttau ca 523 patre "gabhbha haraNaM-'garbhasya' udarasattvasya 'haraNaM' udarAntarasaGkrAmaNaM garbhaharaNaM" tathA kalpadIpikAyAM "garbhasya-zrIvarddhamAnarUpasya haraNaMvizalAkukSau saGkrAmaNaM garbhaharaNaM" tathA "kalyANAnAM-zubhasamRddhi vizeSANAM hetutvAdathavA kalyaM-nIrogatAmaNanti-gamayantIti" | (taiH kalyANasvapnaiH saha) trizalAkukSau zrIvIratIrthakararUpagarbhadhAraNaM kalyANarUpaM "tat zreyaH" iti subodhikAyAM uktamasti etatpunaH kiraNAvalyAM subodhikAyAM ca vastuvitathabhaNanaM-vastusvarUpasya viparItabhASaNaM tadyathA-"akalyANakabhUtasya garbhApahArasya-nIcairgotravipAkarUpasya atinidyasya AzcaryarUpasya garbhApahArasyApi kalyANakatvakathanamanucita"miti proktaM, tathA | gurutattvapradIpe "karoSi zrImahAvIre, kathaM kalyANakAni SaT ? / yattedhvekama'kalyANaM, vipranIcakulatvataH / / " etat zrImahAvIre brAhmaNanIcakulatvataH akalyANaM kathanaM uccakule'pi zrIvIragarbhApahAra-saMkrAmaNaM-dhAraNaM-nIcairgotravipAkarUpaM atinindya kalyANakatvakathanamanucitaM akalyANakabhUtaM. etadvastuvitathabhaNanaM-vastusvarUpasya viparItabhASaNaM caturthamutsUtra evaM uktaprakAreNa etasyocchiSTacANDAlikasya, tatra zrIvIre garbhApahArarUpaM SaSThaM akalyANakaM sUtraviruddhaM navIna prarUpitamasti / // 22 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kazcit 'bahuvacanaM bahukalyANakApekSa tadupekSaNIyameva, pratiphalgunImekaikahastamapekSya hastA uttarA yAsAmiti vigRhya bahuvrIhyApatte"rityAdi, atreyaM khaNDanaprakriyA-pUrva ( yat ) samAsadvayaM zrIjinaprabhasUribhirvyAkhyAtaM tatpramANameva, tasya ghaTamAnakhAt , "hastopalakSitA vA uttarA hastottarA-uttaraphalgunyaH" ayaM samAso na ghaTAmaTATyane, anuktakhAdyuktyasaGgatatvAcca, kathaM ?, atra pUrvasamAsadye'pyuttarazabda 'uttaraphalgunI' vAcako nAsti, kintu digdezakAlavAcakaH, tatra tu dvayoH samAsayordikkAlavAcakatvaM, tRtIye tu samAse 'uttara'zabdo na dikkAlavAcaka: kintu tvadabhiprAyeNa 'uttaraphalgunI' vAcakaH, sa ca na ghaTate, anekArthasaGghahe tadarthAnabhidhAnAta, yataH "uttaraM prbroddhyoH| (zloka 1124) udIcyaprativacaso, ruttarastu virATaje" iti, abhidhAnakoSe'pi "sA tUttarAryamadevA" iti pAThavyAkhyAyAM ""sA'phalgunI uttarA' uttareti vizeSaNaviziSTA, uttaraphalgunyau uttaraphalgunya ityuktyApi uttarazabdaH kAlavAcakatvenoktaH, pUrvaphalgunyudgamanApekSayottarakAle udgamanAduttaraphalgunya"iti, tena tava kalpito'yaM tRtIyo'rthaH sarvathA'pi na ghaTate, tathA yadbhavatoktaM "bahuvacanaM phalgunIzabdasya prAyo bahuvacanAntaprayogA"diti, idamapyayukta, zabdAnuzAsane pANininA dvitve vikalpena bahutvAbhidhAnAta, pAyo grahaNaM zabdAnuzAsanAnabhijJatvameva tava dyotayati, zrIhemAcAryeNApi "phalgunI yonidevate"ti pAThavyAkhyAyAM nAmamAlAvRttAvukta-"yadvAcaspati-pUrvaphalgunI yonidevatA, zAbdikAstu pUrvaphalgunyau pUrvaphalgunya iti manyante, 'phalgunI proSThapadasya bhe' (2-2-123) iti dvitvasya vA bahutvavidhAnAt , tathAca tatsUtra asmado dvayozceti dvitvamanuvarttate, phalgunImoSThapadAnAJca nakSatre dvayoranukarSaNArthaH, phalgunyoIyoH proSThapadayozca yonakSatre bahuvacanamanyatarasyAM bhavati, kadA 'pUrva phalgunyau' kadA 'pUrvAH phalgunyaH' kadA 'pUrva proSThapade' kadA 'pUrvAH proSThapadA" iti, "yattu kazcidbahuvacanaM bahukalyANake"tyAdi tadapyanavabodhAvirbhAvakaM, "bahuvacanaM bahukalyANakApekSaM" idameva ghaTate, dvitve bahutvamastIti tavya
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ DAILYHIKSHA dharma sAgarIya utsUtra khaNDanam vacchedAya tadvyavacchedakasya paJceti padasya pazcAna navajAgarUkatvAt , "paJcasu kalyANaveSu hastAduttarasyAM dizi vartamAnatvAt hastottarA hasta uttaro yAsAM vA tA hastottarA-uttaraphalgunyaH" ityukta kalpAvacUrau kulamaNDanamUribhiH, tathA "pratiphalgunImekaika hastamapekSya hastA uttarA yAsAmiti vigRhya bahuvrIhyApatte"riti bhavadIyapAThe "pratiphalgunI"mityapapAThaH, bhavati ca "pratiphalgunI"ti, avyayIbhAvAdatirivaditi, arthApekSayA tvayaM doSaH-"ekai hastamapekSya hastA uttarA yAsA"mityukta tatrAnyapadArthabahutve kiM samasyamAnapadAnAmapi bahutvaM nyAyyaM ? yena "hastA uttarA yAsA"mityucyeta, evaJca "citrA gauryapA"miti samAse ekagosvAmitve anyapadArthApekSayA "citrA gAva" iti prasaktaM syAt , anyacca "bahuvrIhyApate"rityasaGgatameveSTatvAttasya, "hasta uttaro yAsA"miti bahuvrIherevAzrayaNAt , na cAnyapadapradhAnavigrahamantareNottaraphalgunya upalabhyante, tathA avadhimato bahutve kimavadherapi bahutvena bhAvyaM ?, hastAduttarasyAM dizi uttaraphalgunInAM vidyamAnatvena kiM hastasyApi bahutvaM ghaTamAnaM ?, dhruvAdrauvyeNa tattaddigAdyupalakSitamandirAdivastuvRndaM varttate iti ki mandirAdivastubAhulye dhruvasyApi bAhulya kenacitparikalpyeta 1, tato naivavidho vigrahAzliSTo vigrahakArI bahuvrIhirudayamAsAdayediti kutastadApattivipattiriti, tathA caturNI cyavanAdInAM kalyANakatvaM garbhApahArasya neti kuta upalabdhiH ?, pazcahastottaro bhagavAnabhUditi kathanAt bhavanaM tu sarvatra samAna meva, yadi catvAri kalyANakAni tadA bhakto'niSTo'pyayaM garbhApahAraH kalyANakatvena samApatita eva, sanniyogaziSTAnAmanyatarA(bhAve)pAye ubhayorapyabhAva eveti mahAbhASyokteH, yadi garbhApahArasyAkalyANakatvaM ? tadA tanmizritatvAttadanyeSAM caturNAmapyeSAmakalyANakatvaM tava pakSe balAdAyAtaM, api ca yadyAzcaryabhUtatvena na manyase garbhApahAre kalyANakatvaM ? tahi mallisvAmino'pi strItve tIrthakRttvaM na svIkaraNIyamAzAmbarakt , tatrApyAtharyabhUtatvaraya samAnatvAt , taducchede ca tava garbhazrAdeNeva galitA tamadhikRtya
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcakalyANakavyavasthA, tathA bhavadguruNA kulamaNDanAcAryeNApi samaM bhavato virodho dunirodhassamApannaH, tena hi paJcAnAmapi kalyANakatvaM svIcakre, tvayA ca pratiSidhyate, aho !! guruziSyayorvarya pAramparya, atha garbhApahAre cyavanAdivastucatuSkavat kalyANakatvavyavasthApikAmanekazAstrasammatiM darzayAmaH, pattanajJAnakoze tADapatrapustikAyAM candrakule zrIzIlabhadramUritacchiSyadharmaghoSasUritacchiSyayazobhadrasUritacchiSyadevasenagaNitacchiSyapRthvIcandrasUrikRte paryuSaNAkalpaTippanake " hasta uttaro yAsAM tAH, bahuvacanaM bahukalyANakApekSaM, yogacandreNa saha sambandhaH" / tathA zrIvinayendusUriNA zrIparyuSaNAkalpAdhyayananirukte zrIvikramAttattvaguNendu(1325)varSanirmite-" teNaM kAleNaM ti-tasminkAle, yaH pUrvatirthakaraiH zrIvIrasya cyavanAdihetutiH kathitazca, yasminsamaye tIrthakarazcyavati sa eva samaya ucyate, samayaH kAlanirdhAraNArthoM, yataH kAlo varNo'pi" tathA "hasta uttaro yAsAM tA hastottarA-uttaraphalgunyo. bahuvacanaM bahukalyANakApekSaM, tasyAM hi vibhoracyavana-garbhAdgarbhasaGkrAntiH-janma-vrata-kevalazcAbhavat , nivRtistu svAtau"za tathA dazAzrutaskandhASTamAdhyayanacUNau~"teNaM kAleNaM ti-jo bhagavatA usabhasAmiNA sesatitthagarehi ya bhagavato vaddhamANasAmiNo cavaNAdINaM chaNhaM vatthUNaM kAlo gAto diho vAgario ya teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM ti-kAlAntargataH samayaH samayAdizca kAlaH, sAmaNNakAlato esa visesakAlo samato, hatthassa uttarAto-hatyottarAto gaNaNaM paDucca hatthottaro jAsiM tAo hatthottarAo-uttaraphAguNIo, chaTTI pakhkheNaM ti"zayaca varddhamAnasvAminaH paJcAzakavRttAvasmadgurubhiH zrIabhayadevamUribhiH paJcaiva kalyANakAnsuktAni, tatra hi-"sesANavi evaM ciya, niyaniyatitthesu vissnneyaa|36|| vyAkhyA-zeSANAmapi-na varddhamAnasyaiva, RSabhAdInAmapi vartamAnAvasarpiNIbharatakSetrApekSayA, evameva iha tIrthe varddhamAnasyeva, nijanijatIrtheSu svakIyasvakIyamavacanAvasareSu, vijJeyAni-jJAtavyAvasareSu jJeyAni-jJAtavyAni. mukhyavRtyA vidheyatayeti, iha ca yAnyeva garbhAdidinAni jaMbU
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsatrakhaNDanam sAgarIya cAttasya, yadatra vIrasya paSTa kanyA ca tadabhAve muktirityato nyUnavAbhAvAlAta, na cAcyutasya janma, bIpabhAratAnAmRSabhAdijinAnAM tAnyeva sarvabhAratAnAM sarvairavatAnAM ca, yAnyeva ca eteSAmasyAmavasarpiNyAM tAnyeva ca vyatyayenotsarpiNyAmapIpti gAthArthaH" (mudrite patra 159) "paMca mahAkallANA, savvesiM jiNANa havaMti niyayeNa / bhuvaNa'ccherayabhUyA, kallANaphalA ya jIvANaM // 30 // " iti, tanniyamavidhAyakaM vacaH, paJca bhavantyeva, na nyUnAnIti, nyUnakhasyAghaTamAnakhAt, na cAcyutasya janma, na cAjAtasya dIkSA, na ca tIrthakRto dIkSAmapratipannasya kevalaM, na ca tadabhAve muktirityato nyUnakhAbhAve niyamaH, Adhikye tu niyamo nAsti, sAkSAdavalokyamAnatvAttasya, yadatra vIrasya SaSThe kalyANake vizeSarUpe vidyamAne'pi paJcakalyANakAtipAdanaM tadatidezArtha, ubhayasAdhAraNapadApekSatvAdatidezasyeti, yathA zrIpaJcamAGge-"jati NaM bhaMte ! sakke devide devarAyA jAva mahiDDIe jAva evaiyaM ca NaM pabhU vikucittae, IsANeNaM bhaMte ! / devide devarAyA ke mahiDIe ?, evaM tahevatti" atra 'evaM tahevatti'anena yadyapi zakrasamAnavaktavyamIzAnendraprakaraNaM sUcitaM tathApi vizeSo'sti, sacAya-"se NaM aTThAvIsAe vimANavAsasayasahassANaM asIie sAmANiyasAhassINaM jAba cauNheM asIiNaM AyarakhkhadevasAhassINa"ti, yathA vA sthAnAGge-"paMca ya hatthuttaro vIro" ityuktyA kiM svAtau vIranirvANakalyANakAbhAvaH pratipAditaH ?, kintvekakanakSatrotpannapaJcapaJcakalyANakapratipAdanAdhikArAtsadapi SaSThaM vIranitikalyANakaM noktaM, tadvadatrApi na dossH| tathA sandehaviSauSadhyAM zrIjinaprabhasarikRtAyAM-"paJcasu cyavanagarbhApahArajanmadIkSAjJAnakalyANakeSu hastottarA yasya s"5| tathA tapAkulamaNDanaskinakalpAvacUrau-"paJcasu kalyANakeSu hastAduttarasyAM dizi vartamAnatvAt hastottarA hasta uttaro yAsAM vA tA hstottraa-uttrphlgunyH"6| tathA zrIsthAnAGge paJcamasthAne (307 patre) prathamoddezake-"paumappabhassa cittA, mUlo uNa hoi pupphadaMtassa / puvAi AsADhA, sItalassuttara vimalassa bhahavayA / / revati tA aNaMtajiNo, pUso dhammassa saMtiNo bharaNI / kuMthussa kattitAo, arassa taha revatIto ya / 2 / muNisuvvayassa
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ savaNo, assiNi NamiNo ya nemiNo cittA / pAsassa visAhAo, paMca ya hatthuttaro vIro samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare va hotyA, taMjahA-hatthuttarAhiM cue. caittA gambhaM vakate, hatthuttarAhiM gabhbhAo gambhaM sAharie, hatthurAhiM jAe, hatthuttarAhiM muMDe bhavittA jAva pabbaie, hatyuttarAhi aNate aNuttare jAva kevalavaranANadasaNe samuppanne" atra garbhApahArasyAnyacatuSkasamatoddezena kalyANakatvaM svata eva nirdRDhaM / atra kecityatipAdayanti-prathamatIrthakarasyottarASADhAmu jambUdvIpaprajJaptyAM rAjyAbhiSeka uktaH so'pi kalyANakatvenAstu, maivaM, tasya 5mAsatithyoranuktatvAtkasminmAse kasmistithAvArAdhanaM kurmaH ?, garbhApahAre ca Avazyakaniyuktau mAsatithinakSatrANAmuktatvAt , sthAnAGge | kimiti paJcamasthAnake padmaprabhAdivadekanakSatre'syApi(rAjyAbhiSekasyApi)pratipAdanaM nAkAri?,samAnayogakSematvAt , tathA'nyeSAmapi tIrthakRtAM rAjyAbhiSeka ukto'sti paraM na kalyANakatvena nyagAdi, jambUdvIpaprajJaptyAmayaM pAThaH-"usabheNaM arahA kosalie paMca uttarAsADhe abhIichaThe hotthA, tajahA-uttarAsADhAhiM cue. cuittA gambhaM vakate, uttarAsADhAhiM jAe, uttarAsADhAhiM rAyAbhiseyaM patto, uttarAsADhAhiM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaie, uttarAsADhAhiM aNate jAva (kevalavaranANadaMsaNe) samuppaNNe, abhIiNA prinivvue"| tathA Agamikaa zrIjayatilakasariviracite 'samyaktvasambhava'nAmni mahAkAvye-sulasAcarite samyaktvaparIkSaNanAmni SaSThe sarga-"siddhArtharAjAGgajadevarAja !, kalyANakaiH Sabhiriti stutastvaM / tathA vidhehyAntaravairiSaTakaM, yathA jayAmyAzu taba prasAdAt / 20 / iti stukhA jinAdhIza, tripraNamyAmbaDo muniH / vismitAsyaH sabhAsIno-'zrauSIttaddharmadezanAM 5 // " iti 8 / tathA zrIjinadattasUribhirapyuktaM-"gabhbhApahArakallANagaMpi nahu hoi vIrassa" ityutsUtraM, tathA 'saGghapaTTaka' (33 mUlakAvyasya) bRhadvRttau (mudrite 596 pRSThe citrakUTIyamahAvIracaityaprazastivyAkhyAne)"kSudrANAM liGginAmAcIrNAni, siddhAntoktamapi zrImahAvIrasya SaSThaM garbhApahArakalyANakaM lajjanIyatvAnna kartavyamityAdikA AcaraNA"
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtra khaNDanam sAgarIya kalyANaM, garbhaka garbhakalyANaka kallANA hoti kA iti zrIjinabhadrA a iti, tadevaM siddhAntapakSamurarIkRtyApi tatpratikSepAyodyacchan satAM kathaM nopahAsyatAM yAsi ? (yata evaM vIragarbhaH kalyANastavayogyaH vande vIraM garbharUpaM, sadA kalyANarUpakaM / manyante bhAgyavantaH ki-ma'kalyANakarUpakaM ? / / yata uktaM gurutattvadIpe "karoSi zrImahAvIre, kathaM kalyANakAni SaT ? / yatteSvekama'kalyANaM, vimanIcakulatvataH / / " kalpakiraNAvalyAM "akalyANakabhUtasya garbhApahArasya" kalpasubodhikAyAM "nIcairgotravipAkarUpasya atinindhasya AzcaryarUpasya garbhApahArasyApi klyaannktvkthnmnucitN"| vimniickulaashcrygrbhaaphaarkaarnnaiH| garbhAdhAnamakalyANaM, garbhakalyANakaM kathaM ? |2aashcrympi kalyANaM, zrImallivIrayormataM / nIcaniMdyA'zubhaikyi , ra'kalyANaM kathaM bhavet ? // 3 // kalyANaM cyavanaM proktaM, garbhakalyANakaM tathA / avataraNakalyANa-makalyANaM kathaM bhavet 1 / 4 / yata ukta | "gabhbhe jamme ya tahA, NikhkhamaNe ceva NANaNivvANe / bhuvaNagurUNa jiNANaM, kallANA hoti NAyavvA / 32 // " iti paMcAzake / "avayaraNajammaNirukhamaNa, NANaNivvANapaMcakallANe / titthayarANaM niyamA, karaMti 'sesesu khittemu 11" iti zrIjinabhadrIyabRhatsaMgrahaNyAM / nIcakule'vatI) hi. vIra: kalyANako mataH / uccakulA''gato vIraH, kima'kalyANako mtH15|| cetkSatriyakulAgato, garbhaH kalyANako mtH| viprakule'vatI) hi, kima'kalyANako mataH 1 / 6 / devAnandodare garbho, yathA kalyANarUpaka-stathaiva trizalodare, garbhaH kalyANako mataH / 7 / haraNaM cApahArastat, trizalodaradhAraNaM / garbhadhAraNakalyANaM, taccakalyANaka kathaM ? / / tAvadapahRto garbhaH, trishlaakukssisNhRtH| ato garbhApahAro hi, zreyaH kalyANasUcakaH / / garbhasyodarasatvasya, iti sthAnAMgavRttitaH / haraNamudarAMtare, saGkAmaNaM tu zreyase / 10 / ukta indreNa mUlakalpasUtre "taM seyaM khalu mamavi samaNaM bhagavaM mahAvIraM tisalAe khattiyANIe vAsihasaguttAe kucchisi gambhattAe sAharAvittae iti / trizalodarago garbhaH, pNcklyaannmdhytH| proktaH zrIbhadrabAhubhiH, svapnaH kalyANako hi sH|11sh moktaH paMcAzake garbho, yathA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANarUpakaH / tathA punarapi proktaH, trizalodarago hi saH / 12 / suSThu proktaM hi kalyANaM, jinavallabhasUribhiH / duSTamuktamakalyANaM, tvatpUjyadveSyatA hi sA // 13 // proktaH paMcAzake garbhaH, kalyANaphalasUcakaH ! kalpasUtre'pi saH svapnaiH, kalyANaphalasUcakaH / 14 / sUtrArthamapara nAsti, yenA'kalyANakaM bhavet / dhRSTAH bruvaMti mUDhAzca, karmabaMdhanahetave / 15 / devAnaMdodarAdgarbho, trizalAkukSi(dhAraNAt )mocanAt / jJeyo garbho yathA pUrva, tathA kalyANako hi sH|16| haraNaM trizalAkukSau, vibhoH na manyate tadA / kalyANAni tu pazcaiva, anyathA tu SaDeva hi / 17 / haraNaM trizalAkukSau, manyate zvetavAsasaH / digaMbarA na manyate, devAnandodarAdvibhoH / 18 / mAtRkukSyAgato jinaH, svapnaiH | kalyANasUcakaH / trizalAkukSigo garbho, nAstyakalyANako hi saH // 19 // "paMca mahAkallANA (zreyAMsi), savyesi jiNANa havaMti NiyameNa / bhuvaNa'ccherayabhUyA, kallANaphalA ya jIvANaM / 30 / " vacaH (idaM) pazcAzake paMca, mhaaklyaann(shrey)drsh| trizalAkukSigaM garbha, nAskalyANamalApakaM / 20 / uktagAthAdvike garbho, mhaaklyaannnishcito| kathaM bhavatyakalyANaH, trizalodarago hi saH 1 / 21 // haraNamapahArazcevayA'kalyANako mtH| dhAraNaM mAtRkukSau kiM, khayA'kalyANaka mataM ? / 22 / bhagavadvIragarbhazce-pyayA'kalyANako mataH / zrIvIro garbharUpazca, kima'kalyANako mataH 1 / 23 / ukta dinamanukta tat, kalyANakamazAzvataM / tena kiM trizalAkukSau, vIro'kalyANako bhavet // 24 // paMcazAzvatakalyANAH, ekenAzAzvatena SaT / kalyANakamazAzvataM, kenAkalyANakaM bhavet ? // 25 // paMcakalyANataH SaSTha-ma'kalyANaM kathaM bhavet ? / paMcamahAvratAt SaSTha-ma'vratama'pi kiM bhavet / 26 / paMcamahAvratAtpaSThaM, rAtrAvabhojanaM vrataM / paMcakalyANataH SaSThaM, kalyANaM garbhadhAraNaM // 27 // jinarAjyAbhiSekastu, nAsti kalyANapaMcake / garbhadhAraNakalyANa-ma'sti kalyANapaMcake / 28 / sarvaguNI jinendre'smin , vIre'kalyANabhASaNaM / akalyANaM tu tattasya, prabhoH avarNavAdataH // 29 // kalyANaM zubhasamRddhi-vizeSANAM hi kAraNAt / nIrogatvamaNantIti, kalyANaM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtrakhaNDanama sAgarIya zreyasaM mataM // 30 // dvimAtRpitaraH Rddhi, bhuktvA'guH svrgmokssyoH| zrIvIrasya hi kalyANa-ma'kalyANaM kathaM bruve ? // 31 // kalyANa se zreya uktaM hi, zreyaH kalyANakaM mataM / mokSe vIraviyoge'pi, mokSakalyANakaM mataM // 32 // ) / 4 / 1 // 14 // | iha logassa nimittaM, jiNavarabhogAimANaNaM asthi / louttaramicchataM, na hoi tassevamuvaeso 15/ 25-"ihalTokasya nimit-ihalokArthe jinadarabhogAdimAnanamasti, paraM lokottaramithyAtvaM na bhavati, evametasyopadezaH" etasya vizarArutAM darzayAmo'vadhAnaM vidhAya zravogocarIcarIkRhi, pUrva lokottaramithyAtvameva na buddhaM tvayA, tathAhi-lokottaradevagatamithyAtvamAha "louttaro vi vajjai paratitthiyasaMgahiya(jiNa)viye, jattha jiNamaMdirammivi nisippaveso'valANa samaNANaM. vAso ya, naMdibalidANanhANaNaTTa paihA ya. taMbolAI AsAyaNA u jalakIladevayaM dolaM. loiyadevagihesu va vaTTai asamaMjasaM evaM. tatthavi sammadihINa sAyaraM sammarakhkhaNaparANa kappai savasANa no gamaNa" iti mithyAtvasthAnakulake sapratyayazrIstambhanakapAdeH purato mAnanAdemithyAtvasvarUpatA na prarUpitA, tapAratnazekharamUriviracita(zrAddha)atikramaNavRttau (arthadIpikAyAM 34tame patre) punaH-"lokottaradevagataM tu paratIrthikasaMgrahItajinabimbArcanAdisapratyayazrIzAntinAthapArzvanAthAdipratimANAmihalokAthai yAtropayAcitamAnanAdi ca" ityuktaM tadapramANameva, tatra tadvIjaM gaveSyaM, bhavatsadRkSA bhavatpakSIyA yadIdaM kurvanti haThamaThAstadA kiM sarvairapi pramANapathamAnetavyaM ?, yacca tilkaacaaryennaagmiken| sAdhupratikramaNavRttau pratyapAdi-"mithyAdarzana-mithyAtvaM, zarIrAdikAraNena stambhanakAdinamaskaraNakSaNakaraNa"miti tadapyasundaraM. tavApi | ninhavatvena samAnatvAttasya, na cAprAmANikasyopadeSTurvacaH pramANaM bhavati, vAcAM prAmANyasya vaktradhInatvAt, anyathA sarvamapi vAkyaM pramANa syAt , tathA''pannistaraNArtha jinAnAM puraH zrAvikAyA upayAcitakakaraNasya zrIvasudevahiNDau (mudrite 293 patre) pratyutopadarzitatvAttanna
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokottaramithyAtvaM, tathAhi-"tato rAyA vasumittasuseNAmaJcehi sama saMpahAreUNa cArucaMdakumAra lavai-gaccha tuma tAvasAsamaM, tatya jaNNassa parirakhkhaNaM kuNaha, tato so kumAro viulavAhaNabalasamaggo bahujaNeNa samaM sNptto| tammi ya jaNNe vaTTamANe cittaseNA | kaliMgaseNA aNaMgaseNA kAmapaDAgA ya saMghasaraNa pecchAo dalayaMti, dummuho ya dAso kAmapaDAgAe vAragaM jANittA sUInaTTa ANavei, || tAo ya saIo viseNa saMjoittA kAmapaDAgAe nacaNaThANe Thavei, taM ca kAmapaDAyA jANiUNa uvAiyaM karei-jai nittharAmi pecchaM to jiNavarANa aThThAhiyaM mahAmahimaM karissAmi, cautthabhatteNa ya taM nittharai pecchaM, tA ya sUIo visasaMjuttAo devayAe avahiyAo, aha cArucaMdo kumAro kAmapaDAgAe naTTammi parituho"ityAdi "paMca aNubayANi pAsammi tassa sAmidattassa sAvayassa kAmapaDAyA ahaM (ca) soUNa jAyAo sAviyAo"etadanta, iti zrIvasudevahiNDAvaSTAdazalambhe (297 pRSThe), yadIdaM lokottaramithyAtvamabhaviSyattadA sA zrAvikA kathamidaM mAnanamakariSyat , aparaM vyavahArabhASyavRttAvapi (SaSThoddezake 21 patre) mUrirakSaNAdhikAre-"kasmAdevaM rakSA kriyate iti cet ? kulasya tadAyattatvAt , uktaM ca-'jammi kulaM AyataM, taM purisaM AyareNa rakhkhAhi' ityAdi, kathaM punaH sa rakSitavya ? ityata Aha-"jaha rAyA tosalio, maNipaDimA rakhkhae payatteNa / taha hoi rakhkhiyabo, sirigharasariso u Ayarito / 114 // vyAkhyAPal yathA rAjA tausaliko maNipratime ca prayatnena rakSati tathA bhavatyAcAryoM rakSitavyo, yataH zrIgRhasadRza eSa AcAryaH, atha ke te pratime ? ityata Aha-paDimuppattI vaNie, udahI uppAto uvAyaNaM bhIto / rayaNaduge jiNapaDimA, karemi jai uttare'vigdhaM // 11 // uppAunasamauttara-NamavigdhaM eka paDimakaraNaM vA / devayachadeNa tao, jAyA tievi paDimA to|116| vyAkhyA pratimayorutpattirvaktavyA, meM sA caiva-ekasya vaNijaH samudraM pravahaNenAvagADhasyotpAta upasthitaH, tataH sa vaNik bhItaH san aupayAcitakaM karoti, yathA-yadeta
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtra khaNDanam dautpAtikamupazAmyati avighnenottarAmi ca tato'nayormaNiratnayo maNimayyau jinapratime kArayiSyAmi, evamaupayAcitake kRte devatA 'nubhAvenautpAtikamupazAntamavighnaM samudrottaraNamabhRt , sacottIrNaH san lobhena ekasminmaNiratne ekAM jinapratimAM kArayati, tato devatayA sAgarIya dvitIye'pi maNiratne dvitIyA jinapratimA kAritA, tathA cAha-devatAchandena tato jAtA dvitIye'pi maNiratne pratimA / to bhattIe | vaNijo, sussUsai tA pareNa jatteNa / tA dIvaeNa paDimA, dIsaMtiharAu rayaNAI / 1271 vyAkhyA-tataH pratimAyakArApaNAnantaraM te pratime vaNim bhaktyA pareNa yatnena zuzrUSate, tatastayozca pratimayoridaM prAtihArya-te pratime yAvaddIpakaH pArthe dhriyate tAvaddIpakena Rall hetunA pratime dRzyete, 'itarathA' dIpakAbhAve sapakAze'pi prakAze maNiratne dRzyate / soUNa pADiharaM, rAyA ghettaNa sirihare chuhati / | maMgalamattIi tao, pUeti pareNa jatteNa / 110" ityAdipAThenApyaupayAcitakakaraNaM pratyapAdi zrAddhasyeti, anyaccopapattikAmapi | tavArocamAnAmapi karNapathAtithiM kurmahe, tathAhi-iha lokArya yadi tIrthakRtaH saprabhAvasya purato bhogAdimAnanaM vihitaM tadA tasya tAvadeva phalaM, tadadhiSThAtArazca surAH pUrayanti tatkAmitaM, tathA ca mithyAtvaM kathaM bhavati ?, adeve devabuddhirhi mithyAtvaM, atra tu aItyahatpratyaya Pal eva tasyAste, viparItapratyayAbhAvAtsamyaktvameva, na mithyAtvaM, yadi punarmAnitavastvaprAptau jineSvavamAnanamapi syAttato mithyAtvahetu tvAnmithyAtvaM ? tarhi kSetrapAlAdibhyo'pyupayAcitAyabhyupagame tadiSTAprAptau tatrAkiJcitkaratvAvabodhe tanmAnanamapi samyaktvaM prasajjet , adeveSvadevatvabuddhenimittatvAt , samAnayogakSematvAnnaiko'pi paryanuyoktavyaH, tathA svadevAn parihRtya paradevAnAM purato mAnanAdiryadi vidadhIta tadA mithyAtvamanena prathitaM bhavati, lokA mithyAtvina iti pratipadyante yadeSAM devAnAM madhye kimapi sAtizayatvaM nAsti ataevAmI asmaddevasevA hevAkino babhUvuriti svIyadeveSu teSAM vizeSato mAnanaM syAt , 'svagRhaM jvAlayatA paragRhajvAlanamapi tena cakra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vakreNe'ti nyAyaH smAritaH, svayaM mithyAtvaM gacchatA pare'pi taddAyamApAditAH syuriti, svIyadevamAnane tu yadi vipratyayo bhaviSyati tadA tasyaiva mithyAtvaM, na pare zrAvakA api paradevamAnanAnmithyAtvaM labheran , bahulAbhopasthitAvalpavyayasyApISTakhAd, vaNikavyavahAre'pi tathopalabdhe, rAjakaraM dakhA'pi te vyApAra sUtrayanti, yadeva mithyAtvaM tadevotsUtraM, idaM hi lokottaramithyAtvaM na bhavati tena notsUtra, | yadi punaH svadeve mAnanAdabhyadhikaM zakrastavAdivizeSA! viracayati tadA tena samyaktvamapyujvAlita syAta, bhasmanA''darzavat / 4 / 2 / 15 // evaM cAmuMDAI-ArAhaNamatthi natthi kira doso| balibakkulAivihiNA, paMcanaIsAhaNaM ca puNo 3 // 16 // 26-"evaM-amunA prakAreNa, cAmuNDAdyArAdhanamasti, AdizabdAta kSetrapAlAdyapi, nAsti kila doSaH, tathA baliyAkulAdividhimA paJcamadIsAdhanaM, ca punaH" idamapi te anupAsitagurorvaco vidvannara na raJjayati, yattvayA 'cAmuNDAyArAdhanamastI'tyuktaM taccAmuNDArAdhana kena vidadhe ?, zrUyate caba-zrIjinavallabhasUribhizcitrakUTe cAmuNDAdevakule tasthivadbhidRSTataccAritrikhAtizayaguNAvarjitA cAmuNDA pratibodhitA | samyaktvaM prApitA, kathaM punaste zuddhacAritriNo mithyAsuryAcAmuNDAyA ArAdhanaM vidadhyuH 1, pratibodhastu mithyAkhinA tIrthakRdbhirapi vihito varttate, nAtra dopakalikA'pi samunmIlati, cakSurauSadhaM karNayoH kSipan ki zilpikauzala lapsyase ?, vidadhe cAmuNDApatibodhastatyakkhA paronnatimasahamAnena tadArAdhanaM vidadha ityuktaM bhavatA, Adi zabdAta kSetrapAlAcArAdhanaM nAsmatpUrvavaMzyairvidadhe, zrUyante dRzyante caivaM tata pravAdAH-'padasthadhyAnabalena zrIjinadattasUribhiyugapradhAnagurubhiH kSetrAdhIzAdyA atyugrA api surA vazaM ninyire, trikoTIhrIMkArajapastaizcakre, tataH surAH sarve prahvIbhUtA'ityukteH, evaJca zrIjinazAsanaprabhAvanArtha devAnAM vazIkaraNe na mithyAtvaM sambhAvyate, tathA hemAcAryamabandhe-"anyadA'mbaDenodayanazreyase bhRgukacche 'zakunikAvihAre' udhdhRte zrIhemasUripArthAtpratiSThApite nRpe gurau pattanAdisaGkeSu ca svasthAna
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsUtrakhaNDanam sAgarIya prApteSu bhRgupurasthasyAmbaDasya viSamo devIdoSo'bhUt , tatparicArakaiH sadyaH zrIsUrestatsvarUpavijJaptilekhaH pahitaH, tatsvarUpaM jJAtvA yazazcandragaNinA sahAcAryAH pradoSe khagatyA bhRgupuraM prAptAH, pratiSThAsamaye bhogavalyAdyadAnasSTAH saindhavAdidevyo'nunetuM kAyotsargasthAn gurU~stAbhidevIbhiravagaNanAspadaM nIyamAnAn dRSTvA yazazcandragaNIrudUkhale zAlitaNDulAn kSiptvA prahArAn dadau, AdyapahAre devIprAsAdakampaH, dvitIyapahAre devImUrtaya eva svasthAnAdutpatya 'vajrapANe ! vajraprahArebhyo rakSa rakSe'tyuccarantyo gurozcaraNayoH petuH, ambaDho niruk jAtaH" tathA "ekadA zrIgurubhiH zrIsiddhacakramantraH sAmnAyaH samupadiSTaH, sa ca padminIkRtottarasAdhakatvena vividhavidhipUrvaM tribhirapi sAdhitaH, tasyAdhiSThAtA zrIvimalezvaranAmAdevaH pratyakSIbhUyovAca-'svepsitaM varaM vRNu' tataH zrIhemasUriNA rAjapatibodhaH devendrasariNA kAntinagaryAH prAsAda ekarAtre dhyAnabalena serIsakagrAme samAnItaH, malayagiriNA siddhAntavRttikaraNavara iti trayANAM vara dayA devaH svasthAnamagAt" evaM ca jinazAsanonatyartha sthAne sthAne devatAsAdhanaM zrUyate, yadi caivaM mithyAtvaM syAttadA sarve'pi bhavaduktyA mithyAtvabhAjo bhaveyuH, anyacca zrIjJAtAoM prathamajJAte (7 patre) sudharmasvAmivarNanAdhikAre "vijApahANA maMtappahANA" iti pAThavyAkhyAyAM "vidyAH-prajJaptyAdidevatA'dhiSThitA varNAnupUrvyaH, mantrA-hariNegameSyAdidevatA'dhiSThitAstA eva, athavA vidyAH sasAdhanAH sAdhanarahitA mantrA iti" tatsAdhanenaiva tatpradhAnatvamAkalanIyaM, idamapi smRtipramoSapade tavApatitaM, tathA 'paJcanadIsAdhana'mityuktaM tadevAvaiyAkaraNatvaM taba sphuTayati, kathaM ? " nadIbhizca (2 / 1 / 20)" ityatra pANinisUtre "nadIbhiH (saha) saMkhyAsamasyate, so'vyayIbhAvaH, samAhAre cAyamiSyate, saptagaGgaM dviyamunaM paJcanada saptagodAvara"mityAdikathanAt 'paJcanadasAdhana miti syAt , tatra pazcanadasAdhanamiti ko'rthaH ?, tadadhiSThAbhyaH paJcadevatA vartante tAsAmavagrahayAcanamakRtvA kathaM punastadupakaNThakSetreSu yatinA viharttavyaM ?, iti zayyAtarAvagrahayAcanabattadavagrahayAcanaM prati
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAditamasti, yadIdaM mithyAtvaM tadA kSetradevatAkAyotsargo'pi tavAkartavyaH syAd bhrAntyA mithyAkhabhIroH, kriyate ca kSetradevatAkAyotsargaH, tathAcoktaM 'hetugarbhe' tapAgacchapatijayacandrasUrikRte. "nanu zrutakSetradevatAdInAM kAyotsargakaraNaM na yuktaM, mithyAtvaprasakteH, naiva-pUrvadharAdi | kAle'pi etatkAyotsargasya kriyamANatvena sambhAvyamAnatvAt, yataH-'Avassayalahuguru, vitticunnibhAsemu pakhkhiyAIsu / pavayaNasAruddhAre, suyadevayamAiussaggo / ' tathA 'praNipatya jinavarendra, vIraM zrutadevatAM gurun sAdhun / Avazyakasya vivRtti, gurUpadezAdahaM vakSye / 1 / ' iti zrIAvazyakabRhadvRttau zrIharibhadrasUrikRto namaskAraH, 'AyaraNA suyadevayamAINaM hoi ussaggo'iti paJcavastuke, zrIvIranirvANAdvarSa | sahasre pUrvazrutaM vyavacchinnaM, zrIharibhadrasUrayastadanu paJcapaJcAzatA vardivaGgatAH, granthakaraNakAlAcAcaraNAyAH pUrvameva sambhavAt zrutadevatA''dikAyotsargaH pUrvadharakAle'pi sambhavati, ato yujyate ka " tathA tatraiva punaruktaM "nanu zrutarUpadevatAyAH zrutasamRddhayarthaM yuktaH kAyotsargaH, zrutabhakterjJAnAvaraNAdikarmakSapaNadvArAzrutasamRddhihetutvena supratItatvAt, zrutAdhiSThAtRdevatAyAstu vyantarAdiprakArAyA na yuktaH, tasyAH parakarmakSa paNe'samarthatvena zrutasamRdayahetutvAt , zrutarUpadevatAyAstu tRtIyakAyotsarge smRtiH kRtaiva ?, tanna-zrutAdhiSThAtRdevatAgocarazubhapraNidhAnasyApi a smartuH karmakSayahetutvenAbhihitatvAt , taduktaM 'suyadevayAi jIe, saMbharaNaM kammakhkhayakara bhnni|nsthitti akajjakarI va,evamAsAyaNA tiie|1|' evaJca kSetradevatA'pi smRtimarhati, yasyAH kSetrasthitaividhIyate (sAdhvAdibhiH svakriyA'nuSThAna), tatastasyAH kAyotsargAnantaraM stuti bhaNati, yacca pratyahaM kSetradevatAyAH smaraNaM tattRtIyavrate'bhIkSNAvagrahayAcanarUpabhAvanAyAH satyApanArtha sambhAvyate" tena paJcanadasAdhanaM kSetrAvagrahayAcanarUpaM bodhavyaM, saMyamapAlanamanyathA na syAt, tadasAdhane ca tRtIyamahAvratameva taiH khaNDitaM syAt / anyacca balyAdikaM tebhyo dIyate | taddhi zrAddhakRtyaM, prahRSTaH ziSTaH zrAvakaistadavagrahayAcanAtsamukhaM zrIgurUNAM tatra deze vihArapravRttau jAtAyAM tAsAM devatAnAmapi svasAdharmika mirhati yayA kSetrasyadevayAi jIe, saMbharaNotsarga spatiH kRtavAta sanmantarAdiprakArAyA mada
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasAgarIya utsUtra khaNDanam tvamiva manyamAnaH pUjA kriyate tadA sAdhanA kimAyAtaM ?, sampratyapi sAhidvAre bhavadgurUNAM sAhivAdanasamaye sAhemadhukaramakaramauktika mAlAdizrAddhastvadIyavite(ni)re tadapi mithyAtvaM prasaktaM, yadyatvaM mukharIbhUya pralapasi tattatsarvaM tvanigaraNe eva nipatatIti / 4 / 216 // pajjusiyabidalamAI-gahaNammi na tassa dosapaDivattI-5 / dosassa vi paDivattI, sasamaNasamaNI vihArammiH // 17 // 27-"paryuSitadvidalAdigrahaNe tasya doSapratipatti:-doSAGgIkAro nAsti, AdizabdAta paryuSitapUpikA'digrahaNaM" tadiyatA gurorazikSitanRtyasya kalApina iva pazcAdbhAgaprakaTanarUpavigopanaM tava prApta, atra 'paryuSitapUpikAdigrahaNa miti na ghaTate kintu saptamyantatvenArtha| ghaTanA vidheyeti, paryuSitadvidalAdigrahaNe doSAbhAvastu tvatpUrvajaireva svIcakre svasthIbhUya zRNu, zrAddhavidhiprakaraNavRttau vidhikaumudInAmnyAM (mudritAyAM 158 patre) cAturmAsikAbhigrahAdhikAre zrAvakAnadhikRtya "paryuSitadvidalapUpikAparpaTavaTakAdizuSkazAkatandulIyakAdipatrazAkaTupparakakhArikIkharjUradrAkSAkhaNDazuNThyAdInAM phullikunthvilikAdisaMsaktisambhavAcyAgaH, auSadhAdi vizeSakArye tu samyakazodhanAdiyatanayaiva teSAM grahaNa"mityAdi, etAvatA caturmAsake paryuSitadvidalAdInAM niSedhaM vadatA''cAryeNa zItakAlAdau tadapratiSedhAttadgrahaNaM balAdApatitaM, tathA zrIsUtrakRtAGge (333 patre) kriyAsthAnakAdhikAre sAdhuvarNake "aduttaraM ca NaM ukhkhittacaragA xx aMtacaragA paMtacaragA xx aMtAhArA paMtAhArA arasAhArA virasAhArA lUhAhArA tucchAhArA aMtajIvA paMtajIvA" ityAdi, tathA zrIaupapAtike ca bAhyatapo'dhikAre | "teNaM kAleNa"mityAdi (34 patre) tAvat "anagilAyae" (38 patre), tatazca "arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lUhAhAre se taM rasaparicAe" ityAdi, "vyAkhyA-'annagilAyae'tti anna-bhojanaM vinA glAyati annaglAyakA, sa cAbhigrahavizeSAtmAtareva doSA'nna bhugiti" ityAdi (39 patre), "arasAhAre ti-'araso' higvAdibhirasaMskRta AhAro yasya sa, tathA 'virasAhAre ci vigata
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rasaH-purANadhAnyaudanAdiH, 'aMtAhAre'tti ante bhavamantya-jaghanyadhAnyaM vallAdiH, 'paMtAhAre'tti prakarSaNAntyaM vallAdyeva bhuktAvazeSa paryuSita vA" iti (40 patre), paryuSitavallagrahaNAbhyanujJAnAtparyuSitadvidalagrahaNaM jAtameva, tathA AcArAMgacUrNI "sUcite NAma kusaNi taM asUcita bhaktaM, sItapiMDo-vAsI. tatkUro purANakummAsovi pajjusiyakummAso adu bakkasaM pulAgaM vA laddhe piMDe aladdhae davie ekato purANa dhanaM bakkasaM purANasatugA vA purANagoraso vA purANagodhUmamaMDago vA, pulAgaM NAma avayavo NipphAvAdi laddhevi pajjatte, davito NAma na rAgaM gacchati" ityAdi, tathA AcArAGge prathamazrutaskandhe navamAdhyayane caturthoddezake (314 patre) "avimuiyaM vA mukkaM vA sIyaM piMDa purANakummAsaM / adubukkasaM pulAgaM vA, laddhe piMDe aladdhe davie / 13 / vyAkhyA-'saiyaM ti dadhyAdinA bhaktamArdIkRtamapi tathAbhUtaM zuSka vAvallacanakAdi, zitapiNDaM vA-paryuSitabhaktaM, tathA 'purANakulmASa vA bahudivasasiddhasthitakulmASa, 'bukkasaM ti cirantanadhAnyaudanaM yadi vA purAtanasaktupiNDa, bahudivasasambhRtagorasaM godhUmamaNDakaM ceti, tathA 'pulAkaM' yavaniSpAvAdi, tadevambhUtaM piNDamavApya rAgadveSavirahAiviko bhagavAn , tathA'nyasminnapi piNDe labdhe'labdhe vA dravika eva bhagavAn iti, tathAhi-labdhe paryApte zobhane vA notkarSa yAti, nApyalabdhe'paryApte'zobhane vA''tmAnamAhAraM dAtAraM vA jugupsate" tathA zrIAcArAGge navamAdhyayane(313 patre) "aNNagilAimegayA bhuMje" iti, "vyAkhyA-'aNNagilAI ti paryuSitaM, tadekadA bhuktavAnityarthaH" tathA zrIbhagavatyAM navamazatake trayastriMzattamoddezake-"tateNaM tassa jamAlissa aNagArassa tehiM arasehi ya virasehi ya aMtehi ya paMtehi ya lUhehi ya tucchehi ya kAlAtikatehi ya pamANAtikatehi ya sIehiM pANabhoya| NehiM annaye"tyAdi, "vyAkhyA-'arasehiya'tti hiMgvAdibhirasaMskRtatvAdavidyamAnarasaiH 'virasehiya'tti purANatvAdvigatarasaiH 'aMtehiya'tti arasatayA sarvadhAnyAMtavartibhirvallacanakAdibhiH patehi yatti taireva bhuktAvazepatvena paryuSitatvena vA prakarSaNAntavanikhAtmAntaH" tathA zrI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasAgarIya utsUtrakhaNDanam sthAnAGge caturthasthAnake dvitIyoddezake (219 patre) "caubihe AhAre pannate, taMjahA-uvakhkharasaMpaNNe uvakhkhaDasaMpaNNe sabhAvasaMpaNNe parijusiyasaMpaNNe, vyAkhyA-upaskriyate anenetyupaskaro higvAdistena sampanno yuktaH upaskarasampannaH, tathA upaskaraNamupaskRta-pAka ityarthaH, tena sampanna odanamaNDakAdiH upaskRtasampannaH, pAThAntareNa 'nouvakhkharasaMpanne' hiMgvAdibhirasaMskRta odanAdiH, svabhAvena-pAka vinA se sampannaH-siddhaH drAkSAdiH svabhAvasampannaH, 'parijusiya'tti paryuSitaM-rAtriparivasanaM tena sampannaH paryuSitasampanaH iiDarikAdiH, yatastAH paryuSitakalanIkRtAH amlarasA bhavanti, AranAlasthitAmraphalAditi" tathA zrIjJAtAdharmakathAyAM paJcamAdhyayane "tate NaM tassa selagassa a rAyarisissa tehiM aMtehi ya paMtehi ya tucchehi ya" ityAdi (111 patre) "vyAkhyA-'aMtehi yetyAdi-antarvallacanakAdibhiH, prAntaistaireva 5 bhuktAvazeSaiH paryuSitairvA" ityAdi (113 patre), opaniyuktisUtravRtyoH (mudritAyAM 67 patre) "khittaM tihA karittA, dosINe nINiaMmi u vayaMti / anno laddho bahuo, thovaM de mA ya rUsejjA / 145 / ahava na dosINaM ciya, jAyAmo dehi dahi ghayaM khIraM / khIre ghayaguDapejjA, thovaM thovaM ca satvattha / 146 / vyAkhyA-'kSetraM tridhA kRtvA' tribhirbhAgaivibhajya eko vibhAgaH pratyuSasyeva hiNDyate, aparo madhyAnhe hiNDyate, aparo aparAnhe, evaM te bhikSAmaTanti, 'dosINe niNiyaMmi u vayaMti' 'dosINe' paryuSite AhAre nissArite sati vadanti-'aNNo laddho bahuo' anya AhAro labdhaH pracuraH, tatazca 'thovaM de'tti stokaM dadasva-svalpaM prayaccha 'mA ya rUsejja'tti mA vA roSa grahISyasyanAdarajanitaM, etaccAsau parIkSArtha karoti, kimayaM loko dAnazIlo ? na veti" / tathA tatraiva "aMtaMta bhokhkhAmi tti, besae muMjae ya tahaceva / esa sasAraNiviTho, sasArao uhio sAhU / 571 // vyAkhyA-idAnIM sasAraH kadAcidbhojanArthamupavizan bhavati kadAcidupaviSTaH kadAcidutthitaH, etatmadarzanAyAha-'aMta' antya-pratyavaraM ballacaNakAdi, tadapyantya-paryuSitaM caNakAdi antyamapyantyaM antyAntyaM bhakSayi 20
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pyAmItyevaM vidhena pariNAmenopaviSTo maNDalyAM bhuGkte yastathaiva eSa sAdhuH zubhapariNAmatvAtsasAra upaviSTaH sasArazvotthitaH, tasya zubhapariNAmasyApratipatitatvAt / evameva ya bhaMgati, joeyavvaM tu sAranANAI / teNa sahio sasAro, samuddavaNieNa diluto / 572 / vyAkhyA-evameva bhaGgatritayaM yojanIya, tatra prathamo bhaGgaH sasAro niviThTho sasAro uThio 1, sasAro niviTTho asAro uhio bitio bhaMgo 2, asAro niviThTho sasAro uDio taio 3, asAro niviThTho asAro uDhio esa cauttho 4, sArazcAtra jJAnAdiH, AdigrahajaNAddarzanaM cAritraM ceti, tena jJAnAdinA sahito yaH sAdhuH sa sasAro bhaNyate" ityAdi (mudritaughaniryuktau 188 ptre)|4|4|| 28-tathA paryuSitapUpikAnAM niSedhastapAgacchanAyakazrIratnazekharasUrikRtAyAM 'vidhikaumudI'nAmnyAM zrAddhavidhiprakaraNavRttau na kRtaH kintu paryuSitadvidalapUpikAniSedhaH, tatpAThastvayaM (mudritAyAM 41 patre) "paryuSitadvidalapUpikAdikevalajalarAddhakUrAdiH, tathA anyadapi sarvatra kuthitAnnaM puSpitaudanapakkAnnAdi cAbhakSyatvena varjanIyaM" taniSedhazcAsmAbhirapi kriyate, ko nAma paryuSitadvidalapUpikA svIkArayati ?, evaM sarvatra sUtrAnusAreNa paryuSitadvidalagrahaNe sAkSAtsphurati sati yadasmAn paryuSitadvidalagrahaNena dRSayasi AtmAnaM ca paryuSitapUpikAyA agrahaNena dUSitamapi na lakSayasi, aho !! te zubhadinavaiparItyaM rAmopasthitau dazAnanavajjajJe, yadvidyamAnAmapi zAstrapaddhati sAkSAtsurasundarI mandodarImivAvagaNayyAvidyamAnAM vacanaracanAM satI sItAmiva samIhase tatastvattaH paraH ka utsUtrabhASi ? iti vimRza / 4 / 5 / / 29-"api-punardoSasya pratipattiraGgIkAro'pi, kva ? 'sazramaNazramaNIvihAre'sasAdhusAdhvIvihAra ityarthaH, evamupalakSaNAtsAMgarikabubulAdInAM dvidalatvenopadezo'pi vastuvitathabhaNanaM jJeyamiti, atra yadyapi prAguktAtrayo'pi prakArAzcaturthe'ntarbhavanti, sarveSAmapi vitathavastuprarUpaNArUpatvAta, tathApi kriyAyA Adhikye tAvanna kazciddoSaH pratyutApramattateti kasyacinmugdhasya vyAmoho bhavati, tadvyudAsArtha bhedakathanaM, tathA ca nyUnAdhika
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsUtra khaNDanam kriyayorutsUtratvamAzritya tulyateti bhAvaH' bhatrAyaM khaNDanaprakAro'khaNDarasekSudaNDakhaNDacarvaNAdapyatimadhuratA''dhAraH, pUrva tAva(cotsUtradharma HS vRzyoreva duSTatA''viSkriyate-'doSasya pratipatti'miti pAThaM pratipadyasva, atha sAdhusAdhvInAM sahavihAravikAramakArAH zakreNApi duSparihArA sAgarIya dayante-"je bhikhkhU AgaMtAgAresu jAva pariyAvahesu vA xx ego egithie saddhi vihAraM vA karejja. sajjhAyaM vA karejja. asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhArejja. uccAraM vA pAsavarNa vA parihaveti. annayaraM vA aNAriyaM nihuraM assamaNapAoggaM kaha kahei kaheMta vA sAtijjati, taM sevamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM" (iti)nizIthe'STamodezake, "uktaH saptamaH idAnImaSTamaH tassa imo saMbaMdho kahito- kahiyA khalu AgArA, te u kahiM ? katividA ? ya binneyA / AgaMtAgArAdImuM, savigAravihAramAdIyA / 1 / sattamassa aMtasutte (i)tthI purisAgArA kahitA, te kahiM havejja ?, AgaMtAgArAdisu, te AgaMtAgArAdI ihaM samati kativihA gAme AgArA niNNeyA ?, iha apuvvarUviyANi-ego sAhU egAe itthiyAe saddhiM samANaM gAmAo gAmataraM vihAro ahavA gatAgataM caMkamaNaM sajjhAyaM kareti asaNAdiyaM vA AhAreti uccAraM pAsavarNa vA parihaveti, ego egitthiyAe saddhi viyArabhUmi gacchati aNAriyA kAmakahA NiraMtaraM vA appiyaM kahaM kaheti kAma niThurakahAo, etA ceva asamaNapADaggA, athavA desabhattakahAdI jA saMjamovakArikA Na bhavati sA sabA asamaNapAuggA / AgaMtAgAre ArA-mAgAre kulaavsthe| risisthiegaNege, caukkabhayaNA dupakhkhevi / 2 / ego egitthie sadi ego aNegitthi(hiM)e ? saddhi aNegA egitthie saddhi aNegA aNegisthihi sadi / jA kAmakahA sA u hoI, aNAriyA loiylouttriyaa| niThurabhallIkahaNaM, bhAgavayapadosakhAmaNayA / 3 / api mAyApi sardi, kahAvi egANiyassa pddisiddhaa| kiM puNa ? aNArigAdI, taruNitthINaM sahagayarasa / 4aa mAibhagiNimAdIhiM agammitthIhiM saddhiM egANiyassa
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammakahAvi kAuMNa vati, kiM puNa aNNAhiM taruNitthIhiM saddhiM ? / aNNAvi appasatyAsu thIsu kahA kimuya'NAriya asabhbha / caMkamaNapANabhoyaNa, uccAresu tu saviseso 5 / bhayaNapayANa cauNhaM, aNNayajutte ya saMjate saMte / je bhikhkhU viharejjA, ahavA vi karejja sajjhAyaM / 6 / bhayaNapadA caumbhaMgo pubbutto / asaNAdi vA''hAre, uccAri ca AcarijjAhi / niThuramasA(hu)jahuttaM, annayarakaha ca jo kahai 7 so ANA aNavatthaM, micchattavirAhaNaM tahA duvihaM / pAvati jamhA teNaM, ee payA vivajjejjA / 8 / dihe saMkA bhoigAdi, jamhA ete dosA tamhA Na kappati vihArAi kAuM, kAraNe puNa karejjA vi / bitiyapadamaNappajjhe, gelaNNuvasamgarohaddhANe / saMbhamabhayavAsAsu ya, khaMtikhamAdINa nikhkhamaNe / / dAramAhA / aNNaca'Nappajjho so savvANi vihArAdINi karejjA, iyANiM gelaNNe uddesammi cautthe, gelaNNe jo vihI samakhkhAto / so ceva ya bitIyapade, gelaNNe aTThamuddese / 10 / kNtthaa| iyANi uvasaggetti, tatthimaM - udAharaNaM-kulavaMsaMmi pahINe, sasagabhasagehi hoi AharaNaM / sukumAliyapatvajjA, sapaJcavAyA ya phAseNaM / 11 // " ityAdi nizIthaR| bhASyacUrporaSTamoddezake, yatra saMyatyo bhavanti tatra kSetre'pyanavasthAnaM sAdhUnAmAstAM vihArAdi, tathAcoktaM bahatkalpabhASyavRttiSu dvitIya khaNDe (prathamoddezake dazamasUtravyAkhyAne) "se gAmasi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikhkhamaNapasAe no KE kappai niggaMyANa ya niggaMthINa ya ekatao vatthae, athAsya sUtrasya kA sambandha ? ityAha-gAmanagarAieK tesu a khettesu katya vasiyatvaM ?, na jattha na vasaMti samaNImabhbhAse nimgamapahe vA, grAmanagarAdiSu teSu pUrvasUtrokteSu kSetreSu kutra vastavyamiti cintAyAmanena sUtreNa pratipAdyate-'yatrAbhyAse' pratizrayAsanne 'nirgamapathe vA' nirgamadvAre zramaNyo na vasanti tatra vastavyamiti, xx jahA tassa rAyaputtassa vejjehi Fi| aMbagA apasthiti kAuM paDisiddhA, tahA bhagavayAvi sAhUNaM abbabhasevA iha parattha ya apasthitti kA paDisiddhA, tappaDihAriNo
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya vAo a itthIpamupaMDagasaMsattAe vasahIe saMjaikhette ya Na ThAyacaM." etAvatA sAdhubhiH sAdhvIbhiH sArddhaM na viharttavyaM, ye ca sAdhvIbhiH sArddha vihAraM na pratiSedhayanti pratyuta yaiH kaizcidapi samaM vihAraM kArayanti te kila siddhAntottIrNa vadanti, yatra kSetrAntaraM nayanti sAdhavaH sAdhvIstatrApyamI nayanti, na pare, yaduktaM - "paJcAnAmAcAryopAdhyAyapravarttakasthaviragaNAvacchedakAnAmekataraH saMyatIrnayati, tAtha strIsArthena samaM saMvijJena pariNatavayasA netavyAH" bRhatkalpabhASye caturthIdezake gaNadharasyaiva sAdhvInAM kSetrAntaranayane'dhikArastatprakArazca nizIthabhASyacUrNyoraSTamodezake proktaH - "jayA khetAo khettaM saMjatIto saMcArijjati tadA Nibhbhae nirAbAhe sAdhU purao ThittA. tAo ya maggato paTTiyA AgacchaMti, bhayAikAraNe puNa sAdhUNaM purato maggato pakhkhApakhkhiyaM vA samaMtao vA ThiyA gaccheti, Nippacca0 gAhA, saMjatINaM saMbaMdhiNo je saMjatA tehiM sahito gaNadharo appavitio appatitio vA NipaccavAe Neti, sapaccavAe sattheNa saddhiM Neti, jo vA saMjato sahassajodhAtI satthe vA kayakaraNo teNa sahito Neti / ubhayadvA0 gAhA, ege AyariyA bhaNati - puratovi ThiyA sajatIto gacchaMtu, kiM kAraNaM ?, Aha - kAiyasaNNANivehasaMjayaM mA vaiNIe lahiti sovavaiNiM, tamhA purato gacchaMtu, taM Na jujjati, kamhA ?, tAsiM aviNato bhaNNati logaviruddhaM ca tamhA ubhayaM jayaNAe karejjA, kA jayaNA 1, jattha ego kAiyasaNNaM voriti tattha savve viciti, tato (saMjaio) vi cite dahuM maggato caiva ciTThati, tAo vi pito sarIracitaM kareMti, evaM dosA Na bhavaMti " x x " sAdhvInAM kSetrAntaranetA gaNadhara begiSyate - piyadhamme daDhamme, saMviggo'vajjaoyateyassI / saMgahuvaggahakusale, suttatthavika gaNAhivaI |1| (vyAkhyA-) 'priya' iSTo 'dharmaH zrutacAritrarUpo yasya sa priyadharmA, yastu tasminneva dharme 'dRDho' dravyakSetrAdyApadudaye'pi nizcalaH sahadharmA, rAjadantAdivat dRDhazabdasya pUrvanipAtaH, saMvigno dvidhA - dravyato bhAvataca, tatra dravyato mRgaH, sadaiva trastamAnasatvAt, bhAvato utsUtrakhaNDanam // 32 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaH saMsArabhayodvignaH pUrvarAtrApararAtrakAle samprekSate - kiM mayA kRtaM ? ki vA zakyamapi tapaHkarmAdikamahaM na karomi? ityAdi, 'vajji' ci akAramazleSAdavadyaM pApaM, sUcanAtsUtramiti kRtvA tadbhIruravagrabhIruH, ojastejazvobhayamapi vakSyamANalakSaNaM, tadvidyate yasya sa ojasvI tejasvI ceti, 'saMgraha' dravyato vastrAdibhirbhAvitaH sUtrArthAbhyAM 'upagRho' dravyata auSadhAdibhirbhAvato jJAnAdibhiretayoH saMyatIviSayayoH saGgrahopagrahayoH kuzalaH, tathA 'sUtrArthavid' gItArthaH evaMvidho gaNAdhipatirAyikANAM gaNadharaH sthApanIyaH / athaujastrIti vyAcaSTe - ArohaparINAho, ciyamaMso iMdiyA ya paDipuNNo / aha oo teo puNa, hoi aNItapaNA dehe |2| ( vyAkhyA - ) 'Aroho' nAma zarIreNa nAtidairghyaM nAtisvatA, 'pariNAho' nAtisthaulyaM nAtidurbalatA, athavA 'Aroha:' zarIrocchrayaH 'pariNAho' bAhvorviSkambha etau dvAvapi tulyau. na hInAdhikapramANau, 'ciyamso'ti bhAvapradhAna nirdezasya citamAMsatvaM nAma vapuSi pAMzulikA na vilokyante, tathA indriyANi ca pratipUrNAni na cakSuzrotrAvayavavikalateti bhAvaH, athaitadArohAdikamoja ucyate tadyasyAsti sa ojasvI, tejaH punardehe - zarIre 'anaputrapatA' alajjanIyatA dIptimatvenAparibhUtatvaM tadvidyate yasya sa tejasvI, gataM gaNadharaprarUpaNA dvAraM / atha saMyatI gacchasyAnayana miti dvAramAha-paDilehiryaM ca khittaM, saMjaIvaggassa ANaNA hoi / nikkAraNammi maggato, kAraNe samagaM va purato vA / 3 / ( vyAkhyA - ) evaM ca vasativicArabhUmyAdividhinA pratyupekSitaM ca saMgatIprAyogyaM kSetraM, tataH saMyatIvargasyAnayanaM tatra kSetre bhavati, kathaM ? ityAha- 'niSkAraNe' nirbhaye nirAbAdhe vA sati sAdhavaH purataH sthitAH saMyatyastu 'mArgataH' pRSTataH sthitA gacchanti, kAraNe tu 'samakaM vA' sAdhUnAM pArzvataH 'purato vA' sAdhUnAmagrataH sthitAH saMyatyo gacchanti / niSpaccavAya saMbaMdhi, bhAvie gaNahara'ppaviitaiyo / nei bhae puNa sattheNa, saddhiM kayakaraNasahito vA |4| (vyAkhyA -) niSpratyapAye saMyatInAM ye 'sambandhinaH' svajJAtIyAH 'bhAvitA'zca samyakUpariNata jinavacanA nirvikArAH
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma utsUtra khaNDanam sAgarIya saMyatAstaiH sahitaH gaNadharaH AtmadvitIya AtmatRtIyo vA saMyatIvivakSitakSetra nayati, atha stenAdibhayaM vartate tataH sArthena sArdai / nayati, yo vA saMyataH 'kRtakaraNaH' iSuzAstre kRtAbhyAsaratena sahitaH saMyatIstatra nayati, sa ca gaNadharaH svayaM purataH sthito gacchati saMyatyaratu mArgataH sthitA, atraivaM matAntaramupanyasya dUSayamAha" ityAdi, tathA yatijIta(kalpa)bRhadvRttau "AcAryaH saMyatIvartApakaH prathamabhaGgavartyanujJAto, na zeSabhaGgatrayavartI, te cAmI bhaGgAH-sahiSNurapi bhItapariSadapi 1, sahiSNuna bhItapariSat 2, asahiSNuH paraM bhItapariSat 3, asahiSNurabhItapariSaJca 4, tatrendriyanigrahasamarthaH saMyatIprAyogya kSetravastrapAtrAdInAmutpAdanAyAM prabhaviSNuH sahiSNurucyate, / yasya tu sarvo'pi sAdhusAdhvIvargoM bhayAna kAmapyakriyAM karoti sa bhItapariSat , tatra prathamabhaGge vartamAnaH saMyatIparivarttane samucitaH, zeSeSu triSu bhaGgeSu vartamAno mAnujJAtaH, yadi parivartayati tadA caharukAH, yato dvitIyabhaGge AtmanA sahiSNuH paramabhItapariSattayA svacchandapracArAH satyo yatkimapi tAH kariSyanti tatsamayameva pAmoti, tRtIyabhaGge tu svayamasahiSNutayA tAsAmaGgapratyaGgAdIni dRSTvA yadAcarati taniSpanna (doSamavApnoti), caturthabhane dvitIyatRtIyabhaGgadoSAnavAmoti, prathagabhagavartinazvAcAryasya yathAvatsaMyatIparivarttane atimahatI karmanirjareti" tathA''cAryopAdhyAyAnAM tannayanasaMvAdaka zrIAcArAGgasUtra, tathAhi-"se bhirakhu vA bhirakhuNI vA AyariyauvajjhA ehiM saddhiM dUijjamANe no AyariyauvajjhAyarasa hattheNaM hatthaM, jAva aNAsAyamANe Ayariya uvajjhAehi saddhi jAva dUijjejja kA" a ityAdi (383 patre), tathA zrInizIthe'pi (aSTamoddezake 46 patre) sAdhvIbhiH samaM sAdhUnAM vihAraH pratiSiddhastathAhi-"je bhikhkhu sagaNacciyAe paragaNacciyAe niggaMthIe samaM gAmANugAma duijjamANe purao gacchamANe piThao rIyamANe ohayamaNasaMkappe ciMtAsokasAgaraM saMpaviDhe karayalapalhatthamuhe aTTajhANovagae vihAra karei jAva kareMtaM vA sAtijati, jAva taM sevamANe Arajjati sAummAsiyaM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ parihArahANaM aNugyAiya" tathA lokaviruddhazcAyaM sahavihAraH, ye ke'pi pazyanti te'pi nindantyahI brahmacaryadhAriNo'mI !!, yogIyoginIvadye vanitAbhivirahitA dinamapi sthAtuM na zaknuvantIti, aparaJca teSAmapi madhye kecidbhuktabhogAH kecidabhuktabhogAH kecidhuvAnasta- | tasteSAM tAH dRSTvA kathaM catovRttau kalAkelikelayo jaladhijalavelA iva prasarantyo vAryante ?, na ca sarve'pi zrIsthUlabhadrasvAmisadharmANaH santi, tatsamaye'pi tatsamatAM na ke'pi lebhire, tataH sampati tathAvidhAH kathaM bhaveyuH ?, tatastAsAM saGgatirevAsaGgatItorivAkhUnAM, yeSAM punaH pavitracAritrapAlanApekSA nAsti te sahavihAravicAraM vidadhatAM, evaM viharadbhistairubhayapakSavinAzo'pi nApekSito'nyathA tvekapakSa eva doSapoSo bhavatyanyatra tu pakSe'kSatazIlakhamiti lAbho'pi gaveSyastena, evaM vicAyyavAsmadgurubhiH sAdhusAdhvIsahavihAraH pratyaSedhIti, na cApaguNAbhAva eva, kintu guNA api, etAvatA sahavihAre maithunapratisevAvaniSedha eva zreyAnAtrApavAdaH, kSetrAntaranayanaM tu pUrvoktAnAmAcAryAdInAmanyatarasyaiva, na sAmAnyasAdhUnAmiti, tadevaM siddhAntapakSamabhyupagacchannapi taM vacanaireva nirAkurvannUnaM kulInatA'bhimAnino meM mAnavasya svajananImAjanmato'pyasatImAcakSANasya vRttamanukuruSe, tasmAt rahasyavasthAya rahasyamidamakSiNi nimIlya buddhizamunmIlya madhyasthavRtyA yuktyanusArakapravRtyA vimRzyamavazyaM / / 6 / 30-tathA " sAMgarikabubulAdInAM dvidalatvenopadezo'pi dastuvitathabhaNanaM" idamapi pramAdAcvayA'lekhi, pUrva 'sAMgarike'tyapazabdaH, "phale tasyAstu saGgara"miti 'nighaNTuzeSe' proktakhAt sarvatra tathA saMvAdAcca, atha saGgarakAdInAM dvidalatvaM darzayAmastathAhi 'caityavandanakulake' "saMgarahalimuggamuhucha, mAsakaMDuyapamukhkhabiyalAI / sahagoraseNa na jime, eyaM rAyattiyaM na kare / 18 / jammi ya pIlijjI, maNayapi na neha niggamo hunjA / dumi ya dalAi dIsaMti, mitthagAINa jaha loe|19|" tathA "dahie vigaigayAI, gholavaDA gholasiharaNi krNbo|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma sAgarIya lavaNakaNadahiyamahiya, saMgaragAyammi appaDie | 1|" iti 'pravacanasAroddhAra' gAthAdvitIyArddhaM vyAkhyAnayadbhiH zrIAnandasUribhiH svavRttAvuktaM, "lavaNakaNai- jarakalavaNalezairyuktaM dadhi hastena mathitaM vastreNa gAlitaM tadapi rAtryuSitaM satkalpate nirvikRtika pratyAkhyAnavatAM, kApi deze saGgarakAdyapi tatra prakSipyata ityAzaMkyAha - paraM saGgarakAdAvapatite sati tatra tu dvidaladoSasambhavAnna kalpata ityarthaH " tathA (saMdeha dolAvalyAM 111 pRSThe ) "jaha kira cavalayacaNayA, vidalaM taha saMgarA vi vidalaM ti / diNacariyA navapayapaya-raNesu lihiyA u phalivagge | 138| (vyAkhyA laghuvRttau ) yathA kila capalakacaNakA dhAnyavizeSA mahArUkSadvidalavatvAd dvidalaM tathA 'saGgarANyapi ' zamItaruphalikA api dvidalaM, saGgarazabdasya puMstvaM prAkRtatvAt iti kAraNAddinacaryAnavapadaprakaraNayorlikhitA bahuzrutai rupanyastAH phalikA - varga, tathAhi dinacaryAyAM- 'phalivagge taha saMgara, vallA caNayA ya holA ya' iti, navapadaprakaraNe tu kakkasUrikRte na dRzyate, paraM pUjyoktatvAttadvRttau kvApi tatraiva vA'nyazrutadharakRte likhitA bhaviSyantIti svayaM paribhAvyAH, phalikAzca prAyo dvidalA eva bhavantIti bhAvaH / atha saGgarANAmeva dvidalatvasamarthanArtha lakSaNa sadbhAvamudbhAvayati - " na ya saMgarabIyAo, tilluppattI kayAivi saMbhavai / dalie dunnidalAI, mugAI va dIsaMti / 139 / " tathA zrIjinapatisUribhirUce "saMgara kaMDuyagoyArAi bidala" tathA zrIjinadattasUribhirapyuktaM " kaMDuasaMgariyAo, na hu~ti vidalaM " ityutsUtraM / 47117 evaM cAmuMDiyamaya, ussuttaM daMsiyaM mae cauhA / lahiUNaM guruvayaNaM, turiaM niabohaNa |18| "evaM prAguktaprakAreNa 'cAmuNDikamatotsUtraM' kharataramatotsUtraM 'gurubacanaM' zrIvijayadAnasUrIzvaravacanaM 'labdhvA' avApya 'mayA' dharmasAgareNa darzitaM kimarthaM ? ' tvaritaM zIghraM 'nijabodhanArtha' AtmajJAnArthamiti" atra tvaritaM yadutsUtravacanaM darzitaM tadeva tavAvimarzakAritvaM utsUtrakhaNDanam // 34 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ dyotayati, yo hyasamIkSitakArI sa eva tvaritaM brUte, tadupadezasvIkArAcca svagururapi tvayA pAmanenoSTreNeva dUSitaH, tenApi na sAdhu cakre yadbhavAnevaMvidhaM pralapan na nyavArIti, anyacca 'cAmuMDiyamaye' tyatra " yamunA cAmuNDA kAmukA'timuktake mo'nunAsikazce" ti prAkRtasUtreNa masya lugbhavati, luki ca sati masya sthAne'nunAsiko bhavati, tena 'cAuMDiyamaye 'ti bhavati, evaM 'cAmuMDAi' iti prAguktaastri gAthAyAmapyayamevA'pazabdo bodhavyaH, tadeva masazvaduditotsUtrapadeSu kiyanto doSA AvirbhAvyante ?, dadhimApabhojane kiyantaH kRSNA vivicyante ?, paramiyatyApyuttaravacana racanayA pratihato bahumugdhajanadhyA''ndhyamutpAdayannacchGkhalapravRttiko nikhilakhalazekharo bhavAn pUrvavanmA bhavatviti vyavasitamathoparamyate etadIyavAkyavistarAt / 18 / prazastiH- vikramataH zararasarasa- zazi (1665) varSe labdhasampadutkarSe / vijayini yAmamahIbhuji, nItipathAnItapuSTaduSTajane |1| pravare zrInavanagare, zrIjinakuzalamabhAvalakSmIdhare / zrImatkharataragacche, viSNupadI 'salilavatsvacche |2| zrImatsAhinarendra candraracitazrIpAdapadmANA-sambhAre vijayinyudAracarite mugdhairvidagdhairnaraiH / svAkhyAte ca yugapradhAnapadavIM vibhratyudArairguNaiH zrImacchrIjinacandrasUritaryudyatpratApodhdhure / 3 / zrIjinasiMha gurUNA - mAdezamavApya kApyanindyaphalA / utsUtrakAlakUTe, dharmAdya ra sarasvadudbhUte |4| AgamaviSApahAri, pravaramahAmantrasaMsmRteH prasabhaM / nirviryatA vitene, yathA na mohastato bhavati |5| zrIjayasomagurUNAM, kalpatarUNAM jayoruphaladAnAt / cAruvicAraprasava-prasavAcca vicArya kala ziSyaiH | 6 | vAcakavaraguNavinayai- viMzodhyama'tha mathitasaMzayairetat / khaNDanamathavA teSA - meSA vijJaptiriha mauDhyAt // 7 // kena mandAkinImandaM, pAvanAyopadizyate / andhakAracchide bhAnuH kena vA prArthyate'nvaham | 8 | svata eva 1 " gaGgA viSNupadI"tyamaraH 2 sAgarodUbhUte, anyasyApi kAlakUTasya sAgarotpannatvAditei chAyArthaH / 3" moho mUrcchA vipryyaa| nityanekArthaH /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsUtra khaNDanam tayovRtti-rupakAradhiyA yathA / tathaiva zodhane teSAM, pravRttina niyogajA / / kadAgrahagRhItAnAM, vitathoktau girAM gatiH, / avAritA mahAdoSa-poSAyAppittavadbhavet / 10 / nAnA zAstrANi suguro, jJAnanetrapradAyinaH / vIkSyAsmAbhiH samArabdhA, helayA yuktikelayaH // 11 // sAgarIya zrIjinadattagurUNAM, zrImajjinakuzala sarirAjAnAM / prasaratpratApavazato-'bhavattadarya sampadutkarSaH // 12 // iti tapAdharmasAgaropAdhyAyavihitotsUtrodghaTTanakulakakhaNDanaM viracayAzcakre zrImajjinasiMhamUrivaropadezAcchIjayasomamahopAdhyAyaziSyavAcanAcArya-zrIguNavinayaiH zrInavyanagare zrIrastu kalyANamastu / zrI zrI cha saMvat 1665 varSe / zrIjinasiMhasarivarebhyaH zrIjayasomamahopAdhyAyaziSyavAcakazrIguNavinayairvAcanAyopadIcakre, vAcyamAnA ziSyapaziSyaparamparayA ciraM nandatAdAnandadAyinIyaM prtiH| graMthAgraM / 1250 / nanu dazadinAdimAnamapi(mRtaka)kutrApi proktamasti ?, ucyate-zrIvyavahArabhASyavRttau (pIThikAyAM mudritAyAM dazamapatre) zrImalayagiribhirdazadinamAnamuktamasti "jAtasUtakaM nAma janmAnantaraM dazAhAni yAvat , mRtakasUtakaM nAma mRtAnantaraM dazadivasAn yAvat" 1 // punarapi vyavahArabhASyavRttau prathamoddezake (mudrite dazamapatre) tathAhi-"laukikaM vidhA-itvaraM 1 yAvatkathikaM ca 2, tokharaM yatsUtakaM mRtakAdi(tad) dazadivasAn yAvadvaya'te iti, yAvatkathikaM ca baruDa-chipaka-carmakAra-DaMbAdi, ete hi yAvajjIvaM ziSTaH sambhogAdinA vajyante iti" 2 / punanizIthacUNau~ parihAranikSepAdhikAre-"loio duviho-ittario Avakahio a, ittario sUyagAdisu dasA(i)divasaparivajaNaM, BS Avakahio jahA-naTTa-baruDa-chipaga-cammAra-DuMbA ya, louttirovi i)ttario sejjAdANaabhigamasaDDhAdi, Avakahio rAipiMDo iti" / tathA laukikamuta kamapyevaM tathAhi-"sUtakaM vRddhihAnibhyAM, dinAni trINI dvAdaza / prasUtisthAne mAsaikaM, vAsarAH paMcagotriNAM / / ityaadi| 1na prernnjaa| 2 apitta-vanhirapi 'abArita' jalalakSmIrahita dAhadoSAca bhavediti / 4 // 35 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ / madanapaka gadharaM hariNAjhilaM, .. pArvajinapatritaM, namataH / | bhavikabhAvukasaGgamakArakaM, sakalazAstralatAjaladAyakam / jaladavarNadharaM hariNAGkitaM, namata pArzvajinaM timirIsthitam // 1 // prabalamohatamastapanAmabha, sumaticitrazikhaNDija sannibham / madanapaGkakadaM suguNAnvitaM, nmt| vidalitAzubhakarmamataGgajaM, paNamitezvaramastapataGgajam / navakanirjarapaGkajapatritaM, namata0 adharakAntivinirjitavidrumaM3, zamadharaM zivamArgavaradramam / irivarAzanasaMsthita ma'citaM, || nmt04| zrImatpArtha jinendramindusadRzA''sya tApapApApaha, aikSvAkAnvayanirmalAmbudhinizAnAthaM namasyAmyaham / devendrA'maramaulimaulizikharazreNiprakAzikrama, kalyANaM 'jayasoma'sevakamuneH zrIpArzvakalpadrumama / / iti zrItimirIgrAmasthapArzvanAthastavanam / devavaMdana deveMdra kayu, zrIvIra viprakule jANa / garbha puruSottama zakrastave, na garbha nIca akalyANa / / ASADhi mudi chaThe garbhAdhAne, sari haribhadre kalyANa / abhayadevasUri zreyaH kayuM, na viprakule akalyANa / 2 / na Ave AvyA gotra karmathI, zrI vIra brAhmaNI kUkha / avatariyA kSatrikuMDe prabhu, trizalA rANInI kUkha // 3 // te Asoja vadi terase, mAnyu trizalAe kalyANa / phala vIre vipra nIca kulathI, te kima kahUM akalyANa ? / 4 / iMdre bhadrabAhue kahayu e, zreya kalyANa phala je| niMdya akalyANakabhUta kima ?, aho jinacaMdra vIra te|| zrIvIrastavana-nAre vIra ! nahIM mAnu re, nahIM mAnuM nahIM mAnu re| nahIM mAnu tAru akalyANa, prabhu garbhakalyANa pramANa / / nAre vIra ! nahIM mAnu re, kima mArnu kima mArnu re ? / prabhu ! akalyANakabhUta, je garbhApahAra tAta !, nAre vIra ! / / ASADhi sudI chaThI dine re, AvyA devAnaMdA kUkha re / te dina garbhAdhAne kalyANa zreya, e paMcAzaka sAkha, nAre vIra ! // 3 // Asoja vadI terasa dine re, garbhadhAraNa trizalA kUkha re ! / iMdre zreya kalyANa mAtAe, mAnyuM kalpasUtra mUla sAkha, nAre vIra ! // 4 // janma dIkSA kevala mokSa yayuM re, kalyANa zreya cha e jANa re / akalyANa gaMdha sUtre nahIM re, jinacaMdra vIra vakhANa, nAre vIra !05 // 1sUrya / 2 bRhaspati / 3 pravAlakaM / 4 harivarAzana:-siMhAsanastatra sthit|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ & stotrAdi dharmasAga thui-kalyANa te zreya rUpe mAniyA e, mAtA ve kUkhe mahAvIra to, sarva jina jananI kUkhe e. Avaq kalyANa tima dhAra to // rIya utsUtra hai | bhAMkhI jina paDimA pUjA e, RtuvaMtI na pUje deva to| jina pUjatI RtuvaMtI thAya e, pUje na te prabhAvika deva to // 2 // khaNDanaM stavana-comAsu siddhAcala kariye re, maMdira talATIye nita jaiye re / hAre jina darzananA dveSo na thaiye, jAtIDA ! jina darzana sukhakaMdo re / hAre e to TAle bhavano phaMdo, jAtIDA ! jina darzana mata niMdo re / 1 // ame jayaNAthI ihAM jAsu re, prabhu ANA te dilamAhe dharaju re / hAre tethI ArAdhaka ame tarasuM, jAtIDA ! comA siddhAcala kariye re, mjaa0ji0|2| ame jina darzananA raMgI re, DhuMDhakanA nahiM ame saMgI re / hAre kima thaiye jina darzananA bhaMgI ?, jAtIDA ! co0ma0 / varSAle giri muni jAve re, koza aDhI zrIpaura pharamAce re / hAre kalpasUtra viruddha kima kahAghe ?, jAtIDA ! co0m0|4| siddhagiri jinadarzana sAru re, e to lAge mujha mana pyAraM re| hora jina darzane jinacaMdra tAru, jAtIDA ! co0ma0 // 5 // (i) zrIsidAcale, Adi jina AvyA, pUrva navANu vAra jii| ajita zAMti, comAsu kIg, gaNadhara muni parivAra jI // darzana pUjana, bhabijana kIy, dezanA amRta pIdhuM jii| comAse talATI dere, jina darzana pUjana, nara strI vimala mizI ... // 1 // zrIvAcanAcAryazrImadguNavinayagaNiviracitaM dharmasAgarIya-utsUtrakhaNDanaM samAptam