Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita anibaMdhakadvAmizinA zabdazaH vivecana caudamI batrIzI 'vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA,
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita dvAtriMzadvAtriMzikA aMtargata apunarbaMdhakadvAtriMzikA zabdazaH vivecana * mULa graMthakAra tathA TIkAkAra laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SagdarzanavettA prAvacanika pratibhAdhAraka sva. 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja * vivecanakAra * paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA 0 5. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA prazAMtamUrti gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI surendrazrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvIjI bodhiratnAzrIjI : HSIRIS : tArtha 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhakadvAtriMzikA zabdazaH vivecana * vivecanakAra : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2533 * vi. saM. 2063 AvRtti : prathama * nakala : 500 mUlya rU. 45-00 Arthika sahayoga Wan motIlAla jIvarAjabhAI mahetA - muMbaI ha. nikuMjabhAI bhaMDArI : mukhya prAptisthAna : tAthI gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phtehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. mudraka navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phona H (mo.) 9428500401 (ghara) 26614603 74
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ * amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * (079) 26604911, 32911471 : prAptisthAna * muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, ga2vAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400020. 6(022) 22814048 zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naheru roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), muMbaI-80. * (022) 25680614, 25686030 * surata H DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. TM (0261) 3013244 * BANGALORE : Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. (080) (0) 22875262, (R) 22259925 :: zrI naTavarabhAI ema.zAha(AphrikAvALA) phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, amadAvAda-13, 1 (079) 27478512 zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA jvelarsanI upara, malADa (I.), muMbaI-400097. 1 (022) 39438434 (mo.) 9322264851 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varkasa C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. - (0288) 2678513 * rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. ja (0281) 2233120
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. prakAzakIya vana "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tattvonAM rahasyonuM naya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravAnuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvaka-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecato chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. - tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyagajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA (sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vyAkhyAnanA graMtho vyAkhyAnakAra :- pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita) ma. sA. 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra gujarAtI vyAkhyAnakAra :- 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. 1. yogadRSTisamuccaya 2. karmavAda kaNikA 3. sadgati tamArA hAthamAM ! 4. darzanAcAra 5. zAsana sthApanA 6. anekAMtavAda 7. praznottarI 8. cittavRtti 9. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 10. manovijaya ane Atmazuddhi 11. bhAgavatI pravrajyA paricaya 12. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 13. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 14. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 15. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 16. dharmarakSA pravacana zreNI (bhAga-1) 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. saMpAdita 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ dis :- pa. pU. gavirya zrI yugabhUSAvizya (nAnA paMDita) ma. sA. 1. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? hindI vyAkhyAnakAra :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma.sA. 1. jainazAsana sthApanA 3. zrAvaka ke bAraha vrata evaM vikalpa 2. cittavRtti 4. praznottarI lekhaka :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma.sA. 1. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? | / saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra ENGLISH Lecturer : H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI M. S. 1. Status of religion in modern Nation State theory Author : H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI M. S. 1. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ?
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ che =ka gItArtha gaMgA dvArA prakAzita s vivecananA graMtho (gujarAtI) vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA | 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecanA 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kRpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yanaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAna dvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. yogavivekadvAtriMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmagjhadvAtriMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudvAtriMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAtriMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajjhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAtriMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAtriMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAtriMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAtriMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAtriMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAtriMzikA-13 zabdazaH vivecana gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (guja.) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! (aMgrejI) 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMklanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti ** 1. dharmatIrtha bhAga-1 saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho *
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dvAtriMzadvAtriMzikA' graMthanI 'apunarbaMdhakadvAtriMzikA'nA zabdazaH vivecana saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika vizvakalyANakara zrI jinazAsananA gaganane jJAnAlokathI prakAzita ane prabhAvita karanArA aneka mahApuruSomAM svaparadarzananiSNAta, prakAMDa vidvAna, vistRta-sacoTa-spaSTa-saMdehamukta sAhityanA samartha sarjaka, sarvanayamaya vANI vahAvanAra, nyAyavizArada, nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnuM AgavuM sthAna che. judA judA batrIza viSayo upara, viSayavAra 32-32 arthagaMbhI2 zlokothI karela vizada chaNAvaTavALo, tathA 5050 zloka pramANa, adbhuta, adhyayanIya, 'tattvArthadIpikA' nAmanI svopajJavRttithI samalaMkRta A 'dvAtriMzadghAtriMzikA' graMtha, pU. upAdhyAyajI mahArAjAnI eka Master Piece - uttama namUnArUpa amara kRti che. apunarbaMdhakadvAtriMzikA A graMthanuM 14muM prakaraNa che. pUrvanI 'muktiadveSadvAtriMzikA'mAM kahyuM ke pUrvasevAnA cAra bhedomAM muktiadveSanuM prAdhAnya che; kema ke muktiadveSanA kramathI yoganA adhikArIpaNAnI prApti thAya che, tethI 'apunarbaMdhakadvAtriMzikA'mAM yogamArganA Adya adhikArI apunarbaMdhakanuM varNana karela che. anAdikALathI saMsArasukhanA rasiyA, saMsAranA paudgalika sukhomAM majA mANanArA, saMsAranA paudgalika sukhathI bhinna evA Atmika sukhanI kalpanA paNa nahIM karanArA, dharmakriyA paNa artha-kAmanA eTale ke saMsAranA rasathI ja karanArA bhavAbhinaMdI jIvone, darzanamohanIyakarma maMda thavAthI ane saMsArano negative approach-nakArAtmaka abhigama thavAthI jyAre paudgalika sukhamAM svarUpathI duHkharUpatAnuM bhAna thAya, ane e sukha, sukha nathI paNa sukhAbhAsa che, duHkhano pratikAramAtra che evI samajaNa Ave, ane temAM duHkharUpatAnI anubhUti thavA mAMDe tyAre temane tAttvika vairAgyanI prApti thaI, ema kahevAmAM Ave che; ane jIvanI A avasthAne 'apunarbaMdhaka avasthA' kahevAmAM Ave che. ahIMthI ja dharmanI, yoganI ane mokSamArganI zarUAta thAya che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunAbaMdhakadvAtrizikA/prastAvanA 70 koTAkoTI pramANa mohanIyakarmanA utkRSTa sthitibaMdhane je jIva have pharI bhaviSyamAM kyAreya bAMdhavAno nathI te apunabaMdhaka jIva kahevAya arthAt A jIve have karmanA utkRSTa sthitibaMdhanI yogyatAne toDI nAkhavArUpa mahAsiddhine prApta karI che. tAttvika dharmanA prAraMbhabiMdu samAna gaNAtI A apunabaMdhaka avasthA caramAvartamAM praveza karelA jIvane puruSArthazIlatAthI prApta thAya che. ahIM jIvane muktino tAttvika adveSa pragaTe che, tethI te yogamArgano Adya adhikArI bane che ane tenI guru AdinI pUjArUpa ucita pravRtti kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che. caramAvartamAM yogamArganI pAyAnI bhUmikA-ground work hatI, paNa te yogamArga nathI, ane apunabaMdhaka avasthAmAM yogamArganI prApti che. apunabaMdhaka jIvono dharmarasa saMsArarasa karatAM tIvra che, tethI temane pradhAnadravyakriyA che. have aMdaranI suSupta zuddha cetanA jAgI che, tethI saMsArarasano force-baLa tUTI gayo, guNa-doSano viveka karavA lAgyo, mohano adhikAra gayo ane zubha anubaMdhanI zarUAta thaI. jema bIjano caMdra eka eka kaLAnI vRddhithI pUnamanA divase soLe kaLAe pUrNa khIle che, tema apunabaMdhaka jIvone yogya sAmagrI maLatAM audArya, dAkSiNyAdi guNo khIlelI avasthAvALA thAya che. temanI prakRti zAMta ane udAtta hoya che. vaLI A jIvo saMsAranI ane saMsAranA viyogaviSayaka vicAraNA hetu, svarUpa ane phaLathI kare che, je samyaktvanI prApti mATenI pAyAnI bhUmikA taiyAra kare che, chatAM haju mithyAtvamohanIyakarmanI vidyamAnatA hovAne kAraNe dRSTi pUrNa khIlelI nathI, tethI ajJAnajanya bhUlo paNa thAya che, teonI sadA yogamArge pravRtti nathI, paNa yogamArgane abhimukha ucita AcaraNA hovAthI zAstrakAroe temane dravyAMga kahyo che. vaLI A jIvo je viSayazuddha ke svarUpazuddha anuSThAna kare che te ucita janmanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa bane che. A kArnAizikAmAM graMthakArazrIe apunabaMdhakanA dravyayogano spaSTa bodha thAya tenA mATe samyagdaSTine bhAvayoga kema che ? ane te kevo che ? te jaNAvela che, ane temanA anuSThAnanI viziSTatA batAvela che, ane viSayazuddha Adi traNa anuSThAnanuM svarUpa batAvela che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtrizikA/prastAvanA apunabaMdhaka jIvo saMsArano ane saMsAranA pArthakyano hetu, svarUpa ane phaLathI Uha kare che, tethI tevo Uha karavA dvArA temane "sukha pulamAM nathI, aMtarAtmAmAM ja che, tethI have tene meLavavA prayatna karuM," evo abhilASa jAge che. tamane saMsAranA sukhamAM pIDAnuM saMvedana thAya, svano anubhava sAkSI Ape ane hRdayathI prAmANika rIte telly karI zako to tame apunabaMdhaka avasthA pAmyA cho ke nahIM ? teno nirNaya karI zako. jo tamane dharmamAM kaSTanuM vedana thatuM hoya ane paudgalika padArthomAM sukhanuM vadana thatuM hoya to haju apunabaMdhaka dazAnI aprApti che, ema saheje samajI zakAya. mATe yogamArganI prAraMbhika bhUmikArUpa apunabaMdhaka dazAne prApta karavI hoya to jIvanamAM apunabaMdhaka jIve keLavelA zAMta-udAttAdi guNo keLavavA paDaze, to kramasara vikAsa pAmI mokSamArge AgaLa vadhI zakAze. yogamArgasaMdarzaka guruvaryonI satata varasatI divya kRpAvRSTi ane nirmaLa amIdraSTithI ane yogamArgamarmajJa ane yogamArgano mane bodha karAvavAmAM dharmabodhakara sva. pa.pU. zrI mohajitavijayajI mahArAjAe (moTA paMDita mahArAjAe) jagADelI jJAnayoganI sAdhanAnI rucithI, pa.pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA.nA tathA pa. pU. yazovijayajI ma. sA.nA saMvegavardhaka yogagraMthonA abhyAsamAM niraMtara yatna thato rahyo, ane satata yogagraMthonA paThana-pAThanamAM rata paMDitavarya zrI pravINabhAI motA, je jainazAsananA jJAnanidhine prakAzita karI rahyA che, temanA dvArA karAyelA graMthonA vivecanane lakhavAnuM kArya karI saMkalanA karavAnI puNya taka prApta thaI, jenA kAraNe nAdurasta tabiyatamAM paNa satata prasannatA jaLavAI rahI. kharekhara ! mArA jIvanamAM svAdhyAyarUpa saMjIvanIe auSadhinuM kArya karela che. A "apunabaMdhakaDhAtrizikA'nA gujarAtI lekhananA prUphasaMzodhanAdi kAryamAM hRtopAsaka, zrAddhavarya zrI zAMtilAla zivalAla zAhano suMdara sahayoga prApta thayo che tathA sAvaMta muphasaMzodhanAdi kAryamAM sahAdhyAyI tattvajijJAsu sA. caMdanabAlAzrIno, sA. dRSTiratnAzrIno ane sA. ArjavaratnAzrIno suMdara sahAyakabhAva prApta thayo che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/prastAvanA A dhArniMzikA graMthanuM vivaraNa lakhavAmAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM chamasthatAne kAraNe taraNatAraNa zrI jinezvaradevonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to " micchA mi dukkaDa" mAMguM chuM. prAMte AtmapariNatinI nirmaLatA mATe karAyela A prayAsa svaparaupakAraka bane ane A lekhana anubhavamAM palaTAya ke jethI huM paNa yogInAtha paramAtmAe batAvela yogamArganI prathama bhUmikA svarUpa apunabaMdhaka avasthAne prApta karI zuddha AtmacetanAnuM saMvedana karuM, AtmaguNonI anubhUtimAM ramaNatA karuM ane kramasara AgaLa AgaLanI samyaktvAdi bhUmikAne prApta karuM; bhavya mumukSu sAdhako A graMthanA paThana-pAThana-zravaNa-ciMtana-manana-nididhyAsananA baLathI vahelI take parama ane carama zAzvata vizrAMtisthAnane pAmo e ja aMtaranI abhyarthanA. - "chatyAgamatu sarvagIvAnAma' - vi. saM. 2063, vaizAkha suda-3, tA. 20-4-2007, zukravAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. vairAgyavAridhi pa.pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra gacchAdhipati pa.pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI jaya-lAvaNyahemazrIjI ma.sA.nA ziSyA tapasvIranA, svAdhyAyapriyA pa.pU. sA. surendrazrIjI ma.sA.nA ziSyA bhavavirahaththu sAdhvIzrI bodhiratnAzrIjI * F
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/saMkalanA 'dvAciMzadvAtrizikA' graMthanI 14mI "apunabaMdhakadvAciMzikA' nA padArthonI saMkalanA che yogamArganI Adha bhUmikAnA adhikArI apunabaMdhaka jIvanuM svarUpa : muktiaSaprAdhAnyadvAtrizikA'-13mAM kahyuM ke muktiadveSanA kramathI yogamArganA adhikArIpaNAnI prApti thAya che, tethI apunabaMdhakadvAaizikAmAM yogamArganI Adya bhUmikAnA adhikArI evA apunabaMdhaka jIvanuM svarUpa batAve che. apunarbhadhaka avasthAnI prApti kyAre ? bhavAbhinaMdIpaNAnA kSudrAdi doSo javAthI ane tenA virodhI audArya, dAkSiNyAdi guNo pragaTa thavAthI jIva apunabaMdhaka bane che, ane AvA apunabaMdhaka jIvo yogasAmagrI maLatAM bIjanA caMdranI jema, pravardhamAna guNovALA bane che. yogamArgano prAraMbha samyagdaSTithI thAya che ane tenI pUrvasevA apunabaMdhakathI thAya che. tethI apunabaMdhaka jIvane mukhya pUrvasevA che, ema zAstrakAro kahe che, ane mArgapatita ane mArgAbhimukha e be apunabaMdhakanI avasthAvizeSa che. AnAthI e phalita thAya ke jIva apunabaMdhaka thayA pachI guNonI vRddhi kare to kramasara mArgAbhimukha bane che ane pachI mArgapatita bane che, ane pachI krame karIne samyagdaSTi bane che. tethI apunabaMdhaka jIvanI (1) apunabaMdhaka avasthA, (2) mArmAbhimukha avasthA ane (3) mArgapatita avasthA, e traNe avasthAomAM mukhya pUrvasevA hoya che, je pUrvasevA yogamArganI prAptinuM kAraNa che. keTalAka AcAryo mArgapatita ane mArgAbhimukha avasthAne apunabaMdhakathI pUrvanI avasthArUpe paNa svIkAre che. apunarbadhaka ane sakubaMdhakanI pUrvasevAmAM taphAvata : sakRbaMdhakAdimAM upacArathI pUrvasevA hoya che, kema ke teomAM utkaTa bhAvamaLa. che. AnAthI e phalita thAya ke sabaMdhakAdi jIvo gurvAdipUjana karatA hoya topaNa teonI e pravRtti yogamArganI prAptinuM kAraNa nathI, arthAt apunabaMdhakanI AcaraNA sadaza AcaraNA hovAthI pUrvasevA kahevAya che, vastutaH pUrvasevA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbhadhakadvAtrizikA/saMkalanA nathI. vaLI, apunabaMdhaka jIvonI gurvAdipUjArUpa pUrvasevA yogamArganI prAptinuM kAraNa che; kema ke apunabaMdhaka jIvomAM tIvra bhAvamaLano kSaya thayelo hovAthI bhavano AsaMga alpa thayelo che, tethI gurvAdipUjA karIne teo yogamArganI prApti kare che. apunAbaMdhaka jIvanI prakRti : apunabaMdhaka jIvanI prakRtinuM svarUpa zloka-7mAM batAvatAM kahe che ke apunabaMdhaka jIvo prakRtithI zAMta hoya che ane ucca uccatara AcaraNAmAM baddha cittavALA hoya che, tethI teonI pUrvasevA yogamArganI prAptinuM kAraNa bane che. apunarbhadhaka jIvano Uha - apunabaMdhaka jIvo zAMta, udAtta AzayavALA hovAthI saMsAraviSayaka hetu, svarUpa ane phaLano Uha kare che, tenA kAraNe teone saMsAranA vAstavika svarUpanuM darzana thAya che. vaLI, jema apunabaMdhaka jIvo bhavanuM svarUpa hetu, svarUpa ane phaLathI vicAre che, tema bhavanA viyoganuM svarUpa paNa hetu, svarUpa ane phaLathI vicAre che. A prakArano ujvaLa UhApoha apunabaMdhaka jIva mATe samyakatvanI prAptinuM prabaLa kAraNa bane che. apunabaMdhaka jIvamAM dravyathI yoga : "mokSe yoganAthI ="mokSanI sAthe yojana kare te yoga" AvuM yoganuM lakSaNa zAstrakAro kahe che. AtmA uparathI karmano kaMIka adhikAra jAya tyAre AvuM yoganuM lakSaNa pragaTe che. Avo yoga apunarbalakamAM dravyathI pragaTelo che ane pragaTa thayelo A dravyayoga bhAvathI yoganI prAptinuM kAraNa che. AnAthI e phalita thAya che ke apunabaMdhaka jIvo je sadAcArAdi seve che, te drivyayoga che, ane A sadAcArAdinA sevanarUpa dravyayoga bhAvayoganI prAptinuM kAraNa che. apunabaMdhaka jIvone tattvane jovAno kaMIka Uha pragaTyo che, topaNa haju rAga-dveSanI tIvra graMthino bheda nahIM thayelo hovAnA kAraNe, tattvane jovAnI parama madhyastha dRSTi nahIM pragaTelI hovAthI bhavano rAga haju vidyamAna che. tethI bhAvathI yogamArgamAM pravRtti nathI, topaNa yogamArgane abhimukha kaMIka ucita kriyAo kare che, te apekSAe teomAM dravyathI yoga mAnyo che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAciMzikA/saMkalanA pUrvamAM kahyuM ke apunabaMdhakanI pUrvasevA mukhya che, ane tyArapachI zloka-16mAM graMthakArazrI kahe che ke apunabaMdhakano kriyAyoga dravyayoga che. vastutaH apunabaMdhakanI pUrvasevA ane apunabaMdhakano dravyayogamArga eka che. ahIM apunabaMdhaka jIvanuM svarUpa kahevA mATe prAraMbha karyo, tyAM sabaMdhaka karatAM apunabaMdhakanI zuM vizeSatA che ? te batAvavA mATe sakrabaMdhakanI pUrvasevA mukhya pUrvasevA nathI tema batAvyuM. have samyagdaSTine bhAvathI yogamArga che, tenA jevo yogamArga apunabaMdhaka jIvone nathI; paraMtu bhAvathI yogamArganI prAptinuM kAraNa bane tevo dravyayogamArga che, te batAvavA mATe samyagdaSTino bhAvayogamArga kevo che? teno bodha karAve che, jethI tenA kAraNabhUta apunabaMdhakanA dravyayogamArgano spaSTa bodha thAya che. samyagdaSTi jIvamAM bhAvathI yoga - jemaNe rAga-dveSanI tIvra graMthino bheda karyo che ane tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi pragaTa karI che, tevA samyagdaSTi jIvone bhAvathI yogamArganI prApti che; kema ke yogamArga jJAna, darzana, cAritrarUpa che ane samyagdaSTi jIvomAM samyajJAna che, samyagdarzana che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyonA vigamanathI kaMIka sammacAritra paNa che, tene AzrayIne temane bhAvathI yoga che. Azaya e che ke tattvane jovAnI paramamAdhyayyarUpa mArgAnusArI prajJAnA baLathI samyagdaSTi jIvo sarvajJanA vacanAnusAra atIndriya padArthone jonArA hoya che, ane sarvajJanA vacanAnusAra jonArI nirmaLa dRSTinA baLathI teone sadA mokSanI AkAMkSA jIvaMta hoya che, tethI teomAM ratnatrayIrUpa yogamArga sadA ambalita varte che; kema ke teo sarvajJanA vacanAnusAra saMsAranuM svarUpa jue che, te bodhane anurUpa teone tattvanI ruci che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanane kAraNe svazakti anusAra yogamArganuM sevana che, tethI ratnatrayInI pariNati akhkhalita varte che, mATe teone sadA bhAvathI yoga varte che. samyagdaSTi jIvano yogamArga kuTuMbaciMtAdi vyApArakALamAM paNa skUlanA pAmato nathI; kema ke bAhya pravRtti pramANe karmabaMdha ke nirjarA thatI nathI, paraMtu Azaya pramANe karmabaMdha ke nirjarA thAya che; ane vivekI evA samyagdaSTi jIvo
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhaka dvAtriMzikA/saMkalanA mokSamAM baLavAna abhilASAvALA hovAnA kA2Ne potAnI zaktine anurUpa apramAdabhAvathI sarva ucita kriyA karanArA hoya che, tethI potAnI zakti anusAra zuzruSAdi kriyA karanArA hoya che tyAre paNa yogamArga varte che, ane jyAre kuTuMbAdi vyApAra kare che, tyAre paNa mokSanuM vismaraNa thAya te rIte pravRtti karatA nathI; paraMtu mokSane anukULa zaktisaMcaya thAya ane mokSane anukULa potAnI zaktino nAza na thAya te rIte kuTuMbAdi vyApAra kare che, mATe saMsAranI pravRtti karatAM paNa teono yogamArga haNAto nathI arthAt samyagdaSTine sArvadika yoga hoya che. samyagdaSTine bhAvathI yoga kema che ? te spaSTa karavA mATe zloka-19mAM batAvyuM ke (1) samyagdaSTi jIvo daSTivAdopadezikI saMjJAvALA hoya che, tethI je kaMI pravRtti kare che te zAstravacananuM samAlocana karIne kare che. vaLI (2) samyagdaSTi jIvo viSayAdi traNe prakAranI zuddhithI anuSThAnamAM pravRtti kare che, ane (3) samyagdaSTi jIvo je anuSThAnamAM potAnI zakti hoya teno nirNaya karIne, AtmAdi traNa pratyayo dvArA A anuSThAna svakRtisAdhya che ke nahIM ? ityAdino abhrAMta nirNaya karIne pravRtti kare che, tethI teonuM anuSThAna uttarottara vRddhi pAmIne mokSarUpa phaLamAM paryavasAna pAme tevuM che, AthI samyagdaSTine bhAvathI yoga che. AnAthI e phalita thAya ke gurulAghavanuM Alocana karIne traNe prakAranI zuddhivALuM anuSThAna samyagdaSTi jIvo zAstramatithI kare che, tethI potAne je anuSThAna kartavya jaNAya teno paNa AtmAdi traNe pratyaya dvArA yathArtha nirNaya karIne pravRtti kare che, tethI te anuSThAna avazya uttaranA anuSThAnanuM kAraNa bane che, paraMtu kyAreya paNa pAtanuM kAraNa banatuM nathI. apunabaMdhaka jIvonuM anuSThAna : apunarbaMdhaka jIvo mokSanA arthI hovA chatAM paNa viSayazuddha ke svarUpazuddha anuSThAna sevanArA hoya che; paraMtu samyagdaSTi jIvonI jema viSayaddha, svarUpazuddha ane anubaMdhazuddha evuM traNe zuddhithI pUrNa zuddha anuSThAna sevanArA hotA nathI,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtrizikA/saMkalanA tethI apunabaMdhaka jIvonuM dharmAnuSThAna paNa pUrNa zuddhivALuM nahIM hovAthI uttarottara vRddhinuM niyamanuM kAraNa bane tevo niyama nathI, Ama chatAM kaMIka mArgAnusArI prajJA hovAthI ane bhavathI kaMIka vimukha thayelA hovAne kAraNe teonuM mAtra viSayazuddha anuSThAna paNa ucita janmanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa bane che; ane je apunabaMdhaka jIvo viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAna seve che, temAM paNa pUrNa viveka nahIM hovAthI ekAMta sAnubaMdha yoganI prAptinuM kAraNa bane tevuM teonuM anuSThAna thatuM nathI, Ama chatAM kaMIka tattvane abhimukha bhAva hovAthI krame karIne yogamArganI prAptinuM kAraNa paNa bane che. apunabaMdhaka ane samyagdaSTinA anuSThAna aMge dvAciMzikAmAM karela kathano : apunabaMdhakanA "viSayazuddha anuSThAna'ne "sAvadya anuSThAna" kahIne tenI niMdA paNa karI che ane ucita janmanI prAptinuM kAraNa" kahIne tenI prazaMsA paNa karI che. vaLI tenA svarUpazuddha anuSThAnane sAnuvRtti doSavALuM kahIne ane "kutsita rAjAthI adhiSThita nagaranA killA jevuM' kahIne tenI niMdA karI, ane "pradhAnadravyayoga che ane mukhya pUrvasevA che" tethI yogamArganI prAptinuM kAraNa che' ema kahIne prazaMsA paNa karI. ane samyagdaSTinuM anuSThAna pUrNa vivekathI yukta hovAne kAraNe leza paNa tenI niMdA karI nathI, paraMtu "ekAMte kalyANanuM kAraNa che ane sAnubaMdha guNavRddhinuM kAraNa che' tema kahIne samyagdaSTinA anuSThAnanI ekAMte prazaMsA karI che. vaLI "gRhanI AdyabhUmikA' jevuM kahIne paNa samyagdaSTinuM anuSThAna atyaMta vivekayukta che tema batAvela che. jema koIka puruSa makAnanA pAyAne majabUta karIne uparanuM caNatara kare to tenI vivekamUlaka pravRtti che tema kahevAya che, tema samyagdaSTi jIva paNa potAnI bhUmikAne anurUpa anuSThAna sevIne uttaranI bhUmikAnI prAptimAM pratibaMdhaka doSono nAza kare che; ane jema jema uttaranI bhUmikAnI prAptinA pratibaMdhaka doSono nAza thAya che, tema tema uttara uttaranI bhUmikAnAM anuSThAnono svIkAra kare che, jethI nAza pAmelA doSonuM pharI Agamana thatuM nathI. tethI jema gharano pAyo majabUta hoya to te ghara
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 apunabaMdhakadvAtriMzikA/saMkalanA dIrghakALa Take che, tema samyagdaSTi jIvo doSonA nAzarUpa pAyAne majabUta karIne uttaranA doSanAza mATe udyama kare che, tethI uttarottara doSonA nAza dvArA ISTaphaLane prApta kare che mATe teonuM anuSThAna ekAMte zlAghya che. samyagdaSTi jIvonuM trividha pratyayapUrvakanuM anuSThAna : samyagdaSTi jIvo atyaMta vivekapUrvaka pravRtti karanArA hoya che, tethI potAne kayuM anuSThAna karavuM joIe ke jethI avazya siddhi thAya, tenA mATe (1) svazaktinuM samAlocana kare che, ane je anuSThAna svakRtithI sAdhya jaNAya te anuSThAnane (2) gurunA vacana dvArA paNa nirNaya kare che; ane guru paNa tene te anuSThAna sevavAnuM kahe tyAre te anuSThAna sevavA mATe teo utsAhita thAya che; ane temanA prabaLa puNyane kAraNe (3) siddhisUcaka liMgonI prApti thAya che tyAre temane daDha vizvAsa thAya che ke 'A anuSThAna dvArA huM avazya mArA doSono nAza karIne uttaranA yogane pAmIza.' A rIte AtmAdi traNe pratyaya dvArA ucita anuSThAnano nirNaya karIne samyagdaSTi jIva te anuSThAnano svIkAra kare che, ane svIkArAyelA te anuSThAnane zAstrAnusAre sevIne sthira kare che; ane jyAre te anuSThAnanA sevanathI uttaranA anuSThAnane sevavAne anukULa zaktino saMcaya thAya che, tyAre uttaranA anuSThAnane sevavA mATeno abhilASa kare che; ane te anuSThAna paNa AtmAdi traNa pratyaya dvArA nirNaya ka2Ine seve che, jethI te uttaranA anuSThAna dvArA paNa avazya kAryanI siddhi thAya che. A rIte uttara uttaranA anuSThAnane sevIne krame karIne sarvavirati yAvat asaMgabhAvane prApta kare che; kema ke AtmAdi traNa pratyayapUrvaka karAyelA anuSThAnathI yoganI siddhi sAnubaMdha thAya che, paraMtu pAtanuM kAraNa banatI nathI. samyagdaSTi jIvo sadyoganA AraMbhaka che, tethI haMmezAM zAstrasiddha evA AtmAdi traNa pratyayanuM avalaMbana laIne yatna karanArA hoya che, paraMtu hAThikonI jema, ke avicA2kanI jema, bhAvAvezamAM AvIne je te anuSThAna svIkAravA mATe tatpara thatA nathI; paraMtu je jIvomAM samyagdaSTi jIvo jevo viveka pragaTyo nathI, teo kalyANanA arthe zaktinuM ullaMghana karIne je te anuSThAna svIkAre to teo te anuSThAnanA phaLane to prApta karatA nathI, paraMtu pAtane paNa pAme
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/saMkalanA 11 che. jyAre sadyogAraMbhaka evA samyagdaSTi jIvo to jAtyamayUranI jema sadA judA prakAranA hoya che, jethI zAstranuM samAlocana karIne sarvatra ucita pravRtti ka2nA2A hoya che, AthI samyagdaSTinA anuSThAnane sarvottama anuSThAna kahela che ane phaLathI bharAyelA nyagrodhAdi vRkSanA bIjanA praroha jevuM kahela che. AthI samyagdaSTi jIvonuM anuSThAna ekAMte zlAghya che, jyAre apunabaMdhaka jIvonuM anuSThAna kaMIka vivekavALuM hovAthI te te darzanamAM rahelA evA mumukSujanane yogya evuM anuSThAna asagrahanI nivRtti dvArA paraMparAe mokSanuM kAraNa che. chadmasthatAne kA2Ne A graMthanA vivecanamAM vItarAga paramAtmAnI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividhe trividhe 'micchA mi dukkaDaM' mAMguM chuM. fa. zi. 2093, vaizAkha suda-3, tA. 20-4-2007, zukravAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. 5 Lif - pravINacaMdra khImajI motA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAciMzikA/anukramaNikA ja anukramaNikA bloka naM. viSaya pAnA naM. 7- 8 apunabaMdhakanuM svarUpa. 1-3 (i) apunabaMdhakane mukhya pUrvasevA, saphabaMdhakAdine upacArathI pUrvasevA. 3-7 (ii) mArmAbhimukha ane mArgapatita e apunabaMdhakanI samyakatvane abhimukha vizeSa avasthAo. 3-7 anya dRSTikoNathI mArgapatita ane mArgAbhimukha e apunabaMdhakanI pUrvanI avasthAo. 4-5. sakabaMdhakanI upacArathI pUrvasevA kaI apekSAe che ? tenuM spaSTIkaraNa. 10-17 najIkamAM kalyANanI prAptivALA apunabaMdhakamAM pUrvasevAdi ucita AcaraNA. 17-19 apunabaMdhakanI zAMta-udAtta prakRtinuM svarUpa. | 19-22 zAMta-udAtta prakRtivALA jIvonAM ja dharmAnuSThAno kalyANanAM kAraNa, anyanAM nahIM, tenI yukti. 22-24 9. zAMta-udAtta prakRtivALA apanabaMdhaka jIvanuM svarUpa.. 2pa-23 10-11-12. apunabaMdhakanI saMsAraviSayaka hetu, svarUpa ane phaLathI vicAraNA. 26-37 13. apunabaMdhaka jIvanI bhavanA viyogaviSayaka hetu, svarUpa ane phaLathI vicAraNA. 38-4) 14-1pa. apunabaMdhakamAM yoganA lakSaNanA saMbhavanI yukti. (i) apunarbalakamAM dravyathI yoganI yukti ane samyagdaSTimAM bhAvathI yoganI yukti. 43-49 (ii) pradhAnadravyayoga ane bhAvayoganuM svarUpa. 41-43 1 3. 46-49
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAnA naM.] 49-52 18. pa2-64 para-64 64-68 34-38 20. apunabaMdhakadvAiizakA/anukramaNikA ( zloka naM. viSaya 17. vivekI evA samyagdaSTinI saMsAranI kriyAthI paNa karmabaMdhanA abhAvanI yukti. (i) samyagdaSTinI AzayazuddhinA kAraNe saMsAranI kriyAnA kALamAM paNa yogamArganA avicchedanI yukti. (ii) avirata samyagdaSTinI zuzruSAdi zuddha kriyAnuM svarUpa. | (i) samyagdaSTine paramArthathI bhAvayoga svIkAravAmAM yukti. (ii) samyagdaSTinI atyaMta vivekapUrvakanI pravRttinuM svarUpa. samyagdaSTine zAstrasaMjJAvALA svIkAravAnI yukti. | viSayazuddha anuSThAnanuM svarUpa. 22. svarUpazuddha anuSThAnanuM svarUpa. (i) anubaMdha zuddha anuSThAnanuM svarUpa. (ii) viSayazuddha anuSThAnanuM phaLa. (i) viSayazuddha anuSThAna apekSAe prazaMsanIya, apekSAe niMdanIya. (ii) apunabaMdhakanuM viSayazuddha anuSThAna paNa paraMparAe mokSanuM kAraNa. (iii) svarUpazuddha anuSThAna apekSAe niMdanIya. (i) svarUpazuddha anuSThAna apekSAe niMdanIya. (ii) anubaMdha zuddha anuSThAna ekAMte prazaMsanIya. (i) anubaMdhazuddha anuSThAna dharanI AghabhUmikA tulya. (ii) tattvasaMvedanathI anugata anubaMdhazuddha anuSThAnathI uttarottara doSano vigama. 68-75 75-77 21 , 78-81 23. 81-83 81-89 87-89 87-90 87-90 90-93 90-93 25. 2 3. 93-96 93-94
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zloka naM. 27. 28. apunabaMdhakAtrizikA/anukramaNikA viSaya pAnA naM.) saMpUrNa siddhinA upAyabhUta traNa pratyayonuM svarUpa. | 97-100 traNa pratyayono vicAra karyA vinA svIkArelA anuSThAnathI kAryanI siddhino abhAva. 101-106 sAnubaMdha yoganA AraMbhaka jIvo haMmezAM AtmAdi traNa pratyayapUrvaka ja pravRtti kare temAM yukti. 106-108 sAnubaMdha yoganA AraMbhaka jIvonI mAtAnA garbhayogamAM paNa ucita kriyA. samyagdaSTinA sAnubaMdha yoganA AraMbhanuM svarU5. 112-115 apunabaMdhaka jIvonAM viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAno paNa prazAMtavAhitAnuM kAraNa. 116-118 108-112
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrI~ aha~ namaH / OM hrI~ zrIzaGkhadharapArzvanAthAya namaH / che nama: | nama: - nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracita svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata apunarbandhakadvAtriMzikA-14 pUrvanI muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA sAthe saMbaMdha - muktyadveSakrameNAdhikAritvaprAptirbhavatIti prAguktaM tatra pUrvamapunarbandhakameva thaftharinAda - artha : muktiadveSatA kramathI adhikArIpaNAnI prApti thAya che yogamArganA adhikArIpaNAnI prApti thAya che, e pramANe pUrve kahela pUrve muktiaSaprAdhAnyAviMzikAnA zloka-32mAM kahela, tyAM yogamArganA adhikArIpaNAmAM, dharmAdhikArI evA apunabaMdhakane ja prathama kahe che - bhAvArtha: muktiadveSa, manAgu muktirAga, atyaMta muktirAga ityAdi kramathI jIvo yogamArganA adhikArI apunabaMdhakAdirUpa thAya che, te vAta pUrvanI muktiaSaprAdhAnyadvAaizikAmAM karI, tethI e prApta thAya ke yogamArganI Adya bhUmikAno
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-1 adhikArI muktiaSavALo athavA manAgU muktirAgavALo jIva che, ane te apunabaMdhaka che, tethI dharmAdhikArI evA apunabaMdhakanuM svarUpa prastuta kAtrizikAmAM batAve che - avataraNikA - apunabaMdhaka jIvanuM svarUpa batAve che - zloka : zuklapakSenduvatprAyo vardhamAnaguNaH smRtaH / bhavAbhinandidoSANAmapunarbandhako vyaye / / 1 / / anvayArtha : bhavAminaniSA vyave=bhavAbhinaMdInA doSono vyaya thaye chate rAvapakSenuva-zuklapakSanA caMdramAnI jema prANI=bAhulyathI vardhamAnapuE= vardhamAna guNavALo punarjanya:aputabaMdhaka mRta kahevAyo che. ll1aaaa zlokArca - bhavAbhinaMdInA doSono vyaya thaye chate zuklapakSanA caMdramAnI jema bAhulyathI vardhamAna guNavALo apunabaMdhaka kahevAyo che. ll1] TIkA : zukleti-zuklapakSenduva=ujjvalapakSacandravat, prAyo bAhulyena, vardhamAnA:= pratikalamullasanto, guNA audArya-dAkSiNyAdayo yasya, bhavAbhinandidoSANAM prAguktAnAM kSudratvAdInAM, vyaye apagame sati, apunarbandhakA smRtaH / / 1 / / TIkArya : suvattapakSenDavat ..... mRta: pUrvamAM kahevAyelA bhavAbhinaMdInA sutvAdi doSono vyaya thaye chate, zuklapakSanA caMdramAnI jema=ujjavaLa pakSanA caMdramAnI jema, prAya:=bAhulyathI, vardhamAna guNavALo-prati kalAe ullAsa pAmatA audArya, dAkSiNyAdi guNavALo, apunabaMdhaka kahevAyo che. [1]
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/zloka-1-2 bhAvArtha :-- apunabaMdhakanuM svarUpa : anAdikALathI saMsAranA kAraNabhUta kSudratvAdi doSo jIvamAM varte che ane saMsArano gADha rAga ocho thAya tyAre jIvamAM audArya-dAkSiNyAdi guNo pragaTe che; vaLI zuklapakSano caMdra pratidivasa jema vRddhine pAme che, tema uttama puruSono yoga thatAM apunarbaMdhaka jIvamAM prAyaH audAryAdi guNo vRddhi pAme che. ahIM prAyaH kahevAthI e prApta thAya ke apunarbaMdhaka jIvane paNa tevI viparIta sAmagrI maLe to audAryAdi guNone badale kSudratvAdi bhAvo paNa pharI pragaTa thAya che. II zloka H asyaiva pUrvasevoktA mukhyA'nyasyopacArata: / asyAvasthAntaraM mArgapatitAbhimukhau punaH / / 2 / / 3 anvayArtha: : arthava=AnI ja=apunabaMdhakanI ja, pUrvasevA mukhyA vastA=pUrvasevA mukhya kahevAI che, anyaT=anyane=apunabaMdhaka sivAyanA samRbaMdhakAdine 35cArata=upacArathI che=pUrvasevA upacArathI che. punaH=vaLI mArgapatitAmimulo mArgapatita ane mArgAbhimukha gaT=AnAM=apunarbaMdhakanAM avasthAntara= avasthAntara che=dazAvizeSa che. rA zlokArtha : AnI ja=apunabaMdhakanI ja, pUrvasevA mukhya kahevAI che, anyanI upacArathI che. vaLI mArgapatita ane mArgAbhimukha AnAM= apunabaMdhanAM, avasthAntara che. cA TIkA : asyaiveti- asyaiva - apunarbandhakasyaiva, uktA gurvAdipUjAlakSaNA pUrvasevA mukhyA= kalyANAzayayogena nirupacaritA, anyasya = apunarbandhakAtiriktasya sakRdbandha
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-2 kAde:, puna: upacArata: sA, tathAvidhabhavavairAgyAbhAvAt / mArgapatitamArgAbhimukhau punaH asya = apunarbandhakasya, avasthAntaraM dazAvizeSarUpau / mArgoM hi cetaso'vakragamanaM bhujaGgamanalikAyAmatulyo (bhujaGgamagamananalikAyAmatulyo) viziSTa guNasthAnAvAptipraguNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSaH, tatra praviSTo mArgapatitaH, mArgapravezayogyabhAvApannazca mArgAbhimukha iti / na hyetAvapunarbandhakAvasthAyAH paratarAvasthAbhAjI, bhagavadAjJAvagamayogyatayA pnycsuutrkvRttaavnyohavat / / TIkArya H asyaiva jIvantatvAn / / AnI ja=apunabaMdhakanI ja, kahevAyelI= pUrvamAM kahevAyelI, gurvAdipUjAsvarUpa pUrvasevA mukhya che=kalyANaAzayayogane kAraNe nirupacarita che-tattvanA abhimukhabhAvarUpa kalyANaAzayayogane kAraNe nirupacarita che. anyane=apunarbaMdhakathI atirikta evA satkRbaMdhakAdine, te=pUrvasevA, upacArathI che; kema ke tevA prakAranA bhavavairAgyano abhAva che=bhavanA utkaTa rAganA abhAvane kAraNe bhavathI iSad vimukhabhAvarUpa apunabaMdhakane jevo bhavavairAgya thAya che tevA prakAranA bhavavairAgyano abhAva che. mArgapatita ane mArgAbhimukha vaLI AnAM=apunarbaMdhakatAM, avasthAntara che=dazAvizeSarUpa che. ..... mArgapatita ane mArgAbhimukhanuM svarUpa spaSTa karavA mATe prathama mArganuM svarUpa batAve che. -- mArga e cittanA avakragamanarUpa, bhujaMgamanA=sarpanA,gamatanI nalikAnA AyAmatulya viziSTa guNasthAnakanI prAptimAM praguNa=samartha, svarasavAhI kSayopazamavizeSa che.temAM=mArgamAM,praveza pAmelA mArgapatita cheane mArgapravezatA yogya bhAvane pAmelA mArgAbhimukha che. 'ti' zabdamArgapatita ane mArgAbhimukhatA svarUpakathananI samAptimAM che. AmArgapatita ane mArNAbhimukha,apunabaMdhaka avasthAthI paratara=pAchaLanI, avasthAne bhajavAvALA nathI=apunabaMdhakanI nIcenI avasthAvALA nathI; kema ke 'paMcasUtra'nI vRttimAM A bannene bhagavAnanI AjJAnA bodhane yogyapaNArUpe kahela che. 2 / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-2 * ahIM TIkAmAM 'munaDDAmanatiAyAmatulyo' pATha che tenA sthAne 'lalitavistarA' graMthamAM 'munakAmagamananiAyAmatulyo' pATha che. tethI ahIM madhyamapadalopI samAsathI 'gamana' padanuM grahaNa karyuM che. bhAvArtha:pUrvasevA eTale zuM ? jema vidyAne siddha karavA mATe besanArA vidyAsAdhaka vidyAsiddhi mATe besatAM pUrve je AcaraNA kare che tene pUrvasevA kahevAya che, tema mokSanI siddhi mATe yogamArgamAM prayatna karatA sAdhako yogamArganI pravRttimAM praveza karatAM pUrve je AcaraNA kare te pUrvasevA kahevAya arthAt jema sAdhaka vidyAnI siddhi karavA arthe bese tenI pUrve pUrvasevA kare che, tema yogamArganA sAdhaka jIvo yogamArganI pravRtti ka2vA pUrve pUrvasevArUpa gurvAdipUjArUpa kriyAo kare che. apunabaMdhakanI ja mukhya pUrvasevA ane samRbaMdhakAdinI upacArathI pUrvasevA HpUrvasevA nAmanI 12mI dvAtriMzikAmAM gurvAdipUjArUpa cAra prakAre pUrvasevA batAvI che. pa e pUrvasevA apunarbaMdhakane mukhya che; kema ke tattvane abhimukhabhAvavALA evA apunarbaMdhakane kalyANanA Azayano yoga che, tethI apunarbaMdhakanI pUrvasevA yogamArgamAM pravezanuM kAraNa che, mATe nirupacarita che. vaLI, apunarbaMdhaka sivAyanA samRddhadhakAdinI pUrvasevA yogamArgamAM pravezanuM kAraNa nathI, paraMtu yogamArganA pravezanuM kAraNa evI je mukhya pUrvasevA apunarbaMdhakane kahela che, tenuM kAraNa evI pUrvasevA samRbaMdhakAdinI che, tethI kAraNamAM kAryano upacAra karIne samRbaMdhakAdinI pUrvasevAne pUrvasevA kahI zakAya athavA tadarthAlocanAdi kare tevA prakAranA bhavavairAgyano samRddhadhakAdimAM abhAva hovAne kAraNe samRbaMdhakAdinI pUrvasevA yogamArganA pravezanuM kAraNa nathI, phakta apunarbaMdhakanI pUrvasevA sadaza samRddhdhakanI bAhya AcaraNA hovAthI tenI pUrvasevAne upacArathI pUrvasevA kahevAya. vaLI, mArgapatita ane mArgAbhimukha e be avasthAo paNa apunarbaMdhakanI ja dAvizeSa che arthAt AdyabhUmikAvALA apunarbaMdhaka jIvo muktiadveSavALA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/mloka-2 hoya che, ane teo kaMIka muktirAgavALA thAya che tyAre mArgapatita ane mAbhimukha bane che, tethI mArgapatita ane mArgAbhimukha e baMne apunarbaMdhakanI ja avasthAvizeSa che. h mArgapatita ane mArgAbhimukhanuM svarUpa batAvavA arthe graMthakArazrI mArganuM svarUpa batAve che mArga eTale tattvAtattvanA vibhAgane anukULa cittanuM avakragamana. cittanA avakragamananuM svarUpa dRSTAMtathI batAve che jema sApa sahaja prakRtithI vakragamananA svabhAvavALo che, tema saMsArI jIvo sahaja prakRtithI tattvanA mArgamAM vakragamananA svabhAvavALA che. vaLI, jema vakragamananA svabhAvavALo sApa koI sIdhI nalikAmAM praveza kare to te nalikAmAM sApanuM gamana vakra thatuM nathI, paraMtu sIdhuM thAya che; tema saMsArI jIvonuM citta anAdikALathI karmane vaza tattvAtattvanA vibhAgamAM vakragamanavALuM che, topaNa je jIvo AptapuruSonA vacanane avalaMbIne tattvAtattvanA vibhAgane anukULa yatna kare che, ane teonA karmanI kaMIka alpatA thayelI hoya, to teonuM citta tattvane abhimukha gamana kare che, ane kramasara tattvanI prAptinuM kAraNa bane che. te vakhate temanAmAM vartato tattvAtattvanA vibhAgane anukULa evo kSayopazamavizeSa bhujaMganI nalikAnA AyAma=laMbAI jevo che, ane tene mArga kahevAya che; ane cittanA avakragamanarUpa A mArga viziSTa guNasthAnakanI prAptimAM samartha che, tethI A mArgamAM cAlIne jIva yatna kare to graMthino bheda karIne samyaktvanI prApti Adi viziSTa guNasthAnakane prApta kare che. vaLI cittanuM A avakragamana jIvanA potAnA svarasane vahana karanAruM che arthAt jIvano mULa svabhAva avakragamanano che, ane jIvanA avakragamanarUpa svarasane vahana karanAra A mArga che; ane A mArga jIvanA matijJAnanA kSayopazamavizeSarUpa che, ane AvA kSayopazavizeSarUpa mArgamAM praveza pAmelA jIvo mArgapatita che. 'lalitavistarA' graMthamAM 'magaMdayANaM'nuM svarUpa batAvatAM bhagavAnane 'mArga denArA' kahyA, te mArgamAM rahelA jIvo mArgapatita che, je yoganI trIjI-cothI -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-2-3 dRSTirUpa che; ane mArgapravezanA yogya bhAvane prApta thayelA jIvo mAbhimukha che, A 'cakkudayANaM' rUpa yoganI bIjI dRSTirUpa che. AnAthI e prApta thAya ke yoganI prathama dRSTimAM AvyA pachI jIva bIjI dRSTimAM Ave tyAre mArgamAM praveza ka2vAne yogya evI cakSu maLe che, tethI tattvanI jijJAsA pragaTe che. Avo mArgAbhimukha thayelo jIva tattvAtattvanA vibhAgane anukULa samyak yatna kare che tyAre mArgapraviSTa=mArgapatita bane che, ane A mArgapraveza viziSTa guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa che. ahIM koIka mArgapatita ane mArgAbhimukha jIvone mokSamArganI apekSAe apunarbaMdhakathI dUravartI jIvo tarIke grahaNa kare che, te rIte grahaNa karavAnA nathI, te batAvavA graMthakArazrI kahe che mArgapatita ane mArgAbhimukha jIvo apunarbaMdhaka avasthAthI dUratara avasthAvALA jIvo nathI; kema ke 'paMcasUtra'nI vRttimAM bhagavAnanI AjJAno bodha ka2vA mATe yogya tarIke mArgapatita ane mArgAbhimukha jIvone grahaNa karyA che, tethI e phalita thAya ke apunarbaMdhakanI vizeSa avasthArUpe mArgapatita ane mAbhimukha jIvo che, paraMtu apunarbaMdhaka karatAM yogamArgamAM dUranI avasthAvALA mArgapatita ane mArgAbhimukha jIvo nathI. IIII 7 avataraNikA : zloka-2mAM batAvyuM ke mArgapatita ane mArgAbhimukha apunabaMdhakanI avasthAntara che. tenAthI anya matavALA abhayadevasUrIzvarajI mahArAja mArgapatita ane mArgAbhimukhane apunarbaMdhakanAM avasthAntara svIkAratA nathI; paraMtu apunabaMdhakathI dUravartI avasthA tarIke svIkAre che. te batAvavA arthe kahe che zloka H --- yogyatve'pi vyavahitau pare tvetau pRthag jaguH / anyatrApyupacArastu sAmIpye bahvabhedataH ||3|| / / 3 / /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ . apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-3 anvayArthaH tu=vaLI yokhyatve'pi=yogyapaNuM hovA chatAM paNa hato to= apunarbaMdhakanI apekSAe mokSamArgathI dUra rahelA evA Amane=mArgapatita ane mArgAbhimukhate pRthak=apunabaMdhakathI bhinna pareH navuH=bIjA kahe che= abhayadevasUrIzvarajI mahArAja kahe che. tu=vaLI anyatrApi=anyatra paNa= samRbaMdhakAdimAM paNa, sAmIple=sAmIpya hovAne kAraNe=apunabaMdhakanI najIka hovAne kAraNe vamevataH=bahu abheda hovAthI upacAra:=upacAra che-pUrvasevAno upacAra che. II3 / / zlokArtha : vaLI yogyapaNuM hovA chatAM paNa apunarbaMdhanI apekSAe mokSamArgathI dUra rahelA Amane=mArgapatita ane mArgAbhimukhane, apunarbaMdhakathI bhinna bIjA kahe che. vaLI anyatra paNa=sakRbaMdhakAdimAM paNa, apunarbaMdhathI sAmIpya hovAne kAraNe bahu abheda hovAthI pUrvasevAno upacAra che. II3II TIkA H yogyatve'pIti - pare tvetau=mArgapatitamArgAbhimukhau, yogyatve'pi vyavahitau = apunarbandhakApekSA dUrasthAviti pRthak = apunarbandhakAd bhinno, jaguH, anyatrApi sakRdbandhakAdAvapi, upacArastu pUrvasevAyAH sAmIpye apunarbandhakasannidhAnalakSaNe sati, vamevatA=atibheddAmAvAt ||rU|| TIkArya - pare tvetau atikhevAmAvAt / / pare=vaLI bIjA=abhayadevasUrIzvarajI mahArAja, Amane=mArgapatita ane mArgAbhimukhate, yogyapaNuM hovA chatAM paNa vyavadhAnavALA=apunabaMdhakanI apekSAe dUra rahelA, pRthakapunabaMdhakathI bhinna kahe che. anyatra paNa=samRddhdhakAdimAM paNa, pUrvasevAno upacAra che; kema ke sAmIpya hote chate=apunabaMdhakanA saMnidhAnarUpa sAmIpya hote chate, bahu abheda che=atibhedano abhAva che=apunarbaMdhakathI atibhedano abhAva che. II3II
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-3 ka yogyatveDa'i ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke sabaMdhakAdi ayogya hovAne kAraNe apunabaMdhakathI vyavadhAnavALA che, paraMtu mArgapatita ane mArgAbhimukha bhagavad AjJAnA avagamane yogya hovA chatAM paNa apunabaMdhakanI apekSAe vyavadhAnavALA che. 'kanyatrapi'=sarvatthAvAva' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke apunabaMdhakamAM to pUrvasevA che paNa sabaMdhakamAM paNa pUrvasevAno upacAra che, ane sarvatthAvAvA'mAM "Adi' thI dvibaMdhakanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :anya daSTikoNathI mArgapatita ane mArgAbhimukha e apunabaMdhakanI pUrvanI avasthAo - zloka-ramAM mArgapatita ane mArgAbhimukhane apunabaMdhakanI avasthAvizeSarUpe svIkAryA ane te kathana 'paMcasUtra'nA vRttikAra pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjanA vacanathI karela. have keTalAka mahAtmAo mArgapatita ane mArgAbhimukhane bhagavad AjJAnA avagamane yogya svIkAre che, paraMtu apunabaMdhakanI avasthAvizeSarUpe svIkAratA nathI, paNa kahe che ke mArgapatita ane mArgAbhimukha apunabaMdhakanI apekSAe dUra rahelA jIvo che. tethI mArgapatita ane mArgAbhimukha jIvo apunabaMdhakathI bhinna che, paraMtu apunabaMdhakanI avasthAvizeSarUpa nathI. A kathanathI e prApta thAya ke bhagavAnanA mArgane samajavAne yogya Adya bhUmikAvALA mArgAbhimukha jIvo che, bIjI bhUmikAvALA mArgapatita jIvo che ane trIjI bhUmikAvALAapunabaMdhaka jIvo che. vaLI saphabaMdhakAdi jIvo je pUrvasevAnuM AcaraNa kare che te pUrvasevA mukhya pUrvasevA nathI, paraMtu kAraNamAM kAryano upacAra karIne saphabaMdhakAdinI AcaraNAne pUrvasevA kahevAI che; kema ke apunabaMdhakanI ati najIkanI avasthA saphadbhadhakAdinI che, tethI apunabaMdhakanI apekSAe saphadbhadhakAdino atibheda nathI. AnAthI e phalita thAya ke sakRbaMdhakAdinI pUrvasevAnI AcaraNA sAkSAt yogamArganuM kAraNa nathI, paraMtu yogamArganA kAraNabhUta evI apunabaMdhakanI pUrvasevAnuM kAraNa che, tethI mukhya pUrvasevAnuM kAraNa sabaMdhakAdinI pUrvasevA hovAthI upacArathI sabaMdhakAdinI pUrvasevAne paNa pUrvasevA kahevAya.IIkA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 avataraNikA : zloka-2mAM kahela ke samRbaMdhakAdinI upacArathI pUrvasevA che. tyAM prazna thAya ke samRbaMdhakAdinI upacArathI pUrvasevA che, tenuM tAtparya zuM che ? tethI ke zloka-3nA uttarArdhamAM apunarbaMdhakanI najIkanI avasthA hovAne kAraNe kAraNamAM kAryano upacAra karIne samRddhdhakAdinI pUrvasevA upacArathI che, tema kahela che; ane have samRbaMdhakAdinI pUrvasevA, kAraNamAM kAryanA upacArarUpe kaI rIte saMgata che ? te zlokanA pUrvArdhathI batAve che, ane samRbaMdhakAdinI pUrvasevAmAM upacAraviSayaka anyamatane zlokanA uttarArdhathI batAve che zloka H - apunabaMdhakadvAtriMzikA/bloka-4 pariNAmini kAryAddhi sarvathA nAsti bhinnatA / tatprakRtyA vinApyUhamanyatrainAM pare jaguH ||4 | anvayArtha : parimini=pariNAmImAM=sakRbaMdhakAdirUpa pariNAmImAM hrArthAt di= kAryathI=apunabaMdhakAdirUpa kAryathI sarvathA mitratA=sarvathA bhinnatA nAsti=nathI; tantratyA=tatprakRti hovAthI=tIvra saMklezavALI prakRti hovAthI m vinAvi= Uha vinA paNa=bhavasvarUpanirNAyaka Uha vinA paNa anyatra=sakRbaMdhakAdimAM nAM=Ane=upacarita pUrvasevAne pare navu=para=anya AcAryo kahe che. II4 zlokArtha : samRddhaMdhakAdirUpa pariNAmImAM apunarbaMdhakAdirUpa kAryathI sarvathA bhinnatA nathI; tatprakRti hovAthI=tIvra saMklezavALI prakRti hovAthI, Uha vinA paNa samRddhaMdhakAdimAM upacarita pUrvasevAne para=anya AcAryo kahe che. [4]] * 'nheM vinAvi' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke pariNAmI evA samRddhadhakAdimAM apunarbaMdhakarUpa kAryathI sarvathA bhinnatA nathI, te apekSAe to kAraNamAM kAryano upacAra karIne upacarita pUrvasevA che; paraMtu Uha vinA paNa samRddhaMdhakAdimAM upacarita pUrvasevA che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-4 TIkA : pariNAminIti-kAryAt hi pariNAmini sarvathA bhinnatA nAsti, yathA ghaTAdema'tpiNDAdau / evamapunarbandhakAderapi sakRdbandhakAdau na sarvathA bhinnateti bhAvanIyaM / taduktaM - "kRtazcAsyA upanyAsa: zeSApekSo'pi kaarytH| nAsanno'pyasya bAhulyAnnAnyatheti pradarzakaH (bAhulyAdanyathaitatpradarzaka:)" / / (yo vivuM . 280 ) pare punaranyatra=sakRbandhakAdau, anAlocanagarbhatvAd=bhavasvarUpanirNAyakohApohAdyabhAvasaGgatatvAd, enAm-upacaritAM pUrvasevAM, jaguH prAhuH / prAci pakSe kAraNe kAryopacAraH, atra tvanAlocanadvArA'mukhyatvarUpa upacAra iti vizeSaH / / 4 / / TIkArca - vat di... vizeSa: II kAryathI pariNAmamAM sarvathA bhinnatA nathI, je pramANe ghaTAdithI ghaTAdi kAryathI, mRtiMDAdimAMkamRpiMDAdi pariNAmI kAraNamAM, sarvathA bhinnatA nathI, ema avaya che. e rIte pUrvamAM ghaTAdi kAryathI mRpiMDAdimAM sarvathA bhinnatA nathI ema batAvyuM e rIte, aputabaMdhakAdithI paNa aputabaMdhakAdirUpa kAryathI paNa, sakRbaMdhakAdimAM= sakRbaMdhakAdirU5 pariNAmI kAraNamAM, sarvathA bhinnatA nathI, e pramANe bhAvana karavuM. te kahevAyuM che 'kAryathI pariNAmI kAraNanI sarvathA bhinnatA nathI' te yogabiMdu zloka-180mAM kahevAyuM che - zeSanI apekSAe paNa apunabaMdhakabhAvanI Asanna rahelA zeSanI apekSAe paNa apunarbalakabhAvanI Asanna rahelA sakRbaMdhakAdi jIvonI apekSAe paNa, kAryathI= bhAvimAM thanArA pUrvasevArUpa kAryathI, Ano upanyAsa karAyo che sakRbaMdhakAdimAM pUrvasevAno upavAsa karAyo che. je kAraNathI) AnI=apunabaMdhakabhAvanI Asanna paNa jIva bahulatAthI anyathA nathI ja=apunabaMdhakanI AcaraNAthI vilakSaNa varte che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-4 e pramANe nathI ja, e arthano pradarzaka che sakRbaMdhakAdimAM pUrvasevAno karAyelo upacAsa A arthane batAvanAra che." (yogabiMdu zloka-180) vaLI bIjA anyatra=sakRbaMdhakAdimAM, anAlocatagarbhapaNuM hovAnA kAraNe=bhavasvarUpanirNAyaka UhApohAdinA abhAvathI yuktapaNuM hovAne kAraNe, Ane=upacarita pUrvasevAne, kahe che. pUrvanA pakSamAM kAryathI pariNAmI kAraNane sarvathA bhinna nahIM svIkAranAra pakSamAM, kAraNamAM kAryano upacAra che. vaLI ahIM=zlokanA uttarArdhamAM batAvela bIjA pakSamAM, anAlocana dvArA amukhyatvarUpa upacAra cheAbhAsika pUrvasevA che, e prakArano vizeSa che e prakArano bheda che. jA noMdha :- TIkAmAM Apela yogabiMdunA uddharaNamAM vAdunyatrInyakti pradarza' nA sthAne 'vahunyacita~rza:' e pATha yogabiMdu zloka-180 pramANe joIe. bhAvArtha :sabaMdhakanI upacArathI pUrvasevA kaI apekSAe che, tenuM spaSTIkaraNa : zloka-3nA uttarArdhamAM kahela ke sakRbaMdhakAdi apunabaMdhakanI AsagnavartI jIvo che, tethI apunardhadhaka karatAM sabaMdhakAdino atibheda nathI, mATe saphabaMdhakAdimAM pUrvasevAno upacAra che. te upacAra kaI apekSAe che te A zlokanA pUrvArdhathI spaSTa kare che - kAryathI pariNAmI kAraNa sarvathA bhinna nathI, jema ghaTAdirUpa kAryathI mRpiMDAdi pariNAmI kAraNa sarvathA bhinna nathI; kema ke mRpiMDamAM ghaTanI yogyatA che ane te yogyatAne kAraNe mRpiMDa ghaTarUpe pariNamana pAme che. AnAthI e prApta thAya ke upAdAnakAraNamAM kAryarUpe thavAnI najIkanI bhUmikA che, tethI upAdAnakAraNa kAryathI sarvathA bhinna nathI. e rIte apunabaMdhakAdi jIvothI sakRbaMdhakAdi jIvomAM paNa sarvathA bhinnatA nathI; kema ke saphabaMdhakAdi jIvo ja apunabaMdhakAdirUpa thAya che. AnAthI e phalita thAya ke apunabaMdhakanI gurvAdipUjArUpa AcaraNA ane saphabaMdhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNA kathaMcit bhinna hovA chatAM sarvathA bhinna nathI; kema ke sabaMdhakAdi jIvo gurvAdipUjArUpa AcaraNAne sevI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/bloka-4 13 sevIne krame karIne apunaba~dhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNAne prApta karaze tyAre teonI gurvAdipUjArUpa AcaraNA pUrvasevA banaze, tethI A pakSamAM sabaMdhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNA apunarbaMdhakanI gurvAdipUjArUpa AcaraNAnuM kAraNa che, mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne samRbaMdhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNAne pUrvasevA kahela che. ahIM vizeSa e che ke samRbaMdhakAdi jIvo paNa gurvAdipUjArUpa AcaraNAo kare che ane apunabaMdhakAdi jIvo paNa gurvAdipUjArUpa AcaraNAo kare che. baMnenI AcaraNA samAna hovA chatAM apunarbaMdhaka jIvomAM atattvano rAga anivartanIya nathI, tethI apunarbaMdhakamAM tattvano abhimukhabhAva che, mATe teonI gurvAdipUjArUpa AcaraNA pUrvasevA bane che; ane samRbaMdhakAdi jIvomAM atattvano rAga anivartanIya che, Ama chatAM atyaMta anivartanIya nathI, tethI jyAre atattvano rAga nivartanIya banaze tyAre apunarbaMdhakadazA prApta thaze, mATe safabaMdhakAdi jIvo apunarbaMdhakanI Asanna che, tethI samRddhaMdhakAdi jIvonI gurvAdipUjArUpa AcaraNAne mukhya pUrvasevA na kahetAM upacArathI pUrvasevA kahI; kema ke apunarbaMdhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNA yogamArganA pravezanuM kAraNa hovAthI pUrvasevA che. tevI samRbaMdhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNA yogamArganA pravezanuM kAraNa nathI, paraMtu apunarbaMdhakanI pUrvasevAnuM kAraNa che, tethI samRddhdhakAdinI gurvAdipUjArUpa AcaraNAne upacArathI pUrvasevA kahela che. zlokanA uttarArdhathI samRddhadhakAdinI pUrvasevAnA upacAranuM tAtparya anya rIte spaSTa kare che anya AcAryo kahe che ke samRddhadhakAdi jIvomAM tattvanuM Alocana hotuM nathI, tethI bhavasvarUpano nirNaya ka2AvanAra evo Uha-apoha teomAM nathI. mATe teo gurvAdipUjArUpa AcaraNAo kare che, te AcaraNAo pUrvasevA nathI; paraMtu apunarbaMdhaka jIvo gurvAdipUjArUpa AcaraNA kare che, tatsadaza bAhyathI samRbaMdhakAdinI AcaraNA che, tethI tene upacArathI pUrvasevA kahI zakAya. A pakSa pramANe amukhyatvarUpa upacAra che. AnAthI e phalita thAya ke samRddhdhakAdi jIvo gurvAdipUjArUpa AcaraNA kare che, te vastutaH pUrvasevA nathI, paraMtu pUrvasevA sadaza bAhya AcaraNAne kAraNe pUrvasevAno AbhAsa che. I4ll
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 avataraNikA : zloka-4nA uttarArdhathI kahyuM ke anya AcAryo samRddhdhakAdimAM bhavasvarUpanA nirNAyaka UhanA abhAvane kAraNe amukhya pUrvasevA svIkAre che. te kathana yukta che, te spaSTa karavA arthe kahe che apunabaMdhakadvAtriMzikA/bloka-5 zloka H yuktaM cetanmale tIvre bhavAsaGgo na hIyate / saGklezAyogato mukhyA sAnyathA neti hi sthitiH / / 5 / / anvayArtha : tattva=JA paNa=zrloka-4nA uttarArdhamAM anya AcAryano mata batAvyo e pA yuE=yukta che, =ije kAraNathI tIvramatte-tIvra maLa hote chate, mavAsa= bhavato nAsaMga bhavano pratibaMdha nIyate=ocho thato nathI.saMjJezAyotaH= saMklezana ayogaLI-ati tIvra saMklezanA ayogathI sA=pUrvasevA mulyA= mukhya che, anyathA ati tIvra saMklezanA ayogavinA 7=tathI=pUrvasevA mukhya nathI, kRti=e prakAranI sthitiH sthiti che-zAstramaryAdA che. / / 5 / / = - zlokArtha : A paNa=zloka-4nA uttarArdhamAM anya AcAryano mata batAvyo e paNa, yukta che, je kAraNathI tIvra maLa hote chate bhavano pratibaMdha ocho thato nathI. ati tIvra saMklezanA ayogathI pUrvasevA mukhya che, anyathA pUrvasevA mukhya nathI, e prakAranI zAstramaryAdA che. IIT * 'tattva'='tapa' zlokamAM A '' kAra 'pa' arthamAM che ane 'p' thI e kahevuM che ke 'kAryathI pariNAmI kAraNanI sarvathA bhinnatA nathI,' e mata pramANe kAraNamAM kAryano upacAra svIkArIne samRddhadhakAdinI pUrvasevA svIkArI te to yukta che, paraMtu anya AcAryanA mate amukhyatvarUpa upacArathI sabaMdhakAdimAM pUrvasevA svIkArI te paNa yukta che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/zloka-5 yuttamiti-tattva=tavRtti yu, tIvra=atyantamuTe, mate rmavanya kSaLe, (rmavandhayo vatAlakSaLe) mavAsak=saMsAraprativandha:, na dIvase zeSananto:, manAgapi hi tannivRttau tasyApunarbandhakatvameva syAditi saGklezAyogataH = punaratitIvrasaGklezAprAptI, sA= pUrvasevA, mukhyA, uttarottarabhavavairAgyAdikalyANanimittabhAvAt, anyathA neti hi sthitiH zAstramaryAdA / / 5 / / TIkA : TIkArya : etacca = etadapi kema yukta che ? temAM hetu kahe che tIvra=atyaMta utkaTa, karmabaMdhayogyatArUpa maLa hote chate bhavano AsaMga=saMsArano pratibaMdha, zeSa jaMtune=sakRbaMdhakAdi jIvone alpa thato nathI, =ije kAraNathI thoDA paNa tenI nivRttimAM=tIvra saMklezanI nivRttimAM, tenuM=jIvavuM, apunarbaMdhakapaNuM jathAya. kRti=ethI, saMklezanA ayogathI=ati tIvra saMklezanI aprAptimAM, vaLI te=pUrvasevA, mukhya thAya; kema ke uttarottara bhavavairAgyAdi kalyANano nimittabhAva che. anyathA nathI-ati tIvra saMklezanI aprAptinA abhAvamAM mukhya pUrvasevA nathI, e pramANe sthiti che=zAstramaryAdA che. pA ..... zAstramaryAddA / / A paNa yukta che. 15 * 'manapa' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke bhavano AsaMga ghaNo nivRtta thAya to apunarbaMdhaka thAya ja, paNa thoDo paNa nivRtta thAya topaNa apunarbaMdhaka thAya. * 'uttarottaramavaverAvintyAnimittamAvAt' ahIM 'vi' thI bhavanA ucchedanI pravRttinuM grahaNa karavuM. noMdha :- TIkAmAM 'mane jarmavanvalakSane' pATha che, tenA sthAne yogabiMdu anusAra 'malermavayoyatAnakSaLe' evo pATha che. tethI e pramANe artha karela che. bhAvArtha : safabaMdhakanI upacArathI pUrvasevA kaI apekSAe che, tenuM spaSTIkaraNa : zloka-4nA uttarArdhamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke samRddhadhakAdi jIvone bhavasvarUpano nirNAyaka Uha-apoha Adino abhAva hovAne kAraNe amukhya
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-pa pUrvasevA che, te kathana paNa yukta che; kema ke jIvamAM karmabaMdhanI yogyatArUpa utkaTa maLa vartato hoya tyAre sakRbaMdhakAdi jIvone saMsArano pratibaMdha nivartana pAmato nathI, ane saMsArano pratibaMdha thoDo paNa nivartana pAme to te jIva apunabaMdhaka ja thAya. Azaya e che ke jIvamAM rAga, dveSa ane mohanA pariNAmarUpa karmabaMdhanI yogyatAsvarUpa bhAvamaLa varte che, ane A bhAvamaLa jeTalo utkaTa teTalo dIrgha saMsAra cAle che; kema ke dUradUranA pudgalaparAvartAmAM bhAvamaLa ghaNo hoya che, ane prati pudgalaparAvartanamAM bhavya jIvono bhAvamaLa ghaTe che. Ama chatAM upadezAdithI asaha nivartana pAme tevo bhAvamaLa alpa na thAya tyAM sudhIno bhAvamaLa tIvra bhAvamaLa che, ane tenAthI pUrvapUrvanA pudgala parAvartanamAM tIvratara tIvratama bhAvamaLa che; ane sabaMdhakAdimAM paNa A bhAvamaLa dUranA pudgalaparAvartana karatAM ocho hovA chatAM hajI atattvano rAga nivartana pAme tevo nathI, tethI utkaTa bhAvamaLa che; ane Avo utkaTa bhAvamaLa jyAM sudhI jIvamAM varte che, tyAM sudhI saMsArano pratibaMdha ghaTato nathI, tethI AvA jIvo saMsAranA kAraNabhUta evA atattva pratyenA rAgavALA hoya che, ane thoDoka paNa bhAvamaLa ghaTe to jIvane saMsAranA kAraNabhUta atattvano rAga anivartanIya raheto nathI, ane tevA jIvo apunabaMdhaka thAya che, AthI apunabaMdhaka jIvone upadezAdinI sAmagrI maLe to atattvano rAga kramasara nivartana pAmato jAya che ane kalyANanI paraMparAnI prApti thAya che. AnAthI e phalita thAya ke ati tIvra saMklezanI aprAptimAM gurupUjanAdi anuSThAnarUpa pUrvasevA mukhya bane che arthAt yogamArganI prAptinuM kAraNa bane che; tethI ati tIvra saMkleza vinAnA jIvo pUrvasevAnI AcaraNA kare te AcaraNA uttarottara bhavavairAgyAdi kalyANanuM nimitta bane che, tethI te pUrvasevA yogamArganI prAptinuM kAraNa bane che, mATe mukhya che. vaLI je jIvono ati tIvra saMkleza nivartana pAmyo nathI, teo pUrvasevAnI AcaraNA kare che, topaNa teonI pUrvasevAnI AcaraNA uttarottara bhavavairAgyAdi kalyANanuM nimitta banatI nathI, mATe teonI pUrvasevA amukhya che, e prakAranI zAstramaryAdA che, tethI bIjA AcArya kahe che ke bhavasvarUpanA nirNAyaka UhanA abhAvane kAraNe sakRbaMdhakAdimAM amukhya pUrvasevA che, te vacana yukta che. ApaNA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAaizikA/zloka-1 avataraNikA - zloka-ramAM kahyuM ke sakRbaMdhakAdinI upacArathI pUrvasevA che. tyAra pachI zloka-3nA uttarArdhamAM ane zloka-4mAM sakRbaMdhakAdinI upacArathI pUrvasevA kevA prakAranI che, te be mata pramANe spaSTa karI. have baMne mata pramANe svIkArAyelI pUrvasevA upacArathI kema yukta che ? te spaSTa karavA mATe graMthakArazrI kahe che - zloka : eSyadbhadrAM samAzritya puMsaH prakRtimIdRzIm / vyavahAraH sthitaH zAstre yuktamuktaM tato hyadaH / / 6 / / anvayArtha :pu=puruSanI zI--AvA prakAranI pUrvazlokamAM batAvI evA prakAranI, madrAM-eSyadbhadravALI=najIkamAM kalyANaphaLavALI, pravRti samagra prakRtine AzrayIne zAtre zAstramAM yogagraMthamAM vyavahAra: sthita vyavahAra sthita che=pUrvasevAdi rUpa AcAra che. to di tethI ja =AnapUrvamAM kahyuM ke sakRbaMdhakAdinI pUrvasevA upacArathI che e, yuvatamuvataMtrayukta kahevAyuM che. list zlokArca - puruSanI AvA prakAranI=pUrvazlokamAM batAvI evA prakAranI, najIkamAM kalyANaphaLavALI prakRtine AzrayIne yogagraMthamAM pUrvasevAdirUpa AcAra che. tethI A sakRbaMdhakAdinI pUrvasevA, upacArathI che, e yukta ja kahevAyuM che. llll. TIkA :___ eSyadbhadrAmiti-IdRzIM-saGklezAyogaviziSTAM, eSyadbhadrAM kalyANAnubandhinI, puMsaH prakRti samAzritya, vyavahAraH pUrvasevAdirUpaH sthita: prasiddhaH, zAstre=yogagranthe, tato hyadaH etad, yuktamuktaM, yadutAnyatropacArata eva pUrvaseveti cAddA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 apunarbadhakadvAtrizikA/zloka-1 TIkArya : za.... pUrvaseveti zA AvA prakAranI saMklezaayogaviziSTa prakAranI, e dhyabhadravALI=kalyANanA phaLavALI, puruSanI prakRtine AzrayIne pUrvasevAdarUpa vyavahAra, zAstramAM yogagraMthamAM, rahelo cheprasiddha che. tethI ja A, yukta kahevAyuM che; ane te 'dura thI spaSTa kare che - anyatra upacArathI ja pUrvasevA che' e yukta kahevAyuM che. ema anvaya che. ill bhAvArtha : najIkamAM kalyANanI prAptivALA apunabaMdhakamAM pUrvasevAdi ucita AcaraNA : jIvamAM bhAvamaLa kaMIka ocho thAya che tyAre tIvra saMklezano ayoga thAya che, ane te vakhate jIvane tattva sAMbhaLavAnI sAmagrI maLe to tattva pratye valaNa thAya tevA prakAranI prakRti hoya che, tethI te prakRti saMklezaayogathI viziSTa ane kalyANanA phaLavALI kahevAya che, ane AvI prakRtine AzrayIne zAstrakAroe pUrvasevAdi vyavahAra kahyo che. tethI e phalita thAya ke AvI prakRtivALA jIvo pUrvasevAdinI AcaraNA kare to teonI mukhya pUrvasevA bane, ane jeomAM AvA prakAranI uttama prakRti nathI, teo pUrvasevAnI AcaraNA karatA hoya topaNa te pUrvasevA nathI, tethI pUrvamAM kahyuM ke "sabaMdhakAdimAM upacArathI pUrvasevA che' te vacana yukta che. AnAthI e prApta thAya kesakRbaMdhakAdimAM kAraNamAM kAryanA upacArathI pUrvasevA che athavA anAlocana dvArA amukhyatvarUpa upacArathI pUrvasevA che, te baMne mata yukta che; kema ke apunabaMdhaka sivAyanA jIvonI pUrvasevAnI AcaraNA pUrvasevAnuM kArya karatI nathI, mATe vastutaH pUrvasevA nathI, paraMtu upacArathI pUrvasevA che. vizeSa e che ke je jIvomAM tIvra saMklezano ayoga che arthAt tattva pratyenA valaNamAM pratibaMdhaka evo utkaTa viparyAsano pariNAma jemano gayo che, tevA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-6-7 jIvo kadAca sAmagrI na maLI hoya to hiMsaka, ghAtakI Adi paNa hoI zake; Ama chatAM sAmagrI maLe to teo tattva tarapha vaLe evA hoya che, teonI dharmakriyA kalyANanuM kAraNa bane che, jema cilAtiputra, vaMkacUla, dRDhaprahArI Adi jIvo. vaLI, je jIvone aMtattva pratyenuM valaNa tIvra che, tethI upadezAdinI sAmagrI maLe to paNa atattvathI citta nivartana pAme tevuM nathI, tevA jIvo kadAca prakRtithI dayALa Adi guNavALA hoya topaNa teomAM tIvramaLa utkaTa che, mATe teonI dharmakriyA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa banatI nathI. IIkA avataraNikA - zloka-6mAM kahyuM ke saMklezaayogaviziSTa kalyANanA phaLavALI evI prakRtine AzrayIne pUrvasevAdarUpa vyavahAra che. te vAtane daDha karavA mATe kahe che - zloka : zAntodAttastayaiva syAdAzrayaH zubhacetasaH / dhanyo bhogasukhasyeva vittADhyo rUpavAn yuvA / / 7 / / anyathArtha : tava tenAthI ja aputabaMdhakane ucita bhAvI kalyANavALI prakRtithI ja zAntAvAtta: zAMta, udAtta evo jIva gumAvetasa: zubha cittano Azraya sthAnkiAzraya thAya che. pharva=jema ghara=dhaca=saubhAgyAdi bhAvavALo vijJAca =vaibhavavALo rUpavA-rUpavALo yuvA=yuvAna bhogasuvaca=bhogasukhano Azraya thAya che. liaa. zlokArca - tenAthI ja apunabaMdhakane ucita bhAvI kalyANavALI prakRtithI ja, zAMta, udAtta evo jIva zubhacittano Azraya thAya che, jema dhanyatra saubhAgyAdi bhAvavALo, vaibhavavALo, rUpavALo yuvAna bhogasukhano Azraya thAya che. Il7ii.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-7 TIkA : zAntodAtta iti-tayaiva=apunarbandhakocitaiSyadbhadraprakRtyaiva, zAntodAtta: syAt, zAnta:-tathAvidhendriyakaSAyavikAravikalaH, udAttA-uccoccatarAdyAcaraNabaddhacittaH, tataH karmadhArayaH, tathA zubhacetasaH-zuddhacittapariNAmasya, AzrayA= sthAnaM, dhanyA saubhAgyAdeyatAdinA dhanArhaH, bhogasukhasyeva zabdarUparasagandhasparzasevAlakSaNasya yathAzrayaH, vittADhyo-vibhavanAyakaH, rUpavAn zubhazarIrasaMsthAna:, yuvAvaru jumAn II7nA TIkArca - taryava=punarvatha ..... jumAnA tenAthI ja=apunabaMdhakane ucita bhAvI kalyANavALI prakRtithI ja, zAMta-udAtta evo jIva zubha cittano=zuddha cirapariNAmato, Azraya =sthAna thAya che. ahIM zAMta-udAttano artha karIne samAsa batAve che - zAMta tathAvidha indriya ane kaSAyanA vikArathI vikalakatatvanI vicAraNAmAM vyAghAta kare tevA prakAranA Indriya ane kaSAyatA vikArathI rahita; ane udAta=ucca uccatara Adi AcaraNamAM baddha cittavALo. tataH vaghArava=tenAthI zAMta ane udAtta zabdathI karmadhAraya samAsa karavo. arthAt zAntazvAsa sAzva zAntoddAtta: e pramANe karmadhAraya samAsa che, je pramANe dhanya saubhAgya, AdetAdipa dhanayukta evo dhanya, virathI Aya=vibhavato nAyaka=samRddhino nAyaka, rUpavAna=zubha zarIranA saMsthAnavALo, yuvAna taruNa, puruSa zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzatA sevana svarUpa bhoga-sukhano Azraya thAya che; te pramANe zAMta, udAtta thayelo jIva zubha cirapariNAmano Azraya che= sthAna che. mULa zlokamAM 'mo susvasthava' zabdamAM rahelA 'va' no ja artha TIkAmAM 'thA gAzraya tathA zumata: umAzraya:' ema batAvavA mATe TIkAmAM 'thA tathA' no prayoga karela che. gA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAtrizikA/zloka-7 bhAvArtha :apunarbalakanI zAMta-udAtta prakRtinuM svarUpa : utkaTa bhAvamaLanA vigamanane kAraNe koI jIvamAM gADha mithyAtva maMda thayela hoya, Ama chatAM upadezAdinI sAmagrI na maLelI hoya to saMsAranA atyaMta AraMbha-samAraMbhanI pravRtti karato paNa hoya ane na paNa karato hoya. vaLI A baMne prakAranA jIvomAMthI je jIvo atyaMta hiMsAdi AraMbhanI pravRtti karanArA che, teo paNa upadezAdinI sAmagrI maLe to hiMsAdinA AraMbhathI nivartana pAme tevA hoya che. utkaTa bhAvamaLanA vigamanane kAraNe AvA maMda mithyASTi jIvomAM tattva pratyenuM valaNa thavAmAM bAdhaka evA saMklezano ayoga che, eTale ke evo saMkleza nAza pAmelo che, ane tevA saMklezaayogathI viziSTa, kalyANanA phaLavALI evI teonI prakRti che. jema - zrIpALa mahArAjA pUrvabhavamAM zrIkAMta rAjA hatA tyAre zikArAdi karanArA hatA ane sAdhune kanaDagata kare tevI pravRttivALA hatA, Ama chatAM zrImatI rANInI preraNAthI zrAvaka banyA. AvA jIvomAM atattva pratyenI gADha pariNati maMda thayelI hovAnA kAraNe saMklezano ayoga thAya tevI, ane bhaviSyamAM viziSTa kalyANane prApta kare tevI yogyatA hoya che, tevA jIvo apunabaMdhakane ucita bhAvI kalyANanI prakRtivALA che. AvI prakRtine kAraNe upadezAdinI sAmagrIne pAmIne teo zAMta ane udAtta thAya che tyAre teonA indriya ane kaSAyonA vikAro utkaTa rahetA nathI, paraMtu tattva tarapha javAmAM ati bAdhaka bane tevA indriyanA vikAro ane kaSAyo zAMta thAya che, tethI pote je bhUmikAmAM che, tenAthI ucca uccatara yogamArganA sevana pratye baddhacittavALA thAya che, tethI AvA jIvonI pUrvasevAnI AcaraNA yogamArganI prAptinuM kAraNa bane che, mATe yogazAstramAM AvA jIvonI prakRtine AzrayIne pUrvasevAdirUpa vyavahAra kahela che, ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. "AvA jIvo zubha cittanA Azraya che" ema pUrvamAM kahyuM. temAM dRSTAMta batAve che - jema saMsAramAM koI jIva saubhAgya, Adeya AdivALo hoya, dhanathI yukta hoya, rUpavALo hoya ane taruNa hoya to te jIva zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 apunabaMdhakAciMzikA/zloka-7-8 sparzanA sevanarUpa bhogasukhano Azraya bane che, paraMtu je AvA guNovALo nathI, te bhogasukhano Azraya banatA nathI; tema apunabaMdhakane ucita evI prakRtine kAraNe je zAMta ane udAtta thayA che, teo zubha cittanA Azraya bane che, mATe tenI pUrvasevA yogamArganI prAptinuM kAraNa che; ane te sivAyanA sabaMdhakAdi jIvo zubha cittanA Azraya nathI, mATe teonI pUrvasevA yogamArganI prAptinuM kAraNa nathI. IILA avataraNikA - zloka-6mAM kahela ke sakRbaMdhakAdi jIvonI pUrvasevA upacArathI yukta che. te yukta kema che ? te spaSTa karavA mATe zloka-7mAM kahyuM ke bhAvibhadraka prakRtivALA jIvonajIkamAM kalyANane prApta kare tevI prakRtivALA jIvo, zAMta-udAtta thAya che, ane teo zubha cittanA AzrayavALA thAya che. have je AvA zubha cittanA AzrayavALA nathI, teonI kriyA atAtvika che. tethI sakRbaMdhakAdi jIvonI pUrvasevA atAtvika che, te siddha thAya. te batAvavA arthe kahe che - zloka : aGgAbhAve yathA bhogo'tAttviko mAnahAnitaH / zAntodAttatvavirahe kriyApyevaM vikalpajA / / 8 / / anvayArtha : yathA je rIte samAve=aMgonA abhAvamAMebhoganA aMgonA abhAvamAM, mAnahAnita =mAnahAnine kAraNe moDatAttvi:=bhoga atAtvika cheapAramArthika che, parva e rIte zAntIvAttatvavide zAMta-udAtapaNAnA virahamAM kriyApakriyA paNa=guvadipUjArUpa kriyA paNa vijyanA=viparyAsajaDita che. 8. zlokArca - je rIte bhoganA aMgonA abhAvamAM mAnahAnine kAraNe bhoga atAvika che, e rIte zAMta-udAttapaNAnA virahamAM kriyA paNa= gurvAdipUjArUpa kriyA paNa, viparyAsajanita che. llcil
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-8 TIkA : aGgAbhAva iti-aGgAnAm bhogAgAnAM rUpavayovittADhyatvAdInAM vAtsyAyanoktAnAm, abhAve sati yathA bhogo'tAttvika: apAramArthikaH, mAnahAnita: "ahaM sukhI" ityevaMvidhapratipattilakSaNamAnApagamAdapUryamANecchatvena tadanutthAnAcca, zAntodAttatvavirahe sati, evaM kriyApi gurvAdipUjanArUpA, vikalpajA viparyAsajanitA, na tu tAttvikI, anta:sukhapravAhAnutthAnAt / ta - "mithyAvikalparUpaM tu dvayordvayamapi sthitam / svabuddhikalpanAzilpinirmitaM na tu tattvataH" / / (yogabindu 189) / / 8 / / TIkArya : sanAM ..... tattvati:" | aMgono vAsyAyana vaDe kahevAyelAM rUpa, vaya, dhanADhyapaNuM Adi bhoganAM aMgono, abhAva hote chate, je rIte mAnahAnine kAraNe= huM sukhI chuM evA prakAranA bodhasvarUpa mAnato apagama hovAne kAraNe, ane apUryamANa IcchApaNuM hovAthI mAna anutthAna hovAne kAraNe hIna bhogasAmagrI vaDe bhogasAmagrInI IcchA pUrI nahIM thatI hovAthI huM sukhI chuM, tevI buddhinuM anutthAna hovAne kAraNe, bhoga atAtvika che=apAramArthika che; e rIte zAMta-udAttapaNAno viraha hote chate, guvadipUjanArUpa kriyA paNa vikalpathI thanArI che viparyAsathI janita che, paraMtu tAtvikI nathI; kema ke aMtaHsukhanA pravAhanuM anutthAna cheHkriyAthI yogamArgane anukULa evA upazAMta pariNAmarUpa aMtaHsukhanA pravAhanuM anutthAna che. te kahevAyuM che=aMgonA abhAvamAM jema bhoga atAtvika che, tema zAMtaudAtapaNAnA abhAvamAM kriyA atAvika che, ema pUrvamAM kahyuM te yogabiMdu. zloka-189mAM kahevAyuM che - baMnenuM bhogAMgavikala evA bhogI ane zAMta-udAttavikala evA dhArmika baMnenuM. baMne paNa bhogasukha ane dharmAnuSThAna baMne paNa, mathyAvikalparUpa, svabuddhikalpanA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-8-9 zilpIthI nirmita che, paraMtu tattvathI nathI paramArthathI te bhogasukha ane dharmAnuSThAna nathI." (yogabiMdu zloka-189) in8L bhAvArtha :zAMta-udAtta prakRtivALA jIvonAM dharmAnuSThAno kalyANanAM kAraNa, anyanAM nahIM tenI yukti : vAsyAyane kahelA bhogonA aMgarUpa rUpa, vaya, dhana Adi na hoya tevA jIvo je bhogo kare che te tAtvika nathI; kema ke huM sukhI chuM' evA prakAranA adhyavasAyano abhAva che. vaLI bhogasAmagrI adhUrI hovAne kAraNe teonI icchA purAtI nathI. tethI mArI badhI icchAo purAya che mATe huM sukhI chuM e prakArano pariNAma usthita thato nathI, mATe bhoganA aMgavikalavALA jIvonA bhogo jema pAramArthika nathI, e pramANe je jIvonI prakRti zAMta-udAtta thaI nathI, te jIvo pUrvasevAnA aMgabhUta gurvAdipUjana kare te kriyA viparyAsarUpa che, paraMtu tAttvika nathI; kema ke te kriyAothI upazamanA sukhano pravAha pragaTa thato nathI. Azaya e che ke bhogasAmagrIthI yukta jIvo bhoga kare che tyAre huM sukhI chuM' e prakArano mAnasika AnaMda utpanna thAya che. tema je jIvonI zAMta prakRti che ane ucca uccatara bhUmikAmAM javA mATenI manovRtti che, tevA jIvo gurvAdipUjana kare tenAthI zAMtarasa utpanna thAya che, jethI teonI gurvAdipUjanarUpa kriyA kaSAyonA vigamana dvArA aMtaHsukhane utpanna kare che; paraMtu jemanuM citta kriyAomAMthI upazama utpanna karI zake tevuM zAMta nathI, ane tethI upara uparanA zAMtarasane pragaTa karavA mATe citta ullasita thayuM nathI, tevA jIvo gurvAdipUjanarUpa kriyAo kare to te kriyAothI temane koI sukha thatuM nathI; mAtra "meM A kriyAo karI che tevA vikalpavALI te kriyAo thAya che, paraMtu mokSane anukULa bhAva utpanna karavA mATe samartha evI te gurnAdipUjananI kriyA thatI nathI, mATe te kriyA viparyAsathI janita che. IIkI avataraNikA - zloka-7mAM kahyuM ke bhAvibhadraka prakRtine kAraNe zAMta-udAtta thayela jIva zubha cittano Azraya che, ane zAMta-udAttabhAvathI rahita jIvonI kriyA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunAbaMdhakadvAciMzikA/zloka-9 25 atAvika che, ema zloka-8mAM kahyuM. have zAMta-udAtta prakRtivALA apunabaMdhaka kevA hoya che ? ane zuM vicAre che ? te batAve che - zloka : krodhAdyabAdhitaH zAnta udAttastu mahAzayaH / bIjaM rUpaM phalaM cAyamUhate bhavagocaram / / 9 / / anvayArtha : thAda vANita: krodhAdithI abAdhita zAMta zAMta che, tuvaLI mahAzaya =mahAAzayavALA udAtta che, ghaMA zAMta-udAtta evo A aputabaMdhaka mavatharasaMsAraviSayaka vIna=kAraNane rUpaM svarUpane ca=ane taMtraphaLane dare=vicAre che. ICI zlokArca - krodhAdithI abAdhita zAMta che, vaLI mahAAzayavALo udAta che, A zAMta-udAta evo A apunarbadhaka, saMsAraviSayaka kAraNane, svarUpane ane phaLane vicAre che. llclu. TIkA - ___ krodhAdIti-pUrvArdhaM gatArthaM, ayaM ca=zAntodAtta:, bhavagocaraM saMsAraviSayaM, vInaM=Ara, rUpaM svarUpa, panna =Arya, madate vicArayati TIkArya : pUrvArtha ... vicArati | zlokano pUrvArdha gatArtha che=spaSTArtha che, ane AEzAMta-udAtta evo aputaLaMdhaka jIva, bhavagocara=saMsAraviSayaka, bIjane kAraNane, rUpane=svarUpane ane phaLane=kAryane kahate=vicAre che. palA bhAvArtha :zAMta-udAtta prakRtivALA apunarbadhaka jIvanuM svarUpa : saMsAranA vAstavika svarUpane jovAne abhimukha thavAmAM bAdha kare tevA krodha, mAna, mAyA ane lobha apunabaMdhaka jIvone nathI, tethI apunabaMdhaka jIvone
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 apunarbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-9-10 zAMta kahevAya che. vaLI apunabaMdhaka jIvo saMsAranA vAstavika svarUpane kaMIka jonArA che, tethI saMsAranA uccheda mATenA upAyone sevavA viSayaka mahAAzayavALA che. te mATe teo yogIo pAse jaIne saMsAranA ucchedanA upAyone jANavA ane jIvanamAM utAravA mATe yatnavALA hoya che, ane AvA apunarbaMdhaka jIvo saMsAranuM svarUpa hetu AdithI vicAre che, je graMthakArazrI AgaLa batAve che. IIGII avataraNikA : tathAhi - avataraNikArya :te A pramANe zloka : bhAvArtha : pUrvabloka-9mAM kahyuM ke apunarbaMdhaka jIva hetu, svarUpa ane phaLathI saMsAranuM svarUpa vicAre che. te kaI rIte vicAre che te 'tathAnti' thI zloka-10 thI 12mAM batAve che - bhede hi prakRtenaikyamabhede ca na bhinnatA / AtmanAM syAtsvabhAvasyApyevaM zabalatocitA / / 10 / / anvayArtha : prIte: svamAvasthApi mere di=prakRtino (ane) svabhAvano paNa bheda hote chate mAtmanAM=AtmAonuM vacam na svAt=aikya na thAya=saMsArI jIvonuM kathaMcit sAdazyarUpa aikya na thAya; ==ane amere=abheda hote chate mitratA na-bhinnatA na thAya-AtmAonI bhinnatA na thAya=saMsArI AtmAonI paraspara narakAdirUpa bhinnatA na thAya. vaM=e rIte-pUrvamAM kahyuM ke prakRti ane svabhAvanA ekAMta bhedamAM ane ekAMta abhedamAM dRSTavyavasthA saMgata nathI e rIte, zavatatocitA=zabalatA ucita che= anekAMtatA ucita che. / / 10 / /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-10 zlokArtha : prakRtino ane svabhAvano paNa bheda hote chate AtmAonuM aikya na thAya, ane abheda hote chate bhinnatA na thAya, e rIte zabalatA anekAMtatA, ucita che. / / 10 / I OM 'svamAvapi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke prakRtino to ekAMte bheda ane ekAMte abheda svIkArIe to doSa che, paraMtu svabhAvano paNa ekAMte bheda ane ekAMte abheda svIkAravAmAM doSa che. TIkA : bhede hIti bhede hyekAntato'bhyupagamyamAne, prakRteH sattvarajastamolakSaNAyA jJAnAvaraNAdikarmarUpAyA vA naikyaM AtmanAM saMsAriNAM syAt, tathA caikajAtIyasaMsAraphalopalambhabAdha iti bhAvaH / abhede ca = ekAntAbhede ca na bhinnatA syAt teSAM tathA ca narakatiryagmanuSyadevAdibhedopalambhabAdha iti bhAvaH / svabhAvasyApyantaraGgahetubhUtasya bhedAbhedayorekAntayoretadeva dUSaNaM / evamekAntapakSe ubhayataH pAzarajjusadbhAvAt zabalatA kathaJcidbhedAbhedarUpA, ucitA = nyAyyA, iti tayaiva sakalavyavahAropapatte:, hetUhanametat / / 10 / / TIkArya : 27 bhedekAntato daitUnametat / / prakRtino=sattva, rajas ane tamas rUpa prakRtino athavA jJAnAvaraNAdikarmarUpa prakRtino, bheda hote chate=ekAMtathI bheda svIkArAye chate, AtmAonuM=saMsArI AtmAonuM, aikya na thAya; ane te rIte=karmaprakRtiono ekAMta bheda svIkArAye chate saMsArI AtmAonuM aikya na thAya te rIte, ekajAtIya saMsAraLanA upalaMbhano bAdha thAya= saMsArI jIvomAM A badhA manuSyo eka manuSyajAtivALA che, te prakAranA saMsAraLanI pratyakSathI prApti che, te saMgata na thAya, e prakArano bhAva che=prakRtino ekAMta bheda svIkAravAmAM saMsArI AtmAonuM aikya na thAya, e kathanano ekajAtIya saMsAraLa upalaMbhano bAdha thAya, e prakArano bhAva che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 apunAbaMdhakadvAciMzikA/zloka-10 ane abheda hote chate ekAMta abheda hote chate, teonI=saMsArI AtmAonI, bhinnatA na thAya, ane te rIte-karmaprakRtiono ekAMta abheda svIkArAye chate saMsArI AtmAonI bhinnatA na thAya te rIte, taraka, tiryaMca, manuSya, devAdi bhedanA upalaMbhano bAdha che keTalAka jIvo varakarUpe che, keTalAka jIvo tiryaMcarUpe che, keTalAka manuSyarUpe che ane keTalAka devarUpe che ItyAdi paraspara jIvono bheda dekhAya che, te bhedato bAdha thAya, e prakArano bhAva che=prakRtino ekAMta abheda svIkArAye chate AtmAonI bhinnatA na thAya e prakAranA kathanano taraka, tiryaMca, manuSya ane devAdi bhedanA upalaMbhano bAdha che, e prakArano bhAva che. aMtaraMga hetubhUta evA svabhAvanA paNa ekAMta bhedabhedamAM=ekAMta bheda ane ekAMta abheda svIkAravAmAM e ja dUSaNa che=prakRtinA ekAMta bheda ane ekAMta abhedamAM je dUSaNa upara batAvyuM e ja dUSaNa che. e rIte= prakRtinA ane svabhAvanA ekAMta bheda ane ekAMta abheda pakSamAM pUrvamAM batAvyuM evuM dUSaNa che e rIte, ekAMta pakSamAM ubhayathI pAzArajjano sadbhAva hovAne kAraNe zabalatA kathaMcit bhedabhedarUpa zabalatA, ucita che=vyApya che. "ti' zabda zlokasparzI TIkAnI samApti mATe che. ahIM prazna thAya ke kathaMcit bhedabhedarUpa zabalatA ucita kema che ? temAM hatu kahe che -- tenAthI ja=zabaLatAthI ja, sakala vyavahAranI upapatti che. A=prastuta zlokamAM je batAvyuM e, hetunuM Uhata che=bhavaviSayaka hetunI vicAraNA che. 105. 'naravataryamanuSyadevavipepaHvadha:' ahIM 'va' thI ekendriyAdinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :apunabaMdhaka jIvanI saMsAraviSayaka hetuthI vicAraNA - zloka-9mAM graMthakArazrIe kahyuM ke zAMta ane udAtta AzayavALA apanabaMdhaka jIva saMsAraviSayaka kAraNanI, svarUpanI ane phaLanI vicAraNA kare che. temAMthI prastuta zlokamAM saMsAraviSayaka bIjana=kAraNanI, vicAraNA kaI rIte kare che ? te batAve che -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-10 29 saMsAranAM kAraNa be cheH (1) jIvanI karmaprakRti ane (2) jIvano svabhAva. prakRti e bhavanuM bahiraMga kAraNa che ane svabhAva e bhavanuM aMtaraMga kAraNa che. saMsAranAM kAraNa. jIvanI karmaprakRti jIvano svabhAva (bahiraMga kAraNa) (aMtaraMga kAraNa) prakRtine sAMkhyadarzanavALA sattva, rajasa ane tamasarUpa kahe che ane jainadarzana jJAnAvaraNAdirUpa karmo kahe che. prakRtinA viSayamAM apunabaMdhaka jIvanI vicAraNA - prakRtinA viSayamAM apunabaMdhaka jIva kaI rIte vicAraNA kare che, te graMthakArazrI batAve che - (1) prakRtinA ekAMta bhedapakSamAM AvatAM dUSaNo :- jIvanI karmaprakRti dareka jIvanI ekAMta bhinna hoya to saMsArI jIvomAM ekasarakhuM phaLa dekhAya che, te ghaTe nahIM; kema ke badhA jIvonI karmanI prakRti judI judI hoya to tenuM kArya paNa paraspara juduM thavuM joIe. vastutaH karmanI prakRti te te jIvamAM vizrAMta che, te apekSAe judI hovA chatAM dareka jIvanI karmaprakRti kaMIka sAdazyavALI paNa che, te apekSAe sarva jIvonI prakRtimAM bheda nathI, paraMtu abheda che. Ama chatAM karmaprakRtino abheda na svIkAravAmAM Ave ane ekAMta bheda svIkAravAmAM Ave to sarva jIvomAM dekhAtuM ekajAtIya kArya saMgata thAya nahIM. jema manuSyomAM sarva manuSyonAM zarIra manuSyAkArarUpe samAna dekhAya che, tethI sarva manuSyonI karmaprakRti tevA prakAranA zarIranA samAna AkAranA kAraNarUpe samAna che, tethI te apekSAe sarva jIvonI karmaprakRtiono abheda che, Ama chatAM te karmaprakRtiono abheda na svIkAravAmAM Ave ane ekAMta bheda svIkAravAmAM Ave to sarva manuSyomAM manuSyapaNAnA samAna AkArarUpa samAna kArya dekhAya che, te saMgata thAya nahIM. mATe sarva jIvomAM vartatI karmaprakRtino ekAMta bheda svIkAravo ucita nathI.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-10 (2) prakRtinA ekAMta amedapakSamAM AvatAM dUSaNo :- karmanI prakRti sarva jIvonI ekAMta abhinna hoya to saMsAravartI jIvomAM jeo keTalAka narakarUpe che, keTalAka manuSyarUpe che, keTalAka tiryaMcarUpe che to keTalAka devarUpe che, teomAM dekhAtI paraspara bhinnatA saMgata thAya nahIM; kema ke sarva jIvomAM vartatI prakRtino sarvathA abheda hoya to te prakRtinuM kArya badhA jIvone samAna prApta thavuM joIe, paraMtu badhA jIvone bhinna bhinna kAryanI prApti dekhAya che, tethI sarva jIvonI karmanI prakRti kathaMcit bhinna che. AnAthI e phalita thayuM ke sarva jIvonI karmanI prakRtimAM kaMIka aMzathI saMdeza kArya karavAno svabhAva che ane te apekSAe dareka jIvanI karmanI prakRtimAM abheda che, ane kaMIka aMzathI visadaza kArya karavAno svabhAva che, te apekSAe dareka jIvanI karmanI prakRtimAM paraspara bheda che. svabhAvanA viSayamAM apunabaMdhaka jIvanI vicAraNA - jema karmabaMdhanuM kAraNa jJAnAvaraNAdi karmaprakRti che, tema karmabaMdhanuM kAraNa karmabaMdhane anukULa evo rAga, dveSa ane mohanA pariNAmarUpa jIvano svabhAva paNa che, tethI sarva jIvomAM vartato karmabaMdhane anukULa evo svabhAva paNa paraspara kathaMcit bhinna che ane kathaMcit abhinna che. (1) svabhAvanA ekAMta bhedapakSamAM AvatAM dUSaNo - svabhAvano sarvathA bheda svIkAravAmAM Ave to tenA phaLarUpa saMsAranI prApti paNa sarvathA bhinnarUpe thavI joIe, paraMtu jIvomAM kathaMcit samAnarUpa paNa phaLa dekhAya che, tethI e samAnatAnA kAraNabhUta svabhAvamAM paNa kathaMcit samAnatA che. jema sarva saMsArI jIvo samAna rIte mohanA pariNAmavALA che, tethI te prakArano sarva jIvono samAna svabhAva che, vaLI keTalAka jIvo samAna karma paNa bAMdhe che, te rItano temano samAna svabhAva che, mATe jIvonA svabhAvamAM kathaMcit abheda che. tethI svabhAvamAM paNa ekAMta bheda nathI. (2) svabhAvanA ekAMta abhedapakSamAM AvatAM dUSaNo :- svabhAvano sarvathA abheda svIkAravAmAM Ave to te svabhAvanA phaLarUpa samAna karmabaMdha ane tenA phaLarUpa samAna saMsAranI prApti thavI joIe; paraMtu saMsArI jIvomAM kathaMcit viSamatA dekhAya che, tethI tenA kAraNabhUta jema viSama karmo che, tema viSama
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtrizikA/bloka-10 31 svabhAva paNa che. mATe sarva jIvonA svabhAvamAM sarvathA abheda nathI, paraMtu kathaMcit bheda che ane kathaMcit abheda paNa che. padArthane zabala-anekAMta svIkAravAthI daSTavyavasthAnI saMgati : upara jaNAvyuM e rIte ekAMta pakSamAM dRSTavyavasthA saMgata thatI nathI, mATe jIvanI karmaprakRti ane jIvanA svabhAvamAM kathaMcit bhedabhedarUpa zabalatA ucita che, ane A zabalatA=anekAMtatA, svIkAravAthI sakala vyavahAranI upapatti thAya che arthAt jIvanI prakRtine zabala svIkAravAthI ane jIvanA svabhAvane zabala svIkAravAthI jema saMsArI jIvonI kathaMcit samAnatA ane kathaMcit asamAnatA saMgata thAya che, tema saMsAramAM dekhAtA sarva anubhavo padArthane zabala=anekAMta, svIkAravAthI saMgata thAya che. A rIte apunabaMdhaka jIva saMsAraviSayaka hetuno samyapha Uha karIne syAdvAdanI prApti kare, ane syAdvAda pratye dRDha pakSapAtI bane, to samyakatvanI prApti thAya che. ahIM vizeSa e che ke A rIte jIvonI karmaprakRtinA bhedabhedane ane jIvonA svabhAvanA bhedabhedane vicArIne saMsAranA svarUpane vicArI zake tevA samartha badhA apunabaMdhaka hotA nathI, paraMtu apunabaMdhaka jIvo zAMta ane udAtta AzayavALA hovAthI tattvane jANavA mATe yogIo pAse jatA hoya che; ane teone guNamAtrano rAga vartato hoya che, tethI jyAM sudhI viziSTa buddhi pragaTa na thaI hoya tyAM sudhI sarva darzananA yogIo pAsethI yogamArganA paramArthane jANavA prayatna karatA hoya che; ane jyAre yogIonA paricayathI kaMIka prajJA vikase che, tyAre teone padArthanA pAramArthika svarUpane javAne abhimukha Uha pragaTe che, te vakhate saMsAranA bAhya kAraNabhUta evI prakRti ane saMsAranA aMtaraMga kAraNabhUta evA svabhAvanA viSayamAM samyaka Uha pravarte che, je UhanA baLathI syAdvAdanI pAramArthika sthira ruci thAya to samyatvanI prApti thAya che, tethI samyakatvane abhimukha evA apunardhadhaka kaI rIte saMsAranuM svarUpa jue che, te batAvavA mATe ahIM prayatna karela che. temAM sau prathama bhavanAM be kAraNonuM svarUpa kaI rIte jue che, te batAvyuM. tethI e prApta thAya ke apunabaMdhaka jIvo bhavanA svarUpane vAstavika rIte joIne potAnI mArgAnusArI buddhine vikasAve che. ll10nA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 apunabaMdhakadvAtrizikA/zloka-11 avataraNikA : zloka-9mAM kahyuM ke apunabaMdhaka jIvo saMsAraviSayaka kAraNa, svarUpa ane phaLano vicAra kare che. temAMthI saMsAraviSayaka kAraNanI vicAraNA apunardhadhaka jIvo kaI rIte kare che, te zloka-10mAM batAvyuM. have apunabaMdhaka jIvo saMsAranuM svarUpa kaI rIte vicAre che ? te batAve che - zloka : bhavo'yaM duHkhagahano janmamRtyujarAmayaH / anAdirapyupAyena pRthagbhavitumarhati / / 11 / / anvayArtha : mAM mavA A saMsAra phudina: duHkhathI gherAyelo, mRtyunarAmaya: janma, mRtyu ane jarAthI vyApta, anAripi=anAdi hovA chatAM paNa 35thena= upAyathI pRtha-pRtha viturdati thavAne yogya che. 115 zlokArca - A saMsAra duHkhathI gherAyelo, janma-mRtyu ane jarAthI vyApta, anAdi hovA chatAM paNa upAyathI pRthaka thavAne yogya che. ||11|| TIkA : bhavo'yamiti-ayaM pratyakSopalabhyamAno, bhava:-saMsAraH, duHkhagahana:= zArIramAnasAnekaduHkhazatairAcchannaH, janma mAtRkukSiniSkramaNalakSaNaM, maraNaM pratiniyatAyuHkarmakSayaH, jarA vayohAnilakSaNA, tanmaya:-tatprAcuryavAn, anAdirapi upAyena jJAnadarzanacAritrarUpeNa pRthag bhavitumarhati kAJcanamalavaditi, svarUpodanatat sArA TIkArya - mAM ...... svarUpodanatat aa pratyakSathI dekhAto evo A bhava-saMsAra, duHkhagahana che zarIra saMbaMdhI ane mana saMbaMdhI aneka seMkaDo duHkhothI vyApta che. vaLI A bhava mAtRkukSimAMthI niSkramaNarUpa janma, pratiniyata AyuSyakarmanA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-11 kSayarUpa maraNa, vayanI hAtirUpa jarA, tanmaya che=janma, mRtyu, jarAvA prAcaryavALo che. vaLI anAdi paNa A bhava upAya dvArA= jJAna-darzanacAritrarUpa upAya dvArA, kAMcanamaLanI jema=suvarNanA maLanI jema, pRthak thavA yogya che. kRti zabda zloka sparzI TIkAnI samApti mATe che. A=bhavanuM svarUpa batAvyuM e, svarUpanuM Uhana che=apunabaMdhaka jIvatI bhavaviSayaka svarUpanI vicAraNA che. / / 11 / bhAvArtha H apunarbaMdhaka jIvanI saMsAraviSayaka svarUpathI vicAraNA : apunarbaMdhaka jIvamAM padArthane jovAnI mArgAnusArI prajJA khIle che tyAre, jema bhavanA kAraNIbhUta jIvonI karmaprakRti ane jIvonA svabhAvano samyag Uha kare che, tema anubhavAtA bhavano=saMsArano paNa samyag Uha kare che ane vicAre che ke (1) "pratyakSathI dekhAto A saMsAra duHkhagahana che; kema ke A saMsAra zArIrika ane mAnasika seMkaDo du:khothI gherAyelo che, (2) vaLI A saMsAra janma, maraNa ane vRddhAvasthAthI vyApta che, mATe asAra che. (3) vaLI A saMsAra anAdino che topaNa ratnatrayIrUpa upAya dvArA teno nAza thaI zake che. jema khANamAMthI nIkaLela suvarNa anAdithI maLavALuM che, chatAM zuddhinA upAyathI tenuM zodhana thAya che, tema A bhavanA upAyanuM zodhana thaI zake tema che.' 33 ahIM vizeSa e che ke tattvane jovAnI nirmaLa prajJAvALA apunarbaMdhakane dekhAya che ke saMsAranuM bIja rAga, dveSa ane mohanI pariNatirUpa jIvano svabhAva che ane jIva prayatna karIne svabhAvanuM parivartana karI zake che, Artha jo samyak prakAre zAstravacanAnusAra yatna karavAmAM Ave to potAnAmAM vartatA rAga, dveSa ane mohanI pariNati kramasara ghaTI zake che, ane samyak prakAre ratnatrayImAM yatna karIne saMsAranA bIjabhUta evA svabhAvano uccheda thaI zake che, mATe anAdi evo paNa bhava upAyathI pRthak thaI zake che, tethI 'huM paNa samyak yatna karIne A bhavano aMta karuM.' A prakAranI buddhithI apunarbaMdhaka jIva bhavanA svarUpanuM samAlocana kare che. ||11||
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-12 mapatarazis: apunabaMdhaka jIva saMsAranA phaLanI kAryanI, vicAraNA kaI rIte kare cha ? te batAve cha - PTos : phalaM bhavasya vipula: kleza eva vijRmbhate / nyagbhAvyAtmasvabhAvaM hi payo nimbaraso yathA / / 12 / / manvayArtha : yathA payo nimbaraso tuma dUdhanA svabhAvaQ tirodhAna zine sImAno 2sa Turasa 2 43 cha, (tema) AtmasvabhAvaM nyagbhAvya-mAtmasvabhAva tirodhAna zine bhavasya-saMsAra phalaM- Arya vipulaH kleza eva vipula ileza 4 vijRmbhatevata cha. / / 12 / / lohArtha : jema dUdhanA svabhAvanuM tirodhAna karIne lImaDAno rasa kaTurasa pragaTa 5re cha, (tema) mAtmasvabhAva, tirodhAna rIne saMsAramuMDArya, vipula leza 1 varte cha. / / 12 / / TI : phalamiti-bhavasya-saMsArasya, phalaM kAryaM vipula: anubandhasaMtatyA vistIrNaH, kleza eva vijRmbhate, nAtra sukhalavo'pyastItyevakArArthaH / Atmanyeva sukhasvabhAve sati kathaM klezo vijRmbhata ityata Aha-AtmasvabhAvaM nyagbhAvyatirobhAvya, yathA payastirobhAvya nimbaraso vijRmbhate, bhavati hi mahatA pratipanthinA'lpasyAbhibhava iti / yadA tvAtmasvabhAva eva bhUyAn bhavati tadA tenApi klezAbhibhavaH kartuM zakyata iti, na saMsAradazAyAM klezenAtmAbhibhavAnupapattiriti bhAvaH, phalohanametat / / 12 / / TImArtha : bhavasya-saMsArasya ..... phalohanametat / / sava=saMsAra 55 , vipula
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 apunabaMdhakadvAtrizikA/bloka-12 anubaMdhasaMtatithI vistIrNa kleza ja varte che. ahIM=saMsAramAM, sukhano leza paNa nathI, e "vakArano ja kArano artha che. AtmAno ja sukhasvabhAva hote chate AtmAmAM kleza kevI rIte varte che ? ethI kahe che -- AtmasvabhAvane vyakatirodhAna karIne, phleza varte che, ema anvaya che. temAM dRSTAMta batAve che - jema dUdhane tirodhAna karIne dUdhanA madhura svabhAvane tirodhAna karIne lImaDAno rasa vikRte potAnA kaTu svabhAvane dekhADe che. ahIM prazna thAya ke lImaDAno kaDavo svabhAva che ane dUdhano madhura svabhAva che, ane baMnenA mizraNamAM dUdhanA madhura svabhAvathI lImaDAnA kaTu rasanuM tirodhAna na thayuM, ane lImaDAnA kaTu rasathI dUdhanA madhura rasanuM tirodhAna thayuM, ema kema thAya che ? tethI kahe che - moTA pratipaMthI vaDe alpano abhibhava thAya che, ethI moTA pratipaMthI evA lImaDAnA kaTu rasathI alpa evA dUdhanA madhura rasano abhibhava thAya che, ema pUrva sAthe saMbaMdha che. vaLI, jyAre AtmasvabhAva ja ghaNo thAya che, tyAre tenA vaDe paNa= AtmasvabhAva vaDe paNa, klezano abhibhava karavo zakya che, ethI saMsAradazAmAM kleza dvArA AtmAnA abhibhAvanI anupapatti nathI-AtmAnA aphleza svabhAvanA abhibhavanI anupapatti nathI e pramANe bhAva che. A= prastuta zlokamAM kahyuM e, phaLanuM Uhata che=aputabaMdhaka jIvanI bhavaviSayaka phaLathI vicAraNA che. ll12aa bhAvArtha : apunabaMdhaka jIvamAM mArgAnusArI buddhi pravartatI hoya tyAre jema bhavanA hetunI samya vicAraNA kare che ane bhavanA svarUpanI samyagu vicAraNA kare che, tema bhavanA phaLanI paNa samyagu vicAraNA kare che. te vicAraNA kaI rIte kare che ? te prastuta zlokamAM batAvela che -
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-12 bhavanI svarUpathI vicAraNA ane bhavanI phaLathI vicAraNA vacce bheda :bhavanA svarUpanI vicAraNA ane bhavanA phaLanI vicAraNA vacce bheda A pramANe che janma, jarA, mRtyu ane zArIrika, mAnasika Adi aneka jAtanA rogothI AkuLa evo A bhava che. vyavahAradRSTithI prasiddha evAM sarva duHkho bhavanA svarUpamAM duHkharUpe batAvAyAM che, paraMtu puNyanA udayavALA jIvo zArIrika, mAnasika sukhane anubhave che, tene ahIM duHkharUpe kahela nathI. vaLI jIva zarIra sAthe saMbaMdhavALA bhavane pAme, tenA kAraNe rAgAdithI anAkuLa evA AtmAnA mULa svabhAvanuM tirodhAna thAya che ane rAgAdithI AkuLa cetanA pragaTa thAya che, je klezarUpa che, ane A kleza bhavanuM phaLa che; kema ke jo jIva bhavamAM na hoya to A kleza prApta thAya nahIM. tethI bhavanI prAptithI A klezanI prApti thaI, mATe bhavanuM phaLa kleza che, ema kahela che. apunabaMdhaka jIvanI saMsAraviSayaka phaLathI vicAraNA : apunarbaMdhaka jIva vicAre che ke 'bhavamAM vartatA jIvo anubaMdhathI, pravAhathI vistIrNa klezane pAme che, mATe bhavamAM sukhano leza paNa nathI.' AnAthI e prApta thAya ke saMsAramAM puNyanA udayavALA jIvo zArIrika, mAnasika zAtAne anubhavatA hoya tyAre du:khathI gahana evo bhava temanA mATe alpakALa mATe du:khagahana nathI; paraMtu lAMbA kALe to du:khagahana ja che. vaLI, apunarbaMdhaka jIva phaLathI saMsAranuM svarUpa vicAre che ke bhavanuM phaLa AtmAnA aklezasvabhAvanuM tirodhAna karIne klezasvabhAvane pragaTa kare che, te apekSAe puNyanA udayavALA jIvo mATe paNa bhava klezarUpa bane che, tethI bhavamAM sukha leza paNa nathI ema kahela che; kema ke puNyanA udayavALA jIvone paNa rAgAdinA ke klezano abhAva nathI, tethI puNyanA udayathI prApta thayeluM sukha paNa rAgAdi klezane kAraNe paramArtha dRSTie klezathI haNAyeluM che. ahIM prazna thAya ke AtmAno sukhasvabhAva hovA chatAM AtmAmAM kleza kema pragaTa thayo? tethI kahe che
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbaMdhakadvAtriMzikA/mloka-12-13 37 jema dUdhano madhura svabhAva che topaNa lImaDAno rasa temAM nAkhavAmAM Ave to dUdhano madhura svabhAva tirodhAna thAya che ane lImaDAno kaTu svabhAva pragaTa thAya che, tema AtmAno aklezasvabhAva che, paraMtu bhavane kAraNe AtmasvabhAvanuM tirodhAna thavAthI AtmAmAM klezasvabhAva pragaTa thAya che. ahIM prazna thAya ke jema lImaDAmAM kaTu svabhAva che, tema dUdhamAM madhura svabhAva che, tethI dUdhanA madhura svabhAvathI lImaDAno kaTu svabhAva kema tirodhAna na thayo ? tenI spaSTatA karatAM kahe che - moTA pratipaMthI evA lImaDAnA kaTu svabhAvathI=ghaNA pramANamAM naMkhAyelA lImaDAnA rasathI, alpa evA dUdhano madhura svabhAva abhibhava pAme che; tema moTA evA bhavanA klezasvabhAvathI AtmAno aklezasvabhAva abhibhava pAme che ane klezasvabhAva AvirbhAva pAme che; paraMtu AtmA yogamArganI sAdhanAmAM pravRtta thAya che tyAre ghaNo AtmasvabhAva pragaTa thAya che, ane tenAthI bhavanA klezasvabhAvano abhibhava paNa thAya che, AthI bhavamAM vartatA yogIo yogasAdhanAnA baLathI ghaNA AtmasvabhAvane pragaTa kare che tyAre, teomAM klezano abhibhava dekhAya che; ane saMsArI jIvomAM bhavano klezasvabhAva baLavAna hovAne kAraNe AtmAnA aklezasvabhAvanA abhibhavanI anupatti nathI, arthAt saMsAra avasthAmAM klezasvabhAva pragaTe che, e prakAre mArgAnusArI prajJAthI apunarbaMdhaka jIvo saMsAranI phaLathI vicAraNA kare che. 122aa avataraNikA : zloka-9mAM kahyuM ke apunarbaMdhaka jIva bhavaviSayaka hetu, svarUpa ane phaLanI vicAraNA kare che, tyAra pachI te bhavatI vicAraNA kaI rIte kare che te zloka10 thI 12mAM batAvyuM. have bhavanA AvA svarUpane jANIne apunabaMdhaka jIva bhavanA ucchedanI vicAraNA kaI rIte kare che ? te graMthakArazrI batAve che zloka : tadviyogAzrayo'pyevaM samyagUho'sya jAyate / tattattantranayajJAne vizeSApekSayojjvalaH / / 13 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 apunabaMdhakadvAciMzikA/bloka-13 anvayArtha: vaM e rIte je rIte hetu, svarUpa ane phaLathI aputabaMdhaka jIva bhavanuM svarUpa vicAre che e rIte, tattattanayAne te te taMtratA tayonuM jJAna thaye chate viSApekSayoatA=vizeSa prakAranI apekSAthI ujjavaLa evo vizrava=tapriyoganA AzrayavALo bhavanA viyoganA AzrayavALo sarada=samyam Uha sthaAne=zAMta, udAtta evA apunabaMdhakane nAte= thAya che. ll13! zlokArca - e rIte te te taMtranA nayonuM jJAna thaye chate vizeSa apekSAthI ujvaLa, taddhiyoganA AzrayavALo-bhavanA viyoganA AzrayavALo, sabhya Uha, Ane zAMta, udAta evA apunarbadhakane, thAya che. ll1all "rtAyo TAoDapa' ahIM "gha' thI e kahevuM che ke apunabaMdhaka jIva bhavanA svarUpano to Uha kare, paraMtu bhavanA viyoganA AzrayavALo paNa Uha kare. TIkA : taditi-tadviyogAzrayaH bhavaviyogAzrayo'pyevaM hetusvarUpaphaladvAreNa samyagRha:samIcInavicAra:, asya-zAntodAttasya, jAyate, teSAM teSAM tantrANAM SaSTitantrAdInAM, nayAnAM jJAne sati, vizeSApekSayetarAMzajijJAsAlakSaNayA, ujjvala:= zuddhanizcayAnusArI / / 13 / / TIkArya : tadvayAzrayo ..... guniyAnusArI e rIte=je rIte bhavanA svarUpano hetu, svarUpa ane phaLathI Uha kare che e rIte, hetu, svarUpa ane phaLa dvArA, tenA viyogano Azraya evobhavanA viyogano Azraya evo, samyam Uha samIcIta vicAra, Ane zAMta, udAtta evA aputabaMdhakane, thAya che. apunabaMdhaka jIvane bhavaviyoganA AzrayavALo Uha kyAre thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - te te taMtronA SaSTimaMtrAdinA, nayonuM jJAna thaye chate, bhavaviyogano Azraya evo Uha pravarte che, ema avaya che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-13 39 kevA prakArano bhavanA viyoganA AzrayavALo Uha apunarbaMdhakane thAya che ? te spaSTa kare che. itarAMzanI jijJAsArUpa vizeSa apekSAthI ujjvaLa=zuddha nizcayane anusaranAro=zuddha nirNayane anusaranAro, bhavanA viyoganA AzrayavALo Uha thAya che. ||134/ bhAvArtha : apunabaMdhaka jIvanI bhavanA viyogaviSayaka hetu, svarUpa ane phaLathI vicAraNA : apunarbaMdhaka jIvo prakRtithI zAMta hoya che ane ucca uccatara yogamArganI bhUmikAmAM javA mATe baddha AzayavALA hoya che. AvA apunarbaMdhaka jIvone yogIono saMyoga thAya tyAre teo pAsethI temane yogamArgane jANavAnI jijJAsA thAya che, ane yogIonA saMparkathI te te darzanonAM zAstrono bodha thAya tyAre, bhavanA viyoganA AzrayavALo hetu, svarUpa ane phaLathI samyag Uha pravarte che, ane te samyag Uha je je darzanakAronA graMthothI potAne bodha thayo che, tenAthI itara aMzane jANavAnI jijJAsAthI yukta hoya che ane AvI jijJAsAne kAraNe zuddha nirNayane abhimukha evo Uha apunarbaMdhaka jIvone pravarte che, tethI krame karIne bhavanA viyoganA Azrayano yathArtha nirNaya prApta thAya che. ahIM vizeSa e che ke apunarbaMdhaka jIva prathama bhavanA svarUpano samyag Uha kare che, ane bhavanuM svarUpa pUrvamAM varNana karyuM tevuM viSama dekhAvAthI apunabaMdhaka jIva bhavanA viyoganA upAyane jANavAno arthI bane che, tethI saMsAranA ucchedamAM yatna karanArA yogIo pAsethI tenA upAyane jANavA mATe yatna kare che, ane yogIo pAsethI te te darzanamAM batAvAyelA bhavanA ucchedanA upAyonuM samyajJAna thAya tyAre tene vizeSa prakAranI jijJAsA thAya che, je jijJAsA yathArtha nirNaya karIne vizrAMta thAya tevI nirmaLa koTinI hoya che. apunarbaMdhaka jIva bhavanA viyogaviSayaka hetu, svarUpa ane phaLathI A rIte vicAraNA kare che - ----
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 apunabaMdhakadvAtrizikA/zloka-13-14 apunabaMdhaka jIvanI bhavanA viyogaviSayaka hetuthI vicAraNA : bhavanA kAraNabhUta evA saMklezano uccheda=bAhya padArtha sAthe saMga karavAnI vRttirUpa saMklezano ucchada, bhavanA viyogano hetu che. apunabaMdhaka jIvanI bhavanA viyogaviSayaka svarUpathI vicAraNA :karmAdinA saMyoga vagaranA zuddha AtmAnI prApti e bhavanA viyoganuM svarUpa che. apunabaMdhaka jIvanI bhavanA viyogaviSayaka phaLathI vicAraNA :sarva upadravathI rahita caitanyamaya AtmA hovAthI sukhamaya avasthAnI prApti bhavanA viyoganuM phaLa che. sArAMza - apunabaMdhaka jIvanI bhavanA viyogaviSayaka vicAraNA hetuthI svarUpathI phaLathI bhavanA kAraNabhUta sarva upadravarahita sukhamaya saMklezano uccheda avasthAnI prApti bhavaviyogano karyAdinA saMyoga vagaranA bhavaviyoganuM phaLa che. hetu che. zuddha AtmAnI prApti te bhavaviyoganuM svarUpa che. ll13 avataraNikA : zloka-13mAM kahyuM ke apunardhadhaka jIvane bhavanA viyoganA AzrayavALo Uha pravarte che. Ama hote chate zuM siddha thAya che ? te prastuta zlokamAM graMthakArazrI batAve che - noMdha :- A avataraNikA yogabiMdu zloka-200 ane zloka-201nA AdhAre karela che. zloka : yojanAdyoga ityukto mokSeNa munisattamaiH / sa nivRttAdhikArAyAM prakRtau lezato dhruvaH / / 14 / /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-14 anvayArtha : mokSe yonanA-mokSanI sAthe yojata karanAra che, (mokSanuM kAraNa che) rUti e hetuthI munisatta: munisAmo vaDe RSipaMgavo vaDe cA=yoga 3vatta kahevAyo che. te yoga nivRttavivArIyA prato nivRtta adhikAravALI prakRti hote chate naiti=lezathI=aMzathI dhruva =nizcita che. ll14 blokArtha : "mokSanI sAthe yojana karanAra che," (mokSanuM kAraNa che) e hetuthI munisAmo vaDe yoga kahevAyo che. te coga, nivRtta adhikAravALI prakRti hote chate lezathI nizcita che. II14ll. TIkA - yojanAditi-yojanAt-ghaTanAt mokSeNa, iti-asmAddhetoH, munisattamaiH= RSipuGgavaiH, yoga uktaH, sa nivRttAdhikArAyAM vyAvRttapuruSAbhibhavAyAM, prakRtau satyAM lezataH kiJcidvRttyA, dhruvo nizcitaH / / 14 / / TIkArya : yojanA ..... nizcita mokSanI sAthe yojana karanAra che'=joDanAra che. (mokSanuM kAraNa che) kRti e hetuthI, munisAmo vaDe RSipuMgavo vaDe, yoga kahevAyo che. nivRtta adhikAravALI prakRti hote chate vyAvRttapuruSaabhibhavavALI prakRti hote chate arthAt kaMIka aMzathI nivRtta thayo che puruSano abhibhava jemAM evI prakRti hote chate, lezathI=kaMIka vRttithIkaMIka aMzathI, te yoga, dhruva=nizcita che. 14mAM bhAvArtha :apunabaMdhaka jIvamAM coganA lakSaNanA saMbhavanI yukti : zloka-13mAM graMthakArazrIe kahyuM ke apunarbadhaka jIva bhavanA viyoganA AzrayavALo Uha kare che. tenAthI tene zuM prApta thAya che ? te prastuta zlokamAM batAve che -
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-14-15 "onanA dyo' e prakAranI yoga' zabdanI vyutpatti che arthAt "mokSanI sAthe AtmAnuM je yojana kare te yoga kahevAya." yoganI AvA prakAranI vyutpatti hovAne kAraNe RSioe mokSamArganI pravRttine yoga kahela che; ane jIva upara prakRtino adhikAra kaMIka ocho thAya tyAre, A yoga kaMIka aMzathI nakkI pragaTa thAya che. apunabaMdhaka jIva pUrvasevAnI AcaraNA kare che tyAre, haju bhavanA svarUpano hetu, svarUpa ane phaLathI paNa Uha karato nathI, ane bhavanA viyoganA AzrayavALo Uha paNa haju karato nathI, topaNa pUrvasevAkALamAM tenA uparathI prakRtino kaMIka adhikAra gayelo che, tethI kaMIka aMzathI mokSanI sAthe yojana kare tevo yoga tenAmAM pragaTelo che; ane apunabaMdhaka jIva hetu, svarUpa ane phaLathI saMsArano Uha kare che tyAre te yoga vizeSa pragaTe che, ane saMsAranA svarUpano Uha karyA pachI bhavanA ucchedano artha evo te SaSTimaMtrAdi zAstronuM jJAna karIne bhavanA ucchedano vizeSathI Uha kare che tyAre, pUrva karatAM kaMIka adhika evo yogamArga apanabaMdhaka jIvamAM pragaTe che. A varNana "yogabiMdu' graMtha zloka-200-201nA AdhAre karela che. I/14 avataraNikA - zloka-14mAM kahyuM ke prakRtino adhikAra nivRtta thaye chate lezathI nizcita yoga che, te kathana gopendra RSinuM che. te vacanathI aputabaMdhaka jIvane yoganI prApti kaI rIte thAya che ? te spaSTa kare che - zloka : gopendravacanAdasmAdevalakSaNazAlinaH / parairasyeSyate yoga: pratisroto'nugatvataH / / 15 / / anvayArtha : stha pratistrotoDanurvita: AnuM pratisrotAnugapaNuM hovAne kAraNe= apunabaMdhakanI pratisrotane anusaranArI kriyA hovAne kAraNe vratakSAzanina =AvA lakSaNavALAnuM zAMta-udAttavAdi guNayukta apunabaMdhakane smA pevaranA A gopendranA vacanathI=pUrvazlokamAM kahyuM ke nivRtta.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-15 adhikAravALI pravRtti hote chate lezathI dhruva yoga che' e gopendra vacanathI, pa:=para vaDeetIrthottarIyo vaDe yo? 3Syate yoga IcchAya che. II1pa. zlokArca - AnuM apunarbalakanuM, pratisrotaanugapaNuM hovAne kAraNe AvA lakSaNavALAnuM zAMta-udAttatvAdi lakSaNavALAnuM, A gopendranA vacanathI= 'nivRtta adhikAravALI prakRti hote chate lezathI dhruvayoga che' e gopendranA vacanathI, tIrthAntarIyo vaDe yoga IcchAya che. II15ll TIkA : gopendreti-asmAd gopendravacanAt evaMlakSaNazAlinA=zAntodAttatvAdiguNayuktasyApunarbandhakasya, paraistIrthAntarIyaiH yoga ucyate, pratisroto'nugacchati yaH sa pratisrotonugastadbhAvastattvaM tataH / indriyakaSAyAnukUlA hi vRttiranuzrotaH, tatpratikUlA tu pratisrota iti / itthaM hi pratyahaM zubhapariNAmavRddhiH, sA ca yogaphalamityasya yogaucityaM / tadAha - "velAvalanavannadyAstadApUropasaMhateH / pratistrotonAlvana pratyataM vRddhisaMyutA" | (covin 202) ti pApa TIkArya : masmopendravanAt ..... ti | A gopendranA vacanathI=pUrvazlokamAM batAvyuM e gopendranuM vacana che, tenAthI, AvA lakSaNavALA=zAMta, udAttatvAdi guNayukta evA apunabaMdhaka, para vaDe tIrthottarIyo vaDe, yoga kahevAyo che; kema ke AnuM apunabaMdhakanuM, pratisrotAnugapaNuM che. pratisrotAnugapaNAnI vyutpatti spaSTa kare che - pratisotane je anusare che te pratisrotAnuga pratisrotane anusaranAra. teno bhAva pratisotAnugatva=pratisrotAnugAmIpaNuM, tenA kAraNe pratisrotAtugAmIpaNuM hovAne kAraNe, para vaDe tIrthottarIyo vaDe, apunabaMdhakane yoga IcchAya che, ema avaya che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-15 ahIM pratisrota zuM che ? te spaSTatA kare che -- indriya ane kaSAyane anukULa vRtti anusrota che. vaLI tene pratikULa= Indriya ane kaSAyane pratikULa, pratistrota che. rUti' zabda pratisrotanA tAtparyanI samAptimAM che. A rIte aputabaMdhaka pratisrotAnugAmI che e rIte, prati divasa zubha pariNAmanI vRddhi che, ane te zubha pariNAmanI vRddhi, yoganuM phaLa che= apunabaMdhakanA prAthamika bhUmikAmAM pragaTelA yoganuM kArya cheHvizeSa prakArano yoga che, ethI Ane=apunarbadhakane, yoganuM ucitapaNuM che bIjA vaDe apunarbalakamAM yoga svIkAryo che, e ucita che. tene kahe che apunabaMdhakane pratisrotAnugAmIpaNuM hoya che, tene yogabiMdu zloka-202mAM kahe che - tavApura pasaMhRte =tenA ApUraNanI upasaMhati hovAthI=mahAsamudranA kSobha dvArA nadInuM je ApUraNa thatuM hatuM, teno upasaMhAra hovAthI arthAt tenuM ghaTavApaNuM hovAthI, naDyA: vainIvartanava=nadInI velAnA valananI jema=nadInI jalavRddhinA valananI jema pratistrotonuratvena=pratisrotanuM anugapaNuM hovAne kAraNe apunabaMdhakanuM pratisrotAnugAmIpaNuM hovAne kAraNe pratyudaM=pratidivasa vRddhisaMyuta =vRddhisaMyukta yoga che." (yogabiMdu-202) rUti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. I1pA bhAvArtha - apunarbalakamAM yoganA lakSaNanA saMbhavanI yuti:apunabaMdhakanuM pratistrotagamana : zloka-14mAM kahyuM e prakAre nivRtta adhikAravALI prakRti hoya to lezathI yoga hoya che. A prakAranA gopendranA vacanathI tIrthAntarIyo-gopendranA matavALA, zAMta-udAttatvAdi guNayukta apunabaMdhakane yoga kahe che; kema ke apunabaMdhaka jIvo pratisrotamAM janAra hoya che. AnAthI e phalita thAya ke anAdikALathI jIva anusrotagAmI che, tethI anAdikALano saMsAra haju sudhI vidyamAna che; ane jIva uparathI karmano
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-15 adhikAra kaMIka ocho thAya che, tyAre jIva zAMta-udAtta thAya che ane pratisrotagamana kare che, ane A pratisrotagamanane kAraNe jIvamAM zubha pariNAmanI vRddhi thAya che, mATe gopendrae apunabaMdhakane yoga svIkArela che, te ucita che. pratisotagamana zuM che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - indriya ane kaSAyane anukULa vRtti te anusrotagamana che ane indriya ane kaSAyane pratikULa vRtti te pratistrotagamana che. sAmAnya rIte apunabaMdhaka jIvo saMsAranI pravRtti choDIne kevaLa Atmahita mATe pravRtti karanArA hotA nathI, tethI indriyonA viSayonuM sevana paNa kare che ane bhogAdinI pravRtti karatA hoya tyAre kaSAyanA bhAvo paNa kare che. Ama chatAM atyAra sudhI indriyonA bhAvo pratyenuM je gADha AkarSaNa hatuM ane potAne iSTa padArthomAM rAga ane aniSTa padArthomAM dveSa anivartanIyarUpe vartato hato, te kaMIka maMda thayo che, tethI indriyonI AdhInatAmAM asAratA ane kaSAyomAM saMklezatA apunabaMdhaka jIvone kaMIka dekhAya che, mATe indriyonI AdhInatA ane kaSAyomAM thatI saMklezatAthI para evI jIvanI avasthAne abhimukha apunabaMdhaka jIva thAya che, tethI saMsAramAM bhogAdi karatA hoya topaNa gADha rAga pravartato nathI, mATe apanabaMdhaka jIvo sarvatra ucita pravRtti karanArA hoya che. A teonI indriyo ane kaSAyone pratikULa pravRtti che. ahIM vizeSa e che ke nirlepa munio indriyonA viSayono tyAga karIne ane kaSAyonA skuraNano nirodha karIne niSkaSAya avasthA tarapha javAnA udyamavALA hoya che, te teonuM pratisrotagamana rucithI ane pravRttithI hoya che. apunabaMdhaka jIvo tapa-tyAgAdi karatA hoya ke zAstranA tattvanuM ciMtana karatA hoya tyAre teonI indriya ane kaSAyanI viruddha pravRtti che, topaNa bhogAdinI pravRtti karatA hoya tyAre indriyone anukULa pravRtti karatA hoya che ane viSayomAM kaMIka rAga paNa hoya che, tethI kaSAyone anukULa pravRtti paNa varte che. Ama chatAM viSayonI asAratA ane kaSAyonI saMklezatA samajI zake tevI nirmaLatA apunabaMdhaka jIvomAM che, tethI saMsAramAM ucita pravRtti karIne paNa indriyonI vRttio ane kaSAyonI vRttio kaMIka kSaNa kare che, tethI apunabaMdhakane pratisrotagAmI kahela che. ApaNA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-16 avataraNikA : zloka-15mAM graMthakArazrIe kahyuM ke pratisrotanuM anusaraNa karanAra hovAthI apunarbalakane para vaDe yoga IcchAya che. tyAM prazna thAya ke jIvane samyaktvanI prAptithI yoganI prApti che, tethI mithyAtva avasthAvALA evA apunabaMdhakamAM yoga kaI rIte saMbhave ? mATe aputabaMdhakamAM yogane svIkAranAra gopendranuM vacana kaI rIte saMgata che ? te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - zloka : tatkriyAyogahetutvAdyoga ityucitaM vacaH / mokSe'tidRDhacittasya bhinnagranthestu bhAvataH / / 16 / / anvayArtha : kriyAyogahetutva=kriyAyoganuM hetupaNuM hovAthI sadAcArarUpa kriyAyoganuM bhAvayoga pratye hetupaNuM hovAthI vA yoga che. rUtti e rIte tadA te vacana=gopendrae apunarbadhakane yoga che, ema svIkAryuM te vacana vitaMtra ucita che. tu vaLI mokSeDativRvattastha mitrajoHmokSamAM ati daDha citavALA bhinnagraMthine arthAt samyagdaSTine mAvati=bhAvathI yoga che. 16 zlokArca - kriyAyoganuM hetupaNuM hovAthI=sadAcArarUpa kriyAyoganuM bhAvayoga pratye hetupaNuM hovAthI, yoga che, e pramANe te vayana gopendrae apunabaMdhakane yoga che ema svIkAryuM te vacana, ucita che. vaLI mokSamAM ati daTa cittavALA bhinnagraMthine bhAvathI yoga che. ll16ll TIkA : taditi-tadvacaH kriyAyogasya sadAcAralakSaNasya, hetutvAt yoga ityevamucitaM, asya dravyayogavattvAt, mokSe nirvANe, atidRDhacittasya-ekadhArAlagnahRdayasya, bhinnagranthe:-vidAritAtitIvrarAgadveSapariNAmasya, tu bhAvato yogaH sambhavati, samyagdRSTehi mokSAkAGkSAkSaNikacittasya yA yA ceSTA sA sA mokSaprApti
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-16 paryavasAnaphaliketi tasyaiva bhAvato'yam, apunarbandhakasya tu na sArvadikastathApariNAma iti dravyata eveti / taduktaM - "bhinnagranthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / tasthatatsarvaveda yomyono hi mAvata:" (yo vivussova-ra6) rUti vAddA TIkArya : tathA rUti | sadAcArarUpa kriyAyoganuM hetupaNuM hovAthI= sadAcArarUpa kriyAyoganuM "mokSanI sAthe AtmAnuM yojana kare te yoga' e prakAranA pAramArthika yoganuM hetupaNuM hovAthI, yoga che, ni=a e rIte te vacana=. gopendrae aputabaMdhakane yoga che ema svIkAryuM te vacana, ucita che; kema ke AnuM dravyayogavatva che sadAcArarUpa kriyAyoganuM dravyayogavAnapaNuM che arthAt aputabaMdhakano sadAcArarUpa kriyAyoga dravyayoga che. vaLI, mokSamAM nirvANamAM, ati dRDha citavALA=ekadhArA lagnahadayavALA evA bhinnagraMthinevidArita ati tIvra rAga-dveSanA pariNAmavALA evA bhinnagraMthine, bhAvathI yoga saMbhave che, di=smA=je kAraNathI mokSanI AkAMkSAmAM akSaNika cittavALA evA samyagdaSTinI je je ceSTA te te mokSaprApti paryavasAvalikA che. ethI tene ja samyagdaSTine ja, bhAvathI A yoga, che. vaLI apunabaMdhakane sArvadika=sarvadA tevo pariNAma nathI=samyagdaSTi jevo pariNAma nathI, ethI dravyathI ja yoga che. ti" zabda samyagdaSTi ane apunabaMdhakatA yoganA kathananI samAptimAM che. te kahevAyuM cheHbhinnagraMthine bhAvathI yoga che, te yogabiMdu-203mAM kahevAyuM che - je kAraNathI bhinnagraMthine prAyaH mokSamAM citta ane saMsAramAM zarIra che, te kAraNathI ahIMyoganI AcaraNAmAM, teno=samyagdaSTino, sarva ja yoga=dharma, artha ane kAmano vyApAra, bhAvathI yoga che." (yogabiMdu zloka-203) ti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. 16
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-10 bhAvArtha :(i) apunabaMdhakamAM dravyathI yoga ane samyagdaSTimAM bhAvathI yoganI yukti:(i) pradhAna dravyayoga ane bhAvayoganuM svarUpa : zloka-15mAM sthApana karyuM ke pratisotAnugAmIpaNuM hovAne kAraNe apunabaMdhakane yoga che, ema je gopendra kahe che te ucita vacana che. tyAM prazna thAya ke jIvamAM jyAre samyaktva pragaTe che tyAre saMsAranuM pAramArthika svarUpa dekhAya che ane mokSanuM pAramArthika svarUpa dekhAya che, tethI samyagdaSTi jIva pAramArthika evA mokSano arthI bane che, mATe samyagdaSTine yoga che ema kahevuM ucita che, paraMtu jenAmAM haju viparyAya gayo nathI tevA apunabaMdhakamAM mokSanA kAraNabhUta evo yoga che, tema kaI rIte kahI zakAya ? tethI graMthakArazrI kahe che - apunabaMdhaka jIvo sadAcAranuM pAlana kare che, te rUpa kriyAno vyApAra, AtmAnuM mokSanI sAthe yojana kare te rUpa pAramArthika yogano hetu che, tethI bhAvathI yoganuM kAraNa evo dravyayoga apunarbalakamAM che, tene AzrayIne gopendra apunabaMdhakamAM yoga svIkAre che, te ucita vacana che; ane mokSanI sAthe AtmAnuM yojana kare evo pAramArthika yoga samyagdaSTine hoya che; kema ke samyagdaSTi jIva mokSane jIvanI pUrNa Arogya avasthArUpe jue che ane bhavane jIvanI rogavALI avasthArUpe jue che, tethI jema rogI mANasane ArogyamAM ekadhAruM lagna hRdaya hoya che, paraMtu kyAreya paNa roga avasthAmAM prIti thatI nathI, tema samyagdaSTine jIvanI ArogyavALI avasthArUpa mokSamAM ekadhAruM lagna hRdaya hoya che, paraMtu kyAreya paNa rogavALI avasthArUpa bhavamAM prIti thatI nathI. AvA samyagdaSTi jIvoe tattvane jovAmAM bAdha kare tevA tIvra rAga-dveSano nAza karelo hoya che, tethI teone bhAvathI yoga hoya che; kema ke mokSanI AkAMkSAmAM satata citta che jenuM evA samyagdaSTinI je je ceSTAo che=pravRttio che, te sarva mokSaprAptirUpa phaLamAM paryavasAna pAmanAra che, mATe samyagdaSTine pAramArthika yoga che, ane apunabaMdhakane sArvadika tevo pariNAma nathI=samyagdaSTinI jema bhavane rogarUpe ane mokSane ArogyarUpe jue tevo pariNAma nathI; topaNa gADha saMsArano rAga kaMIka maMda thayelo che, tethI sadAcAranuM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/mloka-16-17 49 sevana kare che, je sadAcAranuM sevana karmanA vigamana dvArA samyakRtvanI prAptinuM kAraNa banaze, mATe apunarbaMdhakane dravyathI yoga che. yoga dravyayoga | sadAcAranuM pAlana karanArA apunarbaMdhaka jIvone hoya che. bhAvayoga mokSamAM baddhacittavALA samyagdaSTine hoya che. // 16 // avataraNikA : zloka-16mAM sthApana karyuM ke samyagdaSTinI dharma, artha, kAmanI sarva pravRtti bhAvathI yoga che. tyAM vicArakane prazna thAya ke bhagavAnanI bhakti Adi dharmAnuSThAnane yoga kahI zakAya, paraMtu arthopArjananI kriyA ane bhoganI kriyAne yoga=mokSanuM kAraNa, kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - zloka H anyasaktastriyo bhartRyogo'pyazreyase yathA / tathA'muSya kuTumbAdivyApAro'pi na bandhakRt / / 17 / / anvayArtha : yathA=je pramANe anyasavattastriyaH=anyamAM Asakta strIno, mayono'pi= patino zuzruSAdi vyApAra paNa, zreyase=azreya mATe che, tathA=te pramANe amulya=Ano=samyagdaSTino TumbAvivyApAro'pi=kuTuMbAdi vyApAra paNa vanyat na=baMdhane karanAro nathI. / / 17 / / zlokArtha : je pramANe anyamAM Asakta strIno, patino zuzruSAdi vyApAra paNa azreya mATe che, te pramANe Ano-samyagdaSTino kuTuMbAdi vyApAra paNa baMdhane karanAro nathI. II17II
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 apunarbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-17 jai yono'pa ahIM 'rjhApa' thI e kahevuM che ke anyamAM Asakta strIno, parapuruSano zuzruSAdi vyApAra to azreya mATe che, paNa svapatino zuzruSAdi vyApAra paNa azreya mATe che. * TuvyiApAro'pi ahIM 'vi' thI dehanA vyApAranuM grahaNa karavuM ane 'vi'thI e kahevuM che ke dharmano vyApAra to baMdhane karanAro nathI, paNa kuTuMbAdi vyApAra paNa baMdhane karanAro nathI. TIkA : anyeti-anyasmin=svabhartRvyatirikte puMsiH, saktAyA:, anuparatariraMsAyAH, striyaH = yoSitaH, bhartRyogo'pi = patizuzrUSaNAdivyApAro'pi yathA' zreyase= pApakarmabandhAya, tathA'muSya = bhinnagranthe:, kuTumbAdivyApAro'pi na bandhakRt, puNyayoge'pi pApapariNAmena pApasyaiva bandhavadazubhakuTumbacintanAdiyoge'pi zuddhapariNAmena sadanubandhasyaivopapatteH / taduktaM "nAryA yathA'nyasaktAyAstatra bhAve sadA sthite / tadyogaH pApabandhazca tathA mokSe'sya dRzyatAm " / / (yogabindu zlo. 204 ) "na ceha granthibhedena pazyato bhAvamuttamam / phatarAnApi taMtra vitta na khAyate" / / (yovindu hto. 201) / / 27 / / TIkArya : anyasmin . na nAvate / / anyamAM=svabhartAthI vyatirikta=anya evA puruSamAM Asakta=anuparata, bhoganI icchAvALI strIno bhatRyoga paNa= patino zuzruSAdi vyApAra paNa, je pramANe azreya mATe che=pApakarmabaMdha mATe che; tema Ano=bhinnagraMthino, kuTuMbAdi vyApAra paNa baMdhane karanAra nathI; kema ke puNyanA yogamAM paNa=saMsArI jIvone vaibhavAdi prApta karAve tevA puNyanA yogamAM paNa, pApanA pariNAmathI-ati AraMbha-samAraMbhanI pravRttimAM utsAhita kare tevA pApanA pariNAmathI, pApano jabaMdha thAya che; tema azubha kuTuMbaciMtanAdinA yogamAM paNa=samyagdaSTinA azubha kriyArUpa kuTuMbaciMtanAdinA vyApAramAM paNa, zuddha pariNAmane kAraNe=mokSanI pravRttine .
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-17 sArarUpe jue ane saMsAranI pravRttine asAra rUpe jue tevA zuddha pariNAmane kAraNe, sadanubaMdhanI ja upapatti che=saMsAranA artha-kAmanA vyApArakALamAM paNa uttama phaLa prApta thAya tevA puNyAnubaMdhI puNyanI ja upapatti che. te kahevAyuM che=zlokamAM je kahevAyuM te 'yogabiMdu zloka-204, 20pamAM kahevAyuM che - je pramANe anyamAM Asakta evI strIno sadA tyAM anya puruSamAM, bhAva hote chad=cittano pratibaMdha hote chate, temAM yoga che svabhartAno zuzruSAdi vyApAra parapuruSamAM che ane pApabaMdha che, te pramANe Ano=samyagdaSTino, kuTuMbacitanAdi paNa vyApAra mokSanA viSayamAM jANavA=yoga ane nirjarAphaLavALo jANavo." (yogabiMdu zloka-204) "ahIM=jagatamAM, ItarathI AkuLa paNa putra, strI AdinA pratibaMdhAdi bhAvathI AkuLa paNa. graMthibheda vaDe uttama bhAvane jonArA evA samyagdaSTine tyAM mokSamAM, citta jatuM nathI, ema nahi, arthAt mokSamAM citta jAya che." (yogabiMdu zloka-205) 17nA bhAvArtha - samyagdaSTinI dharma, artha, kAmarUpa sarva pravRtti yogarUpa - sAmAnya rIte dharma, artha ane kAmanI pravRttiomAM dharmanI pravRttine mokSanuM kAraNa kahevAya che, tema vyavahAranaya paNa samyagdaSTinI dharmanI pravRttine mokSanuM kAraNa kahe che, paraMtu artha, kAmanI pravRttine mokSanuM kAraNa kaheto nathI. Ama chatAM tattvane batAvanAra nizcayanayanI sUkSmadaSTithI ahIM samyagdaSTinI dharma, artha ane kAmanI traNe pravRttine yogarUpe kahela che arthAt mokSanA kAraNarUpe kahela che. temAM dRSTAMta ApatAM kahe che ke jema koI strI anya puruSamAM Asakta hoya ane tathAvidha saMyogane kAraNe patinI zuzruSAdi karatI hoya to paNa tenuM citta patimAM nathI, paraMtu parapuruSanA ciMtavanamAM pravarte che, tethI tevI strInI patinI sevAnI kriyA paNa zreya mATe nathI; tema samyagdaSTinuM citta paNa sadA pUrNa ArogyavALI avasthArUpa mokSamAM raheluM che, tethI rogiSTha avasthArUpa saMsAranI avasthAmAM rogane parataMtra thaIne kuTuMbaciMtAdi karatA hoya topaNa pAramArthika buddhi to roganA ucchedamAM rahelI che. tethI kuTuMbanI
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ para apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-17-18 ciMtAdi pravRtti paNa karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI, paraMtu tyAre paNa mokSane anukULa cittano pravAha varte che, tethI kuTuMbanI ciMtAnA samaye paNa baMdhAtAM karmo mokSanI prAptimAM sahAyaka thAya tevAM baMdhAya che. vaLI mokSa pratyenuM atyaMta valaNa hovAne kAraNe te pravRttithI baMdhAyeluM karma pharI mokSa pratyenuM valaNa utpanna karaze ane pUrva karatAM adhika zaktithI yogamArgamAM pravRtti karAvaze. mATe samyagdaSTinI dharmanI pravRttine to nizcayanaya yoga svIkAre che, paraMtu kuTuMbAdinA vyApArane paNa yoga svIkAre che. ahIM dRSTAnta-dASTrattikabhAva A pramANe che - sAmAnya rIte strIno patinI zuzruSAno vyApAra zreya mATe kahevAya che, paraMtu zreya mATe thato evo paNa patizuzraSAno vyApAra anyamAM Asakta strIne zreya mATe thato nathI; tema sAmAnya rIte kuTuMbAdino vyApAra karmabaMdhanuM kAraNa thAya che, paraMtu mokSamAM baddhacittavALA evA samyagdaSTino kuTuMbAdi vyApAra paNa karmabaMdhane karanAro thato nathI. vaLI avataraNikA - zloka-17mAM daSTAMtathI sthApana karyuM ke samyagdaSTino kuTuMbAdi vyApAra paNa baMdhane karanAro nathI. tyAM vicArakane prazna thAya ke samyagdaSTine bhAvaArogyarU5 mokSa pratye baLavAna IcchA hoya te rU5 zubhabhAvathI bhale zubha karmabaMdha thAya, paraMtu artha-kAmanI pravRtti kare che, te pravRtti to zubha nathI, mATe te azubha pravRttikRta anartha prApta thaze. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - zloka : nijAzayavizuddhau hi bAhyo heturakAraNam / zuzrUSAdikriyA'pyasya zuddhA zraddhAnusAriNI / / 18 / / anvayArtha : ninAvizuddho dipotAnA AzayanI vizuddhi hote chate vaDhio hetu: bAhya hetu-kuTuMbaciMtanAdi vyApAra vAra=akAraNa cheHkarmabaMdha pratye akAraNa
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakAtrizikA/bloka-18 43 cha. asya-mAnI sabhyaSTinI zraddhAnusAriNIviyananA prAmAyane anusaranArI zraddhAnusArI zuzrUSAdikriyA'pi-zuzrUSA yA patatyAne samajavAnI 6c82 2935 jiyA pAezuddhAzuddha che. // 18 // loArtha : potAnA AzayanI vizuddhi hote chate, bAhya hetu-kuTuMbaciMtanAdi vyApAra, karmabaMdha pratye akAraNa che. AnI=samyagdaSTinI, zraddhAnusArI zuzruSAdi kriyA paNa zuddha che. ll18|| * 'zuzrUSAdikriyA'pi' hI api' thI. me 4 cha sabhyaSTino ni4 bhAzaya to zuddha che, paraMtu zuzruSAdi kriyA paNa zuddha che. ttii| : nijeti-nijAzayavizuddhau hi satyAM bAhyo hetu: kuTumbacintanAdivyApAra:, akAraNaM karmabandhaM prati, bhavahetUnAmeva pariNAmavizeSeNa mokSahetutvena pariNamanAt, "je jattiyA ya heU bhavassa te tattiA ya mukkhassa" iti vacanaprAmANyAt / nanu kimekena zubhapariNAmena ? kriyAyA api mokSakAraNatvAttadabhAve tasyAkiJcitkaratvAdityata Aha-zuzrUSAdikriyA'pyasya-samyagdRzaH, zuddhazraddhAnusAriNI jinavacanaprAmANyapratipattyanugAminI, parizuddhohApohayogasya hi prakRterapravRttivirodhiprakRtiyogAbhyAM samyaganuSThAnAvandhyakAraNatvAttenaiva tadAkSipyata iti bhAvaH / taduktaM - "cAru vaitadyato hyasya tathohaH sampravartate / etadviyogaviSayaH zuddhAnuSThAnabhAk sa yat" / / (yogabindu zloka-206) prakRterA yatazcaiva nApravRttyAdidharmatAm / tathA vihAya ghaTate Uho'sya vimalaM manaH" / / (yogabindu zloka-207) sati cAsmin sphuradratnakalpe sattvolbaNatvata: / bhAvastaimityataH zuddhamanuSThAnaM sadaiva hi" / / (yogabindu zloka-208)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-18 TIkArca - ninAzavizuddho di ... va dizA potAnA AzayanI vizuddhi hote chate ja, bAhya hetu-kuTuMbaciMtanAdi vyApAra, akAraNa che karmabaMdha pratye akAraNa che; kema ke bhavanA hetuonuM ja pariNAmavizeSathI mokSahetupaNArUpe pariNamana che. ahIM prazna thAya ke "bhavana hetuo che' ema kahIe to "mokSanA hetuo nathI' ema arthathI nakkI thAya. tethI bhavanA hetuo mokSanA hetuo kaI rIte banI zake ? temAM hetu kahe che - je jeTalA ja bhavanA hetu che, te teTalA ja mokSanA hetu che" e prakAranuM vacananuM prAmANya che. zlokanA pUrvArdhathI sthApana karyuM ke samyagdaSTino nijAzaya vizuddha hovAne kAraNe kuTuMbaciMtanAdi vyApAra mokSanuM kAraNa che, paraMtu karmabaMdhanuM kAraNa nathI. tyAM zaMkA ubhAvana karIne zlokanA uttarArdhanuM utthAna kare che -- ekalA zubha pariNAmathI zuM ? mokSa pratye ekalo zubha pariNAma kAraNa nathI; kema ke kriyA paNa mokSanuM kAraNa hovAthI tenA abhAvamAM kriyAnA abhAvamAM, tenuM zubha pariNAmanuM, akiMcitkarapaNuM che. ethI kahe che=zlokanA uttarArdhathI kahe che - AvI=samyagdaSTinI, zraddhAne anusaranArI-jinavacananA prAmANyanA svIkArane anusaranArI, zuzraSAdi kriyA paNa zuddha che. samyagdaSTine bhagavAnanA vacananA prAmANyanI pratipattine anusaranArI zuzruSAdi kriyA paNa zuddha kema che ? te spaSTa kare che - prakRtinI apravRtti ane virodhI prakRtinA vyApAra dvArA karmaprakRtinI apravRtti ane mokSane anukULa evI prazasta prakRtinA vyApAra dvArA, parizuddha UhApohanA vyApAranuM samyam anuSThAnanuM avadhyakAraNapaNuM hovAne kAraNe tenA vaDe ja=parizuddha UhApoha vaDe ja, te samyaguM anuSThAna, AkSepa karAya che, e prakArano bhAva che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-18 te kahevAyuM che=zlokamAM kahevAyuM te 'yogabiMdu' zloka-206-207208mAM kahevAyuM che - - "A=abhilASarUpa mokSacitta, suMdara ja che, je kAraNathI Ane= samyagdaSTine, AnA viyoganA viSayavALo=bhavapArthakyanA viSayavALo, te prakAre Uha=je prakAre bhavapArthakyanA upAyamAM zaktinA prakarSathI yatna utpanna thAya te prakAre Uha, svayaM ja pravarte che, je kAraNathI te=samyagdaSTi jIva, zuddha anuSThAnane bhajanAro cheparizuddha zuzruSA, dharmarAgAdi sadAcArane sevanAro che." (yogabiMdu zloka-206) "je kAraNathI ja prakRtinI apravRtyAdi dharmatAne choDIne AarvA=pUrvamAM tathA nate prakAre nathI--te prakAre Uha nathI, arthAt samyaktvanI prApti pUrve karmanI prakRti jIva upara svakArya karavA apravRtta thatI nathI mATe jIvanI svabhAvabhUta prakRti pravartatI nathI. tethI te prakArano Uha nathI. te kAraNathI Ane=samyagdaSTine, vimala manavALo Uha ghaTe che." (yogabiMdu zloka-207) 55 "ane sphurAyamAna ratna jevo A hote chate=vimala manarUpa Uha hote chate, sattvanA utkhaNane kAraNe=vIryanA utkaTapaNAne kAraNe, bhAvaOmitya che. AthI sadA ja zuddha anuSThAna=anavadya dharmazAstraviSayaka zuzruSAdi anuSThAna, thAya che." (yogabiMdu zloka-208) bhAvArtha : samyagdaSTinI AzayazuddhinA kAraNe saMsAranI kriyAnA kALamAM paNa yogamArganA avicchedanI yukti samyagdaSTino sArvadika yoga : -: zloka-17mAM graMthakArazrIe kahyuM ke samyagdaSTino kuTuMbaciMtAdino vyApAra baMdhane karanAra nathI. tyAM prazna thAya ke kuTuMbaciMtAdi to karmabaMdhanuM kAraNa che; Ama chatAM samyagdaSTine karmabaMdhanuM kAraNa kema nathI ? tethI kahe che - samyagdaSTine samyagbodha che ane samyagbodhane kAraNe AtmakalyANanI baLavAna icchA che. tethI samyagdaSTino Azaya vizuddha che ane vizuddha Azaya hovAne kAraNe bAhya kuTuMbaciMtAdino vyApAra karmabaMdha pratye kAraNa nathI; kema ke samyagdaSTi
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 apunardhadhakadvAciMzikA/zloka-18 jIva kuTuMbaciMtAdi vyApArarUpa bhavanA hetuone ja pariNAmavizeSathI mokSanA haturUpe pariNamana pamADe che. ahIM prazna thAya ke kuTuMbaciMtAdi vyApAra bhavano hetu che, te mokSano hetu kaI rIte bane ? tethI graMthakArazrI kahe che -- je jeTalA bhavanA hetu che te sarva teTalA ja mokSanA hetu che A prakAranA vacananuM pramANapaNuM che. AnAthI e prApta thAya ke "A anuSThAno bhavanA hetu che" ane "A anuSThAno mokSanA hetu che", evo niyata vibhAga nathI; paraMtu koIpaNa anuSThAna jIvanA pariNAmathI bhavano hetu bane che ane tenuM te ja anuSThAna jIvanA pariNAmathI mokSano hetu bane che. tethI sthUla vyavahArathI kuTuMbaciMtAdi vyApAra bhavano hetu hovA chatAM samyagdaSTi jIva svapariNAmanA baLathI te bhavanA hetuone mokSanA heturUpe pariNamana pamADe che, mATe samyagdaSTino kuTuMbaciMtAdi vyApAra yoga che. ahIM vizeSa e che ke samyagdaSTi jIvomAM pAramArthika dRSTino ughADa thayelo che, tethI sarvakarmarahita avasthA temane sAra lAge che ane bhavanI avasthA asAra lAge che. vaLI samyagdaSTine sarvakarmarahita avasthAnI prAptinI baLavAna rUci che, ane mArgAnusArI prajJA hovAne kAraNe saMsAranA ucchedano upAya bhagavAnanA vacanAnusAra sarva pravRtti che, evo sthira nirNaya che; ane bhagavAnanuM vacana "dareka jIvane svazakti pramANe mokSane anukULa ucita anuSThAna karavAnuM kahe che, jyAM zakti nathI te anuSThAna pratye baLavAna icchA rAkhavAnuM kahe che ane zakti anusAra anuSThAna sevIne uparanA anuSThAnanI zaktine pragaTa karavAnuM kahe che, paraMtu svazaktinuM samAlocana karyA vagara anuSThAna karavAnuM kahetuM nathI." tethI samyagdaSTi jIva jyAM potAnI zakti che, tyAM bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti kare che, jyAM zakti nathI tyAM pravRtti karatA nathI paraMtu baLavAna icchA rAkhe che ane saMsAranI pravRtti paNa bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne vivekapUrvaka kare che, tethI samyagdaSTi jIvane kAmanI icchA thAya tyAre tenAmAM rahelo viveka tene bhagavAnanA vacananuM smaraNa karAve che; ane bhagavAne 'santa mAM virsa IT' ityAdi dvArA bhogonI niMdA karela che, tethI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-18 bhagavAnanA A vacananA smaraNathI bhoganI icchA nivartana pAmatI hoya to samyagdaSTine bhoga pratyenuM valaNa rahetuM nathI; Ama chatAM, baLavAna karma hoya to "satsaM vama' ityAdi bhagavAnanA vacana dvArA paNa bhoganI icchA zame nahIM tyAre bhagavAne zuM karavAnuM kahyuM che, tenuM smaraNa karIne samyagdaSTi jIva bhoganI icchAnA zamananA upAyabhUta bhogamAM te rIte pravRtti kare ke jethI bhoganI icchAthI AkuLa baneluM citta zamana pAme, ane potAnI yogamArganI pravRtti atizayapaNAthI thAya, tethI samyagdaSTinI bhoganI kriyA paNa bhoganI vyAkuLatAnuM nivAraNa karIne nirAkuLa rIte yogamArgamAM pravRtti karavAnuM kAraNa bane che, tethI bhogakALamAM paNa bhoganI vyAkuLatAnA nivAraNano zubha adhyavasAya hovAthI bhoganI kriyA cAritramohanIyakarmanA kSayanuM kAraNa bane che, paraMtu karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI, AthI samyagdaSTinI bhoganI kriyA cittanI vyAkuLatAnuM nivAraNa karI nirAkuLa cetanAne pragaTa karavAne anukULa sattvanA utkarSanuM kAraNa bane che, tethI samyagdaSTi jIva jyAre bhoganI kriyA kare che ke arthopArjanAdi kare che, tyAre paNa potAnA lakSyanA vismaraNa vagara bhogAdimAM pravRtti kare che, tethI tenI bhogAdinI pravRtti paNa tenA lakSyabhUta evA mokSano upAya bane che. tene sAme rAkhIne graMthakArazrIe kahyuM ke -- je bhavanA hetu che tene paNa samyagdaSTi jIva pariNAmavizeSathI mokSanA hetu banAve che." AnAthI e prApta thayuM ke samyagdaSTi jIvanI artha-kAmanI kriyA paNa pariNAmavizeSane kAraNe mokSanuM kAraNa che. A kathanano saMvAdi yogabiMduno zloka-246-247 che. ahIM pUrvapakSI zaMkA kare che ke samyagdaSTinA ekalA zubha pariNAmathI zuM thAya ? kema ke mokSa pratye zubha pariNAma ane kriyA baMne kAraNa che. pUrvapakSIno Azaya e che ke mokSamAM javAno baLavAna abhilASa samyagdaSTine che, te rUpa zubha pariNAma tenAmAM sadA varte che, topaNa mokSane anukULa evI saMyamanI kriyAne choDIne saMsAranI kriyA kare che, tethI mokSanI prAptimAM ekalA zubha pariNAmathI zuM thAya ?
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-18 vastutaH mokSanA arthI jIvo mokSanA upAyabhUta saMyamamAM yatna kare to zIgha mokSanI prApti thAya, tethI ekalA zubha pariNAmathI iSTa evA mokSanI prApti thatI nathI, paraMtu mokSanI prAptinA arthIe kriyAmAM paNa yatna karavo joIe. tethI graMthakArazrI kahe che -- avirata samyagdaSTinI zuzruSAdi zuddha kriyAonuM svarUpa : samyagdaSTi jIvane jinavacananA prAmANyanI pratipattine anusaranArI zuzruSAdi kriyAo paNa zuddha che. AnAthI graMthakArazrIne e kahevuM che ke samyagdaSTi jIva potAnI bhUmikA pramANe mokSane anukULa salphAstronuM zravaNa kare che, susAdhupaNAno baLavAna rAga kare che ane zaktinA prakarSathI deva-gurunI bhaktimAM yatna kare che. A badhI kriyAo samyagdaSTimAM che, tethI samyagdaSTi jIva potAnI bhUmikAne anurUpa ucita kriyAo paNa kare che ane mokSa pratye baddhacittavALo paNa che, tethI samyagdaSTi jIvanI mokSamArganI pravRtti asmalita cAle che. phakta sarvaviratinI zakti nahIM hovAne kAraNe tenI sarvaviratimAM pravRtti nathI, ane potAnI je zuzruSAdi kriyAmAM zakti che, te zuzruSAdi kriyAmAM zaktinA prakarSathI yatna kare che, ane uparanA yogamArgamAM javAmAM vijJabhUta evI bhoganI icchA potAne varte che tyAre tenA nivAraNa mATe bhogamAM pravRtti che. tethI "samyagdaSTimAM sArvadika yoga che=bhogakALamAM paNa yoga che ane zuzruSAdi kriyAkALamAM paNa yoga che." ahIM kahyuM ke samyagdaSTinI jinavacananA prAmANyanI pratipattine anusaranArI zuzruSAdi kriyA paNa zuddha che arthAt samyagdaSTi jIva zuzruSAdi traNe kriyAo bhagavAnanA vacanAnusAra kare che. tethI e phalita thAya ke jo samyagdaSTi jIvamAM saMyamanA pAlananI zakti hoya, chatAM saMyama grahaNa na kare ane mAtra saMyama pratyeno rAga rAkhe to zraddhAnusArI zuzruSAdi kriyA zuddha thAya nahIM; kema ke je sthAnamAM zakti che tyAM yatna karavAno ane jyAM zakti nathI, tyAM rAga rAkhavAno bhagavAnano Adeza che.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-18 pa9 vaLI avirata samyagdaSTinI saMyamamAM zakti nathI tethI saMyama grahaNa karato nathI, paraMtu saMyama pratye baLavAna rAga che, tethI bhagavAnanA vacanAnusAra sanzAstrone sAMbhaLe che; ane zAstro sAMbhaLavAnI kriyAthI cAritranI zaktino saMcaya kare che, ane cAritra pratyenA baddharAgathI paNa cAritranI zaktino saMcaya kare che ane deva-gurunI vaiyAvaccathI paNa cAritranI zaktino saMcaya kare che. ahIM prazna thAya ke samyagdaSTi jIva zraddhAnusArI zuzruSAdi kriyA paNa zuddha kema karI zake che ? tethI TIkAmAM spaSTatA karI ke samyagdaSTi jIva upara prakRtinI apravRtti che ane virodhI prakRtino yoga che, tenA kAraNe parizuddha UhApohano yoga pragaTelo che, ane parizuddha UhApohano yoga samyagu anuSThAnanuM avaMdhyakAraNa che, tethI parizuddha UhApohanA yoga vaDe zuzruSAdi kriyAo AkSipta thAya che. Azaya e che ke karmaprakRtinI asara taLe jIva pravRtti kare che tyAM sudhI jIvamAM parizuddha UhApoha pragaTato nathI, AthI ja apunabaMdhakamAM mArgAnusArI UhApoha hovA chatAM parizuddha UhApoha nathI. vaLI karmaprakRtino adhikAra jIva upara vartato nathI, ane karmanI prakRtinA adhikArathI je pravRtti jIvathI thatI hatI, tenAthI virodhI prakRtino yoga jIvamAM thAya che tyAre tenAthI te jIvamAM parizuddha UhApoha pragaTe che, tenA kAraNe samyagdaSTi jIvane karmarahita AtmAnI avasthA parama sArarUpe dekhAya che ane karmavALI avasthA vikRtirUpa dekhAya che ane jIvanI vikRtine dUra karavA mATe bhagavAnanuM vacana upAyarUpe dekhAya che, tethI sarvatra bhagavAnanA vacananuM samAlocana karIne samyagdaSTi pravRtti kare che, tenA kAraNe samyagdaSTi jIva potAnI je anuSThAnamAM zakti hoya te anuSThAnamAM zakti gopavyA vagara avazya yatna kare che, kema ke parizuddha UhApohano yoga svazakti anusAra anuSThAnamAM samyagU yatna karAve tevo niyama che, ane samyaguM anuSThAna zaktinA prakarSathI uttarottara vRddhi pAmIne asaMga anuSThAnamAM paryavasAna pAme tevuM hoya che. mATe samyagdaSTine sadA yoga varte che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Go apunabaMdhakadvAaizikA/zloka-18 TIkA : nanu samyagdRSTiparyantamanyatra dravyayoga evocyate iti kathamatra bhAvato'yamukta iti cet cAritrapratipanthinAmanantAnubandhinAmapagame tadguNaprAdurbhAvaniyama iti nizcayAzrayaNAd, alpatadavivakSApareNa vyavahAreNa tvatrAyaM neSyata eva / "etacca yogahetutvAdyoga ityucitaM vacaH / mukhyAyAM pUrvasevAyAmavatAro'sya kevalam" / / (yogabindu zloka-209) ityanenApunarbandhakAtizayAbhidhAnaM tu samyagdRzo naigamanayazuddhiprakarSakASThApekSamiti na kazcidvirodha iti vibhAvanIyaM sudhIbhiH / / 18 / / TIkArya : nanu.... sumi | anyatra=anya graMthamAM, samyagdaSTi paryanta dravyayoga ja kahevAya che. ethI ahIM=zloka-16mAM, kema bhAvathI A kahevAyo che= samyagdaSTine kema bhAvathI yoga kahevAyo che ? arthAt bhAvathI yoga nathI, ema jo 'nanuM' thI pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - cAritranA pratipaMthI evA anaMtAnubaMdhI kaSAyatA apagamamAM tadgaNanA prAdurbhAvano niyama che=cAritraguNanA prAdurbhAvano niyama che, e prakAranA nizcayanayanuM AzrayaNa hovAthI, samyagdaSTine bhAvathI yoga che, e pramANe avaya che. vaLI alpa evA tenI avivaphApara evA vyavahArathI anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI thayela alpa evA cAritranI avivaphApara evA vyavahAranayathI, ahIM=samyagdaSTimAM, A=bhAvathI yoga, Icchato nathI ja. vaLI A=zuddha anuSThAna avirata samyagdaSTinuM zuddha anuSThAna, yogano hetu hovAthI yoga che, e pramANenuM ucita vacana che. Ano=avirata samyagdaSTinA zuddha anuSThAnano, mukhya pUrvasevAmAM kevaLa avatAra che." (yogabiMdu zloka-209) A prakAranA yogabiMdu zloka-209 dvArA samyagdaSTine aputabaMdhakathI atizayanuM abhidhAna tu vaLI tegamAyatI zuddhinA prakarSanI parAkASThAnI apekSAe che, ethI koI virodha nathI=yogabiMdumAM samyagdaSTine apunabaMdhaka
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunaHbaMdhaka dvAtriMzikA/bloka-18 karatAM parAkASThAnI pUrvasevA kahIne dravyayoga svIkAryo, ane graMthakArazrIe nizcayanayanuM AzrayaNa karIne avirata samyagdaSTimAM anaMtAnubaMdhInA vigamanathI utpanna thayeluM cAritra svIkArIne bhAvathI yoga kahyo, ethI koI virodha nathI. e prakAre buddhizALIoe vibhAvana karavuM. 185 bhAvArtha : graMthakArazrIe zloka-16mAM sthApana karyuM ke apunarbaMdhakane dravyathI yoga che ane samyagdaSTine bhAvathI yoga che, ane tenI puSTi zloka-17mAM ane zloka-18mAM karI. tyAM 'nanu' thI zaMkA karatAM koI kahe ke anya graMthamAM avirata samyagdaSTi sudhI dravyayoga kahevAya che, ane A graMthamAM graMthakArazrIe avirata samyagdaSTine bhAvathI yoga che, tema kahyuM, te kaI apekSAe che ? tenuM samAdhAna karatAM graMthakArazrI kahe che avirata samyagdaSTine cAritranA pratipaMthI evA anaMtAnubaMdhI kaSAyano apagama che, tethI avirata samyagdaSTimAM alpa cAritra paNa che, ema nizcayanaya svIkAre che. te nizcayanayanI dRSTino Azraya karIne avirata samyagdaSTine bhAvathI yoga che, ema graMthakArazrIe ahIM kahela che. anya graMthomAM vyavahAranayathI dezavirati guNasthAnakamAM cAritra che, tenI pUrve cAritra nathI, tene sAme rAkhIne avirata samyagdaSTine bhAvathI yoga nathI, tema svIkArIne dravyathI yoga che ema kahela che. 31 tethI e phalita thAya ke prastuta graMthamAM graMthakArazrIe, alpacAritrane cAritrarUpe nahIM svIkAranAra evA vyavahAranayano Azraya karIne anya graMthamAM avirata samyagdaSTine dravyayoga kahela che, tema dravyayoga kahela nathI; paraMtu anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI pragaTa thayela alpa paNa cAritrane cAritrarUpe svIkAranAra nizcayanayano Azraya karIne avirata samyagdaSTine bhAvathI yoga che, ema kahela che. A rIte zaMkAkAranuM samAdhAna graMthakArazrIe karyuM tyAM 'yogabiMdu'nA vacana sAthe sthUlathI virodha dekhAya che, chatAM paramArthathI virodha nathI, te batAvavA arthe kahe. che --
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-18 yogabiMdumAM kahyuM che ke avirata samyagdaSTinI deva-gurunI pUjAdirUpa kriyA mukhya pUrvasevA che, ane A pUrvasevA yoga nathI paraMtu yogano hetu che, tethI upacArathI yoga che. "yogabiMdu'nA A kathanamAM apunabaMdhakane mukhya pUrvasevA nathI, paraMtu avirata samyagdaSTine mukhya pUrvasevA che ema kahela che, ane 'pUrvasevA eTale yoga nahIM paNa yoganI pUrva bhUmikA'; ane apunabaMdhaka jIvane mukhya pUrvasevA nathI ane avirata samyagdaSTinI mukhya pUrvasevA che tema batAvyuM. e kathana kaI apekSAe che ? te spaSTa karavA mATe graMthakArazrI kahe che - nagamanayanI zuddhinA prakarSanI parAkASThAnI apekSAe avirata samyagdaSTinI pUrvasevAne mukhya pUrvasevA kahI che, ane te apunabaMdhaka jIva karatAM atizayavALI pUrvasevA che, tema batAvela che; ane te apekSAe avirata samyagdaSTine dravyathI yoga che, ane dezaviratidhara Adine bhAvathI yoga che. vaLI, prastutamAM graMthakArazrIe nizcayanayano Azraya karela che. tethI anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanane AzrayIne avirata samyagdaSTine bhAvathI yoga kahela che. mATe yogabiMdu'nA kathana sAthe koI virodha nathI, ema buddhizALI puruSoe vibhAvana karavuM. ahIM vizeSa e che ke vyavahAranayathI apunabaMdhaka ane avirata samyagdaSTine yoga che ane nizcayanayathI dezaviratidhara Adine yoga che, A prakAranuM yogavizikAnuM vacana che. te yogavizikAnA vacanamAM vyavahAranayane AzrayIne apunabaMdhaka ane samyagdaSTine yoga kahela che; kema ke yoganA kAraNamAM yogano upacAra karIne vyavahAranaya yoga kahe che ane te yogaviMzikAnA vacanamAM nizcayanayane AzrayIne dezaviratidharane yoga kahela che; kema ke nizcayanaya upacArane svIkArato nathI. vaLI, vyavahAranaya alpaviratine virati svIkArato nathI, tethI cothA guNasthAnake alpavirati hovA chatAM vyavahAranaya virati svIkArato nathI. paraMtu pAMcamA guNasthAnake viratine svIkAre che, tethI pAMcamA guNasthAnakathI bhAvathI yoga che, tema yogavizikAmAM kahela che. vaLI, nizcayanaya cothA guNasthAnake anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI thayela alpaviratine paNa virati svIkAre che, tethI nizcayanaya cothA guNasthAnake bhAvathI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbadhakadvAaizikA/zloka-18 63 yoga svIkAre che, mATe apekSAe cothA guNasthAnakathI bhAvathI yoga che ane apekSAe pAMcamA guNasthAnakathI bhAvathI yoga che, tema svIkAravAmAM virodha nathI. vaLI naigamanaya aneka bhedavALo che ane tene prasthakanA dRSTAMtathI zAstramAM batAvavAmAM Avela che. koI puruSa prasthaka=dhAnyanuM mApa vizeSa banAvavA mATe jaMgalamAM lAkaDuM levA jato hoya tyAre koI anya puruSa tene pUche ke "tuM zuM kare che ?" to jaMgalamAM janAra puruSa kahe ke "huM prasthaka karuM chuM' - A azuddha naigamanayanA bhedathI prasthaka banAvavAnI kriyA che. ane te puruSa prasthaka banAvavA beTho hoya ane prasthaka thavAnI taiyArImAM hoya tyAre koI pUche ke "tuM zuM kare che ?' to te kahe ke huM prasthaka karuM chuM' - A parAkASThAne pAmela zuddha naigamanathI prasthaka banAvavAnI kriyA che; kema ke prasthaka banavAnI taiyArI che tyAre huM prasthaka karuM chuM' ema te puruSa kahe che. tema prasthAnA niSpattisthAnIya pAMcamA guNasthAnakavALA zrAvakano adhyAtmAdi yoga che, je bhAvathI yoga che, ane prasthaka banavAnI taiyArI sthAnIya prasthaka banAvavAnI kriyAtulya avirata samyagdaSTinI dharmanI kriyA che. je bhAvathI yoga nathI, paraMtu bhAvathI yoganI niSpattinI pUrvasevA che, jene zuddha naigamanaya pUrvasevA rUpe svIkAre che ane lAkaDuM kApavA janAra puruSa prasthaka karuM chuM, ema kahe che. tenA tulya apunabaMdhakanI dharmakriyA che, jene azuddha naigamanaya pUrvasevArUpe svIkAre che. AthI e prApta thAya ke pAMcamA guNasthAnake bhAvathI yoga che, tenuM kAraNa evI pUrvasevA aviratasamyagdaSTine che, tethI zuddhinI parAkASThAne pAmela naigamanaya tene pUrvasevA svIkAre che; ane avirata samyagdaSTinI deva-gurunI pUjAdi kriyAne mukhya pUrvasevA yogabiMdu zloka-209mAM kahI, te bhAvathI dezaviratidhara AdimAM vartatA yoganI prAptinI ati Asanna hovAne kAraNe parAkASThAne pAmela naigamanayanI zuddhinI apekSAe che. saMkSepa - saMkSepathI e prApta thAya ke apunabaMdhaka jIvane yoganI prAptinA kAraNabhUta evI pUrvasevA te dravyayoga che, ane avirata samyagdaSTi jIvane paNa yoganI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 apunabaMdhakadvAbiMzikA/zloka-18-19 prAptinA kAraNabhUta evI pUrvasevA te dravyayoga che. phakta apunabaMdhaka jIvanI pUrvasevA yoganI prAptinuM dUravartI kAraNa che, tethI apunabaMdhaka jIvanI pUrvasevAne amukhya pUrvasevA ane avirata samyagdaSTi jIvanI pUrvasevA yoganI prAptinuM najIkanuM kAraNa che. tethI avirata samyagdaSTinI pUrvasevAne mukhya pUrvasevA yogabiMdu" zloka-209mAM kahela che. vaLI, apunabaMdhaka jIva pUrvasevAnuM sevana karIne kramasara samyaktanI prAptirUpa bhAvathI yoganI prApti kare che. tene sAme rAkhIne apunabaMdhaka jIvanI pUrvasevAne zloka-2mAM mukhya pUrvasevA kahela che. saphabaMdhakAdi jIvo AlocanAdarahita pUrvasevA kare che, tethI teonI pUrvasevAnI AcaraNA bhAvathI yoganI prAptinuM kAraNa banatI nathI, mAtra pUrvasevAnA AcAronuM pAlana che mATe amukhya pUrvasevA kahela che, tethI apekSAbheda hovAne kAraNe yogabiMdu zloka-209nA kathana sAthe prastuta graMthanAM zloka-rano paNa koI virodha nathI. II18 avatarANikA : zloka-16mAM kahyuM ke apunarbalakane dravyayoga che ane bhinnagraMthi evA samyagdaSTine bhAvathI yoga che. tyAra pachI zloka-17-18mAM samyagdaSTine bhAvathI yoga kema che? te yuktithI spaSTa karyuM, ane zloka-18nI TIkAnA aMtamAM zaMkA karI ke samyagdaSTine anya graMthomAM dravyathI yoga svIkAryo che, ane ahIM samyagdaSTine bhAvathI yoga kema svIkAryo che? ane tenuM spaSTIkaraNa karyuM. tyAM koIkane prazna thAya ke samyagdaSTine aviratino udaya che, tethI upacArane svIkAranAra vyavahAranayathI yoga che, tema kahI zakAya, paraMtu paramArthavRttithI nizcayanayathI, yoga nathI ema mAnavuM joIe. e prakAranI zaMkAnuM nivAraNa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - zloka - etanizcayavRttyaiva yadyogaH zAstrasaMjJinaH / tridhA zuddhAdanuSThAnAt samyakpratyayavRttitaH / / 19 / /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-19 anvayArtha H tat=A=bhinnagraMthine bhAvathI yoga che e pramANe zloka-16mAM kahevAyuM e, nizcayavRttvava=nizcayavRttithI ja che=paramArthavRttithI ja che, ya=je kAraNathI zAstrasaMjJinaH=zAstrasaMnnIne-zAstrasaMjJAvALA evA samyagdaSTine tridhA=traNa prakAre zuddhAvanuSThAnA zuddha anuSThAnathI sabhya pratyayavRttitaH= samyak pratyaya dvArA vRtti arthAt pravRtti hovAthI yo=yoga che. / / 19 / / zlokArtha : A=bhinnagraMthine bhAvathI yoga che e pramANe zloka-16mAM kahevAyuM e, paramArthavRttithI ja che, je kAraNathI zAstrasaMjJAvALA evA samyagdaSTine traNa prakAre zuddha anuSThAnathI samyak pratyaya dvArA pravRtti hovAthI yoga che. / / 19 / 65 TIkA : etaditi etadyaduktaM bhinnagranthereva bhAvato yoga iti nizcayavRttyaiva= paramArthavRttyaiva, na tu kalpanayA yad = yasmAd, zAstreNaiva saMjJI tadvinA tvasaMjJivat kvApyarthe'pravartamAno yastasya, tridhA vakSyamANaistribhiH prakAraiH zuddhAd - niravadyAt, = anuSThAnAd=AcArAt, samyak pratyayena = AtmaguruliGgazuddhyA, vRttiH= svakRtisAdhyatAdyabhrAntavizvAsena pravRttiH, tato [ yogo] bhavatIti / / 19 / / TIkArya : etadyaduktaM bhavatIti / / A=bhinnagraMthine ja bhAvathI yoga che e pramANe je kahevAyuM e=zloka-16mAM kahevAyuM e, nizcayavRttithI ja che= paramArthavRttithI ja che, paraMtu kalpanAthI nathI, ya=je kAraNathI, zAstra dvArA ja saMjJI, ane tenA vinA=zAstra vinA, asaMjJInI jema, koIpaNa arthamAM apravartamAna evA tene, traNa prakAre zuddha=niravadya, anuSThAnathI= AcArathI, samyak pratyaya vaDe=AtmA, guru ane liMganI zuddhi dvArA vRtti=svakRtisAdhyatAdi abhrAnta vizvAsa vaDe pravRtti che, te kAraNathI yoga che. 'rUti' zabda TIkAnI samApti sUcaka che. / / 19 / / .....
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 apunabaMdhakadvAciMzikAzloka-19 "svatasadhyatAprAntavazvAsaina' ahIM '' thI baLavAna aniSTanuM ananubaMdhitva ane iSTanI sAdhanatAnuM grahaNa karavuM. noMdha :- mULa zlokamAM 'yoga:' zabda che. tethI TIkAnA aMte tato bhavatata nA sthAne tato yo mavatIti' e pramANe pATha hovo joIe. bhAvArtha :(i) samyagdaSTine paramArthathI bhAvayoga svIkAravAmAM mukti - (i) samyagdaSTinI atyaMta vivekapUrvakanI pravRttinuM svarUpa : avirata samyagdaSTine bhAvathI yoga che ema zloka-16mAM graMthakArazrIe kahyuM, tyAM koIkane zaMkA thAya ke samyagdaSTi jIvane bhagavAnanA vacanamAM sthira ruci che, paraMtu bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti karatA nathI, tethI avirativALA evA samyagdaSTine upacArathI yoga kahI zakAya, paNa paramArthathI yoga kahI zakAya nahIM; kema ke mokSanI sAthe AtmAnuM yojana kare tevI ucita pravRtti te yoga kahevAya, ane mokSanI sAthe AtmAnuM yojana kare tevI ucita pravRtti avirata samyagdaSTine hoI zake nahi, mATe avirata samyagdaSTine paramArthathI yoga nathI. A zaMkAnA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che -- zloka-16mAM kahyuM ke samyagdaSTine bhAvathI yoga che, e nizcayavRttithI ja che, paraMtu kalpanAthI nathI; kema ke samyagdaSTi jIva zAstra dvArA ja saMjJI che, asaMjJInI jema zAstra vinA koIpaNa arthamAM pravartatA nathI. AnAthI e phalita thAya ke samyagdaSTi jIva dharmanI je koI pravRtti kare che te zAstravacananA smaraNathI to kare che ja, paraMtu saMsAranI artha-kAmanI paNa je koI pravRtti kare che te paNa zAstravacananA smaraNathI kare che. jema asaMjJI jIvo dIrghakAlikI saMjJA nahIM hovAne kAraNe dIrghakAlikI saMjJAthI koI paNa padArthamAM pravRtti karatA nathI, tema samyagdaSTi jIva zAstrasajJAne choDIne anya saMjJAvALA nahIM hovAnA kAraNe anya saMjJAthI koIpaNa padArthamAM pravRtti karatA nathI. vaLI samyagdaSTi jIva je koI pravRtti kare che, te sarva pravRtti zAstravacananuM smaraNa hovAnA kAraNe zAstravacanathI niyaMtrita hoya che, ane zAstravacanathI niyaMtrita pravRtti haMmezAM traNe zuddhivALI hoya che te : (1) viSayazuddha hoya che, (ra)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/zloka-19 57 svarUpazuddha hoya che ane (3) anubaMdhazuddha hoya che, ane A traNe zuddhivALuM anuSThAna uttarottaranA zuddha anuSThAnane prApta karAvIne mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che. vaLI samyagdaSTi jIva koIpaNa pravRtti karavA mATe traNa prakAranA samyak pratyayathI pravRtti kare che, tethI te anuSThAnamAM svakRtisAdhyatAdi traNano abhrAMta nirNaya thAya; ane je anuSThAna traNa prakAranA samyakpratyayapUrvakanuM ane traNe zuddhivALuM hoya te anuSThAna uttarottaranA anuSThAnanI prApti dvArA mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che. mATe samyagdaSTine pAramArthika yoga che, paraMtu kalpanAthI nathI. ahIM vizeSa e che ke vicAraka samyagdaSTi jIva koIpaNa anuSThAna kare tyAre svakRtisAdhyatvAdi traNeno nirNaya AtmapratyayathI, gurupratyayathI ane liMgapratyayathI kare : svakRtisAdhyatva Adi traNa : (1) A anuSThAna svakRtithI sAdhya che ke nahIM teno nirNaya kare. (2) vaLI A anuSThAna svakRtisAdhya hovA chatAM svaiSTanuM sAdhana che ke nahIM, teno nirNaya kare. (3) vaLI A anuSThAna svakRti sAdhya che ane potAnA iSTanuM sAdhana che, Ama chatAM baLavAna aniSTanuM ananubaMdhI che ke nahIM teno nirNaya kare. vaLI svakRtisAdhyatvAdi traNeno nirNaya : (1) AtmapratyayathI, (2) gurupratyayathI ane (3) liMgapratyayathI kare che, jenuM varNana graMthakArazrI svayaM AgaLa zloka-27mAM karaze. A traNa pratyayathI karAyeluM traNa zuddhivALuM anuSThAna avazya iSTaphaLanI prAptinuM kAraNa bane che, ane samyagdaSTi jIvane mokSa iSTa che ane mokSanA upAyarUpa zAstravacana iSTa che, tethI sarvatra potAnI zaktinuM samAlocana karIne zAstravacanAnusAra traNe prakAre zuddha anuSThAnanuM sevana karIne uttarottara yogamArganI vRddhi kare che. mATe samyagdaSTine bhAvathI yoga che, e nizcayavRttinuM kathana che, paraMtu kalpanAthI nathI.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 -: samyagdaSTine bhAvathI yoga hovAnAM kAraNo H zAstrasaMjJI hovAthI vicAre svakRtisAdhyatA svaiSTasAdhanatA baLavAna aniSTanuM ananubaMdhitva apunaHbaMdhakadvAtriMzikA/zloka-19-20 anvayArtha : traNe prakAre zuddha anuSThAna karanArA hovAthI traNa prakAranA samyakpratyaya dvArA svakRtisAdhyatAditraNano nirNaya karIne ucita anuSThAnamAM pravRtti karanAra hovAthI AtmapratyayathI gurupratyayathI liMgapratyayathI samyagdaSTi jIvone traNe prakAranI zuddhithI yukta anuSThAna hoya che. avataraNikA : zloka-19mAM kahyuM ke samyagdaSTi jIva zAstrasaMjJAvALA che, mATe samyagdaSTine paramArthathI yoga che. ahIM prazna thAya ke samyagdaSTi potAnI dareka pravRtti zAstrathI kema kare che ? tethI kahe che - zloka H viSayazuddha svarUpazuddha anubaMdhazuddha zAstramAsannabhavyasya mAnamAmuSmike vidhau / sevyaM yadvicikitsAyAH samAdheH pratikUlatA / / 20 / / satramavyasva-Asannabhavyane Adhukhi vidhA=pAralaukika pravRttimAM zAstra mAnaM=zAstra pramANa che, ethI sevyaM=sevya che; ya--je kAraNathI vidhijitsAvAH samAye: pratijJatA=vicikitsAnuM samAdhinuM pratikULapaNuM che=vicikitsA samAdhine pratikULa che. / / 20 / / // 19 // zlokArtha : Asannabhavyane pAralaukika pravRttimAM zAstra pramANa che, ethI sevya
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-20 che; je kAraNathI vicikitsAnuM samAdhinuM pratikULapaNuM che vicikitsA samAdhine pratikUla cha. I|20 // TI : zAstramiti-Asannabhavyasya adUravartimokSalAbhasya prANinaH, AmuSmike vidhau= pAralaukike karmaNi, zAstraM mAnaM, dharmAdharmayoratIndriyatvena tadupAyatvabodhane pramANAntarAsAmarthyAt, ata: sevyaM sarvatra pravRttau puraskaraNIyaM, na tu kvacidapyaMze'nAdaraNIyaM, yad-yasmAd, vicikitsAyA yuktyA samupapane'pi mativyAmohotpannacittaviplutirUpAyA: samAdhezcittasvAsthyarUpasya jJAnadarzanacAritrAtmakasya vA pratikUlatA=virodhitA'sti / artho hi trividhaH sukhAdhigamo duradhigamo'nadhigamazceti zrotAraM prati bhidyate, Adyo yathA cakSuSmatazcitrakarmanipuNasya rUpasiddhiH, dvitIyaH saivAnipuNasya, tRtIyastvandhasyeti, tatra prathama-caramayo styeva vicikitsA, nizcayAdasiddhezca; dvitIye tu dezakAlasvabhAvaviprakRSTe dharmAdharmAdau bhavantI sA mahAnarthakAriNI / yadAgamaH - "vitigichaM samAvanne NaM appANe NaM No lahati smaahiN"| (AcArAMga-5/5/161) atazcittazuddhyarthaM zAstramevAdaraNIyamiti bhAvaH / yata uktaM - "malinasya yathAtyantaM jalaM vastrasya zodhanam / anta:karaNaratnasya tathA zAstraM vidurbudhAH" / / (yogabindu zloka-229) / / 20 / / TImArtha : Asannabhavyasya ..... vidurbudhAH / / mAsatamAyane bharavatI mokSatAmavANA jIvane, Amukhika vidhimAM pAralaukika kRtyamAM, zAstra pramANa che; kema ke dharma ane adharmanuM atIndriyapaNuM hovAne kAraNe tenA upAyapaNAnA bodhanamAM=dharma-adharmanA upAyapaNAne jANavAmAM, pramANAMtaranuM asAmarthya che zAstra sivAya pramANAMtaranuM asAmarthya che. AthI sevya che=sarvatra pravRttimAM puraskaraNIya che=sarva pravRttimAM zAstra Adara karavA yogya che, paraMtu 51 zamAM manAegIya nathI. yad-yasmAd= ||2thii yutithI samupapatta paNa arthamAM matinA vyAmohathI utpanna thayela cittanI viskutirUpa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-20 vicikitsAnuM, cittasvAththarUpa samAdhinuM athavA jJAna-darzana-cAritrarUpa samAdhinuM pratikULapaNuM che virodhIpaNuM che. pUrvamAM kahyuM ke yuktithI samupapanna paNa arthamAM vicikitsA thAya to samAdhino bAdha thAya che, tethI yuktithI samupapatra arthamAM vicikitsA kema thAya che ? te spaSTa karavA mATe kahe che - je kAraNathI zrotAne AzrayIne artha (1) sukhAdhigama, (2) duradhigama ane (3) anadhigama e rUpa traNa prakAre bhedAya che=bhejavALo thAya che. je pramANe citrakarmamAM nipuNa cakSuvALA evA puruSane rUpasiddhi Adya cheH sukhAdhigamarUpa artha che, te ja artha atipuNane=cakSuvALA evA atipuNane bIjo che-duradhigamarUpa artha che. vaLI aMdhane trIjo che anadhigamarUpa artha che. "ti' zabda traNa prakAranA arthanA svarUpa kathananI samAptimAM che. tyAM sukhAdhigamAdi traNa bhedamAM, prathama ane carama puruSane sukhAdhigamavALA ane adhigamavALA puruSane, vicikitsA nathI; kema ke prathama nizcaya che ane caramane asiddhi che. vaLI bIjAmAM duradhigamavALA puruSamAM, deza, kALa ane svabhAvathI viprakRSTa evA dharma-adharmAdimAM thatI te=vicikitsA, mahAanartha karanArI che. je kAraNathI Agama che "vicikitsA samApagha=vicikitsAne prApta, AtmA hote chate samAdhi prApta karato nathI." (AcArAMga-pa-161) AthI vicikitsAne prApta AtmA samAdhi prApta karI zakato nathI AthI, cittazuddhine mATe zAstra ja AdaraNIya che, e pramANe bhAva che. je kAraNathI kahevAyuM che je kAraNathI 'yogabiMdu' zloka-229mAM kahevAyuM che - "je pramANe jaLa malina vastunuM atyaMta zodhana kare che, te pramANe aMtaHkaraNarUpa ratnanuM cittaratnanuM, zAstra atyaMta zodhana kare che, e pramANe paMDita puruSo kahe che." (yogabiMdu zloka-229) I20 || 'samuqutreDapiM' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke yuktithI samupapanna na hoya tyAM to zaMkA thAya, paraMtu yuktithI samupapatramAM paNa matinA vyAmohathI utpanna thayelI zaMkA thAya che. ja "dharmAdhavo' ahIM 'ka' thI AkAzAdinuM grahaNa karavuM.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-20 bhAvArtha :(1) paralokapradhAna Asannabhavya jIvonI sarva pravRttimAM zAstrapura saratA : je jIvo najIkamAM mokSamAM janArA che temAM sahaja rIte mArgAnusArI buddhi thayelI hoya che, tethI paralokanI pravRttimAM zAstrane pramANa kare che; ane samyagdaSTi jIva nirmaLa buddhivALA hovAne kAraNe tattvane jue che, tethI najIkamAM mokSamAM janAra che; ane AvA jIvo paralokanI pravRtti svamati pramANe karatA nathI, paraMtu zAstraanusAra kare che; kema ke atIndriya evA dharmaadharmanA upAyano bodha karavA mATe teonI nirmaLa buddhimAM zAstrathI anya koI pramANa jaNAtuM nathI, AthI AvA jIvo sarva pravRttiomAM zAstrane AgaLa karatA hoya che arthAt dharma, artha ane kAmanI koIpaNa pravRtti kare to teo zAstrane AgaLa karIne pravRtti kare che. Azaya e che ke Asannabhavya jIva haMmezAM paralokapradhAna hoya che, tethI paralokane vyAghAta na thAya e rIte jIvavAnA arthI hoya che. teo potAnI zaktinuM samAlocana karIne je pravRtti pote karI zake tevuM jaNAya te pravRttimAM yatna kare che ane te pravRtti haMmezAM teonA paralokanA hitanuM kAraNa bane te rIte kare che; ane paralokanA hitanuM kAraNa zAstravacanAnusAra karAyelI pravRtti hoya che, tethI AlokamAM paNa saMyama grahaNa na karI zake to saMsAramAM arthakAmanuM je sevana kare te paNa zAstranuM smaraNa karyA vagara karatA nathI ane dharmanI pravRtti paNa zAstranuM smaraNa karIne kare che. A rIte AvA jIvo sarva pravRtti zAstrapuraHsara kare che. ahIM prazna thAya ke A bhavya jIva sarva pravRtti zAstrane AgaLa karIne kema kare che ? ethI kahe che - yuktithI prApta paNa arthamAM matinA vyAmohane kAraNe utpanna thayelI zaMkA samAdhine pratikULa che=paralokanI sAdhaka evI cittanI svasthatAno nAza karanAra che. Azaya e che ke yogya jIvo koIka rIte paralokane pradhAna karIne yogamArgamAM pravRtta hoya tyAre, AlokanA viSayothI parAmukha thaIne AtmAnI guNasaMpattine pragaTa karavA mATe zAstravacanAnusAra ucita yogomAM pravRtti kare che. Ama
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtrizikA/zloka-20 chatAM, koIka sthAnamAM zAstravacanamAM zaMkA thAya to paralokapradhAna evI dharmanI pravRtti paNa temanA cittanA svAthyano nAza karanAra bane che; kema ke cittamAM utpanna thayelI zaMkAne kAraNe paralokanI pravRtti zithila mULavALI thAya che. tethI mokSane anukULa evuM uttama citta naSTa thAya che, mATe saMyama grahaNa karela yogI hoya ane ratnatrayInI pariNati vartatI hoya evA yogIne paNa koIka nimittane pAmIne paralokanI pravRttimAM saMzaya thAya to temanI ratnatrayInI pariNatino nAza thAya che, mATe paralokanA arthI jIve haMmezAM zAstrane pradhAna karIne zaMkAno parihAra karavo joIe, jethI cittanI samAdhi nAza pAme nahIM ane potAnAmAM pragaTa thayelo yogamArga skUlanA vagara uttarottara vRddhi pAme. vaLI samyagdaSTi jIvane nirmaLa dRSTi maLelI hovAthI sarvatra zAstrane AgaLa kare che, jethI samAdhinI pratikULatA vartatI nathI, AthI AvA jIvo zIdhra saMsArano aMta karIne mokSamAM jAya che, mATe Asannabhavya che. atIndriya padArtho chamasthano viSaya nathI, paraMtu atIndriya padArthane jonAra sarvajJa che, mATe kayuM vacana sarvajJanuM che ? teno nirNaya kaSAdi parIkSAthI karIne temanA vacana pramANe atIndriya padArthomAM pravRtti karavI joIe. A pramANe yuktithI prApta thayelA padArthomAM paNa ArAdhaka jIvane zaMkA kema thAya che ? tethI kahe che -- zrotAnA kSayopazamane AzrayIne artha traNa prakArano che : (1) sukhAdhigama= sukhe bodha thAya tevo, (2) duradhigama duHkhe bodha thAya tevo, (3) anadhigama=bodha na thaI zake tevo. temAM dRSTAMta batAve che -- (1) sukhAdhigamanuM dRSTAMta :- jema koI cakSuvALo puruSa hoya ane citrakarmamAM nipuNa hoya=citrakaLAne pArakhavAmAM nipuNa hoya, to citrakaLAnI suMdaratAne te pArakhI zake che, tethI tene citranA sauMdaryano sukhe bodha thAya che. (2) duradhigamanuM dRSTAMta :- vaLI koI puruSa cakSuvALa hoya ane citrakaLAne pArakhavAmAM anipuNa hoya to citranA sauMdaryano bodha tene duHkhe thaI zake tevo hoya che. Ama chatAM koI samajAvanAra maLe to tene citrano bodha thAya che, paraMtu sukhe bodha thato nathI.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-20 (3) anadhigamanuM dRSTAMta :- vaLI keTalAka puruSo cakSuhIna hoya che. teone citranA sauMdaryano bodha ja thaI zakato nathI. A traNa prakAranA puruSomAM prathama prakAranA puruSane koI suMdara citra batAvavAmAM Ave tyAre tene citranA sauMdaryamAM saMzaya thato nathI; kema ke tene citranA sauMdaryanI parakha che. trIjA prakAranA puruSane paNa citranuM A rUpa zreSTha che ke nahIM ? evo saMzaya thato nathI; kema ke aMdha hovAthI tene rUpanI ja asiddhi che=rUpa dekhAvAnuM ja nathI. paraMtu bIjA prakAranA puruSane citrane joIne "A citra zreSTha che ke nahIM ?' tevo saMzaya thaI zake che; kema ke te citra pArakhavAmAM nipuNa nathI. A rIte atIndriya padArthonA viSayamAM paNa jema prathama puruSane citranA sauMdaryamAM saMzaya thato nathI, tema mArgAnusArI buddhivALA samyagdaSTine saMzaya thato nathI, paraMtu potAnI nirmaLa prajJAne kAraNe kaSa-cheda-tApathI zuddha evA sarvajJanA vacanane grahaNa karIne te pramANe padArthano yathArtha bodha kare che, tethI tene atIndriya padArthono sukhe bodha thAya che. vaLI sUkSma prajJA nahIM hovAne kAraNe keTalAka mArgAnusArI buddhivALA samyagdaSTi jIvane paNa kyAreka mithyAtvanA udayathI deza, kALa ane svabhAvathI viprakRSTa evA dharmAdharmAdimAM zaMkA thAya che, te mahAanarthane karanArI che; kema ke atIndriya padArthomAM thayelI zaMkAnuM jo nivartana na thAya to yogamArganI pravRtti zithila thAya che, tethI paralokanuM hita sAdhI zakAtuM nathI. vaLI trIjA prakAranA puruSo ke jeo paralokanI vicAraNA karavAmAM aMdha jevA che, teo mAtra AlokanA sukhano ja vicAra kare che, kvacit paralokanI pravRtti kare topaNa bhautika sukha mATe kare che, tevA aMdha puruSane vicikitsA thatI nathI; kema ke tattvane jonArI cakSuthI rahita hovAne kAraNe teo tattvane leza paNa joI zakatA nathI. jema cakSuhIna puruSa rUpane leza paNa joto nathI tethI tene rUpamAM saMzaya thato nathI, tema aMdha puruSa jevA gADha mithyASTi jIvane tattvamArgamAM saMzaya thato nathI, paraMtu bodhano ja abhAva hoya che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-20-21 AthI bIjA prakAranA puruSane atIndriya padArthamAM kyAreka saMzaya thAya to te mahAanarthana karanAra che, mATe tenA nivAraNa mATe zAstra ja AdaraNIya che; ane mArgAnusArI buddhi hovAthI samyagdaSTi jIvo sarvatra zAstrano ja Adara kare che, paraMtu svabuddhi pramANe pravRtti karatA nathI, tethI samyagdaSTi jIvo Asabhavya jIvo che. -: zrotAnA kSayopazamane AzrayI arthagrahaNanA traNa prakAra : sukhAdhigama dudhigama anadhigama cakSuvALA evA cakSuvALA chatAM cakSuhIna evA citrakaLAmAM nipuNa citrakaLAmAM anipuNa aMdha tulya puruSa tulya puruSa tulya -: atIndriya padArthonA viSayamAM zrotAne arthagrahaNanA traNa prakAra : sukhAdhigama duradhigama anadhigama mArgAnusArI mArgAnusArI paralokanI buddhivALA buddhivALA vicAraNAmAM sUkSmaprajJAsaMpanna sUkSmaprajJArahita aMdha tulya gADha samyagdaSTine samyagdaSTi jIvone mithyAdRSTi jIvone mithyAtvanA udayathI. ll2nA avataraNikA : zloka-19mAM kahyuM ke samyagdaSTie bhAvathI yoga che e paramArthavRttithI che, temAM kAraNa kahyuM ke samyagdaSTi zAstrasaMjJAvALA hoya che, tethI prazna thayo ke samyagdaSTi dareka pravRtti zAstra pramANe kema kare che ? tethI zloka20mAM tenuM spaSTIkaraNa karyuM. vaLI zloka-19mAM kahela ke samyagdaSTi jIvo traNa prakAranA zuddha anuSThAnathI pravRtti kare che mATe temane bhAvathI yoga che, tethI have te traNa prakAranA zuddha anuSThAnanuM svarUpa graMthakArazrI jaNAve che -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 apunabaMdhakadvAaizikA/zloka-21 zloka : viSayAtmAnubandhaistu tridhA zuddhaM yathottaraM / pradhAnaM karma tatrAdyaM muktyarthaM patanAdyapi / / 21 / / anvayArtha : - viSayAtmAnuvantha =viSaya, svarUpa ane anubaMdha vaDe zuddha=zuddha trithA pharma=trividha karma traNa prakAranuM anuSThAna yathottAM yathottara praghAnaMtrapradhAna che. tatra tyAM traNa prakAranA anuSThAnamAM gadya viSayazuddha anuSThAna muvArthamukti mATe patinApa patanAdi paNa che. ll11aaaa zlokArca - viSaya, svarUpa ane anubaMdha vaDe zuddha traNa prakAranuM anuSThAna yathotara pradhAna che. tyAM traNa prakAranA anuSThAnamAM, Adha=viSayazuddha anuSThAna, mukti mATe patanAdi paNa che. ra1TI TIkA : viSayeti-viSayeNa-gocareNa, AtmanA-svarUpeNa, anubandhena tu-uttaratrAnuvRttilakSaNena zuddhaM, tridhA trividhaM, karma=anuSThAnaM, yathottaraM pradhAnaM yadyat uttaraM tattadapekSayA pradhAnamityarthaH / AdyaM tatra viSayazuddhaM karma muktyarthaM='mokSo mAto bhUyAdi'tIcchayA janitaM, patanAdyapi bhRgupAtAdyapi, AdinA zastrapATanagRdhrapRSThArpaNAdiH svaghAtopAya: parigRhyate kiM punaH zeSaM svaahiNskmitypizakvArtha pArA TIkArya : viSaUT . zabdArtha | viSayathI=gocarathI=uddezathI, AtmAthIsvarUpathI, vaLI atubaMdhathI-uttaratra anuvRttilakSaNa pravAhathI, zuddha evuM tridhA traNa prakAranuM karma anuSThAna, yathottara pradhAna che ke jenAthI uttaramAM che te tenI apekSAe arthAt pUrvanI apekSAe pradhAna che, e pramANe artha che. tyAM=A traNa prakAranA anuSThAnamAM, mukti mATe mane AnAthI mokSa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-21 thAo' e prakAranI IcchAthI janita, patanAdi paNa=bhRgupAtAdi paNa= parvata uparathI paDatuM mUkavuM Adi paNa, Adya viSayazuddha anuSThAna che.' 'saddhi' thI=patinAdyapi' mAM rahelA "mari' zabdathI, zastrapAdana karavata mukAvavI, pRthravRAAlika gIdhaDAne pITha arpaNa karavI Adi, svaghAtanA upAya grahaNa karAya che. vaLI zeSa svaahiMsaka anuSThAnanuM zuM kahevuM? e 'Yi' zabdano artha che. gharanA bhAvArtha - traNa prakAranAM zuddha anuSThAnanuM svarUpa : traNa prakAranAM zuddha anuSThAna A pramANe che - (1) viSayazuddha anuSThAna :- janma, mRtyu, roga, zokathI AkuLa evA saMsAranA svarUpane jANIne keTalAka jIvo saMsArathI udvigna thayelA hoya che ane tenAthI chUTavAnA upAyarUpe je sAvadya anuSThAna kare che te viSayazuddha anuSThAna che=te anuSThAnano uddeza mokSaprApti che, paraMtu AcaraNA mokSane anukULa nathI, mATe te anuSThAna mAtra gocarazuddha=mAtra viSayazuddha=lakSyazuddha che. (2) svarUpazuddha anuSThAna :- saMsAranA svarUpane jANIne saMsArathI chUTavAnA AzayavALA lokadRSTithI yamAdinuM AcaraNa kare che, te svarUpazuddha anuSThAna che mokSanA uddezathI anuSThAna sevAya che, ane svarUpathI niravagha pravRtti che tethI te anuSThAna viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAna che. (3) anubaMdhazuddha anuSThAna - sarvajJanA vacanAnusAre mokSane anukULa uttarottara anuSThAnanI prAptinuM avaMdhyakAraNa bane tevuM je anuSThAna te anubaMdha zuddha anuSThAna che. A anuSThAnano uddeza mokSa che, tethI viSayazuddha che, ane A anuSThAnanI pravRtti niravadya che mATe svarUpazuddha paNa che, vaLI A anuSThAna sarvajJanA vacanAnusAra ane svazaktinA samAlocanapUrvakanuM ane uttarottaranA anuSThAnanI prAptinuM avaMdhyakAraNa bane evuM che, mATe anubaMdhazuddha paNa che. A traNa prakAranAM anuSThAnomAM pUrva pUrva karatAM uttara uttaranuM anuSThAna pradhAna che arthAt mokSaprApti pratye mukhya kAraNa che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-21-22 viSayazuddha anuSThAnanuM svarUpa : A traNe anuSThAnomAMthI prathama prakAranuM anuSThAna mukti mATe karAtuM hovAthI viSayazuddha che arthAt "A anuSThAnathI mane mokSa prApta thAo" evA prakAranA AzayathI karAya che, ane svarUpathI sAvadya evI bhRgupAtAdi pravRttirUpa che, tethI mAtra viSayazuddha che. A viSayazuddha anuSThAnavALA jIvo potAnA dehano nAza kare tevI anucita pravRtti mokSanA AzayathI kare che. vaLI keTalAka jIvo potAnA dehanA nAzanuM kAraNa bane tevI sAvadya pravRtti karatA nathI, paraMtu mokSanA AzayathI koIpaNa prakAranI sAvagha pravRtti kare che, te paNa mAtra viSayazuddha anuSThAna che. A anuSThAna AcaraNAthI mokSanuM kAraNa nathI, topaNa te anuSThAnano uddeza mokSa che, te apekSAe A anuSThAna viSayazuddha anuSThAna che. paravA avataraNikA : zloka-21mAM traNa prakAranAM anuSThAna batAvyAM. temAM viSayazuddha anuSThAna AcaraNAthI hiMsAtmaka hovAne kAraNe zuddha kaI rIte kahI zakAya ? e prakAranI zaMkAmAM graMthakArazrI kahe che - zloka : svarUpato'pi sAvadyamAdeyAzayalezataH / zubhametad dvitIyaM tu lokadRSTyA yamAdikam / / 22 / / anvayArtha : svarUpata =svarUpathI sAvadAmapatrasAvadya evuM paNa pataA mokSa mATe patanAdinI kriyArUpa anuSThAna vecAzayanezata =Adeya AzayatA lezane kAraNe guma--zubha che. sutravaLI noTsa lokadaSTithI yamaviSyamAdika dvitIyaM bIjuM che svarUpazuddha anuSThAna che. ll12 zlokArca - svarUpathI sAvadha evuM paNa AmokSa mATe patanAdinI kriyArUpa anuSThAna, Adeya AzayanA lezane kAraNe zubha che. vaLI lokaSTithI yamAdika bIju che=svarUpazuddha anuSThAna che. riyA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 apunabaMdhakadvAtrizikA/zloka-22 ka "svarUpato pi' zlokamAM 'virUpatopa' nA 'pa' zabdano anvaya "savidyam' sAthe che= savidA' nA pa' zabdathI e kahevuM che ke svarUpathI sAvadya na hoya to to zubha che, paraMtu svarUpathI sAvadha hovA chatAM Ajeya AzayanA lezane kAraNe zubha che. TIkA : svarUpata iti-svarUpataH AtmanA, sAvadyamapi-pApabahulamapi, AdeyAzayasya= upAdeyamuktibhAvasya, lezata: sUkSmamAtrAlakSaNAt, zubhaM zobhanametat / yadAha - "tatayupAyajozamAvAcchumaM matam" I (yo vivuM jJo. ra22) dvitIyaM tu-svarUpazuddhaM tu, lokadRSTyA sthUlavyavahAriNo lokasya matena, yamAdikaM yamaniyamAdirUpaM, yathA jIvAditattvamajAnAnAM pUraNAdInAM prthmgunnDAnavartinAm pArA TIkArya : svarUpata yAtmanA ... prathamamujasthAnavartinA svarUpathI sAvadya paNa= pApabahula paNa, Adeya AzayanA upAdeya evI muktinI IcchAtA, lezathI sUkSmamAtrArUpa lezathI A bhUgupAtAdi anuSThAna, zubha che zobhana che. je kAraNathI kahe che=je kAraNathI yogabiMdu zloka-212 mAM kahe che - te A paNa=mokSa arthe bhRgupAtAdi anuSThAna paNa, upAdeyaleza bhAvane kAraNe zubha kahevAyuM che." (yogabiMdu zloka-212) vaLI lokaSTithI=sthUla vyavahAra karanArA lokanA matathI, yamAdikayamaniyamAdirUpa bIjuM che= svarUpazuddha che, je pramANe prathama guNasthAnakavartI jIvAdi tatvo nahIM jANanArA pUraNAdi tApasanuM anuSThAna bIjuM che, e pramANe avaya che. pArA bhAvArtha :viSayazuddha anuSThAna ane svarUpazuddha anuSThAnanI zuddhatA zenAthI ? : pUrvazlokamAM traNa prakAranuM anuSThAna batAvyA pachI viSayazuddha anuSThAnanuM svarUpa batAvatAM kahyuM ke mokSa mATe bhRgupAtAdinI kriyA viSayazuddha anuSThAna che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka dvAtriMzikA|zloka-22 79 tyAM prazna thAya ke mokSa mATe karAtI bhRgupAtAdi kriyA sAvagha pravRtti che, tethI te anuSThAnane viSayazuddha kema kahI zakAya ? tethI graMthakArazrI kahe che mokSa mATe karAtI bhRgupAtAdi kriyAnI svarUpathI sAvaghatAne AzrayIne anuSThAna zuddha kahela nathI, paraMtu te anuSThAnathI upAdeya evI muktine meLavavAno Azaya che, ane te Azaya thoDoka vivekavALo che, tethI te anuSThAnane zubha kahela che. 'A viSayazuddha anuSThAna paNa tattva tarapha vaLe evA kadAgraha vagaranA apunarbaMdhaka jIvone hoya che.' teone haju vivekacakSu khUlI nathI, tethI mokSanA upAya mATe kevI pravRtti karavI joIe, teno kaMI bodha nathI; Ama chatAM saMsAranuM svarUpa janma, jarA AdirUpa joIne saMsArathI para evA mokSane meLavavAno abhilASa thayo eTalo aMza zubha che. tene AzrayIne mokSa mATe karAtA patanAdi anuSThAnane viSayazuddha anuSThAna kahela che. vaLI je jIvo skUla AcAravALA lokonI dRSTithI mokSanA arthe yamaniyamAdi AcAro pALe che, te jIvonuM anuSThAna svarUpazuddha anuSThAna che. jema bhagavAnanA vacanAnusAra jIvAdi tattvone nahIM jANanArA, prathama guNasthAnakamAM rahelA pUraNAdi tApasonuM anuSThAna svarUpazuddha hatuM; ane upalakSaNathI jainadarzananA AcArone pALanArA paNa je jIvone haju zAstrano 52mArtha joI zake tevo ughADa thayo nathI, Ama chatAM mokSane mATe zrAvakAcAra pALe che athavA sAdhvAcAra pALe che te sarva jIvonuM anuSThAna svarUpazuddha che. - ahIM vizeSa e che ke viSayazuddha anuSThAnamAM mokSanA Azaya sivAya kriyAno aMza leza paNa zubha nathI tethI mokSanA uddezamAtrane AzrayIne te anuSThAna zuddha che, tethI te viSayazuddha che. svarUpazuddha anuSThAnamAM mokSano uddeza che hiMsAdinA tyAgano pariNAma paNa che ane yamAdinuM AcaraNa paNa che; Ama chatAM viveka alpa hovAnA kA2Ne hiMsAdino parihAra sthUlathI che, tethI bIjA prakAranA anuSThAnamAM skUlathI hiMsAno parihAra hovA chatAM sUkSma hiMsAdinuM sevana paNa che. Ama hovAthI sUkSma hiMsAdinA sevanane AzrayIne te anuSThAnane svarUpazuddha kahela nathI, paraMtu sthUlathI hiMsAdino parihAra che, tene AzrayIne svarUpazuddha anuSThAna kahela che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-22-23 viSayazuddha anuSThAna svarUpazuddha anuSThAna svarUpa ne mokSa mATe bhRgupAtAdirUpa mokSa mATe skUla vyavahArathI sAvadha pravRtti che. yama-niyamAdi AcaraNA che. zuddhatA saMsArathI para mokSane sUkSma hiMsAdinuM sevana nahIM zenAthI? > meLavavAnA abhilASAMzathI hovA chatAM mokSanA viSayazuddha anuSThAna che. udde zapUrvaka skUlathI hiMsAdino parivAra hovAne kAraNe svarUpazuddha anuSThAna che. kayA tattva tarapha vaLe tevA kadAgraha tattva tarapha vaLe tevA kadAgraha jIvone? -- vagaranA ajJAnane kAraNe vagaranA, sthUlathI ucita anucita pravRttine mokSanuM AcaraNa karanArA evA kAraNa mAnanArA evA anyadarzanavALA apanabaMdhaka apunabaMdhaka jIvone. jIvone, athavA paramArthanA ughADa vinAnA zrAvakAcAra ke sAdhvAcAra pALanArA evA apunabaMdhaka jIvone. zA avataraNikA : pUrve viSayazuddha ane svarUpazuddha be prakAranAM anuSThAna batAvyAM. have anubaMdha zuddha anuSThAnanuM svarUpa batAve che, ane viSayazuddha anuSThAna kevA phaLavALuM che? te graMthakArazrI batAve che - zloka - tRtIyaM zAntavRttyAdastattvasaMvedanAnugam / doSahAnistamobhUmnA nAdyAjjanmocitaM pare / / 23 / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakaDhAtrizikA/bloka-23 manvayArtha : zAntavRttyA zAMtavRtti Arae) tattvasaMvedanAnugam tatpasaMthI sAnugata adA-mA=yamA, tRtIyaMtrIdu cha=anubaMdhazuddha manuSThAna che. tamobhUmnA= aMdhakAranI bahulatA hovAne kAraNe sAdya--AdhathI=viSayazuddha anuSThAnathI doSahAni:=panI ni nathI, pare=I ucitaM janma-Gthata mahe che=bIjA A anuSThAnathI ucita janma kahe che. rakSA doDArtha : zAMtavRttine kAraNe tattvasaMvedanathI anugata AEyamAdi trIjuM cheH anubaMdha zuddha trIjuM anuSThAna che. aMdhakAranI bahulatA hovAne kAraNe AdhathI viSayazuddha anuSThAnathI, doSanI hAni nathI, bIjA ucita ma he che. ||23|| TIkA : tRtIyamiti-zAntavRttyA kaSAyAdivikAranirodharUpayA, tattvasaMvedanAnugaM= jIvAditattvasamyakparijJAnAnugataM , ado=yamAdyeva, tRtIyam=anubandhazuddhaM karma / AdyAd-viSayazuddhAnuSThAnAt, tamobhUmnA=AtmaghAtAdinibandhanAjJAnabAhulyena, doSahAniA-mokSalAbhabAdhakaparihANirna bhavati / yata Aha - "AdyAnna doSavigamastamobAhulyayogataH" (yo. bi. zlo. 215) iti / pare punarAcAryAH pracakSate - ucitaM doSavigamAnukUlajAtyAdikulAdiguNayuktaM, janma tato bhavati, ekAntaniravadye mokSe svarUpato'tIva sAvadyasya karmaNastasyAhetutve'pi muktIcchAyA: kathaJcit sArUpyeNa taddhetutvAttadvAratayA prakRtopayogAditi hyamISAmAzayaH / tadAha - "tadyogyajanmasandhAnamata eke pracakSate" / (yogabindu zloka-215 uttarArdha) muktAvicchApi yacchlAghyA tamaH kSayakarI matA / tasyAH samantabhadratvAdanidarzanamityadaH" / / (yogabindu zloka-216) iti / / 23 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-23 TIkArya : zAntavRA .... mira" (yo. vuiM. sno. ra6) ruti | kaSAyAditA vikAranA virodharUpa zAMtavRttithI, tatvasaMvedana anuga jIvAdi tattvanA samyapha parijJAtathI ajugata, A=yamAdi ja, trIjuM che=anubaMdhazuddha karma cheanubaMdha zuddha anuSThAna che. aMdhakAranI bahulatA hovAne kAraNe= AtmaghAtAdinuM kAraNa evA ajJAnanuM bahulapaNuM hovAne kAraNe, AdyathI= viSayazuddha anuSThAnathI, doSahAni=mokSaprAptinA bAdhaka evA doSonI hAni, thatI nathI. je kAraNathI kahe che je kAraNathI yogabiMdu zloka-21panA pUrvArdhamAM kahe che - "aMdhakAranA bahulapaNAno yoga hovAne kAraNe AghathI=viSayazuddha anuSThAnathI, doSano vigama nathI." (yogabiMdu zloka-215) rUti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. vaLI anya AcAryo kahe che tenAthI viSayazuddha anuSThAnathI, ucita janma=doSavigamane anukULa jAtyAdi, kulAdi guNayukta janma, thAya che; kema ke ekAMta niravagha evo mokSa hote chate svarUpathI atIva sAvadhakarmanuM tenuM mokSanuM, ahetupaNuM hovA chatAM paNa muktinI IcchAnuM kathaMcit sArUpya hovAnA kAraNe tenuM hetupaNuM hovAthI=mokSanuM hetupaNuM hovAthI, tenA dvArapaNArUpe=muktinI icchArUpa hetunA dvArapaNArUpe, prakRtino upayoga che=ucita janmano mokSamAM upayoga che, arthAt muktinI IcchA ucita janmanI prApti dvArA paraMparAe mokSanuM kAraNa che, e pramANe Amatotrapara AcAryano, Azaya che. tene kahe cheHbIjAoe viSayazuddha anuSThAnane ucita janmanuM kAraNa kahyuM tene, yogabiMdu zloka-215nA uttarArdhamAM ane 216mAM kahe che - "ata: AnAthI-viSayazuddha anuSThAnathI, tene yogya evA janmanuM saMdhAna=doSanAzane yogya evA janmanI prApti, eka=koIka AcAryo kahe che." (yogabiMdu zloka-215) je kAraNathI slAdhya evI muktinI icchA paNa aMdhakAranA kSayane karanArI manAya che, paraMtu tenuM muktinuM, samatabhadrapaNuM hovAthI samagratAthI kalyANarUpapaNuM hovAthI,
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 apunabaMdhakAtrizikA/bloka-23 ta parva A rIte atisAvadha prakRti hovAne kAraNe A=viSayazuddha anuSThAna, anidarzana varte che=muktine anurUpa varte che." (yogabiMdu zloka-216) kRti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. rA "SA' ahIM 'ma thI indriyonuM grahaNa karavuM. nIvAditattva' ahIM 'vi' thI ajIvAdi bAkInAM tattvonuM grahaNa karavuM. 'yamALeva' ahIM "mari' thI niyamanuM grahaNa karavuM. 'mAtmaghAtari' ahIM 'va' thI anya sAvagha pravRttinuM grahaNa karavuM. ja LastahetutveDapi' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke jo karmanuM-anuSThAnanuM, mokSanuM hetupaNuM hoya to mokSanI icchAnuM sArUpya che, paraMtu anuSThAnanuM mokSanuM ahetupaNuM hovA chatAM paNa mokSanI icchAnuM kathaMcit sArUpya che. noMdha:- pUrve graMthakArazrIe anya AcAryono mata batAvyo ane kahyuM ke viSayazuddha anuSThAnamAM pravRtti atyaMta sAvadya che, mATe mokSane anurUpa nathI. tenI sAkSIrUpe yogabiMdu zloka-216no 'tI: samantapadravInivarzanamaH ' sudhIno aMza che; ane pachI kahyuM ke mokSanI icchAne mokSa sAthe kaMIka sArUpya che mATe ucita janma dvArA mokSano hetu che. tenI sAkSIrUpe "tadyovananmasandhAnamata pravakSate' yo.bi. zloka215 no uttarArdha ane muktavicchapa achUtnArthI ta: kSayerI matA' yo.bi. zloka216 no pUrvArdha sudhIno aMza che. bhAvArtha : anubaMdha zuddha anuSThAnanuM svarUpa - je yogIo saMsAranA pAramArthika svarUpane jANIne bhavathI virakta thayA che, ane jeone "bhavanA ucchedano upAya sarvajJanuM vacana che' tevo nirNaya karAve tevI mArgAnusArI buddhi che, tevA mArgAnusArI buddhivALA yogIonA, tattvane jANavAmAM ane tattvanI pravRtti karavAmAM bAdha kare tevA kaSAyAdi vikAro zAMta thayA che; ane AvA kaSAyo zAMta thayelA hovAne kAraNe teo bhagavAnanA vacanAnusAra jIvAdi tattvanA samyaka parijJAnathI yukta yamAdi anuSThAnanuM sevana kare che; je anuSThAnanA sevanathI mokSanI prAptimAM pratibaMdhaka evA doSonI hAni thAya che, ane uttarottara vRddhi pAmIne mokSarUpa phaLamAM paryavasAna pAme che, mATe A anuSThAna anubaMdha zuddha che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-23 ahIM vizeSa e che ke je yogIonA kaSAyo ane indriyonA vikAro zAMta thayA che, tethI tattvane jANavA mATe ane jANIne jIvanamAM utAravA mATe jeone bAdha kare tevA vikAro nathI, teo potAnI zaktine anurUpa bhagavAnanA vacananA paramArthane jANIne, je rIte sarvajJabhagavaMte jIvane potAnI bhUmikA pramANe ucita anuSThAnanuM sevana karavAnuM kahyuM che, te prakAre yathArtha nirNaya karIne, sarvajJanA vacanAnusAra te anuSThAna seve che; tethI te anuSThAna dvArA uttarottara rAgAdi doSonI hAni thAya che ane yogI asaMgabhAva tarapha jAya che, ane asaMgabhAva prApta karIne krame karIne vItarAga sarvajJa bane che, te anuSThAna anubaMdha zuddha anuSThAna che. viSayazuddha anuSThAnanuM phaLa - A rIte zlokanA pUrvArdhathI trIjA anubaMdhazuddha anuSThAnanuM svarUpa batAvyA pachI viSayazuddha anuSThAnathI zuM phaLa prApta thAya che ? te batAve che - viSayazuddha anuSThAnamAM atyaMta sAvadya pravRtti hovAthI karmabaMdhane anukULa pravRtti che, paraMtu karmanAzane anukULa pravRtti nathI, tethI viSayazuddha anuSThAnathI rAgAdi doSonI hAni thatI nathI, e pramANe graMthakArazrIe kahela che; ane mokSanA arthe paNa karAtuM A anuSThAna AtmaghAtAdinibaMdhana ajJAnabAhulyavALuM hovAne kAraNe mokSanuM kAraNa nathI, mATe A anuSThAnathI mokSaprAptinuM kAraNa bane evA koI doSono nAza thato nathI. A pramANe graMthakArazrIe anuSThAnanA kRtyane sAme rAkhIne tene mokSanuM kAraNa nathI ema kahyA pachI kahe che, te anuSThAnanA kALamAM vartatI mokSanI icchAne sAme rAkhIne bIjA AcAryo viSayazuddha anuSThAnathI ucita janma prApta thAya che, ema kahe che. bIjA AcAryono Azaya e che ke A anuSThAnanuM kRtya doSahAnine anukULa nathI, topaNa mokSanI icchA varte che, tethI doSavigamane anukULa jAti Adi ane kulAdithI yukta janma prApta thaze, tethI viSayazuddha anuSThAna paNa paraMparAe mokSanuM kAraNa banaze.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-23 85 A prakAranuM kathana karavA pAchaLa teono Azaya e che ke viSayazuddha anuSThAnamAM svarUpathI atyaMta sAvadha pravRtti hoya che, tethI te pravRtti mokSano hetu nathI, topaNa te anuSThAnakALamAM vartatI mokSanI icchAne mokSa sAthe kaMIka sArUpya che, tethI te anuSThAnamAM vartatI mokSanI icchA mokSano hetu che; ane te mokSanI icchA sAkSAt kaSAyonA nAzanuM kAraNa nahIM hovAthI mokSanuM kAraNa banatI nathI, chatAM jema daMDa bhUmi dvArA ghaTanuM kAraNa che, tema te anuSThAnamAM vartatI mokSanI icchA ucita janma dvArA mokSanuM kAraNa che. tethI jema bhramino dvArarUpe ghaTaniSpattimAM upayoga che, tema ucita janmano dvArarUpe mokSamAM upayoga che. ahIM vizeSa e che ke prathama kahyuM ke viSayazuddha anuSThAnathI doSahAni thatI nathI, mATe A anuSThAna mokSanuM kAraNa nathI; ane tyArapachI bIjA AcAryonA mata pramANe kahyuM ke A anuSThAnamAM vartatI mokSanI icchA ucita janma dvArA mokSanuM kAraNa che, te kathana matAMtararUpa nathI, paraMtu nayabhedathI che. te A rIte - prathama matamAM anuSThAnane jonArI nadRSTi hatI, tethI sAvadya pravRttirUpa anuSThAna hovAne kAraNe viSayazuddha anuSThAna mokSanuM kAraNa nathI tema batAvyuM. bIjA matamAM anuSThAnane jonArI nadRSTi nathI, paraMtu anuSThAnakALamAM vartatI mokSanI icchAne jonArI nadRSTi che; ane sAmAnyathI mokSanI icchA ucita pravRtti karAvIne mokSanuM kAraNa thAya che; Ama chatAM AdyabhUmikAvALA jIvone mokSanI icchA thayela hovA chatAM mokSanA upAyabhUta ucita pravRttiviSayaka atyaMta ajJAna varte che, tethI mokSanA arthe ucita pravRtti karatA nathI, topaNa teomAM vartatI mokSanI icchAnA baLathI bhaviSyamAM doSanuM vigamana karI zake tevA anukULa jAti Adi ane kulAdi guNathI yukta janmanI prApti thAya che. tenA dvArA teonI mokSanI icchA mokSanuM kAraNa bane che. sAmAnya rIte kAryane anurUpa kAraNa hoya che, sarvathA kAryathI visadaza kAraNa hotuM nathI, ane je sarvathA kAryathI visadaza hoya te kAraNa banatuM nathI. anubaMdha zuddha anuSThAna mokSarUpa kAryanI sAthe sarvathA sadaza anuSThAna che, je uttarottara vRddhi pAmIne mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che. svarUpazuddha anuSThAna sarvathA mokSarUpa kAryane anurUpa nathI, topaNa kaMIka mokSarUpa kAryane anurUpa che;
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-23-24 kema ke sthUlathI yAdinI AcaraNA paNa mokSane anukULa che ane mokSanI icchA paNa mokSane anukULa che, tethI bIjA prakAranA svarUpazuddha anuSThAnamAM mokSarUpa kAryane anukULa kaMIka sArUpya che; ane prathama prakAranA viSayazuddha anuSThAnamAM kriyA sarvathA mokSane anurUpa nathI, topaNa mokSanI icchAne mokSarUpa kArya sAthe kaMIka sArUpya che; kema ke je koI jIvo mokSamAM gayA che, teone prathama mokSanI icchA prApta thaI hatI ane te mokSanI icchA ja sarva ucita pravRttio karAvIne mokSarUpa phaLamAM paryavasAna pAmI hatI, AthI atyaMta ucita pravRtti karAve tevI vivekavALI icchA viSayazuddha anuSThAnamAM nahIM hovA chatAM tenuM kAraNa bane tevI mokSanI icchA A anuSThAnamAM che, ane te icchA ja kramasara ucita janmAdinI prApti dvArA mokSanA upAyomAM pravRtti karAvIne mokSanuM kAraNa bane che. 23 avataraNikA - uktAzayamevAha - avataraNitArtha - ukta Azayane ja kahe che - bhAvArtha : zloka-23mAM kahyuM ke bIjAo viSayazuddha anuSThAnathI ucita janma kahe che ane tenuM tAtparya TIkAmAM spaSTa karyuM. te Azayane graMthakArazrI prastuta zlokamAM kahe che -- zloka : muktIcchApi satAM zlAghyA na muktisadRzaM tvadaH / dvitIyAtsAnuvRttizca sA syAdda1racUrNavat / / 24 / / anvayArtha: muvartI chApa muktinI icchA paNa sata=sapuruSone dhyA=prazaMsanIya che. tu vaLI =A viSayazuddha anuSThAna, vittaza =muktisadaza
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-24 nathI ane dvitIyA=bIjAthI=svarUpazuddha anuSThAnathI, sAkatetradoSanI hAni vartuNUva=deDakAnA cUrNanI jema sAnuvRttiH cA=sAnuvRtti thAya che=uttaramAM doSanI anuvRttivALI thAya che. rA. zlokArca - muktinI IcchA paNa sapuruSone prazaMsanIya che. vaLI A viSayazuddha anuSThAna, muktisadaza nathI, ane bIjAthI svarUpazuddha anuSThAnathI tetradoSanI hAni, deDakAnA cUrNanI jema sAnuvRtti thAya che= uttaramAM doSanI anuvRttivALI thAya che. rA. muvatI chApa' ahIM '' thI e kahevuM che ke muktinI pravRtti to glAdhya che, paraMtu muktinI icchA paNa glAdhya che. TIkA - ___ muktIcchApIti-dvitIyAt svarUpazuddhAnuSThAt, sAnuvRttizca uttaratrApyanuvRttimatI ca, sA=doSahAniH syAt, darduracUrNavat-maNDUkakSodavat, niranuvRttidoSavigame hi gurulAghavacintAdRDhapravRttyAdikaM hetustadabhAvAccAtra sAnuvRttireva doSavigama iti bhAvaH / taduktaM - "dvitIyAddoSavigamo na tvekAntAnubandhavAn / guruttAdhavantavi na thAtra niyoti:" II (vinuM sno-227) 24 TIkArca - dvitIyAt ..... niyataH" I ane bIjAthI=svarUpazuddha anuSThAnathI, sA-te-doSanI hAni, dadracUrNanI jema=deDakAnA cUrNanI jema, sAtuvRtti thAya anuvRttivALI thAya uttaramAM paNa doSatI anuvRttivALI thAya, je kAraNathI niranuvRtti doSanA pigamamAM uttaramAM doSanI anuvRtti na thAya evA doSanA vigamamAM, gurulAghavaciMtAthI daDha pravRtti AdivALuM anuSThAna hetu che, ane tenA abhAvathI-gurulAghavaciMtAthI daDha pravRtti Adi anuSThAnanA abhAvathI, ahIM svarUpazuddha anuSThAnamAM, sAnuvRtti ja doSano vigama che=doSanI anuvRtti sahita ja doSano viSama che, e prakArano bhAva che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-24 te kahevAyuM che=zlokanA uttarArdhamAM je kahyuM te yogabiMdu zloka-217mAM kahevAyuM che - "bIjAthI svarUpazuddha anuSThAnathI, doSanuM vigamana ekAMta anubaMdhavALuM nathI, je kAraNathI tyAM=bIjA prakAranA anuSThAnamAM, niyogathI nicce, gurulAghavacitA Adi nathI" (yo.bi. 217) rajA gurutAntiAdRDhapravRvaM' ahIM 'gari thI dRDha nivRttinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : viSayazuddha anuSThAnamAM muktinI icchA varte che, te muktinI icchA paNa uttama puruSone prazaMsanIya che. AnAthI e phalita thAya ke viSayazuddha anuSThAnamAM vartatI mokSanI icchA ucita janmanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa che. jo viSayazuddha anuSThAnamAM vartatI mokSanI icchA mokSanuM kAraNa na hoya to uttama puruSo kyAreya zlAghA kare nahIM. tethI arthathI e phalita thAya ke viSayazuddha anuSThAna paNa paraMparAe mokSanuM kAraNa che, Ama chatAM viSayazuddha anuSThAnamAM karAtI kriyA sarvathA mokSasaza nathI; kema ke te kriyAthI leza paNa doSahAni thatI nathI. mATe te kriyAnI sapuruSo glAghA karatA nathI, paraMtu te kriyAkALamAM vartatI mAtra mokSanI icchAnI zlAghA kare che. ATalo zlokanA pUrvArdhano artha TIkAmAM lIdhela nathI. tyAra pachI zlokanA uttarArdhamAM, bIjA anuSThAnamAM doSanI hAni thAya che, te kevI che ? te batAvela che. tenuM spaSTIkaraNa TIkAmAM karela che, te A rIte - bIjA svarUpazuddha anuSThAnamAM doSanI hAni thAya che, je doSanI hAni kaMIka mokSane anukULa che; topaNa te pUrNa vivekavALI pravRtti nahIM hovAthI te doSahAni uttaramAM doSanI anuvRttivALI che. Azaya e che ke jIvamAM rahelo viparyAsa doSanA pravAhane calAvanAra che, ane svarUpazuddha anuSThAna karanArA jIvo yogamArgamAM AvelA che ane prathamanI cAra dRSTimAMthI koI dRSTimAM rahelA che, tethI teone mokSanI icchA che ane mokSane anukULa kaMIka pravRtti paNa che; Ama chatAM temane mithyAtvano uccheda
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/zloka-24-25 99 nahIM thayelo hovAthI kaMIka viparyAsa paNa che, ane te viparyAsane kAraNe anuSThAna sevIne teo je doSanuM vigamana kare che, te doSo uttaramAM pharI pAchA pragaTa thAya che; kema ke doSanI niSpattinA bIjarUpa viparyAsa teono gayela nathI. tethI te yoganI kriyAthI je doSano nAza thAya che, te deDakAnA cUrNa jevo che. jema deDakAnuM cUrNa paDyuM hoya tyAre deDakAono kalakalATa saMbhaLAto nathI, paraMtu varasAdanA nimittane pAmIne te cUrNamAMthI pharI deDakAo utpanna thAya tyAre deDakAono kalakalATa saMbhaLAya che. tema bIjA prakAranuM anuSThAna sevanArA jIvo paNa jyAre yama-niyamAdinuM sevana kare che tyAre temanA doSo zAMta thayelA dekhAya che, paraMtu A anuSThAnanA sevananA baLathI janmAMta2mAM jyAre bhogasAmagrI prApta karaze tyAre pharI doSono udbhava thaze; kema ke doSanI utpattinA bIja evA mithyAtvano A jIvoe vivekathI nAza karyo nathI, mATe bIjA prakAranuM anuSThAna sevanArA yogIonuM anuSThAna doSanI anuvRttivALuM che, paraMtu niranuvRtti doSanA vigamavALuM nathI. ahIM prazna thAya ke niranuvRtti doSanuM vigamana zenAthI thAya ? tethI kahe che - gurulAghavanI ciMtApUrvaka ucita pravRtti Adino nirNaya karIne dRDha yatnathI ucita pravRtti Adi karavAmAM Ave to doSono nAza pha2I anuvRtti na pAme te prakArano thAya che, paraMtu bIjA prakAranA anuSThAnavALA yogIomAM mithyAtva varte che, tethI zAstracakSuthI gurulAghavanI ciMtA karI zakatA nathI, mATe teonA anuSThAnathI doSonuM vigamana sAnuvRtti che arthAt teomAM anuSThAnathI thayelA doSono nAza uttaramAM anuvRtti pAme tevo che. I // 24 // avataraNikA : zloka-24mAM kahyuM ke svarUpazuddha anuSThAnathI uttaramAM doSanI anuvRtti che, tethI te anuSThAna kevuM che ? tenuM vizeSa svarUpa spaSTa karavA mATe kahe che - zloka : kurAjavapraprAyaM tannirvivekamadaH smRtam / tRtIyAtsAnubandhA sA gurulAghavacintayA / / 25 / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 apunabaMdhakadvAtriMzikA/bloka-25 anvayArtha: tat-te kAraNathI=bIjA prakAranA anuSThAnamAM doSanuM vigamana anuvRttivALuM hoya che te kAraNathI, rAkhavaprAthaM=kurAjyanA killA jevuM =A=bIjuM anuSThAna, nivive nirvivekavALuM, smRtam kahevAyeluM che. tRtIyA=trIjA anuSThAnathI gurutAyacintayA=gurulAghavanI ciMtA hovAne kAraNe sA=te=doSanI hAni sAnuvanyA=anubaMdhavALI che. / / 25 / / zlokArtha : te kAraNathI=bIjA prakAranA anuSThAnamAM doSanuM vigamana anuvRttivALuM hoya che, te kAraNathI, kurAjyanA killA jevuM A=bIjuM anuSThAna, nirvivekavALuM kahevAyeluM che. trIjA anuSThAnathI gurulAghavanI ciMtA hovAne kAraNe te-doSanI hAni, anubaMdhavALI che. II25aa TIkA H kurAjeti-tat-tasmAtsAnuvRttidoSavigamAt, ado = dvitIyamanuSThAnaM, nirvivekaM= vivekarahitaM, kurAjavapraprAyaM = kutsitarAjAdhiSThitanagaraprAkAratulyaM, tatra luNTAkopadravasyevAtrAjJAnadoSopaghAtasya durnivAratvAditi bhAvaH / tRtIyAd = anubandhazuddhAnuSThAnAt, sA=doSahAni:, sAnubandhA - uttarottaradoSApagamAvahA, ata eva dossaannuvRttimatI / tavuM - "tRtIyAdorSAvAma: sAnuvo niyota: / " (yo.viM. zlo-221 pUrvArdha) gurulAghavacintayeti, upalakSaNameSA dRDhapravRttyAdeH / / 25 / / TIkArya : tattasmAt . kRtapravRttvAveH / / tatra tasmAt te kAraNathI=bIjA anuSThAnamAM sAtuvRtti doSanuM vigamana che te kAraNathI, A=bIjuM anuSThAna, nirviveka che=vivekarahita che. te anuSThAna kevuM che ? te dRSTAMtathI batAve che -
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-25 91 kurAjavapraprAya che-kutsita rAjAthI adhiSThita nagaranA killA jevuM che. tyAM kutsita rAjAthI adhiSThita nagaramAM, luMTArAnA upadravanI jema ahIM bIjA anuSThAnamAM, ajJAta doSanA upaghAtanuM durnivArapaNuM che=ajJAna doSanA kAraNe jIvane arthanI prAptirUpa upaghAtanuM durtivArapaNuM che, e prakArano bhAva che. trIjAthI alubaMdha zuddha anuSThAnathI, tetradoSanI hAni, sAnubaMdha che uttarottara doSanA apagamane lAvanArI che. AthI ja doSanI anuvRttivALI che. te kahevAyuM che trIjA anuSThAnathI sAnubaMdha doSanI hAni che te yogabiMdu zloka-219tA pUrvArdhamAM kahevAyuM che - "trIjAthI=anubaMdha zuddha anuSThAnathI, nakkI sAnubaMdha doSano vigama che." (yo.bi. zloka-219) vaLI A trIjA anuSThAnamAM doSanI hAni sAnubaMdha zenA kAraNe thAya che, te batAve che - gurulAghava ciMtAthI sAnubaMdha doSahAni thAya che, ema pUrva sAthe saMbaMdha che. ti zabda zlokanI TIkA samApta thaI te batAve che. ghaNA zlokamAM gurunAthavattiyA zabda che emAM rahela "gurutAravavantA' e, daDha pravRtti AdinuM upalakSaNa che. 1rapA bhAvArtha :bIjA anuSThAna ane trIjA anuSThAnamAM doSavigamana - (i) svarUpazuddha anuSThAna apekSAe niMdanIya :(ii) anubaMdhazuddha anuSThAna ekAMte prazaMsanIya : bIjA prakAranuM anuSThAna paNa muktinI icchAvALuM ane mokSane pratikULa evA doSonuM nAza karanAruM che, tethI svarUpazuddha che; Ama chatAM pUrNa vivekathI yukta nathI, ane vivekayukta nathI' e aMzane pradhAna karIne te anuSThAna kevuM che ? te ahIM batAve che -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAtriMzikA/zloka-25 A bIjuM anuSThAna vivekarahita che. jema lUMTArAothI nagaranuM rakSaNa karavA mATe nagarane pharato killo karavAmAM Avyo hoya, paraMtu te nagara kutsita=kharAba, rAjAthI adhiSThita hoya to te nagaramAM lUMTArAono upadrava sadA rahe che; kema ke kutsita rAjA hovAthI rAjA svayaM lUMTAro che, ane rAjAnA Azrito paNa lUMTArA che, tethI anya lUMTArAothI rakSaNa mATe te killo upayogI hovA chatAM nagara lUMTArAthI bhareluM ja hovAthI te nagaramAM rakSaNa maLatuM nathI, tema bIjA prakAranuM anuSThAna karanAra jIvo mokSanA uddezathI lokadaSTi anusAra yamaniyamanuM sevana kare che tyAre hiMsAdi AraMbhothI temanuM rakSaNa thAya che, topaNa aMtavRttimAM mithyAtvano nAza nahIM thayelo hovAthI viparyAsa varte che, tethI ajJAnadoSathI thatA upaghAtanuM nivAraNa thatuM nathI. jema killAthI surakSita evA nagaramAM anya lUMTArAonA upadravathI rakSaNa thAya che, Ama chatAM nagara kurAjAthI adhiSThita hovAne kAraNe nagaramAM upadrava varte che; tema bIjA prakAranuM anuSThAna sevanArA yogIonuM hiMsAdi pApothI rakSaNa thAya che, Ama chatAM temanAmAM ajJAna varte che, tethI temanAmAM vartatA ajJAnanA upadravathI teo upaghAta pAme che, tethI jema kurAjAthI adhiSThita hovAne kAraNe killAthI surakSita rAjya paNa jevuM hitanuM kAraNa thavuM joIe tevuM hitanuM kAraNa thatuM nathI, tema bIjA prakAranuM anuSThAna sevanArA yogIonuM anuSThAna temanAmAM vartatA ajJAnane kAraNe te anuSThAna jevuM hitanuM kAraNa thavuM joIe tevuM hitanuM kAraNa thatuM nathI. 92 trIjA prakAranA anuSThAnathI doSanI hAni sAnubaMdha thAya che, tethI te anuSThAnanA sevanathI je doSo nAza pAmyA che, te doSonI pharI anuvRtti thatI nathI, ane A anuSThAna gurulAghavaciMtAthI yukta hoya che ane dRDha pravRtti ane nivRttithI yukta hoya che. Azaya e che ke samyagdaSTi jIvo zAstracakSuvALA hoya che ane zAstravacanAnusAra gurulAghavaciMtA karIne je anuSThAnathI potAne moTo lAbha dekhAya te anuSThAna seve che. zAstravacanAnusAra yathArtha bodha karIne je anuSThAna sevavAnI potAnI zakti che, temAM dRDha pravRtti kare che, ane je pApothI pote nivRtta thaI zake tevI zakti che, te pApothI dRDha prayatnapUrvaka nivRtta thAya che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-2pa-26 tethI teonA vaDe sevAyeluM anuSThAna uttarottara doSanI hAni dvArA vItarAgatAnuM kAraNa che, ane anuSThAnanA sevanathI teo je doSono nAza kare che te doSo uttaramAM pharI anuvRttirUpe AvatA nathI, tethI trIjuM anuSThAna ekAMte kalyANanuM kAraNa che. ||rapA. avataraNikA : zloka-19mAM kahela ke samyagdaSTi jIva traNa prakAranI zuddhivALA anuSThAnathI pravRtti kare che, mATe temane bhAvathI yoga che, tethI e prApta thayuM ke samyagdaSTi jIvo viSayazuddhAdi traNe anuSThAna karatA nathI, paraMtu trIjA prakAranuM anuSThAna kare che, jemAM traNa prakAranI zuddhi rahelI che; ane trIjA prakAranuM anuSThAna kevuM che ? te zloka-2panA uttarArdhamAM batAvyuM. have te trIjA prakAranA anuSThAnanI suMdaratA batAvanAra acadarzanavAdIonAM vacano zuM che ? ane te potAne kema saMmata che ? te batAvavA arthe kahe che - zloka : gRhAdyabhUmikAkalpamatastat kaizciducyate / udagraphaladatvena matamasmAkamapyadaH / / 26 / / anvayArtha : gata: AthI=sAnubaMdha doSanI hAni hovAne kAraNe ta--teetrIjuM anuSThAna, gRbhUmivAva5trugharanI AvabhUmikA-pAyA, jevuM vaizvitra keTalAka vaDe uccate kahevAya che. pravitvena=udagra phaLa ApavApaNuM hovAne kAraNe smAmapi=amane paNa AavyadarzanavAdIonuM vacana mata= saMmata che. 26 zlokArca - AthI sAnubaMdha doSanI hAni karanAra hovAthI teetrIjuM anuSThAna, gharanI AdhabhUmikA pAyA, jevuM keTalAka vaDe kahevAya che. udagra phaLa ApavApaNuM hovAne kAraNe amane paNa A anyadarzanavAdIonuM vacana, saMmata che. sArA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 apunarbhadhakadvAciMzikA/zloka-26 ka 13 smAmapi' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke anyadarzanavALA to kahe che, paraMtu amane paNa saMmata che. TIkA - gRheti-ata: sAnubandhadoSahAnikaratvAt, tat-tRtIyamanuSThAnaM, kaizcittIrthAntarIyaiH gRhasyAdyabhUmikA dRDhapIThabandharUpA, tatkalpaM tattulyaM (ucyate), udagraphaladatvena udAraphaladAyitvena tasya, ada-etaduktam, asmAkamapi mataM / yathA hi gRhAdyabhUmikAprArambhadAya~ noparitanagRhabhaGgaphalaM sampadyate, kiM tu tadanubandhapradhAnaM, evaM tattvasaMvedanA-nugatamanuSThAnamuttarottaradoSavigamAvahameva bhavati, na tu kadAcanApyanyathArUpamiti / / 26 / / TIkArya : gata: ... anyathArUti | AthI=sAnubaMdha doSanuM hAnikarapaNuM hovAthI, teetrIjuM anuSThAna, keTalAka tIrthottarIyo vaDe gRhanI daDha pIThabaMdharU5 Adya bhUmikA jevuM majabUta pAyA jevuM, kahevAyuM che. tenuM trIjA anuSThAnanuM, udAra phaLadAyIpaNuM hovAne kAraNe A avyatIthiMko vaDe kahevAyeluM, amane paNa saMmata che. je pramANe jagRhanI AvabhUmikAnA prAraMbhanI daDhatA pAyAnI daDhatA, uparanA gharanA bhaMganA=lAzanA, phaLavALI thatI nathI, paraMtu tene anubaMdhapradhAna thAya che=gharanA uparanA bhAgane dIrdhakALa TakAvavAnuM kAraNa bane che, e rIte jema gharano pAyo majabUta hoya to gharano bhaMga thato nathI, paraMtu ghara dIrghakALa Take che e rIte, tattvasaMvedanathI anugata anuSThAna uttarottara doSanigama lAvanAruM ja thAya che, paraMtu kyAreya anyathArUpa nathI. 'ti' zabda TIkAnI samAptimAM che. 26 bhAvArtha :anubaMdha zuddha anuSThAna gharanI AdhabhUmikAmajabUta pAyA, tulya : zloka-19mAM kahyuM ke samyagdaSTi AtmA sarva pravRtti zAstrasaMjJAthI kare che, mATe traNa prakAranI zuddhivALA anuSThAnathI tenI pravRtti hoya che. A traNe prakAranI zuddhivALuM anuSThAna trIjuM anuSThAna che ane temAM sAnubaMdha doSanI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 5 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-26 hAni thAya che, tethI anyadarzanavALA tene gharanI daDha pIThabaMdharUpa AghabhUmikA tulya kahe che. tethI e prApta thAya ke jema gharano pAyo majabUta hoya to ghara dIrghakALa sudhI surakSita rahe che, tema A trIjA prakAranuM anuSThAna yogamArganA dRDha pAyAne karanAruM che. jema gharanA dRDha pAyA upara karAyeluM caNatara surakSita rahe che, tema trIjuM anuSThAna sevanArA yogIo jema jema uparanI bhUmikAmAM jAya che, tema tema te sarva uparanI bhUmikAo surakSita rahe che. jo pAyo majabUta na hoya ane upara caNatara karavAmAM Ave to uparanuM ghara surakSita rahetuM nathI, tema ja jIvo yogamArgamAM pravRtta thayA pachI gurulAghavanuM Alocana karyA vagara potAnI zaktithI ucita anuSThAnane sevavAnuM choDIne uparanA anuSThAnane sevavA mATe yatna kare, to upara uparanI bhUmikAnA anuSThAnane 'huM evuM chuM" evo saMtoSa mAne, paraMtu pAyo zithila hovAne kAraNe te bhUmikAo sthira hotI nathI; jyAre samyagdaSTi jIva to pote je bhUmikAmAM che tenuM samyak samAlocana karIne je uttaranI bhUmikA potAnA prayatnathI sAdhya che, tenuM zAstracakSuthI samAlocana karIne uttaranI bhUmikAmAM te rIte dRDha yatna kare che ke jenAthI te doSono evo nAza thAya ke jethI uttarottaramAM te doSonI anuvRtti na thAya. tethI uttaranA anuSThAnakALamAM pUrvanA doSonI anuvRtti nahIM hovAthI te doSono nAza kamasara vRddhi pAmIne asaMgabhAvanI prAptinuM kAraNa bane che. AnAthI e phalita thAya ke samyagdaSTi jIva zAstravacanathI nirNaya karIne potAnI bhUmikAne anurUpa dharmAnuSThAna seve che ane te dharmAnuSThAnamAM tattvanuM saMvedana thAya te rIte sevana kare che, tethI tattvasaMvedanathI anugata evuM te anuSThAna uttarottara doSanA vigamanane lAvanAruM che, paraMtu kyAreya pUrvanA doSonI anuvRtti uttaranA anuSThAnamAM AvatI nathI. ahIM vizeSa e che ke traNa prakAranA jJAnamAM tattvasaMvedana nAmanuM jJAna munine hoya che, tema sAdhu sAmarthyadvAtrizikAmAM je kahela che, te tattvasaMvedana nAmanuM jJAna ahIM lIdhuM nathI, paraMtu samyagdaSTi jIva potAnI zaktinuM samAlocana karIne je dharmAnuSThAna potAnA prayatnathI sAdhya hoya te dharmAnuSThAnane zAstravacanAnusAra seve che, tyAre anuSThAnanA sevanakALamAM te anuSThAnanA pAramArthika bhAvonuM saMvedana kare che, ane te anuSThAnanA pAramArthika bhAvonuM saMvedana thavAne kAraNe te
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-26-27 anuSThAnanA sevanathI uttaranA yoganI bhUmikAnI prAptinAM pratibaMdhaka karmonuM te rIte vigamana thAya che ke jethI pharI doSanI anuvRtti thAya nahIM. samyagdaSTi jIva te rIte te anuSThAna sevIne saMpanna thAya tyAre uttaranA anuSThAnane seve che, tethI uttara uttaranA anuSThAnanI prApti dvArA samyagdaSTine yoganI vRddhi prApta thAya che, tethI samyagdaSTinA dharmAnuSThAnanuM sevana dharmAnuSThAnamAM vartatA pAramArthika bhAvonuM saMvedana karAvanAra hovAthI tenuM dharmAnuSThAnanuM sevana tattvasaMvedanarUpa che, paraMtu te viratiyukta nathI; jyAre traNa prakAranA jJAnamAM viratithI yukta evA jJAnanA saMvedanane tattvasaMvedanarUpe grahaNa karela che, tethI tattvasaMvedanano artha sthAna pramANe yathAyogya karavo ucita che. rA. avataraNikA : zloka-19mAM kahela ke samyagdaSTi jIva zAstrasaMjJAvALA hoya che, tethI traNe prakAranI zuddhivALuM anuSThAna kare che, ane samyapha pratyaya dvArA svakRtisAdhyatAdino abhrAMta nirNaya karIne pravRtti kare che, tethI samyagdaSTine bhAvathI yoga che. A kathanamAM samyagdaSTi zAstrasaMjJAvALA kema che? tenuM spaSTIkaraNa zloka-20mAM karyuM ane samyagdaSTi jIva traNe zuddhivALuM anuSThAna kevuM kare che ? te batAvavA arthe zloka-21 thI 26 sudhI traNa prakAranI zuddhivALAM anuSThAnonuM pAramArthika svarUpa batAvyuM. have samyagdaSTi jIva je anuSThAna seve che, te samyapha pratyaya dvArA svakRtisAdhyatvAdino yathArtha nirNaya karIne seve che, mATe temanuM anuSThAna yoga bane che, te batAvavA mATe samyapha pratyayapUrvakanI vRttinuM svarUpa batAve che - zloka : AtmaneSTaM gururbrata liGgAnyapi vadanti tat / tridhA'yaM pratyayaH proktaH sampUrNaM siddhisAdhanam / / 27 / / anvayArtha :mAtmanekhuM-potAnA vaDe ISTa che, gurjaMte guru kahe che, nipi =liMgo paNa ta--te anuSThAnane vani kahe che. trighAtraNa prakAravALo heM A WWW.jainelibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-27 pratyaya =vizvAsa saMpUf=avyabhicArI siddhisAganaSNasiddhinuM sAdhana provattA kahevAyelo che. purA zlokArca - sadanuSThAna potAnA vaDe ISTa che, guru kahe che, liMgo paNa te anuSThAnane kahe che. traNa prakAravALo A vizvAsa avyabhicArI siddhinuM sAdhana kahevAyelo che. ra7I. nipi ' ahIM '' thI e kahevuM che ke guru to kahe che, paraMtu liMgo paNa kahe che. TIkA - Atmaneti-AtmaneSTaM sadanuSThAnaM, guru: dharmopadeSTA, brUte kartavyatvena, liGgAnyapi siddhisUcakAni nandItUrAdIni sUtrasiddhAni, tat gurUktameva vadanti, ayaM tridhA triprakAraH pratyayo vizvAsaH, proktaH, sampUrNam avyabhicAri, siddhisAdhanam iSTakAraNaM / yata uktaM - "AtmA tadabhilASI syAd gururAha tadeva tu / talliGgopanipAtazca sampUrNa siddhisAdhanam" / / (yogabindu zloka-232) / / 27 / / TIkArca - mAtmaneruM ... sAthanapotAnA vaDe ISTa evuM sadanuSThAna che, guru dharmopadezane ApanArA, kartavyapaNArUpe kahe che, liMgo paNa=sUtramAM siddha, siddhinAM sUcaka, naMdI-tUra Adi liMgo paNa, gurue kahela ja tene anuSThAnane, kahe che A tridhA=A traNa prakAravALo, pratyayaHvizvAsa, saMpUrNa= avyabhicArI, siddhinuM sAdhana ISTa evA guNasthAnakanI niSpattinuM kAraNa, kahevAyo che. je kAraNathI kahevAyuM che=je kAraNathI 'yogabiMdu zloka-232mAM kahevAyuM che - "AtmA teno abhilASI thAya te anuSThAna sevavAnA abhilASavALo thAya, vaLI guru tene ja kahe cheete anuSThAnane ja sevavAnuM kahe che, ane tenA liMgano upanipAta=
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 apunabaMdhakadvArjizikA/zloka-27 siddhinA sUcaka evA liganI prApti, saMpUrNa-avyabhicArI, siddhinuM sAdhana che=ISTa evA guNasthAnakanI niSpattinuM kAraNa che." (yogabiMdu zloka-232) parA bhAvArtha :saMpUrNa siddhinA upAyabhUta traNa pratyayonuM svarUpa : guNasthAnakanI vRddhinA kramathI jIva asaMgabhAvavALo thAya che ane vItarAga sarvajJa bane che, e pramANe je yogIo jANe che, tevA yogIo pote kaI bhUmikAmAM che ? ane tenA uttaranI bhUmikA pote sAdhI zake tema che ke nahIM ? teno nirNaya svaprajJAthI prAmANikapaNe kare che. ane AvA yogIona (1) AtmapratyayathI : 'A anuSThAna huM zAstravidhi anusAra sevI zakIza' e prakArano vizvAsa pragaTe che, tyAre te yogIone te sadanuSThAna svakRtisAdhyatAdirUpe iSTa bane che, (2) gurupratyayathI : guru paNa tene te sadanuSThAna kartavyarUpe kahe che ane (3) liMgapratyayathI : gurunA vacanathI utsAhita thaIne AvA yogIo te anuSThAna svIkAravA mATe tatpara thAya tyAre zAstramAM siddha evAM siddhisUcaka naMdI-tUrAdi liMgo paNa temane sahaja prApta thAya che. A traNanA baLathI te yogIne sthira vizvAsa pragaTe che ke "A anuSThAna sevIne huM iSTa evA uttaranA guNasthAnakane prApta karI zakIza', ane A vizvAsa te guNasthAnakanI niSpattimAM avyabhicArI kAraNa che. te pramANe (1) samyagdaSTi jIva pote je bhUmikAmAM che te bhUmikAno nirNaya karIne karyuM anuSThAna mArA kRtyathI sAdhya che' teno Uha kare che, ane potAne te anuSThAna svakRtisAdhyatAdirUpe iSTa dekhAya tyAre (2) potAne dharmopadeza ApanArA gurune have mAre zuM karavuM ucita che ?' evI pRcchA kare, ane tenA dharmopadezaka guru, jIvanI prakRtine, tenA saMyogone ane tenI zArIrikAdi sthitine sArI rIte jANatA hoya che, tethI teno vicAra karIne tenA mATe karyuM anuSThAna kartavya che, te zAstramatithI Alocana karIne tene sevavAnuM kahe che. AvA samyagdaSTi jIvane svakRtisAdhyatvAdithI potAne je sevavA yogya lAgatuM hatuM, te anuSThAnane jo guru batAve to tene sthira vizvAsa thAya che ke "A anuSThAna sevIne huM avazya uttaranA guNasthAnakane prApta karIza." te anuSThAna
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-27 mATe tenI yogyatA na jaNAya to guru te anuSThAna svIkAravAnI nA pADe to vivekI evo te kALakSepa kare. (3) AvA jIvo utsAhita thaIne gurune pUchIne guNasthAnaka svIkAravAne abhimukha pariNAmavALA thAya tyAre kudaratI rIte temanA puNyanA udayathI naMdI-tUrAdi sAMbhaLavA maLe che, jethI temane vizvAsa thAya che ke "A naMdI-tUrAdi liMgo paNa mArA sAdhyanI siddhinAM sUcaka che.' mATe utsAhita thaIne apramAdabhAvathI guNasthAnaka svIkAre che. vaLI mArgAnusArI bodha ane ucita pravRttipUrvaka AvA yogIo je guNasthAnaka svIkAre te guNasthAnaka tatkALa pariNamana pAme che, ane svIkArAyeluM guNasthAnaka punaH punaH sevIne suabhyasta thAya tyAre AvA yogIo uttaranI bhUmikAnA anuSThAnane sevavAnA abhilASavALA bane che; ane te anuSThAna paNa guru Adi traNa pratyayapUrvaka svIkAre che, jethI krame karIne uttara uttaranI bhUmikAne pAmIne asaMgaanuSThAnanI prApti kare che, yAvat vItarAga sarvajJa bane che. sAmAnya rIte jIvo dharmavRttivALA bane ane saMsAranuM svarUpa jANe tyAre AtmakalyANa mATe sarvavirati grahaNa karavI joIe tevI buddhivALA bane che; paraMtu potAnI bhUmikA pramANe karyuM anuSThAna ucita che ane "mArI kRtithI sAdhya A anuSThAna che ke nahIM ?' teno vicAra karatA nathI. tevA jIvone huM sarvavirati sevI zakIza' tevo vizvAsa paNa thAya, ane guru paNa mugdha hoya to chakAyanA pApamAMthI bacavA mATe sarvavirati tAre grahaNa karavI joIe' tema upadeza Ape, ane vrata grahaNa karatI vakhate ucita vAjiMtro vagADIne AvA jIvo vrata paNa grahaNa kare; Ama chatAM vrata svIkAryA pachI AvA jIvone ghaNI vAra utsAhano bhaMga ane svIkArAyelA guNasthAnakanI bhAvathI aprApti paNa thAya, ane pUrvamAM sevAtA anuSThAnano tyAga thato hovAthI te bhUmikAno paNa nAza thAya che, tethI vicAryA vinA mAtra potAne sarvavirati grahaNa karavAno abhilASa thAya, mugdha guru tene grahaNa karavAnuM kahe ane saMyogathI UbhAM karAyelAM siddhisUcaka liMgo paNa prApta thAya, topaNa siddhinI prApti thatI nathI. paraMtu samyagdaSTi jIvo Ama karatA nathI, teo zAstrasajJAvALA hoya che ane zAstramati pramANe svazakti AdinuM samAlocana karIne sadanuSThAna svIkAre
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 apunarbadhakadvAciMzikA/zloka-27-28 che, tethI samyagdaSTi jIvone sarvavirati pratye baLavAna icchA hovA chatAM potAnuM sarvavirati svIkAravAnuM sAmarthya na dekhAya to dezavirati paNa svIkAre, dezavirati svIkAravAnuM paNa sAmarthya na dekhAya to aviratikALamAM potAnI zakti pramANe je zakya hoya tevA bhagavadbhakti Adi anuSThAnane paNa dRDha yatnapUrvaka seve, ane tenA dvArA uttaranA guNasthAnakanI zaktino saMcaya kare che. kadAca uttaranA guNasthAnakanAM pratibaMdhaka karmo nikAcita hoya to A bhavamAM uttaranuM guNasthAnaka na paNa svIkAre, topaNa teonI svabhUmikA anusAra karAtI dharmAnuSThAnanI pravRtti uttaranA dharmAnuSThAnanAM pratibaMdhaka karmonA nAza dvArA uttaranA dharmAnuSThAnanI prAptinuM kAraNa banaze, ane vivekapUrvakanI teonI dharmAnuSThAnanI pravRtti hovAthI avaMdhya mokSanuM bIja bane che. ll27 avataraNikA - zloka-19 ane zloka-27thI batAvyuM ke samyagdaSTi jIvo potAnI bhUmikAnuM paryAlocana karIne traNa prakAranA pratyayathI uttaranI bhUmikA svIkAre che, tethI zloka-19mAM batAvyuM te pramANe samyagdaSTi jIvone bhAvathI yoga che. have jeo traNa prakAranA pratyaya vagara guNasthAnakane svIkAre che, teonuM svIkArAyela guNasthAnaka guNavRddhinuM kAraNa nathI, te batAvavA arthe kahe che - zloka : siddhiH siddhayanubaddhaiva na pAtamanubadhnatI / hAThikAnAmapi hyeSA nAtmAdipratyayaM vinA / / 28 / / anvayArca - siddhayanuvava=siddhinA anubaMdhavALI ja siddhi siddhi che, pAta--pAtanA 3nuvanatI na-anubaMdhavALI nahIM. mAtmAddiprayaM vinA AtmAdi pratyaya vinA =A siddhi, vivAnAmapi hAThikone paNa=prayatnathI asAdhya zuM che ? tevI mativALA ane duSkara anuSThAna grahaNa karavA mATe tatpara thayelA evA hAThikone paNa na=nathI hija 28
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka dvAtriMzikA/zloka-28 zlokArtha : siddhinA anubaMdhavALI ja siddhi che, pAtanA anubaMdhavALI nahIM. hAThikone paNa AtmAdipratyaya vinA A=siddhi, nathI ja. / / 28 / * 'rDADAnApi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke avicAraka jIvonI pravRttithI to kAryanI siddhi nathI, paraMtu hAThikone pravRttithI paNa kAryanI siddhi nathI. 101 TIkA : siddhiriti - siddhyanubaddhaiva-uttarasiddhyavandhyabIjameva, siddhirbhavati tAttvikI, na punaH pAtaM = bhraMzaM, anubaghnatI= prAkkAlavyAptyAvaSTaMbhantI; zalyopahataprAsAdAdiracanAyA ivAnyasyA mithyAbhinivezAdipAtazaktyanuvedhenAsiddhitvAt / taduktaM - "siddhyantaraM na sandhatte yA sAvazyaM patatyataH / taghnavastyAvyanuviddhava pAtoDaso tattvato mata" / / (yoviMdu-224) kRtti / / itthaM ca siddhyantaraGgasaMyogAdAtmAdipratyayavatAmeva siddhiH siddhA bhavati / hAThikAnAmapi balAtkAracAriNAmapi eSA hi siddhi:, AtmAdipratyayaM vinA na bhavati, na hi mRtpiNDAdyupAyAntarakAryaM ghaTAdi balAtkArasahasreNApyupAyAntarataH sAdhayituM zakyata iti / / 28 / / TIkArya : siddhyanubaddheva gavata kRti / / siddhinI sAthe anubaddha ja=uttarasiddhinuM avaMghya bIja evI ja, siddhi tAttvikI thAya che, paraMtu pAtanA=bhraMzanA, anubaMdhavALI nahIM=prATkAla vyAptithI avakhaMbhavALI nahIM=bhraMzanI sAthe prAkAla vyAptithI joDAyelI siddhi tAttvikI siddhi nathI; kema ke zalyathI upahata=haNAyelA, prAsAdAdinI racanAnI jema, anyanuM=anubaMdha vinAnI siddhinuM, mithyAbhinivezAdi pAtazaktinA anuvedhane kAraNe asiddhipaNuM che. ..... te kahevAyuM che=pAtanA anubaMdhavALI siddhi te tAttvikI siddhi nathI, te 'yogabiMdu zloka-234'mAM kahevAyuM che. "je anya=uttaranI siddhinuM saMdhAna na kare te avazya paDe che, AthI=avazya pAta hovAthI, tatsaktithI paNa=pAtazaktithI paNa, anuviddha che=vyApta che. sau= A=siddhi tattvathI, pAta ja kahevAI che."
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-28 rUti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. e rIte=pUrvamAM batAvyuM ke anubaMdhavALI siddhi ja tAtvikI siddhi che e rIte, siddhinA aMtaraMga aMgonA saMyogathI uttarottara siddhinuM avaMdhya kAraNa bane evA siddhinA aMtaraMga aMgonA saMyogathI, AtmAdi pratyayavALAne jasiddhi siddha thAya che. hAThikone paNa=baLAtkAracArIone paNa, A siddhi AtmAdi pratyaya vitA thatI nathI. ahIM prazna thAya ke "AtmAdi pratyaya vinA mAre sAdhyane siddha karavuM che' evA dRDha yatnapUrvaka lakSyane sAdhavA mATe prayatna kare tevA hAThikone paNa siddhi kema na thAya ? tethI kahe che -- mRpiMDArirUpa upAyAtarathI sAdhya evuM ghaTAdi kArya, hajAro baLAtkArathI paNa upAyAMtarathI=mRtiMDArirUpa upAyone choDIne anya upAyothI, sAdhavA mATe zakya nathI ja. ti' zabda TIkAnI samAptimAM che. ll28. prAsAranAyA' ahIM '' thI jinAlaya, ghara vagerenuM grahaNa karavuM. " fAnarvAda' ahIM 'va' thI mithyA pravRttinuM grahaNa karavuM. mAtmAditya' ahIM 'di' thI guru pratyaya ane liMga pratyayanuM grahaNa karavuM. kRtpiAdi' ahIM 'da thI tantu AdinuM grahaNa karavuM. 'ghaTava' ahIM 'va' thI paTAdinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :traNa pratyayono vicAra karyA vinA svIkArelA anuSThAnathI kAryasiddhino abhAva : zloka-ra7mAM kahyuM ke AtmAdi traNa pratyaya dvArA karAyelI pravRtti iSTanI niSpattinuM avyabhicArI kAraNa bane che, tene dRDha karavA mATe kahe che. je siddhi uttaranI siddhinuM avaMdhya bIja hoya te siddhi tAtvikI che. tethI e phalita thAya ke koI sAdhaka AtmA koI dharmAnuSThAna svIkAra karavAnI icchA kare, paNa te dharmAnuSThAna vicAryA vagara svIkAre, ane bAhya rIte te AtmA te dharmAnuSThAnanuM sevana kare, topaNa te dharmAnuSThAna uttaranA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAaizikA/zloka-28 103 dharmAnuSThAnanuM kAraNa banatuM nathI, tethI te dharmAnuSThAnathI kaMI siddhi prApta thatI nathI; paraMtu je jIvo potAnI zakti AdinuM samAlocana karIne AtmAdi traNa pratyayo pUrvaka ucita dharmAnuSThAna svIkAre, ane te svIkArAyeluM dharmAnuSThAna prakRtirUpe bane, tyAre tenA uttaranA dharmAnuSThAnanI zaktino saMcaya thayo kahevAya; ane uttaranA dharmAnuSThAnanI zakti saMcaya thaI jAya tyAre, te uttaranA dharmAnuSThAnamAM pravRtti paNa pUrvanI jema ja traNa pratyayathI kare, to aMte lakSyanI paNa prApti avazya thAya che. A rIte uttara uttaranA anuSThAnanI prAptinA kAraNabhUta pUrva pUrvanA dharmAnuSThAnanuM sevana te pAramArthika siddhi che; paraMtu jeo traNa pratyayano vicAra karyA vagara dharmAnuSThAna svIkAre che, teonuM te dharmAnuSThAna uttaranA dharmAnuSThAnanuM kAraNa to nathI, paraMtu pAtazaktinA anuvedhavALuM che arthAt vartamAnamAM je dharmAnuSThAna seve che, te dharmAnuSThAnathI yoganI vRddhi thavAne badale yogamArgathI pAta thAya tevuM che, mATe kalyANanuM kAraNa nathI. jema koI hADakAdi zalyathI upahata thayelA sthAnamAM prAsAdAdinI racanA kare=caNAve, to te prAsAdAdi pAtazaktinA anuvedhavALA hovAthI prAsAdAdinI siddhi nathI; tema AtmAdi traNa pratyayonA samAlocana vinA svIkArAyelA anuSThAnamAM, mithyAbhiniveza ane mithyApravRttirUpa pAtazaktino anuvedha hovAne kAraNe, te anuSThAnathI koI guNanI prApti nathI, tethI paramArthathI te anuSThAnanI tene siddhi nathI. AnAthI zuM phalita thAya ? te batAvatAM kahe che - AtmAdi traNa pratyayavALAne ja uttaranI siddhinAM saMyogathI siddhi siddha thAya che. mATe mithyAbhinivezathI rahita ane svIkAravA yogya anuSThAnaviSayaka zAstrAnusArI svazakti AdinA paryAlocanathI thatuM samyajJAna, ane te samyajJAnathI niyaMtrita ucita pravRtti je sAdhaka yogI kare che, te yogIone AtmAdi traNa pratyayo hoya che, ane AtmAdi traNa pratyayavALAone sevAtA anuSThAnathI uttarottaranA saMyamanI vRddhi thAya tevI siddhi thAya che. vaLI keTalAka jIvo evuM mAne che ke svaparAkramathI azakya kAMI nathI. evA sAdhako AtmAdi pratyayapUrvaka anuSThAnamAM pravRtti kare to teone siddhi prApta
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 apunaHbaMdhaka dvAtriMzikA|zloka-28 thAya che, paraMtu je hAThiko=haThIlA jIvo, potAnA prayatnathI asAdhya kaMI nathI tevo nirNaya karIne AtmAdi pratyaya vinA svazakti karatAM uparanI bhUmikAnA anuSThAnane grahaNa kare, ane evA sAdhaka yogIo zaktinA prakarSathI te anuSThAna dvArA guNasthAnakanI prApti mATe yatna karatA hoya, topaNa guNasthAnakanI prApti thatI nathI. jema ghaTarUpa kAryano artha ghaTanI prAptinA upAyabhUta mRpiMDAdine choDIne, jalAdi grahaNa karIne, atyaMta dRDha yatnapUrvaka ghaTa banAvavA mATe yatna kare topaNa tenA yatnathI ghaTarUpa kArya thAya nahIM; tema potAnI zaktinuM samAlocana karyA vinA svIkArAyelA guNasthAnakanI kriyAthI te guNasthAnakanA bhAvo pragaTa thAya nahIM, mATe mokSanA arthI evA samyagdaSTi jIvo potAnI bhUmikA mATe je zakya hoya te dharmAnuSThAna AtmAdi pratyayapUrvaka svIkAre che, paraMtu potAnI zaktino vicAra karyA vagara uttaranA anuSThAnane svIkAratA nathI, tethI aviratinA udayavALA evA samyagdaSTi jIvo potAnI zaktithI viratinI kriyA asAdhya dekhAya to bhagavadbhakti Adi ucita kriyAomAM yatna kare che, ane te yatna dvArA uttara-uttaranA guNasthAnakanI zaktine prApta kare che, mATe teonA anuSThAnanuM sevana tAttvikI siddhinuM kAraNa che, tethI 'samyagdaSTine bhAvathI yoga che', ema zloka-19mAM kahela, ane bhAvathI yoga hovAne kAraNe samyagdaSTine sArvadika yoga che, tema zloka16mAM kahela te kathana saMgata che. ahIM vizeSa e che ke koI sAdhakane sarvavirati grahaNa karavAno utsAha thayo ane AtmAdi traNa pratyaya vinA sarvaviratimAM pravRtti kare, ane 'jagatamAM prayatnathI asAdhya kaMI nathI' evA hAThika pariNAmavALA hoya, ane zaktinA prakarSathI sarvaviratimAM udyama karatA hoya, topaNa temanA prayatnathI sarvaviratino pariNAma thAya nahIM. jema pANImAMthI ghaNA yatnathI paNa ghaTa thAya nahIM tema kahyuM, tyAM pANI to ghaTanuM kAraNa nathI, jyAre saMyamanI kriyAo to saMyamanI niSpattinuM kAraNa che. tethI hAThiko saMyamanI kriyAmAM dRDha yatnathI pravRtti kare to saMyama kema na utpanna thAya ? A prakAranI vicArakane zaMkA thAya, tenuM samAdhAna e che ke 'adhikArI sAdhaka upAyamAM pravRtti kare to upeyanI siddhi thAya' Avo niyama che, paraMtu
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-28-29 105 anadhikArI sAdhaka upAyamAM pravRtti kare to upeyanI siddhi thAya nahIM; ane je hAThiko svazakti AdinA samAlocana vinA sarvavirati guNasthAnaka svIkAre, ane temAM te guNasthAnakane anurUpa zaktino saMcaya nahIM thayelo hovAthI dRDha yatnapUrvaka paNa saMyamanI kriyA kare to paNa guNasthAnakanI niSpatti thAya nahIM. jema vartamAnamAM alpa saMghayaNa baLavALA sAdhu dRDha yatnapUrvaka paNa jinakalpanA AcArone pALe, topaNa jinakalpIonI jema asaMgabhAvavALA thaI zake nahIM, tenA badale potAnI bhUmikAne ucita anuSThAna seve to uttara uttaranA guNanI prApti dvArA asaMgaanuSThAnanI prAptinI pUrvabhUmikAvALA saMyamane prApta karI zake; paraMtu haThathI jinakalpInA AcAramAM yatna kare topaNa kAryasiddhi thAya nahIM, tema jeonI cittavRtti sarvaviratine anukULa bhUmikAvALI nathI, tevA sAdhako haThathI paNa sarvaviratimAM yatna kare to paNa pANImAMthI jema ghaDo na thAya, tema temanI kriyAthI viratinI pariNati prApta thAya nahIM. ll28I avataraNikA : zloka-27mAM kahyuM ke AtmAdi traNa pratyayo sAdhyanI niSpattinAM avyabhicArI kAraNa che. have AvA traNa pratyayopUrvaka kayA sAdhako pravRtti kare che ? ane te sAdhako anya sAdhako karatAM kema judA che ? te spaSTa kare che - zloka : sadyogArambhakastvenaM zAstrasiddhamapekSate / sadA bhedaH parebhyo hi tasya jAtyamayUravat / / 29 / / anvayArtha : soraHvastu=sadyogAraMbhaka ja=sAnubaMdha yoganA AraMbhaka ja zAstrasiddham naM=zAstrasiddha evA Ane=AtmAdi pratyayane, pakSad=avalaMbe che; di je kAraNathI rAmapUravajAtivaMta moranI jema tasya tenosadyogAraMbhakato, pacyo parathI=asogAraMbhakathI savA=sadA me=bheda che. 29.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 apunarbhadhakArnAizikA/zloka-29 zlokArca - sadyogAraMbhaka ja zAstrasiddha evA Ane AtmAdi pratyayane, avalaMbe che; je kAraNathI jAtivaMta moranI jema teno sadyogAraMbhakano, parathI=asadyogAraMbhakathI, sadA bheda che. 29]I. TIkA : saditi-sadyogArambhakastu-sAnubandhayogArambhaka eva, enam AtmAdipratyayaM, zAstrasiddham atIndriyArthasArthasamarthanasamarthAgamapratiSThitam, apekSate avalambate, parebhyo hi-asadyogArambhakebhyo hi, tasya sadyogArambhakasya, sadA bhedA-vailakSaNyaM, jAtyamayUravat sarvopAdhivizuddhamayUravat / yathA hi jAtyamayUro'jAtyamayUrAt sadaiva bhinnastathA sadyogArambhako'pyanyasmAditi bhAvanA / taduktaM - "na ca sadyogabhavyasya vRttirevaMvidhApi hi / na nItvanA-dha yajJAtya san manane zivI" || (covi-242) pArA TIkArca - sopArambhavastu ... zillI" | zAstrasiddha evA Ane=atIndriya arthonA samUhanA samarthanamAM samartha AgamamAM pratiSThita evA Ane atIndriya arthonA samUhamAM 'A rIte pravRtti karazo to kArya siddha thaze' e prakAranA samarthanamAM samartha AgamamAM pratiSThita evA AtmAdi pratyayane, sadyogAraMbhaka ja=sAnubaMdha yogAraMbhaka ja, apekSA rAkhe che=avalaMbana kare che; je kAraNathI parathI asahyogAraMbhakathI, teno sadyogAraMbhakato, jAtyamoranI jema=sarva upAdhithI vizuddha moranI jema prakRti, AkAra, ceSTA Adi sarva upAdhithI vizuddha moranI jema, sadA bheda che vilakSaNapaNuM che. jema jAtyamora ajAtya morathI sadA bhinna che, tema sadyogAraMbhaka paNa anyathI asahyogAraMbhakathI, sadA bhinna che, e pramANe bhAvanA che. te kahevAyuM che pUrvamAM kahyuM ke ajAtyamora karatAM jAtyamora sadA judA hoya che, te pramANe sadyogAraMbhaka anya karatAM sadA judA hoya che, te 'yogabiMdu' zloka-241mAM kahevAyuM che -
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-29-30 107 "sadyogabhavanI=parizuddhayogayogyanI, AvA prakAranI paNa tatkArItaSItva prakAranI paNa vRtti=pravRtti, nathI, je kAraNathI jAya evo mora paNa ajAtya dharmone-kujAtya moranI ceSTAone, kyAreya sevato nathI." (yogabiMdu zloka-241) 29. bhAvArtha - sAnubaMdha yoganA AraMbhaka jIvo haMmezAM AtmAdi pratyayapUrvaka ja pravRtti kare temAM yukti : samyagdaSTi jIva zAstracakSuvALA hoya che, tethI zAstrasiddha evA AtmAdi pratyayonuM avalaMbana le che, ane AtmAdi pratyayonuM avalaMbana laIne pote je bhUmikAmAM che te bhUmikAne ucita je anuSThAna hoya tenuM sevana kare che, tethI je samyagdaSTi jIvonI sarvaviratine anukULa potAnI zakti na hoya teo zAstrasiddha evA AtmAdi pratyaya dvArA potAnI zaktine anurUpa dezavirati Adi anuSThAna paNa svIkAre, jenA baLathI sAnubaMdhayoganI prApti thAya. vaLI A sadyogAraMbhaka evA samyagdaSTi jIvo jAtivaMta mora jevA hoya che, tethI jema jAtyamayUra haMmezAM ajAtyamayUranI jema ceSTA kare nahIM, tema sadyogAraMbhaka evA samyagdaSTi jIvo avicArakanI jema AtmAdi pratyaya vinA kartavya evA paNa dharmAnuSThAnano svIkAra kare nahIM. jyAre ajAtya mora jevA avicAraka jIvo potAnI zaktinuM samAlocana karyA vagara anuSThAnane svIkAre che ane zAstravidhithI nirapekSa te anuSThAna karIne 'tatkArI tadudveSI bane che arthAt bhagavAnanuM batAvela anuSThAna kare che, ane bhagavAne batAvela anuSThAnanI vidhi pratye upekSA karIne ke dveSa karIne svamati pramANe varte che. 29 avataraNikA : jema ajAtyamayUra karatAM jAtyamayUra judA hoya che, tema asadyogAraMbhaka karatAM sadyogAraMbhaka samyagdaSTi sadA judA hoya che, tethI teo haMmezAM zAstrasiddha evA AtmAdi pratyayanuM avalaMbana le che, ema pUrvazlokamAM kahyuM. tyAM jAtyamayUrano jema ajAtyamayUra karatAM bheda che, tema sogAraMbhakato asahyogAraMbhaka karatAM zuM bheda che ? te have batAve che -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 apunarNadhadAzisI/PRT5-30 Tos : yathA zaktistadaNDAdau vicitrA tadvadasya hi / garbhayoge'pi mAtRNAM zrUyate'tyucitA kriyA / / 30 / / manvayArtha : yathA-vhe ma tadaNDAdautyamayUranAmA vicitrA zaktiH satyamayUranA blesedi vilakSaL zati cha, tadvad=tanI Thema mAtRNAm= mAtAnA garbhayoge'piyogamA 59 asya-mAnIsahayogAmI atyucitA kriyA-satyaMta Gthata jiyA zrUyate saMmaNAya che. // 30 // loArtha : jema tenA aMDAdimAM jAtyamayUranA IMDAdimAM, ajAtyamayUranA aMDAdi karatAM vilakSaNa zakti che, tenI jema mAtAnA garbhayogamAM paNa AnI= sadhyogAmanI, matyaMta layita yA mAya che. ||30|| * 'garbhayoge'pi' hI 'api' thI me Decha / sahayogAramanI utta2.ma to ucita pravRtti hoya che, paraMtu mAtAnA garbhayogamAM paNa atyaMta ucita kriyA hoya che. nodha :- soma TInusAra 'ata eva sadyogArambhakasya' meM adhyA2 cha. TImA : yatheti-yathA tadaNDAdau-jAtyamayUrANDacaJcucaraNAdyavayaveSu, zaktiH vicitrA ajAtyamayUrAvayavazaktivilakSaNA, tadvadasya hi-sadyogArambhakasya, Adita evArabhyetarebhyo vilakSaNA zaktirityarthaH / yata uktaM - "yazcAtra zikhidRSTAntaH zAstre prokto mahAtmabhiH / sa tadaNDarasAdInAM sacchaktyAdiprasAdhanaH" / / (yogabindu zloka-245) iti / / ata eva sadyogArambhakasyeti gamyaM, mAtRNAM jananInAM, garbhayoge'pi, kiM punaruttarakAla ityapizabdArthaH, zrUyate-nizamyate, zAstreSu atyucitA lokAnAmatizlAghanIyA, kriyA prazastamAhAtmyalAbhalakSaNA / yata evaM paThyate -
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 apunabaMdhakadvAtrizikA/zloka-30 "jaNaNI savvattha vi Nicchaesu sumai tti teNa sumaI jiNo" (A.ni. 1093) tathA - "TCH TV naM na nI nAya sudhakhe te dhaHIna" (ma.ni. 2022) tathA - "nAyA nAnI gaM sutraya tti munisuvramo tapta" (A.ni. 2203) rUlyA ! idaM garbhAvasthAyAmuktam, uttarakAle'pyatyucitaiva teSAM kriyA / yata uktaM - "aucityArambhiNo'kSudrAH prekSAvantaH zubhAzayAH / vaccaSTA: tijJA yomaifdhavAriLa:" I (govindu sno-244) ti tadevaM siddhaH sadyogArambhaka itarebhyo vilakSaNaH, sa cAtmAdipratyayamapekSata veti rUpA TIkArya : yathA tavApho ..... pati | jema tenA aMDAdimAM=jAtyamayUranAM iMDA, cAMca, caraNa Adi avayavomAM, vicitra ajAtyamayUranA avayavanI zaktithI vilakSaNa, zakti che, tenI jema AnI=sadyogAraMbhakanI, AdithI ja AraMbhIne, ItarathI=asadyogAraMbhakathI, vilakSaNa zakti che, e pramANe artha che. je kAraNathI kahevAyuM che je kAraNathI 'yogabiMdu zloka-245mAM kahevAyuM che - "ahIMyogadharmanA adhikArInI vicAraNAmAM, mahAtmAo vaDe zAstramAM je mayUranuM dRSTAMta kahevAyuM che, te-te mayUranuM dRSTAMta, tarasavanAM=jAtyamayUranA IMDAmAM rasAdinI, satsaMkti AdinuM prasAdhana che susAmarthyanuM ane susAmarthyanA phaLanuM prakAzaka che." (yogabiMdu zloka-245) ti' zabda yogabiMdunA uddharaNanI samAptisUcaka che. AthI ja mAtAnA garbhanA yogamAM paNa sadyogAraMbhakanI ati ucitakriyA=lokomAM zlAghanIya kriyA=prazasta mAhAbhyalAbhalakSaNa kriyA, zAstramAM saMbhaLAya che;
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-30 je kAraNathI A pramANe kahevAya che je kAraNathI AvazyakatirthaMktimAM A pramANe kahevAya che - mAtA sarvatra paNa nizcayomAM-kartavyanA nirNayomAM, sumativALAM thayAM te kAraNathI sumatijina' nAma rAkhyuM." (A.ni. zloka-1093) ane "je kAraNathI bhagavAna garbhamAM rahyuM chate mAtA sudharmavALAM thayAM te kAraNathI 'dharmajina' e pramANe nAma rAkhyuM" (A.ni. zloka-1099) ane "je kAraNathI mAtA suvratavALAM thayAM te kAraNathI "munisuvrata e pramANe nAma rAkhyuM." (A.ni. zloka-1103) ityAdi=AvA anya sAkSIpAThano saMgraha karavo - garbhAvasthAmAM A kahevAyuMegarbhAvasthAmAM rahelA sadyogAraMbhakanI atiucita pravRtti hoya che, e kahevAyuM. uttarakALamAM paNa teonI=sadyogAraMbhakanI, ati ucita ja kriyA hoya che. je kAraNathI kahevAyuM che je kAraNathI yogabiMdu zloka-244mAM kahevAyuM che - aucityano AraMbha karanArA=sarva pravRttiomAM yogya AraMbha karanArA, azudra= gaMbhIra AzayavALA, atinipuNa buddhivALA, zubhAzayavALA, avaMdhya ceSTAvALA, kALane jANanArA jIvo yogamArganA adhikArI che." (yogabiMdu zloka-244). 'rUti' uddharaNanI samAptimAM che. 'tAva sopAiDaramavasya' e zlokamAM adhyAhAra che, te batAvavA mATe TIkAmAM 'gata sadyoDiDamati artha ema kahela che. jarmayonoDaji' mAM vaLI uttarakALamAM zuM kahevuM ? e "pa" zabdano artha che. saMpUrNa zlokanA kathananuM nigamana karatAM kahe che -- A rIte sadyogAraMbhaka, ItarathI asahyogAraMbhakathI, vilakSaNa siddha thAya che, ane te AtmAdi pratyayanuM avalaMbana kare ja che. "ti' zabda TIkAnI samAptimAM che. 30.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-30 bhAvArtha - sAnubaMdha yoganA AraMbhaka jIvonI mAtAnA garbhayogamAM paNa ucita kriyA:sadyogAraMbhaka ane asadyogAraMbhakano taphAvata : zloka-19mAM kahela ke samyagdaSTi jIva samyakrapratyayapUrvaka pravRtti kare che, mATe temane bhAvathI yoga che. have ajAtyamayUra karatAM jAtyamayUrano jema sadA bheda che, tema asogAraMbhaka jIvo karatAM sadyogAraMbhaka evA samyagdaSTi jIvono sadA bheda che, tethI samyagdaSTi jIvo AtmAdi pratyAyanI apekSA rAkhe che, te batAvavA arthe kahe che - jema jAtyamayUranI IMDAvALI avasthA hoya tyAre paNa tenA rasa, cAMca, caraNa Adi avayavomAM ajAtyamayUranA avayavo karatAM vilakSaNa zakti hoya che, tema sadyogAraMbhakanI AdithI ja=garbhAvasthAthI ja, asadyogAraMbhaka karatAM vilakSaNa zakti hoya che. AthI ja sadyogAraMbhaka evA tIrthakaronI mAtAnA garbhakALamAM paNa atyaMta ucita pravRtti zAstramAM saMbhaLAya che. AnAthI e phalita thAya ke sadyogAraMbhakamAM zreSTha koTInA sadyogAraMbhaka tIrthakaro che, ane teo garbhamAM Ave che tyAre paNa samyakatvane dhAraNa karanArA hoya che, ane teonI atyaMta ucita pravRttinA phaLasvarUpa mAtAnI paNa temanA garbhakALamAM atyaMta ucita pravRtti thAya che. A kathanathI mAtra tIrthakaro ja sadyogAraMbhaka che tema kahevuM nathI, paraMtu je jIvo samyaktvane pAmelA che, teo zAstrasaMjJAvALA hoya che, ane teo zAstravacananuM avalaMbana laIne sarvatra ucita pravRtti karanArA hoya che, tevA samyagdaSTi jIvo sadyoganA AraMbhaka hoya che, mATe potAne je guNasthAnaka svIkAravuM hoya te guNasthAnaka svIkAravA mATe teo AtmAdi pratyAyanI apekSA rAkhe che; paraMtu hAThikonI jema, ke avicAraka jIvonI jema, AtmAdi pratyaya vinA pravRtti karatA nathI, tethI samyagdaSTi jIvonI sadyogAraMbhavALI pravRtti uttarottara vRddhine pAmIne pUrNa yogamArganA sevanamAM paryavasAna pAme che, tethI teo aviratinA udayathI saMyama grahaNa na kare to paNa potAnI bhUmikA pramANe zAstravacanAnusAra dharma, artha ane kAmanuM te rIte sevana kare ke jethI yogamArganI
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-30-31 pravRtti leza paNa ruMdhAya nahIM, paraMtu uttarottara vRddhi pAmIne sAnubaMdha yogamArganI prAptinuM kAraNa bane. ll30nA avataraNikA : atha viSayasvarUpAnubandhazuddhipradhAneSu kiM kasya sambhavatItyAha - avataraNitArtha - viSayazuddhipradhAna svarUpazuddhipradhAna ane anubaMdha zuddhipradhAna evA anuSThAnamAM kone=kayA jIvane, kayuM anuSThAna saMbhave ? ene kahe che - bhAvArtha : zloka-19mAM kahela ke samyagdaSTi jIva traNa prakAranI zuddhivALA anuSThAnathI= anubaMdha zuddha anuSThAnathI, samyapratyayapUrvaka pravRtti karanAra hovAnA kAraNe bhAvathI yogavALA che, tethI zloka-21 thI 26 sudhI traNa prakAranA zuddha anuSThAnanuM svarUpa batAvyuM ane tyArapachI trIjA prakAranA anubaMdha zuddha anuSThAnanI niSpattimAM kAraNabhUta AtmAdi pratyayanuM svarUpa zloka-27 thI 30 sudhI batAvyuM. have te traNa prakAranA zuddha anuSThAnamAMthI kayA jIvone kayuM anuSThAna thAya che ? te batAvavA mATe zloka-31mAM traNa prakAranI zuddhivALuM evuM trIjuM anuSThAna samyagdaSTine hoya che, tema batAve che, ane viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAna apunabaMdhakane hoya che, tema zloka-32mAM batAve che - zloka : sarvottamaM yadeteSu bhinnagranthestadiSyate / phalavadrumasadbIjaprarohodbhedasannibham / / 31 / / anvayArtha: tepu=AmAM viSayazuddhAdi traNa anuSThAnomAM, sarvottamaM=avyabhicArI phaLavALuM partavamasalvInauodomeksimaggaphaLavALA vRkSanA sabIjanA aMkurAnA UgavA jevuM, ca=je je anuSThAna che, taete te anuSThAna, fmaLe: bhinnagraMthine rUte IcchAya che. [31].
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbhadhakadvAtrizikA/zloka-31 113 zlokArca - AmAM=viSayazuddhAdi traNa anuSThAnomAM, sarvottama-avyabhicArI phaLavALuM, phaLavALA vRkSanA sabrIjanA aMkurAnA UgavA jevuM je je anuSThAna, che, te te anuSThAna, bhinnagraMthine IcchAya che. ll31TI TIkA :___ sarvottamamiti-yad eteSu-uktAnuSThAneSu, sarvottamam avyabhicAriphalaM, tadbhinnagrantheriSyate, phalavata: phalaprAgbhArabhAjo, drumasya-nyagrodhAdeH, sadavandhyaM yad bIjaM tasya prarohobheda: aGkurodgamaH, tatsannibhaM, shubhaanubndhsaarvat pArA TIkArya : yaduM tevuM ... jumAnuvanyasAratvAn AmAM=viSayazuddhAdi traNa anuSThAnomAM, sarvottama=avyabhicArI phaLavALuM, phaLavALA phaLanA samUhavALA, vyagrodhAdi vRkSanuM sa-avaMdhya, je bIja, tenA prarohano ubheda-aMkurAno udgama, tenA jevuM==je=je anuSThAna che, taRteete anuSThAna, bhinnagraMthine samyagdaSTine, IcchAya che. ahIM prazna thAya ke phaLanA samUhavALA nyagrodhAdi vRkSanA avaMdhya sadgIjanA aMkurAnA udgama jevuM anuSThAna samyagdaSTine kema icchAya che ? temAM hatu kahe che - zubhaanubaMdhapradhAnapaNuM che. 31 bhAvArtha - samyagdaSTinA sAnubaMdha yoganA AraMbhanuM svarUpa : pUrvamAM traNa prakAranAM anuSThAno batAvyAM, temAM trIjA prakAranuM anubaMdhazuddha anuSThAna viSayanI, svarUpanI ane anubaMdhanI zuddhivALuM che, mATe te anuSThAna pUrNa zuddha che, tethI traNe anuSThAnomAM sarvottama che; ane pUrNa zuddha hovAne kAraNe te anuSThAnathI sAdhya evA phaLanI prApti pratye te anuSThAna avyabhicArI kAraNa che. joke viSayazuddha, svarUpazuddha ane anubaMdha zuddha e traNe anuSThAnono
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 apunabaMdhakadvAtriMzikA/zloka-31 uddeza mokSa che, Ama chatAM prathamanAM be anuSThAno mokSane paripUrNa anukULa nathI, jyAre trIjuM anubaMdhazuddha anuSThAna mokSane paripUrNa anukULa che, mATe avyabhicArI phaLavALuM che, tethI traNe anuSThAnomAM te sarvottama che. A anubaMdhazuddha anuSThAna samyagdaSTine hoya che; kema ke samyagdaSTi jIva zAstraSTithI sarva pravRtti karanArA hoya che, tethI je anuSThAnamAM potAnI zakti che, teno nirNaya karIne ane AtmAdi pratyaya dvArA svakRtisAdhyatvAdino nirNaya karIne, potAnI kRtithI je anuSThAna thaI zake te anuSThAnano svIkAra ka2Ine, zAstravacanAnusAra te anuSThAna seve che. samyagdaSTinA A anuSThAnanuM vAstavika svarUpa dRSTAMtathI batAve che - jema koI phaLathI bharacaka evA nyagrodhAdi vRkSanuM bIja jamInamAM vAvavAmAM Ave, pachI tenAM aMkurAno udgama thAya, ane te ja aMkuro kramasara vRddhi pAmIne phaLathI lacI paDelA nyagrodhAdi vRkSanuM rUpa bane che, tenA jevuM samyagdaSTinuM anuSThAna che. ahIM dRSTAnta-dAntikabhAva A pramANe che phaLasthAnIya - vRkSasthAnIya - aMkurAnA udgamasthAnIya - sarvathA sarvatra saMgarahita evo asaMgabhAva zAstrAnusArI saMyamanI pravRtti samyagdaSTi jIva dvArA svabhUmikAnuM Alocana karIne uparanI bhUmikAnI prApti arthe karAtuM anuSThAna bIjasthAnIya je yogIoe asaMgabhAvanA saMyamane prApta karyuM che te yogIonuM saMyama phaLavALA nyagrodha vRkSa jevuM che, ane A asaMgabhAvanA anuSThAnanuM bIja samyaktva che; kema ke jIvane samyaktva prApta thAya che tyAre mokSanA eka upAyabhUta=karmanAzanA eka upAyabhUta, asaMgabhAvavALI avasthA ja sArabhUta dekhAya che, tethI samyaktvarUpI bIja krame karIne phaLavALA nyagrodha vRkSa jevA saMyamanI pariNitanuM kAraNa bane che. vaLI samyagdaSTi jIvo jyAre svazakti AdinuM samAlocana karIne ucita anuSThAnamAM yatna kare che, tyAre temanAmAM - samyaktva
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-31-32 115 raheluM samyatvarUpI bIja aMkurAnA ubheda jevuM che, tethI te samyagdaSTi jIvo ucita anuSThAna karIne kramasara saMyamanI prApti kare che, ane aMte asaMgabhAvavALA anuSThAnane prApta kare che, je phaLathI lacI paDelA nyagrodha vRkSa jevA saMyamanI prAptirUpa che, tethI samyagdaSTinuM A anuSThAna zubha anubaMdhapradhAna che arthAt uttarottara vRddhi pAmIne asaMgabhAvamAM vizrAMta pAme che, jenAthI mahAtmA evA yogIo zIdhra mohanuM umUlana karIne vItarAga sarvajJa banaze, tethI samyagdaSTine ISTa evA asaMgabhAvanuM prabaLa kAraNa vivekamUlaka evuM tenuM anuSThAna bane che, mATe samyagdaSTi AtmAonuM A anubaMdha zuddha anuSThAna sarvottama anuSThAna che. 31aaaa avataraNikA : zloka-31nI avataraNikAmAM kahela ke viSayazuddha Adi traNa prakAranAM anuSThAnomAM kone kayuM anuSThAna hoya che? tethI zloka-31mAM samyagdaSTine anubaMdha zuddha anuSThAna hoya che te batAvyuM. have viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAna kone hoya che ? te batAvavA arthe kahe che - zloka : tattattantroktamakhilamapunarbandhakasya ca / avasthAbhedato nyAyyaM paramAnandakAraNam / / 32 / / anvayArtha - va=tu vaLI tattattannovAM te te zAstramAM kahevAyeluM utna--samasta anuSThAna avasthAmeta =avasthAnA bhedathI punarvasva apunabaMdhakane paramAnandavArA--paramAnaMdanuM kAraNa=prazama sukhanuM kAraNa cAvyaMyukta che. 32aa. zlokArca - vaLI te te zAstramAM kahevAyeluM samasta anuSThAna avasthAnA bhedathI apunabaMdhakane paramAnaMdanuM kAraNa yukta che. ll32aaaa
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 apunAbaMdhakadvAciMzikA/zloka-32 TIkA : tattaditi-tattattantroktaM kApilasaugatAdizAstrapraNItaM, mumukSujanayogyamanuSThAnaM, akhilaM samastaM, apunarbandhakasya tu, avasthAbhedato-dazAvaicitryAt, nyAyyaM= yuktaM, nivRttAsadgrahatvena sadgrahapravRttatvena ca paramAnandasya prazamasukhasya, kAraNaM, anekasvarUpAbhyupagame hyapunarbandhakasya kimapyanuSThAnaM kasyAmapyavasthAyAM prazAntavAhitAM sampAdayatIti / taduktaM - "apunarbandhakasyaivaM samyagnItyopapadyate / tattattantroktamakhilamavasthAbhedasaMzrayAt" / / (yogabiMdu zloka-251) iti / / 32 / / TIkArca - tattattannovatta ....... mezraya" | ti | te te taMtramAM kahevAyeluM kapila-sogAdi zAstramAM kahevAyeluM, akhila samasta, mumukSujanayogya anuSThAna, avasthAbheda hovAthI dazArvacitra hovAthI, apunabaMdhakane nivRtta asagraha hovAthI ane sadgata pravRtta hovAthI paramAnaMdanuM prathama sukhanuM, kAraNa vyApya che-yukta che. ahIM prazna thAya ke te te darzananAM anuSThAno vivekamUlaka nahIM hovA chatAM prazama sukhanAM kAraNa kema che ? tethI kahe che -- apunabaMdhakanA aneka svarUpano svIkAra hovAne kAraNe koIpaNa anuSThAna koIpaNa avasthAmAM prazAttavAhitAne saMpAdana kare che, ethI apunabaMdhakanuM anuSThAna prazamasukhanuM kAraNa che, ema atraya che. te kahevAyuM che=zlokamAM kahyuM te "yogabiMdu zloka-251mAM kahevAyuM che - A rIte=yogabiMdunA pUrvanA zloka-250mAM kahyuM ke viSayazuddha anuSThAna paNa yukta IcchAya che e rIte, zuddhayuktirUpa samyam nItithI te te darzanamAM kahevAyeluM akhila anuSThAna apunabaMdhakane ghaTe che=mokSanA upAyarUpe ghaTe che, kema ke avasthAbhedano Azraya che=apunabaMdhakanA aneka svarUpano svIkAra che."(yogabiMdu zloka-251) ti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. li32aa.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 apunabaMdhakadvAtrizikA/zloka-32 bhAvArtha - apunabaMdhaka jIvonAM viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAno paNa prazAMtavAhitAnuM kAraNa : apunabaMdhakanI aneka avasthAo che, tethI AghabhUmikAvALA mugdha apunabaMdhako te te zAstramAM kahela mumukSujanayogya bhRgupAtAdi anuSThAnane mokSanA upAyarUpe jANIne mokSa arthe bhRgupAtAdimAM yatna kare che, ane te anuSThAna sAvadya hovA chatAM te bhUmikAmAM mokSanA abhilASapUrvaka karAtuM hovAthI kaMIka prazAMtavAhitAne utpanna kare che. vaLI keTalAka apunabaMdhaka jIvo kaMIka vivekavALA hoya che, teo te te darzanamAM kahevAyelA yama, niyama Adi svarUpazuddha anuSThAnane seve che, ane teonI te bhUmikAmAM sevAyeluM te anuSThAna prazAMtavAhitAne utpanna kare che, kema ke viSayazuddha anuSThAna karanArA ane svarUpazuddha anuSThAna karanArA banne prakAranA apunabaMdhaka jIvono asathraha nivRtta thayelo che, ane sadgata pravRtta che. tethI tattvano pakSapAta varte che, mATe teonuM anuSThAna tattvanI prAptimAM pratibaMdhaka evA kaSAyo zAMta thavAnuM kAraNa bane che, AthI teo svabhUmikAne anurUpa mokSa arthe je kaMI paNa anuSThAna seve che, te prazama sukhanuM kAraNa che. Azaya e che ke apunabaMdhaka jIvo potAnA kSayopazama pramANe saMsAranA svarUpanuM Alocana kare che, vaLI svabodha anusAra atattva pratyenuM valaNa nivRtta thayeluM che ane tattva pratyenuM valaNa thayeluM che, tethI tevA jIvo mokSanA arthI banyA che. teone jema jema mokSanA upAyamAM sUkSma-sUkSmatara prajJA khUle che, tema tema pUrva pUrva karatAM adhika adhika vivekapUrvaka mokSanI pravRtti kare che, ane svabodha anusAra mokSane anurUpa ucita anuSThAna sevIne mokSa pratyenA adhika adhika pakSapAtavALA thAya che, tethI teo je anuSThAna seve che, tenAthI mokSa pratyeno vizeSa pakSapAta utpanna karavAmAM pratibaMdhaka evAM karmono upazama thAya che, tethI teonuM mokSa arthe karAtuM anuSThAna prazAMtavAhitAnuM kAraNa che, je pUrva pUrva karatAM adhika adhika mokSa pratyeno pakSapAta karAve che, ane mokSanA upAyone jANIne vivekapUrvaka pravRtti karAve che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 apunabaMdhakadvAciMzikA/zloka-32 ahIM vizeSa e che ke zloka-31nI avataraNikAmAM kahela ke viSayazuddha ane svarUpazuddha anuSThAna kone hoya che ? tethI prastuta zlokathI viSayazuddha ane svarUpazuddha baMne anuSThAnonuM grahaNa che, paraMtu mAtra te te darzanamAM kahevAyelA yama, niyamAdi anuSThAnanuM grahaNa nathI. vaLI yogabiMdunA je zloka-251no sAkSIpATha Apyo, tenI pUrvanA zloka-250mAM paNa viSayazuddha anuSThAnanuM kathana che ane teno parAmarza yogabiMdu zloka-251mAM 'parva' thI karela che. tenAthI e phalita thAya ke apunarbadhakanuM viSayazuddha anuSThAna paNa te bhUmikAmAM prazAMtavAhitA utpanna kare che, AthI ja yogamArgane ucita evA janmanI te anuSThAnathI prApti thAya che. AzA iti apunarbandhakadvAtriMzikA / / 14 / /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zuklapakSenduvatprAyo, vardhamAna guNaH smRtH| pravAminAvu loDAgA, punarjuvo zu L" "bhavAbhinadInA (zuddhatvAdi) doSono vyaya thaye chate zuklapakSanA caMdramAnI jema bAhulyathI vardhamAnA guNavALo apunarnAka kahevAyo che." : prakAzaka : mAtA gA." DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 'E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680