Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ G bodhAmRtasAra bodha pU 5 by to a pU rva graMtha graMthakatA munirAja kuMthUsAgarajI mahArAja. e
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . [munirAja kuMthusAgara dhiracita ] bodhAmRtasAra wwarmmmmmmmmmmmmmmm prakAzaka thAlAla- lavadajA mudraka ka. pA. zAstrI kalyANa pAvara priMTiMga presa solApura. prati ) vI. saM. 2463 ( mUlya 6 2000) sana 1937 / svAdhyAya Emmmxmmmmmmmmmmmmmmmmms
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhAmRtasAra tapodhana zrI 108 munirAja kuMthusAgarajI mahArAja [granthakartA] KORE > ( Kalyan. Power Press, Sholapur. ) >
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdyA vkrvy| samyagdarzanadIpaprakAzakA meyviiysNbhuutaaH| bharicaritrapatAkA-ste sAdhugaNAstu mAM pAntu // jo samyagdarzarUpI dIpakase bhavya jIvoMke manake aMdhakArako dUra kara unake manameM prakAza karanevAle haiM jIvAdika samasta padAthoke jJAnase suzobhita haiM aura atizaya cAritrakI patAkA jinhoMne phaharA rakkhI hai aise sAdhugaNa merI rakSA kreN| ___gRhasthoMke mukhya kartavya ijyA va datti hai| dono kAryoM ke liye guru pradhAna AdhAra haiM / jisa paMcama kAlameM sAkSAt tIrthakara va itara kevaliyoMkA evaM RddhidhArI tapasviyoMkA abhAva hai, evaM divyajJAni muniyoMke abhAva ke sAtha zAstroMke arthako anartha karanevAle bhole logoMko bhaDakAne vAloMkI bhI adhikatA hai, isa vikaTa paristhiti meM pUjyapAda jagadvaMdya zAMtisAgara mahArAja sadRza mahApuruSoMkA udaya honA sacamuca meM bhAgyasUcaka hai| maharSi ke prasAdase Aja bhI Asetu himAcala [dakSiNase lekara uttara taka] dharmapravAhakA saMcAra ho rahA hai| Ajake yugameM AcArya mahArAja alaukika ,mahApuruSa hai| jagadvaMdya hai| saMsArake duHkhoMse bhayabhIta prANiyoMko tArane ke liye akAramabaMdhu hai| AcArya mahArAjake divya vihAra se hI Aja dharmakI prAcIna saMskRti yatratatrA dRSTigocara ho rahI hai| Apake hRdayakI gaMbhIratA, acala dhIratA va zAMtipriyatAko dekhate hue sacamucameM Apake nAmakA sArthakya
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajha meM AtA hai / jinhoMne bhaktipUrvaka ApakA eka daphe darzana kiyA ho unako ApakI mahattAkA parijJAna hue vinA nahIM rahasakatA hai| ekadaphe Apake sAmane koI krUra hRdayI zatru bhI kyoM na Ave; ApakI zAMtamudrAko dekhakara vaha dravita ho jAtA hai| itanA hI kyoM baDese baDe krUra mRga, viSadhara Adi bhI zAMta ho jAte hai / ApakA mAhAtmya isIse spaSTa hai ki kaI daphe prANakaMTaka upasarga Anepara bhI unase mahArAjakI siMhavRttimeM koI virAdhanA nahIM ho skii| aise prAtaHsmaraNIya sAdhuvoMke darzana, stavana va vaiyAvRtyake liye hI nahIM nAmocaraNa karane ke liye bhI pUrvopArjita . puNyakI AvazyakatA hai| yaha sarvasAdhAraNake liye sugama nahIM hai| __maharSi kuMthusAgara mahArAjame pUrvabhava meM bhI viziSTa tapazcaryA kI hogI jisase ki unhe maharSi zAMtisAgara mahArAja sadRza guruvoMkI prApti huI va unhIke pAda mUla meM unhI ke caritra citraNa karane kA bhI bhAgya milA yaha sAhajika hai / AtmasaMyamakA phala vyartha nahIM jAyA karatA hai| AcArya mahArAjakA caritra zrI pUjya kuMthusAgara mahArAjane pahile likhA thaa| yaha dUsarA graMtha hai| granthakartAkA paricaya / maharSi kuMthusAgarajIne isa graMthakI racanA kI hai / Apa eka parama vItarAgI, pratibhAzAlI, vidvAn munirAja haiN| ApakI janmabhUmi karnATaka prAMta hai jise pUrvameM kitane hI maharSiyoMne alaMkRta kara jaina dharmakA mukha ujvala kiyA thaa|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] karnATaka prAMtake aizvaryabhUta beLagAMva jillemeM ainApura nAmaka . suMdara grama hai / vahAMpara caturtha kulameM lalAmabhUta atyaMta zAMtasvabhAva vAle sAtappA nAmaka zrAvakottama rahate haiN| ApakI dharmapatnI sAkSAt sarasvatI ke samAna sadguNasaMpanna thii| isaliye sarasvatIke nAmase hI prasiddha thii| sAtappA va sarasvatI donoM atyaMta prema va utsAhase devapUjA, gurUpAsti Adi satkArya meM sadA magna rahate the| dharmakArya ko ve pradhAna kArya samajhate the| unake hRdaya meM AMtarika dhArmika zraddhA kii| zrImatI sau. sarasvatIne saMvat 2420 meM eka putra ratnako janma diyaa| isa putrAkA janma zuklapakSakI dvitIyAko huA, isaliye zukla pakSake caMdramAke samAna dinapara dina aneka kalAvoMse vRddhiMgata hone lagA hai| mAtApitAvoMne putrakA jIvana susaMskRta ho isa muvicArase janmase hI Agamokta saMskAroMse saMskRta kiyA jAtakarma saMskAra honeke bAda zubha muhUrtameM nAmakaraNa saMskAra kiyA gayA jisameM isa putrAkA nAma rAmacaMdra rakhA gyaa| bAdameM cala karma, akSarAbhyAsa, pustaka grahaNa Adi saMskAroMse saMskRta kara sadvidyAkA adhyayana kraayaa| rAmacaMdrake hRzya meM bAlyakAlase hI vinaya, zIla va sadAcAra Adi bhAva jAgRta hue the jise dekhakara loga Azcarya va saMtuSTa hote the| rAmacaMdrako bAlyAvasthAmeM hI sAdhu saMyamiyoMke darzanameM utkaTa icchA rahatI thI, koI sAdhu ainApurameM Ate to yaha bAlaka dauDakara unakI vaMdanA liye pahuMcatA thaa| bAlyakAlase hI isake hRdayane dharmameM abhiruci thii| sadA apane sahadharmiyoMke sAthameM tatvacarcA karanemeM hI samaya isakA bItatA thaa|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ isa prakAra solaha varSa vyatIta hue| aba mAtApitAvoMne rAmacaMdrako vivAha karane kA vicAra prakaTa kiyaa| naisargika guNase prerita hokara rAmacaMdrane vivAha ke liye niSedha kiyA evaM prArthanA kI ki pitAjI ! isa laukika vivAhase mujhe saMtoSa nahIM hogA / maiM alaukika vivAha arthAt muktilakSmI ke sAtha vivAha karalenA cAhatA hUM | mAtApitAvoMne Agraha kiyA ki putra ! tumhe laukika vivAha bhI karake hama logoMkI AMkhoMko tRpta karanA cAhiye / mAtApitAtroM kI AjJollaMghana bhaya se icchA na hote hue bhI rAmacaMdrane vivAhakI svIkRti dI / mAtApitAvoMne vivAha kiyaa| rAmacaMdrako anubhaka hotA thA ki maiM vivAha kara baDe baMdhana meM paDagayA hUM | vizeSa viSaya yaha hai ki bAlyakAlake saMskAroMse sudRDha honese kAraNa yauvanAvasthA meM bhI rAmacaMdrako koI vyasana nahIM thaa| vyasana thA to kevala dharmacarcA, satsaMgati va zAstra svAdhyAyakA thA / bAkI vyasana to unase ghabarAkara dUra bhAgate the / isa prakAra paccIsa varSa paryaMta rAmacaMdrane kisI taraha ghara meM vAsa kiyA paraMtu bIca 2 meM manameM yaha bhAvanA jAgRta hotI thI ki bhagavan ! maiM isa gRhabaMdhana se kaba chU, jinadIkSA lenekA bhAgya kaba milegA ? vaha dina kaba milegA jaba ki sarvasaMgaparityAga kara maiM rUpara kalyANa kara sakU~ / rAmacaMdra vasura bhI dhanika the / unake pAsa bahuta saMpatti thI / paraMtu unako koI saMtAna nahIM thaa| ve rAmacaMdrase kaI daphe kahate the ki yaha saMpatti ghara vagaire tuma hI lelo / mere yahAMka
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] saba kArobhAra tuma hI calAyo / paraMtu rAmacaMdra unhe duHkha na ho isa vicArase kucha dina rahA bhI paraMtu mana manameM yaha vicAra kiyA karatA thA maiM apanA bhI gharadAra choDatA cAhatA hUM / inakI saMpatti ko lekara maiM kyA karUM / rAmacaMdra kI isa prakArakI vRttise zvasurako duHkha hotA thaa| paraMtu rAmacaMdra lAcAra thaa| jaba usa ne sarvathA gRhatyAga karanekA nizcaya hI karaliyA to unake zvasura. ko bahuta adhika duHkha huA / daivAt isa bIcameM mAtApitAboMkA svargavAsa huaa| vikarAla kAlakI kRpAse eka bhAI va bahinane bhI vidAI lo| aba rAmacaMdra kA citta aura bhI udAsa huaa| usakA baMdhana chUTa gyaa| aba saMsArakI asthiratAkA unhoMne svAnubhavase pakkA nizcaya kiyA aura. usakA citta aura bhI dharmamArgapara sthira huaa| itane meM bhAgyodavase ainApurameM prAtaHsmaraNIya pUjyapAda AcArya zAMtisAgara mahArAjakA padArpaNa huA / vItarAgI tapodhana muniko dekhakara rAmacaMdrake cittameM saMsArabhogase vi.kti utpanna hogaI / prApta satsamAgamako khonA ucita nahIM samajhakara unhoMne zrI AcArya caraNameM Ajanma brahmacaryavratako grahaNa kiyA / .. - san 1925 pharavarI mahInekA bAta hai / zravaNabelagola mahAkSetrameM zrI bAhubalisvAmIkA mahAmastakAbhiSeka thA / isa mahAbhiSekake samAcAra pAkara brahmacArijIne vahAM jAnekI icchA kii| zravaNabelagula jAneke pahile apane pAsa jo kucha bhI saMpatti thI use dAnadharma Adi kara usakA sadupayoga kiyA / evaM zravaNa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] belagula meM AcArya zAMtisAgara mahArAjase kSullaka dIkSA lI / usa samaya ApakA zubhanAma kSullaka pArzvakIrti rkhaagyaa| dhyAna, adhyayanAdi kAryomeM apane cittako lagAte hue apane cAritra meM Apane vRddhi kI va AcAryacaraNameM hI rahane lge| __cAra varSabAda AcAryapAdakA cAturmAsa kuMbhoja [bAhubali pahADa ] meM huaa| usa samaya AcArya mahArAjane kSullakajIke cAritrakI nirmalatA dekhakara unhe aillaka jo ki zrAvakapadameM uttama sthAna hai, usase dIkSita kiyaa| ___. bAhubali pahADaparaM eka khAsa bAta yaha huI ki saMghabhaktaziromaNi seTha pUnamacaMda ghAsIlAlajI AcAryabaMdanAke liye Aye, aura mahArAjake caraNoMmeM prArthanA kI ki maiM sammedazikharajI ke liye saMgha nikalanA cAhatA huuN| Apa apane saMbasahita padhArakara hameM sevA karanekA avasara deN| AcArya mahArAjane saMghabhaktaziromaNijIkI vinaMtiko prasAdapUrNa dRSTi se sammati dii| zubhamuhUrta meM saMghane tIrtharAjakI vaMdanAke liye prasthAna kiyA / aillaka pArzvakIrtine bhI saMghake sAtha zrI tIrtharAjakI vaMdanAke liye vihAra kiyaa| sammeda zikharapara saMbake pahuMcaneke bAda vahAMpara virATa utsava huA / mahAsabhA va zAstrI pariSat ke adhivezana hue| yaha utsava abhUtapUrva thA / sthAvara tIrthoM ke sAtha, jaMgama tIrthoM kA vahA~para ekatrA saMgama huA thaa| ___saMbane aneka sthAnoMmeM dharmavarSA karate hue kaTanIke cAturmAsa ko vyatIta kiyaa| bAdameM dUsare varSa saMghakA padArpaNa cAturmAsake
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] liye lalitaparameM huaa| yoM to AcArya mahArAjake saMghameM. sadA dhyAna adhyayanake sivAya sAdhuboM kI dUsarI koI dinacaryA hI nahIM hai| paraMtu lalitapura cAturmAsase niyamapUrvaka adhyayana prAraMbha huaa| saMghameM kSullaka jJAnasAgarajI jo Aja munirAja sudharmasAgarajIke nAmase prasiddha haiM, vidvAn va Adarza sAdhu the / unase pratyeka sAdhu adhyayana karate the| isa graMthake kartA zrI aillaka pArzvakIrtine bhI unase vyAkaraNa, siddhAMta va nyAyako adhyayana karane ke liye prAraMbha kiyaa| ____ Apako tatvaparijJAnameM pahilase abhiruci, svAbhAvika buddhi teja, satata adhyayanameM lagana, usameM bhI aise vidvAn saMyamI vidyAguruvoMkA samAgama, phira kahanA hI kyA ? Apa bahuta jaldI niSNAta vidvAn hue| isa bIcameM sonAgira siddha kSetrA meM Apako zrI AcArya mahArAjane digambara dIkSA dI usa samaya Apako muni kuMthusAgarake nAmase alaMkRta kiyaa| Apake cAritrameM vRddhi hone ke bAda jJAnameM bhI nairmalya baDha gayA / lalitapura ca turmAsase lekara IDarake cAturmAsa paryaMta Apa barAbara adhyayana karate rhe| Aja Apa kitane UMce darjeke vidvAn bana gaye haiM yaha likhanA hAsyAspada hogaa| ApakI vidvattA isIse spaSTa hai ki aba Apa saMskRtameM graMthakA bhI nirmAga karane laga gaye haiN| kitane hI varSa adhyayana kara baDI 2 upAdhiyoMse vibhUSita vidvAnako hama Apase tulanA nahIM kara sakate / kyoM ki ApameM kevala jJAna hI nahIM hai apitu cAntri jo ki jJAnakA phala hai vaha pUrNa adhikRta hokara ApameM vidyamAna hai|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] isaliye ApameM svaparakalyANakArI nirmala jJAna honeke kAraNa Apa sarvajanapUjya hue haiN| ApakI jisaprakAra racanAkalAmeM vizeSa gati hai, usI prakAra vaktRtvakalAmeM bhI Apako pUrNa adhikAra hai| zrotAvoMke hRdayako AkarSaNa karanekA prakAra, vastusthitiko nirUpaNa kara bhavyoMko saMsArase tiraskAra vicAra utpanna karanekA prakAra Apako acchI taraha avagata hai| Apake guNa, saMyama AdiyoMko dekhanepara yaha kahe hue binA nahIM rahasakate ki AcArya zAMtisAgara mahArAjane ApakA nAma kuMthusAgara bahuta soca samajhakara rakhA hai| . Apane apanI kSullaka va aillaka avasthAmeM apanI pratibhAse bahuta hI adhika dharma prabhAvanAke kArya kiye haiN| saMskAroM ke pracAra ke liye satata udyoga kiyA hai| karIba 2 tIna lAkha vyaktiyoMko Apane yajJopavIta saMskArase saMskRta kiyA hai evaM / lAkhoM logoMke hRdayameM madya mAMsa madhukI heyatAko jaMcAkara tyAga karAyA hai / hajAroMko mithyAtvase haTAkara. samyagmArgameM pravRtti karAyA hai| mani avasthAmeM uttara prAMta ke aneka sthAnomeM bihAra kara dharmakI jAgRti kI hai / gujarAta prAMta jo ki cAritra va saMyamakI dRSTise bahuta hI pIche paDA thA usa prAMtameM choTese choTe gAMvameM vihAra kara logoMko dharmameM si ra kiyA hai| gujarAtake jaina va jainetaroMke mukhase Apake lie Aja yaha udgAra nikalatA hai ki " sAdhu ho to aise hI hoN"| baDe 2 rAjA mahArAjAvoMpara bhI Apake upadeza kA gaharA prabhAva paDatA hai / yaha ApakA saMkSipta paricaya hai| pUrNataH likhanepara svataMtra pustaka hI bana sakatI hai|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] varNana shailii| maharSine isa granthake nirmANa karanemeM itane sarala zabdoMkI yojanA kI hai ki pravezikAmeM paDhanevAle chAtra bhI use acchItaraha samajhasakeMga / graMthake sarala honemeM usakA upayoga va pracAra bhI adhika rUpase hotA hai| isameM koI saMdeha nahIM ki samAjake sarva zreNA sajjana jinake hRdayameM guruvoMke prati AsthA hai isakA svAdhyAya kara puNya saMcaya kareMge / hamAre khyAlase sarala racanAmeM granthakAne yahI uddeza rakhA hogaa| itanI mRduracanA honepara bhI hiMdI anuvAda diyA gayA hai yaha sonemeM sugaMdha hogayA hai| graMtha viSaya / . graMthakA viSaya graMthake nAmase hI spaSTa hai / isa graMthakA nAma bodhAmRtasAra maharSine bahuta hI vicAra pUrvaka rakkhA hai| isake aMdara varNita viSaya kitane sAla, Avazyaka, upayukta va bodhaprada hai ise alaga varNana karanekI jarUrata nhiiN| yaha to pAThaka isake paThana karate samaya svayaM hI anubhava kreNge| paraMtu hama isa saMbaMdhameM mahArSike hI vAkyameM itanA hI kaha denA paryApta samajhate haiM kigraMtha hyamuM vAMchitadaM sadaiva, smaraMti gAyaMti paThaMti bhaktyA / zrRNvaMti vAMcchaMti namaMti yAMti, ta eva bhavyA bhuvisArasaukhyaM - labhaMte, arthAt jo bhavya kAmitaphala denevAle isa graMthako sadA smaraNa karate haiM gAte haiM paDhate haiM, bhaktise sunate haiM sunane kI icchA karate haiM, namaskAra karate haiM ve loka meM uttama
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10] sukha ko prApta karate haiM / hama yaha nissaMkoca kaha sakate haiM ki jo isa granthakA bhakti se adhyayana kareMge ve jaina siddhAMtake marmajJa . aneka viSayoM ke jJAtA vidvAn bana sakale haiM / anuvAdaka / . isa granthakA anuvAda dharmaratna paM. lAlArAmajI zAstrIne kiyA hai : sAhitya saMsAra meM ApakA paricaya dene kI AvazyakatA nahIM hai| Apane aneka granthoMkA anuvAda va nirmANa kiyA hai| sAhityakSetrameM Apake dvArA jo upakAra huA hai usa ke liye jaina samAja ApakA cirakRtajJa rhegaa| upasaMhAra / sacamuca meM pUjyapAda maharSi kuMthusAgara mahArAjake isa pAvana upakAra ke liye pAThakoMkI orase unake caraNoMmeM hama zraddhAMjalike. 'sivAya aura kyA arpaNa kara sakate haiM ? isa granthake prakAzana kAryameM zrI dharmavIra, gurubhakta seTha rAvajI sakhArAma dozIne aneka prakArase sahayoga va prUpha saMzodhana ke kAryameM hamAre mitra paM. jina- . dAsajI zAstrIne bhI sahAyatA dI hai, isake liye una donoMkA hama kRtajJa haiN| bodhAmRtasAra AcaMdrArkasthAyI rahe, yaha zrI parama pAvana devAdhideva ke caraNameM binamra vinatI hai / solApUra ) Azvina zudra 5 gurucaraNasarojacaMcarIka, vardhamAna pArzvanAtha zAstrI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] viSaya sUcI. prathamAdhikAra. viSaya zloka saMkhyA maMgalAcaraNa pratijJA tyAga karane yogya deva, dharma, guru, zAstra Adi grahaNa karane yogya deva, zAstra, guru .... nipuNa kauna hai ? dharmahIna manuSya kaisA hotA hai ? dharmake cinha kauna kauna haiM ? dharmakA phala kyA hai ? duHkha dUra karanevAlA kauna hai kauna nahIM ? saba tarahase zobhAyamAna kauna hai ? .... ajJAnI manuSya kI zobhA samyagdarzana kI mahimA samyagdarzana ke cinha mithyAdRSTI aura samyagdRSTI kisa prakAra kAla vyatIta karate haiM ? 38. hiMtaka ke pApa .... 39 ahiMsA aura usakA phala ..... 42 pitA putrAdika apane haiM vA nahIM ? paraloka meM sAtha calanevAle baMdhu 27. 29
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] dhyAna adhyayana kauna karate haiM ? ... ...... saMmAra meM kauna jItA hai aura kauna mRtaka hai ? moha duSTa pizAca kisako duHkha nahIM dete ? moha, krodha kaise haiM ? svarga, mokSa kA mUlya kyA hai ? ... AtmajJAnarahita jIva kyA anartha karate haiM ? .... dAna, bhoga meM na AnevAlA dhana kahAM jAtA hai ? kyA AtmaniSTha jIva kA parizrama sArthaka hai ? bheSa, vidvAn , vrata kaise zobhita nahIM hote ? virakta puruSa kI saMpattiyAM paralokameM kauna sAtha jAtA hai kauna nahIM ? doSI, guNI kyA grahaNa karate haiM ? .... hiMsA AhiMsAkA svarUpa .... uttama, madhyama, jaghanya rAjA kauna hai ? / puruSArthIkA krama kyA hai ? . pApI, kRpaNa, mUrkha kauna hai ? nirlobhI dhanako kaisA mAnatA hai ? .... jinadharmarahita manuSyako kriyAeM viphala haiM tapasvI mauna kyoM rahate hai aura kyoM bolate haiM ? svapara ghAtaka kauna hai ? zrImAn aura darihI kauna hai ? ..... kina manuSyoMkA janma saphala hai ?
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUravIra kauna hai ? svAnubhUtikA svAmI kauna hai ? [ 13 ] zarIra kisaliye prApta huA hai ? janma parigraha sukha kaise haiM ? kaise yogIkA dhyAna karanA cAhiye ? samyagdRdhI kauna hai ? alpAyuvAlA bhI vRddha kauna hai ? manuSyakA mitra kauna hai ? AzA, ciMtA, durAcArase kauna guNa naSTa hote haiM ? yaha jIva kisa kAraNa se baMdhA hai vA mukta haiM ? kisakI kIrtikA varNana karanA cAhiye ? saMsArI jIvoMkA vizrAMti ke kAraNa nipuNa kauna hai ? krodhI jIva kisako mArate haiM ? tatvajJAna se rahita kyA cintana karate haiM ? gRhastha sukha zAMti prApta karate haiM vA nahIM ? cAMDAla ke samAna kauna haiM ? zarIrakI zobhA kisameM hai ? sadguru kauna haiM ? hiMsAdika ke kAraNa sajjanoM kA svabhAva karmabaMdha ke kAraNa ... .... .... .... 93 95 97 99 101 102 104 105 106 108 110 112 114 116 118 121. 124 126 129 131. 13 135
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ 139 140 M.OM ~ ~ ~ ~ [14] brAhmA, viSNU, mahAdeva kauna haiM ? dIna kauna hai ? AtmAkA nivAsa kahAM hai ? devakI mukhyatA kahAM hai ? puNyakA phala ratnatraya rahitakI zobhA nahIM hai dharmAnurAga kA phala Arya puruSoMka. kAraNa kaisA jIva naraka jAtA hai ? kaisA jIva tiryaMca gati meM jAtA hai ! kaisA jIva manuSya hotA hai ? svarga meM kauna jAtA hai ! mokSa meM kauna jAtA hai ? supAtradAna kA phala samyagdRSTI dharmakA tyAga karatA hai vA nahIM ? AtmajJAnarahita kauna se akArya karate haiM ? samyaktya aura mithyAtva kaise haiM ? .... samyagdRSTI aura mithyAdRSTI kI pravRtti samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritrakA lakSaNa kauna kisakA hita ahita nahIM jAnate ? deva, dharma, gurukI niMdA kA phala .... manuSya janma pAkara kyA karanA cAhiye ? AtmajJAnarahita kahAM bhramaNa karatA hai ? .... 157 159 ~ ~ ~ Yur ur ar 955 ~ ~ 169 ..... 171 ..... 175 ..... 179 .... 181
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 1 ] narakAdika kI Ayu ke kAraNa samyagdRSTI samyagdarzana ko jAnate haiM yA nahIM ? suputra, kuputra, kauna hai ? cAroM gatiyoMko kisase bhaya lagatA hai ? dhanAdika meM sAra kyA hai ? mUrkha, asAdhu, daridrI kauna hai ? zakta aura azakta kauna hai ? kisane parapadArtha kA tyAga kiyA hai ? parigraha sahita aura rahita kauna hai ? .... ... .... .... ... .... .... dhyAna svAdhyAyAdikakA phala kyA hai ? duSToMke dvArA dukhI honepara aura sajjanoMke dvArA sukhI honepara sAdhu kyA karate haiM ? 204 zIlavatI striyoMkA va sajjanoMkA svabhAva kaisA hai ? 207 AtmA indriyoMse manase vA AtmAse kisIse dekhA jAtA hai ? 211 jJAna kaisA prazaMsanIya hai ! .... jo dAna nahIM detA usake dhana kI kyA gati hotI hai ? joratnatraya ko pAkara karma naSTa nahIM karate ve kaise haiM ? jo saba zAstroMko par3hakara bhI dharma kI zraddhA nahIM karate 185 187 188 190. 199 194 196 198 199 201. jo sajjAti sudharma ko choDakara svataMtra pravRtti karate haiM kyA manuSyavRddhi heya haiM ? 217 332 224 ve kaise haM ? 228 ve kaise haiM ? 234 238
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ .... 322. 350 . . . . jo manuSya puruSArthIko vinA kramake sevana karate haiM . . . ve kaise haiM ? 240 jo apane padake yogya kArya nahIM karate ve kaise haiM ? 249, dUsarA adhikAra. ' upavAsa ke dina kaunasI bhAvanAoM kA ciMtana karanA cAhiye va solahakAraNa bhAvanAoM kA svarUpa 266 dazadharmokA svarUpa 302 niHzIkatAdika aMgoMkA svarUpa mUDhatAoMkA lakSaNa 344 chahoM anAyatanoMkA lakSaNa madoMkA lakSaNa tIsarA adhikAra. bAraha anuprekSAoMkA svarUpa sAta tattvoMkA svarUpa mAta vyasanoMkA svarUpa pAMca pApa / pApa aura vyasanoMme bheda cauthA adhikAra. pAkSika zrAvakakA lakSaNa naiSTika zrAvaka va gyAraha pratimAoMkA svarUpa bAraha vratoMkA svarUpa aura aticAra .... 459. tIsarIse gyArahavI pratimAoMke lakSaNa .... prazasti 533 SSC 00:00 cccw 510
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhAmRtasAra seTha amathAlAla sAkalacaMdajI pethApura.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha amathAlAlajIkA saMkSipta paricaya. me 09-~isa graMtha ke prakAzaka zeTha amadhAlAlajI kA jIvana vRttAMta samAja ke dharmAtmAvoMko anukaraNIya va bodhaprada honese use yahAM para maMkSepa se varNana kiyA jAtA hai / janma va parivAraparicaya. zeThajIkA janma pethApura [ gujarAta ] meM zrI zeTha sAkalacaMda jIkI patnI zrImatI jIvakora bAI ke garbhameM vikrama saMvat 1924 meM huA / zeTha sAkalacaMdajI bahuta catura, dharmAtmA va vyavahAra kuzala the| zeTha amathAlAlajI ko do mahodara aura sahodarI bhI thI, sabase choTI bahinakA vivAha gujarAta meM rakhiyAla nAmaka gAmameM huaa| vaha abhI vaidhavya dazAmeM hai| unake chaganalAla nAmo bhAI vikrama saM. 1990 meM svargavAsI hue| aura kaniSTha sahodara cunnIlAlajIne saM. 1993 meM zrI 108 muni zrI sanidhi meM brahmacarya dIkSAlI / oTha sAkalacandajIkI sAMpattika sthiti yadyapi sAdhAraNa thI tathApi unakA dharmaprema va dharmonnatikI ciMtA varNanIya thii| ve sadA dharmamArga meM rata hokara hamezA apane laukika kArya ko sAdhana karate the| zikSaNa. isa bIsaveM zataka se pahile skUla va kAleja ke ucca zikSaNakI apekSA vyApAropayogI zikSaNa lenA mahatvakA samajhA jAtA thA / isaliye sAkalacaMdajIne bhI apane putrako vahI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyogopayogI zikSaNako hI dilAyA / isaliye se amathAlAlajI ke vizeSa zikSaNa kI prApti nahIM ho sakI / gArhasthya jIvana. meTa amAlAlajIkA vivAha unake 16 veM varSa meM aluvAke seTha pa'macaMda revacaMdakI kanyA mANikabAI ke sAtha huA | unake garbha meM do putra va do putrI saMtAna huI thI / una meM do putra to prasava ke samaya aura eka putrI vivAhAnaMtara yama ke mehamAna huI / kevala eka ratana bena nAmaka kanyAratna abhI maujUda hai / isake alAvA seThajIko aura koI putraratna kI prApti nahIM huI / aura seThajIne bhI usa ke liye dUsare vivAha karalenekA vicAra kabhI nahIM kiyA / pratyut saMtAna viyogake duHkha ko atyaMta dhairya va dharmyavicAra se sahana kiyaa| itanA hI nahIM, saMtAnaprema ke kSetra ko vizAla karane liye apane AyuSya ko dharma va samAja sevA meM lagAne kA nizcaya kiyA / aura tadanusAra Apane apane jIvana meM kitane hI garIba kuTuMbiyoMkI sahAyatA kara apane cittakI udAratAko vyakta kiyA hai / zeTajIkI dharmapatnI sau. mANikabAIkA viyoga saM. 1988 meM huA / isa se seThajIkA citta aura bhI udAsa huA / isaliye unhoMne dharmasAdhana meM adhika svAtaMtryakI abhilASAse sarva kuTuMbiyoMkI sammati se apanI sArI saMpatti ko apanI priya putrI ratanabena ko dekara una dampatiyoMko apane ghara meM rakha liyA hai / vyApAra udyoga. zikSaNa se chuTTI pAne ke bAda zeTajIne apanI dukAna ke kAmakAja dekhane ke liye prAraMbha kiyA, sAtha hI sarAphI ke udyo 2
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ gako bhI prArabhaM kiyA / pitAjIke svargavAsa ke bAda tInoM bhAIyoMne bahuta prema ke sAtha milakara vyApAra kiyA va acchA dravyArjana kiyaa| sAtha meM yaha ullekhanIya hai ki Apane vyApAra kSetrameM atyaMta nyAya va nItipUrvaka vyavahAra kiyA, isaliye Aja bhI Apa Adarza va yazasvI vyApArI gine jAte haiM / paropakAra jIvana. zeThajI kA svabhAva svabhAvataH paropakArI va dayA paripUrNa hai, usase unake nikaTa baMdhu yA koI itara garIba loga saMkaSTa meM ho to unakI sahAyatA ve hamezA karate rahate haiM / dhArmika jIvana... yadyapi seThajIkA dhArmikajJAna sAdhAraNa thA to bhI unake AtmApara dhArmika zraddhA va dharmonnatikI ciMtAkA saMskAra aTala rUpase baiThA huA hai / yahI kAraNa hai ki unakA dhArmika jIvana ujvala hotA gayA / vi. saM. 1968 se tAraMgAjI siddhakSetra kameTI kI vyavasthA svayaM bahuta ciMtA parizrama va utsAha ke sAtha karate haiN| usI prakAra vijApUra ke maMdirakA kAma bhI svayaM dekhate haiN| zeThajI zrAvakoMkA nitya niyama, rAtribhojanatyAga, kaMdamUla tyAga vagaire kriyAvoMkA vahuta sAvadhAnIse pAlana karate haiN| usI prakAra yathAzakti vrata, upavAsa adi bhI karate haiN| dhArmika dAna. zeThajIne abhI taka nimna likhita prakAra apane dravyakA sadupayoga kiyA hai! saMvat 1975 meM apane sarva kuTuMbI parivAra ke sAtha sammeda zikharajIkI yAtrA kI, usa samaya bahuta dhanakA vyaya kiyaa|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvat 1980 meM zrIpAlitAnAkI yAtrA kI, usa samaya vahAMpara 225) kharca kara dharmazAlekI eka koThaDI banavAI / __saMvat 1984 meM tAraMgAjImeM eka hajAra ru. kharca kara koTi zilAparaM eka jinabiMbakI sthApanA karAI / ____saMvat 1985 meM dharmapatnI mANikabAIne 10 upavAsa kiye usa samaya zeThajIne apane ghara samavazaraNa kI racanA kara bahuta hI ThAThavATake sAtha vratodyApana vidhAna kiyaa| isa kArya meM unhoMne karIba 3000) kA vyaya kiyaa| pethApurameM muni munIMdrasAgarajIne saM. 1986meM cAturmAsa kiyA usa samaya zeThajIne svata: bahuta hI adhika kharcA kiyaa| saMvat 1992meM jaba paramapUjya zrI 108 AcArya zAMtisAgara saMghakA padArpaNa zrI tAraMgAjIpara huA usa samaya zeThajIne vahAMkI dharmazAlAkI koThaDI ke liye 251) diye / ___gatavarSa pethApurameM muni vIrasAgarajIkA cAturmAsa huA usa samaya zeThajIne pethApurakI pAThazAlAke liye 1000)kI sahAyatA dii| saMvat 1993 meM pUjya munirAja kuMthusAgarajI mahArAja zrI tAraMgAjI para Aye jaba seThajIne 401) zAstradAna meM diye jisase yaha graMtha prakAzita ho rahA hai / isa prakAra zeTha amathAlAlajIne apane dravyakA aneka prakAra se sadupayoga kiyA hai va kara rahe haiN| ve atyaMta saralahRdayI, dhArmika va gurubhakta haiM / unakA jIvana anukaraNIya hai| pethApura tA. 26-10-37, guNAnurAgI. caMdulAla maNIlAla zAha.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI samarpaNa. zrImadAcAryavarya pUjyapAda guruvarya zrI 108 zAntisAgarajI (bhoja) mahArAjake punIta karakamaloMmeM bhagavan ! ApakI hI kRpAseM maiM sAMsArikatRSNA se mukta hokara maine yaha pavitra ratnatraya dhAraNa kiyA hai tathA ApakI hI bhakti prasAdase yaha atyaMta svalparUpA vidyA prApta kI hai aura usIkA phala svarUpa yaha graMtha pragaTa huA hai | isaliye maiM Apake hI pavitra karakamaloM meM yaha graMtha samarpaNa karatA hUM aura bhAvanA rakhatA hUM ki Apake pavitra caraNa kamaloMkI bhakti mere hRdaya meM sadA banI rahe / caraNasaroruhasevIziSya nigraMtha zrIkuMthusAgara.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhAmRtasAra vItarAga tapobhUrti digambara jainAcArya zrI 108 AcArya - ziromaNi zAMtisAgarajI mahArAja saMsArasindhuparilaGghana mukhyavIraM svAnandasindhupayasi pravilInamenam / svarmokSamArganirataM munivRndavandyaM bhIme kalAvapi nRporagavRndapUjyaM // duHkhe sukhe'pyanupamaM svarasaM pibantaM svAcArasArarAsikaM paramaM pavitraM / AcAryazAMti jaladhiM namatIti bhaktyA zrIkuMthu sAgara munistava mukhyadAsaH //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH / munirAjazrIkuMthusAgaraviracitaH baaNdhaamRtsaarH| hiNdiibhaassaattiikaashitH| kharAjyakatre shivsaukhybhoko| mokSapradAtre bhavabIjahaH // vIrAya bhavyAmbujabhAskarAya / tvatsaukhyalAbhAya namostu tubhyaM // 1 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] jo bhagavAna vIranAtha svAmI apane AtmAke svataMtra rAjyako karanevAle haiM mokSasukhako bhoganevAle haiM mokSako denevAle haiM saMsArake kAraNoMko haraNa karanevAle haiM aura bhavyarUpI kamaloMko praphullita karaneke lie sUryake samAna haiM aise bhagavAna baddhamAna svAmIko unake sukha prApta karaneka lie maiM namaskAra karatA hUM // 1 // vaMditvA zrIjinAn siddhAn / sUrIn sAdhUMzca pAukAn // vakSye bodhAmRtaM saarN| bhavyAnAM bodhahetave // 2 // maiM arahaMta siddha AcArya upAdhyAya aura sAdhuAko namaskAra karake bhavyajIvoMko samyagjJAna prApta karaneke lie bodhAmRtasAra nAmakA graMtha kahatA hUM // 2 // devazca kIdRzastyAjyaH / dharmoM dharmagurustathA // zAstraM ca paMDitaH kIdRk / tyAjyaH zAstrI ca kiidRshH|| prazna: kaisA deva tyAga karane yogya hai ? dharma aura dharmaguru bhI kaisA tyAga karane yogya hai ? kaisA zAstra tyAga karane yogya hai ? kaisA paMDita tyAga karane yogya hai ? aura kaisA zAstrI tyAga karane yogya hai ? //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] devo hi caassttaadshdossyukt| styAjyo dayAbhIrahitazca dhrmH| ratnastribhiH saukhyamayaizca rikt-|| styAjyogurustattvavicArazUnyaH // 3 // ekAntapa:bhuvi dUSitaM hi / tyAjyaM ca zAstraM jinamArgabAhyam // tyAjyosti vidvAnapi dharmazUnyaH / zrImAn hi zAstrI paramArthazUnyaH // 4 // uttaraH-jisameM bhUkha pyAsa janmamaraNa Adi aThAraha doSa vidyamAna haiM aisA deva tyAga karane yogya hai, jo dharma dayAse rahita hai vaha bhI tyAga karane yogya hai aura sukhamaya ratnatrayase rahita hai tathA tattvAMke vicAra karane meM zUnya hai aisA guru bhI tyAga karane yogya hai| jo zAstra ekAMta pakSase dUSita haiM aura jinamArga se bAhya haiM ve bhI tyAga karane yogya haiM / jo vidvAn dharmazUnya hai vaha bhI tyAga karane yogya hai aura jo zAstrI paramArthase rahita hai vaha bhI tyAga karane yogya hai // 3 // 4 // grAhyAzca kIdRzA deva / zAstradharmAdayastathA // prazna-deva zAstra guru dharma Adi kaise grahaNa karane cAhie ?
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8 ] grAhyosti dharmaH sahito dayAbhi- / devopi cASTAdazadoSamuktaH // ratnaistribhiH saukhyamayaizca yuktoM // vaMdyo guruH svAtmarasena tRptaH // 5 // mokSasya mArgopi jinokta eva / grAhyo hi cintyaH sukhazAntidAtA / sApekSasiddhaM hi jinoktameva / zAstraM pramANaM nijabodhadaM ca // 6 // uttaraH--jo dharma dayAse suzobhita hai vahI dharma grahaNa karane yogya hai, jo deva aThAraha doSoMse rahita hai bahI deva pUjA karane yogya hai ! jo guru sukhamaya ratnatraya se suzobhita hai tathA apane Atmasukha vA Atmarasase saMtuSTa hai hI guru vaMdanA karane yogya hai / jo mokSamArga bhagavAna jineMdra devakA kahA huA hai aura sukha zAMti denevAlA hai vahI mokSamArga grahaNa karane yogya hai aura jo zAstra apekSAkRta anekAMta vAdase suzobhita hai bhagavAna jineMdra devakA kahA huA hai aura AtmajJAnako pradAna karanevAlA hai zAstra pramANa hai tathA paThana pAThana karane yogya hai // 5 // 6 // nipuNAssanti loke'smin / ke narA bho guro vada //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna-he guro ! Apa kahie ki isa saMsArameM catura kauna haiM ! . sa eva dhImAnnipuNopi daanii| jJAnI ca sAdhuH sukhazAMtibhogI // yo mohajAlaM pravihAya zIghraM / sthAtuM svadharma yatate sadaiva // 7 // uttaraH-jo manuSya mohajAlako choDakara zIghra hI apane AtmadharmameM sthira honeke lie sadA prayatna karate rahate haiM isa saMsArameM ve hI buddhimAna haiM, ve hI nipuNa haiM ve hI dAnI haiM, ye hI jJAnI haiM, ve hI sAdhu haiM aura ve hI sukha aura zAMtiko bhoganevAle haiM // 7 // dharmeNa hInA zobhante / narA vA na kacitkadA // praznaH-jo manuSya dharmarahita haiM ve kabhI kisI jagaha zobhAyamAna hote haiM vA nahIM ? yathA saro bhAti na padmahInaM / toyena hInA na nadI na vApI // jIvena hInaM na vapurvibhAti / gandhena hInaM kusumaM na tailam // 8 // uttaraH-jisa prakAra kamaloMse rahita sarovara suzobhita nahIM hotA, vinA pAnIke nadI aura bAvaDI suzobhita
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 6 ] nahIM hotI, vinA jIvake zarIra suzobhita nahIM hotA aura vinA sugaMdhake puSpa vA tela suzobhita nahIM hotA // 8 // dugdhena hInA na ca bhAti dhenuH / zIlena hIno na naro na nArI // latA na vRkSaH suphalena hInaH / snehena hIno na sakhA na baMdhuH // 9 // jisa prakAra dUdhake vinA gAyakI zobhA nahIM hai, zIlake vinA strI puruSakI zobhA nahIM hai zreSTha phalAMke vinA latA aura vRkSoMkI zobhA nahIM hai tathA premake vinA mitra aura bAMdhavoM kI zobhA nahIM hai || 9 || pakSeNa hIno na ca bhAti pakSI / putreNa hInA na ca bhAti rAjJI / annaM ca khAdyaM lavaNena hInaM / kaNThena hInaM na ca bhAti gItam // 10 // jisaprakAra paMkhoM ke vinA pakSiyoMkI zobhA nahIM hai, putra vinA rAnIkI zobhA nahIM hai, namakake vinA anna vA khAdya padArthokI zobhA nahIM hai aura kaMDake ( madhura kaMThake ) vinA gItakI zobhA nahIM hai // 10 // na bhAti loke matihInamaMtrI | devena haniM na ca caityadhAma //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogena hIno na ca bhAti yogii| hastena hInaM na ca bhAti zastram // 11 // jisapakAra isa saMsArameM vinA tIvra buddhike maMtrI zobhA nahIM detA, vinA devake devAlaya zobhA nahIM detA, vinA yoga vA dhyAnake yogI zobhA nahIM detA aura vinA hAthake zakha zobhA nahIM detA // 11 // netreNa hInaM vadanaM na bhAti / satyena hInA na ca bhAti vANI // annaM ca khAdyaM rahitaM ghRtena / dantena hIno na gajo vibhAti // 12 // jisamakAra vinA netroMke mukhakI zobhA nahIM hotI, vinA satyatAke vacanoMkI zobhA nahA hotI, vinA ghIke khAne yogya annakI zobhA nahIM hotI aura vinA dAMtoMke hAthIkI zobhA nahIM hotI // 12 // hInaM ca zAstraM na hi cAkSareNa / mahyA hi hInA na ca bhAti chAyA // na bhAti loke guruhiinshissyo| hInaH sabhAbhina ca bhAti dhImAn // 13 // jisamakAra vinA pUrNa akSarAke zAkha zobhAyamAna nahIM hote, vinA pRthvIkaM chAyA zobhA nahIM detI, isa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] loka meM vinA guruke ziSya suzobhita nahIM hotA aura vinA sabhAke buddhimAn kI zobhA nahIM baDhatI // 13 // candreNa hInA na ca bhAti rAtriH / svAtmAnubhUtyA rahitazca sAdhuH // nItyA vihIno na ca bhAti raajaa| na bhAti zUropi vivekazUnyaH // 14 // jisa prakAra candramAke vinA rAtrikI zobhA nahIM hotI svAtmAnubhUti arthAt apane zuddha AtmAke anubhavake vinA sAdhukI zobhA nahIM hotI, nItike vinA rAjA zobhAyamAna nahIM hotA, aura zUra vIra vinA vivekake zobhAyamAna nahIM hotA // 14 // vRSTyAdihInA na ca bhAti pRthvI / pUjAdihIno na gRhI vibhAti // paropakAra rahito na jIvo / dAnena hono dhanavAnna bhAti // 15 // jisa prakAra vinA jalavRSTike pRthvIkI zobhA nahIM baDhatI, vinA pUjA svAdhyAyake gRhastha zrAvaka suzobhita nahIM hotA, paropakArake vinA manuSyakI zobhA nahIM hotI aura vinA dAna ke dhanavAnakI zobhA nahIM hotI // 15 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] zAntyA vihIno na japastapopi / vratopavAsopi na bhAti loke // sUryeNa hInaM na dine vibhAti / cAritrahIno na ca bhAti sAdhuH // 16 // jisa prakAra vinA zAMtike isa loka meM japa tapa vrata aura upavAsa Adi kucha zobhA nahIM dete, vinA sUryake dinakI zobhA nahIM hotI aura vinA samyak cAritra dhAraNa kiye sAdhukI zobhA nahIM hotI // 16 // jAtiH kulaM bhAti dhanena hInaM / na bhAti hIno dayayA vratI ca // na bhAti jIvaH kulajAtihInaH // suputrahInaM na gRhaM vibhAti // 17 // jisaprakAra vinA dhanake jAti aura kulakI zobhA nahIM hotI, vinA dayAke vratIkI zobhA nahIM hotI, vinA zreSTha kula aura zreSTha jAtike jIvakI zobhA nahIM hotI aura vinA suputra ke ghara kI zobhA nahIM hotI // 17 // zreSThapi putraH kulajAtidharmA - / nmAtuH pituryaH pratikUlavartI //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 10 ] zreSThApi bhAryA patibhaktihInA / na bhAti ziSyo gurubhaktihInaH // 18 // jisa prakAra kula jAti aura dharmase zreSTha hone para bhI mAtA pitAke pratikUla rahanevAlA putra suzobhita nahIM hotA tathA patikI bhakti na karane vAlI zreSTha bhAryA bhI suzobhita nahIM hotI aura gurukI bhakti ke vinA ziSyakI zobhA nahIM hotI // 18 // tathaiva loke jinadharmahIno / na bhAti jIvo na ca tasya buddhiH // kriyAkalApopi na bhAti zauryaM / bhaktirna zaktirna nRjanmaratnam // 19 // usI prakAra isa saMsAra meM vinA jinadharmake na to isa jIvakI zobhA hotI hai na usakI buddhikI zobhA baDhatI hai na usakA kriyAkAMDa suzobhita hotA hai na usakI zUra vIratA suzobhita hotI hai na usakI bhakti suzobhita hotI hai, na usakI zakti suzobhita hotI hai aura binA jinadharmake na usakA manuSya janmarUpI ratna suzobhita hotA hai // 19 // jJAtveti kurvantu sadaiva dharmaM / bhavyaH pramohaM pravihAya zIghram //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] prANeSu ko satsu gateSu kepi| javiA bhaveyurna ca dharmahInAH // 20 // yahI samajhakara bhavya jIvoMko zIghra hI apanA moha choDakara sadAkAla dharma dhAraNa karate rahanA cAhie / isa saMsArameM prANoMkA nAza hone para bhI jIvako kabhI bhI dharmarahita nahIM honA cAhie // 20 // kAni dharmasya cinhAni / lokesmin trijdgro|| prazna:-he tInoM lokoMke guru ! isa saMsAra meM dharmake kauna kauna cinha haiM ? dharmasya cinhaM pratipAdyate hi| kSamAdivargaM ca tapo japopi // vratopavAso yajanaM sudAnaM // zAntiH suzIlaM samatA dayA hi // 21 // dharmo hyahiMsA hyanRtaM hyacauryaM / tyAgo hyasaMgo mithunasya loke // nijAtmadharme svapade sthiratvaM / dhyAnaM prabhAvA svarasasya pAnam // 22 // uttaraH-he ziSya ! aba maiM dharmake cinhoMko kahatA hUM, tU suna / uttama kSamA Adi dazadhAkA samUha hI dharma
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] hai, tapazcaraNa karanA dharma hai, japa karanA dharma hai, vrata upavAsa karanA dharma hai, devapUjA karanA, dAna denA pariNAmoMko zAMta rakhanA, zIla pAlana karanA, samatA dhAraNa karanA, dayA pAlana karanA, ahiMsA pAlana karanA, satyabhASaNa karanA, acaurya vrata dhAraNa karanA, parigrahoMkA tyAga karanA aura maithuna vA abrahmakA tyAga karanA dharma hai / isIprakAra apane Atma dharmameM lIna honA apane svAtmasvarUpameM sthira rahanA bhagavAn jineMdra devakA dhyAna karanA aura apane Atmarasa kA sadA pAna karate rahanA dharma hai / bhAvArtha ye saba dharmake cinha haiM // 21 // 22 // 'dharmAtkiM prApyate loke / paraloke'pi kiM guro|| prazna:--he guro ! dharmake prabhAvase isa lokameM kyA milatA hai aura paralokameM kyA milatA hai ? dharmeNa baMdhuH suguruH pitaapi| mitraM suputro bhaginI ca bhaaryaa| anyairalabhyA bhuvi sArabhUtA / sAmrAjyalakSmIrbhavati svadAsI // 23 // dharmaprasAdAtsakalAzca jIvAH / svarAjyalakSmI kramatazca labdhvA //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ [13] saMsArakUpAddhi taranti shiighN| dharmasya loke mahimA hycintyH||24|| uttaraH-isa saMsArameM dharmake prasAdase zreSTha baMdhu prApta hote haiM zreSTha guru prApta hote haiM / pitA, putra, mitra bhaginI strI Adi saba kuTuMba varga prAza hotA hai ! jo anya jIvoM ko na mila sakeM aise isa saMsArake sArabhUta samasta padArtha prApta hote haiM aura dharmake hI prasAdase yaha sAmrAjya lakSmI apanI dAsI ho jAtI hai / isa dharmake hI prasAdase samasta jIva anukramase svarAjya lakSmI kA anubhava karate hue isa saMsAra sAgarase bahuta zIghra pAra ho jAte haiM / ataeva kahanA cAhie ki isa saMsAra meM dharma kI mahimA aciMtanIya hai // 23 // 24 // duHkhahartA ca ko loke / ke vA santi na bho guro / / prazna:-he guro ! isa saMsArameM duHkha haraNa karanevAlA kauna hai aura kauna nahIM hai ? pitA na mAtA bhaginI na bhAryA / putro na mitraM na ca kopi baMdhuH // svAmI na bhRtyo na ca kApi devii| devo na daityo na ca kopi vaidyaH // 25 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14 ] rAjA na rAjyaM na ca kAmadhenu- / cintAmaNirvA na ca kalpavRkSaH / maMtrI na maMtro hi vihAya dharmaM / duHkhasya hartA sukhazAMtidAtA ||26|| uttara: --- isa saMsArame pitA, mAtA, bhaginI, khI, putra, mitra, bhAI, svAmI, sevaka, deva, devI, daitya, vaidya rAjA, rAjya, kAmadhenu, ciMtAmaNi, kalpavRkSa maMtra aura maMtrI Adi koI bhI duHkhoM ko dUra nahIM kara sakatA eka dharma hI duHkhako dUra karane vAlA hai / dharmake sivAya duHkhoMko dUra karanevAlA aura sukha zAnti denevAlA anya koI nahIM hai ||25||26|| - ko vA manojJo guNavAn / sarvazobhAM bibharti yaH // prazna : - aisA kauna hai jo manojJa ho, guNavAna ho aura saba taraha kI zobhAko dhAraNa karatA ho ? sanA manojJaH sa vibhuH sa vIraH / zrImAn sa dAnI balavAn sa dhIraH // jJAnI sa yogyo vimalaH sa rAjA / bhaktyA sadA yazca karoti dharmam ||27||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [15] uttaraH - jo puruSa bhakti pUrvaka sadA dharmako dhAraNa karatA hai vahI puruSa isa saMsAra meM manojJa kahalAtA hai, vahI svAmI kahalAtA hai, vahI vIra aura zrImAn kahalAtA hai vahI dAnI aura balavAn kahalAtA hai, vahI dhIra vIra kahalAtA hai, vahI jJAnI kahalAtA hai vahI yogya kahalAtA hai ant nirmala kahalAtA hai aura vahI rAjA vA sabakA svAmI kahalAtA hai ||27|| jJAnahInA narA loke / zobhante vA na vA kvacit // prazna: - he guro ! kyA jJAnahIna manuSya kahIM zobhA dete haiM vA nahIM ? 1 vastrAdimAlyaiH paramaiH suliMgaiH susaMskRtAnAM ca nRNAM munInAm // sujJAnahInaM na ca bhAti rUpaM / vacopi teSAM na vapurna janma // 28 // uttaraH- jo manuSya vakhAbhUSaNa vA mAlA Adise suzobhita hai athavA jo munizreSTha jinaliMgase suzobhita haiM aise muni vA manuSyoM kA svarUpa samyagjJAnake vinA kabhI zobhA nahIM detA / itanA hI nahIM kiMtu samyagjJAnake vinA na to unake vacana zobhA dete haiM na unakA zarIra zobhA detA hai aura na unakA janma suzobhita hotA hai || 28 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] samyagdarzanamAhAtmyaM / kRpA kRtvA guro vada / praznaH - he guro ! kRpA karake samyagdarzanakA mAhAtmya to kahie / saddRSTimAtA hRdi yasya nityaM / syAttasya siMhopi mRgo hi zIghram // gajopyajo bhImaphaNI ca mAlA / bahizca toyaM ripavaH sakhAyaH // 29 // jalaM sthalaM hyeva vipatsu saMpa- / caurAH sudAsAzca viSaM sudhaiva // jarArujAdiH khalakaMTakAdi / duSTagrahAdiH sukhasAdhakAH syuH ||30|| uttara: - jisa manuSya ke hRdaya meM samyagdarzana rUpI mAtA sadA virAjamAna hai usake lie siMha bhI zIghra hiraNa ho jAtA hai, hAthI bakarA ho jAtA hai, bhayAnaka sarpa mAlA bana jAtA hai, agni jalarUpa ho jAtI hai, zatru mitra ho jAte haiM, jala sthala ho jAtA hai, samasta vipattiyAM saMpatti ke rUpameM badala jAtI hai, cora dAsa ho jAte haiM, viSa amRta ho jAtA hai aura buDhApA, roga, duSTa, kaMTaka, duSTa graha Adi duHkhake kAraNa saba sukhake sAdhana bana jAte haiN|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17] acintyasaukhyasya varaM nidhAnaM, potaM varaM tArayituM bhvaabdheH| sAmrAjyabIjaM svasukhasya sAraM, bhettuM samarthaM ca caturgatiM ca // 31 // mithyAtvatApaM zamituM jalaM hi, dAtuM samarthaM sukhazAntirAjyam / samyaktvaratnaM sakalAzca jIvA ! gRhNantu zIghraM nijarAjyahatoH // 32 // yaha samyagdarzanarUpI ratna acintya sukhoMkA zreSTha khajAnA hai, saMsArarUpI samudrako pAra kara deneke liya uttama jahAja hai, tInoM lokoM rAjyakA bIja hai, AtmasukhakA sAra hai, cAroM gatiyoM kA nAza karaneke liye samartha hai, mithyAtvarUpI saMtApako zAMta karaneke liye jala hai, aura sukha zAMti ke rAjyako dene meM samartha hai| aisA yaha samyagdarzanarUpI ratna samasta jIvoMko apane zuddha AtmA kA rAjya prApta karaneke liye zIghra hI svIkAra karanA cAhiye, grahaNa karanA cAhiye // 31 // 32 // pitA na mAtA bhaginI na bhAryA, baMdhuna putro na ca mitrvrgH|
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [18] na ko'pi loke'sti kuTuMbavargaH, zreSTho'pi nAko na ca bhogabhUmiH // 33 // na kAmadhenurna ca kalpavRkSa, zcintAmaNirvA na ca taMtramaMtraH / samyaktvaratnaM pravihAya ko'pi, mokSapradAtA bhavajanmahartA // 34 // isa saMsArameM eka samyagdarzanarUpI ratna hI mokSa denevAlA hai aura yahI saMsArake janma-maraNoMko haraNa karanevAlA hai | isa samyagdarzanarUpI ratnake sivAya mAtA, pitA, bhaginI, strI, bhAI, putra, mitravarga, kuTuMbavarga, svarga, bhAMgabhUmi, kAmadhenu, kalpavRkSa, ciMtAmaNi aura taMtramaMtra Adi koI bhI na zreSTha haiM na mokSa denevAle haiM aura na saMsArake janmamaraNake haraNa karanevAle haiN| eka samyagdarzanarUpI ratna hI zreSTha hai, mokSa denevAlA hai Ara janmamaraNa ko haraNa karanevAlA hai ||33|34|| samyagdarzanacinhAni sAmprataM vada bho guro / praznaH - 3 guro ! aba samyagdarzanake kauna kauna cinha haiM ? unheM batalAiye | samyaktvacinhaM pratipAdyate hi, zraddhA ca bhaktirgurudevazAstre /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [19] saMsArabhogAddhi viraktabuddhiH, sarveSu jIveSu dayArdrabhAvaH ||35|| cinhena buddhvA khalu sarvavastu, pare viraktizca nije ratizca / svAtmAnubhUteH svarasasya pAnaM, sadA prayatno nijarAjyahetoH ||36|| AtmAtmanA cAtmani cAtmane vA -, mano hi cAtmAnamapi prayatnAt I vilokanaM cintanabodhanaM ca, paMceMdriyAdeH pravihAya mArgam // 37 // uttara: - he vatsa ! suna, aba maiM samyagdarzanake cinha kahatA hai / deva, zAstra, gurumaM zraddhA aura bhakti rakhanA, saMsAra aura bhogoMse virakta rahanA, samasta jIvoMkI dayA pAlana karanA, samasta padArthoMko apane apane lakSaNoM se acchI taraha samajhakara parapadArthoM kA tyAga kara denA vA parapadArthoMse virakta rahanA aura apane AtmatattvameM lIna rahanA, apanI AtmAnubhUtikA aura apane AtmAnaMdakA sadA pAna karate rahanA, tathA apane AtmAkA svarAjya prApta karaneke liye arthAt svataMtra siddha avasthA prApta karane ke liye
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ [20] sadA prayatna karate rahanA ye samyagdarzanake cinha haiM / athavA pAMcoM indriyoMke dvArA aura manake dvArA jo jJAna, darzana hotA hai usa jJAna darzanake mArgako haTAkara kevala apane AtmA ke darzana jJAnake liye apane hI AtmAmeM apane AtmAke dvArA apane hI AtmAko jAnanA, dekhanA vA apane AtmAkA jJAna darzana saMpAdana karanA, prayatna pUrvaka usIkA ciMtana karanA nizcaya samyagdarzanakA cinha hai| isaprakAra ye samyagdarzanake cinha haiM // 35 // 36 // 37 // mithyAdRzazca sadRSTAH kathaM kAlaM nayanti bhoH| praznaH-he svAmin ! samyagdRSTI aura mithyAdRSTI apane samayako kisa prakAra bitAte haiM ? sadRSTijIvA gamayanti kAlaM, vairAgyabuddhayA nijacintanena / mithyAtvamUDhAH kalahairupataiH, bhogopabhogaurvavidhaprakAraiH // 38 // uttaraH-samyadRSTI jIva apane hRdayameM vairAgya dhAraNa kara tathA apane AtmAkA ciMtana kara apanA samaya vyatIta karate haiM tathA ajJAnI-mithyAdRSTI jIva kalaha karake athavA prApta hue aneka prakArake bhogopabhogoMko sevana karake apanA samaya vyatIta karate haiM // 38 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [21] hiMsakena janenAho pApaM kiM samupAya'te / praznaH-he guro ! hiMsA karanevAlA manuSya kyA kyA pApa utpanna karatA hai ? jIvasya sarveSu dhaneSu mukhyaM, Asti priyaM prANadhanaM sadaiva / ato yatante pazavo janAzca , jAnIhyasUnAM paripAlanArtham // 39 // prANeSu tasyApahRteSu satsu, sarva dhanaM vApahRtaM bhveddhi| vA sarvapApaM svayameva tena, ghorAtighoraM ca kRtaM bhavaddhi // 40 // mokSArthabhavyairavagamya caivaM, pramAdayogAdiha jIvaloke / kasyApi jIvasya na hiMsanIyA, prANAH svajIveSu gateSu satsu // 41 // utAraH-isa saMsArI jIvoMke jitane prakArake dhana haiM unameM prANadhana hI mukhya aura priya hai| isI liye samasta pazu aura manuSya apane apane prANoMkI rakSA karaneke liye hI prayatna karate rahate haiM aisA samajho /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [22] ataeva kahanA cAhiye ki yadi kisI jIvakA prANaharaNa kiyA jAtA hai to samajhanA cAhiye ki usakA samasta dhanaharaNa karaliyA jAtA hai athavA samajhanA cAhiye ki jo dusaroMkA prANaharaNa karatA hai vaha svayaM saba tarahake ghorAtighora mahApApa utpanna karatA hai| yahI samajhakara mokSakI icchA karanevAle bhavya jIvoMko isa saMsArameM apane pramAdajanyayogoM se kisI bhI jIvake prANoMkI hiMsA nahIM karanI cAhiye / cAhe apane prANoMkA nAza ho jAya to bhI kisI bhI jIvako kisI bhI jIvake prANoM. kI hiMsA nahIM karanI cAhiye // 39 // 40 // 41 // ahiMsA kIdRzI deva! phalaM tasyAH kimaddhRtam / praznaH--he deva ! yaha ahiMsA kaisI hai aura isakA kyA vicitra phala hai ? ajJAnahI varabhAratIva, mAteva yA pAlanapoSaNepi / vA saukhyadA kAmagavIva loke, jJAtvetyahiMsaiva ca mokSadAtrI // 4 // pramAdayogAnna kadApi hiMsAM, kurvanti keSAmapi ye subhavyAH /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [23], vAkkAyacittaiH sudayArdrabuddhayA, pUtAM hyahiMsAM paripAlayanti // 43 // dIrghaM varAyuH paramAM subuddhiM, zreSThaM prabhutvaM paramaM hi rUpam / zreSThAM vibhUtiM varadivyadehaM, dharmAnukUlaM ca kuTambavargam // 44 // SaTkhaNDarAjyaM sumanoharaM te, krameNa labdhvAnupamaM hi vastu / anyairalabhyaM vicalaM svarAjyamatyantamiSTaM svasukhaM labhante // 45 // uttara: - yaha ahiMsA zreSTha sarasvatIke samAna ajJAnako dUra karanevAlI hai, mAtAke samAna isa pRthvIpara pAlana poSaNa karanevAlI hai, kAmadhenu ke samAna sukha denevAlI hai aura aMtameM mokSa denevAlI hai / yahI samajhakara jo bhavyajIva mana, vacana, kAyase samasta jIvoMpara dayA dhAraNa kara pramAdake nimittase kabhI kisI jIvakI hiMsA nahIM karate haiM aura atyaMta pavitra ahiMsA dharmakA pAlana karate haiM unako dIrgha Ayu prApta hotI haiM, sarvotkRSTa subuddhi prApta hotI hai, sarvazreSTha baDappana prApta hotA hai, sarvotkRSTa suMdara rUpa
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [24] mApta hotA hai, zreSTha vibhUti prApta hotI hai, zreSTha divya zarIra prApta hotA hai, dharmAnukUla kuTuMbavarga prApta hotA hai, chaho khaMDakA manohara rAjya prApta hotA hai, anukramase samasta anupama padArtha prApta hote haiM / jo anya kisIko pAta na ho sake aura anaMta kAlataka sadA nizcala banA rahe aisA AtmAkA mokSarUpa svarAjya prApta hotA hai aura atyaMta iSTa aisA zuddha Atmajanya anaMta sukha prApta hotA hai| yaha saba ahiMsA dharmakA hI phala samajhanA cAhiye // 42 // 43 // 44 // 45 // pitA putrAdayaH sarve svakIyAH santi vA na vA? praznaH-pitA putrAdika kuTuMbI loga apane haiM vA nahIM ? pitApi mAtA bhaginI subhAryA, putro'pi mitraM sakalo'pi bNdhuH| dAsI ca dAsaH sakalApi saMpat, azvo gajaH sarvajano'pi cAnyaH // 46 // vastraM sumAlyaM ca vibhUSaNaM yat, kiMcitpriyaM vastu tadeva sarvam // syAtsvAtmano'nyaM sakalaM ca rAjyaM, na yAti kenApi samaM hyamutra // 47 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 25 ] uttara: - pitA, mAtA, bhaginI, strI, putra mitra, samasta baMdhuvarga, dAsI, dAsa, saba tarahakI saMpaci, hAthI, ghoDe, kuTuMbaparivAra ke loga, anya paDosI loga, vastra, AbhUSaNa, mAlAeM, vA saMsArameM anya bhI jo kucha priya aura iSTa padArtha haiM ye saba isa AtmAse bhinna haiM, yaha tInoM lokoMkA rAjya bhI AtmAse bhinna hai, kyoM ki ina padArthomasa koI bhI padArtha paralokameM sAtha nahIM jAtA hai / saba yahA~ke yahAM hI par3e rahate haiM / ataeva ye saba padArtha AtmA nahIM haiM // / 46 47 // svakIyA bAMdhavAH ke bho paralokAnugAminaH / praznaH - phira isa saMsAra meM aise apane baMdhu kauna haiM jo para - loka meM bhI sAtha jAte haiM ? saMsArahartrI dhRtireva mAtA, jJAnaM pitA zAMtisukhAdidAtA | svAtmAnubhUtirvimalA svabhAryA, dharmo'sti baMdhuH satatAnugAmI // 48 // kSamA svadAsI ca zamaH svadAsaH, pulo vivekazca dayA svasA hi / sakhA sadharmI mRdutA sakhIti, svabaMdhavo'mI paralokasAthIH // 49 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] svAtmAnubhUtirvamalAsti sampat , nijAtmavAso'sti gRhaM pvitrm| svIye pade vai zayanaM sadaiva, bhakSyaM sutoSaH svarasazca pAnam // 50 // uttaraH-vAstavameM dekhA jAya to saMsArako nAza karanevAlI dhRti vA dhairya hI jIvoMkI mAtA hai, zAMti sukha Adiko denevAlA jJAna hI pitA hai, nirmala svAtmAnubhUti hI isa jIvakI strI hai, isa loka paraloka donoM lokoM meM sadA sAtha rahanevAlA dharma hI baMdhu hai, uttama kSamA hI dAsI hai, zama hI dAsa hai, viveka putra hai, dayA bahina hai, sAdharmIjana mitra haiM, aura komalatA hI sakhI hai / ye saba kuTuMbavargake loga haiM aura paralokameM bhI ye saba sAtha jAte haiM / apane AtmA kI nirmala anubhUti hI saMpadA hai, apane AtmAmeM nivAsa karanA hI pavitra ghara hai, apane AtmapadameM lIna honA hI pavitra zayyA hai, saMtoSa hI sarvottama khAdya padArtha hai aura apane AtmAkA AnaMdAmRta rasa hI pIne yogya padArtha hai| ye saba paralokameM sAtha jAnevAle padArtha haiM // 4849 / 50 // kIdRzaiH kriyate lokAnAdhyayanamuttamam / praznaH- he deva ! kaise manuSya uttama dhyAna aura adhyayana ko kara sakate haiM ?
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [27] AzApizAcaH prabalo'pi moho, dagdhazca yaiH krodhacatuSTayaM ca / taiH sarvazAstraM paThitaM zrutaM vA, dhyAnaM kRtaM zreSThatapo japo'pi // 51 // vratopavAso'pi paropakAro, dharmopadezopi kRtazca dhrmH| tattvapracAraH svahitaH kRtazcA-, cAro varazcAcaritaH sadaiva // 52 // pUjA pratiSThA ca dayA kSamApi, kRtaiva yAtrA gurudevsevaa| dattaM sudAnaM ca kRtaM supuNyaM, jJAtavyamevaM na ca zaMkanIyam // 53 uttaraH- jina puruSoMne AzArUpI pizAcako naSTa kara diyA hai, atyaMta tIvra moha ko jalA diyA hai aura krodha, mAna, mAyA, lobha ina cAroM kaSAyoMko naSTa karadiyA hai, samajhalenA cAhiye ki unhIM logoMne samasta zAstrIko paDha liyA hai, samasta zAstroMko suna liyA hai, unhIMne uttama dhyAna dhAraNa kara liyA hai, unhIMne, japa tapa kara liyA haiM, vrata upavAsa kara liyA hai, paropakAra kara liyA hai,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [28] dharmopadeza de liyA hai, dharma dhAraNa kara liyA hai, unhoMne tattvAMkA pracAra kara liyA hai, AtmAkA hita kara liyA hai, zreSTha cAritrako dhAraNa kara liyA hai, pUjA pratiSThA karalI hai, dayA pAlana karalI hai, kSamA dhAraNa karalI hai, tIrthayAtrA karalI hai. devasevA tathA gurusevA karalI hai, uttama dAna de liyA hai aura uttama puNya saMpAdana kara liyA hai aisA samajha lenA cAhiye isameM kisI prakArakI zaMkA nahIM hai| na kabhI isameM zaMkA karanI cAhiye // 51 // 52 // 53 // ko vA jIvati loke'smin ko vA jIvanmRto guro!' prazna-he guro! isa saMsArameM kauna to jItA aura kauna to aisA hai jItA huA bhI mareke samAna hai ? kSamAdidhameM svaparopakAre, dakSAH sadA khAtmAvacAraNe ye / kartuM yatante svarasasya pAnaM, nityaM svarAjyaM svagRhaM ca gaMtum // 54 // sadaiva jIvanti ta eva jIvAH, svAtmAnubhUtyAM svapade hi liinaaH| pUrvoktabhAvaiH rahitAzca jIvAH, santyeva loke'tra zavasya tulyAH // 55
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [29] uttara:-jI mahApuruSa uttama kSamA Adi daza dharmoko dhAraNa karanemeM catura haiM, jo apane AtmAkA kalyANa aura anya jIvoMkA kalyANa karanemeM catura haiM, jo apane AtmAkaM svarUpakA vicAra karane meM sadA lIna rahate haiM, jo apane AtmAke AnaMdAmRta rasakA pAna karaneke liye sadA prayatna karate rahate haiM, jo mokSarUpa apane svarAjyameM jAneke liye tathA atyaMta zuddha avasthArUpa apane ghara jAneke liye jo sadA prayatna karate rahate haiM, isIprakAra jo apane AtmAkI svAnubhUtimeM sadA lIna rahate haiM aura siddha sadRza apane AtmAkI zuddha avasthAmeM sadA lIna rahate haiM ve hI jIva isa loka meM sadA kAla jIvita bane rahate haiN| tathA jo jIva kabhI dharma dhAraNa nahIM karate, AtmaciMtana nahIM karate aura zuddha AtmAkA anubhava nahIM karate ve jIva jIvita rahate hue bhI mare hue muradeke samAna samajhe jAte haiM // 54 // 55 // mohaduSTAH pizAcAzca ke janaM na tudntyho| prazna:- he prabho ! moha duSTa pizAca Adi kisa manuSyako duHkha pahuMcAte haiM ? santoSasampada hRdi yasya cAsti, kiM tasya tIvApi karoti caapt||
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] yathArthabuddhirhadi yasya cAsti, kiM tasya mohopi karoti tIvraH // 56 // yasyAsti citte jinadharmamaMtraH, kiM tasya kuryAddhi pishaacvrgH| kSamAdidharmo hRdi yasya cAsti, kiM tasya kuryAtprabalo'pi duSTaH // 57 // uttaraH-jisake hRdayameM satoSarUpI saMpadA vidyamAna hai, usa manuSyako tIvra Apatti bhI kucha nahIM kara sktii| jisake hRdayameM AtmajJAnarUpa yathArthabuddhi vidyamAna hai usa ko tItra moha bhI kucha hAni nahIM pahuMcA sakatA / jisake hRdayameM jinadharmarUpI maMtra vidyamAna hai usako kitane hI pizAcoMkA samUha duHkha nahIM de sakatA aura jisake hRdaya meM uttamakSamA Adi dazadharma vidyamAna haiM usako sAmarthyavAn duSTa loga bhI kucha duHkha nahIM de sakate / / 56 / 57 // ___mohakrodhAdayo loke kIdRzAH santi bho guro| praznaH-he guro ! isa saMsArameM moha, krodha Adi kaise gine jAte haiM ? baMdho na mohAdaparosti kopi, zatrurna kopAdiha tasya kartA /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ [31] pApaM na lobhAdaparaM pRthivyAm , mAnAtparo nAsti suduHkhadAtA // 58 // yasyAsti mAyA bhavaduHkhadAtrI, tasyAsti duSTaH satataM vicaarH| yasyAsti citte bhavaduHkhabhItiH, tasyAsti nityaM nijatattvaciMtA // 59 // uttaraH-isa saMsArameM mohake sivAya aura koI baMdha nahIM hai / mohase hI saba baMdha hote haiN| isI prakAra krodhake sivAya anya koI ahita karanevAlA zatru nahIM hai, lobhake sivAya anya koI pApa nahIM hai aura mAnake sivAya anya koI gahare duHkha denevAlA nahIM hai / isIprakAra jisake hRdayameM saMsArabharako duHkhadenevAlI athavA anaMta saMsArarUpa paribhramaNameM duHkha denevAlI mAyAcArI vidyamAna hai usake vicAra sadA duSTa aura pApamaya hI hote haiM / tathA jisake hRdayameM saMsArake dukhoMse bhaya vidyamAna haiM usake hRdayameM sadAkAla AtmatattvakA ciMtana banA rahatA hai // 58/59 // svargamokSasukhaM jIvaiH kena mUlyena labhyate ! praznaH-he guro! isa jIvoMko svarga mokSakA sukha kisa mUlyase mila sakatA hai ?
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ [32] nijAtmabuddhirnijarAjyamUlyaM, parAtmabuddhirbhavaduHkhabIjam / nijAtmasevaiva sukhasya dAtrI, svarmokSadAtrI gurudevasevA // 6 // uttaraH-apane AtmAkA jJAna utpanna hojAnA AtmA svarAjyakA mUlya samajhanA cAhiye arthAt AtmajJAnase hI AtmAsaddhi hotI hai| isake viparIta parapadArthoMmeM Atmabuddhi karanA saMsArake duHkhoMkA kAraNa hai| isIprakAra apane AtmAkI sevA sukha denevAlI hai aura bhagavAna arahaMta devakI sevA tathA nigraMtha guruko sevA svarga mokSa denevAlI svavodharahito jIvaH kamanartha karoti bho| praznaH--he guro jo jIva AtmajJAnase rahita hai vaha kyA kyA anartha utpanna karatA hai ? bhuMkte hi duHkhaM ca sukhasya hetolAbhasya hetorhi karoti hAnim / kIrtezca hetossukarotyakIrti, kAryasya hetozca karotyakAryam // 1 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 33 ] zubhasya hetorazubhaM karoti, vidhezca hetoravidhiM tanoti / bodhasya hetozca karotyabodhaM, zAntezca hetorvitanotyazAntim // 62 // svargasya hetornarakaM prayAti, taaranyo jinadharmabAhyaH / evaMvidhaM kau viparIta kAryaM, hyajJAnato mUDhajanaH karoti // 63 // uttaraH- jo jIva AtmajJAnase rahita hai, jinadharmase bAhya hai, vaha sukhake kAraNoMko ikaTTA karanA cAhatA hai paraMtu una kAraNoMse sukhake badale duHkha hI bhogatA hai / lAbhake lie prayatna karatA hai paraMtu usase bhI hAni uThAtA hai / apanI kIrtiko phailAnA cAhatA hai paraMtu unhIM kAryoMse usakI apakIrti hotI hai / vaha kisI kArya ke liye prayatna karatA hai paraMtu usase bhI usakA akArya hI hotA hai / vaha apanA kalyANa karanA cAhatA hai paraMtu vaha apanA akalyANa hI kara letA haiN| jisa kisI vidhiko karanA cAhatA hai paraMtu vaha usase viparIta vidhiko kara DAlatA hai / vaha jJAnake liye prayatna karatA hai paraMtu usakA ajJAna vA mithyAjJAna baDha
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ [34] jAtA hai / vaha zAMtiko cAhatA hai paraMtu usakI azAMti aura bar3ha jAtI hai| svarga jAneke sAdhana ikaTThA karanA cAhatA hai paraMtu unhIM kAraNoMne vaha naraka pahuMca jAtA hai| isa prakAra AtmajJAnase rahita aura jinadharmarahita mUDha jIva apane ajJAnase viparIta kAryahI karatA rahatA hai // 62 // 63 // dAnabhogeSu nAyAti taddhanaM kutra gacchati? prazna:-he guro ! jo dhana dAna dene aura bhogopabhogoMmeM kAma nahIM AtA vaha dhana kahAM calA jAtA hai ? dhanaM ca yo nAtti dadAti naiva, dharmAya devAya na baMdhave'pi / mAtra'pi pitre gurave'pi naiva, manye tato'haM dhanarakSakaM tam // 64 // tadvA dhanaM tasya haranti caurA, nayanti bhUpA analA dahanti / yatrAsti vA nazyati tatra zIghraM, jJAtveti deyaM catureNa vAdyam // 65 // uttaraH-jo manuSya apane dhanako na khAtA pItA hai, na kisI dharmameM detA hai, na kisI devakArya meM kharca
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [35] karatA hai, aura na mAtA, pitA, guru, bhAI Adi kisIko detA hai usa manuSyako hama to usa dhanakA rakSaka hI samajhate haiN| aMta meM usa dhanako cora haraNakara lejAte haiM, rAjA haraNakara letA hai, agni jalA detI hai athavA jahAM gar3A rahatA hai vahIM naSTa hojAtA hai / yahI samajhakara catura puruSoMko apanA dhana dAnameM de DAlanA cAhiye athavA khAne pInemeM kharca kara denA cAhiye || 64 || 65 // prayAsaH svAtmatRptasya sArthako'nyo bhavenna vA ? praznaH - he deva ! jo manuSya apane AtmatattvameM tRpta ho rahA hai usake anya prayAsa sArthaka hote haiM yA nahIM ? yaH ko'pi jIvaH svarasena tRpto, nijAtmaniSTho jinadharmatuSTo / satyArthajuSTaH paramArtha puSTo, vRthaiva tasyAstyaparaH prayAsaH // 66 // uttara:- he vatsa ! suna, jo jIva apane Atmarasase atyaMta tRpta ho rahA hai, jo apane AtmAmeM lIna ho rahA hai, jinadharmase saMtuSTa ho rahA hai, satyArtha bhASaNa karatA hai aura jo paramArthase puSTa hai aise jIvake anya saba prayAsaM vyartha samajhane cAhiye // 66 // kIdRgveSo vrataM vidvAn bhAti loke na tattvataH ?
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ] prazna - he guro ! isa saMsAra meM kaisA veSa, kaise vrata aura kaisA - vidvAn vAstava meM zobhA nahIM detA ? vairAgyabodhai rahito hi veSo, loke vrataM vA dayayA vihInam / na bhAti zAstrI svavicArazUnyaH, santoSazIlena vinA na vidvAn // 67 // uttaraH- jo sAdhukA bheSa vairAgya aura samyagjJAnase rahita haiM, vaha kabhI zobhA nahIM detA / jo vrata dayArahita haiM, ve bhI kabhI zAMbhA nahIM dete| jo zAstrI AtmavicArase rahita hai vaha bhI kabhI zobhA nahIM detA tathA jo vidvAna saMtoSa aura zIla dhAraNa nahIM karatA vaha bhI kabhI zobhA nahIM detA // 67 // svAtmatuSTeviraktezva kA sampat prApyate guro ? prazna - he guro ! jo jIva viSayabhogoM se virakta haiM aura apane AtmAmeM saMtura haiM unako kauna kaunasI saMpattiyAM prApta hotI haiM yaH kopi jIvo viSayAdviraktaH, sadaiva dakSaH svaparopakArye / lIno'sti cAnandarase sumiSTe, svAtmapradeze'vicale vizuddhe // 68 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 37] tasyAsti sAmrAjyanidhiH samIpaH, patnIva ca syAnnijarAjyalakSmIH / bhavanti zIghraM ripavaH sakhAyo, loke pareSAM hi kathaiva kAsti // 69 // uttaraH-jo jIva viSayoMse virakta haiM, apane AtmAkA kalyANa karane aura anya jIvoMkA kalyANa karanemeM nipuNa haiM aura jo atyaMta miSTa aise AnandAmRtarasameM lIna haiM athavA atyaMta vizuddha aura nizcala apane AtmapradezoMmeM lIna haiM unake liye sAmrAjyanidhi samIpa hI samajhanI cAhiye, tathA zuddha AtmasvarUpa rAjyalakSmI usakI patnIke samAna sAtha rahatI hai aura usake samasta zatru bhI zIghra hI mitra ho jAte haiN| phira bhalA isa saMsArameM auroMkI to bAta hI kyA hai // 68 // 69 // paraloke kimAyAti sArddha jIvena kiM na vA // prazna:--he guro ! isa jIvake sAtha paralokameM kyA jAtA hai aura kyA nahIM jAtA ? kuTumbinaH pretavanasya cAntaM, deho'pi bhasmIbhavati svabhAvAt /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ [38] sampUrNarAjyaM ca gajAzvaharmyamupArjitaM tiSThati yatra tatra // 70 // na yAti sArddha kimapi tvayaiva, kiMcitkadAcidyadi yAti kiMvA / tvayA samaM yAti ca puNyapApaM, jJAtveti zIghraM kuru puNyakAryam // 71 // - uttaraH-he jIva ! dekha ye tere kuTumbI loga zmazAnabhUAmitaka tere sAtha jAte haiM, yaha terA zarIra svabhAvase hI bhasma ho jAtA hai aura yaha samasta rAjya, hAthI, ghoDe, rAjabhavana Adi jo kucha tUne liye haiM vA banavAye haiM ve saba jahAMke tahAM paDe raha jAte haiM, inameMse koI bhI padArtha kabhI kisI samayameM bhI tere sAtha jAnevAlA nahIM hai| yadi tere sAtha koI jAnavAlA hai to vaha puNya aura pApa hai| yahI samajhakara tujhe zIghratAke sAtha puNyakArya hI karate rahanA cAhiye // 70 // 71 // guNI gRhNAti kiM loke doSI kiM vA prazna:-he jagadgaro ! isa saMsAra meM guNI puruSa kyA grahaNa karatA hai aura doSI puraSa kyA grahaNa karatA hai ?
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [39] kSIrasya pAnaM na karoti vatsaH, yAvaddhi bhuMgo na sugaMdhapAnam / karoti sAdhuH svarasasya pAnaM, yAvanna dharmI gurudevapUjAm // 72 // yAvanna gRhNAti guNI guNAn hi, tAvanna zAnti na sukhaM tathaiva / doSI ca doSaM hi tathA jalaukA, rakaM na yAvaddhi malaM varAhaH // 73 // uttaraH-jabataka baccA dUdha nahIM pIletA tabataka use sukha zAMti nahIM milatI / bhauMrA jabataka phUloMkA sugaMdha pAna nahIM kara letA tabataka usako sukha zAMti nahIM miltii| sAdhu puruSa jabataka apane Atmajanya AnandAmRtarasakA pAna nahIM karalete tabataka unako sukha zAMti nahIM milatI / dharmAtmA puruSa jabataka devapUjA, gurupUjA nahIM karaletA tabataka usako sukha zAMti nahIM miltii|| usI prakAra guNI puruSa jabataka guNoMko grahaNa nahIM kara letA tabataka use sukha zAMti kabhI nahIM miltii| isI prakAra joMka jabataka raktapAna nahIM karaletI tabataka use sukha zAMti nahIM miltii| sUara jabataka mala bhakSaNa nahIM kara letA tabataka use sukha zAMti nahIM milatI usIprakAra
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ [40] doSI puruSa jabataka doSoMko grahaNa nahIM kara letA tabataka use sukha zAMti kabhI nahIM milatI // 72 // 73 // hiMsA hiMsA guro ! kAsti saMkSepeNa vadAdya bhoH ! prazna-he guro ! hiMsA kyA hai aura ahiMsA kyA hai saMkSepase Aja donoMkA svarUpa batalAiye ? saMsArahaMtrI nijabuddhirevAhiMsAsti, hiMsA parabuddhireva / zrIkuMthunAmnA munineva vA, mokSAya niMdyA parabuddhireva // 7 // uttaraH-saMsArako haraNa karanevAlI jo Atmabuddhi hai, AtmAke svarUpako grahaNa karanevAlI jo buddhi hai usako AhiMsA kahate haiN| tathA parapadArthoMko grahaNa karanevAlI jo buddhi hai usako hiMsA kahate haiN| jisa prakAra kuMthusAgara nAmake munine mokSa prApta karane ke liye niMdanIya parabuddhi kA tyAga karadiyA hai usI prakAra mokSa prApta karaneke liye samasta bhavya jIvoMko niMdanIya parabuddhikA tyAga kara denA cAhiye // 74 // uttamo madhyamo rAjA ko'dhamo vada bhI guro ! prazna:-he zrIguro ! yaha batalAiye ki isa saMsArameM uttama rAjA kauna hai, madhyama rAjA kauna hai aura adhama rAjA kauna hai ?
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [41] evaM sadA rakSati rAjyatantra, jJAtuM nRpaH ko'pi bhavenna zaktaH / tatkAryasiddhiM yadi vIkSya zakto, bhavetkadAcitkhalu nAnyathaiva // 75 // bravIti yaH kAryavazAdyathaiva, karoti kAryaM sukhadaM tathaiva / sarvasvanAze'pi na cAnyathaiva, karoti bhUpo'sti sa madhyamo hi // 7 // karomi caivaM hi karomi caivaM, khairaM sadA jalpati yatra tatra / na kiMtu kiMcitsvaparArthakArya, karoti mUDho hyadhamaH sa eva // 77 // uttaraH-jo rAjA apane rAjyataMtrako isa prakAra surakSita aura gupta rakhatA hai ki koI bhI anya rAjA use jAnane meM samartha nahIM ho sktaa| jaba usa rAjyataMtrakA kArya siddha ho jAtA hai taba usa kAryako dekhakara usa rAjyataMtrakA anumAna bhale hI lagA sakatA hai anyathA nahIM / aise rAjAko uttama rAjA kahate haiM / jo rAjA apane kAryake nimicase jaisA kahatA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 42 ] hai usI prakAra sukha denevAle usa kAryako karatA hai / " sarvasva naSTa honepara bhI jo anyathA nahIM karatA usako madhyama rAjA kahate haiM / jo rAjA apanI icchAnusAra ' maiM yaha karUMgA yaha karUMgA' isa prakAra jahAM tahAM kahatA phiratA hai kiMtu apanA aura dUsaroMkA kalyANa karanevAlA koI bhI kArya kiMcitarUpa bhI nahIM karatA usa mUrkhako adhamarAjA kahate haiM / / 75 / / 76 / / 77 // dharmArthakAmamokSANAM kaH kramaH kiM ca kAraNam ? praznaH - dharma, artha, kAma, mokSa ina cAroM puruSArthIkA krama kyA hai aura kAraNa kyA hai ? arthasya mUlaM kathito'sti dhamoM, dharmArthayugmaM bhuvi kAmamUlam / mokSasya mUlaM svarasasya pAnaM, vinA sumUlAnna taruH pravarddhate // 78 // dharmeNa cArthaH khalu tena kAmaH, pazcAddhi mokSo'pi bhaveddhruvaM hi / calanti ye te kathitakrameNa, rAjyaM svarAjyaM svasukhaM labhante // 79 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [43] uttaraH-arthapuruSArthakA mUla kAraNa dharma hai tathA dharma aura artha ye donoM hI kAmapuruSArthake mUla kAraNa haiM aura mokSapuruSArthakA mUlakAraNa apane AtmAse utpanna hue AnaMdAmRtarasakA pAna karanA hai / jisa prakAra vinA mUlake vRkSa nahIM baDhatA, mUlake honese hI vRkSa bar3hatA hai usI prakAra dharmase artha aura arthase kAmakI siddhi hotI hai / isa prakAra anukramase jo dharma, artha, kAma puruSArthakA sevana karate haiM unako sabake aMtameM mokSakI prApti avazya hotI hai| jo manuSya Upara kahe hue anu-. kramake anusAra dharma, artha, kAma aura mokSapuruSArthakA sevana karate haiM unako rAjyakI prApti hotI hai, Atmajanya svarAjya kI prApti hotI hai aura Atmajanya anaMta sukhakI prApti hotI hai / 78 // 79 // ko'sti pApI ca kRpaNaH ko mUrkhaHzvabhragazca kaH ? ___ prazna--he guro ! isa saMsAra meM pApI, kRpaNa, mUrkha aura narakagAmI kauna hai ? dhyAnaM sudAnaM na tapo japo'pi, pUjAM pratiSThAM na ca tIrthayAtrAm / na svAtmazuddhiM svaparopakAraM, dharmapracAraM svagatarvicAram // 8 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 44 ] dayApracAraM svasukhasya caryAm, yaH ko'pi jIvo na karoti dharmam / sa eva pApI kRpaNo'pi vatsa ! sa eva mUrkhaH khalu randhragAmI // 81 // uttaraH- he ziSya ! jo jIva na dhyAna karatA hai, na dAna detA hai, na tapa karatA hai, na japa karatA hai, na pUjA karatA hai, na pratiSThA karatA hai, na tIrthayAtrA karatA hai, na apane AtmAkI zuddhi karatA hai, na apanA kalyANa karatA hai, na anya jIvoMkA kalyANa karatA hai, na dharmakA pracAra karatA hai, na apanI paralokakI gatikA vicAra karatA hai, na dayAkA pracAra karatA hai, na apane AtmasukhakI carcA karatA hai aura na uttama kSamAdika dharmako dhAraNa karatA hai, samajhanA cAhiye ki isa saMsAra meM vahI pApI hai, vahI kRpaNa hai, vahI mUrkha hai aura vahI narakagAmI hai // 80 // 81 // kathaM lobhAdirahito manyate ca dhanAdikam ? prazna: - lobhAdi rahita manuSya dhanAdikako kaisA mAnatA hai ? lobhena muktasya dhanaM zileva, vairAgyayuktasya viSaM hi bhAryA /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [45] samAdhilInasya sudheva mRtyuH, santoSinIvasya vipaddhi sampat // 8 // mithyAtvayuktasya divA'pi rAtriH, zvabhrazca nAkaH sukhameva duHkham / samyaktvayuktasya tato viruddho, bhavetprabhAvaH svarasasya yogAt // 83 // uttaraH--no manuSya lobharahita hai usake liye dhana bhI zilAke samAna hai / jo manuSya samAdhi vA dhyAnameM lIna hai usake liye matyu bhI amatake samAna hai / jo manuSya atyaMta saMtApI hai usake liye vipattiyAM bhI saMpattike samAna haiM / jo manuSya mithyAtvako dhAraNa karatA hai usake liye dina bhI rAtri hai arthAta mithyAtvarUpI adhakAra ke honese vaha tatvoM ke yathArtha svarUpako nahIM jAna sktaa| isI prakAra usake liye svarga bhI naraka hai aura sukha bhI duHkha hai| tathA jo manuSya samyagdarzana dhAraNa karatA hai usake liye usake viruddha samajhanA cAhiye arthAt vaha rAta meM bhI dinake samAna tatvoMke yathArtha svarUpako jAnatA hai / duHkhoMka Anepara bhI Atmajanya sukhameM lIna rahatA hai| samyagdarzanake pragaTa honepara jo apane AtmAsa utpanna huA AnaMdarasakA samAgama prApta hotA hai usakA hI yaha prabhAva samajhanA cAhiye / / 83 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ [46] jinadharmavihInasya kiM kriyA saphalA bhavet ? .... praznaH-jo manuSya jinadharmase rahita hai, kyA usakI kriyAeM sapAla mAnI jAtI haiM ? na bhAti jIvo jinadharmabAhyaH, svAtmAnubhUtyA svarasena zUnyaH / kriyA kalA vA viphalaiva tasya, bhaktizca zaktizca bhavedvinaSTA // 84 // . uttaraH-jo manuSya jinadharmase rahita hai, apane AtmAse utpanna huI anubhUtise rahita hai aura AtmAse utpanna hue AnandAmRta rasase rahita hai vaha manuSya kabhI zobhA nahIM pAtA, tathA usakI kriyAeM aura kalAeM saba niSphala ho jAtI haiM aura usakI zakti tathA bhAkta donoM naSTa ho jAtI haiM // 84 // kimartha maunamAdhatte kazca vA vakti tApasaH ? prazna:-tapasvI loga kisa lie to mauna dhAraNa karate haiM aura kisa prakAra bolate haiM ? svAtmArthasidhyai khalu maunameva, dadhAti sAdhuryadi vA bravIti /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17] svArthAvirodhena hitaM mitaM ca, zAntipradaM klezaharaM hi satyam // 85 // bodhapradaM vairabhayapramuktaM, sukhapradaM duHkhaharaM prazastam / nijAtmasidhyai pariNAmazudhdai, zAstrAnukUlaM svaparopazAntyai // 86 // uttaraH- tapasvI loga apane AtmapuruSArtha vA mokSapuruSArtha ko siddha karaneke liye avazya hI mauna dhAraNa karate haiM / yadi kadAcit ve bolate haiM to jisaprakAra apanI Atmazuddhi meM virodha na Ave usIprakAra hita karanevAle, thoDe vacana kahate haiM, tathA sabako zAMti denevAle, klezoMko dUra karanevAle, AtmajJAnako utpanna karanevAle yathArtha vA satya, vaira va bhayase rahita, sukha denevAle, duHkhoMko nAza karanevAle, prazasta aura zAstrAnukUlaM vacana kahate haiM / tathA aise vacanoMko bhI apane AtmAkI 'siddha avasthA prApta karaneke liye pariNAmoMko zuddha karaneke liye tathA apane AtmAko aura anya jIvoMko zAMta karane ke liye kahate haiM // 85 // // 86 // svAmin ! svaghAtakaH ko vA ko vAsti paraghAtakaH ?
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 ] prazna: - he svAmin ! isa saMsAra meM apane AtmAkA ghAta karanevAlA kauna hai aura dUsaroMkA ghAta karanevAlA kauna hai ? atIvamUlyaM narajanma labdhvA - vyaMgairupAMgaiH paripUrNadeham | zreSThAryakhaNDaM kulajAtizuddhiM, rasAyanaM vA jinadharmameva // 87 // nijAtmazuddhiM svarasasya pAnaM, svasthAnacintAM svagatervicAram / karoti yo nAtmahitaM sa eva, svaghAtako vA paraghAtako'pi // 88 // uttaraH- yaha manuSyajanma atyaMta mUlyavAna hai jo manuSya aise bahumUlya manuSya janmako pAkara tathA samasta aMga upAMgoMse bane hue pUrNa zarIra ko pAkara, zreSTha AryakhaMDameM janma lekara, zuddha kula aura zuddha jAtimeM janma lekara aura rasAyana ke samAna samasta puruSArthoko siddha karanevAle jinadharmako pAkara bhI jo apane AtmAko zuddha nahIM karate haiM, apane Atmajanya AnandAmRta rasakA pAna nahIM karate haiM, apane mokSarUpa sthAnakI ciMtA nahIM karate haiM, agale janma meM honevAlI gatikA vicAra nahIM karate haiM aura apane AtmAkA hita nahIM karate haiM unhIM manuSyoMkI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 49 ] apane AtmAkA ghAta karanevAlA aura anya jIvoMkA ghAta karanevAlA samajhanA cAhiye / / 87 / 88 // ko dhImAnpuruSo deva ! manujo'pi pazuzca kaH ? prazna: - he deva ! catura manuSya kauna hai tathA manuSya hote hue bhI pazu ke samAna kauna hai ? vicArya samyak ca punaH punaryo, bravIti bhASAM sukRtiM karoti / jinAnuyAyI manujaH sa eva, zrImAMzca dhImAn nipuNaH kRtajJaH // 89 // vicArya samyaGna punaH punayoM, bravIti bhASAM na kRtiM karoti / kumArgagAmyeva pazuH sa loke, zrImAn daridrazcaturo'pi mUrkhaH // 90 // uttaraH - jo manuSya acchI taraha bAra bAra vicAra kara vacana kahatA hai aura acchI taraha bAra bAra vicAra kara hI kAma karatA hai tathA jo bhagavAn jinendradevake kahe hue vacanoM ke anukUla calatA hai usIko zrImAn samajhanA cAhiye, usIko dhImAn vA buddhimAna samajhanA cAhiye tathA usIko catura aura kRtajJa samajhanA cAhiye / isI
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 50 ] prakAra jo manuSya vinA bAra bAra acchI taraha vicAra kiye vacana kaha detA hai aura vinA vicAra kiye hI kAma kara letA hai vaha kumArgagAmI pazu hai aura vaha saMsAra meM zrImAn hote hue bhI daridrI pahalAtA hai aura catura hote hue bhI mUrkha kahalAtA hai / / 89 / / 90 / / manuSyANAM guro ! keSAM saphalaM janma vidyate ? praznaH - he guro ! kina manuSyoMkA janma saphala mAnA jAtA hai ? zraddhA subuddhijinadharmamAgeM, svacintane svAtmavicAraNaM vA / yeSAM nijAnaMdapade niSadyA, te svavAse zayanaM sadaiva // 91 // sadaiva caryAsti nijapradeze, pUte nijAnandarase'sti tRptiH / sadaiva vArtA guNibhizca sArddhaM, zreSThaM ca teSAM saphalaM hi janma // 92 // uttara: - jinakI zraddhA aura zreSTha buddhi jinadharma vA mokSamArga meM lagI huI hai, athavA apane zuddha AtmAke ciMtanameM lagI huI hai, athavA apane zuddha AtmAke vicAra
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 51 ] karanemeM lagI huI hai, tathA jo apane AtmAse utpanna hue Anandake sthAna meM baiThate haiM, pavitra zuddha AtmAmeM zayana karate haiM, apane zuddha AtmapradezamaM sadA caryA karate haiM, apane AtmAse utpanna hue AnaMdarasameM hI sadA tRpta rahate haiM, aura paMcaparameSTIrUpa guNI puruSoMke hI sAtha jo sadA bAtacIta karate haiM arthAt jo unhIM kI pUjA, stuti karate rahate haiM aise hI logoMkA janma isa saMsAra meM zreSTha aura - saphala mAnA jAtA hai / / 91 / / 92 / / triloke zUravIraH kaH kathayAdya guro mama ? praznaH - he guro ! tInoM lokoM meM zUravIra kauna hai Aja mere lie kahie ! bhave subhIme kSaNadRSTanaSTe, kSudhAtRSArogaviyogaduHkhe / bhoge ca dehe varajIvane ca, putraprapautra varamitravarge // 93 // SaTkhaNDarAjye sukalalavarge, sparze rase rAgamanojavarge / kau yo viraktaH svarase suraktaH sa eva zUraH sakale'pi vizve // 94 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ [52] uttaraH-jo manuSya kSudhA, tRSA, roga, viyoga Adike duHkhoMse bhare hue atyaMta bhayAnaka aura kSaNabharameM hI dikhAI dekara naSTa honevAle isa saMsArase virakta haiM, jo bhogoMse virakta haiM, zarIrase virakta haiM, zreSTha jIvanase virakta haiM, putra pAtroMse virakta haiM, zreSTha mitravargoMse virakta haiM, chahoM khaMDake rAjyase virakta haiM, apanI striyoMse virakta haiM, sparza rasa Adi indriyoMke viSayoMse virakta haiM aura rAgAdika kAmadevake sahAyakoMse virakta haiM / isa prakAra jo manuSya isa saMsArameM saMsAra zarIra; bhogAdikose virakta haiM aura apane Atmajanya AnandAmRtarasameM lIna haiM ve hI manuSya isa samasta saMsArameM zUravIra samajhe jAte haiN| 93 // 94 // svAnubhUtyAH patiH ko vA bhavedAtmA gurI! diza ? praznaH--he guro ! kRpAkara batalAiye ki apane AtmAkI anubhUtikA svAmI kauna hai ? na vastu gRhNanti nijAtmabAhyaM, vinAzazIlaM viparItabhUtam / naivaM nijAnandapadaM svakIyaM, tyajati cAnandarasaM kadApi // 95 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ [53 ] jAnanti pazyanti nijAn parAnye , khAtmAnubhUteH patayo yathAvat / ta eva vaMdyAzca narAmarendraiH, sadaiva pUjyA hRdi cintanIyAH // 96 // uttaraH-jo manuSya apane AtmAse bhinna rahanevAle tathA AtmAse viparItabhUta; vinAzazIla pudgalAdika padAYko kabhI grahaNa nahIM karate haiM, tathA jo apane Atmajanya svakIya AnandAmRtapadako aura zuddha Atmajanya AnaMda rasako kabhI nahIM choDate haiM, aura jo apane Atmatattvako tathA AtmAse bhinna pudgalAdika samasta tattvoMko yathArtharUpase jAnate haiM aura dekhate haiM ve hI puruSa svAtmAnubhUtike svAmI gine jAte haiM / aise puruSoMko indra, cakravartI Adi sabhI vaMdanA karate haiM, sadA unakI pUjA karate haiM, aura apane hRdayameM sadA unakA ciMtana karate rahate haiM // 95 // 96 kimartha labdhametadbhoH zarIraM vada me guro ? prazna:-he guro ! yaha batalAiye ki yaha zarIra kisalie prApta kiyA gayA hai ? mokSArthibhirdharmadhanena yatnAt , krItaM vizuddhaM vapureva yAnam /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ [54] atyantabhImAtkuTilAdbhavAbdheH, khargApavargAdivinAzakAdvai // 97 // gantuM ca pAraM svarasaM ca pAtuM, jJAtveti muktvA bhavadehamoham / yAvanna nazyeddhi vapuzca tAvat , tarantu kurvantu nijopakAram // 98 // .. uttaraH-mokSakI icchA karanevAle manuSyoMne dharmarUpI dhana kharca karake bar3e prayatnase yaha vizuddha zarIrarUpI jahAja kharIdA hai / tathA yaha jIva jo atyaMta bhayAnaka, kuTila. aura svargamokSa Adiko naSTa karanevAle saMsArarUpI samudrameM par3A huA hai usako isa saMsArasamudrase pAra karane ke liye aura Atmajanya nijAnaMda rasakI rakSA karaneke liye hI yaha zarIrarUpI jahAja kharIdA hai / yahI samajhakara saMsAra aura zarIrase mohakA tyAgakara jabataka yaha zarIra naSTa nahIM hotA tabataka isa zarIrase yaha saMsArarUpI samudra pAra karalenA cAhiye, aura isa prakAra apane AtmAkA mahA upakAra karanA cAhiye // 97 // 98 // kIdRzAH santi loke'smin janmasaMgasukhAdayaH / prazna:-he guro ! isa saMsAra meM janma, parigraha, sukha Adi kaise mAne jAte haiM ?
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pi-Fun zAsana samrATa . [55] yasyaiva janmAsti ca tasya mRtyu-, ryasyaiva saMpadvipadeva tasya / yasyaiva saMgo'sti bhavedvisaMgo;/ yasyaiva duHkhaM sukhameva tasya / yasyAsti tAruNyataruzca leka krameNa vRddho'pi bhavetsa jIpI nijAtmabAhyA iti ko padA proktAH sadA santi vinAzazIsaH // uttaraH-isa saMsArameM jisakA janma hotA hai usakI mRtyu avazya hotI hai, jisake pAsa saMpadAeM hotI haiM usake pAsa vipattiyAM bhI avazya AtI haiM, jisake pAsa parigraha ikaTThA ho jAtA hai use una parigrahoMkA viyoga bhI sahanA paDatA hai, jisako sukha prApta hotA hai usako duHkha bhI avazya bhoganA paDatA hai, isa saMsAra meM jisake pAsa anukramase baDhatA huA tAruNyarUpI vRkSa zobhA detA hai usake pAsase vahI tAruNyarUpI vakSa jIrNa bhI avazya hotA hai / isa prakAra vicAra karanese yahI siddha hotA hai ki isa saMsArameM apane zuddha AtmAse bhinna jitane bhI padArtha kahe gaye haiM ve saba sadA vinAzazIla-naSTa ha.nevAle hI dekhe gaye haiM // 99 // 100 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 56] cintanIyaH sadA yogI kIDazo vada bho guro ! prazna:- he guro ! kRpAkara kahiye ki kaise yogIkA sadA ciMtana karate rahanA cAhie ? svayaM bhavAbdhestarati prayatnAt , yaH ko'pi bhavyAnnijapRSThalagnAn / kRtvA dayAM tArayati svAbhAvAt , sa eva yogI hRdi dhAraNIyaH // 10 // uttaraH-jo koI jogI prayatnapUrvaka isa saMsArarUpI samudrase svayaM pAra ho jAtA hai aura apane pIche laganevAle bhavya jIvoMko apane svabhAvase hI dayAkara pAra kara detA hai vahI yogI apane hRdayameM sadA dhAraNa karane vA citavana karane yogya hai // 101 // kIdRzaH puruSo loke samyagdarzanasaMyutaH ? praznaH-kaisA manuSya samyagdarzanase suzobhita vA samyagdRSTI kahalAtA hai| tRNe ca ratne viSakaNTake'pi, niMdAstutau mitraripo vane'pi / grAme pure suMdaramandire'pi, lAbhe'pyalAbhe khalu janmamRtyau // 102 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 57] ramye'pyaramye ca nijAtmabAhye, roge'pyaroge'pi sukhe ca duHkhe / eteSu yasyAsti samAnabhAvaH, sadRSTirevAsti sa eva loke // 103 // uttara:-manuSya tRNoMmeM vA ratnoMmeM, viSameM vA kAMToMmeM, niMdA vA stutImeM, zatru vA mitrameM, vana vA gAMvameM, nagarameM vA sundara maMdiroMmeM, lAbha vA alAbhameM, janma vA maraNameM, roga vA nIrogatAmeM, sukha vA duHkhameM au AtmAse bhinna manohara vA ghRNita padArthoMmeM arthAt iSTa vA aniSTa samasta padArthoM meM jo samAna bhAva dhAraNa karatA hai, sabako samAna dekhatA hai usIko isa saMsArameM samyagdRSTI samajhanA cAhiye // 102 // 103 // alpAyurapi ko vRddho he deva vada sAmpratam ? prazna:-he deva ! aba yaha batalAiye ki alpAyumeM bhI vRddha kauna kahalAtA hai ? atyaMtabhIme sakalepsite vai, sthito'pi tAruNyavane hyliptH| lIno'sti cAnaMdarase sadA yo, dinairavRddho'pi sa eva vRddhaH // 104 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ [58] uttaraH--yaha tAruNyarUpI vana atyaMta bhayAnaka hai aura saba loga isako cAhate haiM, aise tAruNyarUpI vanameM rahatA huA bhI jo usa tAruNyavanameM lipta nahIM hotA usase virakta rahatA hai, aura jo sadA apane Atmajanya AnaMdarasameM lIna rahatA hai, vaha varSoM ke hisAbase vRddha na honepara bhI saMsArameM sarvotkRSTa vRddha samajhA jAtA hai // 104 // ko'sau sakhA manuSyasya loke'smin bho guro !vada ? prazna:-he guro ! kRpAkara batalAiye ki isa saMsArameM manuSyakA mitra kauna hai ? roge'pyaroge khala hAnilAbhe, kSudhAtRSAyAM bhuvane vane vA / mAnApamAne ca sukhe'pi duHkhe, sakhA sa evAsti smaanbhaagii||105|| uttaraH-jo puruSa roga vA nIroga avasthAmeM, hAni vA lAbhameM, bhUkha yA pyAsameM, rAjamahala vA vanama, mAna aura apamAnameM tathA sukha aura duHkhameM jo samAna bhAga letA hai vahIM isa saMsArameM manuSyoMkA mitra kahalAtA hai // 105 // AzAcintAdurAcAraH praNazyanti ca ke guNAH
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 59] praznaH-he guro ! AzA, ciMtA aura durAcArase kauna kaunase guNa naSTa ho jAte haiN| tIvA dhanAzA hRdi yasya tasya, svapne'pi dhamoM na ca daanpuujaa| yasyAsti citte vyabhicArabuddhiH, svapne'pi lanA na kulAdirakSA // 106 // cintAnivAso hRdi yasya tasya, khapne'pi na svAtsukhazAntipAnam / mUrkhatvabhAvo hRdi yasya tasya, svapne'pi nItina nijAtmasiddhiH // 107 // uttaraH-jisa manuSya ke hRdayameM tIvra dhanakI AzA laga rahI hai vaha svapna meM bhI kabhI dharma nahIM karatA, na vaha dAna detA hai aura na kabhI pUjA karatA hai / isI prakAra jisake hRdayameM vyabhicArabuddhi ghusa jAtI hai usake hRdayameM lajjA aura kula vA jAtikI rakSA kabhI svamameM bhI nahIM AsakatI / tathA jisake hRdaya meM ciMtA vidyamAna hai usake hRdayameM sukha aura zAMtikA pAna kabhI svamameM bhI nahIM ho sktaa| aura jisake hRdayameM mUrkhatA bharI huI hai usake hRdayameM nIti aura zuddha AtmAkI siddhi kabhI svanameM bhI nahIM ho sakatA // 106 // 107 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ [60] baddho muktazca jIvo'yaM bho guro ! kena hetunA ? praznaH-he guro! yaha jIva kisa hetume karmase baMdha jAtA hai aura kisa hetuse mukta ho jAtA hai ? svavastubudhyA parameva vastu, yaH ko'pi gRhNAti sa eva baddhaH / svavastu caivaM paravastubudhdyA, gRhNAti yaH ko'pi ca so'pi baddhaH // 108 nijatvabudhyA nijameva vastu, paratvabudhdyA parameva vstu| cihna gRhNAtyavagamya yo hi, sa eva muktaH sukhazAntibhoktA // 109 // uttaraH-jo manuSya AtmAse bhinna pugalAdika para padAthAko apane AtmAke samajhakara grahaNa karatA hai vaha manuSya vA jIva avazya hI kAse baMdha jAtA hai / isI prakAra jo manuSya apane Atmatattvako hI paravastu samajhakara grahaNa karatA hai vaha bhI karmose avazya baMdha jAtA hai / tathA jo manuSya apane apane lakSaNoMse Atmatattvako Atmatatva samajhakara grahaNa karatA hai aura parapadArthoko para padArtha samajhakara grahaNa karatA hai, arthAta jise svaparaviveka
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 61] budhdi prApta hogaI hai vahI manuSya mukta ho jAtA hai aura sukha zAMtiko bhoganevAlA bana jAtA hai // 108 // 109 // keSAM sunirmalA kIrtiH kIrtanIyA sadA guro! __ prazna:-he guro ! kina logoMkI nirmala kIrti sadA varNana karate rahanA cAhie? yasyAsti citte gurudevabhaktiH, supAtradAne vrbhaavbuddhiH| zraddhA prayatnaH svaparopakAre, purANazAstre jinadharmamArge // 110 // svAcAramArge vimalA pravRtti-, rAstikyabuddhiH prlokkaayeN| vAtsalyabhAvaH sujane sadhameM, tasyaiva kIrtirbhuvi kIrtanIyA // 111 // uttaraH--jisa puruSake hRdayameM devabhakti aura gurubhAkta bharI huI hai, zreSTha pAtroMko dAna deneke liye uttama pariNAma aura uttama buddhi bharI huI hai, jisake hRdayameM AtmakalyANa karane aura anya jIvoMkA kalyANa karanekI zraddhA bharI huI hai tathA jo AtmakalyANa aura parakalyANa karaneka liye sadA prayatna karatA rahatA hai, jo purANa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 62 ] zAstroMmeM aura jinadharma vA mokSamArga meM zraddhA rakhatA hai purANazAstroM ke paDhane paDhAne meM jinadharmakI vRddhi aura mokSamArgakI vRddhi meM sadA prayatna karatA rahatA hai. jo zreSTha cAritrake pAlana karanemeM apanI nirmala pravRtti rakhatA paraloka ke kAryoM meM Astikya rakhatA hai tathA jo sajjana aura dharmAtmA puruSoMmeM vAtsalyabhAva dhAraNa karatA hai usI mahApuruSakI kIrti isa saMsAra meM sarvatra varNana karate rahanA cAhiye / / 110 // 111 // saMsAratApatatAnAM ke vA vizrAMtihetavaH ? praznaH - he guge ! jo jIva saMsAra ke saMtApase taptAyamAna haiM unakI vizrAMtike kAraNa kyA haiM ? dahatAM janAnAM, saMsArava vizrAMtihetorvarakAraNAni / SaDeva vedyAni tamoharANi, zAntyAdikAni svasukhapradAni // 112 // sadA vivekaH samazAMtisampat, saMsArabhogeSu viraktabuddhiH / adhyAtmavidyA nijarAjyadAtrI, samyak pravRttiH svapade nivAsaH // 113 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraH-janmamaraNarUpa saMsArarUpI agnimeM jalate hue jIvoMko vizrAMti prApta karaneke liye chaha kAraNa batalAye haiN| jo ki mithyAtvarUpI aMdhakArako dUra karanevAle haiM, zAMti Adi sukhake kAraNoMko denevAle haiM, aura Atmasukhako pradAna karanevAle haiM / ve chaha kAraNa ye haiN| sadA viveka dhAraNa karanA arthAt AtmAke hita ahita kA vicAra honA, samatA aura zAMtirUpI saMpattikA prApta honA, saMsAra zarIra aura bhogAse viraktabuddhi kA honA, apane AtmAkA svarAjya arthAt siddha avasthA prApta karAnevAlI adhyAtmavidyAkA abhyAsa karanA, dAna pUjA Adi zreSTha kAryomeM apanI pravRtti karanA aura apane zuddha AtmAmeM nivAsa krnaa| ye chaha jIvoMko sukha aura zAMti denevAle haiM / inhIMse saMsArake samasta duHkha chUTa jAte haiM // 112 / / 113 // bho guro ! nipuNaH ko'sau kathyate vudhasattamaiH ? prazna:- he guro ! zreSTha vidvAn loka isa saMsArameM nipuNa kisako kahate haiM ? kSemo viveko hi kuTaMbavageM, pUjyeSu bhaktiH sakaleSu maitrii| jinasya sevA karuNaiva dIne, mAdhyasthavRttirnijabodhahIne // 114 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 64 ] prItizca dhImatsu sadaikyabhAvaH, sadaiva SaMDhaH paravallabhAsu / etairvicAraiH sukhazAntidaizca, yaH ko'pi yukto nipuNaH sa eva // 115 // // uttaraH - jo manuSya apane kuTaMbavargameM kSema dhAraNa karatA hai, tathA viveka dhAraNa karatA hai, pUjya puruSoMmeM bhakti dhAraNa karatA hai, samasta jIvoMmeM maitrI dhAraNa karatA hai, jinadevakI sevA karatA hai, dInoMmeM karuNA dhAraNa karatA hai, AtmajJAnase hIna puruSoMmeM madhyasthatA dhAraNa karatA hai, vidvAn puruSoMmeM prema karatA hai, sabase milakara rahatA hai aura parastriyoMke liye mapuMsaka bana jAtA hai / isa prakAra sukha aura zAMti denevAle zubhavicAroMseM jo sadA zobhAyamAna hai vahI puruSa isa saMkhArameM mipuNa kahalAtA hai / / 114 // 115 // krodhanaH puruSo loke kAn jIvAn hanti bho guro ! prazna: - he guro ! isa saMsAra meM krodhI puruSa kina jIvoM ko mAra DAlatA hai ? nijAtmazUnyo yadi ko'pi jIvaH, krodhena tapto bhuvane kadAcit /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [65] pizca mAtRraparAdhazUnyAn , mitrANi baMdhUnapi dharmayuktAn // 116 // svAnandatRptAnapi sarvasAdhUn , vicArazUnyaH khalu hanti sarvAn / pApiSTharAjA hi yathaiva jIvAn , dhigastu ko taM paramArthazUnyam // 117 // uttaraH-jo jIva apane AtmajJAnase rahita hotA hai vaha yadi krodhase saMtapta ho jAya to vaha vinA kisI aparAdhake mAtAko bhI mAra DAlatA hai, pitAko bhI mAra DAlatA hai, mitroMko bhI mAra DAlatA hai, dharmAtmA bhAiyoM ko bhI mAra DAlatA hai, apane Atmajanya AnaMdameM tRpta rahanevAle samasta sAdhuoMko bhI mAra DAlatA hai / jisa prakAra pApI rAjA aneka niraparAdha jIvoMko mAra DAlatA hai usI prakAra vicArarahita krodhI manuSya bhI samasta jIvoMko mAra DAlatA hai / ata eva isa saMsArameM paramArthahita jIvoMko bArabAra dhikkAra hai / / 116 // 117 // tattvaprabodhazUnyAste jIvAH kiM cintayanti bhoH ? prazna:-he guro ! tattvajJAnase rahita jIva kyA kyA ciMtana karate haiM ?
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAtAhamevAsmi kuTumbakAnAM, rogAdikAnAM prvinaashkrtaa| khAmI janAnAmahameva netA, putraprapautrasya vivAhakartA // 118 // duHkhAdikAnAM hi bhayaMkarANAM, sukhAdikAnAM ca manoharANAm / vastrAdikAnAM sumanoharANAM, dhanAdikAnAmahameva dAtA // 119 // samastabhUmerahameva rAjA, mayA vinA te'pi bhavanti dInAH / evaM vicAreNa sadA pramattaH, karotyakAryaM bhavavarddhakaM ca // 120 // uttaraH- apane samasta kuTuMbako pAlana karanevAlA maiM hI hUM, maiM hI unake samasta rogoMko dUra karanevAlA hUM, maiM hI una sabakA svAmI hUM, maiM hI netA hUM, putra, pautra aura prapautroMkA vivAha karanevAlA bhI maiM hI hUM, bhayaMkara duHkhAdikoMko naSTa karanevAlA aura manohara sukhoMko denevAlA bhI maiM hI hUM, maiM hI manohara vastrAbhUSaNoMko denevAlA hUM aura maiM hI dhanAdikako denevAlA hUM, maiM isa samasta
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 67 ] pRthvIkA rAjA hUM / mere vinA ye saba loga dIna hI samajhane caahiye| isa prakArakaM niMdya vicAroMse pramAdI hue ajJAnI manuSya janmamaraNarUpa saMsArako baDhAnevAle akArya hI karate haiM / / 118 // 119 / / 120 / / labhante sukhazAntiM kiM grahagrastA na veti bhoH ! prazna : - he guro ! pAgaloMke samAna grahagrasta manuSya kyA - sukha zAMti ko prApta kara sakate haiM yA nahIM ? kapezca tulyaM hRdayaM janAnAM, daMzasya tulyo'sti kuTumbavargaH / moho'sti pApI madirAsamAno, mAyAsti duSTA bakavatsadaiva // 121 // pizAcatulyAni bhuvIndriyANi, vanheH samAnaH khalu nokaSAyaH / sadaiva cintA kSayarogatulyA, krodho'pi nIco'sti ripoH samAnaH // 122 AzApi jantoH khalu lokatulyA, mAno'sti loke kalahasya kozaH /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ [68] grastA grahaiyeM bhuvi te sadaiva, kadApi zAntiM na sukhaM labhante // 123 // uttaraH~yaha manuSyoMkA hRdaya baMdarake samAna caMcala hai, kuTuMbaka loga saba DAMsaMka samAna cAroMse bhakSaNa karane vAle haiM, yaha pApI moha madyake samAna nIvoMko mohita kara denevAlA hai, yaha mAyA bagalAke samAna sadA duSTatA dhAraNa karatI rahatI hai, isa saMsArameM iMdriyAM saba pinAcake samAna duHkha denevAlI haiM, ye nokapAya agnike samAna sadA jalate rahate haiN| ciMtA sadA kSayarogake samAna kRza karatI rahatI hai, yaha nIca krodha bhI zatruke samAna sadA dukhI karatA rahatA hai, yaha jIvoMkI AzA lokAkAzake samAna vizAla rUpa dhAraNa kara bhaya dikhalAtI hai aura yaha mAna bhI saMsArameM kalahakA khajAnA hai / isa prakAra jo manuSya ina moha vA kapAyarUpI grahoMse grasita rahate haiM unako kabhI bhI sukha aura zAMti pAsa nahIM ho sakatI // 121-123 // bho guro ! saMti ke loke cANDAlasadRzA narAH? prazna:- he guro ! isa saMsAra meM cAMDAlake samAna manuSya kauna haiM ? drohI sudhImAMzca muniH prakopI, zrImAMzca lobhI manujo'pi maanii|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [69] tattvapralopI caturo'pi zAstrI, mithyApralApI nipuNo'pi vAgmI // 124 // nyAyI tathA ko jinadharmalopI, vizvAsahInaH sujano'pi pApI / ete manuSyA nijadharmabAhyA-, zcANDAlatulyA bhuvi niMdakAzca // 125 // uttaraH-jo zreSTa buddhimAn hokara bhI vidvAnoM se droha vA IrSA kareM to vaha bhI cAMDAlake samAna hai, jo muni hokara bhI krodha kare to vaha cAMDAlake samAna hai, jo dhanavAna hokara bhI lobha kare vaha bhI cAMDAla ke samAna hai, jo manuSya hokara bhI abhimAna kare vaha bhI cAMDAlake samAna hai, jo catura zAstrI hokara bhI tattvoMkA lopa kare vaha bhI cAMDAlake samAna hai, jo catura vaktA hokara bhI mithyAbhASaNa karatA ho vaha bhI cAMDAlake samAna hai, jo puruSa nyAyavAn hokara bhI jinadharmakA lopa karatA ho 'vaha bhI isa pRthvIpara cAMDAlake samAna hai, tathA jo zreSTha manuSya hokara bhI vizvAsaghAta kare athavA pApI bana jAya to vaha bhI cAMDAlake samAna samajhA jAtA hai / ye Upara likhe hue manuSya apane dharmase rahita haiM aura isI liye saMsArameM niMdaka aura cAMDAlake samAna samajhe jAte haiM // 124 // 125 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 70 ] zarIrAvayavAnAM bhoH zobhA kutrAsti sadguro ? prazna : he zreSTha guro ! isa zarIra ke avayavoMkI zobhA kisA kisa kArya meM samajhI jAtI hai / gurvAdidevasya ca darzanaM syA-, netrasya zobhA stavanaM mukhasya / zIrSasya zobhAsti jinapraNAmaH, zAstrazrutiH syAchravaNasya zobhA // 126 // hastasya zobhAsti supAladAnaM, pAdasya zobhA jinatIrthayAnaM / kukSezca zobhA vidhiyuktabhuktiH, kaMThasya zobhA jinakIrtigAnam // 127 // jJAnasya zobhAsti nijAtmabuddhiH, jJAtveti samyak sakalaM sugAtram / yathoktakAyeM sukhazAMtimUle, bhavyaiH zivArthaM khalu yojanIyam // 128 // uttaraH- deva aura guruke darzana karanA netroMkI zobhA hai, deva gurukI stuti karanA mukhakI zAMbhA hai, bhagavAn jineMdradevako praNAma karanA mastakakI zobhA hai,
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ [71] bhagavAn jineMdradevake kahe hue zAstroMkA sunanA kAnoMkI zobhA hai, uttama pAtroMko dAna denA hAthoMkI zobhA hai, jineMdradevase suzobhita hue jo tIrthokI yAtrA karanA pairoM kI zobhA hai, peTakI zobhA vidhipUrvaka pavitra bhojana karanA hai, kaMThakI zobhA bhagavAn jineMdradevakI kIrtikA gAna karanA hai aura jJAnakI zobhA apane zuddha AtmAmeM buddhikA laganA hai / isa prakAra zarIrake avayavoMkI samasta zobhA samajhakara bhavya jIvoMko mokSa prApta karane ke liye sukha aura zAMtike kAraNa aise Upara likhe hue kAraNoMmeM hI apane apane samasta zarIrake avayavoM ko lagAnA cAhiye // 126 // 127 // 128 // bho guro ! sadguruH kIdRk loke'sti vada sAmpratam ? prazna- he guro ! aba yaha batalAiye ki isa saMsAra meM sadguru kaise hote haiM ? surakSakatvAdgurureva mAtA, suzikSakatvAcca guruH pitaiva / zrIvarddhakatvAdgurureva baMdhu-, guruH sakhA ko hitacintakatvAt // 129 // saukhyapradatvAdgurureva viSNu-, brahmA guruH svAtmapadaprabodhAt /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] cintAmANizcintitavastudAnAt, tasmai sadA sadgurave namo'stu // 130 // uttaraH- guru saba jIvoMkI rakSA karate haiM isa liye ve hI saba jIvoMko mAtA hai, saba jIvoMko zikSA dete haiM isa liye guru hI pitA haiM, guru hI lakSmIko baDhAne vAle haiM isaliye ve hI saba jIvoMke baMdhu haiM, guru hI samasta jIvoMkA hita ciMtana karate rahate haiM isa liye ve hI jIvoMke mitra haiM, guru hI saba jIvoM ko sukha dete haiM isa liye guru hI viSNu haiM, guru hI zuddha AtmAkA jJAna karAte haiM isa liye guru hI brahmA hai, guru hI icchAnusAra padArthoMko denevAle haiM isa liye guru hI ciMtamaNiratna haiN| ata eva aisa una zreSTha guruoMko maiM bAra bAra namaskAra karatA hUM // 129 // 130 // hanti rakSati jIvoyaM kena vA kAraNena bhoH ? prazna:-he guro ! yaha jIva kina kina kAraNoMse anya jIvoMko mAratA hai vA unakI rakSA karatA hai ? dhanasya mAnasya ca jIvanasya, katizca jihvAramaNasya hetoH / parAn svayaM hanti ca hanyate'pi, pareNa yo rakSati rakSyate ca // 131 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] parAn svayaM puSyati poSyate ca, patatyAriM pAtayati prayatnAt / tyaktvA svadharmaM nijabodhazUnyo, bhramacciraM ghorabhavArNave'smin // 132 // uttaraH-yaha jIva dhana, mAna, jIvana, kIrti, jivhA iMDhiyakI lolupatA aura strIsevanake liye dUsare jIvoMko mAratA hai vA dUsaroMke dvArA mArA jAtA hai / athavA inhIM kAmoMke liye dUsaroM kI rakSA karatA hai vA svayaM dusareke dvArA surakSita rahatA hai / athavA inhI kAmoMke liye dUsaroM kA pAlana poSaNa karatA hai vA svayaM dUsaroMke dvArA pAlana poSaNa kiyA jAtA hai| athavA inhI kAmoMke liye yaha jIva svayaM patita hotA hai vA dUsaroMko prayatna pUrvaka patita karAtA hai / isa prakAra jo jIva apane AtmajJAnase zUnya hai vaha apane dharmako choDakara isa saMsArarUpI samuDhameM cirakAlataka isI prakAra paribhramaNa karatA rahatA hai // 131 // 132 // sajjanAnAM svabhAvo vA kIdRzo'sti guro vada ? praznaH-he guro ! aba yaha batalAiye ki sajjanoMkA svabhAva kaisA hotA hai ?
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ [74] satAM na yatno bhavati svaduHkhe, parasya duHkhasya vinAzako hi| saMsArakArye bisinIva vRtti-, nijAtmadharme munivatpravRttiH // 133 // tattvaprabodhaH pativaddhi zacyAH, syAdvAdavANIva vicaarshktiH| ityeva saMsAravinAzako'sau, satAM vicAro bhavati svabhAvAt // 134 // uttaraH-sajjana puruSa apane Upara duHkha Anapara bhI kabhI unake dUra karane kA prayatna nahIM karate, tathA dUsaroM ke duHkhoMkA ve sadA nAza karate rahate haiM / sAMsArika bhoga vilAsoMmeM ve kamalinIke samAna sadA alaga rahate haiM nathA apane AtmAke zuddha svabhAvameM muniyoMke samAna pravRtti karate rahate haiM / unakA tatvajJAna iMdrANIke pati indrake samAna sarvotkRSTa hotA hai aura unakI vicArazakti syAdvAda vANIke samAna sadA nirmala aura yathArtha rahatI hai / isa prakAra isa pRthvIpara sajjanoMke vicAra svabhAvase hI saMsArako naSTa karanevAle hote haiM // 133 // 134 // guro ! kena prakAraNa karmabaMdho bhavena ca ? ...
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [75] prazna:-he guro ! jIvoMko kisa prakAra karmokA baMdha nahIM ho sakatA ? samyak samityA nijabodhadRSTayA, vilokya rkssnnsudhaarinno'nyaan| sadaiva kurvannijarUpazuddhiM, tathaiva cAnyAnapi kArayaMzca // 135 // bhASeta cAsIta zayIta gacched , bhuMjIta varteta pibedyathAvat / khAdennijAnaMdarasaM ca yena, . khokSalakSmIzca bhavetsvadAsI // 136 // uttaraH- jo jIva zreSTha samitiyoMke dvArA athavA jJAnarUpI netroMse acchItaraha dekhakara anya samasta jIvoMkI rakSA karate haiM, jo apane AtmAkI zuddhiko sadA karate rahate haiM aura anya jIvoMse bhI karAte rahate haiM, jo zAstrAnukUla vacana bolate haiM, zAstrAnukUla baiThate haiM, zAsAnusAra sote haiM, zAstrAnusAra calate haiM, zAstrAnusAra AhAra lete haiM, zAstrAnusAra hI apanA vartAva karate haiM aura zAstrAnukUla hI pAnI pIte haiM aura Atmajanya AnaMdAmRtarasakA svAda lete rahate haiM aise puruSoMke liye svarga aura mokSa bhI dAsIke samAna ho jAtA hai phira
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 76 ] bhalA unake karmo kA baMdha kaise ho sakatA hai arthAt kabhI nahIM / / 135 / / 136 // bhagavan ko'sti loke'smin brahmA viSNurmahezvaraH ? praznaH - he bhagavan ! isa saMsAra meM brahmA kauna hai, viSNu - kauna hai aura mahAdeva kauna hai ? yo'nantavodho bhuvane sa viSNuH, brahmA sa evAsti nijAtmaniSThaH / yaH karmamukto jagadIzvaraH sa karoti mokSe nijameva rAjyam // // 137 karmadviSo yaH pravijitya jAto, loke mahAdeva iti prasiddhaH / sa eva vaMdyo'sti narAmarendrai-, ranyo na pUjyo na ca ko'pi vaMdyaH // 138 uttaraH -- isa saMsAra meM jo anaMtajJAnI bhagavAna jineMdra deva haiM ve hI viSNu haiM tathA apane zuddha AtmAmeM lIna rahanevAle ve hI bhagavAna jineMdra deva brahmA haiM / jo kamase sarvathA rahita haiM aise siddha parameSThI jagadIzvara vA mahAdeva haiM jo ki mokSasthAnameM virAjamAna hokara apanA svAtmajanya svarAjya kara rahe haiN| isa saMsAra meM mahAdeva unhIM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [77] ko kahate haiM jo karmarUpI zatruoMko jItakara tInoM lokoM meM prasiddha hue haiM / ataeva ve hI brahmA, viSNu aura mahAdeva iMdra, cakravartI Adike dvArA vaMdanIya haiN| ina arahaMta aura siddha parameSThIke sivAya anya koI bhI brahmA viSNu vA mahAdeva pUjya aura vaMdanIya nahIM hai / / / 137 // 138 ko'sau dIno'sti loke'smin he guro ! kathayAdhunA? prazna:-he guro ! aba yaha batalAiye ki isa saMsAra meM dIna kauna hai ? pAkhaMDiliMge gRhiliMgadharma, pApamya bIje viSaye ca pApI / yaH svAtmabAhye paravasturUpe karoti mohaM bhuvi so'sti dInaH // 139 // uttaraH-jo pApI manuSya pAkhaMDako dhAraNa karanevAle kuguruoM meM, gRhastha avasthAmeM hI dharmakI pUrNatA mAnanevAloMmeM, pApoMkA kAraNa aise viSayoM meM aura AtmAse sarvathA bhinna aise parapadArthoM meM moha karatA hai saMsArameM vahI manuSya dIna kahalAtA hai / / 139 // nijAtmano nivAsazca he guro ! kAsti bhUtale ? ___ prazna:-he gute ! isa saMsArameM isa apane AtmAkA nivAsa kahAMpara hai ?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ [78] ye kepi jIvA viSayodbhavAdvA, bhogopabhogAdvapuSo virktaaH| santo hi gantuM svagRhaM yatante, kartuM svarAjyaM svarasasya pAnam // 140 // teSAM pravAso hi nijapradeze, caitanyarAjye ca bhavennivAsaH / ante nivAsaH satataM bhavedvA, karmapraNAzAtsukhapUrNamAkSe // 141 // uttaraH-jo koI jIva isa viSama saMsArase bhogApabhogoMse aura zarIrase virakta ho gaye haiM tathA jo Atmajanya svarAjya karane ke liye aura Atmajanya AnaMdAmRta rasakA pAna karane ke liye apane mokSarUpa ghara ke liye jAnekA prayatna karata haiM una jIvoMkA pravAsa to apane AtmA ke pradezAma samajhanA cAhiye aura unakA nivAsa zuddha caitanyasvarUpa rAjyameM samajhanA cAhiye / athavA aMtameM samasta kamAkA nAza ho jAnepara sadAke liye unakA nivAsa anaMta sukhase paripUrNa mokSasthAnameM samajhanA cAhiye // 140 / / 141 // daivasya mukhyatA kAsti kiMvA puNyena jAyate ?
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9] praznaHhe guro ! daivakI mukhyatA kahAM samajhanI cAhie aura puNyase kyA kyA prApta hotA hai ? kRte viziSTe'pi sati prayatne, kAryasya siddhirna bhavedyadA hi / daivaM pradhAnaM khalu tatra bodhyaM, budhaizca gauNaM puruSArthakAryam // 142 // puNyena vA sarvadhanaM surAjyaM, puNyena vA putrkltrbNdhuH| jJAtveti kurvantu sadaiva puNyaM, kadApi dharmAnna calantu dhIrAH // 143 // uttaraH-yadi vizeSa aura adhika prayatna karanepara bhI kAryakI siddhi na ho to vahAMpara vidvAn logoMko daiva hI pradhAna samajhanA cAhiye aura puruSArthako gauNa samajhanA cAhiye / isa saMsArameM puNyase hI samasta dhana aura zreSTha rAjyakI prApti hotI hai aura puNyase hI putra, khI, bhAI, baMdhuoMkI prApti hotI hai / yahI samajhakara vidvAnoM ko sadA puNya upArjana karate rahanA cAhiye aura dharmase dhIra puruSoMko kabhI bhI bhraSTa na honA cAhiye // 1421143 // ratnatrayavihIno'yaM jIvo bhAtyatra vA navA ?
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ [80] prazna:-jo jIva ratnatrayarahita hai vaha isa saMsArameM zobhAyamAna hotA hai vA nahIM ? jIvAditattveSu jinAgame ca, khAtmAnubhUtau na ruciM kroti| na bhAti loke sa vibodhahInaH, khAcArahIno nipuNazca ko'pi // 144 // uttaraH-jo koI catura puruSa bhI jIvAdika tatvoMkA bhagavAna jineMdradevake kahe hue AgamakA aura apane atmAkI svAtmAnubhUtikA zraddhAna nahIM karatA hai vaha AtmajJAnarahita aura sadAcArarahita samajhA jAtA hai tathA vaha isa saMsArameM kahIM bhI zobhA nahIM detA // 144 // loke dharmAnurAgasya bho guro ! kIdRzaM phalam ? praznaH-haM guro ! isa saMsArameM dharmase prema karanekA phala kyA hai ? dharmAnurAgo'pi paraMpareNa, SaTkhaNDarAjyasya manoharasya / putrAdipautrasya samIhitasya, zakrAdibhUterapi dAyakaH syAt // 145 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [81] svarmokSadAtA bhavarogahartA, sa eva yAvanna bhaveddhi mokSaH / jJAtveti bhavyaizca jinAnurAgo, dharmAnurAgo'pi sadaiva kAryaH // 146 // uttaraH-dharmameM gADha prema rakhanA paraMparAse chahI khaMDake manohara rAjyako denevAlA hai, putra pautra Adi icchAnusAra vibhUtiyoMko denevAlA hai aura indrAdikI vibhUtiyoMko denevAlA hai / isIprakAra yaha dharmAnurAga svargamokSako denevAlA hai aura jabataka mokSakI prApti nahIM hotI tabataka saMsArake samasta rogoMko haraNa karanevAlA hai| yahI samajhakara bhavyajIvoMko bhagavAn jinendradevameM sadA anurAga rakhanA cAhiye aura unake kahe hue dharmameM sadA anurAga rakhanA cAhiye // 145 // 146 // Aryamartyasya kAryANi kAni saMti jagadguro ? prazna:- he jagadguro isa saMsAra meM AryapuruSoMke kArya kyA haiM ? nijAtmazuddhigurudevasevA, sudAnapUjA jinatIrthayAtrA /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82 ] dhyAnopavAsazca tapo japo 'pi, svAdhyAyazAntiH svaparopakAraH // 147 // samyakpravRttiH kulajAtirakSA, vicArazaktirnijatattvacarcA / Aryasya kAryANi sukhapradAni, proktAni caitAni zivapradAni // 148 // uttaraH- apane AtmAkI zuddhi karanA, deva aura gurukI sevA karanA, pAtradAna denA, devapUjA karanA, bhagavAna jinendradeva ke kahe hue tIrthoMkI yAtrA karanA, dhyAna karanA, upavAsa karanA, tapa karanA, japa karanA, svAdhyAya karanA, zakti dhAraNa karanA, apane AtmAkA kalyANa karanA, anya jIvAMkA kalyANa karanA, apanI pravRtti yatnAcArapUrvaka karanA, apane kula aura jAtikI rakSA karanA, tattvoMke vicAra karanekI zakti rakhanA aura apane AtmatattvakI carcA karate rahanA, ye saba sukha denevAle aura mokSapradAna karanevAle zubhakArya bhagavAna jinendradevane AryapuruSoMke batalAye haiM || 147 // 148 // bho guro ! kIdRzo jIvo narakaM yAti satvaram ? praznaH - he guro ! kaisA jItra zIghra hI naraka pahuMcatA hai ?
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 83 ] atyaMtakopI kaTukaprabhASI, dharmasya devasya gurorvirodhI / dhUrtaH zaThaH prANibadhe pravRtto, drohI ca baMdhoH kulajAtilopI // 149 // dAnAdidharmeSu sadA ratAnAM, suzrAvakANAM khalu niMdako yaH / pUrvoktabhAvairiti yazca yuktaH, sa eva pApI narakasya gAmI // 150 // uttaraH--jo atyaMta krodhI hai, kaTuka bhASaNa karanevAlA hai, jo deva, dharma aura gurukA virodhI hai; jo dhUrta hai, mUrkha hai; prANiyoMkI hiMsAmeM sadA pravRta rahatA hai, jo apane bhAI baMdhuoMkA drohI hai; jo kula aura jAtikA lopa karanevAlA hai aura jo dAna pUjA Adi dharmameM sadA lIna rahanevAle zreSTha zrAvakoM kI sadA niMdA karatA rahatA hai; jisa jIvake Upara likhe hue bhAva vidyamAna rahate haiM vahI jIva pApI aura narakagAmI samajhanA cAhiye / 149 / / 150 / / tiryaggatiM ca ko jIbI guro ! gacchati bho vada ? prazna: -- he guro ! yaha batalAiye kiM tiryaMca gatimeM kaunasA jIva jAtA hai ?
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 84] AcArahIno hi vicArazUnyo, mithyApralApI ca bahupramAdI / abhakSyabhakSI viparItavRtti, bahvannabhojI jinadharmabAhyaH // 15 // daMbhI ca lobhI viSaye nimagno, dAnAdidharmAddhi sadaiva dUraH / pUrvokabhAvariti yazca yuktaH, sa eva gaMtA ca gatiM tirazcAm // 152 // uttara:-jo puruSa AcArarahita hai, vicArahita hai, sadA mithyA bakavAda karatA rahatA hai, atyaMta pramAdI hai, abhakSya bhakSaNa karanevAlA hai, apanI pravRtti sadA dharmase viparIta rakhatA hai, jo adhika anna bhakSaNa karanevAlA hai jinadharma se parAGmukha hai, mAyA cArI hai, lobhI hai, viSayoM meM sadA lIna rahatA hai aura dAnapUjA Adi dharmase sadA dUra rahatA hai, jo jIva Upara kahe anusAra azubha bhAvoMko dhAraNa karatA hai use tiryaca gatimeM jAnevAlA samajhanA cAhiye // 151 // 152 // - manuSyayoni ko jIvo yAtIti vada bhI guro ! prazna:--he guro ! manuSyayonimeM jAkara kaunasA jIka utpanna hotA hai|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 85] yaH svalpalobhI vimalapravRttiH, saMsArabhIruzca dayAcittaH / vinItavRttiH samazAMtiyukto, dharmapracArI ca kukarmalopI // 153 // ruciM vidhatte gurudevazAstre, dharme sudAne yajane'pi dkssH| pUrvoktabhAvairiti yazca yuktaH, sa eva dhIro narajanmagAmI // 154 // uttara:-jo jIva bahuta hI kama lobha karatA hai, jo apanI pravRttiko sadA nirmala rakhatA hai, jo saMsArase bhayabhIta hai, jisakA hRdayaM sadA dayAlu banA rahatA hai, jo sadA vinayapUrvaka rahatA hai, jo samatA aura zAMtiko sadA dhAraNa karatA rahatA hai, dharmakA pracAra karatA rahatA hai, kukarmoko naSTa karatA rahatA hai, deva zAstra gurumeM sadA zraddhAna dhAraNa karatA hai, jo dharma dhAraNa karane, dAna dene aura pUjA karane meM atyaMta catura hai / isa prakArake zubha bhAvoMse jo suzobhita hai vaha dhIravIra manuSyagatimeM jAkara janma letA hai // 153 // 154 // vargati kIdRzo jIvo yAti bho sadguro vada !
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 86] prazna:-he guro ! aba yaha batalAiye ki svargagati meM kaisA jIva jAtA hai ? bhogAccharIrAcca bhavAdvirakto, dezavratI vA sakalavratI vaa| samyaktvayuktazcaramAMgahInaH, svAdhyAyalInastapasA prayuktaH // 155 // nijAtmazuddhiM svaparopakAraM, kartuM sadA saMyatate prayatnAt / pUrvoktabhAvairiti yazca yuktaH, sa eva bhavyo bhuvi nAkagAmI // 15 // uttaraH-jo manuSya saMsAra zarIra aura bhogoMse virakta hai, jo dezavratI hai vA sakalavratI hai, jo samyagdarzanase suzobhita hai, paraMtu jo caramazarIrI nahIM hai, jo svAdhyAyameM lIna rahatA hai, tapazcaraNase suzobhita hai aura jo apane AtmAkI zuddhi, apane AtmAkA kalyANa tathA anya jIvoMkA kalyANa karaneke liye prayatna pUrvaka sadA udyoga karatA rahatA hai / isa prakAra jo Upara likhe zubha bhAvoMse sadA suzobhita rahatA hai vahI bhavya svarga jAnevAlA samajhanA cAhiye // 155 // 156 // kIdRzaH puruSo loke mokSaM gacchati bho guro !
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [87] prazna:-he guro ! isa saMsArameM kaisA manuSya mokSa prApta kara letA hai ? mahAvrataM vA samitiM dadhAno, nijAtmaniSThazcaramAMgadhArI / kartuM svarAjyaM yatate sadaiva, khAtmAnubhUtyAM svapade'sti liinH||157|| dhyAnena zuklena ca karmahaMtA, draSTA praboddhA ca nijAtmano yaH / pUrvoktabhAvairiti yazca yuktaH, sa eva yogI bhuvi mokSabhAgI // 158 // uttaraH-jo muni mahAvrata vA samitiko dhAraNa karate haiM, jo apane AtmAmeM sadA nimagna rahate haiM, caramazarIrI haiM, jo mokSarUpa svarAjya karaneke liye sadA prayatna karate rahate haiM, svAtmAnubhUti aura svAtmapadameM sadA lIna rahate haiM, jo zukladhyAnakaM dvArA karmoko nAza karanevAle haiM aura apane zuddha AtmAke jJAtA dRSTA hai isa prakAra jo muni zuddhabhAvoMse suzobhita haiM vehI muni isa saMsArameM mokSa jAte haiM / / 751 // 158 // loke supAtradAnena kiM jIvo labhate phalaM ?
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ [88] prazna:-he guro ! isa saMsAra meM supAtradAnase jIvoMko kyA phala prApta hotA hai ? supAtradAnena ca sarvajanto-, bhavetsuputro'pi pitApi maataa| baMdhuzca bhAryA bhaginI ca pautro, deho'pyarogI parama balAyuH // 159 // SaTkhaNDarAjyaM dhanaratnapUrNa, dharmAnukUlo vararAjyavargaH / prabhutvamAjJA bhuvi mAnyateti, buddhiH samarthA zamituM bhavAgnim // 160 // ete'pi sarve varapuNyapUrA, bhavanti loke samayAnusArAH / supAtradAnasya zivapradasya, sarvottamA vA mahimAsti loke // 16 // uttaraH-supAtradAna denese isa saMsArake samasta jIvoMko suputra, pitA, mAtA, bhAI, bahina, strI, pautra Adi pUrNa kuTuMba prApta hotA hai, zarIra nIroga rahatA hai, bala aura Ayu sarvottama milatI hai, dhana aura ratnoMse paripUrNa aisA chaho khaMDakA rAjya prApta hotA hai, zreSTharAjya ke
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [89] samasta aMga dharmAnukUla prApta hote haiM / saMsArameM prabhutA, AjJA aura mAnyatA baDhatI hai aura zreSTha buddhi saMsArarUpI agniko zAMta karanemeM samartha hotI hai / isa prakAra supAtradAna denese samayake anusAra isa saMsArameM samasta zreSTha puNyake samUha prApta ho jAte haiN| ata eva kahanA cAhiye ki mokSa denevAle isa supAtradAnakI mahimA isa saMsArameM sarvottama mAnI jAtI hai // 159 // 160 // 161 // 'dharma jahAti sadRSTinindayA bho guro ! na vA ? praznaH-he guro ! samyagdRSTI puruSa apanI niMdA honepara dharma ko choDa detA hai vA nahIM ? yathaiva loke savitA kharatvam, zazI ca zItaM kusumaM sugaMdham / ikSuzca dugdhaM madhuratvamevaM, nimbo kaTutvaM ca viSaM hi sarpaH // 16 // toyaM yathAdhogamanaM ca pApI, vakrAM gatiM nIcajanaH kadApi / AgniryathauSNyaM kalahaM vibhAvaH, caitanyazakti sakalo'pi jIvaH // 13 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [90] sparzAdivarNaM khalu pudgalo'pi, kAlo'pi nityaM parivartanatvam / dharmo'pyadharmo'pi gatisthititva-, mAkAzamevaM hyavakAzadAnam // 164 // sAdhvI suzIlaM sunRpaH sunIti, sAdhuH svadharmaM na jahAti loke / tathaiva dharmaM stavanindanena, sadRSTijIvo na jahAti bhAvAt // 165 uttaraH-jisa prakAra isa saMsAra meM sUrya apanI tIvatAko nahIM choDatA, candramA apanI zItatAko nahIM choDatA, puSpa sugaMdhako nahIM choDatA, Ikha aura dUdha madhuratAko nahIM choDatA, nIma kaDaveko nahIM choDatA, sarpa viSako nahIM choDatA, pAnI nIcagati ( nIcekI ora jAnA ) ko nahIM choDatA, pApI nIca manuSya apanI kuTilatAko nahIM choDatA, agni uSNatAko nahIM choDatI, vaibhAvika pariNAma kalahako nahIM choDatA, samasta jIva caitanyazakti ko nahIM choDate, pudgala sparza, rasa, gaMdha, varNako nahIM choDatA, kAla apane parivartana svabhAvako nahIM choDatA, dharmadravya gati hetutvako nahIM choDatA, adharmadravya sthitihetutvako nahIM choDatA, AkAza avakAzadAnako nahIM choDatA, satI strI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 99 ] apane zIlako nahIM choDatI, uttama rAjA apanI zreSTha nItiko nahIM choDatA aura sAdhu puruSa apane apane dharmako nahIM choDate usI prakAra isa saMsAra meM samyagdRSTi puruSa bhI stuti vA niMdA karanepara bhI apane dharmako kabhI nahIM chor3ate haiM / / 162 // 163 // 164 // 165 // kurvantyakArya kiM loke svAtmajJAnaparAGmukhAH ? praznaH - jo manuSya apane AtmajJAnase parAGmukha haiM ve isa saMsAra meM kauna kaunase akArya karate haiM ? vijJAnazUnyA narajanmaratnaM, labdhvApi cAnandapadapradaM hi / zAdiyukte viSaye bhavAndhau, kSipanti dInAzca kuTumbahetoH // 166 // cintAmaNeH kalpataroH samAnaM, zrIjainadharmaM manujo'pi labdhvA / surakSaNArthaM smarakuMjarasya, ratnatrayaM saukhyamayaM tyajanti // 167 // sadbuddhiratnaM hi dhanArjanArthaM, niyojayanti vyavahArakArye /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ [92] vijJAnahIMnA iha jIva loke, kiM kiM na kurvanti kukarmakAryam // 168 // uttaraH-jo manuSya AtmajJAnazUnya haiM aura isIliye jo dIna kahalAte haiM ve manuSya Atmajanya AnaMdAmRtako denevAle manuSyajanma rUpI ratnako pAkara bhI kevala apane kuTambako pAlana poSaNa karaneke liye anaMta klezoMse bhare hue aura atyaMta viSama aise saMsArarUpI samudra meM usa manuSyajanmako Dubo dete haiM pUrA karadete haiN| usa manuSya janmameM bhI ciMtAmANi ratna aura kalpavRkSake samAna anaMtasukha denevAle ratnatrayarUpa zrIjainadharmako pAkara use kevala kAmadeva rUpI hAthIkI rakSA karaneke liye choDa dete haiM / isIprakAra zreSTha jJAnarUpI ratnako pAkara use dhana kamAneke liye vyAvahArika kAyoMke liya lagA dete haiN| ataeva kahanA paDatA hai ki AtmajJAna-zUnya manuSya isa saMsArameM kyA kyA akArya nahIM karate haiM arthAt sabatarahake akArya kara DAlate haiM / 166 // 167 // 168 // mithyAtvaM kIdRzaM loke samyaktvaM vA guro vada ? praznaH-he guro ! isa saMsAra meM samyagdarzana kaisA hai aura mithyAtva kaisA mAnA jAtA hai ?
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [93] samyaktvamevAsti zivapradaM hi, saMsAramUlasya vinAzakaM ca / krodhasya lobhasya suzAmakaM tat , manovikArasya bhavapradasya // 169 // mithyAtvamevAsti bhavapradaM hi, nirodhakaM mokSasukhAdikasya / AzApizAcasya vivarddhakaM tata, saMsAravahnaviparItabuddheH // 17 // uttaraH-isa saMsArameM samyagdarzana mokSa denevAlA hai, janmamaraNarUpa saMsArake kAraNoM ko nAza karanevAlA hai, krodhako zAMta karane vAlA hai, lobhako naSTa karanevAlA hai aura saMsArako baDhAnevAle manakaM vikAroMko nAza karanevAlA hai / isIprakAra mithyAdarzana janma maraNa rUpa saMsArako baDhAnevAlA hai, svargamokSa ke sukhoMko rokanevAlA hai, AzArUpI mahApizAcako baDhAnevAlA hai, saMsArarUpI agniko baDhAnevAlA hai aura buddhi ko viparIta kara denevAlA vA viparIta buddhiko baDhAnevAlA hai 169 // 170 // sadRSTeviparItasya pravRttiH kIdRzI prabho!
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 94 ] praznaH - he prabho ! samyagdRSTI aura usake viparIta mithyA pravRtti kaisI hotI hai ? mithyAtvamUDhasya parAtmabuddhi, mithyAprapaMco viparItavRttiH / bhavetsudRSTazca nijAtmabuddhiH, samyakpravRttiH svapade nivAsaH // 171 // uttaraH -- jo puruSa mithyAtva se ajJAnI ho rahA hai usakI buddhi sadA parapadArthoMmeM lIna rahatI hai, usakA prapaMca vA bhAvanAeM saba mithyA hotI haiM aura usakI pravRtti bhI sadA viparIta rahatI hai / isI prakAra samyagdRSTIkI buddhi apane AtmAmeM lIna rahatI hai, usakI pravRtti yathArtha rahatI hai aura usake AtmAkA nivAsa apane AtmAmeM rahatA hai / / 171 / / darzanajJAnacAritralakSma kiM brUhi me guro ! praznaH - he guro ! aba mere lie yaha batalAiye ki samyadarzana, samyagjJAna aura samyak cAritrakA lakSaNa kyA hai ? devasya zAstrasya guroryathAva, cchraddhA svadharmasya sudarzanaM tat /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 95] jIvAditattvasya yathAsthitasya, dravyAdikasyApi yathArthabodhaH // 172 // tyaktvA'zubhaM duHkhamayaM kadarya, pravartanaM puNyamaye zubhe c| sadaiva zuddhe svapade sthiratvaM, cAritramevAsti tadeva samyak // 173 // kiMvA sudaka svAtmaruciryathArtha, sujJAnamevAsti nijaatmbodhH| zuddhe'male svAtmani vA sthiratvaM, cAritramevAsti tadeva loke // 174 // uttara:-deva, zAstra, guru aura apane jinadharmakA yathArtha zraddhAna karanA samyagdarzana hai / yathArtha svarUpako dhAraNa karanevAle jIvAdikake tattvAMkA athavA dravyoMkA yathArtha jJAna honA samyagjJAna hai| isI prakAra azubha vA yApamaya tathA duHkhamaya aura lobharUpa apanI pravRtikA tyAga kara puNyamaya zubha kAryomeM apanI pravRtti rakhanA athavA apane zuddha AtmAmeM sthira ho jAnA hI samyak cAritra kahalAtA hai / athavA apane zuddha AtmAkI yathArtha ruci honA nizcaya samyagdarzana hai, apane zuddha AtmAkA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 96 ] yathArtha jJAna nizcaya samyagjJAna hai aura apane nirmala zuddha AtmAmeM sthira ho jAnA, lIna hojAnA nizcaya samyak cAritra hai isaprakAra ina tInoMkA lakSaNa hai / / 174 // hitAhitaM na jAnanti ke vA keSAM jagadguro ? prazna: - he jagadguro isa saMsAra meM kauna se jIva kina 2 kA hitAhita nahIM jAnate haiM ? rAjA prajAnAM jinadharmahIno, hitAhitaM naiva kadApi vatti / satAM nRpANAM sacivo'pi mUrkhaH, tathA ca patyuH kuTilApi bhAryA // 175 // siMhaH pazUnAM ca khalaH satAM hi, hitAhitaM naiva kadApi vetti / tathaiva caurA varadhArmikANAM, at nirbalAnAM balavAn hi pApI // 176 // vA nirdhanAnAM dhanavAnna vetti, hitAhitaM dharmavidheH kudharmI / tathA sUnAM kRpaNo na vetti, svArthI ca keSAmapi vetti naiva // 177 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17] mithyAtvamUDhaH khahitaM na vetti, cAritramohAnna ca dRSTipUtaH / hitAhitajJAnakarI subuddhi-, mebhyo jinendraH satataM dadAtu // 178 // ucaraH-jinadharmase rahita rAjA prajAke hita ahitako kabhI nahIM jAna sakatA, mukha maMtrI sajjana rAjAke hitAhita ko nahIM jAnatA, kaMTila strI apane patike hitAhita ko nahIM jAnatI, siMha pazuoMke hitAhitako nahIM jAnatA aura duSTa puruSa sajjanoMke hitAhitako kabhI nahIM jAnate / isIprakAra cora zreSTha dharmAtmA puruSoMke hitAhitako kabhI nahIM jAnate aura pApI balavAn puruSa isa pRthvIpara nirbaloMke hitAhitako nahIM jAnate, athavA dhanavAna puruSa nirdhanoMke hitAhita ko nahIM jAnate, aura kudharmI puruSa dharmAnuSThAnoMke hitAhita ko kabhI nahIM jaante| isIprakAra kRpaNa puruSa apane prANoMkA bhI hitAhita nahIM jAnate aura svArthI puruSa kisIke hitAhitako nahIM jAnate / isI prakAra mithyAdRSTi puruSa apane AtmAke hitako bhI nahIM jAnate aura cAritramohanIya kA udaya honepara samyagdRSTi jIva bhI apane AtmAkA hita nahIM jAnate / ataeva bhagavAna jinendradeva ina jIvoMko hitAhitakA jJAna pragaTa karAnevAlI subuddhi sadA dete raheM // 175-178 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8 ] bhavatyavarNavAdAtkiM jinAdInAM guro vada ? praznaH - he guro ! jinedradeva Adi ke avarNa vAda karane se kyA hotA hai so batalAiye ? avarNavAdAnnarako jinasya, bhaveddhi sAdhorapavAdayogAt / dharmasya bhUpasya ca nindayA vA, bhrAntirbhave syAnnijamRtyureva // 179 // bhIme bhavAbdhau bhramaNaM bhaveddhi, pUjA sudAnasya ca niMdayA vA / zuddhAtmanastattvavicintanasya, praNidayAzAMtiragAdhacintA // 180 // uttara :- bhagavAn jinendradevakA avarNavAda vA niMdA karanese narakakI prApti hotI hai, isIprakAra sAdhukI niMdA karanese bhI narakakI prApti hotI hai| dharmakI niMdA karanese saMsAra meM paribhramaNa karanA paDatA hai, rAjAkI niMdA karanese apanI mRtyu hotI hai, bhagavAn jinendradevakI pUjA aura pAtradAnakI niMdA karanese atyaMta bhayAnaka aise saMsArarUpI samudra meM paribhramaNa karanA paDatA hai, zuddha AtmA kI niMdA karanese AtmAmeM bhArI azAMti baDha
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtI hai tathA tattvAcintana vA dhyAnakI niMdA karanese agAdha ciMtA bar3ha jAtI hai // 179 // 180 // naratvaM prApya kiM loke karaNIyaM janaguro ! prazna:-he guro ! isa saMsArameM manuSyajanma ko pAkara logoMko kyA karanA cAhie ? / puNyodayAdeva nRjanma labdhvA, bhavyaiH prasAdaH svapade na kaaryH| kuTumbavarge sakale'pi naSTe, SaTkhaNDarAjye sumanohare'pi // 181 // svAdhyAyadharma yajane sudAne, dhyAne sukArye'pi sadA pavitra / jJAtveti zIghraM nijasAdhane hi, niyojanIyA svapaMde subuddhiH // 182 // uttaraH- bhavya jIvoMko apanA samasta kuTuMba varga aura manohara zreSTha chaho khaMDakA rAjya Adi sarvasva naSTa honepara bhI puNya karmake udayase prApta hue isa manuSyajanmako pAkara apanA AtmakalyANa karanemeM-zuddhAtmAkI prApti karanemeM kabhI pramAda nahIM karanA cAhiye / isI bAtako acchItaraha samajhakara bhavya jIvoMko apanI subuddhi svA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyameM, dharmameM, pUjAmeM, pAtradAnameM, dhyAnameM anya pavitra puNyakAryoM meM, AtmAko zuddha karaneke sAdhanoM meM aura zuddha AtmAmeM sadA ke liye bahuta zIghra lagA denI cAhiye // 181 // 182 // tattvavijJAnazanyaH ka jano bhramati nRtyati ? . prazna:- he prabho ! tattvajJAnarahita manuSya kahAM kahAM bhramaNa karatA hai aura kahAM 2 nRtya karatA hai ? asyAsmi kartA hi mamedava, kAryaM ca netA janabAMdhavAnAm / bhRtyA mamaite bhuvanaM ca rAjyaM, mithyAtvadoSAditi manyamAnaH // 18 // san svAtmazUnyo jinadharmabAhyaH, sadaiSa jIvo vikalo varAkaH / bhramatyacintye viSame bhavAbdhau, klezaprade nRtyati karmajAle // 184 // . uttaraH-maiM isa kAmakA karanevAlA hU~, yaha kAma merA hai, maiM apane kuTuMba parivArakA netA hUM, ye mere sevaka haiM aura yaha deza tathA rAjya merA hai / isaprakAra mithyAtvake doSase mAnanevAlA AtmajJAnarahita, jinadharmarahita nIca
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [101] aura vyAkula yaha jIva jo ciMtana karanemeM bhI na AveM aise kleza denevAle aura viSaya-saMsArarUpI samudrameM paribhramaNa kiyA karatA hai aura karmoke jAlameM sadA nRtya kiyA karatA hai // 183 // 184 // bhI guro ! narakAdyAyurbadhyate kena hetunA ? prazna:-he guro ! narakAdika Ayu kA baMdha kina kina kAraNoMse hotA hai| zvabhrasya cAyurbahujIvaghAta, rAyustirazcAM kuTilaiH kubhAvaiH / mitrairnarANAM ca zubhaiH surANAM, nijAtmabAdyaiH sakalaizca jIvaiH // 185 // bhrAMtipradaM klezakaraM yadAyu, stabadhyate mohavizeSato hi / pUrvoktabhAvaiH khalu yazca muktaH, sa badhyate naiva kadApi kAle // 186 // uttaraH-adhika jIvoMkI hiMsA karanese naraka AyukA baMdha hotA hai, kuTila aura azubha pariNAmoMse tiryacAyukA baMdha hotA hai, zubha aura azubha mile hue pariNAmoMse manuSyAyukA baMdha hotA hai aura zubha pariNA.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ [102] moMse devAyukA baMdha hotA hai / isaprakAra AtmajJAna-rahita saMsArI samasta jIva Ayukarma kA baMdha karate rahate haiN| saMsArameM paribhramaNa karAnevAle aura duHkha denevAle Ayu karmakA baMdha prAyaH mohakI vizeSatAse hotA hai aura isIliye jo jIva Upara kahe hue bhAvoMse sarvathA rahita hai vaha kisI samayameM bhI karmoMkA baMdha nahIM karatA hai // 185 // 186 // samyaktvayuktA jAnanti svakIyaM darzanaM na vaa| praznaH-samyagdRSTi jIva apane samyagdarzana ko jAnate haiM vA nhiiN| dhruvaM svasamyaktvaraviM subhavyA, svabodhanatraiH pravilokayanti / vairAgyasaMvegazubhasvabhAvAcchraddhAdicihnazca tathA pareSAm // 187 // uttaraH-bhavya jIva apane samyagdarzana rUpI sUryako apane jJAnarUpI netroMse dekhate haiM athavA vairAgya, saMvaga, zubhasvabhAva aura zraddhA Adi cinhoMse bhI jAnalete haiN| isIpakAra vairAgya, saMvega, zubhasvabhAva aura zraddhA Adi cinhoMse dUsaroM ke samyagdarzanako bhI jAnalete haiM // 187 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 103 ] kaH suputraH kuputro vA bho guro ! vada sAmpratam ? prazna: - he guro ! aba yaha batalAiye ki suputra kauna haiM aura kuputra kauna hai ? pUjAdidAne svaparopakAre, dharmArjane yasya sadA prayatnaH / svavaMzavRddha yatate svayaM yo, nijAtmasidhyai jinadharmavRdhyai // 188 // sa eva loke sujanaH suputro, vizvasya harSAya yathaiva meghaH / pUrvoktakAryasya ca yo virodhI, sa eva pApI kuTilaH kuputraH // 189 // uttara:- jo puruSa devapUjA karane aura pAtradAna deneke liye sadA prayatna karatA rahatA hai, tathA apane AtmAkA kalyANa aura anya jIvoMkA kalyANa karanekA prayatna karatA rahatA hai aura jo dharmake upArjana karanekA sadA prayatna karatA rahatA hai, isIprakAra jo apane vaMzakI vRddhi karane ke liye, apane AtmAko zuddha karaneke liye aura jinadharmakI vRddhi karaneke liye sadA prayatna karatA rahatA hai vahI sajjana puruSa isa saMsAra meM suputra kahalAtA
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ [104] hai / jisamakAra meghakI varSAse samasta saMsAra harSita hotA hai usIprakAra usa suputrase samasta saMsAra harSita hotA hai / tathA jo puruSa ina Upara likhe kAryoMse virodha karatA rahatA hai vaha kuTila aura pApI kuputra kahalAtA hai| // 188 // 189 // catugatebhayaM kasmAdvidyate vada bho guro ! prazna:-he guro ! aba yaha batalAiye ki cAroM gatiyoM ko kisase bhaya lagatA hai ? anItiyuktasya bhayaM sunIteH, kujJAnajAlasya bhayaM subodhAt / jIvasya mithyAtvayutasya bhItiH, samyaktvasUryAcca khalasya sAdhoH / 190 kuvRttamArgasya bhayaM bhavedvA, svAcAramArgAtkusRteH sumArgAt / svAtmAnubhUtezca caturgatInAM, svasthAnavAsAdvipadasya bhItiH // 191 // uttaraH-jo puruSa anIti karatA rahatA hai usako zreSTha nItise sadA bhaya lagatA rahatA hai, isIprakAra mithyA jJAnake samUhako samyagjJAna se bhaya lagA rahatA hai, mithyA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [105] dRSTi jIvako samyagdarzanarUpI sUryase bhaya lagA rahatA hai, duSTako sajjanase bhaya lagatA hai, mithyAcAritrake mArgako samyakcAritrake mArgase bhaya lagA rahatA hai / kumArgako sumArga se bhaya lagatA hai, cAroM gatiyoMko svAtmAnubhUtise bhaya lagatA hai aura apane AtmasthAnameM na rahanevAle logoMko apane AtmA meM nivAsa karanevAloMse sadA bhaya lagA rahatA hai // 190 // 191 // ko'sau sAro dhanAdInAM loke vA kathyate janaiH ? praznaH-isa saMsArameM loga dhanAdikakA sAra kyA samajhate haiM ? vyayaH supAtre hi dhanasya sAro, buddhezca sAro'sti nijAtmabodhaH / vratAdikAnAM sukhazAMtidAnAM, dehasya sAro grahaNaM yathAvat // 192 // mukhasya sAro jinazAstrapAThaH, saMsArabaMdhatyajanaM hi loke| nRjanmasAro hyavagamya caivaM pUrvottarItiH khalu pAlanIyA // 193 // uttaraH-dhanakA sAra vA phala supAtroMmeM kharca karanA hai, buddhikA sAra apane AtmAkA jJAna hai, zarIrakA sAra
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ [106] sukha aura zAMti denevAle vratAdikoMkA grahaNa karanA hai, mukhakA sAra bhagavAna jinendra devake kahe hue zAstroMkA pATha karanA hai aura manuSyajanmakA sAra isa saMsArameM saMsArake baMdhanoMkA tyAga karanA hai / isa prakAra samajhakara Upara likhe anusAra rItikA pAlana karanA cAhiye,arthAt sabakA sArabhAga grahaNa karanA cAhiye // 192 // 193 // mUryo'sAdhurdaridrI kaH ko vA dAsazca kathyate ? prazna :-he guro ! isa saMsAra meM kauna markha hai, kauna asAdhu hai, kauna daridrI hai aura kauna dAsa hai ? supAtradAnena vinA dhanADhyo', pyatyantapApI ca sadA daridrI / khAtmAnubhUtyA svapadena hiino| yaH sAdhurevApi bhavedasAdhuH // 194 // mUkhoMsti vidvAnapi dharmazUnyo / yaH svAtmahIno bhuvi so'pi dAsaH / sadhyAnahIno mRtavatsa jIvo, nijAtmasaukhyasya vinA hi duHkhI // 195 uttaraH-jo puruSa dhanAvya hokara bhI supAtra dAna nahIM detA hai vaha puruSa atyaMta pApI aura daridrI hai, jo
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [107 sAdhu hokara bhI apane AtmAkI anubhUtise rahita hai tathA apane AtmAkI rucise rahita hai usako asAdhu hI samajhanA cAhiye / jo vidvAn hokara bhI dharmazUnga hai usako mUrkha samajhanA cAhiye, jo puruSa apane AtmaguNoMse rahita hai usako dAsa samajhanA cAhiye / jo zreSTha dhyAnase rahita hai use mare hueke samAna samajhanA cAhiye aura jo puruSa apane Atmasu khase rahita hai use mahAduHkhI samajhanA cAhiye // 194 // 195 // zakto'zakto'sti ko jIvastriloke vada bho guro ! ___ prazna:- he prabho ! aba yaha batalAiye ki ina tInoM loko. meM kauna jIva samartha hai aura kauna asamartha hai ? yaH prANinAM hiMsana eva dakSaH, pApI sa zakto'pi sadA hyazaktaH / kuMvAdhasUnAM ca nRNAM pazUnAM, dakSaH sadA pAlanapoSaNe'pi // 196 // sa zaktihIno'pi sadA sazakko, yaH syAtkusaMkalpavikalpamuktaH / sa eva zaktaH sakale'pi vizve, vaMdyaH sa evAsti narAmarendraiH // 197 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ [108] uttaraH-jo puruSa prANiyoMkI hiMsA karanemeM catura hai vaha pASI samartha hokara bhI asamartha kahA jAtA hai| tathA jo manuSya kuMthu Adi choTe choTe jIvoM kI aura pazu vA manuSyoMkI rakSA karane vA unake pAlana poSaNa karanemeM sadA catura rahatA hai vaha vinA zaktike bhI sazakta ginA jAtA hai / athavA jo sabatarahake saMkalpa vikalpoMse rahita hai vaha manuSya tInoM lokoma sAmarthyavAn ginA jAtA hai aura vahI manuSya indra cakravartI Adike dvArA vaMdanIya ginA jAtA hai // 196 // 197 // paravastu sadA tyaktaM kena jIvena bho guro ! prazna:-he guro ! isa saMsArameM kisa jIvane parapadArthoM kA lyAga kara diyA hai ? mukto'sti kopAdicatuSTayaiyastenaiva muktaM paravastu sarvam / sa eva loke nijasAdhako'sti, svarmokSagAmI sakalaizca pUjyaH // 198 // uttaraH-jisa manuSyane krodha, mAna, mAyA, lobha ina cAroM kaSAyoMkA tyAga kara diyA hai usIna saMsArake samasta parapadArthoMkA tyAga kara diyA samajhanA cAhiye / tathA usI manuSya ko apane AtmAko siddha karanevAlA,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [109] svargamokSameM jAnevAlA aura saba jIvoMke dvArA pUjya, samajhanA cAhiye // 198 // kosau loke sasaMgo'sti visaMgo'sti cakaH sudhIH? prazna:- he guge ! isa saMsAra meM parigraha sahita kauna hai aura parigraharahita buddhimAna kauna hai ? yaH ko'pi martyaH sunijAtmabhAve, maunena yuktaH zubhadhyAnalInaH / samyaktvayuktaH su kaSAyamukto, dhruvaM sasaMgopi visaMga eva // 199 // yaH kopi saMkalpavikalpayukto, maunena yukto'pi bhuprlaapii| mithyAprapaMcaiH sahitazca yaH sa / sadA visaMgo'pi sasaMga eva // 20 // uttaraH-jo manuSya apane AtmAke zuddha pariNAmoMmeM lIna rahatA hai, jo mauna dhAraNa karatA hai, zubhadhyAnameM lAna rahatA hai, jo samyagdarzanase suzobhita hai aura kaSAyoMse rahita hai vaha manuSya avazya hI parigrahasahita hone para bhI parigraharahita mAnA jAtA hai| tathA jo manuSya aneka saMkalpa vikalpa karatA rahatA hai, mauna dhAraNa karanepara bahuta
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ [110] bolatA hai aura jo aneka mithyAmapaMca karatA rahatA hai vaha parigraharahita honepara bhI parigrahasahita hI kahA jAtA hai // 199 // 200 // kiM phalaM dhyAnasvAdhyAyadAnabhaktivatasya ca? prazna:- he guro ! dhyAna, svAdhyAya, dAna, bhakti aura vratoMkA phala kyA hai ? dattasya dAnasya kRteH kRtAyA, bhakteH svasiddheH prinnaamshuddhe-| vratopavAsasya kRtasya zaktyA, dhyAnasya yogasya dhRtasya bhaktyA // 201 // zrutasya zAstrasya nate subuddhe, stapojapai maMtravidheH kRtasya / supAlitAyAH samitezca gupte:svAdhyAyadharmasya susaMyamasya // 202 // mRtyozca kAle bhavaduHkhadasyA-, nyavastuno vismaraNaM ca bNdhoH| svAnandapiNDasya nijAtmano hi, cinmAtramUrteH smaraNaM phalaM hi // 203 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [111] uttaraH--he vatsa ! bhakti pUrvaka pAtradAna denekA, devapUjA karanekA, AtmAkI siddhi karanekA pariNAmoMko zuddha rakhanekA, zaktike anusAra vrata upavAsa karanekA, bhaktipUrvaka dhyAna dhAraNa karane aura yogadhAraNa karanekA, zAstroMke sunanekA, namratA vA vinaya dhAraNa karanekA, zreSTha buddhikA, tapazcaraNa karane, japa japane aura maMtroMkI vidhiyoM ke karanekA, samitiyoM ke pAlana karanekA, guptiyoM ke pAlana karanekA, svAdhyAya karanekA, dharmadhAraNa karanekA aura saMyama pAlana karanekA phala, maraNake samaya meM saMsAra ke duHkhoM ko denevAle anya samasta padArthoMko bhUla jAnA, bhAI baMdhu Adi moha baDhAnevAloMko bhUla jAnA aura caitanyasvarUpa apane AtmAse utpanna hue AnaMdAmRta piMDakA smaraNa karanA samajhanA cAhiye || 201-203 // pUjitaH pIDitaH sadbhiH khalaiH sAdhuH karoti kim ? praznaH- yadi koI sajjana sAdhuoMkI pUjA karatA hai koI duSTa sAdhuoM ko pIDA pahuMcAtA hai to donoM avasthA meM sAdhu kyA karate haiM ? ekazca sAdhoH kSipatIha kaNThe, sarpa dvitIyazca karoti pUjAm /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] niMdAM tRtIyo'pi karoti pApI, stavaM caturthaH prakaTIkaroti // 204 // karoti sevAM khalu paMcamo'pi, khar3ena SaSTho'tha vpurbhintti| sarve'pyamI stAvakanindakA bhoH, suvaMcakAH santi yathArthadRSTyA // 205 // jJAtveti dhIro ramate svadharma, sthire nijAnandapade vizuddhe / atyaMtazuddhe hi nijapradeze, svarmokSadastiSThati vizvavandyaH // 206 // uttaraH--koI eka puruSa to sAdhuke galemeM sarpa DAla detA hai, koI dUsarA manuSya unakI pUjA karatA hai, tIsarA koI pApI Akara unakI niMdA karatA hai, cauthA puruSa Akara unakI stuti karatA hai, pAMcavA koI puruSa Akara unakI sevA karatA hai, anya chaThA manuSya Akara astra zastroMse unake zarIrako cheda DAlatA hai paraMtu una avasthAoMmeM ve sAdhu yahI samajhate haiM ki isa pRthvIpara ye stuti vA niMdA karanevAle saba loga yathArtha dRSTise dekhe jAya to ThaganevAle haiN| yahI samajhakara
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [113] tInoM lokoMke dvArA vaMdanA karane yogya aura svarga mokSa denevAle ve dhIravIra sAdha sadA sthira rahanevAle apane Atmadharma meM krIDA karate haiM, atyaMta zuddha aura apane AtmAse utpanna hue AnaMdAmRtapadameM krIDA karate haiM aura atyaMta zuddha aise apane AtmapradezoMmeM sthira rahate haiM / / / 204 / / 205 // 206 // suzIlAnAM satAM kIdRk svabhAvo'sti jagadguro ! prazna: - he jagadguro ! isa saMsAra meM zIlavatI triyoMkA tathA sajjanoMkA svabhAva kaisA hotA hai ? yathAzAkhI sahate zilAM ca, kSiptAM vyathAdAM hi tathApi tasmai / sa eva jIvAya phalaM dadAti, miSTaM supuSTaM hi manoharaM ca // 207 // adhautadehaM malinaM ca vastraM, nadI yathAtIva zucIkaroti / pUjAdidAnasya suyogyameva, dadAti dhenurmadhuraM payo vA // 208 // nArI suzIlA sujano hi sAdhuH, sarvaM ca duHkhaM sahate'nyadattam /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ dattApavAdaM kRtaroSadoSaM, kRtApamAnaM nijazAntavRttyA // 209 // na kevalaM yaH sahate hi kiMtu, teSAM hi citte sujanatvavIjaM / suzIlabIjaM sujanaH suzIlA, saddhibIja vapatIti sAdhaH // 210 // uttaraH-jisaprakAra AmrakA vRkSa nIcese pheMkI huI aura duHkha denevAlI pattharakI coTako sahatA hai tathApi vaha vakSa usa patthara pheMkanevAle puruSako manohara pauSTika aura acche mIThe phala detA hai, tathA nadI bhI zarIra dhonevAle ko aura malina vastroM ko atyaMta pavitra kara detI hai, tathA gAya ghAsa bhUsa khAtI hai aura dAna pUjAke yogya dUdha, detI hai| usI prakAra muzIlA strI aura sajjana sAdhu dusaroMke dvArA diye hue savatarahake duHkhoMko sahate haiM, jo koI unakA apavAda karatA hai, unako doSa lagAtA hai, yA unapara krodha karatA hai vA unakA apamAna karatA hai, usa sabako vaha suzIlA strI aura sajana sAdhu apanI svabhAvika zAMtatase sahana kara lete haiN| vaha suzIlA strI Ara sajjana sAdhu dUsaroMke diye hue duHkhoMko sahana karake hI nahIM raha jAte haiM kintu una duHkha denevAloMke
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdayameM suzIlatA aura sajjanatAkA bIja bo dete haiM tathA vahI sAdhu una duSToMke hRdayameM zreSTha buddhikA bIja bo dete haiN| unakA svabhAva hI aisA hai // 2071208 / 209 / 210 // svAtmA vilokyate cAkSaH svAtmanA manasAthavA ? prazna :-he guro ! yaha apanA AtmA iMdriyoMke dvArA dekhA jAtA hai vA manake dvArA dekhA jAtA hai athavA apane hI AtmAke dvArA dekhA jAtA hai ? iMdriyairmanasAtmAnaM jJAtuM draSTuM sukhAya c| mUDhA janA yatante ye mukhyA mUrkheSu te mtaa:|211|| vAkAyamAnasAkSaizca pudgalAneva kevalam / rasasparzAtmakaM draSTuM jJAtuM vA zaknuvanti ca 212 cinmAtramUrtimAtmAnaM naiva sparzAdivarjitam / AtmAvalokane jJeyamAtmavodhe parokSataH // 213 // bAkAyamAnasAkSANAM sAhAyyamAtrameva ca / AtmanA cAtmane cAtmAtmAnamAtmani caatmnH|| vilokanaM parijJAnaM bhavedeva svabhAvataH / yathA dIpasya sAhAyyAd ghaTAdi pravilokyate215
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ [116] tathAtmanaiva svAtmeti siddha eva pramANataH / manyate svAtmaniSThena kuMthUsAgarayoginA // 296 // uttara:- mUDha buddhiko dhAraNa karanevAle jo puruSa apanA Atmasukha prApta karaneke liye indriya aura manake dvArA AtmAko dekhanA vA jAnanA cAhate haiM unheM mukhamaM bhI mukhya samajhanA cAhiye / kyoMki ye saMsArI jIva mana vacana aura indriyoMse rUpa rasa gaMdha sparza yukta pugalako hI dekha vA jAna sakate haiM, caitanya svarUpa AtmA rUpa, rasa, gaMdha, sparza se rahita hai isaliye usako ve mana vacana kAya vA indriyoM se nahIM dekha vA jAna sakate / parokSarUpa AtmAko dekhane aura jAnanemeM mana vacana kAya aura indriyoMko sahAyaka mAtra samajhanA cAhiye / vAstavameM dekhA jAya to yaha AtmA apane AtmA ke sukhake liye apane AtmA ko apane hI AtmAmeM apane hI AtmAke dvArA apane AtmAkaM hI svabhAvase dekhatA aura jAnatA haiM / jisa prakAra dIpakakI sahAyatAse ghaTAdika padArtha jAne jAte haiM usI prakAra yaha AtmA apane hI AtmA ke dvArA jAnA jAtA hai yaha bAta pramANase siddha haiM / apane AtmAmeM lIna rahanevAle munirAja kuMthusAgarajI bhI isI prakAra mAnate haiM / / 211-216 // kIdRzaM zasyate jJAnaM jinairveda jagadguro !
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna:-he jagadguro ! bhagavAna jinendradevaH kaise jJAnakI prazaMsA karate haiM ? mithyAtvaM kSIyate yena svAtmatattvaM vibudhyate / cittaM nirudhyate yena khatRSNA nAzyate javAt 217 yena zuddho bhavedAtmA yenAvidyA vinazyati / yena praNAzyate rAgaH svaraso yena pIyate // 218 // maitrI pravartyate yena droho lobho vihanyate / yenAzA hanyate zIghraM svasukhaM yena bhujyte||219|| saMsAro mucyate yena sthIyate svapade'cale / svarmokSadarjinaiH proktaM jJAna zreSThaM tadeva hi // 220 AhAraM maithunaM nidrA bhayaM sarveSu vidyate / samyagjJAnena matyo'yaM zobhate tadvinA pazuH // uttaraH-jisa jJAnase mithyAtva naSTa ho jAya, jisase AtmatattvakA jJAna ho jAya, jisase manakI caMcalatA ruka jAya aura jisa jJAnase zIghra hI indriyoMkI tRSNA naSTa ho jAya, jisa jJAnase AtmA zuddha ho jAya, jisa jJAnase avidyA vA mithyAjJAna naSTa ho jAya, jisase rAga naSTa ho jAya, jisa jJAnase zuddha Atmajanya AnandarasakA pAna hotA rahe, jisa jJAnase samasta jIvAmeM mitratA baDha
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] jAya, jisase lobha aura droha naSTa ho jAya, jisase AzA zIghra naSTa ho jAya, jisase yaha AtmA zIghrahI apane Atmajanya sukhako bhogatA rahe, jisa jJAna se yaha janmamaraNa rUpa saMsAra naSTa ho jAya aura jisa jJAna se yaha: AtmA apane nizcala zuddha AtmAmeM lIna ho jAya, usa jJAnako svargamokSa denevAle bhagavAna jinendradeva zreSTha jJAna vA samyagjJAna kahate haiN| AhAra, maithuna, nidrA aura bhaya ye saba jIvoMmeM rahate haiM paraMtu isa manuSyakI zobhA samya-jJAnase hI hotI hai / samyagjJAna ke vinA yaha manuSya pazuke samAna samajhA jAtA hai / / 217-221 / / dAnaM dadAti yo naiva tasya dravyasya kA gatiH ? praznaH - -jo manuSya dAna nahIM detA usake dhanakI kyA gati hotI hai ? dhanaM labdhvApi puNyena pitre mAve na dharmiNe / na dadAti supAtrAya svayamapyatti naiva yaH // 222 // kau dhanaM pApinastasya zilAvatpratibhAti me / cauro nayati rAjA vA svayaM nazyati vA javAt // uttaraH- jo manuSya apane puNyakarma ke udayase dhanako pAkara bhI mAtA pitA vA dharmAtmAke liye nahIM detA, na supAtradAna meM use kharca karatA hai aura na svayaM
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [119] khAtA pItA hai usa pApI kA dhana gaDhe hue pattharake samAna samajhanA cAhiye / usa dhanako yA to cora curA le jAte haiM athavA rAjA haraNa kara letA hai, athavA zIghra hI vaha apane Apa naSTa ho jAtA hai // 223 // prApya bodhiM na ca ghnanti kArIn kIdRzAzca te? prazna:- he guro ! jo puruSa ratnatrayako pAkara bhI karmarUpI zatruoMkA ghAta nahIM karate ve manuSya kaisa haiM ? labdhvApi durlabhAM bodhi saMsAraklezanAzinIm / karmazatrUn khalAn bhImAn ye jayanti na yatnataH jetuM ye prayatante na na parAn prerayantyapi / icchAnusAradaM labdhvA ciMtAratnaM manoharam / / 225 kSipantyeva bhavAbdhau vA kAmadhenuM sukAmadAm / tyajanti gahane'raNye ye svklpaanusaardm||226 kalpavRkSaM ca labdhvApi dahanti sahasaiva te / nRjanmavallimevApi manye chindanti te dhruvam // 227 uttaraH-jo manuSya atyaMta durlabha aura saMsAraka ' klezoMko nAza karanevAle ratnatrayako pAkara bho atyaMta duSTa aura bhayaMkara aise karmarUpa-zatruoMko yatnapUrvaka nahA jItate haiM athavA unako jItane ke liye koI prayatna nahIM
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ [120] karate haiM aura na unako jItaneke liye dUsaroMko preraNA karate haiM ve manuSya icchAnusAra phala denevAle manohara cintAmaNi ratnako pAkara bhI use saMsArarUpI samudrameM pheMka dete haiM / athavA icchAnusAra phala denevAlI kAmadhenuko gahana vanameM chor3a dete haiM / athavA kalpanAke anusAra phala denevAle kalpavRkSako pAkara bhI bahuta zIghra use jalA dete haiM / isIprakAra ratnatrayako pAkara karmoko naSTa na karanevAle manuSya bhI manuSyarUpI velako nizvayase toDa dete haiM aisA maiM samajhatA hUM / / 224-227 / / sarvazAstraM paThitvApi dharmazraddhAM karoti na || kIdRzaH kathyate loke bho guro ! vada sAmpratam 1 prazna: - - he guro ! aba yaha batalAiye ki jo manuSya samasta zAstroMko paDhakara bhI dharma kI zraddhA nahIM karatA hai vaha manuSya isa saMsArameM kaisA ginA jAtA hai ! zadvazAstraM kalAzAstraM dharmazAstraM sukhapradam / sarva zAstraM paThitvApi pramANanayabhUSitam // 228 // nyAyAcAryo'pi bhUtvA yaH zreSTo munirapi svayam / sudhImAnapi kyoM'pi paNDito nipuNo'pi san // vyavahAramiha jJAtvA nizcayaM cApi vastutaH | 1 SaDdravyANyapi budhveti svatattvamapi cihnataH //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [121] svAtmAnuSThAnamevApi na karoti na cAcaret / zraddhAnaM jinadharmasya svarmokSadasya bhaktitaH // 231 netravAnapi cAndho hi mUrkha eva budho'pi saH / visaMgopi sasaMgaH sa manye'haM vidhivaMcitaH // 232 pratibhAtyAtmabAhya vA sa dIrghabhavadhArakaH / kare dhRtvA yathA dIpamandhakUpe patetsvayam // 233 // uttaraH - jo manuSya vyAkaraNazAkha, kalAzAkha, aura sukha denevAle dharmazAstrako paDhakara bhI tathA naya aura pramANoMse suzobhita aise samasta zAstroMko paDhakara bhI tathA nyAyAcArya hokara bhI, svayaM zreSTha muni hokara bhI, atyaMta buddhimAna hokara bhI vA zreSTha aura catura paMDita hokara bhI, vyavahAra nayako jAnakara bhI vA yathArtha nizcaya nayako jAnakara bhI athavA chahoM dravyoMko jAnakara bhI aura AtmAkaM cinhoMse apane Atmatattvako jAnakara bhI, jo apane AtmA ke anuSThAnakA AcaraNa nahIM karate haiM athavA svargamokSa denevAle jinadharmakA bhaktipUrvaka zraddhAna nahIM karate haiM, ve netroMko dhAraNa karate hue bhI aMdhoMke samAna haiM, vidvAna hote hue bhI mUrkha haiM, parigraharahita hokara bhI parigrahasahita haiM / isaprakAra ve apane karmesi uge hue haiM aisA maiM mAnatA hUM / ve loga AtmajJAnake bAhara
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ [122] samajhe jAte haiM athavA dIrgha saMsArameM paribhramaNa karanevAle samajhe jAte haiM / jisaprakAra koI manuSya hAthameM dIpaka lekara bhI svayaM aMdhe kUpameM giratA hai usIprakAra una logoMko mahAmUrkha samajhanA cAhiye / / 228 - 233 // sajjAtiM ca sudharmaM vA tyaktvA ye puruSAH svayam / nijecchayA pravartante kIdRzA vada te guro ! prazna: - he guro ! aba yaha batalAiye ki jo puruSa apanI sajjAti aura zreSTha dharmako choDakara svayaM icchAnusAra pravRtti karate haiM kaise haiM ? tyaktvA svamakSadaM dharmaM zreSThAM jAtiM kulaM tathA / janasaMkhyAdivRddhyarthaM viSayArthaM ca kevalam // 234 yasya kasya samaM yAbhiH kAbhiH kanyAbhireva ye / kArayanti vivAhaM cAnyAyato'pi dhanArjanam // lajjAmapi parityajya kevalodarapUrtaye / yatra kutrApi labdhvAnnaM gRhNanti svAdvabhIpsitaM // te sAkSAt patitAH santi pazavaH pApinastathA / durgatiM prApya te jIvAH sahante tI duHkhatAM // uttaraH- jo loga svarga mokSa denevAle dharmako choDakara, tathA zreSTha jAti aura kulako choDakara, kevala viSaya sevana
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ [123] karaneke liye athavA janasaMkhyAko baDhAneke liye jisa kisI puruSakA jisa kisI kanyAke sAtha vivAha karA dete haiM tathA anyAyase dhanopArjana karate haiM aura lajjAko choDakara kevala peTa bharane ke liye jahAM kahIM svAdiSTa aura icchAnusAra mile hue annako khAlete haiM, ve manuSya sAkSAt' patita haiM, pazu hai aura pApI haiM / aise jIva durgatiko pAkara mahAtIbaduHkha sahana karate rahate haiM // 2334-237 // janavRddhiguro ! heyA ki loke vada sAmpratam / praznaH-De guro ! kyA isa saMsArameM janavRddhi tyAga karane yogya hai kRpAkara yaha batalAiye / vRddhirdhArmikamAnAM vAMchanIyA sadA bhuvi / sA tu dhamopadezena bodhAmRtarasena vA // 238 // mokSayogye kule kAryA janavRddhiH sadA naraiH / dharmavAddhaH kadAcinnotpannarvijAtisaMkaraiH // 239 uttaraH-isa saMsArameM dhArmika puruSoMkI vRddhi sadA vAJchanIya hai paraMtu vaha vRddhi manuSyoMko mokSa jAne yogya kulameM dharmopadeza dekara athavA jJAnAmRtake rasakA pAna karAkara karate rahanA cAhiye / jo manuSya vijAti saMkara utpanna hote haiM unase dharmavRddhi kabhI nahIM ho sakatI // 238 / / 239 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ [124] akrameNa ca sevante santyarthAn kIdRzAzca te ? . prazna:--he guro ! jo manuSya dharma artha kAma Adi purupArthoMko vinA kramake sevana karate haiM ve manuSya isa saMsAra meM kaise haiM ? dharmArthAditrivargasya sevanaM satsukhapradam / prayatnAdavirodhena sadeti kathitaM jinaiH / / 240 // ye pUrvoktakramaM tyaktvA calanti svecchayA sadA / gRhasthA nahi yogyAste'bhibhUyante ca bhUtale // kevalaM dharma evAsti mukhyo matveti mAnavAH / / sevante paramaM dharmaM tyaktvA kAmaM dhanaM tathA // 242 // dIkSAmAdAya te bhavyAH kurvanti paramaM tapaH / sAdhayanti ca mokSaM vA paramArthaM nrottmaaH|243 dhanArjanaM prakurvanti tyaktvA dharmaM ca pApinaH / mUlamutpATya te mUDhA icchanti phalamIpsitam // dharmaM dhanaM parityajya kevalaM kAmasevinaH / nazyaMti bhUtale zIghra hA satyaMdharabhUpavat // 245 // tasmAddharmAvirodhenopArjayantu dhanaM sadA / dhanaM dharmAvirodhena sevantAM kAmamaMginaH // 246 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [125] pAlanIyazcaturvargaH zrAvakairavirodhataH / yathA zrAvakavaryeNa dayAdharmAdimUrtinA // 24 // zrIsatyaMdharaputreNa jIvakena sudhiimtaa| sunyAyanipuNeneva nRsiMhena nRpendunA // 24 // ____ uttaraH-dharma artha kAma mokSa ye cAro puruSArtha sukha denevAle haiN| inako prayatna pUrvaka aura virodharahita sevana karanA cAhiye aisA bhagavAna jinandra devane kahA hai| jo loga pUrvokta kramako choDakara icchAnusAra inakA sevana karate haiM ve yogya gRhasya nahIM kahalAte tathA ve saMsArameM tiraskRta hote haiN| jo manuSya kevala dharma puruSArthako hI mukhya mAnate haiM aura artha vA kAma puruSArthako choDa kara sarvotkRSTa dharmakA hI sevana karate haiM ve uttama bhavya manuSya dIkSA lekara parama tapazcaraNa karate haiM aura parama puruSArtharUpa mokSako siddha karate haiN| tathA jo pApI manuSya dharmako choDakara kevala dhanopArjana karate haiM ve mUla vA jaDako ukhADakara icchAnusAra mIThe phala khAnA cAhate haiM / isIgakAra jo puruSa dharma aura dhana donoMko choDakara kevala kAma sevana karate haiM ve isa saMsArameM rAjA satyaMdharake samAna zIghra hI naSTa ho jAte haiM / isaliye jisa prakAra dharmameM virodha na Ave usaprakAra dhanako upArjana karanA cAhiye / dhana aura dharma donoMmeM virodha na Ave usapakAra
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ [126] kAmakA sevana karanA cAhiye / zrAvakoMko jisaprakAra paraspara virodha na Ave usaprakAra ina puruSAau~kA sevana karanA cAhiye / jo rAjA jIvaMdhara uttama zrAvaka thA, dayAdharma kI mUrti thA, buddhimAna thA, manuSyoMmeM zreSTha thA, rAjAoMmeM candramAke samAna thA, zreSTha nyAyameM nipuNa thA aura rAjA satyaMdharakA putra thA, usane jisaprakAra ina puruSArthoM kA sevana kara aMtameM mokSapuruSArtha siddha karaliyA thA usIprakAra sabako sevana karanA cAhiye // 240-248 // kArya svAspadayogyaM vA ye kurvati na kIdRzAH? praznaH-jo puruSa apane padake yogya kArya ko nahIM karate haiM ve kaise haiM ? svapadavyanusAreNa jinAjJApratipAlakAH / kuryuH kSamAdidharma hi dAnaM pUjAM tapo japam // tyAgaM dhyAnopavAsaM ca veSAdyAbhUSaNaM punaH / avazyaM pAlayeyuzcAhiMsAdivatamuttamam // 250 // khairavRttivinAzArthaM pUrvAcAryA dayAlavaH / sarveSAM hitahetozca kathayanti manISiNaH // 251 // mithyAjJAnagrahaiya'stA AcAryoktavaco'pi ye /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 127] na zRNvanti na jAnanti zrutvApi pAlayanti na // gRhasthakarmaNA grastA jinadharmabahiH sthitAH / ye caturvidhasaMghAnAM bhaktyArhaddharmadhAriNAm // devazAstragurUNAM na kurvanti bhaktivandanAm / gRhasthocitakAryaM na kurvanti zAMtidAyakam // vidyAdhanAdihInAnAM duHkhadUrasadharmiNAm / kurvanti ca vidvAMso jinadharmaprabhAvanAm // sthApanaM pAThazAlAnAM vA'vidyAnAzahetave / gRhasthamukhyakArya vA kurvanti na dhanArjam // pratimAdhAriNaH kecit kecinmUkha hyudAsinaH / svapadavyAzcyutAzcaite svecchayA'jJAnataH svayam munikriyAM prakurvanti bruvaMtIti punazca ye / munibhyo'pi vayaM zreSThA vayaM saddRSTayo dhruvam // manyamAnAH sadetyevaM pApiSThAH klezavarddhakAH / devazAstragurUNAM ye jinezavRSadhAriNAm // 259 // vA caturvidhasaMghAnAM caityAlayAdikasya ye / tiraskArAdiniMdAM vA zrutvA dRSTvApi cArthataH //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ [124] dhArayati kSamA maunaM vA bhavaMti [dAsinaH / jinendradharmabAhyA hi grastA mithyAtvakarmaNA 61 ko gaNoSTravaccAsyaM tiSThatyudhdRtya pApinaH / munayo'pi bhavanto ye svAdhyAyaM svAtmaciMtanam / / svarasasya sadA pAnamakRtvA klezanAzakam / gRhasthocitakAryaM ye kurvati duHkhabarddhakam // 263 vairAdivarddhakaM kAryaM sadA kurvati pApinaH / te'pi nijAtmavAhyA hi grastA mithyAtvakarmaNA // sarveSAM hitahetozcAnavasthAnAzahetave / proktaM vA ziSTapuSTayarthaM kuMthunAmnA sateti hi 65 uttaraH-jo manaSya bhagavAna jinendradeva kI AjJAkA pAlana karanevAle haiM, apane apane padake anusAra dAna pUjA japa tapa aura uttama kSamAdika dharmokA pAlana karate haiM / isIprakAra ve manuSya pApoMkA tyAga karate haiM dhyAna upavAsa karate haiM, veSa aura AbhUSaNa bhI apane padake anusAra pahanate haiM aura ahiMsA Adi uttama vratoMko bhI avazya pAlana karate haiM isaprakAra atyaMta dayAlu buddhimAna pUrvAcArya samasta jIvoMkA hita karane ke liye aura icchAnusAra pravRttikA nAza karaneke liye nirUpaNa karate haiN|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ [129] 1 1 tathApi mithyAjJAnarUpI grahase ghire hue kitane hI aise puruSa haiM jo Upara likhe hue AcAryoMke vacanoMko na sunate haiM na jAnate haiM tathA sunakara bhI unakA pAlana nahIM karate | jinadharma bahirbhUta aura gRhasthadharma meM lIna rahanevAle kitane hI manuSya aise haiM jo bhaktipUrvaka bhagavAna aratadevake kahe hue dharmako dhAraNa karanevAle cAroM prakArake saMghakI aura deva zAstra guruoMkI bhakti tathA vaMdanA nahIM karate haiM, na zAMti denevAle gRhasthoMke yogya kAryoMko karate haiM / jo sAdharmI puruSa vidyA vA dhana AdisaM rahita haiM unake duHkhoMko bhI dUra nahIM karate, vidvAna hokara bhI jinadharmakI prabhAvanA nahIM karate, avidyAko naSTa karaneke liye pAThazAlAoM kI sthApanA bhI nahIM karate aura jo dhana kamAnA gRhasthoMkA mukhya kArya hai usako bhI nahIM karate / inameM kitane hI pratimAdhArI banate haiM aura kitane hI mUrkha udAsIna banate haiM paraMtu apane ajJAnase tathA icchAnusAra pravRtti karanese ve saba svayaM apane apane pada se bhraSTa ho jAte haiM / unameMse kitane hI to aise haiM jo muniyoMkI kriyAeM pAlana karate haiM aura kahate yaha haiM ki hama loga muniyoMse bhI zreSTha haiM, hama avazya hI samyagdRSTi haiM " ve pApI sadA isI prakAra mAnate rahate aura apane AtmAko duHkhI kiyA karate haiM / yadi koI
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ [130] puruSa deva zAstra gurukA tiraskAra vA unakI niMdA karatA hai, athavA jinadharma dhAraNa karanevAle cAroM prakArake saMgha kI niMdA vA unakA tiraskAra karatA hai athavA koI manapya caitya caityAlaya AdikI niMdA vA tiraskAra karatA hai use sunakara vA yathArtha rUpase dekhakara bhI ye udAsIna bane hue pratimAdhArI manuSya kSamA vA mauna dhAraNa kara lete haiN| udAsIna hokara usakI prati kriyAse udAsa ho jAte haiM aise logoMko jinadharmase cAya aura mithyAtva karmase ghire hue samajhanA cAhiye / aise loga isa pRthvIpara abhimAna meM DUbakara UMTake samAna Uparako graha uThAkara rahate haiM aura prAyaH pApI hote haiM / athavA aise loga muni hokara bhI na svAdhyAya karate haiM na apane AtmAkA ciMtana karate haiM aura na samasta krezoM ko dUra karanevAle apane Atmajanya AnaMdAmRtarasakA pAna karate haiM / kiMtu muni hokara bhI duHkha baDhAne vAle gRhasthoM ke yogya kArya kiyA karate haiM / isI prakAra ve pApI loga vaira virodha baDhAnevAle kArya kiyA karate haiM / unheM bhI apane Atmajanya jJAnase bAhara aura mithyAtva karma se ghire hue samajhanA caahiye| samasta jIvoM kA hita karaneke liye aura isa prakArakI anavasthAkA nAza karaneke liye tathA ziSTa puruSoM kI puSTi karaneke liye atyaMta 1
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [131] sajana munirAja kuMthusAMgara ne yaha sabai varNana kiyA hai| // 249-265 // iti zrImunirAjakuMthusAgarAvaracitabodhAmRtasAragraMtha sphuTapraznottaravarNano nAma prthmo'dhikaarH| - isa prakAra munirAja zrIkuMthusAgaraviracita bodhAmRtasAra / jAmake graMthameM sphuTa praznottaroMko varNana karanevAlA yaha pahalA adhyAya samApta huaa|
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ [132] bhAvanIyopavAsehi bhAvanA kA guro ! vada ? praznaH - - he guro ! upavAsake dina kaunasI bhAvanAkA ciMtana karanA cAhie ! yadopavAsA vimalA bhaveyu, stadA tadA SoDaza bhAvanAstAH / svarmokSadAya bhavarogaharyaH, svarAjyahetorhRdi bhAvanIyAH // 266 // uttara:- jisa dina nirmala upavAsa kiyA ho usa dina bhavya jIvoMko apanA mokSarUpa svarAjya prApta karaneke liye svargamokSako denevAlI aura saMsArarUpI rogako haraNa karanevAlI solaha kAraNa bhAvanAoMkA ciMtana karanA cAhiye || 266 // samastadoSAdrahitA vizuddhiH zraddhAnarUpasya sudarzanasya / svasvAdataH svAtmavilokanAdvA, nijAtmabodhAcca jinAnurAgAt // 267 svarAjyadAtrI pararAjyahartrI, SaTkhaMDarAjyasya sudAyikApi /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [13] zreSThA bhaveddarzanazuddhirevaM, svarAjyahetorhRdi bhAvanIyA // 268 // samasta tatvoMkA vA apane zuddha AtmAkA zraddhAna karanA samyagdarzana hai usakI vizuddhi samasta doSoMse rahita honepara hotI hai| tathA apane AtmAkI ruci hone, AtmAkA darzana hone, apane zuddha AtmAkA jJAna hone aura bhagavAna jinendradevameM anurAga honese vaha samyagdanakI vizuddhi pragaTa hotI rahatI hai / yaha samyagdarzana kI vizuddhi Atmajanya svarAjya ko denevAlI hai, pudgalAdika ke pararAjyako haraNa karanevAlI hai, chaho khaMDakA akhaMDa rAjya denevAlI hai aura sarvazreSTha hai / aisI yaha samyagdarzanakI zuddhi apanA Atmajanya svarAjya prApta karane ke liye bhavya jIvoMko apane hRdaya meM sadA ciMtana karate rahanA cAhiye / / 267 // 268 // hambodhacAritra tapovidhInAM, svamokSadAnAM zivasAdhakAnAm / tadvArakANAmiti vA janAnAM, svAtmAzritAnAM svarasAzritAnAm // 269 sadA prazaMsA kriyate hi yatra, saivAsti pUtA vinayasya sampat /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArahI zivasaukhyadAtrI, bhavyaiH sadA sA paripAlanIyA // 270 // samyagdarzana, samyagjJAna, samyak cAritra aura samyak tapazcaraNa svargamokSa denevAle haiM tathA mokSake sAdhaka haiM,. aura ina cArIko dhAraNa karanevAle manuSya apane AtmAke Azrita hai tathA Atmajanya AnaMdarasake Azrita hai / ina sabakI sadA prazaMsA karate rahanA, inake prati namratA dhAraNa karanA, pavitra ghinayarUpI saMpatti kahalAtI hai| yaha vinaya saMsArako haraNa karanevAlI hai aura mokSasukhako denevAlI hai ataeva bhavya jIvoMko isa vinayakA pAlana sadA karate rahanA cAhiye / / 269 // 270 " manovacaHkAyakRtAdibhedai, styaktvA javArakopacatuSTayAdi / tathAticAraM vratanAzakaM ca, tyaktvA bhayAdi mamakArabuddhim // 271 vrateSvahiMsAdiSu kAmadeSu, zIleSu tatprApakavarddhakeSu / pravartate yatra nijAzrayeNa, zuddhibatAdeH sukhadAsti saiva // 272 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana vacana kAya aura kRta kArita....anumodanA se krodha mAna mAyA lobha ina cAroM kaSAyoMkA tyAga kara, vratoMko nAza karanevAle aticAroMkA tyAga kara, sabataraha ke bhayoMkA tyAga kara aura mamatva buddhikA tyAga kara kevala apane AtmAke Azrita hokara icchAnusAra phala denevAle ahiMsAdika vratoMmeM tathA ahiMsAdika vratoMko prApta karAne vAle aura baDhAnevAle zIloMmeM apanI pravRtti karanA sukha denevAlI vratoMkI zuddhi kahalAtI hai| isIko zIla aura vratoM aticArarahita pAlana karanA kahate haiM / 271 // 272 tyaktvA pramAdaM viSayasya cintAM, paMcAstikAyasya yathAsthitasya / vA saptatattvasya nijAtmano'pi, SaDdravyalokasya yathArthadharmaH // 17 // vibudhyate yatra yathArthaci hai, rvA pIyate svAtmarasaH sadaiva / jJAnopayogaH sukhado'pyabhIkSNaH, sadA subhavyahRdi dhaarnniiyH||274 ' pramAda aura viSayoMkI cintAoMko choDakara yathArtha svarUpako dhAraNa karanevAle pAMcoM astikAyoMke ra.thArtha dharmako vA svarUpako samajhanA, athavA sAtoM tattvoMke yathArtha
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ [13] svarUpa ko samajhanA, vA apane AtmA yathArtha svarUpako samajhanA athavA chahoM dravyasa bhare hue lokake yathArtha svarUpako samajhanA, ina sabakA svarUpa unake yathArtha lakSaNoMse samajhanA, athavA apane Atmajanya AnaMdAmRta rasakA sadA pAna karate rahanA, sukha denevAlA abhIkSNa jJAnopayoga kahalAtA hai| abhIkSNa zaddhakA artha sadAkAla hai| apanA upayoga sadAkAla jJAnameM lagAye rakhanA abhIkSNa jJAnopayoga hai| esA yaha abhIkSNa jJAnopayoga bhavya jIvAMkA apane hRdayameM dhAraNa karate rahanA cAhiye // 273 / / 274 / / bAhyAtpadArthAtkSaNikAtsukhAdvA, bhogopabhogAdviSayAddhi rAjyAt / samastabaMdhorapi san viraktaH, svAtmAnubhUtyAmacale svarAjye // 275 // sthAtuM prayatnaH kriyate ca yatra, vA bhujyate svAtmasukhaM sadaiva / saMvegabhAvaH sukhadaH sa eva, bhavyaistrikAle hRdi bhAvanAyaH // 276 // kSaNa kSaNameM nAza honevAle bAhya padArthosa, indriya janya sukhase, bhogopabhogAMse, viSayAsa, rAjyase aura
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [137] samasta baMdhuoMse virakta hokara apanI AtmAnubhUti meM sthira rahanekA prayatna karanA, vA Atmajanya nizcala svarAjya meM sthira rahanekA prayatna karanA athavA sadAkAla Atmajanya sukhakA anubhava karanA sukha denevAlA saMvegabhAva kahalAtA hai / yaha saMvegabhAva bhavya jIvoMko apane hRdayameM tInoM kA dhAraNa karanA cAhiye / / 275 / / 276 || mithyAtvamohAdivivarjitAya, dRgbodhacAritasamanvitAya / svAnandajuSTAya dadyAzritAya, bhavyAya saMghAya caturvidhAya // 277 // caturvidhaM yatra ca dIyate hi, bhaktyA sudAnaM paramArthabudhyA / svarmokSado dAnavidhiH sa eva, bhavyaiH svazaktyA hRdi dhAraNIyaH 278 jo bhavya muni vA cAroM prakArakA saMgha mithyAtva moha Adi se rahita hai, samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritrase suzobhita hai, apane Atmajanya AnaMdameM lIna hai aura atyaMta dayAlu hai aise muni vA cAroM prakArake saMgha ko paramArthabuddhisa bhaktipUrvaka cAroM prakArakA dAna denA svarga mokSa denevAlI dAnakI vidhi kahalAtI hai / bhavya
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ [34] jIvoMko yaha dAnakI vidhi apanI zaktike anusAra sadAke lie hRdaya meM dhAraNa kara lenI cAhie || 277-278|| saMsArabandhasya vinAzanArthaM, palAyanArthaM viSayaspRhAyAH / parArtha tattvAmRtapAnahetoH rdRgbodhacAritravivarddhanArtham // 279 // svarAjyahetoH kriyate ca yatra, svecchAnirodhaH sukhadaM tapazca / tadeva loke vimalaM tapo'sti, kAryaM sadA dvAdazadhA bhavyaiH // 280 // janmamaraNa rUpa saMsArake baMdhanako nAza karaneke lie viSayoMkI tRSNAko bhagAneke lie, paramArtha tattvakI talAza karaneke lie, samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAri ko baDhAne ke lie aura Atmajanya zuddha svarAjya prApta karaneke lie jahAMpara sukha denevAlA icchA nirodharUpa tapavaraNa kiyA jAtA hai vahI isa saMsAra meM nirmala tapazcaraNa kahalAtA hai / vaha tapazcaraNa bAraha prakArakA kahA jAtA hai / bhavya jIvoMko yaha bAraha prakArakA tapazcaraNa sadA kAla dhAraNa karate rahanA cAhie / / 279-280 / /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139] mAnApamAnAdibahiHsthitAnA, sadA jinAjJApratipAlakAnAm / svAtmAzritAnAM svasukhAzritAnAM, jAto hi kamoMdayatazca vighnaH // 28 // bhaktyA munInAmapanIyate vA, surakSyate yatra yathArthadharmaH / sAdhoH samAdhisaH sukhArpako'sti, bhavyaizca kAryaH satataM subhaktyA // 282 // jo muni mAna apamAnase alaga rahate haiM, bhagavAna jinendradevakI AjJAkA sadA pAlana karate haiM, jo apane AtmAke Azrita rahate haiM athavA Atmajanya sukhake A-- zrita rahate haiM aise muniyoMke dharmakAryameM yadi karmake udayase koI vighna AjAya to bhaktipUrvaka usa vinako dUra karanA aura yathArtha dharmakI acchItaraha rakSA karanA sukha denevAlI sAdhusamAdhi kahalAtI hai / yaha sAdhusamAdhi bhavyajIvoMkI bhaktipUrvaka sadA karate rahanA cAhiye // 281 // 282 / / . . samastasaMsArabahiHsthitAnAM, yathArthatattvapratipAdakAnAm /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ [140] yA sanmunInAM svapadAzritAnAM, jvarAdirogaiH paripIDitAnAm // 283 // manovacaHkAyakRtAdibhedaiH, sevA subhaktiH kriyate ca yatra / sevAvidhirvAJchitadaH sa eva, bhaktyA hi kAryaH satataM subhavyaiH // 284 jo zreSTha muni samasta saMsArase alaga rahate haiM tathA jo yathArtha tattvoMko pratipAdana karanevAle haiM aura kevala apane AtmAke Azrita haiM aise muni yadi jvarAdi rogoMse pIDita ho jAya to mana vacana kAya aura kRta kArita anumodanA se unakI saMvA zuzrUSA karanA, unakI bhakti karanA icchAnusAra phala denevAlA vaiyAvRttya kahalAtA hai / yaha vaiyAvRttya bhavya jIvoMko bhAktipUrvaka sadA karate rahanA cAhiye // 283 // 284 // samastavizvasya yathAsthitasya, draSTuzca bodhduH satataM yathAvat / trilokabaMdho'rjitakarmazatroH, svarmokSadAturbhavarogahartuH // 285 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyAhato yatra guNo manojJo, vAkkAyacittaiH khalu varNyate yaH / saivAhato vAJchitadAsti bhakti, mokSAya kAryA satataM subhavyaiH // 286 // atyaMta pUjya bhagavAna jinendradeva yathAsthita samasta lokako yathArtha rItise sadAkAla dekhate aura jAnate rahate haiN| tathA ve bhagavAna tInoM lokoMkA hita karanevAle haiM, karmarUpI zatruoMko jItanevAla haiM, svargamokSako dene vAle haiM aura saMsArarUpI rogako naSTa karanevAle haiN| aise bhagavAna jineMdra devake manohara guNoMko mana vacana kAyase varNana karanA icchAnusAra phala denevAlI bhagavAna arahaMta devakI bhakti kahalAtI hai| yaha arahaMtabhakti zreSTha bhavya jIvoMko mokSa prAta karane ke lie sadAkAla karate rahanA cAhie // 285-286 // bhIma bhavAbdhau patatAM janAnAM, dIkSAdidAnaH paripAlanairvA / bodhAmRtaiH svAtmavibodhanairvA, saMsArahartuH sukhazAMtidAtuH // 287 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNe'nurAgaH kriyate ca yatrA-, cAryasya cAnandapadAzritasya / pUtA subhaktiH sukhadAsti saivA-, cAryasya bhavyaizca sadaiva kAryA // 288|| jo manuSya atyaMta bhayAnaka saMsArarUpI samudrameM paDe hue haiM unako dIkSA dekara, unake cAritrakA pAlana karAkara, unako jJAnAmRta pilAkara aura unako AtmajJAna pragaTa karAkara una ziSyoMke janmamaraNarUpa saMsArako haraNa karanevAla tathA unako sukha zAMti denevAle aura apane Atmajanya Ananda sthAna meM apane AtmAko lIna karane vAle AcAryake guNoMmeM jo anurAga karatA hai usako pavitra aura sukha denevAlI AcArya parameSThIkI bhakti kahate haiN| yaha AcAryabhakti bhavyajIvoMko sadA karate rahanA cAhie // 287288 // jJAturyathAvaddhi jinAgamasya, supAThane vA paThane sadaiva / dakSasya cAnandarasAzritasya, ajJAnahartunijabodhakartuH // 289 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 bhaktyA hyupAdhyAyavibho; kRpAbdhe, guNe'nurAgaH kriyate ca ytr| saivAsti bhaktiH subahuzrutasya, . bhaktyA hi kAryA satataM subhavyaiH // 290 jo upAdhyAya parameSThI jinAgamake yathArtha jJAtA haiM tathA usI jinAgamake paThana pAThana karanemeM sadA nipuNatA dhAraNa karate haiM, jo sadA Atmajanya AnandAmRta rasake Azraya rahate haiM, jo ajJAnako nAza karanevAle haiM AtmajJAnako pragaTa karanevAle haiM aura kRpAke sAgara haiM / aise upAdhyAya parameSThIke guNoMmeM bhaktipUrvaka anurAga karanA upAdhyAya bhakti athavA bahuzrutabhakti kahalAtI hai| yaha upAdhyAyaM bhAkta bhavya jIvoM ko bhaktipUrvaka sadA karate rahanA cAhiye // 289 / / 290 // dravyAditattvasya yathAsthitasya, sApekSadRSTayA pratipAdakasya / nayapramANaizca suzobhitasya, nijAtmabuddheH parivarddhakasya // 291 // anAtmabuddheH prapalAyakasya, jinAgamasya kriyate ca yatra /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ saivAsti bhaktiH sukhadA pavitrA, zrutasya kAryA satataM subhavyaiH // 292 // isa saMsArameM jo dravya aura tattva jisa rUpase sthita hai unako apekSA dRSTisa jo pratipAdana karanevAlA hai, jo naya aura pramANoMse suzobhita hai, jo apane AtmajJAnako baDhAnevAlA hai aura AtmajJAna se rAhata mithyAjJAnako nAza karanevAlA hai aise jinAgamako jahAMpara sukha denevAlI aura pavitra bhakti kI jAtI hai usako zrutabhakti vA pravacanabhakti kahate haiN| yaha pravacanabhAkta bhavya jIvoMko sadAkAla karate rahanA cAhiye / / 391 // 292 // tyaktvA pramAdaM nikhilaM ca kArya, yathoktakAle samazAntavRttyA / dRgbodhacAritravivarddhakaM ya-, horapetaM zivasaukhyadaM vA // 293 // bhaktyA SaDAvazyakameva yatra, svarAjyahetoH kriyate sdaiv| bhavyaiH SaDAvazyakameva kArya, karmapraNAzAya tapo'bhivRddhayai // 29 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 145] chahoM Avazyaka samyagdarzana jJAna cAritrako baDhAnevAle haiM, samasta doSoMse rahita haiM aura mokSaka parama sukhako denevAle haiM / aise ye chahI Avazyaka apane Atmajanya svarAjya prApta karanekeliye sabatarahake pramAda aura kAryoke choDa kara zAstroMke anusAra kahe hue niyata samayapara samatArUpa tathA zAMta pariNAmoMse jahAMpara sadA kiye jAte haiM unako Avazyaka kahate haiM / zAstroMmeM kahe hue chahoM Avazyaka bhavya jIvoMko apane karma naSTa karaneke liye aura tapazcaraNako baDhAneke liye avazya karate rahanA cAhiye // 293 // 294 // pUjApratiSThAcaraNaiH pavitrai-, bodhAmRtaiH klezavinAzakaivI / vidyAkalAbhirjinamaMtrataMtraiH, pravartanaiveti mitho'virodhaiH // 295 // dhanAdidAnairjinadharmavRddhi-, vratopavAsaiH kriyate ca ytr| prabhAvanA saiva sukhasya dAtrI, dharmasya kAryA satataM subhavyaiH // 296 // pavitra pUjA karake, pratiSThA karake, sadAcaraNa pAlana karake, samasta klezoMko dUra karanevAle Atmajanya jJAnAmRta
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ [146] ko dhAraNa karake vA vidyA kalAoMko pragaTa karake, jinamatameM kahe hue maMtrataMtroM kA prabhAva dikhalA karake, sabake sAtha avirodha rItise apanI pravRtti dikhalA karake, dhanAdikakA dAna de karake aura vrata upavAsa karake jahAMpara jinadharmakI vRddhi kI jAtI hai usako sukha denevAlI dharmakI prabhAvanA kahate haiM / yaha dharmakI prabhAvanA bhavya jIvoM ko sadAkAla karate rahanA cAhiye // 295 // 296 // nijAtmaniSThaiH paramArthapuSTai-, stttvaarthtussttairjindhrmjussttaiH| sadharmabhirdharmarataizca sArddha, sadA pramodaH kriyate ca yatra // 297 // vatsena sArddhaM ca yathA jananyA, tathAtmaniSThairmunibhiH sudhIraiH / varmokSadA vatsalatA subhavyaiH, sadharmaNo vA hRdi bhAvanIyA // 298 // jo sAdharmI jana apane AtmAmeM sadA lIna rahate haiM, jo paramArthakI puSTi karate rahate haiM, tattvArthapremase sadA saMtuSTa rahate haiM, jinadharmako sadA premapUrvaka dhAraNa karate haiM aura dharma meM sadA lIna rahate haiM, aise dharmAtmAoMke
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ [147] sAtha jisamakAra mAtA apane bacceke sAtha prema karatI hai usIprakAra apane AtmAmeM tallIna rahanevAle dhIra vIra munirAja jo prema karate rahate haiM vA una dharmAtmAoMko dekhakara prasanna hote rahate haiM usako dharmavatsalatA kahate haiM / yaha svarga-mokSako denevAlI dharmivatsalatA bhavya jIvoM ko sadA kAla apane hRdayameM ciMtana karanI cAhiye / 297 // 298 // AsAM dhruvaM SoDazabhAvanAnAM, yogena tiirthNkrnaamkrm| loke sadAzcaryakaraM manojJa, jagatpriyaM badhyata eva bhavyaiH // 299 // isa saMsArameM bhavya jIva ina solaha kAraNa bhAvanAoMke nimittase Azcarya pragaTa karanevAlA atyaMta manojJa aura tInoM lokoMko priya aisA tIrthakara nAma karmakA baMdha kiyA karate haiM // 299 // zrIkuMthunAmnA muninA svabudhdyA, saMsArabaMdhasya vinaashhetoH| proktA hyamUH SoDaza bhAvanAzca, saukhyapradA vAJchitadA manojJAH // 30 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ [148] paThaMti bhavyA bhuvi tAH smarati, zRNvanti ye kecana pAThayanti / sAmrAjyalakSmI kamatazca labdhvA, te zAzvataM mokSapadaM labhaMte // 301 // munirAja zrIkuMthusAmarane saMsArake baMdhako nAza karaneke liye apanI buddhi ke anusAra atyaMta manojJa icchAnusAra phala denevAlI aura sukha denevAlI ye solaha bhAvanAeM nirUpaNa kI hai / jo bhavya jIva ina solaha bhAvanAoM ko paDhate haiM, paDhAte haiM, smaraNa karate haiM vA sunate haiM ve manuSya isa saMsArameM anukramase sAmrAjya lakSmIkA upabhoga karate hue sadA rahanevAle mokSapada ko prApta karate haiM / / 300 // 301 // dazadharmAzca loke'smin kIdRzAH santi bhI guro| praznaH-he guro ! aba yaha batalAiye ki isa saMsArameM darza. dharma kaise haiM ? kSamaiva sArA paramA triloke, cintAmaNizcintitavastudAne / zAntipradA vairavinAzikA ca, bhImAdbhavAbdheH khalu pArakarlI // 302 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [149] svamokSadA svAtmasukhapradA vA, dAtuM samarthAsti ca sarvarAjyam / jJAtveti bhavyaurjinadharmalagnaiH, kSamaiva kAryA svaparArthazAntyai // 30 // uttaraH-he vatsa suna ! uttama kSamA tInoM lokoMmeM sAra hai, sarvotkRSTa hai, icchAnusAra padArthoke denemeM ciMtAmaNi ratnake samAna hai, atyaMta zAnti denevAlI hai, vaira virodhako haraNa karanevAlI hai, saMsArarUpI bhayAnaka samudrase pAra karanevAlI hai, svarga mokSako denevAlI hai, apane Atma janya sukhako denevAlI hai aura tInoM lokoMkA rAjya dene meM samartha hai| yahI samajhakara jinadharmama lIna rahanevAle bhavya jIvoMko apane AtmAko zAMta karane aura anya jIvoMko zAMta karaneke liye kSamA hI dhAraNa karanI cAhiye // 302 // 303 / / ko mArdavenaiva yathArthabuddhiH, kAThinyalopaH svaparArthasiddhiH / svAtmAnubhUtirjinadharmavRddhiH, dharmAnurAgaH pariNAmazuddhiH // 304 // loke bhavadvairivirodhanAzaH, svarAjyalAbho jnnaadinaashH|
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ [150 jJAveti bhavyaiH zivadaM mRdutvaM, sarveSu jIveSu sadaiva kAryam // 305 // isa saMsArameM mArdavadharmase buddhi yathArtha ho jAtI hai, pariNAmoMkI kaThinatA naSTa ho jAtI hai, apane AtmAko tathA anya jIvoMko zuddhatA prApta ho jAtI hai, mvAtmAnubhUti pragaTa ho jAtI hai, jinadharmakI vRddhi hotI hai, dharmakA anurAga baDhatA hai, pariNAmoMkI zuddhatA baDhatI haiM, zatru virodhakA nAza hojAtA hai, Atmajanya svarAjyakI prApti ho jAtI hai aura janmamaraNa kA nAza ho jAtA hai| yahI samajhakara bhavya jIvoMko samasta jIvoMke prati mokSa danavAlA komala pariNAma vA mArdavadharma sadA kAla dhAraNa karate rahanA cAhiye // 4 // 5 // zIlavratadhyAnajapakSamAdyAH, pUjA pratiSThAtmavicArabhAvaH / vRthA bhavedArjavarmalopAd, jJAtveti citte ca yathAvicAraH // 306 // kAyena kAryoM vacasApi vAcya-, stathA sadA hyArjavadharma eva / svamokSado vAJchitavastudAtA, bhavoddhi zIghraM bhavarogahartA // 307 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ [151] jo manuSya Arjava dharmako naSTa kara detA hai usake zIla, vrata, dhyAna japa, kSamA, pUjA, pratiSThA aura AtmA ke zreSTha vicAra saba vyartha ho jAte haiM / yahI samajhakara bhavyajIvoM ko apane vicAra jaise apane manameM karane cAhiye vaise hI vacana se kahanA cAhiye tathA usI prakAra zarIrase karanA cAhiye / isIko Arjava dharma kahate haiM / yaha Arjava dharma svargamokSako denevAlA hai, icchAke anukUla padArthoMko denevAlA hai aura zIghra hI saMsArarUpI rAMgako haraNa karanevAlA hai || 6 // 7 // pApasya mUlaM kathito'sti lobhaH, samastasaMtApavivarddhako vA / saMsArabaMdhasya ca mukhyahetu-, stathaiva saMkalpavikalpajAlaH // 308 // tyAjyaH sa lobho hyavagamya caivaM, samasta sAmrAjya nidhAnabhUtaH / svarmokSado vA sukhazAntikozaH, zucitvadharmaH paripAlanIyaH // 309 // yaha lobha bhagavAn jinendradevane pApakA mUla vatalAyA haiM tathA yahI lobha samasta saMtApoMko baDhAnevAlA hai, saMsArake baMdhanoM kA mukhya kAraNa hai aura aneka saMkalpa
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ [152] vikalpoMkA jAla hai| yahI samajhakara bhavya jIvoMko isa lobhakA tyAga kara denA cAhiye aura samasta sAmrAjyakA khajAnA, svarga mokSa denevAlA aura sukha zAMtikA nidhAna aisA zaucadharma sadA pAlana karate rahanA cAhiye / 308 // 309 // azAntidaM sAdhvasavairakAri, bhrAntipradaM dharmaviruddhavAkyam / saMtApadaM klezakaraM na vAcyaM, prANeSvasatyaM ca gateSu satsu // 310 // tathA subhavya svaparArthazAntyai nijAtmasidhyai madhuraM manojJaM / zAntipradaM bhrAntiharaM kSamAdaM, satyaM hitaM prItikaraM hi vAcyam // 311 // asatya vacana azAMti utpanna karanevAle haiM, virodha karanevAle haiM, bhrAMtiko utpanna karate haiM aura dharmake viruddha haiM / isake sivAya asatyavacana sabako saMtapta karanevAle haiM aura klezako utpanna karanevAle haiM, aise asatya vacana bhavya jIvoM ko apane prANa jAnepara bhI kabhI nahIM bolane cAhiye tathA apane AtmA ko aura anya jIvoMko zAMta karaneke liya vA apane AtmAkI siddha avasthA prAza
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ {153] karaneke liye madhura, manojJa, zAnti denevAle, bhrAMtiko haraNa karanevAle, kSamAko pragaTa karanevAle aura prema utpanna karanevAle tathA sabakA hita karanevAle satyavacana hI sadA bolane cAhiye // 310 // 311 // SaTkAyajIvasya surakSako'sti, cittAkSavegasya nirodhako'pi / anAtmabuddheH prapalAyako'sti, sadAtmabuddheH parivarddhakazca // 312 // kharmokSadaH saMyama eva zakto, jJAtveti bhavyaiH parirakSaNIyaH / zrImAnna zAstrI na munirvibhAti, nArI naraH saMyamaratnahaniH // 313 // . saMyamadharma chaho kAyake jIvoMkI rakSA karanevAlA hai, mana aura indriyoMke vegako rokanevAlA hai, AtmajJAnase bAhara rahanevAlI mithyAbuddhiko nAza karanevAlA hai, AtmajJAnako baDhAnevAlA hai aura svargamokSako denevAlA hai| ina saba kAmoMke liye eka saMyama hI samartha hai| yahI samajhakara bhavya jIvoMko isa saMyamadharmakA pAlana sadAkAla karate rahanA cAhiye / isa saMyamarUpI ratnake vinA na to koI manuSya zobhAyamAna hotA hai, na koI strI zo
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ [154] bhAyamAna hotI hai, na koI dhanavAna zobhAyamAna hotA hai, na koI zAstrI zobhAyamAna hotA hai aura na koI muni zobhAyamAna hotA hai / / 312 / / 313 // mithyAprapaMcasya palAyanArthaM, samastakArivinAzanArtham / paMcAkSavahni zamituM samartha, zIghraM ca bhettuM bahirAtmabuddhim // 314 // icchAnirodhaH khalu tasya cihna, jinaiH pratiM dvividhaM tapazca / jJAtveti kAryaM nijarAjyahetoH svarmokSadaM vAJchitadaM sadaiva // 315 // bhagavAna jinendradevane isa tapazcaraNakA lakSaNa icchAkA rokanA batalAyA hai, tathA aMtaraMga aura bAhyake bhedase do bheda batalAye haiN| yaha tapazcaraNa mithyAmapaMcoMko naSTa karanemeM samartha hai, samasta karmarUpa zatruoMko nAza karanemeM samartha hai, pAMcoM indriyarUpI agniko zAMta karanemeM samartha hai, bahirAtmabuddhikA nAza karane meM samartha hai, svarga mokSako denevAlA hai aura samasta icchAoMko pUrNa karanevAlA hai| yahI samajhakara bhavya jIvoM ko apanA Atmajanya gaye
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAta karaneke liye sadAkAla isa tapazcaraNakA pAlana karate rahanA cAhiye // 314 // 315 // pUtAya saMghAya caturvidhAya, sadA jinAjJApratipAlakAya / saMsAramohAdivinAzakAya, caturgArganirodhakAya // 316 // bhadhyAya saMkalpavikalpahaje, ratnatrayANAM paripAlakAya / caturvidhaM klezaharaM sudAna, dAtavyamevaM zivasaukhyahetoH // 317 // muni, arjikA, zrAvaka, zrAvikA yaha cAro prakArakA saMgha atyaMta pavitra hai, sadAkAla bhagavAna jinendradevakI AjJAkA pAlana karanevAlA hai, saMsAra aura mohAdi vikAroMko naSTa karanevAlA hai, cAroM gatiyoMke mArgako rokanevAlA hai samasta saMkalpa vikalpoMko haraNa karanevAlA hai, ratnatrayako pAlana karanevAlA hai aura bhavya hai arthAta mokSa prApta karanevAlA hai| aise cAroM prakArake saMghako mokSasukha prAza karaneke liye samasta klezoMko dUra karanavAlA cAroM prakArakA dAna avazya denA cAhiye // 316 // 317 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ {156 bAhyAdibhedAdvividhazca saMgo, hyanarthakArI sukhshaantihaarii| svargApavargAdinirodhakArI, hyAzAgrahANAM parivarddhako'sti // 318 // samastasaMtApanidhAnameva, hyevaM yathAvatkathito'lpabudhdyA / jJAtveti zIghraM ca svarAjyaheto-, styAjyo hi bhavyairdvividho'pi sNgH||19 yaha parigraha bAdya aura abhyaMtarake bhedase do prakArakA hai / yaha donoM prakArakA parigraha aneka anau~ko utpanna karanevAlA hai, sukha aura zAMtiko haraNa karanevAlA hai, svarga mokSa Adi kalyANoMko rokanevAlA hai, AzArUpI grahoMko baDhAnevAlA hai aura samasta saMtApoMkA khajAnA hai / isaprakAra zrIkuMthusAgara munine apanI alpabuddhike anusAra yathArtharItise nirUpaNa kiyA hai| yahI samajhakara bhavyajIvoMko apanA Atmajanya rAjya prApta karaneke liye zIghra hI donoM prakArake parigrahoMkA tyAga kara denA cAhiye // 318 / / 319 // baMdhasya mUlaM hi kalatrameva, mokSasya mUlaM tyajanaM ca tasya /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 157 ] jJAtveti zIghraM hi kalavamAtraM, tyaktvApi sambaMdhabhavaM pradoSam // 320 // manovaca: kA yakRtAdibhedai, mokSaprade saukhyama svarAjye / zAntiprade svAtmana eva dhameM, sthAtuM prayatnazca sadA vidheyaH // 329 // // 321 // isa saMsAra meM karmabaMdhakA mUlakAraNa strI hai aura mokSakA mUla kAraNa usakA tyAga hai yahI samajhakara bhavya jIvoMko zIghra hI strImAtrakA tyAga kara denA cAhie aura usake saMbaMdha se honevAle doSoMkA bhI tyAga kara denA cAhie tathA mana vacana kAya aura kRta kArita anumodanAse mokSapradAna karanevAle, anaMta sukhamaya, atyaMta zAMti dene vAle aura apane svarAjyarUpa apane AtmAke vijJAnamaya dharmameM sadA kAla sthira rahanekA prayatna karanA cAhie / isIko brahmacarya dharma kahate haiM || 320 // 321 // vada niHzaMkitAdInAmaMgAnAM lakSaNaM guro ! prazna: - he guro ! kRpAkara kahiye ki samyagdarzanake niHzaMkitAdi aMga kaise haiM ? nidoMSayogAddhi jinokta eva, mokSasya mArgaH sukhadaH pavitraH /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ [158] ratnatrayeNApi vibhUSitazca, sarvasya jantorabhayaprado hi // 322|| jJAtveti kaye jinadharmamAgeM, zraddhAM prakurvanti sadA hyakaMpAm / niHzaMkitAMgaM vimalaM ca gADhaM, dRSTerbhavedaMjanacauravadvA // 323 // uttara: - isa saMsAra meM sukha denevAlA aura pavitra mokSamArga bhagavAna jineMdradevakA kahA huA hai kyoMki vahI nirdoSa hai, ratnatraya se vibhUSita hai aura samasta prANiyoMko abhaya denevAlA hai / yahI samajhakara isa saMsAra meM jo bhavya 'jIva bhagavAn jinendradeva ke kahe hue isa dharmamArga vA mokSamArga meM aTala zraddhAna rakhate haiM unake hI aMjanacaurake samAna nirmala aura gADha aisA samyagdarzanakA niHzaMkita nAmakA pahalA aMga hotA hai || 322 / / 323 / / nijAtmavAdye kSaNike ca bhIme, klezAdipUrNa paratazca jAte / tyakte ca niMdye sunijAtmaniSThai-, rAdau priye vA kaTuke hi cAnte // 324 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [159] etAdRze sauravya ihAnyaloke, kurvanti nAsthAM na kadApi kAMkSAm // bhaveddhiM teSAM zivadaM pavitraM, vaMdyaM hi niHkAMkSitameva cAMgaM // 325 // yaha isa lokasaMbaMdhI athavA paralokasaMbaMdhI sukha apane AtmAse bhinna hai, kSaNakSaNameM naSTa honevAlA hai, bhayaMkara hai, aneka klezoMse paripUrNa haiM, pudgalAdika anya 'padArthoM se utpanna hotA hai, niMdanIya hai, apane AtmAmeM tallIna rahanevAle muniyoMke dvArA tyAga kiyA huA hai, pahale bhogate samaya acchA mAlUma hotA hai paraMtu aMtameM kaDavA vA duHkha denevAlA hai aise isa loka aura paraloka saMbaMdhI sukhameM jo puruSa kabhI zraddhAna nahIM karate aura kabhI usakI icchA nahIM karate una puruSoMke mokSa denevAlA pavitra aura vaMdanIya aisA samyagdarzanakA niHkAMkSita nAmakA dUsarA aMga hotA hai // 324 / / 325 // tucche nisargAnmaline pavitre, bIbhatsabhIme malamUtrayukte / ratnatrayasya svaguNasya yogA-, tpavitrabhUte zivahetudehe // 326 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ [160 svAtmAzritAnAM zivasAdhakAnAM, glAniM na kurvanti guNapramodAt / svarmokSadaM saMbhavarogahartR, teSAM bhavennirvicikitsitAMgam // 327 // jo munirAja apane AtmAke Azrita rahate haiM aura mokSakA sAdhana karate rahate haiM unakA zarIra yadyapi tuccha hai svabhAvase hI malina hai, apavitra hai, ghRNita hai, bhayAnaka hai, aura malamUtrase bharA hai tathApi ratnatraya guNa ke nimi se vaha atyaMta pavitra hai| aise muniyoMke zarIrameM unake guNoMse prasanna hokara jo kabhI glAni nahIM karate una bhavya jIvoMke svarga mokSako denevAlA aura saMsArake rogoMko haraNa karanevAlA aisA samyagdarzana kA nirvicikitsita nAmakA tIsarA aMga hotA hai // 326 // 327 klezAdiyukte kuTile kumArge, bhrAMtiprade'nantabhavaprade ca / mithyAprapaMcasthitajIvavarga, svarmokSavAhye sakale kudhameM // 328 // prItiH prazaMsAnumatiH sthitizca, manovacaHkAyakRtAdibhedaiH /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [161] yairbhavyajIvaiH kriyate na yatra, dRSTi_mUDhA bhavatIha teSAm // 329 // jo mokSakA mArga aneka klezoMse bharA huA hai, kuTila hai, bhrAMti utpanna karanevAlA hai aura anaMta bhavoMko denavAlA hai tathA isIliye jo kumArga kahalAtA hai aise kamArga meM tathA mithyAprapaMcoMmeM rahanevAle jIvoMke samUhameM aura svargamokSaka sAdhanoMse alaga rahanevAle samasta kudhA meM mana vacana kAya aura kRta kArita anumodanAse jo bhavya jIva na prema karate haiM, na unakI prazaMsA karate haiM, na anumati dete haiM aura na unameM rahate haiM unake amUDhadRSTi nAmakA samyagdarzanakA cauthA aMga hotA hai // 328 // 329 vivekazUnyaiH kRpaNairgRhasthai, nijAtmazUnyairmunibhizca jaataa| zrIjainadharmasya zivapradasya, glAnizca niMdA hyapanIyate yA // 30 // bodhAmRtairjJAnabalaiH sudAnai-, thaitra bhvyairjindhrmnisstthaiH| bhaveddhi teSAmupagRhanAMgaM, zAntipradaM bhrAntiharaM manAjhaM // 331 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 yaha jainadharma mokSamadAna karanevAlA hai, isakI niMdA vA glAni yadi kisI vivekarahita kRpaNa gRhasthase ho gaI ho vA AtmajJAnarahita kisI manise hogaI ho to usako jinadharma kI aTala zraddhA rakhanevAle jo bhavya jIva apane jJAnabalase athavA upadezarUpI amatase athaza zreSTha dAnAdika dekara avazya dUra karate haiM / pavitra jinadharma kI niMdA kabhI nahIM hone dete, usako zAnti denevAlA bhrAMtiko haraNa karanevAlA aura atyaMta manojJa aisA upagrahana nAmakA aMga kahate haiM / yaha samyagdarzanakA pAMcavAM aMga hai // 330 // 331 // svamokSadAturjinadharmamArgA-, dratnatrayAtsvAtmarasAtsvadharmAt / bhIme bhavAbdhau patatAM janAnAM, zraddhAlabhiryatra nijAtmaniTaiH // 332 // jJAnAmRtadhairyadhanAdidAnaiH, kSipraM punarjinadharmamArge / susthApanA vA kriyate sthitizca, sthiteH sukArya bhavatIha teSAm // 33 // yaha jinadharmakA mArga ratnatrayasvarUpa hai aura svarga mokSakA denevAlA hai| aise ratnatrayasvarUpa mokSamArgase athavA
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 163] apane Atmajanya AnaMdAmRta rasase athavA apane AtmAke uttama kSamAdika dharmose girakara arthAt unako chor3akara jo puruSa isa bhayAnaka saMsArarUpI samudra meM paDa rahe hoM vA paDanA cAhate ho unako apane AtmAmeM tallIna rahanevAle jo zraddhAlu puruSa jJAnarUpI amRtakI varSA kara vA dhairya baMdhAkara athavA dhanAdikakA dAna dekara usI jinadharma ke mArga vA mokSake mArgameM zIghra hI sthApana kara dete haiM athavA unakI sthiratA kara dete haiM unake sthitikaraNa nAmakA samyagdarzanakA chaThA aMga hotA hai ||332/333 // mithyAprapaMcaM kuTilaM vicAraM, vihAya teSAM suguNAnurAgAt / niHsvArthabudhdyA vinayAdisevA, svAtmAzritAnAM jinadhArmikANAm // 34 manovacaHkAyakRtAdibhedaiH, kurvanti ye dharmavido dayArdrAH / vAtsalyarUpaM sukhazAMtidAMta, bhaveddhi teSAM vimalaM zubhAMgam // 335 // jo zrAvaka vA muni apane AtmAkaM Azrita rahanevAle haiM, unake zreSTha guNAMmeM anurAga rakhakara tathA apane mithyAtvake samasta bhedoMko aura kuTila vicAroMko chor3akara
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ [164] jo dharmAtmA aura dayAlu puruSa vinA kisI prakArakI svArthabuddhike mana vacana kAya aura kRta-kArita-anumodanA se unakI vinaya vA sevA karate haiM unake sukha Ara zAMti ko denevAlA atyaMta nirmala aura zubha aisA vAtsalya nAmakA samyagdarzanakA sAtavAM aMga hotA hai // 34 // 35 // klezAdidAtrI sukhazAMtihIM, mithyAtvajAtAM viSamAM hyavidyAm / vidyAkalAbhiryajanAdidAna, bodhAmRtAnaMtapaHsudRSTayA // 336 // kenApyupAyena palAyayitvA, sarvoparitvaM jinazAsanasya / pradarzyate yaiH zivadAyakaM tat , prabhAvanAMgaM vimalaM hi teSAm // 37 // yaha mithyAtvase utpanna huI avidyA atyaMta kleza denevAlI hai, atyaMta viSama hai aura sukha zAMtiko haraNa karanevAlI hai / isako jo puruSa apanI vidyA vA kalAoMsa pAtradAna vA devapUjana se, jJAnarUpI amRtase, dhyAnasa, tapase, samyagdarzanase athavA anya kisI bhI upAya se naSTa kara jinazAsana kI uttamatA sarvopari dikhalAte
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [165 ] haiM unake atyaMta nirmala aura mokSa denevAlA aisA prabhAcanA nAmakA samyagdarzanakA AThavAM aMga hotA hai / 336 / / 337 aSTAMgamevaM zivasAdhakaM ca, saMsAramUlasya vinAzakaM vA / yathArthavastupratipAdakaM ca, svAtmAnubhUteH paripAlakaM hi // 338 // zrIkuMthunAmnA munineti sUkkaM, buddheti ye ke hRdi dhArayate / sadaiva zaktyA paripAlayaMte, te svargamokSaM kramato labhante // 39 // isa prakAra yaha AThoM aMgoM kA samudAya mokSakA sAdhaka hai, saMsArake mUlako nAza karanevAlA hai, padAthake yathArtha svarUpako pratipAdana karanevAlA hai aura svAtmAnubhUtiko pratipAdana karanevAlA hai, aisA sunirAja zrI kuMthu sAgarajIne pratipAdana kiyA hai| ina sabako samajha kara jo koI manuSya inako apane hRdaya meM dhAraNa karate haiM apanI zakti ke anusAra ina sabako sadA pAlana karate haiM ve manuSya anukramase svargAdikoM ke sukhoMko bhogakara aMtameM mokSa prApta karate haiM / / 338 // 339 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ [166] prathameM'janacauro'Gge'nantamatI spRhAtigA / dvitIyeMge tRtIye'pi hyuddAyano nRpaH prabhuH 340 catutheM revatI rAjJI jinabhakto'tha paMcame / SaSThe zreSThottamo yogI vAriSeNo nRpAtmajaH 41 viSNunAmA munirdhIraH saptame bhavyavatsalaH / vajranAmA munirvIro hyaSTame kramato'bhavat 42 pUrvoktAnAM ca bhavyAnAmaSTAMgadhAriNAM satAm / sadAnukaraNaM kAryaM bhavyaiH svarmokSahetave // 343 ina AThoM aMgoM se pahale niHzaMkita aMgameM aMjana cora prasiddha huA hai, dUsare niHkAMkSita aMgameM icchAoMko na rakhanevAlI anaMtamatI prasiddha huI hai| tIsare nirvicikitsA aMga meM uddAyana rAjA prasiddha huA hai / cautha amRDhadRSTi aMgameM revatI rAnI prasiddha huI hai| pAMcaveM upagUhana aMgameM rAjA uddAyana prasiddha huA hai| chaThe sthiti karaNa aMgameM rAjA zreNika ke putra sarvottama munirAja bAriSeNa prasiddha hue haiN| sAtaveM vAtsalya aMga meM prema rakhane vAle dhIravIra muni viSNukumAra prasiddha hue haiM tathA AThaveM prabhAvanA aMgameM dhIra vIra munirAja vajrakumAra prasiddha hue haiM / isa prakAra ATha aMgoMmeM anukrama se prasiddha hue haiM / bhavya jIvoMko svarga mokSa prApta karaneke liye
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [167] AThoM aMgoMko dhAraNa karanevAle ina Upara kahe hue sajjana bhavya puruSoMkA sadA anukaraNa karate rahanA cAhiye // 340-343 // lakSaNaM mUDhatAnAM bhI vada me sAmprataM guro ! praznaH-he guge ! aba mere lie mUDhatAoMkA lakSaNa kahiye ? krodhasya lobhasya parAtmabuddhe-, vinAzanenaiva bhvetsudhrmH| svarmokSadAtA ca jinokta eva. tyaktvA khalAstaM ca jinoktadharmam 44 snAnena nadyAM tapanena cAgnau, bruvanti patyA maraNana sArddham / dharme ca tatraiva calanti niMye, lokasya teSAmiti mUDhatApi // 345 // isa saMsArameM zreSTha dharma krodhakA tyAga, karane lobhakA tyAga karane aura parapadArthoM meM AtmabuddhikA tyAga kara nese hotA hai, tathA vahI zreSTha dharma bhagavAn jinendra devakA kahA huA hai aura svargamokSakA denevAlA hai / jo duSTa loga bhagavAna jinendradevake kahe hue isa zreSTha dharmako choDakara nadImeM snAna karane ko dharma batalAte haiM, agnimeM tapaneko .
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ [168 ] batalAte haiM aura pati ke sAtha maraneko dharma batalAte haiM tathA usI apane batalAye niMdya dharmameM svayaM calate haiM vA usa dharmako dhAraNa karate haiM unakA usa niMdya dharmakA dhAraNa karanA lokasUDhatA kahalAtI hai / / 44 / / 45 / / nijAtmabAhyAzca vivekazUnyA, ye kespi mUrkhA dhanaputra hetoH / bhaktyA kudevAn jinadharmabAhyAn, namanti vAnyAn khalu nAmayanti // 46 // bhaveddhi teSAmiti devatAyAH, svarAjya khalu mUDhatApi / jJAtveti bhavyaiH paramArthaniSTai, rna vandanIyA jinabAhyadevAH // 347 // jo loga apane AtmajJAnase rahita haiM aura viveka rahita haiM aise mUrkha dhana vA putrakI prApti ke liye jinadharmase rahita aise kudevoMko bhaktipUrvaka namaskAra karate haiM aura anya jIvoMse namaskAra karAte haiM aise jIvoMkA kudevoMko namaskAra karanA vA karAnA devamUDhatA kahalAtI hai / yaha devamUDhatA Atmajanya svarAjyako vA sukhako haraNa karane vAlI hai / yahI samajhakara paramArthameM tallIna hue bhavya
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [169] jIvoMko jinadharmase rahita devoMkI kabhI vaMdanA nahIM karanI cAhiye // 46 // 47 // svAtmacyutAnAM viSayAzritAnAM, gRhasthayogyaM bhavadaM ca kAryam / prakurvatAM klezakaraM kukarma, pASaMDinAM dharmavirodhakAnAm // 348 // maMtrAdihetorvyavahArato'pi, pUjA prazaMsA kriyate ca yairhi / teSAM bhaveduHkhabhayaM vyathAda, pASaMDimUDhatvamiti svAbhAvAt // 349 // jo pAkhaMDI vA kuguru apane AtmajJAnase rahita haiM, viSayoMke lolupI haiM, dharmake virodhI haiM aura isa pRthvIpara gRhasthoMke yogya tathA saMsArako bahAnevAle kArya kiyA karate haiM athavA kleza utpanna karanevAle aneka kukarma kiyA karate haiM aise pAkhaMDI sAdhuoMkI jo loga kisI maMtrAdi ke liye athavA apanA vyavahAra dikhalAne ke liye pUjA vA prazaMsA karate haiM usako svabhAvasehI duHkha aura pIDA denevAlI pAkhaMDimUDhatA kahate haiM // 348 // 349 // sAmprataM sadguro ! brUhi SaDAyatanalakSaNam ?
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ [170] prazna:--he guro ! aba yaha batalAiye ki chaha AyatanoMkA lakSaNa kyA hai ? caturgatInAM khalu kAraNasya, bhaktyA kudevasya tathaiva tasya / bhaktasya satyArthavidA nareNa, stutiH supUjA na kadApi kAryA // 50 // deve subhakte khalu tasya kAryA, na dvessbuddhirbhvdaayikaapi| jJAtveti vaMdyo bhuvi bodhanArthaM, nirdoSadevaH khalu tasya bhaktaH // 351 // uttaraH-kudeva aura unake bhakta cAroM gatiyoMmeM paribhramaNa karAnevAle haiN| ataeva padArthoMke yathArtha svarUpako jAnanevAle bhavya jIvoMko ina kadeva aura unake bhaktoMkI bhaktipUrvaka pUjA stuti kabhI nahIM karanI cAhiye / isI prakAra deva aura unake zreSTha bhaktoMmeM sasArako baDhAnevAlI dveSabuddhi bhI kabhI nahIM karanI cAhiye / yahI samajhakara bhavya jIvoMko apanA AtmajJAna utpanna karaneke liye nirdoSa deva aura unake bhaktoMkI hI vaMdanA karanI cAhiye // 50 // 51 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [171] svarmokSamArgAtivinAzakasya, hyekaantp:rtiduussitsy| saMgaH kuzAstrasya ca pAThakasya, kAryoM na bhavyaiH paThanaM kadApi // 352 // zAstre jinokte'sya ca pAuke ca, na dveSabuddhizca kadApi kaaryaa| jJAtvetyapekSAsahitaM jinoktaM, grAhyaM hi zAstraM bhuvi bodhanArtham // 353 isa saMsArameM kuzAstra aura unake paDhanevAle loga svarga aura mokSake mArgako atyaMta nAza karanevAle haiM aura ekAMtapakSase atyaMta duSita haiN| ata eva bhavyapuruSoMko kuzAba aura unake paDhAnevAloMkA samAgama kabhI nahIM karanA cAhiye aura na kabhI una zAstroMkA paThana pAThana karanA cAhiye / isIprakAra bhagavAna jinendradevake kahe hue zAstroMmeM tathA unake paThana pAThana karanevAloMmeM kabhI dveSabuddhi na karanI caahiye| yahI samajhakara apanA AtmajJAna pragaTa karane ke liye bhavyajIvoMko apekSAkRta nayoMse suzobhita aise bhagavAna jinendradevake kahe hue zAstroMkA sadAkAla paThana pAThana karanA cAhiye 52 // 53 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ / [172] kumArganetuH kugurozca tasya, ziSyasya mithyAtvavibarddhakasya / samastasaMtApanidhAnamUrteH, saMgo na kAyoM vinayopacAraH // 354 // na duSTabuddhiH sugurau suziSye, kAryA subhavyairatipApadA sA / gururvisaMgI sukhazAMtidAtA, bhaveddayAo bhuvi bodhanArtham // 355 // kuguru aura unake ziSya donoM hI mithyAtvako baDhAne vAle haiM, kumArgameM le jAnevAle haiM aura samasta saMtApa ke khajAne kI mUrti haiM ataeva aise kuguru aura unake ziSyoM kA samAgama kabhI nahIM karanA cAhie aura na koI una kA upacAra vinaya karanA cAhie / isI prakAra zreSTha bhavya jIvoMko suguru aura suziSyAma pApa utpanna karanevAlI dveSabuddhi bhI kabhI nahIM karanI cAhie / bhavya jIvoMko apanA AtmajJAna pragaTa karane ke lie dayAlu sukha zAMti ko denevAlA aura samasta parigrahoMse rahita aisA nigraMtha guru hI banAnA cAhie // 54.55 // bhAvArtha- kudeva, kuzAkha aura kuguru tathA ina tInoM ke bhaktoMkI sevA bhAkta
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [173] karanA chaha anAyatana haiM aura deva zAstra guru tathA unake bhaktoMko sevA bhakti karanA chaha Ayatana haiN| bho guro ! kathanIyAni madAnAM lakSaNAni ca ? praznaH--he guge ! aba kRpAkara madoMke lakSaNa kahiye ? sthApanAtpAThazAlAnAM paThanAtpAunAta bhvet| jJAnopakaraNAdervA dAnAd jJAnaM zivapradam / / jJAtveti jJAnadAnaM hi kAryaM niHsvArthataH sadA / prANeSviteSvapi jJAnagarvaH kAryoM na hAnidaH 57 uttara:-pAThazAlAoMke sthApana karanese tathA bhagavAna jinendradevake kahe hue zAstroMke paThana pAThana karanese athavA jJAnake upakaraNoMkA dAna denese mokSa denevAlA AtmajJAna pragaTa hotA hai / yahI samajhakara bhavya jIvoMko apanI niHsvArtha buddhise sadA jJAnadAna karate rahanA cAhiye tathA apane prANAMkA nAza honepara bhI saMsArako baDhAnevAlA jJAnakA mada kabhI nahIM karanA cAhiye / / 356 // 357|| kurvanti svAtmazunyA hi pUjAmadaM bhavapradam / santaH svAnandapuSTA na te jAnanti nijaatmnH|| pUjA pratiSThA lokesmin purodayena lbhyte| dharmaH paropakAro vA kartavyaH prApya tAM zubhAm59
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ [174 ] pUjAmado na kAryoM hi jJAtveti bhavavarddhakaH / sarase rasikairbhavyairjinAjJApratipAlakaiH // 360 // jo manuSya AtmajJAnase rahita haiM ve hI puruSa saMsArako baDhAnevAlA pUjA pratiSThA kA abhimAna karate haiM / jo sajjana hai aura Atmajanya AnaMda se paripuSTa haiM ve kabhI pUjA pratiSThAkA abhimAna nahIM karate / kyoMki ve AmAke svarUpako jAnate haiM / ve samajhate haiM ki isa saMsAra meM pUjA pratiSThA puNyodaya se prApta hotI hai / ataeva isa zubharUpa pUjA pratiSThAko pAkara dharmakArya karanA cAhiye athavA paropakAra karanA cAhiye / yahI samajhakara bhagavAna jinendradevakI AjJAko pratipAlana karanevAle rasika aura sarasa bhavya jIvoMko saMsArako baDhAnevAlA pUjA pratiSThAkA abhimAna kabhI nahIM karanA cAhiye || 58-60 // bhavatyucca kule janma puNyAtsvamokSasAdhake / nIce kule dhruvaM pApAdahatpUjAdirodhake // 361 || prApto'smyanantavAra ko kuyoniM madoSataH / kAryaH kulamado naiva jJAtveti bhavabhIrubhiH // 362 isa saMsAra meM puNyakarma ke udayase svarga mokSako siddha karane yogya ucca kulameM janma hotA hai tathA pApakarmake udayase jisameM bhagavAna arahaMta devakI pUjA vA pAtradAna
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [175] Adi na kiyA jA sake aise kulameM janma hotA hai| " maiM apane abhimAnake doSase isa pRthvIpara anaMtavAra kuyonimeM utpanna huA hUM" yahI samajhakara saMsArake paribhramaNase DaranevAle bhavya jIvoMko apane uccakulakA mada kabhI nahIM karanA cAhiye // 61 / / 62 // daanaadidhrmkaaryennaarhdaadijnmdaayinii| zreSThA jAtirbhavelloke jJAtveti bhvbhiirubhiH||63|| jAtyA mado na vai kAryoM mAnavairduSTahetunA / dharmakAryaM sadA kArya zreSThA jAtirbhavedyataH // 6 // . isa saMsArameM bhagavAna arahaMta devako janma denevAlI zreSTha jAti pAtradAna Adi dharmakAryAse hI utpanna hotI hai / yahI samajhakara saMsArake bhayabhIta rahanevAle bhavya jIvoMko apane prANa jAnepara bhI kisI bhI duSTa kAraNase jAtikA mada nahIM karanA cAhiye / tathA sadA kAla dharmakArya hI karate rahanA cAhiye jisase ki sadA zreSTha jAti hI prApta hotI rahe / / 363 // 364 // madAdidoSanAzAdvA vIryAntarAyakarmaNaH / kSayAbalaM bhaveccheSThaM tapodhyAnAdisAdhakam // 365 jJAtveti yojanIyaM hi dharme jIvAdirakSaNe / hiMsane naiva jIvAnAM kAryoM balamado'pi c||66||
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ [176] isa saMsArameM tapa aura dhyAnAdika ko siddha karanevAlA zreSTha bala mada Adi doSoMke nAza honese aura vIryAntarAya karma ke kSayopazama honese prApta hotA hai / yaho samajhakara usa prApta hue balako dharmakAryoMmeM athavA jIvoMkI rakSA karanemeM lagAnA cAhiye / jIvoMkI hiMsA karanemeM kabhI nahIM lagAnA caahiye| tathA mApta hue balakA abhimAna bhI kabhI nahIM karanA cAhiye / 65 / / 66 / / khAtmavAdAtprabhordhyAnAkSamAzIlAdiyogataH / RddhirvAJchitadA syAddhi mithyAmadAdinAzataH // jJAtveti svAtmabAhyo hi karotyuddhermadaM muniH / dharmajJaH svAtmaniSTho na madadoSotkaraM vidan 368 isa saMsArameM jo vibhUtiyAM vA RddhiyAM prApta hotI haiM ve zuddha AtmAkA svAda honese, bhagavAna jinendradevakA dhyAna karanese, kSamA zIla Adike pAlana karanese aura mithyAmadoMke nAza karanese prApta hotI haiN| yahI samajhakara jo muni AtmajJAnase rahita haiM vehI ina RddhiyoMkA mada karate haiM / dharmake svarUpako jAnanevAle apane AtmA meM tallIna rahanevAle aura madake doSoMko acchItaraha jAnanevAle samyagdRSTI puruSa ina RddhiyoMkA vA vibhUtiyoMkA mada kabhI nahIM karate // 367 // 368 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 177] annauSadhAdidAnAdvA madAdidoSanAzataH / svarmokSasAdhakaH kAyo bhaved jJAtveti sundrH|| jJAnadhyAnatapodharme yojanIyo'tiyatnataH / vapurmado na vai kAryaH kadApi bhavabhIrubhiH // 370 isa saMsArameM svargamokSako siddha karanevAlA sundara zarIra anna auSadha Adike dAna denese aura mada Adi doSoMko nAza kara denese prApta hotA hai / yahI samajhakara saMsArase bhayabhIta rahanevAle bhavya jIvoMko yatnapUrvaka apanA zarIra jJAna, dhyAna, tapa aura dharmameM lagAnA caahiye| tathA apane prANa jAnepara bhI zarIrakA mada kabhI nahIM karanA cAhiye || 369 // 370 // icchArodhastapazcihnaM proktaM svarmokSadAyakaiH / mokSecchApi jinaiH proktA svarmokSadhvaMsikA dhruvaM // kathA tavAnyavastUnAM keti buddhvA sutattvataH / keSAmapi madaH kAryo na kevalaM tapomadaH // 372 // svargamokSako denevAle bhagavAna jinendradevane icchAkA nirodha karanA hI tapazcaraNakA lakSaNa batalAyA hai / bhagavAna jinendradevane mokSakI icchA karanA bhI svargamokSakI nAza karanevAlI batalAI hai / phira bhalA anya
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17] vastuoMkI icchA karane kI to bAta hI kyA hai| isamakAra tapazcaraNaka svaparUko acchI taraha samajhakara kisIkA bhI mada nahIM karanA cAhiye phira bhalA tapazcaraNake madakI to bAta hI kyA hai| tapazcaraNakA mada to kabhI nahI karanA cAhiye // 371 // 372 // iti zrImunirAjakuthusAgaraviracite bodhA- . mRtasAragraMthe SoDazakAraNabhAvanAdazadharmapUrNAMgasamyagdarzanavarNano nAma dvitiiyo'dhikaarH| isa prakAra munirAja zrIkuMthusAgaraviracitabodhAmRtasAra nAmaka graMthameM solahakAraNa bhAvanA / daza dharma aura pUrNAga samyagdarzanako varNana ..karanevAlA yaha dusarA adhikAra . samApta huA /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ ., kIhak kArya guro ! loke'nuprekSAcintanaM sadA ? ___ praznaH-he guro ! isa saMsArameM sadA kAla anuprekSAoMkA cintana kisa prakAra karanA cAhie ? sarve puNyavazAH santi dhanarAjyAdibAMdhavAH / yAvatpuNyaM samaM tAvattiSThanti baMdhubhAvataH // 373 tasya kSayAtpalAyante khagA iva trusthitaaH| nityaH svAtmaiva boddhavyo'nye'nityAH sakalA iti| ___isa saMsArameM dhana, rAjya, bhAI baMdhu Adi saba puNyake adhIna haiM, jabataka puNya kA udaya rahatA hai tabataka saba bhAI baMdhuke premase bane rahate haiN| jaba usa puNyakA kSaya ho jAtA hai taba vRkSapara baiThe hue pakSiyoMke samAna saba bhAga jAte haiM / isaliye bhavya jIvoMko vicAra karanA cAhiye ki isa saMsArameM eka apanA AtmA hI nitya hai bAkIke samasta. padArtha anitya haiM isa prakArake ciMtana karaneko anityAnuprekSA kahate haiM // 73 // 74 // gajAzvamaMtrataMtrAdividyAgadakalAdikAH / yajheMdracakravartyAdyA mRtyukAle na ke'pyamI 75 rakSati yadi cetpAti jJAtveti puNyameva hi / svAtmanaH svAtmanA rakSA kAryA khAnandasAdhakaiH / /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ [180] isa saMsArameM isa jIvakA jaba maraNasamaya AtA hai taba hAthI, ghoDA, maMtra, taMtra, vidyA, auSadhi, kalA, yakSa, indra aura cakravartI Adi koI bhI isa jIvakI rakSA nahIM kara sktaa| yadi koI isa jIvakI rakSA kara sakatA hai to eka puNya hI kara sakatA hai| yahI samajhakara apane Atmajanya AnaMdAmRtako siddha karanevAle bhavya jIvoMko apanehI AtmAke dvArA apane AtmAkI rakSA karanI cAhiye isako azaraNAnuprekSA kahate haiN| 375 // 376 // mohavazAtsvasA baMdhurdevo mRtvA pazurbhavet / rAjJI mRtvA bhaveddAsI putro mRtvA bhavetpitA 77 bhAryA mRtvA bhavenmAtA zatrurbhUtvA bhvetskhaa| mohaM tyaktvaiva buddhvetyAtmAnaM svAtmani cintyet| ___isa mohanIya karmake udayase mohita huA yaha jIva bahina kI paryAya choDakara bhAI ho jAtA hai, deva marakara pazu hojAtA hai, rAnI marakara dAsI ho jAtI hai, putra marakara pitaH ho jAtA hai, strI marakara mAtA ho jAtI hai aura zatru marakara mitra ho jAtA hai / isa saMsArake aise paribhramaNako samajhakara bhavya jIvoM ko apane mohakA tyAga kara denA cAhiye aura apane hI AtmAmeM apane
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 181] AtmAkA cintana karanA cAhiye isako saMsArAnuprekSA kahate haiM || 377 // 378 // zubhAzubhavazAjjIvo mriyate jAyate sadA / eko rAjeti ko'pi strInaro'tha pazurdvijaH 379 ko'pi kasya sahAyI na sthite'pi bAMdhave priye / jJAyate'to dhruvaM loke kriyate yAdRzaM hi yaiH 80 tAdRzaM bhujyate karmAnyathA bhavetkadApi na / kAryaM jJAtveti kartavyaM tatsvarakSA bhavedyataH 381 isa saMsAmeM yaha jIva zubha aura azubha karmake nimittase akelA hI maratA hai, akelA hI utpanna hotA haiM, akelAhI rAjA hotA hai, akelA hI raMka hojAtA hai, akelA hI strI hotA hai, akelA hI puruSa hotA hai, akelAhI pazu hotA hai aura akelA hI dvija hotA hai vA pakSI hotA hai / yadyapi pyAre bhAI baMdhu Adi saba rahate haiM tathApi koI kisIkA sahAyI nahIM rhtaa| isaparase yaha nizcaya rUpa se jAnA jAtA hai ki jo jIva jaisA zubhAzubha karma karate haiM vaisA hI unheM akelA bhoganA paDatA hai / vaha kabhI badala nahIM sakatA / yahI samajhakara bhavya jIvoMko aisA kArya karate rahanA cAhiye jisase isa apane AtmA kI rakSA sadA hotI rahe / isako phira kabhI bhI na
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ [182] maranA paDe 79 // 81 // isako ekatvAnuprekSA kahate haiM pitA mAtA svasA baMdhuH putrI pautrI sakhA skhii| putraH paulo gRhaM bhAryA purarAjyAdi bhUSaNam 82 ete sarve'pi santyanye svAtmanastattvato yathA / pUrvataH pazcimaH kAryA'nyo jJAtvA na pare spRhA // - vAstavameM dekhA jAya to isa saMsAra meM mAtA, pitA, bhAI, bahina, putrI, potI, sakhA, sakhI, putra, pautra, ghara, strI, pura, rAjya aura vastrAbhUSaNa Adi samasta padArtha isa AtmAse sarvathA bhinna haiM aura aise bhinna haiM jaise pUrvasa pazcima sarvathA bhinna hotI hai / yahI samajhakara bhavya jIvoM ko apane AtmAse bhinna padArthoMmeM kabhI icchA nahIM karanI cAhiye | isako anyatvAnuprekSA kahate haiM / / 382 . // 383 // malamUtrabhRto deho raktamAMsAsthipUritaH / rajovIryasamutpanno jAto ghRNitamArgataH // 84 // etAdRzaH zarIrasya kiM yogyaM snehalAlanam / tapastaptvA ca tatprApya sAdhayantu zivaM janAH // yaha zarIra malamUtra se bharA huA hai, haDDI mAMsa aura rudhira se bharA huA hai, raja vIryase utpanna huA hai aura
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ [183] ghRNita mArgase pragaTa huA hai| kyA aise isa zarIra kA snehapUrvaka lAlana pAlana karanA ucita hai ? aise zarIrako pAkara to ghora tapazcaraNa karanA cAhiye aura ghora tapazcaraNa kara logoMko mokSakI siddhi kara lenI cAhiye isako azucitvAnuprekSA kahate haiM // 384 // 385 // rAgadveSaizca mithyAtvaiH sadAsravaH kukarmaNaH / varmokSarodhako nityaM bhavecca bhavavarddhakaH // 386 // tyaktvA dveSAdimithyAtvaM jJAtveti tattvato javAt svAtmabuddhiH sadA kAryA jinadharme zivaprade 87 ina saMsArI jIvoMke rAga dveSa aura mithyAtvake kAraNa sadA azubha karmokA Asrava hotA rahatA hai / yaha Asrava svarga mokSako rokanevAlA hai aura sadAke liye saMsArake paribhramaNako baDhAnevAlA hai| ataeva bhavya jIvoM ko bahuta hI zIghra AsravakA yathArtha svarUpa samajha kara rAgadveSa aura mithyAtvakA tyAga kara denA cAhiye tathA apanI buddhi sadAkAla mokSa denevAle jinadharmameM lagAte rahanI cAhiye / isako AsravAnubhekSA kahate haiM // 386 // 387 // Asravasya nirodhazca saMvaro mokSadAyakaH / icchArodhastapobhizca kSamAzAMtyAdiyogataH 88
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ [184 ] bhavetsvAnandapAnAddhi jJAtvA caivaM jinAgamAt / tyaktvA dveSAdi mithyAtvaM svAtmAnaM cintayetsadA // AvakA nirodha karanA saMvara hai / yaha saMvara mokSako denevAlA hai tathA yaha saMvara icchAkA nirodha karanerUpa tapacaraNa se hotA hai, kSamA dhAraNa karane athavA zAMti vA upazama pariNAmoM se hotA hai, aura apane Atmajanya AnandAmRtakA pAna karanese bhI hotA hai| jinAgamase ina saba bAtoM ko samajhakara bhavya jIvoMko rAgadveSa aura mithyAtvakA tyAga kara denA cAhiye aura sadAkAla apane zuddha AtmAkA cintana karate rahanA cAhiye / isako saMvarAnuprekSA kahate haiM / / 388 / / 389 / / guptyA samityA tapasA dharmacAritracintanaiH / rAgadvepayuto jIvo vizeSeNa vizudhyati // 390 agninA zudhyati svarNaM tathA dhyAnena yoginaH / jJAtveti cchedanIyaM hi karmajAlaM janairjavAt // 91 yaha rAgadveSasahita jIva bhI gupti, samiti, tapazcaraNa, dharma, cAritra aura dhyAna se vizeSa zuddha ho jAtA hai / jisa prakAra agnise suvarNa zuddha ho jAtA hai usI prakAra yogI loga bhI dhyAna se hI zuddha hote haiM / yahI samajhakara bhavyajIvoM ko bahuta zIghra apanA karmarUpI jAla chinna
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185] bhinna kara naSTa kara denA cAhiye / isako nirjarAnuprekSA kahate haiM // 390 // 391 // loke pApavazAjjIvA duHkhaM zvabhragatau param / tiryaggatau ca saMjAtaM deve narabhave tathA // 39 // bhuMjate dInabhAvena jJAtvA tyaktvA zubhaM kramAta / jinadharme sthitiH kAryA zuddhAtmanyeva mokSade // ___ isa lokameM bhare hue samasta saMsArI jIva pApakarmake udayase dInatA dhAraNa kara narakAdikoMmeM parama dukha bhogate haiM, tiryaMcaganimeM mahAduHkha bhogate haiM tathA deva aura manuSya gatimeM mahAduHkha bhogate haiM / yahI samajhakara bhavya jIvoMko anukramase samasta pApoMkA tyAga kara denA cAhiye aura jinadharmameM apane AtmAko sthira kara denA cAhiye, athavA mokSa prApta karAnevAle apane zuddha AtmAmeM apane AtmAko sthira kara denA cAhiye / isako lokAnuprekSA kahate haiM // 392 // 393 // prApya svAtmopalabdhi ca bhavaklezAdinAzinam / gataprANo'pi kAryo na pramAdo bhavavarddhakaH // 394 svAtmabAhyaM kRtaM kArya bahuvAraM bhavapradam / jJAtveti mokSadaM kArya kartavyaM zAMtidAyakam //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ apane zuddha AtmA kI upalabdhi saMsArake samasta klezoMko nAza karane vAlI hai usako pAkara apane prANa jAnepara bhI saMsArake janma maraNako baDhAne vAlA pramAda kabhI nahIM karanA cAhie / isa saMsAra meM isa jIvane apane AtmasvarUpase rahita aura saMsArako baDhAne vAle kArya aneka vAra kiye haiM / yahI samajhakara aba mokSa denevAle aura sarvathA zAMti utpanna karane vAle kArya isa jIvako sadA karate rahanA caahiye| isako bodhidurlabhAnuprekSA kahate haiM // 94-95 // pramAdaH prApya kAryoM na dharma svarmokSadAyakam / dharmaprasAdAjjIvena labhyate vAJchitaM phalam // khAnandasvAdataH zIghraM svarAjyaM labhate'calam / jJAtvetyahatprabhodharmaH kAryaH svamokSahetave / 397 svargamokSa denevAle isa jainadharmako pAkara kabhI pramAda nahIM karanA cAhiye / kyoMki yaha jIva isa dharma ke prasAdase hI icchAnusAra phalako prApta hotA hai| apane Atmajanya AnandAmRta-rasakA svAda lenese isa jIvako zIghra hI mokSa rUpa acala svarAjya kI prApti ho jAtI hai / yahI samajha kara bhavyajIvoM ko svargamokSa prAza karane ke lie bhagavAna arahaMta devakA kahA huA jinadharma avazya dhAraNa karanA cAhiye isako dharmAnuprekSA kahate haiM // 96.97 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [187] paravastu parityajya dhyAtavyaM svAtmavastu hi / sArAMza iti boddhavyaH svarasarasikairjanaiH // 398 ina saba bAraha anuprekSAoMke ciMtana karane kA vA kahanekA mukhya sArAMza yahI hai ki jo bhavya jIva apane Atmajanya AnaMda rasake rasika haiM unheM parapadArthoMkA sarvathA tyAga kara denA cAhie aura apane zuddha AtmAkA dhyAna karate rahanA cAhie // 98 // saptatatvAni loke'smin santi kAni jagadguro ! prazna-he jagadguro ! isa saMsArameM sAta tattva kauna 2 haiM ? cinmAtramUrtiH paramArthadRSTayA, svabhAvakartA nijsaukhybhoktaa| so'pi jIvo vyavahAradRSTayA, kartAsti bhoktApi zubhAzubhasya // 399 // saMyogataH pudgalakarmaNo'yaM, bhave mahAduHkhamaye nimagnaH / zuddhasvabhAvo hRdi dhAraNIyaH, jJAtveti bhavyairnijarAjyahetoH // 400 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ [188] paramArthadRSTise yadi dekhA jAya to yaha jIva vinmAtra mUrti vA caitanyasvabhAva rUpa hai. apane nija svabhAva kA kartA hai, aura apane Atmajanya sukhakA bhoktA hai / yadi vyavahAra dRSTise dekhA jAya to saMsArI samasta jIva zubhA zubha karmoMke kartA haiM aura unake phaloMke bhoktA haiM / pudgala koMke saMyogase ye saMsArI jIva aneka mahA duHkhamaya isa saMsAra meM nimagna ho rahe haiM / yahI samajhakara bhavya jIvoMko apanA zuddha Atma-svarUpa-svarAjya prapta karaneke liye apane hRdayameM apane zuddha AtmAkA svarUpa cintana karanA cAhiyaM // 399 // 400 // dharmo'pyadharmo gamanaM ca kAlo'-, jIvo'pyamUrtI rahitaH kriyAbhiH / gatisthitisthAnavivartanAdi, steSAM svabhAvo bhavati svabhAvAt // 401 proktaH sumUrtaH khalu pudgalazca, sparzAdiyuktaH sahitaH kriyAbhiH / jJAtveti bhavyairhadi bhAvanIya, majIvatattvaM hi nijAtmabAhyam // 402 // aba ajIva tatvako kahate haiN| dharma adharma AkAza aura kAla ye cAroM ajIva dravya amUrta haiM aura kriyA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [189] rahita haiN| inameMse dharmadravyakA svabhAva jIva pudgaloMke gamana karanemeM sahAyatA denA hai, adharma dravyakA svabhAva jIva pudgaloMke Thaharane meM sahAyatA denA hai,AkAzakA svabhAva samasta dravyoMko avakAza denA hai aura kAladravyakA svabhAva dravyoMke parivartana meM sahAyatA denA hai| ina dravyoMkA yaha svabhAva svAbhAvika hai / inake sivAya ajIva tattva eka pudgala aura hai / vaha mUrta hai-sparza rasa gaMdha varNasahita hai tathA kriyAsahita hai / isaprakAra ajIva tattvake pAMca bheda haiM / ina sabakA svarUpa samajhakara bhavya jIvoMko apane hRdaya meM isa ajIva tattvako apane AtmasvarUpa se sarvathA bhinna samajhanA cAhiye, tathA AtmAse bhinna hI cintana karanA cAhiye // 401 // 402 // karmAstravo yaizca zubhAzubhairvA, mithyAtvarAgAdikaSAyabhAvaiH / bhAvAtravaH syAtkhalu tannimittAd , dravyAstravo jJAnasukhAdihartA // 403 // prokaM svabudhdyAsravatattvamevaM, yathAsthitaM bho vyavahAradRSTayA / nijAtmabAhyo dvividhAsravo'pi, jJAtavya evaM paramArthadRSTayA // 404 // 10
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ [190 - jina mithyAtva rAga Adi kaSAyarUpa zubha azubha pariNAmoMse karmoMkA Asrava hotA hai usako bhAvAsrava kahate haiM / usa bhAvAsravake nimittase jo karma Ate haiM una karmoMke Aneko dravyAsrava kahate haiM / yaha DhavyAsrava jJAna sukha Adi AtmAke guNoMko naSTa karanevAlA hai| isa prakAra AsravakA jaisA svarUpa hai vahI maine apanI buddhike anusAra vyavahAradRSTise nirUpaNa kiyA hai / 'paramArthadRSTise dekhA jAya to ye donoM hI prakArake Asrava apane zuddha AtmAse sarvathA bhinna hai / isa prakAra inakA svarUpa samajhanA cAhiye / / 403 / / 404 // bhAvena yenAtmana eva yazca, bhavatyavazyaM khalu krmbndhH| sa bhAvabaMdha: sukhazAMtihartA, sarvAtmadeze khalu karmabandhaH / / 405 // sa dravyabaMdho bhavaduHkhado vA, prokto yathAvad vyavahAradRSTyA / nijAtmabAhye dvividho'pi baMdho, jJAtavya evaM paramArthadRSTyA // 406 // AtmAke jina pariNAmoMse karmoMkA baMdha avazya hotA hai una pariNAmoMko bhAvabaMdha kahate haiM yaha bhAvabaMdha sukha
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [191] aura zAnti ko haraNa karanevAlA hai tathA AtmAke samasta pradezoMmeM jo karmokA baMdhana hojAtA hai usako dravyabaMdha kahate haiM / yaha dravyabaMdha bhI saMsAra ke samasta duHkhoMko denevAlA hai / isa prakAra dRSTise donoM prakArake baMdhakA svarUpa kahA hai | yadi paramArtha dRSTi se dekhA jAya to donoM prakArakA baMdha apane AtmAse sarvathA bhinna hai / aisA bhavya jIvoM ko samajhanA cAhiye / / 405 // 406 // bhAvairhi karmAgamanasya yaizcA-, mano hi mArgazca nirudhyate saH / bhAvasvarUpaH khalu saMvaro hi, vA dravyakarmApi nirudhyate yataH // 407 // dravyavarUpo bhuvi saMvaraH sa prokto yathAvad vyavahAradRSTyA / nijAtmarUpo yugasaMvaro'pi, jJAtavya evaM paramArthadRSTyA // 408 // AtmA ke jina pariNAmoMse karmoMke AnekA mArga ruka jAtA hai usako bhAvasaMvara kahate haiM tathA una pariNANAmoMse jo dravyakamakA ruka jAnA hai usako dravya saMvara kahate haiM / yaha bhAvasaMvara aura dravya saMvarakA svarUpa vyavahAra dRSTise jaisA hai vaisA hI kahA hai / yadi
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ [192] paramArtha dRSTise dekhA jAya to donoM prakArakA saMvara apane AtmasvarUpa hI hai aisA samajhanA cAhiye // 407 // 408 // yairAtmanaH zuddhataraizca bhAve, bhavedavazyaM khalu nirjraadyaa| bhAvasvarUpA khalu nirjarA sA, nazyanti karmANi yadA tapobhaH // 409 // dravyasvarUpA nanu nirjarA sA, proktA yathAvad vyvhaardRssttyaa| nijAtmarUpA yuganirjarApi, jJeyA triloke paramArthadRSTayA // 410 // AtmAke jina zuddha pariNAmoMse karmoMkI nirjarA hotI hai una pariNAmoMko bhAvanirjarA kahate haiM / tathA tapazcaraNake dvArA jo karma naSTa hote haiM una karmoke nAza honeko dravyanirjarA kahate haiM / isapakAra ina donoM nirjarA oMkA yathArtha svarUpa vyavahAra dRSTise kahA gayA hai / yadi paramArtha dRSTise dekhA jAya to tInoM lokoMmeM donoM prakArako nirjarAyeM apane AtmasvarUpa hI haiM // 409 // 410 // bhAvaizca yairAtmana eva zuddhaiH, praNazyate caakhilkrmbndhH|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [193] sa bhAvamokSaH sukhazAMtirUpaH, yadAtmano ya: sakalapradezAt // 411 // pRthagbhavedvAkhilakarmabandhaH, sa dravyamokSo vyvhaardRssttyaa| nijAtmarUpo dvividho'pi mokSaH, sukhaprado'yaM paramArthadRSTa // 412 // AtmAke jina zuddha pariNAmoM se samasta karmoMkA baMdha naSTa hojAtA hai usako bhAvamokSa kahate haiN| yaha bhAvamokSa sukha aura zAMtisvarUpa hai| tathA jaba AtmAke. samasta pradezoMse samasta karmabaMdha alaga ho jAtA hai usako dravyamokSa kahate haiN| yaha saba kathana vyavahAradRSTi se samajhanA cAhiye : paramArthadRSTise dekhA jAya to anaMta sukha denevAlA donoM prakArakA mokSa apane AtmasvarUpa hI hai // 311 // 312 // vyasanAnAM guro ! brUhi lakSaNAni ca sAmpratam ? prazna:-he guro ! aba kRpAkara vyasanoMke lakSaNa kahiye ? sthAnaM sakalapApAnAM cintAnAmapi cApadAm / vyAdhInAmapi duHkhAnAM mUrkhANAM cihnameva ca 13
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ [194] sarvaduSkarmaNAM svAmI dyUta evAsti tattvataH / tyAjyo jJAtveti sa dyUtaH sarvathA svAtmatatparaiH // uttaraH- pahalA vyasana juA khelanA hai / yaha juA khelanA samasta pApoMkA sthAna hai, samasta cintAoM kA aura samasta ApattiyoM kA sthAna hai, samasta vyAdhiyoMkA sthAna hai, samasta duHkhIkA sthAna hai, mUrkhatA kA cinha hai aura samasta pApakarmo kA svAmI hai / vAstavameM yaha jUA aisA hI hai / yahI samajhakara apane AtmAmeM tallIna rahanevAle bhavya puruSoM ko isa AkA sarvathA tyAga kara denA cAhiye || 313 // 114 // saddhimasalubdhAnAM dayAdharmaH palAyate / puNyapApavicAro'pi nyAyanItirvinazyati 415 mUrkhatA varddhate'zAMtirjJAtveti mAMsabhakSaNam / sparzanaM vApi dharmajJairna kAryaM dharmavatsaH // 16 // dUsarA vyasana mAMsabhakSaNa hai / jo manuSya mAMsa bhakSaNake lolupI ho jAte haiM unakI sadbuddhi naSTa ho jAtI hai, dayAdharma dUra bhAga jAtA hai, puNyapApakA vicAra nachu ho jAtA hai, nyAya aura nIti naSTa ho jAtI hai, mUrkhatA baDha jAtI hai aura azAMti baDha jAtI hai / yahI samajhakara dharmameM prema rakhanevAle aura dharmake svarUpako jAnanevAle
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavya jIvoMko mAMsakA bhakSaNa kabhI nahIM karanA cAhiye tathA usakA sparza bhI kabhI nahIM karanA cAhiye / 315 // 316 // kSamA kRpA damaH zAMtirlajjApi madyapAyinAm / kulajAtipavitratvaM svAtmabuddhivinazyati 17 malinatvamaviveko'nAtmatA parivarddhate / jJAtveti madirApAnaM na kAryaM bhavabhIrubhiH // 18 // tIsarA vyasana madyapAna hai / jo jIva madyapAna karate haiM unakI kSamA, kRpA, iMdriyadamana,zAMti, lajjA, kula, jAti, pavitratA aura svAtmabuddhi Adi saba guNa naSTa ho jAte haiM, tathA mAlanatA, aviveka aura anAtmatA ( AtmavicArakA abhAva ) bar3ha jAtI hai / yahI samajhakara saMsArase bhayabhIta rahanevAle bhavya jIvoMko yaha madyapAna kabhI nahIM karanA cAhiye // 417 // 418 // krUratAraveTalubdhAnAM mUrkhatA'nyAyatAkhilA / nirdayatA pazutvaM ca pApakriyA pravarddhate // 19 // viveko nyAyatAstikye dayAdharmo vinazyati / kAryaM jJAtveti nAkheTaM kadApi svAtmatatparaiH 20 cauthA vyasana zikAra khelanA hai| jo manuSya zikAra khelaneke lolupI hote haiM unakI krUratA bar3ha jAtI hai, saba . . .
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ [196] prakArakI mUrkhatA aura anyAyatA baDha jAtI hai tathA nirdayatA pazupanAM aura saba pApakriyAeM baDha jAtI haiN| isIprakAra unakA viveka, nyAyapanA, Astikya aura dayAdharma saba naSTa ho jAtA hai| yahI samajhakara apane AtmAmeM tallIna rahanevAle bhavya jIvoMko yaha zikAra khalanekA pApa kabhI nahIM karanA cAhiye // 419-420 ko vezyAsevinAM buddhiH kulaM jAtirbalaM vapuH / mAnyatAcAramArgo'pi zubhazIlaM praNazyati 21 dAriyaM mUrkhatA vyAdhirapAtratA prvrddhte| na vezyAsevanaM kAryaM jJAtveti dharmavatsalaiH // 22 pAMcavA vyasana vazyAsevana hai| isa saMsAra meM jo manuSya vezyAsevana karate haiM unakI buddhi, kula, jAti, bala, zarIra, mAnyatA, AcAramArga, aura zubha zIla saba naSTa ho jAtA haiM, tathA daridratA, mUrkhatA, vyAdhiyAM aura apAtratA Adi durguNa saba baDha jAte haiM / yahI samajhakara dharmameM prema rakhanevAle bhavya jIvoMko vezyAsevana kabhI nahIM karanA cAhiye // 421-422 // khaparajJAnahInA hi steyaM kurvanti tatvataH / ataH pade pade teSAM niMdA vA tAr3anaM bhavet // 23
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [197] svaparajJAninaH steyaM na kurvanti kadAcana / jJAtveti dharmatattvajJaiH steyaM kAryaM kadApi na 24 chaThA vyasana corI karanA hai / jo puruSa svaparajJAna rahita haiM vAstavameM ve hI corI karate haiM aura isIliye pada pada para unakI niMdA hotI hai athavA tADanA hotI hai / jo puruSa apane AtmAkA tathA parapadArthoMkA yathArtha svarUpa jAnate haiM ve kabhI corI nahIM krte| yahI samajhakara dharma aura tattvoMke svarUpa ko jAnanevAle bhavya jIvoMko kabhI corI nahIM karanI cAhiye // 423-424 // tiraskArApamAnAdiH parastrIsevinAM sadA / sUtakaM pAtakaM pApaM kulajAticyutirbhavet // 25 // varddhate vairaM klezo'pi jJAtveti zrAvakA janAH / parastrIsevanaM tyaktvA bhaveyurdharmatatparAH // 26 // sAtavAM vyasana parastrIsevana hai / jo puruSa parastrI sevana karate haiM unakA sthAna sthAnapara tiraskAra vA apamAna hotA hai| unake sUtaka, pAtaka, pApa, kulakI bhraSTatA, jAti kI bhraSTatA, vaira aura kleza Adi sadA baDhate rahate haiM / yahI samajhakara zrAvaka logoMko sadAke liye parastrIkA tyAga kara denA cAhiye aura sadAkAla dharmameM tatpara rahanA cAhiye // 425-426 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ [198 ] paMca pApAni kAnyeva tattyAgAdvA vratAni ca 1. prazna: - he guro ! pAMca pApa kauna 2 haiM aura unake tyAgA karanete vrata kahalAte haiM ? bhavanti duHkhino jIvA mriyante prANanAzataH / jJAtveti sarvajIvAnAM yonisthAnAni yatnataH 27 keSAmapi ca jIvAnAM pramAdAnnaiva hiMsanam / syAdahiMsAvataM pUtaM ko svaparAtmarakSakam // 28 // uttara: - ye saMsArI prANI prANoMke nAza hone se atyaMta duHkhI hote haiM aura mara jAte haiM / ata eva bhavya jIvoM ko sabase pahale yatnapUrvaka jIvoMkI yonisthAnoMko jAnanA cAhiye aura phira apane pramAdase kisI bhI jIvakI hiMsA nahIM karanI cAhiye | isako ahiMsAvata kahate haiM / yaha ahiMsAvrata pavitra hai aura apane AtmAkI tathA anya saba jIvoMkI rakSA karanevAlA hai || 427||428|| tyaktvA mithyAvaco niMdyaM svaparAtmavighAtakam zarakriyAkAri nitAntaM bhrAMtibhItidam // yathArthaM zAMtidaM miSTaM vairaklezAdinAzakam / sApekSamIdRzaM vAkyaM tatsatyaM yatra bhASyate 430
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa saMsArameM mithyAvacana atyaMta niMdya kahalAte haiM, ye mithyAvacana apane AtmAkA ghAta karanevAle haiM aura anya jIvoMkA ghAta karanevAle haiM, kleza aura vaira baDhAne vAlI kriyAoMko karanevAle haiM, atyaMta bhrAMti aura bhaya ko utpanna karanevAle haiN| aise mithyAvacanoMkA tyAga kara jahAMpara yathArtha, zAMti utpanna karanevAle, miSTa, vairaklezako nAza karanevAle aura apekSAsahita vacana bole jAte haiM usako satyavrata kahate haiM yaha dUsarA vrata hai / / 429-430 // adattaM patitaM tyakaM grAme mArge vnaadike| sthApitaM vismRtaM guptaM svrsaasvaadkaijnaiH|| 431 paradravyaM svakIyaM vA yadi ctsNshyaaspdm| na grAhyaM zrAvakairnityaM tadacauryavrataM bhuvi // 432 // ___jo dUsarekA dravya kisI gAMvameM, mArga vA vana parvata para gira gayA hai, vA koI choDa gayA hai vA koI rakha gayA hai, vA bhUlagayA hai vA chipA gayA hai aise paradravyako vinA diye apane Atmajanya AnaMdarasakA pAna karanevAle bhavya zrAvakoM ko kabhI nahIM lenA caahiye| yadi koI dravya apanA hI ho paraMtu yaha merA hai vA nahIM isaprakArakA jisameM saMdeha utpanna ho jAya aisA dravyabhI vinA diyA huA zrAvakoMko grahaNa nahIM karanA cAhiye / aise isa batako isa saMsArameM acauryavrata kahate haiM // 431-432 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ [200 ] samyagjJAnamayairjIvairyadi svastrI na varjyate / tyajyAstathApi sarvAzca viyogaiH parayoSitaH // 33 vairAgyabhAvatastyaktvA yoSinmAtraM nijAtmani / ye ramante vrataM brahma pUrNa teSAM prapadyate // 434 // ye samasta jIva samyagjJAnamaya haiN| aise ina jIvoMse yadi apanI strIkA tyAga nahIM kiyA jAtA hai to bhI unako mana vacana kAyase samasta parakhiyoMkA tyAga avazya kara denA cAhiye / isako brahmacaryavrata kahate haiM / isake sivAya jo puruSa vairAgya kara aura vImAtrakA tyAga kara apane AtmAmeM lIna ho jAtA haiM unake yaha brahmacarya - vrata pUrNa rIti se pragaTa ho jAtA hai // 433-434 // vAhyAntaraMga saMgaM yastyaktvA kzAdivarddhakam / svAdhyAyAdau ratastasya saMgatyAgataM bhavet // 35 paracatuSTayaM pazcAttyaktvA saMtApakArakam / AnandamaMdiraM so'yaM yastiSThetsvacatuSTaye // 36 // jo manuSya leza aura duHkhoM ko denevAle aMtaraMga aura bAya parigrahoM kA tyAga kara svAdhyAyAdikameM lIna hotA hai usake parigrahatyAga nAmakA vrata kahalAtA hai / tadanaMtara saMtApa utpanna karanevAle paracatuSTayakA tyAgakara jo
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ [201] apane svacatuSTayameM lIna rahatA hai use hI isa saMsAra meM AnaMdakA ghara samajhanA cAhiye // 435-436 // pApavyasanayormadhye ko bhedo'sti guro vada ? prazna:-he guro ! aba kRpAkara kahiye ki pApa aura vyasanameM kyA bheda hai ? yenAtmAdhamakAryeNa vinAyaM naiva tiSThati / tadeva vyasanaM proktaM vairaklezAdivarddhakam // 437 svapadAyogyakAryaM hi tIvrakarmodaye sati / kadAcitkriyate yaddhi proktaM pApaM tadeva ca 438 uttaraH-yaha AtmA jisa nIcakAyake vinA na raha sake usa vaira kleza Adi baDhAnevAle kAryako vyasana kahate haiN| tathA apane tIna karmoke udayase jaba yaha AtmA apane padasthake ayogya kAryako kara baiThatA hai taba usako pApa kahate haiM // 437-438 // iti zrImunirAjakuthusAgaraviracite bodhAmRtasAragraMthe anuprekSAsaptatasvavyasana
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ [202] pApavarNano nAma tRtiiyo'dhikaarH| pApavaNa isa prakAra munirAja zrIkuMthusAgaraviracitabodhAmRtasAra nAmake graMthameM anuprekSA saptatattva vyasana pApako varNana karanevAlA yaha tIsa / adhikAra samApta huaa|
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 [203] zrAvakaH pAkSikaH ko'sau guro! me vada sAmpratam ? prazna:-he guro ! aba mere lie kahie ki pAkSika zrAvaka kisako kahate haiM ? vinaSTaghAtikarmatvAllokAlokAdibodhanAt / svapradeze sthiratvAddhi tRptatvAtsvacatuSTaye // 39 // arhanneva bhaveddevo yo vA svamokSadAyakaH / zraddheti nizcayo yasya dharmajJaH sa ca pAkSika: 40 uttara- bhagavAna arahaMta devane apane samasa! dhAti kamaukA nAza karadiyA hai, loka aloka kA tathA samasta padArthokA pratyakSa jJAna utpanna kara liyA hai, ve apane AtmapradezoM meM hI sadA sthira rahate haiM aura apane hI catuTaya meM sadA tRpta rahate haiM isI lie ve arahaMta bhagavAna deva kahalAte haiM, tathA ve hI bhagavAna svarga mokSako denevAle haiN| jisa kisI puruSake isa prakArakI zraddhA vA nizcaya hai usa dharmAtmA puruSako pAkSika zrAvaka kahate haiM 39-40 jJAnadhyAnakSamAdakSaH svAnandAsvAdAkaH sdaa| taraNe tAraNe zakto nirAraMbho'parigrahaH // 441 // vaMdyaH pUjyaH sadA sevyo nigraMtho gurureva hi / zraddheti nizcayo yasya dharmajJaH sa ca pAkSikaH42
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo guru jJAna dhyAna aura kSamA dhAraNa karanemeM catura haiM, apane Atmajanya AnaMda rasakA svAda lenevAle haiM isa saMsArameM svayaM pAra hone aura anya jIvoMko pAra karane meM samartha hai, jo AraMbharahita haiM aura parigraharahita haiM ve nigraMtha guru hI sadA pUjA vaMdanA karane yogya haiM aura sevA karane yogya haiN| jisa kisI puruSako isa prakArakI zraddhA vA nizcaya hai usa dharmAtmA puruSako pAkSika zrAvaka kahate haiM // 441142 // nayapramANasiddhaM ca sApekSakathanAzritam / padArthAnAM yathAvaddhi dyotakaM bhrAntinAzakam 43 zAstraM jinoktamevaM ca grAhyaM vaMdyaM sukhapradam / zraddheti nizcayo yasya dharmajJaH sa ca pAkSika:44 ___ jo naya aura pramANoMse siddha padArthoMkA kathana karate haiM jo apekSApUrvaka tattvoMkA kathana karate haiM, padArthoke yathArtha svarUpako dikhalAte haiM aura bhrAMti vA saMdeha ko naSTa karate haiM aise bhagavAna jinendradevake kahe hue zAstra hI paThana pAThana karane yogya haiM, vaMdanA karane yogya haiM aura sukha denevAle haiM aisI zraddhA aura nizcaya jisa kisI puruSake hotA hai vahI dharmAtmA puruSa pAkSika zrAvaka kahalAtA hai // 443---444 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [205 ] yasya citte dayAdharmo varddhate svAtmapoSakaH / mailIpramodabhAvo'pi vairaklezAdinAzakaH // 445 yazva tIvrodayAdeva pratyakhyAnakarmaNaH / tyaktuM kAnyapi vastUni na zaknoti tathApi yaH kSayopazamayogAccAnantAnubaMdhikarmaNaH / grahItumapi svaparajJAnato necchati svayam // 47 uccakulAdisaMskArAdahiMsAdharmapakSataH / svabhAvAtpaMcapApAni na kuryAd vyasanAdikam // zAstroktavidhinA yena dhRtaM yajJopavItakam / pAkSikaH sa ca vijJeyo madyamAMsAdidUragaH 449 jisake hRdaya meM apane zuddha AtmA ko puSTa karanevAlA dayAdharma bar3ha rahA hai, tathA vaira aura klezako nAza karane-vAlA maitrIbhAva aura pramodabhAva bhI baDha rahA haiM, jo apratyakhyAnAvaraNa karmake tIvra udayase kisI bhI padArtha ke tyAga karanemeM samartha nahIM hai tathApi anantAnubaMdhi karmake kSayopazama hone se aura svaparajJAna pragaTa ho jAne se una parapadArthoMko grahaNa karane kI svayaM icchA nahIM karatA / jo ucca kulake saMskAra honese tathA ahiMsA dharmakI pakSa honese svabhAvase hI pAMcoM pApoMka
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ [206] nahIM karatA aura na vyasanAMkA sevana karatA hai tathA zAstroktavidhi se jisane yajJopavIta dhAraNa kara rakkhA aura maya mAMsAdikase sadA dUra rahatA hai usako pAkSika zrAvaka samajhanA cAhie || 445 49 // muktvainaM pAkSikaM zeSAH zrAddhAH sarve'pi naiSThikAH atha teSAM kramAccihnaM yathAvatkathayAmyaham // 50 // pAkSikako chor3akara bAkI saba zrAvaka naiSThika kahalAte haiM | aba Age anukramase una naiSThika zrAvakAMke yathArtha cinha kahate haiM // / 450 / / kSayopazamayogAddhi yo'pratyAkhyAnakarmaNaH / nirdoSAnpAlayenmUlaguNAn pApabhayena yaH // 451 paMcaviMzatidoSAnyastyaktvA samyaktvaghAtakAn / devazAstraguruzraddhAM karoti vyasanojjhitaH // 52 // paMcAta pUrtyarthaM dvitIyAM pratimAM tathA / grahItuM yatate nityaM tyaktuM krodhAdikaM javAt 53 paramAnandapAnArthaM svarmokSahetave tathA / pUrvoktadharmayukto yaH pUto darzaniko naraH // 54 // jo manuSya apratyAkhyAnAvaraNa karmake kSayopazama honese pApoMke Darase samasta mUlaguNoMko aMticArarahita
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [207] pAlana karatA hai, samyagdarzanako ghAta karanevAle paccIsoM doSoM kA tyAgakara tathA devazAstra guru meM aTala zraddhAna rakhatA hai| isake sivAya pAMcoM aNuvratoMko pUrNa karane ke lie dUsarI pratimAko dhAraNa karane kA prayatna karatA hai tathA krodhAdiko choDanekA zIghra prayatna karatA hai aura svarga mokSa prApta karane ke lie Atmajanya paramAnandako pIne kA prayatna karatA hai| isa prakAra Upara kahe hue dharmokI jo pAlana karatA hai usa pavitra manuSyako pahilI darzanapratimAko dhAraNa karanevAlA kahate haiM 51/54 bhaveyurevaM jJAtveti munivatsvAtmarakSakAH / darzanapratimAyAzca dhArakAH pratipAlakAH // 455 yahI samajhakara bhavyajIvoM ko yaha darzana pratimA dhAraNa karanI cAhie, pAlana karanI cAhiye aura muniyoMke samAna apane AtmAkI rakSA karanevAle bana jAnA cAhie // 55 // yaH paMcANutrataM dhIro gRhItvA svAtmasAdhakam / rakSati svAtmavannityaM niraticArapUrvakam // 56 // guNavataM tathA dhRtvANutratavarddhakaM sadA / catuH zikSAvataM dhRtvA yanmunitratazikSakam // 57 bhedavijJAnazastraM yaH kare dhRtvaiva tiSThati / dvitIyapratimAdhArI zrAvakaH sa ca dhArmikaH // 58
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ [208] jo dhIra vIra puruSa apane zuddha AtmAko siddha karane vAlA pAMcoM aNuvratoMko dhAraNa karatA hai tathA apane AsmAke samAna sadA kAla aticArahita unakI rakSA karatA hai, inake sivAya jo aNuvratoMko baDhAne vAle guNa vratoM ko sadAke lie dhAraNa karatA hai, jo muniyoM ke vratoMkI zikSA dete haiM aise cAroM zikSA vratoMko dhAraNa karatA hai aura jo apane hAtha meM sadA bhedavijJAnarUpha zAstrako dhAraNa karatA rahatA hai / usa dhArmika zrAvaka ko dUsarI vrata pratimA ko dhAraNa karanevAlA kahate haiM // 456-458 / / aNuvratAni kAnIha guNazikSAtratAni ca / ke vA teSAmatIcArA bho guro vada sAmpratam ? / / praznaH--he guro ! aba yaha batalAiye ki isa saMsAra meM pAMca aNuvrata kauna 2 haiM tIna guNatrata kauna 2 haiM aura cAra zikSAvrata kauna 2 hai, tathA una saba vratoMke aticAra kauna 2 haiN| jIvAnAM dravyabhAvAnAM prANAnAM dvessraagtH| vyaparopaNameva syAddhiMsA svAtmavinAzinI // 59 // jJAtveti prANinAM kAryaM na prANavyaparopaNam / tadAhiMsAvrataM pUtaM bhaved vAJchitadaM kramAt // 6 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [209] uttaraH-kisI rAgasa vA dveSase jIvoMke dravyamANa vA bhAvamANoMkA vyaparopaNa karanA viyoga karanA hiMsA kahalAtI hai / yaha hiMsA apane hI AtmAkA nAza karanevAlI hai| yahI samajhakara bhavya jIvoMko prANiyoMke prANoMkA viyoga kabhI nahIM karanA cAhiye / isIko pavitra ahiMsA vrata kahate haiN| yaha ahiMsAvata anukramase icchAnusAra svargamokSake phala dene vAlA hai // 59-60 // vadhabandhAdikazchedo'tibhArAropaNaM tthaa| annapAnanirodho'pi na kAryoM dharmavatsalaiH // 461 dharmameM prema rakhanevAle bhavya puruSoMko vadha arthAt lakaDI thappaDase mAranA, baMdha arthAt kisI jIvako rassI saMkalase bAMdhanA, cheda arthAt nAka kAna vA anya aMgoMko chedanA, atibhArAropaNa arthAt adhika bojhA lAdanA aura annapAna nirodha arthAt samayapara khAne pInako na denA vA bhojana pAna roka denA Adi isa ahiMsAvratake aticAroMkA bhI sarvathA tyAga kara denA cAhiye / bhAvArthaye ahiMsANuvratake aticAra haiM ina kA bhI tyAga kara denA atyAvazyaka hai // 460-461 // yatrAsadabhidhAnaM hi procyate ca pramAdataH / tadevehAnRtaM proktaM sarvapApapradaM javAt // 462
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ [210] jJAtveti dhArmikaibhavyaiH punnydhrmprvRddhye| vAcyaM sadabhidhAnaM hi tatsatyavratamucyate // 463 __ isa saMsAra meM jahAMpara pramAdake vaza hokara asat vA mithyAbhApaNa kiyA jAtA hai usako asatya bhASaNa kahate haiM / yaha asatya bhASaNa bahuta zIghra samasta pApoMko utpanna karanevAlA hai / yahI samajhakara dharmAtmA bhavya jIvoMko apane puNya aura dharmakI vRddhi karane ke liye sadA satyabhASaNa hI karanA cAhiye / isa satyabhASaNa karanaMko satyANuvrata kahate haiM // 462 // 462 / / evaM mithyopadezaM ca raho'bhyAkhyAnakaM tathA / kUTalekhakriyAdizca nyAsApahAra eva ca // 64 sAkAramaMtrabhedo'pi na kAryoM dharmavatsalaiH / satyavratAticArAzca tyAjyAH svAtmaprazAntaye // isI prakAra kisI ke mithyA upadeza bhI nahIM denA cAhiye, raho'bhyAkhyAna arthAt ekAMtameM kahIhuI kriyAoM ko pragaTa nahIM karanA cAhiye, yuTA lekha nahIM likhanA cAhiye, nyAsApahAra arthAt kisI kI dharohara ko mAranA nahIM cAhiye aura sAkAra maMtrabheda arthAt mukha Adi kI AkRtise kisI ke hRdayakI bAta jAnakara bhI usakI pragaTa nahIM karanA cAhiye / isa prakAra mithyopadeza, rho|
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [211] bhyAkhyAna, kUTalekha kriyA, nyAsApahAra aura sAkAramaMtrabheda ye pAMca satyavratake aticAra haiN| apane AtmAko atyaMta zAMta karane ke liya dharmameM prema rakhanevAle bhavya jIvoMko ina saba aticAroMkA tyAga kara denA cAhiye // 464-465 // steyaM pramattayogAdvAdattAdAnaM dhruvaM bhavet / hiMsAkaraM yato loke prANebhyo'pi dhanaM priyam // jJAtveti dhArmikainaiva kArya steyaM bhavapradam / tadacauryavrataM pUtaM pAlanIyaM prayatnataH // 467 pramAdake nimittase vinA diye hue dUsaroMke padArthoko lelenA corI hai / corI karanA hiMsA hI karanA hai, kyoMki isa saMsArameM dhana prANoMse bhI adhika priya hotA hai| yahI samajhakara dhArmika puruSoMko janma maraNarUpa saMsArako baDhAne vAlI corI kabhI nahIM karanI cAhiye / isa corI na karaneko pavitra acauryavrata kahate haiN| yaha acauryavrata prayatnapUrvaka pAlana karanA cAhiye // 466-467 // tyAjyazcauraprayogazca caurArthAdAnameva ca / rAjyaviruddhakAryaM ca pratirUpakriyA tathA // 468 naiva hInAdhikaH kAryoM mAnonmAno bhavapradaH / khAnyazAMtyarthibhirbhavyatAdipUrNahetave // 469
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ [212] corIkA prayoga batAnA, corI ke padArtha apane gharameM rakhanA yA lelenA, rAjyake viruddha kArya karanA, adhika mUlyake padArthoMmeM kama mUlyake padArtha milAkara becanA aura taulane vA nApane ke sAdhanoMko choTe bar3e rakhanA ye pAMca acauryavratake aticAra haiN| ye aticAra saMsArako baDhAne vAle haiM isaliye apanI AtmAmeM aura anya jIvoM meM zAMti cAhanevAle bhavya jIvoMko apanA acauryannata pUrNa karaneke liye ina aticAroMkA sarvathA tyAga kara denA cAhiye // 468 // 469 // manasA vapuSA bAcA parastrI yatra vaya'te / caturthaM tadvataM jJeyaM brahmANuvratasaMjJakam // 470 maithunaM tu mahatpApaM bahujIvavighAtakaM / tattyAjyaM dUrato bhavyaizcidAnandeSu tanmayaiH // 71 jahAMpara mana vacana kAyase parastrIkA tyAga kiyA jAtA hai usako brahmacaryANuvrata nAmakA cauthA vrata kahate haiN| maithunasevana karanA mahApApa hai aura aneka jIvoMkI hiMsA karanevAlA hai| ata eva AtmAse utpanna hue cidAnaMdameM tallIna rahanevAle bhavya jIvoMko isa maithuna sevana karanekA dUrase hI tyAga kara denA cAhiye // 4700 // 47 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [213] pariNItetvarikAyA gamanaM bhavavarddhakaM / tathaivApariNItAyA anyasyopazamastathA // 472 na kArya kAmatIvAbhinivezaM pApakAraNaM / svAnaMdavAdakaiH kAryA'naMgakrIDA kadApi na // 73 kisI vivAhI huI kulaTA strIke yahAM AnA jAnA, 'binA vivAhI huI kulaTA strIke yahAM AnA jAnA, dUsare ke putra putriyoMkA vivAha karanA, kAmasevanake tIvrabhAva rakhanA aura anaMgakrIDA karanA ye pAMca brahmacaryANuvratake aticAra hai| ye pAMcoMhI aticAra saMsArako baDhAnevAlaM haiM aura pApa utpanna karanevAle haiN| ataeva apane Atmajanya AnaMdakA svAda lenevAle bhavya jIvoMko ina sabakA tyAga kara denA cAhiye / ina AtacAroM ko kabhI nahIM lagane denA cAhiye // 472-473 // pramattayogato yatra dhanadhAnyAdi gRhyate / parigraho dhruvaM tatra bhavetsvarmokSanAzakaH // 74 jJAtveti dhArmikaibhavyairna grAhyaM paravastu ca / khavastuparimANaM ca kartavyaM mokSahetave // 475 jahAMpara pramAdake nimittase dhana dhAnyAdika kA grahaNa kiyA jAtA hai vahAMpara usako parigraha kahate haiM / yaha
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ (214] parigraha hI svargamokSako nAza karanevAlA hai / yahI samajha kara dharmAtmA bhavya jIvoMko mokSa prApta karaneke liye para padArthoM kA grahaNa to kabhI karanA hI nahIM cAhiye aura jo apane padArtha haiM unakA parimANa niyata kara lenA caahiye| isIko parigraha parimANANuvrata kahate haiM // 474 // 475 // kSetravAstuhiraNyasya dAsIdAsadhanasya c| suvarNadhAnyakupyAdeH pramANAtikramastathA // 476 na kAryaH krodhalAbho'pi saMsAramUlavarddhakaH / khAnandasvAdakairbhavyaitAnAM paripAlakaiH // 477 kSetra, vAstu, ( kheta va ghara ) hiraNya (cAMdI ) suvarNa, dhana dhAnya, dAsI dAsa, aura kupya ( vartana vastrAdika) ye saba bAhya parigraha kahalAte haiM / inake pramANakA ullaMghana karanA parigrahaparimANake aticAra kahalAte haiN| krodha lobha bhI saMsArake janmamaraNako baDhAnevAle haiM / ata eva apane Atmajanya AnaMdakA svAda lenevAle aura vratoMko pAlana karanevAle bhavya jIvoMko ina saba aticAroMkA tyAga kara denA cAhiye tathA krodha lobhakA bhI tyAga kara denA cAhiye // 476 / / 477 // nirodhArthaM ca pApAnAM nAnAduHkhavidhAyinAM / nadIparvatadezaizca maryAdIkRtya bhUtale // 478
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [215] pramANaM dazadhA dikSu kAryamAmRtyu gehibhiH / saMsArabhogakAmArthaM na gacchAmi tato bahiH // iti saMkalpa eva syAdivataM zAMtidAyakaM / proktaM jineMdradevena sarvapApapraNAzakam // 480 ____ aneka prakArake duHkha denevAle pApoMko rokane ke liye zrAvakoMko apane maraNaparyanta isI pRthvIparake nadI parvata aura dezoMke dvArA maryAdA niyata kara dazoM dizAoMkA parimANa niyata kara lenA cAhiye tathA isa maryAdAke bAhara saMsAra bhoga aura kAmAdika ke liye kabhI nahIM jAUMgA aisA saMkalpa kara lenA cAhiye / isI saMkalpako vA dazoM dizAoMke parimANa karaneko digtrata kahate haiM / yaha digvata atyaMta zAMti denevAlA hai, samasta pApoMko nAza karanevAlA hai aura bhagavAna jinendradevane kahA hai / / // 478-480 // na cordhvAtikramaH kAryo naivAdho'tikramastathA / tiryagvyatikramo naiva kSetravRddhirna duHkhadA // 81 naivaM vismaraNaM kAryaM maryAdAyAH sugahibhiH / iti paMcAticArAzca tyAjyAH sakaladhArmikaiH // samasta dharmAtmA zrAvakoMko Urdhva dizA kI maryAdAkA ullaMghana nahIM karanA cAhiye, adhodizAkI maryAdAkA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ [216] ullaMghana nahIM karanA cAhiye, tirachI aura kI AThoM dizAoMkI maryAdAkA ullaMghana nahIM karanA cAhiye, maryAdA kiye hue kSetrako baDhAnA nahIM cAhiye aura maryAdA ko bhUlanA nahIM cAhiye / bhAvArtha - Urdhva adho aura tiryaga dizAoMkA ullaMghana karanA, kSetrakI maryAdA baDhAlenA aura maryAdA bhUla jAnA ye pAMca dikhatake aticAra haiM / dharmAtmA zrAvakako inakA tyAga avazya kara denA cAhiye / / 489 // 482 // pakSamAsAdiparyantaM gRhagrAmavanaiH sadA / maryAdakRtya dezasya parimANaM sugehibhiH // 483 kArya pratidinaM tattu taM dezAvakAzikaM / sarvapApavinAzArthamahiMsAtratavRddhare // 484 // zrAvakoM ko pakSa mahinA Adi kAla kI maryAdA niyata kara ghara gAMva bagIcA Adike dvArA dezakI maryAdA niyata kara pratidina usa dezakA parimANa niyata kara lenA cAhiye / bhAvArtha - dignatameM jo janmabhara ke liye maryAdA niyata kI hai usase pratidina ghaTAkara thoDI rakhanI cAhiye | isako dezAvakAzika vrata kahate haiM yaha vrata samasta pApoMko nAza karaneke liye aura ahiMsAvrata kI vRddhi karaneke liye kiyA jAtA hai / / 483-484 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (217] aanynaadbhirdeshaatpressypryogtstthaa| / zabdAnupAtato jJeyA rUpAnupAtato'pi ca // 85 pudgalAdiprayogAdvAticArAH paMca duHkhdaaH| zrAvakaiH parihartavyA jJAtveti dharmadhArakaiH // 486 . maryAdA kiye hue dezakai bAharase kisI ko bulAnA vA koI cIja maMgAnA, kisI ko bhejanA vA koI padArtha bhejanA, maryAdA bAhara apane zabdake dvArA koI saMketa karanA, apanA rUpa dikhAkara koI saMketa karanA aura pudgala vA kaMkaDa, patthara pheMkakara koI saMketa karanA ye pAMca dezAvakAzikavatake aticAra haiM / dharmako dhAraNa karanevAle zrAvakoMko inakA svarUpa samajhakara inakA tyAga avazya kara denA cAhiye // 485 // 486 // pApazikSAmapadhyAnaM hiMsAdAnaM ca duHzrutiH / pramAdAcaraNaM kAryaM zrAvakaistu kadA'pi na // 87 dharmaviruddhaM yatkAryaM kulajAtivinAzakaM / na kArya tattu vijJeyaM tRtIyaM ca guNavatam // 88 zrAvaka logoMko pAparUpa zikSA vA upadeza kabhI nahIM denA cAhiye, apadhyAna arthAt kisIke liye burA cintana nahIM karanA cAhiye, hiMsA karaneke sAdhanoMko
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ [218] denA nahIM cAhiye, pApa utpanna karanevAle zAstroMko sunanA nahIM cAhiye aura binA prayojana pRthvI khodanA, pAnI phailAnA, agni jalAnA, vanaspati toDanA Adi jIvoMko satAnevAle kArya nahIM karanA cAhiye / isIprakAra jo dharmaruddha kArya hai athavA kula jAtiko naSTa karanevAle kArya haiM ve bhI kabhI nahIM karane cAhiye / isako tIsarA anarthadaMDavirati nAmakA tIsarA guNavrata kahate haiM / / 487 ||488 // niMdyaM kandarpakautkucyaM maukharyaM pApavarddhakaM / upayogo'vicAyaiva bhogopabhogavastunaH // 489 aprayojanabhUtasya saMgrahakaraNaM tathA / jJAtvA paMcAticArAzca tyAjyA evaM prayatnataH // haMsI se mile hue bhaMDa vacanoM ko kaMdarpa kahate haiM bhaMDa vacanoMke sAtha zarIra kI kuceSTA karanA kautkucya hai ye donoM hI kriyAe atyaMta niMdanIya haiN| vinA prayojana bahuta bolaneko maukharya kahate hai / maukharya bhI pApa baDhAnevAlA hai| isa prakAra tIna to ye, tathA bhogopabhAMga ke padArthoMkA vinA vicAra kiye upayoga karanA aura apane kAmameM na AnevAle bahuta se padArthoMkA saMgraha karanA ye pAMca anarthadaMDavata ke aticAra haiM inako samajhakara prayatna pUrvaka inakA tyAga kara denA cAhiye ||489 ||490 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ [219] mano vacazca kAyaM ca samyagnirudhya ytntH| priyA'priye padArthe ca svAtmabAhye vinAzini / trikAle samatAM dhRtvA kartavyaM svAtmaciMtanaM / japo'nAhatamaMtrasya jJeyaM sAmAyikaM vratam // 92 mana vacana kAyako prayatna pUrvaka acchItaraha roka kara tathA AtmAse sarvathA bhinna aura avazya nAza honevAle aise piya vA apriya padArthoM meM samatA dhAraNa kara tInoM samaya apane AtmAkA cintana karanA cAhiye athavA anAhata maMtrakA (paMca namaskAra maMtrakA) japa karanA cAhiye isako sAmAyika vrata kahate haiM // 491 / / 492 // manoduSpraNidhAnaM ca saMsAraklezavarddhakaM / vacoduSpraNidhAnaM cAzAMtiduHkhapradAyakam // 93 kAyaduSpraNidhAnaM ca vismrnnmnaadrH| ete paMcAticArAzca tyAjyA jJAtveti dhArmikaiH // sAmAyika karate samaya apane manako kisI bure cintanameM lagAnA saMsArake klazoMko baDhAnevAlA hai, vacanako azubha kAryameM lagAnA azAMti aura duHkha denevAlA hai, isIprakAra kAyako azubhakriyA meM lagAnA, sAmAyika kI kriyAoMko vA pAThako bhala jAnA aura sAmAyikakA anAdara karanA vA sAmAyika ke samaya kA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ [220] vA kisI kriyAkA anAdara karanA ye pAMca sAmAyikake aticAra kahalAte haiM / dharmAtmA bhavya puruSoMkI inakA svarUpa samajhakara inakA tyAga avazya kara denA cAhiye // 493||494 // gRhasthAnAmahorAtraM dharmadhyAnaM na sambhavet / vicAryaivaM sadASTamyAM caturdazyAM caturvidham // 95 tyaktvAhAraM kaSAyAdi gRhAraMbhAdikaM tathA / upavAsaH prakartavyaH svAtmaciMtanapUrvakaH // 496 gRhasthoMke rAta dina dharmadhyAnakA honA asaMbhava hai / yahI samajhakara una ko aSTamI aura caturdazI ke dina cAroM prakArake AhArakA tyAga kara tathA kaSAya aura ghara saMbaMdhI AraMbha parigraha AdikA tyAga kara sadAkAla ( pratyeka aSTamI aura caturdazI ko ) upavAsa dhAraNa karanA cAhiye / aura usa dina apane zuddha AtmAkA cintana karate rahanA cAhiye / isako proSadhopavAsatrata kahate haiM ||495||496 // vinAvalokanenaiva vinA sammArjanena ca / zAstropakaraNAdInAM grahaNaM sthApanaM tathA // 497 malamUtradikAnAM vA yatra tatra visarjanaM / sarveSAM saMstarAdInAM sthApanaM vA pramAdataH // 98
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ [221] pramAdavarddhakaM jJeyaM vismaraNaM hynaadrH| aticArA ime tyAjyAH zrAvakairdharmatatparaiH / 499 vinA dekhe aura binA komala pIchI vastra Adise zodhe zAkha vA pUjAke upakaraNoMko grahaNa karanA vA sthApana karanA; vinA dekhe zodhe malamUtra kapha Adiko cAhe jahAM choDa denA, sone baiThanekI caTAI Adiko pramAda pUrvaka binA dekhe zothe rakhanA, pramAdako baDhAnevAlA vismaraNa karanA, arthAt upavAsa vA usa dinake kartavyako bhUla jAnA tathA upavAsa vA parvake dinakA anAdara karanA ye pAMca proSadhopavAsa natake aticAra haiN| dharmameM tatpara rahanevAle zrAvakoMko inakA tyAga avazya kara denA cAhiye 497 // 499 / / kaSAyaviSayAdInAM nAzArthaM mohavairiNaH / vastrAnnapAnabhAryAyAH gaMdhamAlyAdivastunaH // 500 pratidinaM pramANaM ca kArya vaahngiityoH| ... svAnandasvAdakairbhavyaiH svarasarasikaistathA // 501 jo zrAvaka apane Atmajanya AnaMdakA svAda leteM rahate haiM, aura Atmajanya AnaMda rasa ke rasika haiM unako apane kaSAya aura viSayoMkA nAza karaneke lie tathA moharUpI zatruko nAza karaneke lie tathA bhojana, pAna,
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ [222] vastra, strI, gaMdha, mAlA. savArI, gIta, nRtya Adi bhogobhoga padArtho kA pratidina pramANa kara lenA cAhie / isako bhogopabhoga parimANa vrata kahate haiM ||500/501 // sacittastasya sambaMdhaH sammizrAbhiSavastathA / duSpakAhAra evA'pi duHkhado vratanAzakaH // 502 proktAH paMcAticArAzca saMsAraparivarddhakAH / jJAtveti vastuto bhavyaistyaktavyA mokSa hetave // sacitta padArtho ko kAma meM lAnA, sacittase saMbaMdha rakhanevAle padArthoMko kAmameM lAnA, sacitta mile hue padArthoMko kAmameM lAnA, pauSTika AhArakA sevana karanA aura kacce athavA AvazyakatA se adhika pake hue par3hAthako sevana karanA ye pAMca bhogopabhoga parimANake aticAra haiM / ye aticAra duHkha denevAle haiM, vratoM ko nAza - karanevAle haiM aura saMsArako baDhAnevAle haiM / ataeva bhavya jIvoMko ucita hai ki inakA vAstavika svarUpa samajhakara mokSa prApta karane ke lie inakA sarvathA tyAga kara deveM / 1502-503 // AtmaratAya bhavyAya gRhAdivarjitAya ca / rAgadveSavimuktAya svaparahitahetave // 504
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ [223] bhaktyA trividhapAtrAya dAnaM deyaM caturvidhaM / atithisaMvibhAgAkhyaM vrataM proktaM sukhapradam // 05 isa saMsArameM uttama madhyama jaghanya ke bhedase pAtra tIna prakArake haiN| ye saba pAtra apane AtmAmeM lIna rahane vAle haiM, bhavya haiM, ghara AraMbha parigraha Adise rahita haiN| inako apanA aura una tyAgI vratiyoMkA kalyANa karaneke lie bhaktipUrvaka cAroM prakArakA dAna denA cAhie / isa ko atithisaMvibhAga vata kahate haiN| yaha atithisaMvibhAga vrata aneka sukhoMko denevAlA hai // 504-5 // niMdya: sacittanikSepo vA sacittApidhAnakaM / aparavyapadezazca kAlAtikrama eva ca // 506 mAtsaryaM duHkhadAtraite'ticArAH pNcduHkhdaaH| santIti parihartavyA jJAtvA svarmokSavAMchakaiH // 7 isa atithisaMvibhAga vratake bhI pAMca aticAra haiM 'pahalA niMdanIya sacitta nikSepa arthAt muniko dene yogya AhAra ko sacitta padArthapara rakhadenA hai| dUsarA aticAra sacitta padArthase Dhaka denA hai, tIsarA aticAra kisI dusareko AhAra deneke lie kahanA athavA na dene kI niyata se kisI agne padArtha ko dUsare kA batalA denA cauthA aticAra hai| AhAra kA samaya bIta jAne para dAna deneke
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.224] lie khaDe honA hai aura aneka duHkha aura ciMtAoMko dene vAlA pAMcavA aticAra anya dAtAoMke sAtha IrSA karanA hai / isa prakAra duHkha denevAle ye pAMca aticAra haiN| svarga mokSakI icchA karanevAle zrAvakoMko inakA svarUpa samajhakara inakA tyAga avazya kara denA cAhie // 506507 // mAMsAdidarzanAt jJeyaH sprshnaadsthicrmnnH| hiMsAkaraM vacaH zrutvA bhuktvA vA tyaktavastunaH / manoglAniryadA jAtA aMtarAyastadA tdaa| tyAjyazca sarva AhAro vratapUrNaiH sugehibhiH // 9 ___ mAMsAdika padArthoka dRSTigocara hone se haDDI, camaDA Adike sparza honese hiMsA karanevAle vacanoMko sunakarake tyAgI huI vastuko khAkarake aura jaba mana meM glAni AjAya taba bhojanake aMtarAya mAne jAte haiN| usa samaya samasta vratoMse suzobhita rahanevAle zrAvakoMko saba tarahake. AhArakA tyAga kara denA cAhie // 508-9 // bhagavaMstvatprasAdana vratAnAM lakSaNAni ca / . tathAticArAH sarveSAM jJAtAH svAtmavizuddhaye // sadyaH zeSapratimAnAM lakSaNAni nirUpaya / dhRtvA tAH zrAvakaH pazcAd munirbhUtvA zivaM vrajet
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [220 praznaH- he bhagavan Apake prasAdase apane AtmAko zuddha karaneke liye samasta vratoMke lakSaNa aura aticAra jAna liye| aba kRpAkara bAkIkI pratimAoMkA lakSaNa kahiye / jinhe dhAraNakara yaha zrAvaka aMtameM muni hokara mokSameM jA virAjamAna hotA hai / rAgadveSaM parityajya samo bhUtvA priyA'priye / padArthe svAtmabAhye ca duHkhade svAtmanAzini // dvAtriMzaddoSamevA'pi tyaktvA saMsAradaM tathA / manA bhavaMti zuddhe'smin svAtmani saukhydaayini| tadvA sAmAyikaM proktaM karaNIyaM trikAlake / tRtIyA pratimA jJeyA zrAvakasya mahAtmanaH // 12 ___uttaraH-aba tIsarI pratimAkA svarUpa kahate haiN| jo puruSa rAgadveSako choDakara tathA AtmAse bhinna aura AtmAko nAza karanevAle aura duHkha denevAle priya apriya samasta padArthoM meM samatA dhAraNa kara aura janmamaraNa rUpa saMsArako baDhAnevAla battIsa doSoMkA tyAgakara sukha dene vAle apane zuddha AtmAmeM lIna hote haiM, usako sAmAyika kahate haiM / yaha sAmAyika mahAtmA zrAvakoMko tInoM samaya karanA cAhie / isako tIsarI pratimA kahate haiM // 10-12 sarvArambhaM parityajyAhAraM caturvidhaM tthaa| kaSAyaviSayAn tyaktvA saMsAraduHkhadAyinaH // 13
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ [226] aSTamyAM ca caturdazyAM kartavyo nizcayena ca / yathAzakttyupavAsazca kAmado mokSahetave // 514 cidAnandapade zuddhe svAtmani sukhade sadA / upavezanameva syAdupavAsazca mokSadaH // 515 ____aba cauthI pratimA kA svarUpa kahate haiM, cauthI pratimA dhAraNa karane vAle zrAvakako aSTamI aura caturdazI ke dina sara taraha ke AraMbhoMkA tyAga kara tathA cAroM prakArake AhAroMkA tyAga kara aura saMsArake mahAduHkha dene vAle kapAya tathA viSayoMkA tyAga kara mokSa prApta karaneke lie apanI zakti ke anusAra icchAnusAra phala denevAlA upavAsa avazya karanA cAhie / athavA zuddha cidAnaMda svarUpa aura sukha denevAle apana AtmAmeM tallIna rahanA mokSa denavAlA upavAsa kahalAtA hai| yaha bhI zrAvakako dhAraNa karanA cAhie / isako proSadhopavAsa pratimA kahate haiM // 13-15 // phala nUlAdikAnAM cApakkAnAM hynlaadibhiH| na kArya bhakSaNaM bhavyairdayAdharmapravarddhakaiH // 516 lijaparAtmazAntyarthaM paMcAkSarodhahetave / svarmokSavAJchakairbhavyaiH svarasarasikaiH sadA // 517 jo puruSa svarga mokSa kI icchA karanevAle bhavya hai, dayAdharmako baDhAnevAle haiM aura Atmajanya AnaMdarasa ke
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ [227] rasika haiM unako paMceMdriyoMkA nirodha karaneke lie, aura apanI AtmAko tathA anya samasta jIvoMko zAnti prApta karaneke lie agni Adike dvArA nahIM pake hue phala patra mUla Adiko kabhI bhakSaNa nahIM karanA caahie| isako sacitta tyAga nAmakI pAMcavI pratimA kahate haiM / / 16-17 // manovacanakAyaizca kRtakAritasammataH / divase maithunaM tyAjyaM du:khadaM nizi bhojanam 18 zAntivairAgyavRdhdyarthaM svAtmaciMtanameva ca vrataM svarmokSadaM syAddhi rAtribhojanavarjanam 519 chaThI pratimA dhAraNa karanevAloMko mana, vacana, kAya aura kRta kArita anumodanAse dinameM maithunasevana karanekA tyAga kara denA cAhie aura mahAduHkha denevAlA rAtribhojanakA tyAga kara denA caahie| tathA zAMti aura vairAgyako baDhAne ke lie apane AtmAkA cintana karanA cAhie / isako svagamokSa denevAlA rAtribhojana tyAga nAmakA vrata kahate haiN| isako pAlana karanA chaTI pratimA hai // 18-19 // samastayoSinmAtraM ca tyaktvA vaakaaycetsaa| tadaticAramevA'pi saMsAraparivarddhakam // 520 cidAnandamaye zuddhe paramAtmani saukhyde| khAtmabAhyajanAsAdhye ratnatrayamaye pade // 521
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ [228] nityaM nivezanArthaM ca svrskhaadhetve| yatate yaH sa evAsti brahmacArI dayAparaH // 522 jo puruSa mana vacana kAya se samasta strImAtrakA tyAga kara detA hai aura saMsArako baDhAnevAle unake samasta aticAroMkA bhI tyAga kara detA hai tathA jo apane Atma janya AnaMdarasakA svAda lene ke lie zuddha ratnatraya se suzobhita, AtmajJAnarahita manuSyoMke dvArA prApta hone ayogya, cidAnaMdamaya aura sukha denevAle atyaMta zuddha paramAtmAmeM lIna honekA sadA prayatna karatA hai usako dayAlu brahmacArI kahate haiM / isa prakArakA brahmacarya nAmakI sAtavI pratimA kahalAtI hai // 20-22 // masyasikRSivANijyaM zilpasevAdikaM tthaa| sarvArambhaM parityajya pApabhIterdayAparaH // 923 khAdhyAyaM vA zubhadhyAnaM karoti svAtmAcaMtanaM / AraMbhatyAgo vijJeyaH pAlanIyaH sugahibhiH // 24 jo dayAlu zrAvaka pApoMke Darase asi, mAsi, kRSi zilpa, sevA, vANijya Adi samasta AraMbhoMkA tyAga kara svAdhyAya karatA hai, zubha dhyAna karatA hai vA apane AtmA kA cintana karatA hai usake isa vratako AraMbhatyAga kahate haiM / zreSTha zrAvakoMko isakA sadA pAlana karate rahanA cAhiye / yaha AThavI pratimAkA svarUpa hai // 523-524H
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [229] vastrapArvinA sarvaM parigrahaM bhavapradaM / mohAdikaM tathA tyaktvA vairaklezAdivarddhakam // 25 vratopavAsaM maunaM ca kurvan dhyAnaM tapo japaM / khAtmAnaM ciMtayan zuddhaM svapade yazca tiSThati // svarmokSavAJchakaH zuddhaH sNsaarsukhduurgH| zrAvakaH sa ca vijJeyaH parigrahavivarjitaH // 527 jo zrAvaka vastra aura vartanoM ke vinA janmamaraNarUpa 'saMsArako baDhAnevAle samasta parigrahoMkA tyAga kara detA hai, tathA vaira kleza Adi baDhAnevAlaM moha vA rAgadveSa AdikA tyAga kara detA hai aura vana upavAsa karatA huA mauna dhAraNa karatA huA dhyAna, tapa vA japa karatA huA tathA apane zuddha AtmAkA ciMtana karatA huA apane zuddha AtmAmeM lIna rahatA hai| isake sivAya jo svargamokSakI icchA karatA rahatA hai, saba tarahase zuddha rahatA hai, aura saMsArika sukhoMse dUra rahatA hai usako parigrahavirata zrAvaka kahate haiN| yaha nauvIM pratimAkA svarUpa hai| // 525-527 // saMsAraviSaye niMye duHkhe paapprde'shubhe| vivAhArambhakAryAdau vyAdhiciMtAdivarddhake // 28
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ [230] niHsAre dharmazUnye vA'numatirnAsti yasya c| saMsAranAzako'yaM so'numativirato bhavet // 529 ye vivAha khetI Adi AraMbhake kArya sAMsArika haiM niMdya haiM, duHkha aura pApa utpanna karanevAle haiM, azubha haiM, vyAdhi ciMtA Adi ko baDhAne vAle haiM, sArarahita haiM aura dharmarahita haiM, aise kAryoM meM jo uttama zrAvaka apanI saMmati taka nahIM detA usako janma maraNa rUpa saMsArako nAza karanevAlA anumativirata nAmakA zrAvaka kahate haiM / yaha dazI pratimA kA svarUpa hai / / 28-29 // sarvasaMga parityajya mohalobhAdikaM tathA / saMsAratArakaM prApya sadguruM zAMtisaukhyadam // 530 tasmAd vrataM gRhItveti khaNDavastraM ca dhArayan / anudiSTaM sadAhAraM gRhNan gurukule vasan // 531 karoti dhyAnaM svAdhyAyaM sarvathA svAtmasAdhanaM / uttamaH zrAvakaH so'yamuddiSTAhAravarjitaH // 532 / / ___jo puruSa samasta parigrahoM kA tyAga kara tathA lobha mohAdikA tyAga kara saMsAra meM pAra karanevAle aura zAMti mukhako denevAle zreSTha guruke samIpa jAtA hai, tathA una se vrata dhAraNa kara khaMDavakha dhAraNa karatA hai, sadA uddiSTarahita
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [231] AhAra letA hai, gurukulameM hI nivAsa karatA hai tathA dhyAna svAdhyAya aura saba prakAra se apane AtmAko zuddha karane kA sAdhana kiyA karatA hai usako uddiSTAhAra tyAgI uttama zrAvaka kahate haiM / yaha gyArahavIM pratimA kA svarUpa hai / / / 30-32 / / iti zrImunirAjakuMthUsAgaraviracita bodhAmRtasAragraMthe zrAvakadharmavarNano nAma caturtho'dhikAraH /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.232] atha prazastiH / prasiddha mUlasaMghe'smin zuddha senAnvaye vre| gacche puSkarake jAto jinaseno mahAkaviH // 1 deveMdrakIrtiH saMjAtastasya ziSyAnvaye shubhe| dharmasya netA tacchiSyaH sUriH zrIzAMtisAgaraH // 2 isa prasiddha zuddha mUlasaMghake senagaNa aura puSkara, gacchameM prasiddha AcArya jinasena mahAkavi hue haiM / una AcArya jinasena kI ziSyaparaMparAmeM munirAja devendrakIrti hue haiM, aura una devendrakIrtike ziSya dharmake mukhya netA AcArya zAntisAgara hue haiM // 1-2 // AsIdayaM mhaasuuribhojgraamnivaasinH / bhImagauDasya satyAyA suputraH sAtagauDakaH // 3 munidIkSAM samAdAya prAptaH sUripadaM kramAt / mama dIkSAguruH so'yaM jIyAdAcaMdratArakam // 4 ye AcArya zAntisAgara mahArAja bhoja (belagAMva ) gAMvake rahane vAle pATIla bhImagauDake suputra the, unakA nAma sAtagoDa thA aura unakI mAtAkA nAma satyavatI thaa| una sAtagauDane munidIkSA grahaNa kara anu
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [233] kramase AcArya pada prApta kiyA hai / vehI AcArya zrI zAntisAgara mere dIkSAguru haiM aura ve mere dIkSAguru AcArya zAntisAgara isa pRthvIpara jabataka candra aura -nakSatragaNa rahe tabataka jayavaMta raheM / / 3-4 // mumukSustasya ziSyo'haM muniH zrIkuMthu sAgaraH / anye ca bahavaH ziSyAH saMjAtAstasya yoginH|| artha : - mokSakI icchA rakhanevAlA maiM muni zrI kuMthu sAgara unhIM AcArya zAntisAgarakA ziSya hUM / una AcAryake mere sivAya aura bhI bahutase ziSya haiM // 5 // zrI vIrasAgaro vidvAn guNajJau misAgarau / zrIcandrasAgaro yogI dayAluH pAyasAgaraH // 6 namisAgara yogIzo mumukSurAdisAgaraH / smArto vaktA tapasvI ca muni: sudharmasAgaraH // 7 vidvAn vIrasAgara, aneka guNoMko jAnane vAle donoM nemasAgara, yogirAja candrasAgara, dayAnidhi pAyasAgara yogarAja namisAgara, mokSakI icchA rakhanevAle Adi sAgara aura smRti zAkhoMke jJAtA parama vaktA tathA tapasvI sunirAja sudharmasAgara Adi aneka unake ziSya haiM // 6-7 // madhyabhAratadezasthacAvalIgrAmavAsinaH / totArAmasya mevAyA dharmajJo varanandanaH // 8
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ [234] nandanalAlazca vidvAn munirbhUtvA sudharmadhIH / . sudharmasAgaro jAta: sUrikalpaH prapAThakaH // 9 sudharmadhyAnadIpAdizAstrANAM mUlakArakaH / sudharmasAgaraH so'yaM jIyAdvidyAgururmama // 10 madhyabhAratake cAvalI gAMva ke rahanevAle totArAma ke unakI dharmapatnI mevAse utpanna huA eka dharmAtmA suputra thA nandanalAla usakA nAma thaa| vaha naMdanalAla vidvAna thA aura sadbuddhi ko dhAraNa karatA thaa| vahIM nandanalAla munidIkSA lekara sudharmasAgara ke nAma se prasiddha hue haiN| ve AcArya ke samAna sabako paDhAnevAle haiM aura mere vidyAguru haiN| aise ve sudharmasAgara muni sadA jIvita haiM // 8-9-10 // enApurasthalAtappAsarasvatyoH sutottmH| rAmacandraH sudIkSitvA jAto'haM kuNthusaagrH||11 enApura (belagAMva ) ke rahanevAle sAtappA aura sarasvatIkA uttama putra rAmacandra manidIkSA lekara maiM kuMyusAgara muni huA huuN|| 11 // caturviMzatitIrthezastutiH paMcagurustutiH / caritraM zAMtisiMdhozca bhAvanA racitA mayA // 12
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [235] maine abataka caturvizati tIrthakara kI stuti, paMcaparameSThI stuti, AcArya zAMtisAgarajI kA caritra aura AtmabhAvanA Adi graMthAMkI racanA kI hai // 12 // udagire pure zreSThI gaMgAsAnAmako'bhavat / tadbhAryA rukmiNI jJeyA rAmacandraH sutastayoH // sUrerAjJAM samAdAya mayaiva kuMthusiMdhunA / dIkSitaH so'pi bhavyAtmA vidvAn sumatisAgaraH Udagiri nagara meM eka seTha gaMgAsA rahate haiM unakI strIkI nAma rukmiNI hai una donoMke rAmacandra nAmakA putra thA / mujha kuMthUsAgara mAnene AcArya zAntisAgara kI AjJA lekara usa bhavya aura vidvAn rAmacandrako muni dIkSA dI hai aura sumatisAgara unakA nAma nirdeza kiyA hai // 13-14 // ajJAnAdvA pramAdAdvA skhalanaM yadi me bhavet / graMthe'smin tadbudhA nityaM zramaNAH zodhayaMtviti // mere ajJAna vA pramAda se yadi isa graMtha meM kucha kamI vA bhUla raha gaI ho to vidvAn muniyoM ko use zuddha kara lenA cAhiye ||15|| jayatu jayatu deva: zAMtinAtho jinendraH / suranaramunipUjyo varddhamAno jinezaH //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ [236] zivavarasukhadAtrI vIravANI sadaiva / mama zubhamatidAtA zAMtisiMdhuH sudharmaH // 16 paramadeva bhagavAna zAntinAtha jinarAja sadA jayavaMta raheM / deva manuSya aura muniyoM ke dvArA pUjya zrIvardhamAna bhagavAna sadA jayavaMta raheM / isIprakAra mokSa sukha denevAlI bhagavAna mahAvIra svAmI kI vANI sadA jayavaMta rahe aura mujhako zubhabuddhi denevAle AcArya zAntisAgara tathA sudharmasAgara sadA jayavaMta rahe // 16 // chaMdolaMkArazAstre vA na ca kAvyakalAdikaM / naiva nItyAdizAstraM ca nyAyavyAkaraNAdikam // vizeSa dharmazAstraM vA naiva jAnAmi tattvataH / tathApi kevalaM bhaktyA likhito'yaM mayAdhunA // yadyapi maiM chaMdaH zAstra, alaMkAra zAstra vA kAvya zAstra aura kalAdikoM ko nahIM jAnatA hUM, na maiM nAtizAkhako jAnatA hUM aura na nyAya vyAkaraNAdika jAnatA huuN| tathA vizeSa rIti se dharmazAstrako bhI acchI taraha nahIM jAnatA tathApi kevala bhaktike vaza hokara maine isa samaya yaha zAkha likhA hai // 17-18 // dIkSAguroreva ca zAMtisiMdhoH, saMsArahartuH shivsaukhydaatuH|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [237] kRpAprasAdAddhi sudharmanAmno, vidyAguroreva dayArdramUrteH // 19. zrIkuMthunAmnA muninA svabudhdyA, svajanmamRtyozca vinaashhetoH| tathA pareSAM sukhazAMtiheto-, yathArthadharmasya ca bodhahetoH // 20 nAmnA hi bodhAmRtasAra eva, graMtho manojJo racitazca bhaktyA / ajJAnahartA nijabodhakartA, bhettA dhruvaM krodhacatuSTayasya // 21 // janmamaraNarUpa saMsArako haraNa karanevAle aura mokSa sukhako denevAle AcArya zrIzAMtisAgarajI mahArAja mere dIkSA guru haiM tathA dayAkI mUrti aise munirAja sudharmasAgara jI mahArAja mere vidyAguru haiM / inhIM donoM guruoMkI kRpAke prasAdase mujhe kuMthusAgara munine apane janma maraNa ko nAza karane ke lie, anya jIvoMko sukha zAMti prApta karane ke lie aura yathArtha dharmake jJAnakA pracAra karaneka lie yaha bodhAmRtasAra nAmakA grantha apanI buddhi ke anusAra banAyA hai / yaha grantha atyaMta manojJa hai, ajJAnako
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ [238] haraNa karanevAlA hai apane AtmajJAna ko utpanna karane vAlA hai aura krodha mAna mAyA lobha ina cAroM kaSAyoMko nAza karanevAlA hai / aise isa granthakI racanA maine bhaktipUrvaka kI hai // 19-21 // graMthaM hyamuM vAMcchitadaM sadaiva, smaranti gAyanti paThanti bhaktyA / zRNvanti vAJchanti namanti yAnti, ta eva bhavyA bhuvi sArasaukhyam // 22 // jo bhavya puruSa icchAnusAra phala dene vAle isa graMthako sadA smaraNa karate haiM, gAte haiM, paDhate haiM. bhaktipUrvaka sunate haiM, paDhane sunane kI icchA karate haiM, namaskAra karate haiM aura isakA saMbaMdha prApta karate haiM ve bhavya jIva isa saMsArameM sArabhUta sukhako pAkara dhana dhAnyAdikase paripUrNa sAmrAjya lakSmIko pAkara aura dharmAnukUla kuTuMba vargako pAkara anukramase zIghra hI sadA ajara amara rahanevAle apane Atmajanya anaMta sukhako prApta hote haiM // 21 // 22 // sAmrAjyalakSmI ca dhanAdipUrNA, dharmAnukUlaM ca kuTuMbavargam / labdhvaiva zIghraM hyajarAmaratvaM, .... kramAllabhante nijasaukhyasAram // 23 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ [239] siddhiM vizuddhiM vimalAM samAdhi, putrAdipotraM sukhazAntikAntim / zaurya suvidyAM sudhRtiM hi teja:, svarmokSalakSmI vidadhAtu devaH // 24 // aMta meM ve bhagavAna arahaMtadeva isa graMthako paDhane sunanevAloMke liye siddha avasthA pradAna kareM, vizuddha aura nirmala samAdhi pradAna kareM, putra pautra deveM, sukha zAMti kAMti zUravIratA, zreSThavidyA, dhairya aura teja pradAna kareM tathA svarga mokSakI lakSmI pradAna kareM // 23 // 24 // mokSaM gate mahAvIre sukhazAntipradAyake / caturviMzatisaMkhyAte vA triSaSTyAdhika zate // 25 site kArtikapakSe ca dvitIyAyAM zubhe dine / IDararAjyAntargate bhiloDAtisamIpage // 26 // sthitvA zubhamaUgrAme varSAyoge shubhprde| likhito'yaM mayA graMtho jIyAdAcandratArakam // sukha aura zAMti denevAle bhagavAna mahAvIra svAmIke mokSa jAneke bAda cauvIsasI tiresaTha varSa bIta jAnepara kArtika zukla pakSake zubha dvitIyA ke dina IDara rAjyake aMtargata bhiloDA ke samIpa zreSTha maU gAMvameM kalyANa
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240] karanevAle varSAyogameM Thahara kara maine yaha grantha likhA hai| isa pRthvIpara jabataka candra aura nakSatragaNa vidyAmAna rahe tabatakA yaha grantha sadA ciraMjIva banA rhe| iti zama
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina-bodhaka, solApura - (pAkSika) ___yaha patra karIba ardha zatAbdIse nikalakara jainasamAjakI sevA kara rahA hai| isameM dhArmika, tAtvika va zAstrIya aneka paThanIya lekha nikalate haiN| prati varSa suMdara vizeSAMka ke alAvA paThanIya upahAra bhI bheTameM diyA jAtA hai| vArSika mUlya kevala 3) hai / grAhaka hokara isase lAbha uThAiye / marAThI bodhaka bhI sarvAMgasuMdara pAkSika nikalatA hai| donoMkA mUlya 4) -vyavasthApaka jaina-bodhaka, solApura. sarva prakArakI suMdara, zuddha va manapasaMta chapAIke liye eka daphe nimnapatese patravyavahAra jarUra krliijiye| zrI kalyANa pAvara priMTiMga presa solApura.