Book Title: Agam 25 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006363/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VARIANTRATHI samAcArya - jainadharmadivAkara-pUjya-bhI-bAsIlAlati vijila-bhAvyamabalakana cUrNibhASyAvacUrisamalaGkRta zrIbRhatkalpasUtram Shree Bruhatkalpa Sutram MOISTANSAR saMskRta-pAstA jainAgamaniSNAta-miyabyAsthAni paNDitamuni bhIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH udyadhuramevA nivAsi-bhUtapUrva devasthAnakamiznara-garlaDivAvaMzabhUSaNa bhohimatAsahajI-mahodaSabhadAvyakSAhAdhyela HindAGA bha0 mA0 0 myA jainazAstroddhArasamitibhamukhaH zraSThi-zrIzAntilAla-mAladAsamAhe-mahodayaH bIra varmazAlA vikamA mAyA marwar-lakhAkRti zakSiA 1100 mUlyama-20-2 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // manAcArya-jainadharmadivAkara-pUjya-zrI-ghAsIlAlavati - micita-bhASyapAlakRta cUrNibhASyAvacUrisamalaGkRtaM zrIbRhatkalpasUtram Shree Bruhatkalpa Sutram niyojakA saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH udayapuramevADanivAsi-bhUtapUrvadevasthAnakamiznara-galuMDiyAvaMzabhUSaNa zrIhimmatasiMhajI-mahodayapradattadravyasAhAdhyena prakAzaka: a. bhA. zve0 sthA* jainazAsroddhArasamitipramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH prathamA-mAvRttiH prati 1100 vIra saMvata . IsvIsan vikama-saMpata 2015 - 2425 mUlyama-20-.. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnu :zrI a. bhA. dhe, sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, hai. gareDiyA pArA, zrIna air, pAse, rA . (saurASTra) Published by; Shri Akhil Bharat s. S. Jain Shastrodhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra) w. Rly. India. + ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn prati naiSa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlo hyayaM niravadhivipulA ca pRthvI / 1 // (irigItachandaH ) karate avajJA jo hamArI, yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tattva kucha, phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI, tattva isase pAyagA / hai kAla niravadhi vipula pRthvI, dhyAnameM yaha laayg| // 1 // bhUsya ; 3. 20-00 prathama AvRttiH prata 1100 vIra saMvat : 2495 vikrama saMvat 2025 svIsana : 1868 : bhudra : vaidya, zrAtribhuvanadAsa zAstrIjI zrI rAmAnaMda prinTIMga presa, syA roDa, mahApA-22. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himmatasiMhajI pitAzrI zahAjI moDIlAlajI galunDiyA (1) harisiMhajI (2) ruganAthasiMhajI (1) candrasena (2) kusalasiMha (3) zivasiMha (4) bhopAlasiMha jagannAthasiMhajI pratApasiMha cetanasiMha sumerasiMha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // proH // galuMDiyA parivAra kA saMkSipta jIvanacaritra svAtaMtrya aura svAbhimAna kA amara pujArI mevADa, bhAratIya gauravagarimA ko ArAvalI kI girimAlAoM ko taraha unnata aura aDola rakhane ke liye sadaiva kaTibaddha ho rahA hai / isa vIra bhUmi kI bhavya gauravagAthAoM se bhAratIya itihAsa kA andhakAramaya yuga bhI jagamagA uThatA hai| svatantratA aura svAbhimAna ke balivedI para sarvasva arpaNa kara dene meM isa bhUmi kI samAnatA karane vAlA saMsAra bhara meM koI dUsarA dRSTi gocara nahIM hotaa| ataH mAtRbhUmi kI svatantratA aura Atmagaurava ke liye nirantara jUjhane vAle mevADa kA bhAratIya itihAsa meM sarvopari sthAna hai| aise gauravAnvita pradeza ke itihAsa kA jaba hama adhyayana karate haiM to yaha spaSTa jhalaka uThatA hai ki ina svatantrA ke pujAriyoM ke mahAn sahayogI aura parAmarza dAtA osavAla jAti ke mahApuruSa hI rahe haiM / isa jAti kA kevala mevADa hI nahIM kintu samasta rAjasthAna ke nirmANa meM mahatvapUrNa sthAna rahA hai| apane deza aura svAmI ke prati vaphAdAra rahane vAle jaina vIroM meM garlaDiyA parivAra kA gauravAnvita sthAna rahA hai| isa parivAra kA itihAsa bahuta purAnA haiM / kahA jAtA hai ki rAThoDavaMzIya rAjapUta ghur3iyA zAkhA meM rAjA candrasena ne kannoja nAmaka nagara meM bhaTTAraka zrI pUjya zAMti sUryajI ke pAsa saM. 735 meM jainadharma grahaNa kiyA thaa| isase usa samaya ghur3iyA se gugaliyA~ gotra kI sthApanA huii| isake bAda rAThauDavaMzIya loga maMDovara Aye / isa vaMza ke zAha kallojI ko apanI vIratA ke kAraNa gaDhasahita grAma gaLaMDa jAgIra meM milA / ye vahIM rahane lge| unake vaMzaja gajuMDiyAM gaDhapati ke nAma se prasiddha hue / yahIM se galaMDiyA~ gotra kI utpatti huI / galaMDiyA parivAra apanI vIratA ke liye prasiddha hai| eka samaya- kA prasaMga hai ki holakara siMdhiyA~ kI senA jo paTela senA ke nAma se prasiddha thI vaha samaya samaya para mevADa ke gAvoM meM chApA mAra kara lUTa pATa kiyA karatI thii| usane eka bAra vegU nAmaka gA~va para caDhAI kara dI / acAnaka gAMva para hamalA huA jAnakara grAma nivAsI ghabajhakara idhara udhara prANa bacAkara bhAgane lage / gA~vavAloM ko bhAgate dekhakara galuMDiyA parivAra kA eka vyakti sAmane AyA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura donoM hAthoM meM talavAra lekara paTela senA kA kar3AI ke sAtha sAmanA- karane lgaa| paTela senA usa vIra senAnI kA sAmanA na kara sakI / apanI senA ke eka eka vIra ko maratA dekha vaha vahA~ se bhAga gaI galuMDiyA~ vIra vijayI huaa| rAjapUta isa osavAla vIra senAnI ke raNakauzala ko dekhakara daMga raha gaye / usakI bhUri bhUri prazaMsA karane lge| ___zAha kallojI ke vaMza meM zA, zUrojI baDe prasiddha vyakti ho gaye / Apa baDe udAra caritra vAle tathA dAnI sajjana the| kahate haiM ki maMDora ke pradhAna bhaNDArI samaro jI ko mAMDU ke bAdazAha ne pakar3a kara kaida kara liyA thA / usa samaya use aThAraha lAkha rupaye dekara sUrojI ne chuDavAyA / sUrIjI ke liye isa parivAra meM aisI bhI eka kivaMdatI calI AtI hai ki 'eka bAra jagana hajArI nAma kA suprasiddha mAMtrika (cAraNa) dillI meM rahatA thaa| usakA yaha niyama thA ki jo eka lAkha rupayA bheMTa kare vaha usI ke ghara bhojana karatA thaa| bhAmAzAha kI mAtA ne tIna bAra jagana hajArI ko jimAyA aura pratyeka bAra eka-eka lAkha rupayoM kI dakSiNA dii| eka bAra jagana hajAro ko bhAmAzAha kI mAtA ne kahA-jagana hajArI jI ! kyA merA jaisA eka lAkha rupaye dakSiNA dekara jImAne vAlA ghara Apane anyatra bhI kahIM dekhA hai| hajArojI ne jhaTa uttara dete hue kahA - seThAnI jI ! saMsAra kevala eka dAnI para nahIM cltaa| saMsAra meM eka se eka mahApuruSa par3e haiN| ___ unheM khojane kA hamAre pAsa samaya nhiiN| phira bhI avasara Ane para aise vyakti ko avazya batAU~gA / seThAnI ne kahA--yadi aisA hI hai maiM usa dAnI sajjana kA avazya darzana kruuNgii| aura usa vyakti ke dAna se caugunA dAna Apako dUMgI / jaganahajArI vahA~ se cala diyA / vahA~ se jaba cale to rAste meM soca hI rahe the ki kisake pAsa cluuN| taba taka rAste meM harI bharI sasyazyAmalA diganta vyApI khetI ke Upara unakI dRSTi AkRSTa ho gaI / sundara kU~vA dekhakara bole-yaha kauna sA gAma hai, aura ina kSetroM kA kauna saubhAgyazAlI mAlika hai ? kisIne batalAyA-Apako mAlUma nahIM yaha 'galuMDa' grAma hai, yahA~ ke mAlika yuddhavIra ke vaMzaja dAnavora sUrAjI haiM sUrAjI kA nAma sunate hI hajArI jI bole-are ? sUgajI? taba kyA hai, ye to apane hI yajamAna haiN| ina ghor3oM ko isa sasya meM chor3a do| tuma loga nahAo dhoo| inake sAtha 300 sau ghur3asavAra calate rahate the, inake ve 300 sau ghor3e chor3a diye aura saba koI nahAne lge| isa taraha inako mana mAnI kAryavAhI dekha kara rakSakoM ne sUrAjI ko sUcanA dii| ve bole-maiM AtA huuN| tuma jAkara unase prArthanA karo 1 jisake devattA bhArAdhita ho vaha aisA dRzya dikhA sakatA hai / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki-ghor3oM ko bandhavA dIjiye aura hama loga khuda hI kATa kara sasya sahita ghAsa inako khilA dete haiN| isa taraha sasya raude nahIM jAyeMge aura ghor3oM ko sundara cArA mila jaaygaa| hajArI jI mAna gae aura khuza hue| bAharI ! aklane kaisI yukti nikAla lI jisase merI ijjata kI bhI kadara huii| ghor3oM ko bhI mana cAhA cArA mila gayA aura barabAdI bhI bcii| maiMne to dAnavIratA kI parIkSA kI thI, yuddha vIratA kI sanada to inake pUrvaja prApta kara hI cuke haiN| mAlUma par3atA hai dUsarI parIkSA meM bhI ye sarva prathama aaveNge| kyoMki nIti batalAtI hai yaH kAkiNImapyapathaprayuktAM nivArayenniSkasahasratulyAm / kArya tu koTiSvapi muktahastaH taM rAjasiMhaM na jahAti lkssmiiH|| jo catura arthatantra kA paNDita kAkiNI ko 20 (kaur3I kI kAkiNI hotI hai, cAra kAkiNI kA eka paisA banatA hai) bhI anavasara meM lAparavAhI se jAte hue dekhakara usako mUlyavAna motI samajhakara kharca meM nahIM jAne dete haiM aura samayocita kArya ke avasara para koTi ke koTi dravya ko mukta hasta se kharacate haiM, aise rAjasiMha ko lakSmI nahIM chor3atI hai| itane meM sUrAjI sAmane Agae aura Adara satkAra ke sAtha bole-Aja kA nimantraNa dalabala ke sAtha mere ghara kA svIkRta ho| maiM Apa se eka bAra upakRta to ho jAU~, bar3e kAmoM meM vighna hotA hI rahatA hai kRpA kareM / . hajArI jI bole hA~ hA~ svIkRta hogA aura avazya hogA, lekina....sUrAjI bole / lekina kyA hai tana mana dharA dhAma nyochAvara karane ke liye sevaka khar3A hai sira dekara bhI nimantraNa svIkAra karavAne kA irAdA bA~dhakara AyA haiM / hajArI jI bole-nimantraNa kI dakSiNA meM agara terI patnI tere parivAroM ke sAmane apane hAtha se terA sara kATa ke de, aura kisI ke netroM se azrupAta na ho to....surAjo ne aisA hI kiyA / inheM bhojana ke uparAnta dakSiNA meM sara mila gayA / vAha vAha dhanyavAda kahakara hajAro jI sara ko rumAla meM bAndhate hue bole- 'bAI-vIra patnI tUM hai, jarA Thahara jAnA, mujhe lauTakara Ane denA, aura khuda kI parIkSA dene denA, phira satI hone kI vyavasthA karavAnA / .. yoM surAjI ke patnI ko samajhA kara jagana hajArI usI samaya lauTate pAMvoM se bhAmAzAhU kI mAtA ke pAsa pahu~ce, bhAmAzAha bhI bhojana ke lie iSTa mitroM ke sAtha baiTha rahe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | hajArI jI saba ke samakSa bhAmAzAha ke mAtA ke hAtha meM suzajI kA sara jo ki tAje khUna se lathapatha thA, dete hue bole tUM dAnavIra kI mAtA hai aura tere sAmane duniyA~ meM apane Apako akelA dAnavIra samajhane vAlA terA lar3akA bhAmAzAha bhI apane bandhuvargoM ke sAtha maujUda hI hai, phira dera kisa bAta kI / tere brAmha se philahAla sUrAjI ke pAsa maiM pahale pahala gayA aura terI zarta sunAyIto surAjI ne kahA - bhalA kauna aisA gaMvAra hogA jo ApakI mAMga pUrI nahIM kareM jaba ki eka dAna ke badale caugUnA dAna milane vAlA hai, saubhAgya kI bAta hai to merA dAna caugune zartakA pahalA siddha hogA / yo arjU minnata karake apanA sara dAna meM de diyA hai itanA hI nahIM jisakI chAyA pravala zatrusainya vyUha meM duzmana nahIM pA sakA usa vaMzaja kA sara hai / kucha adhika hI isakA badalA milanA cAhiye / caugunA dene kI to tUM ne sauganda le hI cukI hai| lA utanA hI lA, dera mata kara / surAjI ke patnI ko satI hone meM itanI hI dera hai ki maiM lauTakara jaldI jAU~ aura sira loTA dU~ / bhAmAzAha unakI mAtA aura janasamudAya yaha saba dekhakara cakita ho gayA aura hAtha jor3a kara hajArI jI ke pA~va meM par3e / dAnavIra kA garva utara gayA / hajArI jI inako dAnavIra ke nATaka khelane vAlA kaha kara lauTa gaye aura jAkara surAjo ke patnI se bole - lelo apane pati kA sara / ise jor3a do / ghar3a se sara jur3a gayA / jagana hajArIjIne sUrAjIkI patnI kI khUba khUba prazaMsA kI / sarajur3ate hI sUrAjI uThakara khar3e ho gaye / jayajaya kAra ho gayA / sUrAjI ke bAda pIr3hI darapIr3hI meM sAhajI zivalAla jI hue jo mahArANA svarUpasiMha jI sA0 ke darabAra kA amAtya - pradhAna the, inake dehAnta para inakI patnI zrImatI amRtAbAIjI jindA hI satI huI jinakI chatarI udayapura meM gaMgU para banI huI hai / abhI bhI sabhI varga apane kArya kI pUrti ke liye vahA~ jAte haiM aura sAmAyika kI minnata lete haiM / sA0 jI zivalAla jI ke koI santAna na hone se mahArANA svarUpasiMha jI sA0 unake nAma para sA0 jI gopAla lAlajIko goda rakha ke mevAr3a kA pradhAna banAnA cAhate the jaisA ki satI mAtA kA pharamAna thA / kintu sA0 jI gopAla lAlajI pitA zrI sA0 jI campA lAlajI sAhaba kA eka mAtra putra the ataH godadene se inakAra ho gaye pitRbhakti ke ba sA0 jI gopAlalAla jI ruka gaye / sA0 jI gopAlalAlajI ke eka hI putra sA0 zrI moDI - lAla jo sA0 the jinhoMne sAlaha umarAvoM kI vakAlata kI aura mahArANA phatehasiMha jI ke salAhakAra niyukta hue bAda meM mahArANA phatehasiMha jI ne inheM jahAja pura ke hAkima Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAye | jahAjapura koTA buMdI sarahada para hai, yahA~ phaujeM rahatI thI, yahA~ ke hAkima rANA ke nIce rANA ke barAbara kA samajhe jAte haiM / jahAjapura mevADa rAjya kI rIDha samajhA jAtA hai / 1 sA0 jI moDIlAlajI sA0 ke harisiMhajI ruganAthajI, himmatasiMhajI, ye tIna putra hue| inameM harisiMhajI pitA ke sAthoM sAtha 'khamanora ' ke hAkima rANAjI ke dvArA nAmajada hue / rugathasiMhajI sA0 pitAjI ko hAkima banane para solaha umarAvoM kI bakAlata karane lage / ye bar3e bhadra puruSa the| inhoMne khAna dAna, dharma samAja kI pUrNa sevA kI / harisiMhajI sA0 ko eka hI putrI bha~varabAI hai / ruganAthasiMhajI sA0 ko bhI eka hI putra jagannAthasiMhajI hai / zrI himmatasahajI sA0 ke cAra putra- zivasiMhajI, kuzalasiMhajI, candra siMhajI, bhUpAlasiMhajI tathA eka putrI vijayanandinI haiM / zrI himmatasiMha sA0 kI do zAdiyA~ rIyAMvAle seTha ke gharAne meM huI, rIyAM kA gharAnA" mAravADa ke DhAI ghara meM se eka ghara samajhA jAtA hai, kisI samaya jarUrata se jodhapura daravAra ko dravya sahAyatA dete samaya rIyAM se jodhapura khajAne taka rupayoM se bhare hue gAr3A kA tA~tA lagA diyA thA / pahalI zAdI seTha bhairavavakSajI kI putrI mohanakuMvarajI se huI inakA zrI himmatasiMhajI sA0 ke vidyAdhyayana ke samaya meM hI dehAMta huaa| ApakA niyamita adhyayana pitA zrI ke dehAnta ke bAda zAdI ho jAne para 18 sAla kI umra meM prArambha huA / dUsarI zAdI seTha pyArelAlajI rIyAMvAle ajamera nivAsI kI putrI mANakakuMvara ke sAtha huI, inhIM se ye uparyukta santAna hue / zrI himmatasiMhajI sA0 apane parama pUjya pitA zrI ke atyanta priya putra the, isa kAraNa ve apane jIvana kAla meM bAhara judA rakhakara apanI paDhAI nahIM karavA ske| Apa pitA zrI ke sAtha hI rahate the, isa kAraNa skUla ke dareka viSaya ko paDhAI nahIM ho sakI, sirpha hindI aura aMgrejI kI paDhAI mAsTara ghara para Akara karavAtA thA, pitA zrI ke jIvana kAla meM jAkara zAdI to ho cukI thii| bAda meM pitA zrI kA svargavAsa ho gayA / taba ye skUla jAkara vidyAdhyayana karane lage / maiTrika dehalI rAmajasa hAIskUla se pAsa kI / iNTara ajamera gavarmenTa kaoNleja se kI bI. e. ilAhAbAda vizvavidyAlaya se tathA ema. e. rAjanIti meM aura ela. ela. bI. kI parIkSA prathama zreNI meM lakhanaU vizvavidyAlaya se san 1933 I0 meM uttIrNa hue / isake sAtha sAtha phaujI parIkSA bhI prathama zreNI meM pAsa kii| inakI prathama niyukti phauja meM huI, kintu inhoMne usa vakta ke riyAsatI vAtAvaraNa meM rahanA pasanda nahIM kiyA / vahA~ se Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikalakara ajamera meM Akara vakAlata san 1938 taka kI / tatpazcAt mAtuzrI ke Agraha se mahArANA sA0 zrI bhUpAlasiMhajI ne hAkima ke pada para niyukta kiyA / isake bAda mevAr3a rAjya meM aneka padoM para kAma kiyA / mahArANA sa0 ne inako sevA kI sarAhanA meM inako aura inakI patnI ko sonA pAMva meM pahanane kI ijjata baksI / rAjasthAna banane para pratApagaDha riyAsata ke eDamInisTesTara bane, phira TauMka ke kalakTara ( jilAdhIza ) bane / isake pazcAt DAirekTara opha rilIpaeDIsnala kamIznara rahe / anta meM devasthAna kamIznara pada se riTAyara ho gaye / taba se jayapura meM rahane lage, aura vahA~ galuMDiyA bhavana kA AkAzavANI ke Amane sAmane nirmANa karavAyA, eka bagIcA mANaka vATikA nAmakA ajamera roDa para aura eka baMgalA gopAla vADI meM bhI banavAyA / inake bar3e lar3ake zivasiMhajI sA0 ke do putra pratApa siMhajI sumerasiMhajI tathA eka putro nItAbAI haiM / zrI zivasiMhajI kI zAdI ahamadanagara nivAsI uttamacandrajI rAmacandrajI bogAvata jo ki lokasabhA ke eka sadasya the, unakI suputrI ke sAtha huI / zrI zivasiMhajI jayapura meM udyoga ( iNDasTrI) kA kArya kara rahe haiM, jinakI do zAkhAe~ zivaiMjiniyariMga aura kamala iMjiniyariMga haiM | zrI himmatasiMhajI sA0 ke dvitIya putra kuzalasiMhajI prathama zreNI ke majisTreTa pada para jayapura meM haiM / inake eka hI putra cetanasiMhajI hai inakI zAdI maNAsA nivAsI vakIla sA0 zrI jamunAlAlajI jaina kI putrI se huI hai| tRtIya aura caturtha putra zrI candrasiMha aura bhUpAla siMha jayapura meM philahAla vidyAbhyAsa kara rahe haiM / zrI himmatasiMhajI sA0 ke bar3e bhrAtA raghunAthasiMhajI ke suputra zrI jagannAtha siMhajI udayapura gopAla bhavana meM rahate haiM aura kRSikArya sucAru rUpa se calA rahe haiM - inakI zAdI ujjaina nivAsI vApUlAlajI kI putrI se huI hai / inake tIna putra aura do putriyAM haiM / udaya pura kA gopAlabhavana baMgalA himmatasiMhajI sA0 ke pitAmaha ke nAma se prasiddha hai / zrI himmatasiMhajI ko pA~ca bahaneM thI / zrImatI rUpa ku~vara bAIjI kI eka hI putrI zrImatI Ananda ku~vara bAI hai, jisakI zAdI ratalAma nivAsI seTha vardhamAnajI pItaliyA se huI / 2- dvitIya bahana zrI sajjana bAIjI ke putra bhUrelAlajI vayA rAjasthAna ke mantrI pada para rahe jo kAMgresa ke sakriya kAryakartA 1 dvitIya putra zrI gaNezalAlajI jinakI dharma meM acchI lagana hai / 3- tRtIya bahana gulAba ku~varajI muni ko aGgIkAra kiyA hai| inake eka putra mohanalAlajI vayA tathA eka putrI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f teja ku~vara haiM / caturtha bahana mohanaku~varajI inakI zAdI rIyAMvAle seTha ghanazyAmadAsajI ke sAtha huI thI, inakI smRti meM bhUpAla purA udayapura meM mohanajJAnamandira kA nirmANa huA / jisameM saba kuTumbiyoM ke sAhAyya aura sahayoga rahe haiM / yaha bhavana upAzraya aura pustakAlaya ke kAma meM A rahA hai / 5 pA~cavI bahana candraku~vara udayapura gopAla bhavana meM rahatI hai aura dharmadhyAna karatI haiM / zrI himmatasiMhajI sA0 kI mAtA zrI zrImatI sundaravAI apane jIvana kAla meM khUba dharmadhyAna karatI thI 85 paccAsI varSa kI avasthA meM kAladharma ko prApta huI / inhIM ke dharmadhyAna ke susaMskAra kA yaha supariNAma hai ki Age ke santati bhautika sukha sAdhanoM se bharapura hokara bhI jainadharma divAkara pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja (jo ki battIsa ke battIsa sthAnakavAsI jaina Agama kI TIkA sampanna karake vyAkaraNa, sAhitya koSa nyAya Adi samUce upayukta zabdajAla Upara assI se U~cI umara meM bhI lekhanI calA rahe haiM) kI sevA se bhakti ke sAtha AdhyAtmika unnati sammukha ho rahI hai / zrI himmatasiMha jI kA Agraha hai ki ina gurucaraNoM kI sevA meM, inake zubha Adeza kA bacI pAlana umara aba jAya / karane Aya // 1 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhamurabbIzrIe zrI zAMtilAla magaLadAsabhAI amadAvAda. (sva.) zeThazrI zAmajIbhAi velajIbhAi vIrANI-rAjakATa (sva.) zeThazrI chaganalAla zAmaLadAsa bhAvasAra - amadAvAda. zeThazrI rAmajIbhAI zAmajIbhAI vIrANI-rAjakATa. vacce beThelA lAlAjI kizanacaMdajI sA. jauharI ubhelA suputra ci. mahetAmacandrajIsA. nAnA - anilakumAra jaina (dAyattA ) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmurabbIzrIo (sva.) zeThazrI harakhacaMda kAlIdAsa vAriA bhANavaha. (sva.) zeTha raMgajIbhAI mohanalAla zAha amadAvAda, She is in zrI vinodabhAI vIrANI (sva) zeThazrI dinezabhAi kAMtilAla zAha . amadAvAda, kane zeThazrI jesiMgabhAI pAcAlAlabhAI amadAvAda sva, zeThazrI AtmArAma mANekSAla amadAvAda Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmurabbIzrIo zrI vRjalAla durlabhajI pArekha rAjakeTa, koThArI haragoviMda jecaMdabhAI rAjakoTa, paTela DosAbhAI gopAladAsa mu. sANaMda (jI. amadAvAda) zeThazrI mithIlAlajI lAlacaMdajI sA, luNiyA tathA zeThazrI jevaMtarAjajI lAlacaMdajI sA. (sva.) zeThazrI dhArazIbhAi jIvaNalAla bArasI, sva. zrImAna zeThazrI mukanacaMdajI sA. mAliyA pAlI mAravADa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdyamurabbIzrIe sva. zeThazrI harilAla anepacada zAhu khaMbhAta. zrImAn zeTha sA. cImanalAlajI sA. RSabhacaMdajI sA. ajItavAle (saparivAra) vacce beThelA meATAbhAi zrImAn mUlaca MdajI javAhIralAlajI araDiyA 2 bAjumAM beThelA bhAI mizrIlAlajI kharaDiyA 3 ubhelA sauthI nanAbhAI pUnamacaMda kharaDiyA sva. zeTha tArAcaMdajI sAheba gelaDA madrAsa. 1 amIcaMdabhAI tyA 2 gIradharabhAI AMTaviyA zrImAn seThazrI khImarAjajI sA. coraDiyA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrisamalakRtam zrIbRhatkalpasUtram. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s km m bRhatkalpasUtrasya viSayAnukramaNikA prathamodezakaH sUtrasaM. -viSayaH pRSThasaM. maGgalAcaraNam malambaprakaraNam 2-5 1 migranthanimrathInAm abhinnA''matAlapralambagrahapaniSedhaH / / 2 2 , bhinnA''matAlapralambagrahaNAnujJA / 2 . 3 nimranthAnAM pakatAlapralambAbhinnAbhinnagrahaNAnujJA / 3 4 nirgranthInAM pakkatAlapralambA'bhinnagrahaNaniSedhaH / 3 5 nirgranthInAM bhinne'pi tAlapralambe vidhibhinnagrahaNAnujJA, avidhibhinnagrahaNaniSedhazca ||iti pralambaprakaraNam // mAsakalpapakaraNam 6 nirgranthAnAM saparikSepA'bAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAlaviSaya kaikamAsavAsAnujJA / 7 nimranthAnAM saparikSepasabAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAlaviSa yakadvimAsavAsavidhiH / 8 nirgranthInAM saparikSepA'bAhirikaprAmAdau hemantagrISmakAla viSayakadvimAsavAsAnujJA / 9 nimranthInAM saparikSepasabAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAlaviSayakamAsacatuSTa baasaanujnyaa| // iti mAsakalpaprakaraNam // 10 nirgranthanirgranthInAmekavagaDAdiyuktopAzraye ekatravAsaniSedhaH / 11 11 , manekavagaDAdiyuktopAzraye ekatravAsAnujJA / 11 12 nigranthInAmApaNagRharathyAmukhAdisthAne vAsaniSedhaH / 13 nimranthAnAM tathAvidhasthAne vAsAnujJA / 14 nirgranthInAmapAvRtadvAropAzrayavAsaniSedhaH / 15 nigranthAnAmapAvRtadvAropAzrayavAsAnujJA / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM viSayaH pRSThasaM. 15 16 nirgranthInA mantarliptaghaTImAtrakadhAraNAnujJA / 17 nirgranthAnAM tanniSedhaH 15 16 18 nirgranthanirgranthInAM celacilimilikAdhAraNAnujJA / 19 nirgranthanirgranthInAmudakatIre sthAnaniSadanAdisarva kAryaniSedhaH / 16 20-21 nirgranthanirgranthInAM sacitrakarmopAzrayavA saniSedhaH, acitrakarmIpAzrayavAsAnujJA ca / 22-23 nirgranthInAM sAgArikADa nizrayA vA saniSeghaH, sAgArikanizrayA ca vAsAnujJA / 24 nirmanthAnAM sAgArikasyanizrayA anizrayA vA vAsAnujJA / 59 25-30 // sAgArikApAzrayamakaraNam // 25 nirmanthanirgranthInAM sAgArikApAzrayavAsaniSedhaH / 26 asAgAriko pAzrayavAsAnujJA / 27-28 nirgranthAnAM strIsAgArikApAzrayavAsaniSedhaH, puruSasAgArikA - 99 21 * pAzrayavAsAnujJA ca / 29 - 30 nirgranthInAM puruSasAgArikApAzrayavA saniSedhaH, strIsAgArikopAzrayavAsAnujJA ca / iti sAgArikopAzrayaprakaraNam / 31 nirmanthAnAM pratibaddhopAzrayavA saniSedhaH / 32 nirgranthInAM pratibaddhopAzrayavA sAnujJA / 33 nirgranthAnAM gRhasthagRhamadhyato gamanAgamanayuktopAzrayavAsa niSedhaH / 34 pUrvotopAzraye nirgranthInAM vAsAnujJA / 35 bhikSoradhikaraNavyavazamanopadezaH / 18 36 nirgranthanirgranthonAM varSAkAlavihAraniSedhaH / 37 nirgranthanirgranthInAM hemantagrISmakAlavihArAnujJA / 38 nirgranthanirgranthInAM vairAjyaviruddharAjye gamanAgamananiSedhaH, tatkaraNe prAyazcittavidhizca / 18 19 19 20 22 22 23 x x x x x 24 24 26 28 28 29 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM. viSayaH 39 nirgranthAnAM bhikSArthagatAnAM vastrAdhupanimantraNe vastrAdigrahaNavidhiH 31 40 evaM vicArabhUmivihArabhUmigatAnAmapi vastrAdigrahaNavidhiH / 31 41 - 42 evameva nirgranthInAM vastrAdigrahaNe vidhiH / 31-32 43 nirgranthanirgranthInAM rAtrau vikAle vA azanAdigrahaNaniSedhaH / 33 vastrAdigrahaNaniSedhaH / 33 44 pRSThasaM. 19 11 99 45-46 nirgranthanirgranthInAM rAtrau vikAle vA adhvagamananiSedhaH, saMkhaDi - pratijJayA - adhvagamananiSedhazca / 34 47 nirgranthasya rAtrau vikAle vA ekAkino bahirvicArabhUmau vihArabhUmau vA niSkramaNa pravezaniSedhaH, AtmadvitIyasya tvanujJA / 48 evaM nirbranyA api niSedhaH, tasyA AtmadvitIyAyA AtmatRtIyAyAzcAnujJA / 49 nirgranthanirgranthInAM caturdikSu aGgamagadhAcArya kSetraviharaNamaryAdA / // iti bRhatkalpe prathamodezakaH samAptaH // 1 // // atha dvitIyodezakaH // // upAzrayaprakaraNam // 1 nirmanthanirgranthInAM zAlyAdibI jAkIrNopAzrayavAsaniSedhaH / rAzipuJjAdirUpeNa sthitazAlyAdiyukto- / pAzraye hemantagrISmakAlavAsAnujJA / 3 evamupAzrayavagaDAyAM rAzipuJjAdirUpeNa sthitazAlyAdiyuktopAzraye nirgranthanirgranthInAM varSAvAsAnujJA / 4 upAzrayavagaDA sthApitasurAsauvIra vikaTa kumbhayuktopAzraye vAsaniSedhaH, anyopAzrayAbhAve ekadvirAtropari vAse prAyazcittavidhizca / 41-42 5 evameva zItodakoSNodakavikaTa kumbhayuktopAzrayaviSaye'pi nirgrantha nirgranthInAM vAsaniSedhaH, vAse prAyazcittavidhizca / 6 evaM vagaDAsthita sArvatrika jyotiryuktopAzraye nirgranthanirgranthInAM vAsaniSedhaH, vAse prAyazcittavidhizca / 7 evaM sarvarAtrikadIpaviSaye'pi sUtram / 1-12 33 35 36 37 39-46 39 40 41 42 43 43 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. viSayaH pRSThalaM 8 evaM kagaDAvikIrNapiNDakalo cakAdiyukto pAzraye'pi vAsaniSedhaH / 44 9 vagaDAyAmekatra rAzipuJjAdirUpeNa sthitapiNDakalocakAdiyuktopAzraye nirgranthanirgranthInAM hemantagrISmakAlavAsAnujJA / 45 10 evaM vagaDAyAM koSThapallAdisthitapiNDakAdiyuktopAzraye varSAvAsAnu / 45 11 nirgranthI nAmagha AgamanagRhAdiSu vAsaniSedhaH / 46 12 nirmanthAnAM ca tatra vAsAnujJA / 46 // ityupAzrayaprakaraNam // || sAgArika ( zayyAtara) prakaraNam // 47-53 13 anekazayyAtareSu satsu tammadhyAdekazayyAtarasthApanavidhiH / 47 14 nirgranthanirgranthInAM bahira nirddhatA saMsRSTasaMsRSTasAgA rika piNDagrahaNa niSedhaH / 47 15 evaM bahirnirhatA saMsRSTasAgArikapiNDagrahaNaniSedhaH, bahirnirhata saMsRSTa sAgArikapiNDagrahaNAnujJA ca / 16 nirgranthanirgranthyo hirmirhatA saMsRSTa sAgArikakapiNDasya saMsRSTakaraNe prAyazcittavidhiH / 17-18. sAgArikasyA''hRtikAyA grahaNAgrahaNavidhiH / 19 sAgArikasya nirhRtikAyA grahaNAgrahaNavidhiH / 20 sAgArikasyAMzikA viSaye grahaNAgrahaNavidhiH / 13-24 21 - 23 sAgArika pUjyabhaktasya niSedhaprakArAH / 24 sAgArikapUjya svAyattIkRta-tatpradattAhArasya grahaNAnujJA / // iti sAgArikaprakaraNam // 25 nirgranthanirgranthInAM paJcavidhavastradhAraNAnujJA / 26 evaM paJcavidharajoharaNadhAraNAnujJA / 48 48 48 49 50 51-52 52 53 54 // iti bRhatkalpe dvitIyodezakaH samAptaH // 2 // // atha tRtIyodezakaH // 1 nirgranthInAmupAzraye nirgranthAnAM sthAmaniSadanAdikaraNa niSedhaH / 56-57 2 evaM nirgranthAnAmupAzraye nirgranthInAM sthAnaniSadanAdikaraNa niSedhaH 58 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trasaM. viSayaH / 3 nimranthInAM salomacarmAdhiSThAmanipeSaH / / 1 ninyAnAM somavAdhiSThAne vidhiprkaar| .. 5 nigranthanirgranthInAM kRtsnAlakhaNDita carmadhAraNaniSedhaH / 6 ,, akRtsna(khaNDita)carmadhAraNA'nujJA / 7 evaM , , kRtsnAkRtsnavastradhAraNe krameNa niSedho'nujJA ca 8 evaM ,, , aminnavastradhAraNaniSedhaH / / 9 , , bhinnavastradhAraNAnujJA / 10 nimranthAnAm avgrhaanntkaa'vgrhpttttkdhaarnnnissedhH| 64 11 nirgranthInAM taddhAraNAnujJA / .. .... 12 AhArArtha gRhasthagRhapraviSTAyA nimranthyA vstrpryojne|| tadgrahaNavidhiH / 13 prathamapravrajato nirgranthasya rjohrnnaadigrhnnvidhiH| 14 evaM prathamapravrajantyA nirgranthyA rajoharaNAdigrahaNavidhiH / 15 nimranthanimranthInAM varSAkAlaprAptavastragraMhaNaniSedhaH, RtubaddhakAla prAptavastragrahaNAnujJA ca / .. 16 nimranthanirgranthIMnAM yathArAsnikavastragrahaNAnujJA / 17 evaM , zayyAsastArakasyApi yathArAsnikagrahaNAnujJA . 18 18 evaM , yathArAsnikakRtikarmAnujJA / 19 nimranthanirgranthInAm antaradvAre (gRhasyAntarAlamArge) sthAnaniSada nAdikaraNaniSedhaH, apavAde vyAdhitAdaunAM tatkaraNAnujJA ca / 17 .. 20 evamantaragRhe catuHpaJcagAthAkhyAnAdiniSedhaH / / 72 21 evamantaragRhe bhAvanAsahitapaJcamahAvratAkhyAnAdiniSedhaH / / . 73 22-25 prAtihArikasAgArikasatkazayyAsaMsvArakapakaraNam 74-75 22 nimranthanimranthInAM prAtihArikasAgArikasatkazayyAsastAraka , madattvA vihaarnissedhH| .. 74 23- evaM pUrvoktazayyAsaMstArakaM yathAMvasthitarUpemA'dattvA vijharaniSedhaH / 74 24 pUrvoktazayyAsaMstArakaM yathAvasthitarUpeNa dattvA vihArAnujJA / 74 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM viSayaH 25 pUrvoktazayyAsaMstArake vipraNaSTe kiM karttavyamiti tadvidhiH / / iti prAtihArikasAgArikasatkazayyA saMstArakaprakaraNam / avagrahaprakaraNam 76--79 26-30 26 pUrvasthitazramaNAnAM gamane tatkAla samAgatazramaNAnAmavagrahAnujJApanAvidhiH / 27 evaM pUrvasthitazramaNAnAM gamane tadupAzrayasthitA'cittavastujAtasya paribhoge pUrvasthitazramaNaviSayaivA'vagrahasyAnujJApanA bhavatIti kathanam / 28 avyASTatAdivasateH pUrvasthitazramaNa viSayaivAvagrahasyAnujJApanA bhavatIti kathanam / 29 vyApRtAdivasaterdvitIyavAramavagrahAnujJApanA karttavyA / 30 bhinyAdinikaTavarttisthAneSvapi avagrahasya pUrvAnujJApanaiva bhavati / pRSThasaM. 75 1 anudghAtikAdhikAraH / 2 pArAJcikAdhikAraH / 3 anavasthApyAdhikAraH / 4 - 9 pratrAjana - muNDApana - zikSaNopasthApana - - saMbhoga-saMvAsAdhikAre paNDakAditrayANAM SaD niSedhasUtrANi / 10 avinItAditrayANAM vAcanAniSedhaH / 11 vinItAditrayANAM vAcanAnujJA / 12 duSTAdayakhayo dussaMjJApyAH / 13 aduSTAdayastrayaH susaMjJApyAH / 14 glAnanirgranthyAH pitrAdinA dhAraNe puruSasparzAnumodane prAyazcittavidhiH / 76 77 77 78 79 // ityavagrahamakaraNam / 31 grAmAdInAM bahiH sainyaniveze sthite nirmanthanirgranthInAM bhikSAcaryAvidhiH / 80 32 grAmAdiSu sarvataH samantAt kSetrAvagrahapramANAdhikAraH / // iti bRhatkalpe tRtIyodezakaH samAptaH // 3 // // atha caturthoddezakaH // ng 81 82 85 89 89 91 92 93 93 94 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sutrasa viSayaH pRSThasaM. 15 evaM nimranthasya mAtrAdinA dhAraNe strIsparzAnumodane prAyazcittavidhiH / 95-94 16 nimranthanigranthInAM kAlAtikrAntAhArakaraNaniSedhaH / 95-95 17 , , kSetrAtikrAntAhArakaraNaniSedhaH / 18 nimranthasyAnAbhogenAcittAneSaNIyapAnabhojanaprAptI kiMvA karttavyamiti tdvidhiH| 19 kalpasthitA'kalpasthitAnAmAhArakalpavidhiH / 20 bhikSoH svagaNAdanyagaNAvakramaNecchAyAM tadvidhiH / / 21-22 evaM gaNAvacchedakasya, AcAryopAdhyAyasya ca pUrvokto vidhiH| 101 23-25 bhikSu- gaNAvacchedakA-''cAryopAdhyAyAnAM saMbhogapratijJayA nyagaNAvakramaNecchAyAM tadvidhipradarzakANi trINi sUtrANi / 102-106 26-28 bhikSa-gaNAvacchedakA-''cAryopAdhyAyAnAmanyAcAryo-.. pAdhyAyodezanecchAyAM tadvidhipradarzakANi trINi sUtrANi / 107-110 29 mRtabhikSuzarIrapariSThApanavidhiH / 30 kRtAdhikaraNavyavazamanamantareNa bhikSobhikSArthagamanAdi sarvavyavahAraniSedhaH, tatprAyazcittavidhizca / . ..... 111 31 prihaarklpsthitbhikssordhikaarH| 113 32-33 nirgranthanirgranthInAM mAsamadhye dvitrivAraM pnycmhaandyuttrnnnissedhH| 116 kuNAlAnagarI sthitairAvatIsadRzAnyanadyuttaraNAnujJA ca. . 34 tRNapujAdhAcchAditatathAvidhopAzraye hemantagrISmakAlavAsaniSedhaH / 118 35 tRNapuJjAdyAcchAditAnyavidhopAzraye hemantagrISmakAlavAsAnujJA / / 118 36 tRNapuJjAdyAcchAditatathAvidhopAzraye varSAvAsaniSedhaH / 37 tRNapuJjAdyAcchAditAnyavidhopAzraye varSAvAsAnujJA / // iti bRhatkalpe caturthodezakaH smaaptH||4|| ||ath pnycmoddeshkH|| . 1 strIrUpeNa nirgranthasya devkRtopsrgH| 120-120 2 puruSarUpeNa nirghandhyA devakRtopasargaH / 120 119 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. sUtrasaM0 viSayaH 3 strIrUpeNa nirgranthasya devIkRtopasargaH / 4 puruSarUpeNa nirgrandhyA devIkRtopasargaH / 5 bhikSorvyavazamitAdhikaraNamantareNAnyagaNaga panecchAyAM tadvidhiH / 6 9 udgatavRttikA'nastamitasaMkalpasya bhikSoradhikAre suutrctussttm| 122-125 10 nirgranthanirgranthyo rudgAlAdhikAraH / 11 bhikSArthaM gRhasthagRhapraviSTasya bhikSoH pAtre prANabIjAdipAte tatparibhogAparibhoge vidhiH / 12 evaM sacittoda kA dipAte tatparibhogAparibhoge vidhiH / 13 nirbramdhyAH pazupakSizarIreNa svakIyendriyajAtasparze'brahmaviSayAnumodane prAyazcittavidhiH / 14 evaM nirmandhyAH pakSupakSizarIreNa svakIyasroto'vagAhe abrahmaviSayAnumodane prAyazcittavidhiH / 15 nirmandhyA ekAkinItvena sthitiniSedhaH / 16 evamekAkinyA AhArArthagRhasthagRhapravezaniSedhaH / 17 evamekAkinyA vicArabhUmi vihArabhUmigamananiSedhaH / 18 evamekAkinyA grAmAnugrAmavihAraniSedhaH / 19 nirgrandhyA acelikAtvaniSedhaH / 20 evamapAtrikAtvaniSedhaH / 21 evaM vyatsRSTakAyikAtvaniSedhaH / 22 nirgrandhyA grAmAderbahirUrdhvabAhutvenA''tApanAniSedhaH / pRSThasaM0 121 121 122 23- 33 nirgrandhyAH sthAnAyatikAyAsanena sthitiniSedhaviSaye ekAdaza sUtrANi / 34 nirgranthInAmA kuzca napaTTadhAraNaparibhoganiSedhaH / 35 nirgranthAnAmA kuJcanapaTTadhAraNaparibhogAnujJA / 36-37 nirgranthInAM sAvaSTambhAsane niSadananiSedhaH, nirgranthAnAM ca tAdRzAsananiSadanAnujJA / 38 - 19 nirgranthInAM saviSANapIThaphalake sthAnaniSadananiSedhaH, nirma 126 127 128 128 129 129 129 130 130 130 131 131 133-134 135 135 135 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM0 viSayaH nthAnAM ca tadanujJA / 40-41 nirgranthInAM savRntAlA bughAraNaniSedhaH, nirgranthAnAM ca tadanujJA / 42-43 nirgranthInAM savRntikapAtra ke sarikAdhA raNaniSedhaH, nirgranthAnAM ca tadanujJA / 44-45 nirgranthInAM dArudaNDakapAdaproJchanakadhAraNaniSedhaH, nirgranthAnAM ca tadanujJA / 46 nirgranthanirgranthInAM parasparaM mokapAnAcamananiSedhaH 47 nirgranthanirgranthInAM saMgrahita bhojanajAtAhArakaraNaniSedhaH / 48 evaM saMgrahitA''lepanajA tenA''lepanavilepananiSedhaH / 49 evaM saMgrahita tailaghRtAdinA gAtrAbhyaGganiSedhaH / 50 evaM saMgrahita kalkAdyA lepanajAtena upalepodvarttananiSedhaH / 51 parihArakalpasthitasya bahiH sthaviravaiyAvRttyAdyarthaM gatasya tapodoSe prAyazcittavidhiH / 52 nirgrandhyAH pulAkabhaktagrahaNavidhiH / // iti bRhatkalpe paJcamoddezakaH samAptaH ||5|| // atha SaSThodezakaH // 1 nirmanthanirgranthInAM SaDUvidhA'vacanabhASaNaniSedhaH / 2 kalpasya prANAtipAtA divAdarUpaSaDvidhaprastArAdhikAraH / pRSThasaM. 136 3 nirgranthasya svasyAsAmarthye pAdasaMlagnasthANuprabhRterniSkAsanaM nirgranthyA kalpate ityadhikAraH 4 evamakSigataprANAdiviSayakaM sUtram / 5 - 6 evameva nirgrathyAH svasyA asAmarthye pAdAkSigatasthANuprANAdeniSkAsanaM nirgranthasya kalpate ityadhikAre sUtradvayam / 7 nirgranthasya durgaviSamAdisthAne praskhalantyAH patantyA nirmandhyAH grahaNaM kalpate, ityadhikAraH / 136 137 137 138 138 139 140 141 142 142 145 146 149 150 150 - 151 151 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sUtrasaM viSayaH 8 evaM svedapaGkAdiSu avakarSantyA avaDatyA nirmandhyA grahaNamapi nirgranthasya kalpate, ityadhikAraH / 9 evaM nAvAdhArohaNe'pi sUtram / 10- 14 evameva kSiptacitta - dIptacitta-yakSAviSTonmAdaprApto - pasargaprAptanirgranthayA grahaNaM nirgranthasya kalpate, ityadhikAre paJca sUtrANi / 1.5 18 evaM sAdhikaraNa- saprAyazcitta-bhaktapAnapratyAkhyAtA -'rthajAtanirgranyA api grahaNaM nirgranthasya kalpate, ityadhikAre catvAri sUtrANi / 19 kalpasya SaDUvidhaparimandhuprakaraNam / 20 SaDvidhakalpasthitiprakaraNam / 21 zAstrasamAptiH / // iti bRhatkalpe SaSThoddezakaH samAptaH ||6|| IZZINE ZXZZZZZX // iti bRhatkalpasUtrasya viSayAnukramaNikA samAptA // ZZZZZZZZZZZZZZR pRSThasaM 151 152 152 153 154 155 156 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracitaM cUrNibhASyAvacUrIsamalaGkRtam zrIbRhatkalpasUtram / maGgalAcaraNam (mAlinIvRttam) bhavijanahitakAraM, jJAnavittaikasAram , kRtabhavabhayapAraM naSTakarmAribhAram / bhaghaharaNasamIraM, duHkhadAvAgninIram , .. vimalaguNagabhIraM, naumi vIraM sudhIram // 1 // (mAlAvRttaM-indravajrA) bRhadbhiridaizca jinairgaNIzai,-stathA purA pUrvadharaiH prarUpitaH / taireva pUrva carito bRhan yaH, kalpo bRhatkalpa iti prasiddhaH // 2 // __ (anuSTubU vRttam) bRhatkalpasya tasyaiva, bhASyaM cUrNyavacUrikA / zAstrasAraM samAdAya, ghAsIlAlena tanyate // 3 // atheha zAstrAdau pUrvamanugamaH karttavyaH, anugamaH iti kim ? gamanaM gamaH jJAnamityarthaH anu-bhagavadacanamanusRtya yo gamaH so'nugamaH / sa ca dvidhA-niyuktyanugamaH, sUtrAnugamazca, tatra niyuktyanugamaH padyAdirUpaH, so'tra nAdhikRtaH / sUtrAnugamaH sUtrarUpaH, sa cAtra prasaGgaprAptaH zAstrasya gaNadharaiH prAyaH sUtrarUpeNa prathitatvAt iti sUtrAnugame sUtramuccAraNIyam, tacca skhalitAdidazadoSavinirmuktaM bhaviturmahati, te ca sUtroccAraNadoSA yathA savalitaM 1 militaM 2 caiva, vyaviddhAkSarameva ca 3 / hInAdhikAkSare dve 5 ca, vyatyAneDitameva ca 6 / " // 1 // aparipUrNamityeka 7-maparipUrNaghoSakam 8 akaNThoSThavipramukta 9-maguruvAcanA''gatam 10 // 2 // iti tatra saMvalitam-yad antarA'ntarA padAdi muktvA uccAraNam 1 / militam-yat anyAnyasya uddezasyAdhyayanasya vA AlApakAdi saMmelyoccAraNam 2 / vyAvidvAkSaram yad viparyastaratna Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre mAlAgataratnavat viparyastAkSaravinyAsapUrvakamuccAraNam 3 / hInAkSaram- yad sUtragatAkSarebhyaH kAnicidakSarANi hInAni kRtvA uccAraNam 4 / adhikAkSaram-yat sUtre svabuddhayA'kSarANi adhikAni saMyojyoccAraNam 5 / vyatyAneDitam-yat ekasya zAstrasya vacane'nyAnyazAstravacanAnAM saMmizraNaM kRtvoccAraNam 6 / aparipUrNam -yad mAtrApadacaraNabinduvarNAdibhiraparipUrNatayoccAraNam 7 / aparipUrNaghoSam yad udAttAnudAttasvaritarUpaiH ghoSairapUrNamuccAraNam 8 / akaNThoSThavipramuktam - yat kaNThauSTatAlvAdibhiravimuktameveti varNAnAM kaNThoSThasaMlagnatvenAvyaktamaspaSTamuccAraNam, athavA varNAnAM kaNThoSThAditattatsthAnarahitamevoccAraNam 9 / aguruvAcanAgatamiti-aguruvAcanopagatam yad gurupradattavAcanayA na prAptaM, guruto vAcanAmaprApyaivoccAraNam 10 / iti / ityAdidoSarahitaM sUtramuccAraNIyamityasya zAstrasya prathamaM sUtramAha'nokappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA Ame tAlapalaMbe abhinne patigAhittae ||suu0 1 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nigraMnthInAM vA AmaM tAlapralamyaM abhinna pratiprahotum ||suu0 1 // cUrNI-'no kappai'na kalpate niggaMthANaM nirgranthAnAm,-nir-nirgatAH granthAt bAhyAbhyantararUpAt, tatra bAhyo granthaH kSetra vAstu-hiraNya-suvarNa-dhana-dhAnya-dvipada-catuSpada-kupya-rUpo navavidhaH, AbhyantaraH-rAga-dveSa-krodha-mAna-mAyA-lobha-hAsya-ratyarati-mithyAtva-veda-bhaya-zoka-jugupsArUpazcaturdazavidhaH, tAbhyAM dvividhAbhyAmapi granthAbhyAM nirgatA nimranthAH zramaNAsteSAm , evaM niggaMthINaM nimranthInAM pUrvoktalakSaNavatInAM sAdhvInAM Ame Amam apakam , yat tAlapalaMbe, tAlapalambam , talo vRkSavizeSastatra bhavaM tAlaM vRkSavizeSasambandhi, palamba-pralambate iti pralambaM prakarSega lamba vA pralambaM lambAyamAnamAkRtito dIrgha kadalIphalAdikaM abhinne abhinnaM, bhinnaM dravyato bhAvatazca dvividham , tatra dravyato bhinnaM kSurikAdinA vidAritaM, bhAvato. bhinnaM vyapagatajIvamacittamityarthaH tadviparItam abhinnaM zastrApariNatattvena sacittamityarthaH, tAdRzaM tAlapralambaM paDigAhittae pratigrahItum-AdAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, Amaphalasya sacittatvasadbhAvAt / sU0 1 // atha yAdRzaM tAlapralambaM kalpate tadeva pradarzayati-'kappaI' ityAdi / mUlam -kappai niggethANaM vA niggaMthINa vA Ame tAlapalambe bhinne paDigAhittae // 50 2 // chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA AmaM tAlapralamba bhinna pratigrahItum ||suu02| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhASyAvacUrI u0 1 sU0 2-5 pralambaprakaraNam 3 cUrNI - kappai kalpate niggaMthANaM nirgranthAnAM nimgaMthINaM nirgranthInAM pUrvapradarzitasvarUpANAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca Ame AmaM apakkaM tAlapralambaM vRkSavizeSasya lambaM phalaM kadalIphalAdikaM yadi bhinnaM dravyato bhAvatazca zastrapariNatamacittaM bhavettadA paDiggA hittae pratigrahItum kalpate bhinnasya zastrapariNatatvena sacittatvadoSarAhityAt // sU0 2 // pUrvaM sAmAnyena niSedho vidhizca pradarzitaH, sAmprataM vizeSamAha - ' kappar3a' ityAdi / mUlam - kappara nimgaMthANaM pakke tALapalaMbe bhiNNe vA abhiNNe vA paDigA - hittae | sU0 3 // chAyA -kalpate girgranthAnAM pakvaM tAlapralambaM bhinnamabhinnaM vA pratigrahItum // suu03|| cUrNI -- kappar3a kalpate niggaMthANaM nirgranthAnAM zramaNAnAM pakke tAlapalaMbe pakvaM tAlapralambaM kadalIphalAdikaM dIrghaphalaM bhiNNe vA abhiNNe vA bhinnaM vA abhinnaM vA dvividhamapi paDigAhipratigrahItuM kalpate / pakamiti yadacittaM tat kalpate, sAdhUnAmAkRtijanitadoSAbhAvAt ||suu0||3|| atha nirgranthInAM pakasyApyabhinnasya grahaNe niSedhamAha - 'no kapa' ityAdi / mUlam - no kapai niggaMthINaM pakke tAlapalaMbe abhinne paDigAhittae ||4 // chAyA-- - no kalpate nirmanthInAM pakvaM tAlapralambaM abhinna pratigrahItum ||suu04 // cUrNI - no kappai no naiva kalpate nimgaMthINaM nirgranthInAM sAdhvInAM pakke tAlapalaMbe pakamapi tAlapralambaM yat abhinne abhinnam avidAritaM akhaNDamityarthaH, tat paDigAhittae pratigrahItuM na kalpate, nirgranthInAM tadAkRtijanyadoSaprAptisadbhAvAt // suu04|| sAmprataM pakvasya tAlapralambasya grahaNe sAdhvInAM vidhiM pradarzayati - ' kappara' ityAdi / mUlam - kappai niggaMthINaM pakke tAlapalaMbe bhinne paDigAhittae, sevi ya vibhiNNe no cevaNaM avihibhiNNe // sU0 5 // chAyA -kalpate nirgranthInAM pakvaM tAlapralabaM bhinnaM pratigrahItum, tadapi ca vidhibhinna naiva khalu avidhibhinnam // 0 5|| cUrNI- - kappar3a kalpate niggaMthINaM nirgranthInAM pakke tAlapalaMbe pakvaM tAlapralambaM bhiNNe bhinnaM khaNDitaM yadi bhavettadA paDigAhettara pratigrahItuM kalpate, kintu sevi ya NaM tadapi ca bhinnamapi ca khalu yadi vihibhinnaM vidhibhinnaM vidhinA ucitaprakAreNa phalakarttanavidhinA yadi bhinnaM bhavettadA kalpate no cevaNaM naiva khalu avihibhinnaM avidhibhinnaM kalpate, vidhibhinna miti kimavyAkAravizeSamadhikRtya khaNDitaM na bhavet tat avidhibhinnaM tu yat kamapyAkAravizeSamadhikRtya khaNDitaM bhavettanna kalpate iti bhAvaH ||suu05|| atra gAthAtrayamAha bhASyakAra: " Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre bhASyam-paDhame AmamabhinnaM, tAlapralaMba nisehiyaM duNDaM / bIe bhinnaggahaNaM, ANattaM samaNa-samaNINaM // 1 // taie niggaMthANa, bhiNNamabhiNNaM ca pakkamANa / niggaMthINa cautthe, pakaM pi nisehiyamabhiNNaM // 2 // kappai ya ettha bhiNNaM, vihibhiNNaM taMpi No avihibhiNNaM samaNINa ya cha bbhaMgA, jo suddho so ya gahiyavvo // 3 // chAyA-prathame AmamabhinnaM tAlapralamba niSiddhaM dvayAnAm / dvitIye bhinnagrahaNam , AkSapta zramaNa-zramaNInAm // 1 // tRtIye nigranthAnAM, bhinnamabhinnaM ca pakvamAkSaptam / nirgranthInAM caturthe, pakkamapi niSiddhamabhinnam // 2 // kalpate cAtra (paJcame) bhinna, vidhibhinnaM tadapi no avidhibhinnam / zramaNInAM Saha bhaGgA, yaH zuddhaH sa ca grahItavyaH // 3 // avacUrI--paDhame iti / paDhame prathame sUtre AmamabhinnaM tAlapralamba duhaM dvayAnAM zramaNAnAM zramaNInAM ca nisehiyaM niSiddhamiti / bIe dvitIye sUtre samagasamaNINaM, zramaNa-zramaNInAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca bhiNNaggahaNaM bhinnagrahaNaM bhinnasya tAlapralambasya grahaNam AdAnam ANattaM bhAjaptam-AjJAviSayIkRtaM bhagavateti // 1 // taie tRtIye sUtre nirgranthAnAM sAdhUnAM pakke pakkaM tAlapralamba bhinnamabhinnaM ca AjJaptam / cautthe caturthe sUtre nimranthInAM pakvamapi tat abhinnaM niSiddham // 2 // 'etya' atra paJcame sUtre nirgranthInAM bhinnaM kalpate kintu taMpi tadapi bhinnaM tAlapralambamapi vihibhinna vidhibhinna vidhinA samucitaprakAreNa natu kenApyAkAravizeSeNa bhinnaM khaNDitaM bhavetadA kalpate no avihibhiNNaM avidhibhinnam, avidhinA anucitaprakAreNa, kenApi AkAravizeSeNa bhinnaM bhavettadA no naiva kalpate / atra zramaNInAM pralambagrahaNe cha bhaMgA SaD bhaGgA bhavanti tatra yo bhaGgo grahaNaviSaye zuddho bhavet so gahiyanyo sa grahItavyaH nAnya iti // 3 // ke te SaD bhaGgAH ? iti tAn pradarzayati bhASyakAra:-'samaNINaM' ityAdi bhASyam-samaNINaM cha bhaMgA, hoti ya je te ihaM pavucchAmi / paDhamo dohi abhiNNaM, daveNaM taha ya bhAveNaM (1) // 4 // avihi-vihI ya dave, bIo taio ya hoi do bhaMgA (3) / bhAveNa ya daveNa ya, bhiNNamabhiNaM cauttho ya (4) // 5 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU06 pralambaprakaraNam 5 bhAveNaM bhiNNaM puNa, daveNaM avihibhiNNa paMcamao (5) / chaTTho ya bhAvabhiNNaM, taMpi ya davveNa vihibhiNNaM (6) // 6 // chAyA-zramaNInAM SaDU bhaGgA bhavanti ca ye tAn iha pravakSyAmi / prathamo dvAbhyAmabhinnaM dravyeNa tathA ca bhAvena (1) avidhividhI ca dravye dvitIyastRtIyazca bhAvato dvau bhaGgau (3) // 4 // bhAvena ca dravyeNa ca, bhinnaM abhinnaM caturthazca (4) // 5 // bhAvena bhinnaM punadravyeNAvidhibhinna paJcamakaH (5) / SaSThazca bhAvabhinna, tadapi ca dravyeNa vidhibhinnam (6) // 6 // avacUrI--'samaNINaM' iti / samaNINaM zramaNInAM pralambagrahaNaviSaye SaD bhaGgA ye bhavanti tAn iha 'pavucchAmi' pravakSyAmi kathayiSyAmIti bhASyakAravacanam / tAneva darzayati-paDhamo ityAdi, tatra SaTsu bhaGgeSu prathamo bhaGgaH pUrvoktaM pralambaM dohi dvAbhyAmapi prakArAbhyAM yathA 'davveNa ya bhAveNa ya' dravyato bhAvatazca yatra abhinnaM bhavetsa prathamo bhaGga ityarthaH (1) / avihivihI ya dave' dravye dravyaviSaye prathamavidhiH, tatazca vidhiryathA-pUrvoktaM bhAvato yad abhinnaM tat, dvitIye bhaGge-avidhibhinnaM, tRtIye bhaGge-vidhibhinnam , ityevaM 'bIo taio ya' dvitIyastRtIyazceti 'hoti do bhaMgA' dvau bhaGgau bhavataH (3) / 'bhAveNa yadavveNa ya bhiNNamabhiNa' kramazo yathAsaMkhyaM bhAvena bhinnaM, dravyeNa abhinnam , ityevaM caturtho bhaGgo bhavati (4) / bhAveNaM bhiNNaM puNa bhAvena bhinnamapi 'davveNa avihibhiNNaM' dravyeNa tad avidhibhinnaM bhavati, ityeSaH 'paMcamao' paJcamo bhaGgo bhavati (5) / 'chaTTho ya' SaSTazca bhaGgaH-bhAvabhiNNaM bhAvato bhinnaM, taMpi ya' tadapi ca daveNa vihibhiNNaM' dravyeNa vidhibhinnam , ityeSa SaSTho bhaGgaH (6) / eSa bhaGgaH bhramaNInAM grAhyo bhavatIti bhaavH| SaNNAM bhaGgAnAM koSThakamidam - 1-dravyato bhAvatazca abhinnam / 2-bhAvataH abhinnaM-dravyataH avidhibhinnam / 3-bhAvataH abhinnaM dravyataH-vidhibhinnam / 4-bhAvataH bhinna-dravyataH-abhinnam 5-bhAvataH bhinna-dravyataH-avidhibhinnam / 6-bhAvataH bhinnaM dravyataH vidhibhinnam / / iti pralambaprakaraNam / __pUrva pralambagrahaNavidhiruktaH, samprati vasatinivAsavidhimAha, tatra pUrvasUtreNA'sya kaH sambandhaH ! iti sambandhaM pradarzayati bhASyakAraH-'AhAro' ityAdi / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre bhASyam -AhAro puvvutto, so ya kahiM bhuMjara samuvavissa / iya vasahIvihimettha ya, vannei esa saMbaMdho // 7 // chAyA-AhAraH pUrvamuktaH sa ca kutra bhujyate samupavizya / iti basatividhimatra ca varNayati eSa sambandhaH // 7 // avacUriH--'AhAro'iti / pUrvaM pUrvasUtre AhAraH uktaH, sa cAhAraH kutra samupavizya bhujyate iti, etadavalambya atra ca vasatividhi 'vanneI' varNayati / eSa pUrvasUtreNAsyasambandha iti // 7 // ityanena sambandhena nimranthAnAM nimranthInAM ca RtubadvAdikAle ekasmin kSetre kiyantaM kAlaM vastuM kalpate ? iti pradarzayitukAmaH sUtrakAraH prathamaM nirgranthasUtramAha-'se gAmaMsi bA' ityAdi / mUlam--se gAmasi vA NagaraMsi vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAhaMsi vA ghosaMsi vA aMsiyaMsi vA puDabheyagaMsi vA rAyahANisi vA saparikkhesi abAhiriyasi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAsu egaM mAsaM vatthae, // 6 // chAyA-atha grAme vA nagare vA kheTe vA karbaTe vA maDambe vApasane vA Akare yA droNamukhe vA nigame vA Azrame vA saMniveze vA saMvAhe vA ghoSe vA asikAyAM vA puTabhedane vA rAjadhAnyAM vA saparikSepe abAhirike kalpate nimranthAnAm hemantagrISmeSu pakaM mAsaM vastum ||suu 6 // cUrNI :-se gAmaMsi vA iti / 'se' atha grAme-gamyo gananIyaH prApaNIyo vA aSTAdazAnAM karANAM yaH sa grAmaH, prasate buddhayAdiguNAn iti vA grAmaH,pRSodarAdinA siddhiH, tasmin grAme, nagare vA, 'nayare' ityasya nakare iti chAyA, tatra karaH aSTAdazavidho rAjadeyo bhAgaH, sa na vidyate yatra nakaram-nagaram , pRSodarAditvAt kakArasya gakAraH, natro lopAbhAvazceti, tasmin nagare, kheTe vA kheTaH dhUliyA kAraparikSitajananivAsaH tasmin , karbaTe vA, karbaTaH kutsitanagaram, tasmin vA, maDane vA-maDambo yasya sarvatazcaturdikSu sArddhagavyUtaparyantaM prAmAdikaM na bhavati saH, tasmin vA, pattane vA, pattanaM dvividha-jalapattanaM sthalapattanaM ca, yatra nAvAdinA gamyate tat jalapattanam, yatra zakaTaghoTakAdibhirgamyate tat sthalapattanam , tasmin etAdRze dvividhe'pi pattane vA, Akare vA, AkaraH khaniH lohatAmrarUpyAdyutpattisthAnaM, yatra lokAH prastaradhAtudhamanAdinA lohatAmrarUpyAdi saMpAdayanti tasmin tAdRze sthAne vA, droNamukhe vA droNamukham-droNaH parimANavizeSa iti parimANasya parimitajalarUpasya mukhaM, yatra samudrasya UrmayaH yathAsamayamAgacchanti Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 6-7 vasatinivAsavidhiH 7 tat jalasthaleti dviprakArayuktaM sthAnaM tasmin , nigame vA-nigamaH negamAnAM vaNijakAnAM sthAnaM, nigame bhavA naigamAH iti vyutpattyA tasmin, Azrame vA AzramaH prathamatastApasairAvAsitaH pazcAdapare'pi janA Agatya saMvasanti, tAdRzaM sthAnaM tasmin , saMniveze vA, saMnivezaH yatra janasamudAyarUpaH sArthoM vyApArAdinimittaM prasthitaH san antarAntarA vAsamadhivasati saH, tasmin tAdRze sthAne, saMvAhe vA saMvAhaH yatra kRSIvalA anyatra karSaNaM kRtvA, vaNijo vA, vANijyanimittamanyataH dhAnyAdikaM saMvAhya-AnIya-parvatAdau viSame sthAne dhAnyAdikaM koSThAgArAdau ca prakSipya vasanti saH, tasmin tAdRze sthAne, ghoSe vA-ghoSaH AbhIrapallI tasmin , aMzikAyAM vA aMzikAnAma yatra prAmasyAdhaM tRtIyazcaturtho vA bhAga Agatya vasati, grAmAMzatvAd aMzikA procyate sA tasyAM vA, puTabhedane vA, puTabhedanaM puTAnAM kuGkumAdipuTAnAM yatra nAnAdigbhya AnIya vikrayArtha bhedanaM kriyate, tat tasmin tAdRze sthAne vA, rAjadhAnyAM vA, rAjadhAnI yatra rAjA vasati sA tasyAM vA, etAdRze pUrvoktasvarUpe pramAdau saparikSepe kaNTakavRttibhityAdiparikSepayukte, punazca abAhirike bAhirikA yasya prAmAdeH parikSepAd bahirgRhapatirbhavet sA, na vidyate bAhirikA bahirjanabasatiH 'purA' iti prasiddhA yasya prAmAdeH sa abAhiriko grAmAdiH, tasmin etAdRze grAmAdau nimranthAnAM zrama gAnAM hemantaprISmeSu hemantAdigrISmAnteSu RtubaddhakAlasambandhiSu bhaSTasu mAseSu madhe ekaM mAsaM yAvat vastum avasthAtuM kalpate tato'dhikanivAse'tiparicayenA'nAdarasaMbhavaH, stryAdInAM vAraM vAraM darzanabhASaNAdinA saMyamAtmobhayavirAdhanAdayo doSAH saMbhavanti, adhikakAlavAsena bhadrakagRhasthAnAM zramaNopari gADhataraH snehaH saMjAyate, tenAdhAkarmAdidoSaduSTamazanAdi pratilAbhayanti, kadAcittato vihAre teSAM gADhatarasnehasambadhena te puruSAH striyo vA virahaduHkhaduHkhitA api bhaveyuH, adhikanivAse kSetramapi nIrasaM bhavati, ityAdyaneke doSAH zramaNAnAmApatanti tataH RtubaddhakAle grAmAdau ekameva mAsaM yAvad vastuM kalpate nAdhikamiti / AgADhakAraNe tu kalpate tat pradarzyate-yadi AcAryAdInAM zarIradaurbalyena tatprAyogya bhaktapAnAdikaM tadAsannagrAmAdau durApaM bhavet tadA kiyatkAlaM yAvat, tathA sAdhurvA glAno jAyate, anyatra auSadhabhaiSajyAdi sulabhaM na bhavet tena kAraNena mAsAdadhikaM yAvatkAlaparyantaM glAnaH praguNIbhUto na bhavettAvatkAlaparyantamapi tatra vastuM kalpate / yadi glAnaH praguNIbhUto bhavettadA tadaiva tasmAt sthAnAnnirgantavyamiti tAtparyam ||suu0 6 // atha grAmAdivAsaviSaye'nyamapi vidhi pradarzayati sUtrakAraH --'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam -se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sapAhiriyasi kappA niggaMthANaM hemaMtagimhAsu do mAse vatthae, aMto ikkaM mAsa, bAhiM ikkaM mAsaM, aMto vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM basamANANaM bAhiM mikkhAyariyA // 50 7 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkarUpasUtre chAyA- - atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe sabAhirike kalpate nirmanthAnAM hemantagrISmeSu dvau mAsau vastum / antaH pakaM mAsaM bahirekaM mAsam, antarvasatAm antarbhikSAcaryA, bahirvasatAM bahirbhikSAcaryA // sU0 7|| 8 cUrNI - ' se gAMmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA, grAmata Aramya rAjadhAnI paryantaM sarvatra grAmAdau pUrvapratipAdita svarUpe saparikSepe - parikSepasahite, sabAhirike parikSepAd bahirjananivAsasahite nirgranthAnAM hemantagrISmeSu RtubaddhakAlasaMbandhiSu aSTasu mAseSu dvau mAsau mAsadvayaparyantaM vastuM kalpate / pUrvamekamAsaM yAvat nivAsaH proktaH, asmin sUtre ca dvau mAsau, iti proktaM tatkatham ? atrAha - pUrvasUtre saparikSepe sati bAhirikArahitatvena ekaM mAsameva nivAsaH kathitaH atra tu yad grAmAdi sabAhirikaM bhavettatra dvimAsamapi vastuM kalpate, ityevaM darzayati sUtrakAraH - aMto ika iti, sabAhirike grAmAdau antaH - prAmAdiparikSepamadhye eka mAsaM, bahizca ekaM mAsaM yAvat vastuM kalpate, tatrApi antarvasatA parikSepAntarnivAsaM kurvatAM nirgranthAnAM antareva parikSepamadhye eva bhikSAcaryA karaNIyA bhavet, bahiH parikSepAdvahirbhAge janavasatau vasata nirgranthAnAM bahiyA~mAdvahireva bAhyavasatAveva bhikSAcaryA karaNIyA bhavet ityeSa vizeSo'tra bodhyaH // grAmAdyantarvasadbhirnirgranthairmAsakalpe paripUrNe sati glAnAdikAraNavazAttadanyatra viharaNaM karttu na zakyate tadA dvitIye mAse bAhirikAyAM saMkramaNaM karttavyam, pIThaphalakAdyapi tatraiva grahItavyaM nAbhyantarato bahineMtavyam, yadi bAhirikAyAM pIThaphalakAdi na labhyate tadA antarupAzrayasvAminaM pRSTvA tadAjJayA netuM kalpate, na tvanApRcchyeti / yadyanApRcchaya nIyate tadA stenAhRtAdinAnAvidhadoSasaMbhavaH, saMyamAtmavirAdhanA'pi bhavitumarhati // sU07 || pUrva nirgranthAnAmRtubaddhakAlasambandhinivAsavidhiH proktaH, sAmprataM nirgranthInAM sa probhyate'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam - se gAmaMsi vA jAva rAyahANiMsi vA saparikkhevaMsi abAhiriyaMsi kappai nimgaMthINaM hemaMtagimhAsu do mAse batthae | sU0 8 // chAyA- - atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe sabAhirike kalpate nirmanthona hemantagrISmeSu dvau mAsau vastum // 0 8 // cUrNI - ' se gAmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM saparikSepe abAhirike bAhyavasatirahite nirgranthInAM RtubaddhakAle aSTamAsarUpe dvau mAsau yAvat vastuM kalpate / nanu nirgranthAnAmetAdRze grAmAdau ekaM mAsaM yAvadekatra vasanamanujJAtaM, nirgranthInAM ca dvau mAsau iti ko'tra hetu:, mahAbratAni tu samAnAnyeva dvayAnAm ? ityatrAha - iyAnAM mahAtrateSu samAneSvapi tAsAM mAse mAse viharaNe strIzarIratvAdaneke doSAH samApatanti tato bhagavatA nirgranthIbhyo dvimAsaM yAvadekatra nivAsakaraNamanujJAtamiti ||suu0 8 // d Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 9 vasativAsavidhiH 9 sAmprataM sabAhirikagrAmAdau nirgranthInAM vAsavidhimAha--' se gAmaMsi vA' ityAdi // mUlam - se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyaMsi rous niggaMthINaM hemaMta gimhAsu cattAri mAse vatthae, aMto do mAse, bAhiM do mAse, aMto vasamANINaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM vasamANINaM bAhiM bhikkhAyariyA || sU0 9 || chAyA - atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe sabAhirike kalpate nirgranthInAM hemantagrISmeSu caturo mAsAn vastum, antadvaiau mAsau, bahichau mAsau, antarvasatInAmantabhikSAcaryA, bahirvasatInAM bahibhikSAcaryA // sU0 9|| cUrNI - ' se gAmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat - rAjadhAnyAM vA saparikSepe sabAhirike bahirjana nivAsayukte grAmAdau nirgranthInAM hemantagrISmeSu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu caturo mAsAn sthAtuM kalpate, kathamityAha - aMto do mAse iti, antaH parikSepayuktagrAmAdyabhyantare dvau mAsau yAvat sthAtavyam, tadantaraM dvau mAsau ca bahiriti bAhirikAyAM parikSepAdvahirgRhapaGktirUpAyAM janavasatau dvau mAsau yAvat sthAtavyam / tatrApi antarvasatInAM parikSepAbhyantare vasatInAM vAsaM kurvantInAM nirgranthInAm antareva parikSepAbhyantare eva bhikSAcaryA karaNIyA, bahirvasatInAM bAhiri - kAyAM sthitAnAM nirgranthInAM ca bahireva bhikSAcaryA karttavyA kintu antaHsthitAnAM bahirbhikSAcaryA kartta na kalpate iti // sU0 9 // 7 atrAha bhASyakAra : - ' bAhiriya ' 0 ityAdi / bhASyam -- bAhiriyarahiyagAmA, - ie ya hemaMta gimhamAsesuM / atus niggaMthANaM, egaM mAsaM ca vattheuM // 8 // bAhiriyasa hiyagAmA, - ie ya mAsa pakappe / aMtoThiyANa aMto, bhikkhA bAhiM ca vajjhANaM // 9 // egatthAhiyavAse, siNehabaMdho taheva assaddhA / AhAkammaragahaNaM, virAhaNaM saMjamattANaM // 10 // evaM niggaMthINaM, duguNaM nithakAlamANAo / bhavyA rakkhA, - nimittameyaM ca ANataM // 11 // chAyA - bAhirikAra hitagrAmAdike va hemantagrISmamAseSu / kalpate nirgranthAnAM, eka mArsa va vastum // 8 // bAhirikAsahitagrAmAdike ca mAsadvikaM prakalpate / antaH sthitAnAmanto bhikSA bahizca bAhyAnAm // 9 // ekatrAdhikavAse snehabandhastathaiva azraddhA / AdhAkarmagrahaNaM, virAdhanaM saMyamAtmanoH // 10 // evaM nirgranthInAM dviguNaM nirgranthakAlamAnAt / brahmavratAdirakSAnimittametacca AjJaptam // 11 // 2 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apacarI'bAhisyiH ' iti / bAhirikArahitagrAmAdike saparikSepe sati abAhirike prAmAdike grAmAdArabhyaH rAjadhAnIparyantasthAne hemantagrISmamAseSu hemantAdigrISmAnteSu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu nirgranthAnAmekaM mAsaM vastuM kalpate, nimranthAnAmekaM mAsaM yAvadekara sthAnavAsasya kalpatvAt // 8 // tathA-'bAhiriyasahiya0' iti / saparikSepe sati sabAhirike parikSepAda bahirjananivAsasahite prAmAdau mAsadvikaM dvau mAsau yAvadvastuM prakalpate, tAdRzasthAnasya vasatidvayayuktatvAt , tatrApi yadi prAmAdhantastiSTheyustadA teSAmantaHsthAnAM nirgranthAnAM bhikSA-bhikSAcaryA antaH prAmAdyabhyantare eva kartuM kalpate, natu bAhirikAyAm , yadi ca bahistiSTheyustadA bAhyAnAM bahiHsthitAnAM teSAM bahiH bAhirikAyAmeva bhikSAcaryA kattuM kalpate, natu grAmAdyabhyantare, iti nirgranthAnAM tatra vAsavidhivijJeyaH // 9 // adhikavAsaniSedhe kAraNamAha 'egatthAhiyaH' iti / ekatra ekasmin prAmAdau adhike vAse sati nimranthAnAM bahavo doSA bhavanti, tathAhi-prathamaM tatra snehabandhaH zrAvakazrAvikAdibhiH saha jAyate tajjanyo doSaH, tathA cAdhike vAse tatratyAnAM manasi nirgranthAn prati azraddhA jAyate yadete kiyantaM kAlamatra sthAsyanti ! kadA gamiSyantItyAdi, punazca snehabaMdhena rUyAdisaMsarge brahmavate'pi zaGkA bhavet , tathA snehavazAt AdhAkarmAhAragrahaNamapi jAyate, ityAdikAraNena nimranthAnAM saMyamasya Atmanazca virAdhanamavazyambhAvi, tasmAcchAstrokakAlAdadhikaM na bastavyamiti // 10 // evaM' iti evam anenaiva rItyA nimranthInAM nirgranthakAlamAnAt nimranthAnAM vAsavidhau yat kAlamAnaM mAsarUpaM dvimAsarUpaM ca proktaM tasmAt dviguNam ekamAsasthAne mAsadvikam , dvimAsasthAne mAsacatuSTayamityevaMrUpaM dviguNaM kAlamAnaM kathitam , tathAhi-nirgranthInAmabAhirike prAmAdau, dvau mAsau yAvat sthAtuM kalpate, sabAhirike grAmAdau ca caturo mAsAn yAvat sthAtuM kalpate iti bhAvaH / anyo vidhibhikSAcaryArUpo nimranthasamAna eva vijJeyaH / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca samAne'pi zrAmaNye kathameSo bhedaH pratipAditaH / tatrAha-tAzca strIjAtIyAH santi tatastAsAM brahmavatAdirakSAnimittametad AjJaptaM bhagavateti / ___ tadadhike vAse ca ye nimranthaviSaye doSAH proktAste tu nigranthInAmapyanivAryA eva bhavanti tataH zAstroktasamayAdadhikaM grAmAdau kutrApi naiva vastavyamiti bhAvaH / glAnatvAdikAraNe tu yAvatkAlaM glAnatvaM na nivartate tAvatkAlaM tatra vastuM kalpate, glAnatve nivRtte naikamapi divasaM tatra sthAtavyam , anyatra gantavyameveti bhAvaH // 11 // // iti mAsakalpaprakaraNam // pUrva nirgranthAnAM nimranthInAM ca mAsakalpavidhiH proktaH, samprati teSAmekasthAne. vastuM na kalpate, iti vidhimAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 10-12 vasativAsavidhiH 11 sUtram--se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA egayao vatthae |suu0 10 // chAyA-atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA pakavagaDAke ekadvArake ekaniSkramaNapravezake no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA ekato vastum // sU0 10 // cUrNI---'se gAmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA ekavagaDAke 'vagaDA' iti dezI zabdaH parikSepavAcI, ekA vagaDA-parikSepaH prAkAro yasya tat ekavagaDAkam. tasmin ekaprAkArayukte, grAmAdau ityarthaH, evam-ekadvAre ekameva dvAraM yasya grAmAdestad ekadvAram, tasmin-ekadvArayukte, ekaniSkramaNapravezake ekaM ekameva niSkramaNaM nissaraNamArgaH, eka eva ca pravezaH-pravezamArgo yasya tat ekaniSkramaNapravezakaM tasmin ekaniSkramaNapravezayukte grAmAdau ityarthaH, yasya grAmAdeH nirganthAnAM nimranthInAM ca niSkramaNaM pravezazca ekenaiva dvAreNa bhavet tAdRze grAmAdau nirgranthAnAM nirgranthInAM ca dvayAnAM ekataH-ekatra vastuM sthAtuM na kalpate / atra caturbhaGgI bhavati / __ yathA-1- ekA vagaDA-ekaM dvAram / 2-ekA vagaDA-anekAni dvArANi / 3-anekA vADA-ekaM dvAram / 4-anekA vagaDA-anekAni dvArANi / atra caturtho bhaGgaH zuddhaH, sa grAhya iti // sU0 10 // yadyevaM tarhi kIdRze grAmAdau vastuM kalpate ! iti pradarzayati-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram--se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhiNivagaDAe abhinidvArAe abhiNikkhamaNapavesAe kappai niggaMthANaM vA niggathINaM vA egayo vatthae // 10 11 // chAyA-atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAke abhinidvArake abhiniSkramaNapravezake kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA ekato vastum // sU0 11 // cUrNI -'se gAmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA abhivivagaDAke abhizabdo'nekArthaH, ni-zabdo niyatArthakaH vagaDAzabdaH prAkArArthaka iti, abhi-anekA, ni-niyatA vagaDA-prAkAro yatra tat abhinivagaDAka, tasmin anekaniyataparikSepayukta grAmAdau, tathA abhinidvAre-anekadvArayukte abhiniSkramaNapravezake-anekaniSkramaNapravezamArgayukte prAmAdau tatra nimranthAnAM nirgranthInAM ca ekataH ekatra etAdRze ekasmin grAmAdau vastu kalpate // sU0 11 // atrAha bhASyakAraH- 'khette' ityAdi / bhASyam--khette saMkucie khalu, nikkhamaNaM taha pavesaNaM ega / tatthegastha ThiyANaM, gamaNAgamaNe ya bahudosA // 12 // tamhA aNegavagaDA, aNegadArA bhavaMti jattheva / tattheva nivasiyavvaM, bhikkhAsaNNAimulabhatthaM // 13 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre chAyA -kSetre saMkucite khalu niSkramaNa tathA pravezanamekam / tatraikatra sthitAnAM, gamanAgame ca bahudoSAH // 12 // tasmAt anekavagaDA anekadvArANi bhavanti yatraiva / tatraiva nivastavyaM, bhikSAsaMzAdisulabhArtham // 13 // avacUrI -'khette' iti / kSetre saMkucite khalu nizcayena yatra niSkramaNa tathA pravezanaM caikaM bhavati tatra tasmin kSetre grAmAdau ekatra sthitAnAM nimranthAnAM nirgranthInAM ca gamanAgamane bahudoSA bahavaH doSAH saMbhavanti // 12 // tasmAt kAraNAt yatra anekA vagaDA anekAni dvArANi ca yatraiva yasminneva grAmAdau bhavanti tatraiva nirgranthaiH nirgranthIbhizca nivastavyaM nivAsaH karttavyaH, nAnyatra / kimarthamityAhabhikSAsaMjJAdisulabhArtham , tatra-bhikSA-bhikSAcaryArthagamanaM, saMjJA-saMjJAbhUmau gamanaM tata AgamanaM caitad dvayamapi sulabhaM bhavati tadartha tatra vastavyam , tatra sAdhusAdhvInAM parasparaM saMparkAbhAvAditi // 13 // ____ atha nimranthInAM kIdRze upAzraye vastuMna kalpate ? ityevaM prarUpayitumAha-'no kappai niggayINaM' ityaadi| sUtram--no kappai niggaMthINaM AvaNagihaMsi vA ratthAmuhaMsi vA, siMghADagaMsi vA caukkaMsi vA caccaraMsi vA aMtarAvarNa si vA vatthae ||suu0 12 // chAyA -no kalpate nirgranthInAM ApaNagRhe vA rathyAmukhe vA zRGgATake yA catuSke vA catvare vA antarApaNe vA vastum // sU0 12 // cUrNI -'no kappaI' iti / no na kalpate tAvat nimranthInAm ApaNagRhe vA 'dukAna' iti prasiddhe, yat khalu gRham ApaNamadhye vartate, ApaNaiH samantAtparikSiptaM bhavati, athavA madhyabhAge yad gRhaM dvAbhyAmapi pArzvabhyAM yasyA''paNA bhavanti tad ApaNagRhaM tasmin , rathyAmukhe vA rathyA iti mArgaH, rathyAyAH pArzve yad gRhaM tad rathyAmukham / tacca trividham-rathyAbhimukham 1, rathyAbahirmukham 2, rathyobhayatomukham 3 / tatra yad gRhaM rathyAyAH pArthe varttate tad rathyAbhimukham 1, yasya pRSThato rathyA vartate tad rathyAbahirmukham 2, yasyaikaM dvAraM rathyAyAH parAGmukham , ekaM dvAraM ca rathyAyA abhimukhaM bhavet tat rathyobhayatomukham 3 / athavA yasmAd gRhAd rathyA pravahati tad rathyAmukhamucyate, athavA yasya gRhasya mukhaM rathyAyAM rAjamArge bhavati tad rathyAmukham , tasmin , tathA zRGgATake vA zRGgATakaM tAvat trikoNAkAraH phalavizeSaH, tadAkAreNa yatra mAgoM bhavati tat, mArgatrayamilanasthAnamityarthaH, tasmin zRGgATakasthite gRhe / catuSke-catuSkaM punazcaturNA mArgANAM saMmilanasthAnam , yatra catvAro mArgA Agatya milanti tatsthAnaM catuSkaM vyapadizyate, tasmin catuSkasthite gRhe vA, catvare vA-catvaraM nAma yatra SaNNAM mArgANAM saMmelanaM bhavati tat , tasmin catuSkasthite gRhe vA, antarApaNe vA-antarApaNastAvat yatra antaranto Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 13-15 vasativAsavidhiH 13 madhye-madhye ApaNA bhavanti sa haTTamArga ityarthaH, sa ca * ekapArzvana dvAbhyAM vA pArzvabhyAM yatra bhavet tat, athavA yad gRhaM svayameva ApaNarUpaM tad antarApaNamucyate, yatra ekena dvAreNa ApaNavyavahAraH kriyate, dvitIyena tu dvAreNa punargRhakArya vidhIyate tad gRham antarApaNam , tasmin / eteSu pUrvokteSu upAzrayeSu nimranthInAM vastuM na kalpate / eteSu upAzrayeSu vasantInAM nimranthInAM janasamudAyasya gamanAgamanabAhulyAt svAdhyAyAdi na samyag jAyate, tathA anekavidhajanAvalokane pariNayanAdimahotsavAdyavalokane ca pUrvasmRti saMbhavAccittavRttau vikArasaMbhavaH, kAmukajanadvArA nirgranthyA apaharaNamapi saMbhavet , ityAdikAraNaiH saMyamAtma-virAdhanAsaMbhavAdetAdRzeSu upAzrayeSu nimranthInAM vAsaH pratiSiddhaHH // 12 // pUrvokteSu upAzrayeSu nimranthAnAM vastuM kalpate iti pradarzayati-kappaI' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatthae ||suu013|| chAyA -kalpate nigranthAnAM ApaNagRhe vA yAvat antarApaNe vA vastum ||suu013|| cUrNI-'kappaI' iti / kalpate nirgranthAnAm ApaNagRhe vA yAvat antarApaNe vA, yAvat padena rathyAmukhe vA zaGgATake vA catuSke vA catvare vA, iti saMgrahaH / sAdhvIsUtre kathiteSu sarvavidheSu upAzrayeSu sAdhUnAM vastuM kalpate, puruSatvenaH teSAM doSAbhAvAt / / sU0 13 // atrAha bhASyakAraH-'AvaNagihAiesuM' ityAdi / bhASyam-AvaNagihAiesuM, niggathIhi na tattha vasiyavaM / purisANaM AvAo, niggaMthINaM bhavejja dosaDheM // 14 // niggaMthANaM kappai, puvvuttesu ya samaggaThANesu / tesiM purisattaNao, no dosA purisasaMsaggA // 15 // chAyA -ApaNagRhAdikeSu nimranthIbhirna tatra vastavyaM / puruSANAmApAto nimranthInAM bhaved doSArtham / 14 / nirgranthAnAM kalpate pUrvokteSu ca samagrasthAneSu / teSAM puruSattvato no doSAH puruSasaMsAt // 15 // avacUrI-'AvaNagihAiesuM' iti / ApaNagRhAdiSu pUrvokteSu sthAneSu nirgranthIbhistatra na vastavyam, yatastatra puruSANAmanekavidhAnAmapazabdAdivAdinAmapi ApAta AgamanaM bhavati sa ca nimranthInAM strIjAtitvena doSAya bhavatIti // 14 // nirgranthAnAM ca pUrvokteSu samagrasthAneSu ApaNagRhAdiSu vastuM kalpate, yatasteSAM puruSatvena puruSasaMsargAt no-naiva kecidapi doSA bhaveyuriti // 15 // punanirgranthInAmupAzrayavidhi pradarzayati-'no kappai....avaMguya.' ityAdi / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre sUtram - no kappai niggaMthINaM avaMguyaduvArie uvassae vatthae / egaM patthAraM aMto kiccA egaM patthAraM bAhiM kiccA ohADiyacilimiliyAgaMsi evaM NaM kappai vasthae ||suu, 14 // chAyA-no kalpate nigranthInAmaapAvRtadvArake upAzraye vastum / ekaM prastAram antaH kRtvA, ekaM prastAraM bahiH kRtvA avaghATitavilimilikAke evaM khalu kalpate vastum ||suu014|| cUrNI - 'no kappaI' iti / no-na kalpate nimranthInAM apAvRtadvArake apAvRtaM - apagatam AvRtam-AvaraNaM kapATAdikaM yatra tad apAvRtam- tAdRzaM dvAraM yasya tat apAvRtadvArakam, tasmin tAdRze upAzraye vastum, kapATAdyAvaraNarahite upAzraye nirgranthInAM vastuM na kalpate, yat upAzraye kadAcid rogAdivazAd aprAvaraNatvamapi tAsAM syAt atastAdRze upAzraye sAdhvInA. mAvAso niSiddhaH / athApavAdamAha-prAmAntarAd vihRtya sandhyAsamaye grAma prAptAstatsamaye'nyopAzrayA'bhAve ekarAtraM dvirAtraM vA kalpate tatra tadA eSa vidhiH-ekaM prastAraM vastrakaTAdikam bhantaH upAzrayamadhye kRtvA baddhvA, ekaM-dvitIyaM prastAraM vastrAdikaM bahiH upAzrayabAhyabhAge-kRtvA baddhA avaghATitacilimili kAkaM-avavATitA vistAritA cilimilikA-javanikA 'paDadA' iti prasiddhA, athavA mazakadAno-(maccharadAnI)- ti prasiddhA yatra tat tasmin, tatra sthavirAM punarekA nirgranthImupAzrayadvAre pratihArikArUpeNa rAtrau sthApayet, evam anayA rItyA khalu tatravastuM kalpate // sU0 14 // nimranthAnAM tu anyopAzrayAbhAve pUrvoktopAzraye'pi sthAtuM kalpate iti pradarzayati'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai nigaMthANaM aguyaduvArie ubassae vatthara // sU0 15 // chAyA--kalpate nirgranthAnAmapAvRtadvArake upAzraye vastum // 15 // cUrNI -'kappai' iti sUtraM spaSTArtham / yato nirgranthAzca puruSatvena te dhRtibalAdisaMpannA bhavanti tasmAd apAvRtazarIratvamapi teSAM na virudhyate tatasteSAmanyopAzrayAbhAve'pAvRtadvArake upAzraye'pi vAso vihita iti // suu015|| atrAha bhASyakAraH- 'avvAuDaduvAre' ityAdi bhASyam -abAuDaduvAre, niggaMthIhiM na tatya vasiyavvaM / itthittaNeNa baMbhe, rakkhA puNa dullahA jattha // 16 // annabANAbhAve cilimili kAuM ca tattha vasiyanvaM / nigaMthANaM kappai, purisattaNao ya no hANI // 17 // chAyA-aprAvRtadvAre nirgranthIbhirna tatra vastavyam / strItvena brahmaNi rakSA punalabhA yatra // 16 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAAAAAAAAAAM. cUrNimAyAvacUrI u0 1 sU0 16-19 vasativAsavidhiH 15 manyasthAnAbhAve, cilimiliM kRtvA ca vastavyam / nirgranthAnAM kalpate, puruSatvena ca no hAniH // 17 // __avacUrI-'avvAuDadvAre' iti / aprAvRtadvAre upAzraye nirgranthI bhistatra na vastavyaM na vAsaH kAryaH, strItvena tatra vasantInAM nAnAvidhajanadRSTipAtAdisaMbhavAt, yatra sthAne brahmaNi brahmavrate rakSA punardurlabhA bhavati tasmAdaprAvRtadvAre nirgranthInAM vAso niSiddhaH // 16 // ____ apavAde-vikAle vidvatyAgatAnAmanyasthAnAbhAve ekadvirAtrArtha nivAsa Avazyako bhavettadA tatra cilimiliM-vastrAdinA cilimilikAM kRtvA tatra vastavyam / nimranthAnAM ca tatra vAsaH kalpate yatasteSAM puruSatvena puruSazarIratvena no hAniH na kAcidapi hAniratasteSAM tAdRze upAzraye vAso vihita iti / nirgranthAnAmapyetadapavAdikaM sUtram, tena anyasthAnAbhAve sAdhUnAM tatra ekadvirAtrArtha vAsaH kalpate, na tu tataH paramiti bhAvaH // sU0 17 // pUrva cilimilikayA prAvRte upAzraye nirgranthyo vasanti tatra rAtrau mAtrakaM vinA kAyikyAdivyutsarjanArtha bahuzo bahirnirgamapravezaM kurvantyo nirgranthyo duHkhapUrvakaM nirgacchanti pravizanti ca tasmAt kAyikyAdivyutsarjanArtha ghaTImAtrakamAvazyakamiti ghaTImAtrakadhAraNavidhipratipAdakaM sUtramAha-'kappaI' ityaadi| sUtram-kappai niggaMdhINaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // suu016|| chAyA-kalpate nirgranthInAM antaliptaM ghaTomAtrakaM dhartuM vA parihattuM vA ||suu. 16 cUrNI-kappaI'-iti / kalpate nigranthInAM antarlipta-antar madhye liptaM zlakSNapadArthalepena zlakSNIkRtaM ghaTImAtrakaM ghaTI-laghughaTaH, tatsaMsthAnakaM mAtrakaM kASThapAtraM dhattuM pArve sthApayitum. parihartum upabhoktuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / antarliptamiti vizeSaNaM-antarlipte zlakSNe pAtre kAyikyAdilepasaMzleSaNAbhAvAt sNmuurchimotpttybhaavprdrshrnaarthbhiti--|| suu016|| pUrva nirgranthInAM ghaTImAtrakadhAraNaM proktaM, tattu nimranthAnAM na kalpate, iti pradarzayitumAha'no kappaI' ityAdi / ___sUtram-no kappai niggathANaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA ||suu017|| ___ chAyA-no kalpate nirgranthAnAmantarliptaM ghaTImAtrakaM dhartuM vA parihattuM vA ||suu. 17 // cUrNI- 'no kappai' iti / pUrvoktamantarliptaM ghaTImAtrakaM nirgranthAnAM dharnu parihattuM vA na kalpate / teSAM tadbhinnAkArakaM sAmAnyaM kASThapAtraM kAyikyAdinimittaM kalpate, yataH sAdhUnAM pAtracatuSTayaM kalpate tatra trINi pAtrANi azanAdinimittam , caturtha ca kAyikyAdinimittaM te sthApayantItighaTyAkArakaM mAtrakaM teSAM na kalpate, tadAkArAvalokanena manovikArasaMbhavAditi bhAvaH ||suu017 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkalpasUtre pUrva nirgranthanirgranthInAM kAyikyAdinimittaM ghaTImAtrakadhAraNA'dhAraNe vidhiniSedhazca proktaH, tat kAyikyAdi AhArAdi ca cilimilikAprAvRte sthAne eva karttavyaM bhavediti sA cilimilikA kasya vastuno bhavitumarhatIti tat pradarzayitumAha-'kappai' ityAdi / sUtram-kappai niggathANa vA niggaMthINa vA celacilimiliyaM dhArittae vA, pariharittae vA // sU0 18 // chAyA -kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthonAM vA celacilamilikAM dhattuM vA pariharnu pA // s.18 // cUrNI-'kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA dvayAnAmapi celacilimilikAM celamiti vastraM, tasya tena nirmitAM vA cilimilikAM dhatu parihatuM ca kalpate iti sUtrArthaH, yato vastrarajjukaTavaMzadalAdi. cilimilikAsu kevalaM vastracilimilikaiva kalpate, rajjvAdicilimilikAsu matkuNamazakAdilaghujantUnAmutpattisaMbhavAt tAH duSpratilelyA bhavanti tena saMyamAtmavirAdhanA'vazyambhAvinIti // suu018|| pUrvamanAvRtasthAne AhArAdikaM kurvataH nirgranthAn nirgranthIMzca kazcit sAgArI mA pazyatu, iti vibhAvya cilimilikA kriyate, iti pratipAditam , sAmpratamanAvRtasthAnaprasaMgAd udakatIre sthAnaniSadanAdiniSedhaM pratipAdayannAha-'no kappai....dagatIraMsi' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa bA dagatIraMsi ciTThittae vA nisIittae vA, tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhArittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA pariDhavittae, sajjhAyaM vA karittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae // sU0 19 // chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA udakatIre sthAtuM vA niSattuM vA tvagvartayituM vA nidrAyituM vA pracalAyituM vA azanaM vA pAnaM vo khAdya vA svAdhaM vA Ahartum, uccAraM vA prasravaNaM vA khelaM vA siGghANaM vA pariSThApayitum, svAdhyAyaM vA kartum, dharmajAgarikAM vA jAgaritum, kAyotsarga vA kartuMm, sthAnaM vA sthAtum ||suu. 20 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca udakatIre sthAnaniSadanAdi kimapi kArya kartuM na kalpate iti sUtrAzayaH / tatra kiM kiM na karttavyam ? iti pradarzayati-'dakatIraMsi vA' udakatIre atra udakazabdena udakasthAnaM gRhyate tena udakasya nadItaDAgAdeH tIram udakatIram, yatrA''raNyakA grAmeyakA vA pazavaH manuSyAH striyo vA jalArthino'vatarItukAmA uttarItukAmA vA tatra sthitaM sAdhu dRSTvA tiSThanti nivartante bhayodvignA vA bhavanti, tathA yatra sthitaM sAdhuM dRSTvA matsyakacchapAdayo jalacarAstrasyanti bibhyati tAdRzaM sthAnamudakatIraM kathyate, natu yatra jalaM nIyate Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyAvacUrI u0 1 sU0 20-23 vasativAsavidhiH 17 tad udakatIraM, na vA yAvAn bhUbhAgo jalapUreNa Akramyate tad udakatIram, na vA yAvantaM pradezaM taraGgAH spRzanti tad udakatIram, no vA yAvAn pradezo jalena spRSTo bhavati tad udakatIramiti bhAvaH / tasmin, tatra ciTThittae vA sthAtuM UrdhvasthAnenA'vasthAtum, nisIittae vA niSattaM vA upaveSTum, tuyaTTittae vA tvagvarttayituM vA kAyamAyataM kRtvA pArzvaparivartanaM kartum niddAittae vA nidrAyituM vA sukhapratibodhAvasthArUpayA nidrayA zayitum, payalAittae vA pracalAyituM vA yatra sthitenaiva nidrAyate sA pracalA kathyate, sthitasya nidrAtum, tathA asaNaM vA azanAdicaturvidhamAhAraM vA Aharita vA Aha kartum, punazca uccArAdikaM pariSThApayitum, tatra uccAraM prasravaNaM, khelaM kaphalakSaNaM zleSmANam siMghANaM nAsikAmalam, etAni zarIrasambandhimalAni parihavittae pariSThApayitu parityaktum, tathA sajjhAyaM vA karitae svAdhyAyaM sUtrArthobhayaparivartanarUpaM kartum, punazca dhammajAgariyaM vA jAgarittae dharmajAgarikAM tattvavicAraNArUpAM jAgarituM kartum kAussagaM vA karittae kAyotsarga logassa guNanapUrvakaM kAyanizceSTatArUpaM kartum ThANaM vA ThAittae sthAnaM vA yatra ekasthAne pAdamAropya Urdhvasthitena kAryotsargaH kriyate tat sthAnamiti kathyate, tat tAdRzaM kAyotsarga sthAtuM - kartuM nirgranthAnAM nirgranthInAM vAM no kalpate iti / udakatIre sthAnAdikaM kurvato nirmanthAderAjJAbhaGgAdikA doSAH samApadyante // 19 // atrAha bhASyakAra : - 'dagatIre' ityAdi / bhASyam - dagatIre ThANAi ya, no karaNijjaM bhavejja sAhUNaM / tattha aNege dosA, teNaM pAvaMti pacchittaM // 18 // jIvANaM jalapANe, jamaMtarAo jaNe ya uDDAho / siMgANA ya haNaNaM, virAhaNaM : saMjamappANaM // 19 // chAyA - dakatIre sthAnAdi ca no karaNIyaM bhavet sAdhUnAm / tatrAneke doSAH tena prApnuvanti praayshcittm|| 18 // jIvAnAM jalapAne yad antarAyaH jane ca uDDAhaH / GgAdinA ca hananaM, virAdhanaM saMyamAtmanoH // 19 // avacUrI - 'dagatIre' iti / udakatIre jalAzayasAMnidhye sthAnAdi sthAnaniSadanAdi sUtrokta sarvaM sAdhUnAM sAdhvInAM ca karaNIyaM no bhavet na karttavyamityarthaH / yatastatra sthAnAdi - karaNe aneke vakSyamANA doSA bhavanti tena kAraNena te prApnuvanti prAyazcittam // 18 // doSA yathA jIvAnAM jalapAne'ntarAyo bhavet, tathA jane lokamadhye uDDAhaH apavAdaH nindanaM bhavet, pazavazca zRGgAdinA sAdhusAdhvInAM hananamapi kuryuH, ityAdinA saMyamAtmanoH saMyamasyAtmanazca virAdhanaM jAyate iti bhASyArthaH // 19 // 3 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAA pUrva nimrantha-nimranthInAmudakatIre sthAnAdikaraNaM niSiddham / sampratiH citrakamalopAkAve nimranthanirgranthIbhirna vastavyamiti sacitrakarmopAtrapraniSedhamAha-'no kappai0 sacittakamme ityaadi| -sUtram--no kappai nigaMyANa vA niggaMthINa vA sacittakamme ubassara vasthae // 0 20 // kappai niggaMthANa vA niggayINa vA acittakamme uvassae vatthae / m021|| chAyA- no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA sacitrakarmaNi upAzraye vastum ||suu0 20 // kalpate. migranthAnAM nirgranthInAM vA acitrakarmaNi upAye vastum ||suu0 21 // cUrNI-'no kappai' iti / nigranthAnAM vA nimranthInAM vA sacitrakarmaNi citrakarmamA svahiteH upAzraye vastuM na kalpate, tatra citrANi bhilyAdau raktapItAdizAmAdravyeNa manuSya-khI-prakAra pakSi-nadI-parvata-gRha-vRkSa-latAdInAmAkRtirUpANi, hai sahite; citrite. upAzraye sAdhusAdhvInAM nikAso niSiddhaH, yataH sacitropAzraye vasatAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca hAsya kautukakelibhuktabhogasmRtimanovikArAdhanekadoSANAM saMbhakA, ato munibhistaka kAso na vidhAtalyA ||suu021|| evaM citrakarmarahite upAzraye sAkusAdhvInAM kAtuM kalpate itiH dvittIyasUtrArthaH ||s. 22 // pUrvoktacitrakarmarahite upAzraye sAdhusAdhvInAM vAsaH kalpate, tatrApi sAdhvInAM sAgArikavizvA vastuM kalpate, na tvanizrayeti pradarzayan sUtradvayamAha-'no kapai0 sAgAriya.0' ityAdi / sUtram--no kappai miggaMthINaM sAmAriyaamissAe vathae / mu022|| kappai niggaMthINaM sAgAriyaNissAe vatthae / 70 23 // chAyA-no kalpate nirgranthImA sAgArikAnizrakA vastum // 22 // kalpate nirgranthInA sAgArikanizrAmA kyAm // 23 // cUrNI-'no kappaI' ityAdi / citrakramarahitte upAzraye'pi nimranthInAM sAgArikA'nizrayA sAgArikasya zayyAtarasya upAzrayasvAminaH anizrayA, nizreti Alambanam zayyAtarasyAlambanaM vinetyarthaH, AlambanaM yathA-bho zayyAtara ! vayamatra nivasamastavA''jJayA'to'smAkaM tvayA nirIkSaNaM kartavyam, iti kathanaM, tena vinA nimranthInAM tatra. vastuM na kalpate // suu022|| 'kappaI' iti sAgArikanizrayA zayyAtarA''lambanena nirgranthInAM tatra vastuM kalpate, iti // suu023|| atrAha bhASyakAraH-'sAgAriyanissaM' ityAdi / bhASyam--sAgAriyanissaM jai, akkicyA sAhuNIu ciTThati / pAvaMti ANabhaMge, tamhA nissAe vasiyavvaM // 20 // nissAkaraNe so puNa, tAsiM rakkhaM karei duSTAo / sAvayateNAitto, rakkhaNamiha hoi takkajjaM // 21 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasativAsavidhiH 19 pAvacUro u0 1 sU0 24-26 chAyA - sAgArikaniyAM yadi akRtvA sAdhyastiSThanti / prApnuvanti AzAbhaGgAn tasmAt nizcayA vastavyam // 20 // nizrAkaraNe sa punastAsAM rakSAM karoti duSTAt / zvApadastenAditaH, rakSaNamiha bhavati tatkAryam // 21 // avacUrI - 'sAgAriyaNissaM' iti sAgArikanizrAM zayyAtarasyA''lambanam akRtvA yadi sAdhyaH upAzraye tiSThanti tadA AjJAbhaGgAn tIrthakarAjJAvirAdhanAdidoSAn prApnuvanti / tasmAt kAraNAt sAdhvIbhiH nizrayA sAgArikamizrayA vastavyam ||20|| yataH nizrAkaraNe sa zayyAtaraH punaH duSTAt duSTajamAt kAmukAdiduSTa puruSAt tAsAM rakSAM karoti, evaM karaNe na ko'pi tAsAM kAzcidapi bAdhAmutpAdayituM zaknoti, tathA zvApadastenAdita:- zvApadebhyaH hiMsrapazvAdibhyaH caurAdibhyazca tAsAmiha upAzraye rakSaNaM rakSAkaraNaM tatkAryaM tasya tat kAryameva bhavati // 21 // ukta nirgranthInAM sAgArikanizrayA saMvasanam, sAmprataM nirgranthAnAM tu sAgArikasya nizrayA'nizrayA vA vastuM kalpate iti pradarzayati- 'kampa' ityAdi / sUtram -- kappai niggaMthANaM sAmA riyalla NissAe vA aNissAe vA vatthae | 24| chAyA -kalpate nirgranthAnAM sAgArikasya nizrayA kA anizrayA vA vastum // 0 24 // cUrNI - 'kappar3a' iti / mirgranyAnAM yat zvApadasmAdibahula kSetraM bhavettatra tebhyo rakSAdi"kAraNe sati sAgarikasya zayyatarasya nizrayA Alambanena 'vayamatra vasAmaH asmAkaM rakSA tvayA karttavyA ' syAdirUpeNa gRhasthasyAlambanaM kRtvA vastuM kalpate, atha cA'sati pUrvokte kAraNe sAgArikasyAni - zrayA'pi vastuM kalpate, puruSatvena svabhAvata eva dhRtibalA disaMpannatvAtteSAm, nirgranthInAM tu kAraNe kAraNe vA sAmArika nizrAM vinA na kadApi vastu kalpate, iti dvayoH sUtrayorbhinnatvam // 24 // pUrvaM nirgranthAnAM sAgArikasya nizrayA'nizrayA vA bhivAsaH proktaH, sAmprataM gRhasthavastujAtarUpasAgArikasahitai upAzraye nirgranthanirgranthImAM dayAnAmapi vastuM na kalpate, iti pratipAdayati-'no kappai0 sAgArie' ityAdi / sUtram--no kappara niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA sAmArie uvassae vatthae | 25 | chAyA - no kalpate nirgranthAnAM yA nigranthInAM vA sAgArike upAzraye vastum ||suu: 25|| 'cUrNI - 'no kapa' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca sAMgArike - bhagAriNa idaM vastujAtaM bAgArika, AgArikeNa sahitaH sAgArikaH, yaMtropAzraye gRhasthasya vastrAbhUSaNa khaSTrApalyaGkAdigRha- sAmagrI varttate saH sAmArika upAzrayaH kathyate, tasmin vastuM na kalpate iti / sAgArikaM dvividhamdravyasAmArikaM mAnasAmArikaM ca tatra dravyasAgArikaM banAbhUSaNAdivastu jAtam, bhAvasAgArikam - IklezAdimayo manobhAvaH, yatra gRhasthAnAM tadupAzrayaviSaye parasparaM manasi IrSyA klezAdibhAvaH paramparAgata Adhuniko vA saMbhavettAdRza upAzrayo bhAvasAgArikaH procyate, bhatra caturbhaGgI yathA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 (1) dravyataH sAgArikaH- bhAvato'pi sAgArikaH / (2) dravyataH asAgArikaH- bhAvataH sAgArikaH / (3) bhAvataH asAgArikaH - dravyataH sAgArikaH / (4) dravyataH - asAgArikaH- bhAvato'pi asAgArikaH / eSu caturSu bhaGgeSu antimo bhaGgo grAhyaH / bRhatkalpasUtre evambhUte sAgArike upAzraye vasatAM dvayAnAM nirgrantha-nirgranthInAM tadgatavilA sivastujAtA balokanena manovikArAdinA saMyamavirAdhanA, tadgatavastujAtasya cauryAdinA ca AtmavirAdhanA saMbhave - diti // sU025 // atrAha bhASyakAraH - 'sAgAriyavasahIe' ityAdi / bhASyam -- sAgAriyavasahIe, vasamANANaM havaMti bahudosA / moheNa puvvasaraNaM, teNAgamaNaM ca taggahaNe // 22 // chAyA - sAgArikavasatau vasatAM bhavanti bahudoSAH / mohena pUrvasmaraNaM, stenA''gamanaM ca tadgrahaNe // 22 // avacUrI - 'sAgAriyatrasahIe ' iti / sAgArikavasatau gRhasthavastujAtasahitopAzraye vasatAM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca bahudoSAH bahavo doSAH saMyamAtmavirAdhanArUpA bhavanti, kathamityAha- mohena tadgatavastrAbhUSaNapalyaGkAdyavalokanena pUrvasmaraNaM pUrvasya gRhasthAvasthArUpapUrvakAlasya smaraNaM bhavet, yat - 'mamApi etAdRzAni sundarANi vastrAbhUSaNAdIni Asan' ityAdismaraNena saMyamavirAdhanA bhavet / tathA tat tasya vastrAbhUSaNAdivastujAtasya grahaNe grahaNArthaM stenAgamanaM stenAnAM caurANAmAgamanaM bhavet, tairvastujAtaM cauritaM vA bhavet tena sAdhusAdhvIviSaye gRhasthasya zaGkA jAyate tataH saH sAdhu sAdhvIM vA rAjapuruSairgrAhayet tena AtmavirAdhanAsaMbhavaH, tasmAddhetoH sAgArikopAzraye sAdhu-sAdhvInAM vastuM na kalpate iti bhAvaH // 22 // pUrvaM sAgArike upAzraye sAdhusAdhvIbhirnivAso na karttavya iti proktam, samprati sAgArikarahitopAzraye nivAsaH kalpate ityAha- ' kappara' ityAdi / sUtram - kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA appasAgArie ubassae vatthae / 26 / chAyA -- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA alpasAgArike upAzraye vastum // cUrNI - 'kappar3a' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAm alpasAgArike, atra alpazabdaH abhAva1 vAcI tena asAgArike sAgArikaM gRhasthasambandhivastrabhUSaNAdivastujAtaM, tad yatra na vidyate saH alpasAgArikaH, tasmin gRhasthasambandhivasturahite upAzraye vastuM kalpate, tatra pUrvoktadoSA'saMdbhAvAt // sU0 26 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 23-31 vasativAsavidhiH 21 pUrva sAgArikopAzraye vAso niSiddhaH, asAgArike ca vAso vihitaH, sAmprataM nirgranthAnAM strIsAgArikopAzraye, nirgranthInAM ca puruSasAgArikopAzraye vAsasya kalpAkalpavidhi sUtracatuSTayena pratipAdayan prathamaM nirgranthaviSayakaM sUtradvayamAha-'no kappai0 itthIsAgArie' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANaM itthIsAgArie uvassae vatthae / suu027|| kappai niggaMthANaM purisasAgArie uvassae vatthae / suu028|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM strIsAgArike upAzraye vastum // sU0 27 // kalpate nirgranthAnAM puruSasagArike upAzraye vastum // sU0 28 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthAnAM sAdhUnAM strIsAgArike upAzraye vastum , tatra strIbhiH manuSyatiryastrIbhiryaH sAgArikaH strIsAgArikaH yatropAzraye striyo vasanti khaNDanapeSaNAdikArya kurvantyastiSThanti gamanAgamanaM vA kurvanti, athavA yatropAzraye strINAM pravezanirgamamArgo vA bhavet, athavA tiryakatriyo yatra gomahiNyajAdirUpAH tiryastriyastiSThanti baddhA bhavanti vA so'pi strIsAgArikaH procyate, tasmin strIsaMsopete upAzraye sAdhUnAM vastuM no kalpate, tatra vAse sAdhUnAM brahmavatabhaGgaprasaGgAt // sU0 27 // atha puruSasAgArike nirgranthAnAM vAsaH kalpate iti dvitIyaM sUtramAha - 'kappaI' ityAdi kalpate nirgranthAnAM puruSasAgArike upAzraye vstum| sAdhUnAM puruSazarIratvena puruSasaMsarge doSA'saMbhavAt, idamapavAdikaM sUtram, tena vizuddhA'nyopAzrayAbhAve ekadvirAnaM yAvad yatanayA tatra vastuM kalpate nAdhikamiti vijJeyam // sU0 28 // atrAha bhASyakAraH- 'itthI' ityAdi / bhASyam--itthI duvihA vuttA, mANussitthI taheva teritthI / duvihAvi jattha ciTThai, vasiuM no kappai jaINaM // 23 // thIsAgAriyavAse, baMbhe dosA tahA ya uDDAho / kappai puMvasahIe, etthaMpi ya egadugarattiM // 24 // chAyA - strI dvividhA proktA, mAnuSastrI tathaiva tirykstrii| dvividhA'pi yatra tiSThati, vastuM no kalpate yatInAm // 23 // strIsAgArikavAse, brahmaNi doSAH tathA ca uDDAhaH / kalpate vasatau, atrApi ca ekadvikarAtram // 24 // avacUrI-'itthI' iti / atra strIsAgArike upAzraye nirgranthAnAM vAso niSiddhaH, tatra strI dvividhA proktA tadyathA-mAnuSastrI tiryakstrI ca, evaM dvividhA'pi strI yatra tiSThati, puruSastriyo randhanakuTTanAdikArya kurvantyo nivasanti, tathA tiryastriyazca gomahiSyajAdirUpAH baddhA abaddhA vA yatra tiSThanti tatra yatInAM nirgranthAnAM vastuM na kalpate // 23 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yataH sAdhUnAM svIsAgArikavAse brahmaNi brahmavate doSAH saMbhaveyuH, tathA ca AhaH-loke bhindA jAyate yadete sAdhvaH strIsAgArike upAzraye vasanti tena jJAyate naiteSAM brahmavataM vidhaddham, strIsaMsarge puruSANAM manovikArAdevazyambhAvAditi, yataH saMyamAtmavirAdhanAdayo'neke doSAstato nimranthAmAM trIsAgArike upAzraye vAsI bhagavatA niSiddhaH / athApavAdamAha-anyopAzrayAlAbhe puMvasatau puruSasAgArike nirgranthAnAM vastuM kalpate, kintu atrApi ca ekadvirAtraM yAvat vastuM kalpate nAdhikam, Adhikyena puruSasaMsarge'pi puruSANAM savikAranirvikArAdibhiranekadoSasaMbhavAditi / 24 / pUrva nirgranthAnAM strIsAgArikopAzraye vAso niSiddhaH, puruSasAgArikopazraye cApavAdena vidhiH proktaH, sAmprataM nimranthInAM vAsAvAsavidhi pradarzayitumAha -'no kappai0' ityAdi / sUtram--no kappai nigaMthINaM purisaMsAgArie uvassae vatthae // suu029|| kappaI miggaMthINaM itthIsAgArie uvassae vatthae // suu030|| - chAyA -nI kalpate nipranthInAM puruSasAgArike upAzraye vastum ||suu029|| kalpate ninthInAM strIsAgArike upAzraye vastum ||suu030|| cUrNI - 'no kappaI' iti / yathA nirgranthAnAM strosAgArike upAzraye vAsaniSedhaH proktastathaivAna nirgranthInAM puruSasAgArike upAzraye vAsaniSedhaH procyate, tathAhi-nirgranthInAM puruSasAgArike puruSasahite upAzraye yatra puruSAH vArtAlApaM kurvanti krIDanti lekhanAdikArya ca kurvanti, sadgatamArgeNa gamanAgamanaM vA kurvanti tAdRze upAzraye, tathA tiryakpuruSA api gomahiSAjAzvAdirUpA baddhA abaddhA vA bhaveyustAdRze upAzraye nirgranthInAM vastuM na kalpate, strIjAtInAM puruSajAtibhiH saMsago'pi nocitaH, kadAcinmanuSyANAM manovikArAdisaMbhave balAtkArAdinA saMyamAtmavirAdhanAsaMbhavAt |suu029|| ___athApavAdamAha-'kappaI' ityAdi / anyopAzrayAbhAve nimranthInAM strIsAgArike strIjanasaMyukta upAzraye vastumalpakAlAya kalpate / yathA nirgranthAnAM strIsAgArike pUrva doSAH proktAsta evA'tra nimranthIsUtre puruSasAgarike vaiparI yena vA boddhavyA iti / / sU0 30 // pUrva samuccayena vibhAgena ca strIpuruSasAgArikapratizrayAparaparyAyA zayyA pratipAditA, saMprati sAgArikapratibaddhopAzrayaviSaye nimranthAnAM niSedhaM nigranthInAM ca vidhiM pratipAdayitukAmaH prathama nirgranthAnAM pratibaddhazayyAyAM vAsaniSedhamAha-'no kappai0 paDibaddhasejjAe' ityAdi / sUtram--no kappai nigaMthANaM paDibaddhasejjAe batthae // 31 // chAyA -no kalpate nirgranthAmA pratibaddhazayyAyAM vastum // 31 // cUrNI-'no kappaI'- iti / no kalpate nirgranthAnAM pratibaddhazayyAyAM, zayyeti vasatiH upAzraya ityarthaH, pratibaddheti gRhasthagRheNa saha ekabhityAdirUpeNa saMbaddhA sA pratibaddhA kathyate, etAdRzI zayyA-upAzrayaH pratibaddhazayyA, tasyAM vastuM nirgranthAnAM na kalpate iti sUtrAzayaH / pratibaddhopAzrayo dvividhaH dravyapratibaddhaH bhAvapratibaddhazceti / tatra dravyataH pratibaddhaH valabhIkAcha Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvAvacUrI u0 1 sU0 32-34 vasativAsavidhiH 3 minnAdi smina upAzraye gRhasthagRheNa sArddhaM saMbaddhaM bhavet gRhasthagRhasya upAzrayasya cAcchAdAnAmiSThaM bhitirvA ekA bhavet, yatra sthitairgRhasthastrIpuruSANAM zabdAdi zrUyate eSa dravyataH pratibaddhaH / bhAktaH pratibaddha caturvidhaH - prasravaNa - sthAna - rUpa- zabdabhedAt / ete catvAro bhedA bhAvaprati+ vRddho bhavanti / yatropAzraye sAdhUnAM gRhasthastrIpuruSANAM ca ekaiva kAyikI bhUmirbhavet sa pratakNapratibaddhaH prathamaH 1, yatraikamevopavezanasthAnaM bhavet sa sthAnapratibaddho dvitIyaH 2, yatraH strINAM rUpasaundaryAdi vilokyate sa rUpapratibaddhastRtIyaH 3, yatra punaH sthitaiH strINAM bhASAbhUSaNapadanyA sAdizabdA: rahasyazabdAzca zrUyante sa zabdapratibaddha caturthaH 4 / atra dravyabhAvasaMyoge caravAse bhaGgAH bhavanti tathAhi - dravyataH pratibaddho na bhAvataH 1, bhAvataH pratibaddho na dravyataH 2, dravyato bhAvatazca pratibaddhaH 3, na dravyato na bhAvataH pratibaddha: 4 / atra caturtho bhaGgo'nujJAtA, ubhayathA pratibaddhatvAt / atra tu pratibaddhopAzraye nivAsaviSayo niSedho vihitaH / pratibaddhopAzraye vasatAM nirgandhAnAmAjJA bhaGgAdayo doSAH samApatanti / sAdhavo dvividhAH proktAH - bhuktabhoginaH abhukta bhoginazca tatra ye bhogAn bhuktvA pazcAt pravrajitAste bhuktabhoginaH, ye ca kumArAvasthAyAmeva pravrajitAste abhuktabhoginaH procyante / atra caturvidhe bhAvapratibaddhe doSA ime - prasravaNapratibaddhe - kAyikyAdikaraNe akasmAt gRhasthAM sAdhUnAM caikatrAgamanaM saMbhavet 1, sthAnapratibaddhe svAdhyAyAdisamaye dvayAnAmekatropavezanaM bhavet 2, rUpapratibaddhe - strINAM rUpasaundaryAnaceSTAdyavalokanaM bhavet 3, zabdapratibaddhe - strINAM hasita-gIta-kandita- kUjita - premAlApAdizabdazravaNaM bhavet 4 / etena bhuktabhoginAM bhuktabhogasmUtirjAyate, abhuktabhoginAM kautukAdi jAyate, tena brahmavate zaGkAkAGkSAdinA vratabhaGgadoSaprasaGgaH / tatra, vasatAM nirgranthAnAmAjJA bhaGga mithyAtvAnavasthAdayo'neke doSAH saMbhavanti, ataH pratibaddhAyAM basau nirmanthAnaM bAso na kalpate iti bhAvaH // sU0 31 // pUrvaM pratibaddhazayyAyAM nirgranthAnAM vAso niSiddhaH, sAmprataM nirgranthInAM tatra vAsaH kalpate iti vidhi pradarzayati- ' kappai0 SaDibaddha 0 ' ityAdi / sUtram -- kappara niggaMthINaM paDibaddha sijjAe vatthae || sU0 32 || chAyA - kalpate nirgranthInAM pratibaddhazayyAyAM vastum // 32 // cUrNI - 'kappar3a' iti / nirgranthInAM pratibaddhazayyAyAM vastuM kalpate iti sUtrArthaH / nabu pUrvoktasvarUpAyAM pratibaddha zayyAyAM tu nirgranthInAmapi pUrvoktA eva doSAH saMbhavanti tarhi kathaM tAsAM 'kalpate' iti proktam ? tatrAha-nirgranthInAM kevalastrIjanapratibaddhopAzraye sambandhijanapratipAzraye vA vastuM kalpate iti sUtrakArAbhiprAyo bodhyaH, tatra kevalastrIjana - sambandhijana - pratibaddha na dravyabhAvabhedabhinnasyApi tasya nirdoSatvasadbhAvAt sAdhvInAM dravyaktaH strIpratibaddhe upAzraye Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * bRhatkalpasUtra nivAsaH kalpate, yataH pUrva sAdhvInAM sAgArikanizrayA vastuM kalpate iti pratipAditam , tAsAM zIlaratnarakSAyA AvazyakatvAt, atra sAgArikAH mAtRSvasR-bhaginI-bhrAtRjAyA-mAtR-pitR-bhrAtRpitAmahI-mAtAmahI-prabhRtisambandhijanarUpA vijJeyAH, tatpratibaddhe upAzraye sAdhvIbhirvastavyaM natvanyasmin patipalyAdipratibaddhe duSTajanapratibaddha vA, yatastatra vasantInAM zITaratnarakSA sulabhA bhavati, sambandhijanAH samarthAH santa upasargakArakAn duSTajanAn nivArayanti ato nirgranthInAM nidoSe pratibaddhopAzraye nivasanamAvazyakamiti jJAtvaiva bhagavatA nimranthIbhyaH pratibaddhopAzraye vAso vihita iti / bhAvataH prasravaNa- sthAna-rUpa-zabda-bhedAccaturvidhe pratizraye vasantInAM sAdhvInAM pUrvoktA eva doSAH samApatantyeveti tAdRze pratibaddha upAzraye sAdhvIbhirna kadA'pi vastavya. miti tAtparyam // sU0 32 // pUrva nirgranthasUtre pratibaddhopAzrayo niSiddhaH, tatprasaGgAt yatropAzraye gRhasthagRhamadhyamArgeNa gamanAgamanaM bhavet so'pi pratibaddha eva kathyate, iti nirgranthAnAM tAdRze upAzraye vastuM na kalpate iti niSedhasUtramAha-'no kappai0' gAhAvai0 ityAdi / sUtram-- no kappai niggaMthANaM gAhAvaikulassa majjhaMmajjheNaM gaMtu vatthae // suu033|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM gAthApatikulasya madhyamadhyena gatvA vastum ||suu033|| cUrNI-'no kappai' iti / nirgranthAnAM sAdhUnAM gAthApatikulasya gRhasthagRhasya madhyamadhyena - madhyamArgeNa gatvA upAzraye gamyate nirgamyate ca, evamupalakSaNAt yasyopAzrayasya madhya mArgeNa gRhasthAH svagRhe pravizanti nirgacchanti vA tAdRze upAzraye vastuM na kalpate / tatra nivAse gamanAgamanasamaye sAdhUnAM gRhasthaprakriyAyAM dRSTipAto bhavet , gRhasthAnAmupAzrayamArgeNa gamanAgamane te sAdhUnAmAhAropavezananiSadanAdiprakriyAM pazyanti tena teSAM parasparaM tattatprakriyANAM samAlocanAsaMbhavastataH parasparaM dveSakalahAdisaMbhavaH, sAdhUnAM tatrasthastrIrUpadarzane mohodayo vA bhavet , tataH zrAmaNye zaGkAkAGkSAdyaneke doSAH samApatanti tasmAdetAdRze upAzraye nirgranthAnAM vastuM na kalpate ||suu0 33 // nimranthInAM pUrvokte upAzraye kAraNasadbhAvAd vastuM kalpate iti nirgranthIsUtramAha-'kappai0 gAhAvai0' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthINaM gAhAvaikulassa majjhamajjheNa gaMtuM vatthae ||suu034|| chAyA-kalpate ni nthInAM gAthApatikulasya madhyamadhyena gatvA vastum ||suu034|| cUrNI - 'kappai' iti / nimranthInAM gAthApatikulasya madhyamadhyena gatvA upAzraye gamyate nirgamyate etAdRze upAzraye vastuM kalpate / nanu nirgranthasUtraproktA doSAstu sAdhvInAmeva samApatanti tarhi kathaM tAsAM 'kalpate' iti vidhiruktaH ? atrAha-nirgrandhyaH strItvena svabhAvata eva Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUrI u0 1 sU0 36 adhikaraNopazamanavidhiH 25, mRdumugdhahRdayA bhavanti, loke ca zIlaluNTAkA viSayalolupA dhUrttA janA anekavidhavacanacATutvena tA mohayanti, balAtkAraM vA kurvanti, ityAdikAraNavazAttAsAM saMbandhijanAsannatvena nidoSe tAdRze upAzraye'pi vastuM kalpate iti proktam ||suu0 35 // atrAha bhASyakAraH-'sIlassa' ityAdi / bhASyam--sI lassa rakkhaNahaM, niggaMthINaM pakappae tattha / appaDibaddhe vAse,ko tAsiM rakkhaNaM kujjA // 25 // chAyA-zIlasya rakSaNArtha, nirgranthInAM prakalpate tatra / apratibaddhe vAse, kastAsAM rakSaNaM kuryAt // 25 // avacUrI--'sIlassa' iti / nirgranthInAM zIlasya brahmavratasya rakSaNArtha rakSAnimitta taMtra pratibaddhopAzraye, tathA yatra sambandhijanagAthApatikulamadhyamArgeNa gamanAgamanayukte upAzraye vA vastumavasthAtuM prakalpate yujyate tatra mUlaguNabhUtabrahmavra tarakSAyAH suzakyatvAt / anyathA apratibaddhAdhupAzrayavAse upasargotpAdakebhyo duSTajanebhyastAsAM rakSaNaM kaH kuryAt ! ato nimranthInAM pratibaddhopAzraye vastuM kalpate ityuktam // 25 // / atra pUrvAparasUtrayoH sambandhamAha bhASyakAraH-niggaMthANa.' ityAdi / bhASyam--niggaMthANamakappaM, niggaMthINaM ca kappamiha vuttaM / eyaM asadahato, karejja jai so'ttha ahigaraNaM // 26 // tattha ya kiM kAyavvaM, uvasamiyavvaM ca hoi ahigaraNaM / eso saMbaMdho iha, sutteNaM puvvabhaNieNaM // 27 // chAyA -nirgranthAnAmakalpyaM, nirgranthInAM ca kalpyamihoktam / patad azraddadhAnaH kuryAt yadi so'tra adhikaraNam // 26 // tatra ca kiM karttavyama, upazamitavyaM ca bhavati adhikaraNam / eSa sambandha iha, sUtreNa pUrvabhaNitena // 27 // avacUrI-'niggaMthAga' iti / nirgranthAnAM gAthApatikulasyopAzrayamArgeNa gamanAgamanayukte upAzraye saMvasanam akalpyam akalyatvena pratipAditam, iha tatraiva tAdRze eva upAzraye nimranthInAM ca saMvasanaM kalpyamuktaM-kalyatvena pratipAditam / etad-vaiSamyaM sAdhusaMghe kazcitsAdhuH azraddadhAnaH tatrAzraddhAM kurvANI vivAdagrasto bhUtvA yadi tatra sAdhumaNDalyAm adhikaraNaM kalahaM kuryAt tatra kalahavipaye kiM karttam ? tatrA''cArya Aha-'upasamiyavvaM' ityAdi, tadutpannamadhikaraNaM bhagavadvacanazraddhAvatA sAdhunA sAdhvAcAraM vibhAvya upazamitavyaM bhavati sa svAvanatatvenAdhikaraNasyopazamaM kuryAditi bhAvaH, ityadhikaraNasyopazamanasUtramatra procyate / iha atra viSaye pUrvabhaNitena sUtreNa saha eSa sambandhaH / / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkalpata etena sambandhenAyAtamidamadhikaraNopazamanasUtra prastauti-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram--bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM viosavittA viosa viyapAhuDe, icchAe paro ADhAijjA icchAe paro no ADhAijjA, icchAe paro abbhuTijjA icchAe paro no abbhudvijjA, icchAe paro vaMdijjA icchAe paro no vaMdijjA, icchAe paro saMbhuMjijA icchAe paro no saMbhuMjijjA, icchAe paro saMvasijjA icchAe paro no saMvasijjA, icchAe paro upasamijjA icchAe paro no uvasamijjA, jo uvasamai tassa atthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva upasamiyavvaM / se kimAhu bhaMte ! ? uvasamasAraM sAmaNNaM // suu035|| chAyA -bhikSuzca adhikaraNaM kRtvA tad adhikaraNaM vyavazamayya vyavazamitaprAbhRtaH icchayA para Adriyeta icchayA paro no Adriyeta, icchayA paraH abhyuttiSThet icchayA paro no abhyuttiSThet, icchayA paro vandeta icchayA paro no vandeta, icchayA paraH saMbhu. chajIta icchayA paro no saMbhabjIta. icchayA paraH saMvaseta, icchayA paro na saMvaseta, icchayA para upazAmyet icchyA paro no upazAmyet, ya upazAmyati, tasya asti ArAdhanA, yo nopazAmyati tasya nAsti ArAdhanA, tasmAt Atmanaiva upazamitavyam, tat kimAhuH bhadanta ! ? upazamasAraM zrAmaNyam ||s035|| cUrNI-'bhikkhUya' iti / bhikSustAvat sAmAnyasAdhuH cakArAt AcArya upAdhyAyazca, adhikaraNam-adhikriyate narakagatigamanayogyatAM prApyate AtmA yena tat adhikaraNam kalahaH prAbhRtamityeko'rthaH tat kRtvA tathAvidhavyakSetrAdisAMnidhyopabaMhitAt kaSAyamohanIyodayAd aparazramaNena saha kalaharUpam adhikaraNaM vidhAyetyarthaH tadanantaraM svayamanyopadezena vA tasya kalahasya aihikapAralaukikapratyavAyabAhulyaM paribhAvya tad adhikaraNaM kalaharUpam vyavazamayya vi-vividhaiHanekaiH prakAraiH svAparAdhapratipattipUrvakaM mithyAduSkRtadAnena avazamayya-upazamaM prApayya tadanantaraM vyavazamitaprAbhUtaH-vizeSeNa avazamitam upazAntIkRtam avasAnaM prApitaM prAbhRtaM kalaho yena sa vyavazamitaprAbhRto dUrIkRtakalaho bhavedityarthaH, tathA ca guru sannidhau svaduzcaritamAlocya tatpradattaprAyazcittaM ca yathAvat pratipadya punastadakaraNAyAbhyuttiSThet / atha yena saha kalaharUpam adhikaraNam utpannam sa yadi upazamaM nIyamAno'pi nopazAmyati tadA kiM kuryAt ! ityata Aha--'icchAe paro ADhAejjA' ityAdi, icchayA-yathAsvarucyA yathecchamityarthaH, para:-anyoM dvitIyaH zramaNa Adiyeta vA, icchayA-yathAsvaruci svecchAnusAraM paraH-anyo dvitIyaH sAdhuH nAdriyeta vA, pUrvavat sambhASaNAdibhirAdaraM vidadhyAd vA na veti bhAvaH, evam icchayA svecchAnusAraM paraH-anyo dvitIyaH sAdhuH tam-upazAmakam sAdhum abhyuttiSThet tasya abhyusthAnaM kuryAd vA, icchayA-svecchAnusAraM paraH-anyo dvitIyaH sAdhurnA'bhyuttiSThet-abhyutthAnaM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUro u0 1 sU0 37-38 viharaNavidhiH 27 " " na vA kuryAt icchayA para:- dvitIyaH sAdhustaM sAdhuM vandeta vA, icchayA paraH anyaH zramaNo na vandeta vA, icchayA paraH sAdhustena sAdhunA saha saMbhuJjIta - ekasArthaM bhojanaM dAnagrahaNasaMbhogaM vA kuryAt vA, icchayA paraH anyo dvitIyaH sAdhurna saMbhuJjIta - ekamaNDalyAM bhojanaM tena saha na vA kuryAt icchayA paraH sAdhustena sAdhunA saha saMvaset -sam ekIbhUya - eka smin upAzraye vasedvA, icchayA paraH sAdhuH na vA saMvaset - - ekIbhUya ekatropAzraye na vased vA, icchayA paraH sAdhuH upazAmyed vA icchayA paraH zramaNo nopazAmyed vA param, tatra yaH zramaNa upazAmyati kaSAyatApA'pagamena nirvRtimupaiti upazamaM prApnotItyarthaH, tasya samyagdarzanasamyagjJAnAdInAmArAdhanA bhavati, yaH punaH sAdhuH nopazAmyati upazamaM na prApnoti tasya sAdhosteSAM samyagdarzanAdInAM nAsti ArAdhanA, tasmAt kAraNAt evam uktarItyA vicintya -vibhAvya Atmanaiva upazAntavyam upazabho vidheyaH / ziSyaH prAha 'se kimAhu aMte' he bhadanta ! se tat kimatra viSaye kAraNamAhuH uktavantaH tIrthakaraprabhRtayaH ? AcArya Aha - 'uvasamasAraM sAmannaM' upazamasAram - upazamaH sAro yatra tat upazamasArameva zrAmaNyaM bhavati, nopazamarahitaM zrAmaNyamityarthaH, upazamavarjitasya zrAmaNyasya niSphalatvAditi bhAvaH / tathA coktam - 'sAmanna'NucaraMtassa kasAyA jassa ukkaDA hoMti / mannAmi ucchupuSkaM va niSphalaM tassa sAmannaM // 1 // zrAmaNyamanucarataH kaSAyA yasya utkaTA bhavanti / manye ikSupuSpamiva niSphalaM tasya zrAmaNyam // 1 // iti // sU0 35|| atha pUrvoktA'dhikaraNasUtreNa sahAsya varSAvAsagamananiSedhasUtrasya kaH sambandha: ? ityatrAha bhASyakAraH -- ' kiccA' ityAdi / bhASyam - kiccA kalahaM gacchara, Agaccha vA puNo ya khAmeuM / vAsAvAse nevaM, karaNijjaM esa saMbaMdho // 28 // avacUrI - 'kiccA kalahaM ' iti / kenApi sAdhunA sahAdhikaraNe samutpanne tayordvayormadhye vivekinA bhikSuNA 'upazamasAraM zrAmaNyam' iti gurUpadezamabhisaMdhAya tadadhikaraNaM kSamApanAdinA upazamitam kintu yena sahA'dhikaraNaM samutpannaM sa upazAmyamAno'pi nopazAnto bhavet sa kaSAyAnubaddhamanAH zramaNo'nyatra grAmAdau 'kalahaM kiccA' adhikaraNaM kRtvA gacchati, athavA yaH pUrvamanupazAntaH san anyatra grAmAdau gataH sa tatra tasya matiparivartanena zubhapariNAmavazAt svayam, anyasAdhUpadezena vA yena sahAdhikaraNaM jAtaM bhavettaM sAdhuM 'khAmeuM ' kSamayituM svAparAdhaM kSamApanArtham gacchati, athavA anyatra gataH sa sAMvatsarikakSamApanAkAle Asanne samAyAte sati vicArayet - 'yanmayA tadadhikaraNaM na kSamitamataH kathaM tAvanmama sAMvatsarikapratikramaNaM kartu kalpate' iti vicintya taM zramaNaM kSamayituM punarapyAgacchati, athavA zramaNAnAM parasparama dhikaraNamutpannamiti zrutvA'nyatra sthito'nyaH Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkarupamA kathit pravacanoDDAhabhIrudharmazraddhAluH sAdhustadadhikaraNamupazamayituM tatrAgacchati, evam tat tadIyagamanAgamanaM zuddhamapi vAsAvAse varSAvAse varSAkAle 'na karaNijja' na karaNIyam yato varSAkAle sAdhUnAM gamanAgamanaM na kalpate, ityeSa eva pUrvasUtreNa sahA'sya sUtrasya sambandhaH // 28 // anena sambandhenAyAtaM varSAvAse gamanAgamananiSedhaparakamidaM sUtramAha-'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggathINa vA vAsAvAsesu carittae // 36 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAseSu caritum / / 2036 // cUrNI-'no kappai' iti / nimranthAnAM nirgranthInAM ca varSAvAseSu varSAyAM varSAkAle vAsaH varSAvAsaH, tasya cAturmAsarUpatvAd bahutvavivakSAyAM teSu varSAvAseSu caturmAsarUpeSu varSAkAlasambandhiSu atarSu mAseSu carituM vicaritum ekasmAd grAmAdanyasmin grAme gantuM na kalpate / varSAsu viharataH mahakAyavirAdhanena saMyamAtmavirAdhanA bhavati / tatra SaTkAyavirAdhanA yathA-varSAkAle panthAnaH amarditA bhavanti tena pRthivIkAyavirAdhanA 1, jalaklinnamArge gabhane'pkAyavirAdhanA suspaSTaiva 2, upadherjalaklinnatvena tApanArtha matirbhavettena tApanabuddhayA'gnikAyavirAdhanAdoSaH samApadyeta 3, jalAIvAyostIvragatyA vAyukAyavirAdhanA 4, varSAkAle bhUmau dUrvAdivanaspatikAyaH samudbhavati, jalasadbhAvAt panakasamarchanamapi bhavati, ityAdinA vanaspatikAyavirAdhanA 5, varSAkAle indragopazizunAgAdhanekAsA bhUmau vicaranti tena trasakAyavirAdhanA bhavet 6 / evaM saMyamavirAdhanA bhavati / AtmavirAdhanA tu anekaprakArA bhavati yathA-kardamapicchile mArge pAdaskhalanaM, tena viSame bhUpradeze nipatanaM bhavet , jale'dRzyamAnakIlakakaNTakAdi vA caraNayoviddhaM bhavet , akasmAt girinadyAdijalapUreNAnyatra nayanaM bhavet , ityAdyanekaprakArA''mavirAdhanA bhavet / tIrthakarAjJAvirAdhanA tu spaSTaiva zAstre, cAturmAsaviharaNasya niSiddhatvAt / tasmAt nirgranthairninthiIbhizca varSAkAle viharaNaM na vidheyam , apavAde rAjyopadrave grAmadAhe durbhikSe jalaplAvite grAme, ityAdisaMyamayAtrAnirvAhabAdhakeSu kAraNeSu samupasthiteSu varSAkAThe'pi tatrato nirgamanamAvazyakaM bhavediti // suu036|| pUrva-varSAvAse -cAturmAse zramaNAnAM viharaNaM na kalpate iti pratipAditam , atha kasmin kAle zramaNAnAM viharaNaM kalpate ? iti prazne vihArakalpakAlaM pradarzayannAha - 'kappaI' ityAdi / . sUtram--kappai nimgaMthANaM vA niggaMthINaM vA hemaMtagimhAsu carittae // suu037|| chAyA-kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmeSu caritum // 203 // -'kappaI' iti / nimranthAnAM vA nimranthInAM vA 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu heksagrISmasambandhiSu aSTasu mAseSu Rtubaddhe kAle ityarthaH carituM vicarituM kalpate, RtubaddhakA zukamumyAdikAraNena saMyamAtmavirAdhanAyA asaMbhavAt // sU0 37 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 31-40 viruddha rAjyagamananiSedhaH 29 pUrvasUtre RtubaddhakAle nirgranthAnAM viharaNaM kalpate iti proktam, sAmpratam RtubaddhakAle vihRtya nirgranthA grAmanagarAdau mAsakalpavidhinA tiSThanti, yatra nirmanthAstiSThanti tena sthAnenA'pAyavarjitena bhavitavyam, sa cApAyo vairAjyaviruddharAjyAdirUpo bhavatIti tAdRze sthAne nirgranthe - rgamanAgamanaM na karttavyamiti tadvidhiM pradarzayati- 'no kappai0 verajja0' ityAdi / sUtram--no kappai nimathANa vA niggaMthINa vA verajjaviruddharajjasi sajjaM gamaNaM sajjaM AgamaNaM sajjaM gamaNAgamaNaM karittae / jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA 'verajjaviruddha rajjaMsi sajjaM gamaNaM sajjaM AgamagaM sajjaM gamaNAgamaNaM karei kareMtaM vA sAija se duhao vIkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA vairAjyaviruddha rAjye sadyo gamanaM * AgamanaM sadyo gamanAgamanaM karttum / yaH khalu nirgrantho vA nirgranthI vA vairAjyaviruddharAjye sadyo gamanaM sadya AgamanaM sadyo gamanAgamanaM karoti kurvantaM vA svadate sa dvidhAto'pi vyatikrAman Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam ||38|| cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate na yujyate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA RtubaddhakAle viharatAM vairAjyaviruddharAjye, vi- viruddhaM rAjyaM virAjyaM tadeva vairAjyaM varttamAnakAlikavairayuktaM rAjyam, athavA vigatarAjakaM yatra rAjA mRto bhavet tad vairAjyam, tathAviruddha'rAjyaM yatra dvayoH rAjJoH svasvarAjye parasparam ekarAjyajanAnAmanyarAjye gamanAgamanaM viruddhaM niSiddhaM bhavettad viruddharAjyam, vairAjyaM ca viruddharAjyaM ceti samAhAre vairAjyaviruddharAjyam tasmin tAdRze deze pradeze vA sadyaH - tatkAlam virodhakAla eva gamanam yatra sthitastatrato nissaraNam, tat, Agamanam - anyapradezAt sadyaH - virodhasamakAle tatra pravezaH, tat, tathA sadyaHvirodhasamakAla eva gamanAgamanaM vAraM vAraM nissaraNaM pravezaM vA karttuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadi yaH khalu sAdhuH pUrvokte vairAjyaviruddha rAjye gamanamAgamanaM gamanAgamanaM ca karoti svayaM, kArayati vA'nyaM, tathA kurvantaM vA'nyaM svadate - anumodate tadA sa tatra gamanasyAgamanasya gamanAgamanasya ca karttA kArayitA anumoditA ca dvidhAto'pi - ubhayato'pi dvayAnAmapi tIrthakRtAM rAjJAM ca sambandhinIm AjJAM vyatikrAman ullaGghayan tIrthakararAjAjJAyA virAdhanAM kurvan Apadyate prApnoti cAturmAsikaM caturmAsasambandhi parihArasthAnam anudvAtikaM caturgurukaM prAyazcittam / yasmAtkAraNAt vairAjyaviruddharAjye gamanAgamana karaNe sAdhuH prAyazcittabhAgI bhavati tasmAt kAraNAt vairAjyaviruddharAjye na svayaM gamanAgamanaM kuryAt na kArayet na vA kurvantamanyamanumodeta, tatra pravacanoDDAha saMyamAtmavirAdhanAdyaneka doSApattisadbhAvAditi // sU0 38 // pUrvasUtre vairAjyaviruddha rAjye sAdhUnAM gamanAgamananiSedhaH pratipAditaH, sAmprataM vairAjya virurAjye kadAcid gato bhavettatra luNTakairvastrANi luNThitAni bhaveyustato'nyagrAmAdau sAdhurgacchet Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtra tatrA'zanAdyartha gRhasthagRhe pravizantaM tamalpavastra dRSTvA kazcit zrAvakastaM muniM vastrAdigrahaNArthamupanimantrayati tadA sAdhunA kiM karttavyamiti tadvidhiM pradarzayati-niggaMthaM ca NaM' ityAdi / sUtram--nigaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavilu keI vatyeNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccapi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // sU0 39 // chAyA-nirgranthaM ca khalu gAthApatikulaM piNDapAtapratikSayA anupraviSTaM kazcit vastreNa vA pratigraheNa vA kambalena vA pAdaproJchanena vA upanimantrayet kalpate sAgArakRtaM gRhItvA AcAryapAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAra parihartum // sU0 39 // cUrNI-'nigaMthaM ca NaM' iti / nigranthaM ca khalu vairAjyaviruddharAjyavihArAdAgatamalpavastrAdikaM sAdhum, kIdRzam ? piNDapAtapratijJayA, tatra piNDa:-odanAdistasya pAtaH pAtre patanaM grahaNaM piNDapAtastasya pratijJayA-azanAdigrahaNecchayA gAthApatikulaM-gRhasthagRham anupraviSTamanu-anyayAcakajananissaraNAnantaraM praviSTam anupraviSTam , anena gRhasthagRhe dAnArthamapAvRtadvAraM bhavediti sUcitam, gRhasthagRhe gataM sAdhu kazcit zrAvakastamalpavastrAdikaM dRSTvA vastreNa vastramuddizya, pratigraheNa-pAtreNa pAtramuddizya kambalena-UrNAmayavastreNa UrNAmayavastramuddizya, pAdaproJchanena rajoharaNena, athavA 'pAtraproJchanena' iti cchAyA, tatra pAtrANAM proJchanakavastram tena, athavA pAtrazabdena pAtrabandhaH pAtrakesarikAdikaH, proJchanazabdena rajoharaNaM gRhyate tataH pAtraM ca proJchanaM ceti samAhAradvande pAtraproJchanaM tena vA, taduddizya upanimantrayet vastrAdigrahaNArtha prArthayeta, tadA 'se tasya upanimantritasya muneH kalpate tad vastrAdikaM grahItum, kena vidhinA kalpate ? ityAha-tad vastrAdikaM sAgArakRtam-sAgArasambandhikam, agAreNa sahitaH sAgAraH-gRhasthaH tatsambandhikam, idaM vastrAdikaM gRhasthasatkameva, tvatsaskameva na mameti kathanapUrvakam / athavA sAkArakRtamiti AkAreNa sahitama, yathA-saMprati tavedaM vatrAdikaM gRhNAmi tat prAtihArikarUpeNa gRhNAmi, yadyAcAryA grahISyanti tadA tebhyo dAsyAmi, anyathA pratyAvartayiSyAmi, evaMrUpAkArapUrvakam, athavA AcAryasatkamidaM vastraM, na mama, te yasmai kasmaicit mahyaM vA dAsyanti, te vA svayamasyopabhogaM kariSyanti yattatsambandhikamevedaM vastrAdikaM bhaviSyati nAnyasya, yadi te nAdariSyanti tadaitadvastrAdikaM sAgArakRtameveti tubhyamevAnIya parAvartayiSyAmi, ityevaM savikalpakakathanapUrvakaM 'gahAya' gRhItvA AcAryapAdamUle-AcAryacaraNasamIpe sthApayitvA, yadi te tasmai eva dadAti tadA dvitIyamapi vAram-avagraham, prathamata eko'vagrahaH gRhasthasambandhI yo gRhasthAd gRhItaH, dvitIya AcAryasambandhI, ityevaM dvitIyaM vAram avagraham vastrAdigrahaNAjJAm anujJApya-gRhItvA parihAraM, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhAcyAvadhUrI u0 1 sU0 41-43 vastrAdigrahaNavidhiH 31 parihiyate yattat parihAram-upabhogayogyaM vastrAdikaM parihattuM dhattumupabhoktuM vA kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 39 // pUrvasUtre bhikSArthagatasya sAdhorgRhasthopanimantritavastrAdigrahaNavidhiH pratipAditaH, sAmprataM vicAravihArabhUmigatasya vastrAdigrahaNavidhimAha-'niggaMthaM ca NaM' ityAdi, sUtram--niggathaM ca NaM bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtaM samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA ubanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // sU0 40 // chAyA-nigranthaM ca khalu bahirvicArabhUmi vA, vihArabhUmi vA niSkrAntaM santaM ko'pi vastreNa vA pratigraheNa vA kambalena vA, pAdaproJchanena vA upanimantrayet, kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA AcAryapAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagrahaM anuzApya pariharnam // 4 // cUrNI-'niggaMthaM ca NaM' iti / nimranthaM ca khalu, 'bahiyA' bahiH upAzrayAbahiHpradeze vicArabhUmi-vicAraH-saMjJA tasya bhUmiH vicArabhUmistAM vicArabhUmiM sthaNDilabhUmimityarthaH, vAathavA vihArabhUmi -vihArabhUmiriti svAdhyAyabhUmiH muniryatra zAstrasvAdhyAyArthamupAzrayAbahirgatvA ekAntabhUmau AtmadvitIyaH AtmatRtIyaH san tatra sthitvA sUtramathaM tadubhayaM ca cintayati sA vihArabhUmiH samayabhASayA kathyate, tatastAM vicArabhUmi vihArabhUmi vA tatra gamanArthamityarthaH niSkrAntaM gataM santaM ko'pi gRhasthaH vastrAdigrahaNArthamupanimantrayet yathA-'Agacchatu bhagavan ! mama gRhe bhavatkalpyaM vastrAdi gRhNAtu' ityevaM prArthayet tadA, ityAdi yathA pUrva bhikSAcaryAgatasya yo vastrAdigrahaNavidhiruktaH sa evAtrA bodhyaH // sU0 40 // pUrva nirgranthaviSayakaM bhikSAcaryArtha gatasya, tathA vicArabhUmi vihArabhUmiM gatasya ca vastrAdigrahaNavidhipratipAdakaM sUtradvayaM pratipAditam, sAmprataM eSa eva vidhinigranthImuddizya sUtradvayena pratipAdyate-'niggaMthiM ca NaM' ityAdi / sUtram --niggaMthiM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavilu kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNavittA parihAraM prihritte|| niggaMthiM ca NaM viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMta samANa kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejA, kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccapi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // sU0 42 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkalpa chAyA-nirgranthI ca khalu gAthApatikulaM piNDapAtapratikSayA anupraviSTAM ko'pi vastreNa vA kambalena vA pAdaproJchanena vA upanimantrayet, kalpate tasyAH sAgArakRtaM (sAkArakRtaM vA) gRhItvA pravartinIpAdamUle sthApittvA dvitIyamapi avagraham anuzApya parihAraM parihartum // sU0 41 // nirgranthIM ca khalu vicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkAntI satI ko'pi vastreNa vA pratigraheNa vA kambalena vA pAdaproJchanena vA upanimantrayet kalpate tasyA sAgArakRtaM (sAkArakRtaM vA) gRhItvA pravartinIpAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAraM parihartum // sU0 42 // ___ cUrNI -'niggaMthiM ca NaM gAhApaikulaM' ityAdi, tathA 'niggaMthiM ca NaM viyArabhUmi vA' ityAdi ca sUtradvayamapi nigranthasUtrAvadeva vyAkhyeyam, navaraM vizeSastvayam-yat nimranthasUtradvaye. 'AyariyapAyamUle ThavittA, AcAryapAdamUle sthApayitvA' ityuktam , atra nimranthIsUtradvaye ca pavattaNIpAyamUle ThavittA' 'pravattinIpAdamUle sthApayitvA' iti vyAkhyeyam tatra / pravartinItipravarttayati-prerayati svanizrAgatasAdhvIH zrutacAritradharme yA sA pravattinI-dIkSAdAtrI, paryAyajyeSThA vA nirgranthIti / zeSaM sarva nimranthasUtravadeva vyAkhyeyamiti // sU0 42 // atrAha bhASyakAra--'sacchaMda' ityAdi / bhASyam--sacchaMdaM no giNhe, no paribhuje ya vatthapattAI jaM AyariyapadattaM, taM giNhe taM ca parimuMje // 9029 // evaM niggaMthINaM, pavattiNIdattavatthapattAI / kappai kiMtu sayaM taM, no giNhe neva paribhuje // 30 // chAyA-svacchandaM no gRhIyAt, no paribhuJjIta ca vastrapAtrAdi / yad AcAyapradattaM, tad gRhNIyAt tacca paribhuJjIta // 29 // evaM nirgranthInAM, pravattinAdattavastrapAtrAdi / kalpate kintu svayaM tad no gRhNIyAt naiva paribhuJjIta / 30 // avacUrI- 'sacchaMda' iti / nimranthaH vastrapAtrAdi gRhasthagRhAd gRhasthahastAcca svacchaMda svacchandatayA yathAruci no gRhNIyAt , evaM gRhItaM ca tad no naiva paribhuJjIta / kiM kuryAt ! tatrAha-gRhItaM tad vastrAdikaM sAkArakRtamiti kRtvA 'nedaM vastraM mama, kintu AcAryasatkaM prAtihArikaM vA asti' iti kathanapUrvakamAdAya AcAryasamIpe sthApayet, tatra yad vastrAdikamAcAryapradattaM bhavet-AcAryAH, upAdhyAyAH, paryAyajyeSThA vA svecchayA yad vastrAdikaM dayustad gRhNIyAt, vinayavandanapUrvakaM dvitIyamavagrahamanujJApya strIkuryAt tacceti tadeva vastrAdikaM paribhuJjIta svakArye vyApArayediti nigranthakalpaH // 29 // ___'evaM' iti / evam anenaiva prakAreNa nirgranthInAM sAdhvInAM pravattinIpradattavastrapAtrAdi brahItuM paribhoktuM ca kalpate, kintu tad vastrapAtrAdikaM svayaM svecchayA gRhasthAd no gRhNIyAt na svIkuryAta Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M ~ durNimAyAvacUrI u0 1 sU0 43-46 AhArAdigrahaNavidhiH 33 naiva ca paribhuJjIta na svakArye vyApArayet, kintu nimranthavadeva gRhasthena dIyamAnaM vastrAdikaM sAkArakRtamiti kRtvA 'nedaM mama vastrAdi, kintu pravartinIsatkaM prAtihArikaM vA'stI'-tikRtvA pravartinIsamIpe sthApayitvA'vagrahAnujJApUrvakaM tatpradattaM vastrAdikaM vinayena svIkuryAt, tadeva ca paribhuJjIteti nimranthIkalpaH // 30 // pUrva nirgranthanirgranthInAM vastrapAtrAdigrahaNavidhiH pratipAditaH, sAmprataM vastrAdigrahaNAnantaramAhArAdhikAra iti rAtrau vikAle vA''DAragrahaNaniSedhaM pradarzayati-'no kappai0 rAovA0' ityaadi| sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittae, nannattha egeNaM pundhapaDilehieNaM sejjAsaMthAraeNaM // suu043|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigrahItum, nAnyatra ekena pUrvapratilekhitena zayyAsaM. stArakeNa // sU0 43 // ___ cUrNI-'no kappaI' iti / nimranthAnAM vA nimranthInAM vA rAtrau vA rAtrimadhye vikAle vA sandhyAsamaye 'asaNaM vA' iti azanAdi caturvidhamAhAraM pratigrahItum AdAtuM na kalpate / atra vikAle caturvidhAhAraniSedhastarhi kimanyadapyupadhijAtaM rAtrau vikAle vA grahItuM na kalpate ? atrAha sUtrakAraH-'nannattha' ityAdi, ekena kevalena 'sejjAsaMthAraeNaM' zayyAsaMstArakeNa, tatra zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH sArddhatRtIyahastapramANaH, zayyA ca saMstArakazceti samAhAre zayyAsaMstArakam, tena, kIdRzena zayyAsaMstArakeNa ? tatrAha-pUrvapratilekhitena-pUrva divase yat pratilekhitaM bhavet tena vinA anyatra na, tattyaktvA anyat kimapi na kalpate, divase zayyAsaMstArakasya pratilekhanAM kRtvA'nyatra sthAne vasatau sthAnAbhAve caurAdizaGkayA vA gRhasthanizrayA tadgRhe sthApitaM bhavetadA tad rAtrau vikAle vA zayanAtha pratigrahItuM kalpate nAnyaditi bhAvaH // sU0 43 // pUrva rAtrau vikAle vA azanAdigrahaNaniSedhaH proktaH, sAmprataM vastrAdigrahaNaniSedhamAha'no kappai0 vatthaM vA' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggathINa vA rAo vA viyAle vA vatthaM bA paDiggaraM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA paDiggAhittae, nannattha egAe hariyAhaDiyAe, sAvi ya paribhuttA vA dhoyA vA rattAvA ghaTTA vA maTThA vA saMpadhRmiyA vA // suu044|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA girgranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA vastraM vA pratigrahaM vA kambalaM vA pAdaproJchanaM vA pratigrahItum, nAnyatra ekayA hRtAhRtayA, sA'pi ca paribhuktA vA dhautA vA rajitA vA dhRSTA vA mRSTA vA saMpradhUmitA vA // suu044|| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRhatkalpasUtra cUrNI-'no kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM rAtrau vikAle vA vastraM vA colapaTTazATikAdikam , pratigraha-pAtram, kambalam-UrNAmayaM prAvaraNavastram, pAdaproJchanaM-rajoharaNam. athavA pAtrapro chanam-AhArAdipAtrANAM proJchanavastram, etatsarva vastujAtaM pratigrahItuM na kalpate / tarhi kiM kalpate ! ityAha-ekayA kevalayA hRtAhRtayA-hRtaM pUrva caurAdinA coritaM pazcAt zubhapariNAmAdivazAt gRhasthabhayavazAdvA. AtA-AnIya punardattA, etAdRzI kA'pi vastrajAtiH, tayA anyatra-vinA tAM tyaktvetyarthaH na kalpate, sA tu kalpate iti bhAvaH / sA'pi ca yA mAnIya dattA sA yadi paribhuktA haraNaka; svaparibhoge nItA zarIre dhRtA bhavet, dhautA vA jalena prakSAlitA vA bhavet, raJjitA vA raktapItAdirAgeNa raGgayuktA vA kRtA bhavet, ghRSTA vA cikkaNaprastarAdinA cikkaNIkRtA vA, mRSTA vA prakSitA sukomalIkRtA vA bhavet, saMpradhUmitA, saMpradhUpitA vA bhagurucandanAdisugandhadravyadhumena dhUmayuktA kRtA, sugandhadravyadhUpena dhUpitA vA bhavet tathApi sA vastrajAtinirgranthainigranthIbhiH rAtrau vikAle vA'pi sA dIyamAnA grahItavyA, tasyAH svanizrAgatatvAditi // sU0 44 // pUrva rAtrau vikAle vA vastragrahaNavidhiruktaH, sAmpratamadhvagamanasya saMkhaDigamanasya ca niSedhamAha-'no kappai0 addhANa0' ityAdi / sUtram--'no kappai niggaMthANa vA, niggaMthINa vA rAo vA, viyAle vA, addhANagamaNaM ettae // sU045 // no kappai niggaMthANa vA nigaMthINa vA saMkhaDi vA saMkhaDipaDiyAe addhANagamaNaM ettae // 046 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA avagamanam etum // sU0 45 // no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA saMkhaDi vA saMkhaDipratikSayA adhvagamanam etum // sU0 46 // cUrNI--'no kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthonAM ca rAtrau vikAle vA sandhyAkAle adhvagamanaM mArgagamanam etuM kartuM no kalpate, rAtrau vikAle vA gamanazIlasya prathamam cakSuragocaratayA IryAsamitireva virAdhitA bhavati, tasyAM virAdhitAyAM saMyamo'pi virAdhito bhavet tena tIrthakarAjJA'tikAntA bhavatIti saMyamavirAdhanA bhavati, evamAtmavirAdhanA tu pratyakSeva yathArAtrau vikAle vA gamanazolasya sAdhorandhakArasadbhAvAd gartAdau patanaM bhavet, pAdayoH kaNTakavedhaH syAt, cauraluNTAkAdinA vastrAdyapaharaNaM bhavet, zvApadAdihiMsra jantukRtastrAsaH samutpayeta, sa mArayedvA kulaTAjArAdikRtopadravo'pi saMbhavet tasmAd nimranthanimranthIbhiH rAtrI vikAle vA'dhvagamanaM na Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 47-48 rAtrau vikAle vA bahirgamanavidhi : 35 karttavyam // sU0 45 // nimranthanirgranthyo rAtrau gamanaM saMkhaDyAmAhArAdyarthaM vA kadAcit kurvantIti tanniSedhamapyAha-'no kappai' ityAdi / no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA saMkhaDiM vA, saMkhaNDyante troTyante SaTakAyajIvAnAmAyUMSi yatra sA saMkhaDiH agnyArambhe SaTkAyAnAmupamardanasadbhAvAt , vivAhamaraNAdinimittaM kriyamANaM bahujanabhojyaM saMkhaDirucyate, tAmapi saMkhaDipratijJayA saMkhaDivAJchayA tannimittam adhvagamanam, etuM kattuM na kalpate // 46 // pUrvasUtre rAtrau vikAle vA 'dhvagamanasya saMkhaDigamanasya ca niSedhaH pratipAditaH, sAmprataM gamanaprakaraNAd nirgranthasya ekAkinaH saMjJAdibhUmau gamanavidhimAha-'no kappai0' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthassa egANiyassa rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappaI se appabiiyassa vA appataiyassa va, rAo vA, viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // sU0 47 // chAyA-no kalpate nirgranthasya ekAkinaH rAtrau vA vikAle vA bahivicArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikramituM vA praveSTuM vA, kalpate tasya AtmadvitIyasya vA AtmadatIyasya vA rAtrau vA vikAle vA bahirvicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA // sU* 47 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthasya sAdhoH ekAkinaH-advitIyasya rAtrI vA vikAle vA bahiH upAzrayAd bahiHpradeze vicArabhUmi vA-saJjJAbhUmi kAyikyAdipariSThApanabhUmim , vihArabhUmi vA svAdhyAyabhUmim uddizya niSkramitu-nissatuM praveSTuM bahirbhAgato'ntarAgantuM gamanAgamanaM kartumityarthaH no kalpate / tarhi kathaM kalpate ! ityAha-kalpate 'se' tasya nirgranthasya AtmadvitIyasya AtmA svayaM dvitIyo yasya saH ekaH anyaH sAdhuH svayaM dvitIyo bhavet sa mAtmadvitIyo bhavet sa AtmadvitIyaH, tasya vA, athavA AtmatRtIyasya dvau anyau zramaNau svayaM ca tRtIyo bhavet sa AtmatRtIyaH, tasya ekena zramaNena dvAbhyAM vA zramaNAbhyAM sahitasya rAtrau vA vikAle vA bahiH upAzrayAd bahiHpradeze vicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM praveSTuM gamanAgamanaM kartuM kalpate / rAtrau vikAle ca ekAkinA zramaNena upAzrayAvahirna gantavyamiti bhAvaH / rAtrau ekAkitvena gamanazIlasya sAdhoH saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA ca bhavati, tathAhi-saMyamavirAdhanA yathA-bahirgatam ekAkinaM sAdhuM dRSTvA rUpamugdhA kAcit kulaTA strI tadanicchayApi Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkarUparace tamupasargayati, 'ko'tra mAM pazyatI' ti kRtvA ekAkino mano vA bhidyate, ityAdinA saMyamavirAdhanA / rAtrau bahirgatamekAkinaM sAdhuM dRSTvA taskarAstadupadhimapahareyuH, grAmArakSakA vA ekAkinaM rAtrI dRSTvA cauro'yamiti buddhayA grahaNAkarSaNAdikaM vA kuryuH, zvApadAdibhirvA hanyeta, zrAmaNyasIditaH palAyanapratIkSaka ekAkitvena palAyeta, rAtrau bahiH kAyikI pratiSThApayan vAyuprakopena mUrchitaH san bhUmau prapatet mriyeta vA, ityAdiprakAreNa AtmavirAdhanA bhavati tasmAt naikAkinA zramaNena rAtrau bahirbhUmau gantavyam , apitu ekena dvAbhyAM vA saha kAyikyAdyartha rAtrau bahirgantavyaM, tena pUrvoktaparisthitau tasya sAhAyyaM bhavediti bhAvaH // sa0 47 // pUrva nirgranthasya rAtrau bahirgamanavidhiH pratipAditaH, sAmprataM tameva vidhi nirgranthyartha pratipAdayitumAha-'no kappai0 egANiyAe' ityaadi| sUtram-no kappai niggaMthIe egANiyAe rAo vA viyAle vA bahiyA biyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkha mittara vA pavisittae vA / kappai se appavidayAe vA appataiyAe vA appacautthIe vA rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // sU0 48 // chAyA-no kalpate nirgranthyA ekAkinyA rAtrau vA vikAle ghA bahi vicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA kalpate tasyA AtmadvitIyAvA vA AtmatRtIyAyA vA AtmacaturthyA vA rAtrau pA vikAle vA bahirvicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA // 90 48 // cUrNI-'no kappaI' iti / idaM sUtraM nirgranthasUtravadeva vyAkhyeyam , navaraM nirgranthasUtre nimranthasya AtmadvitIyasya AtmatRtIyasya rAtrau bahirgamanaM kalpate iti proktam , atra tu nimranthIsUtre AtmacaturthyA vA rAtrau bahirgatuM kalpate, iti proktam , etAvAneva vizeSaH zeSaM pUrvasUtravadeveti / nirgranthyA rAtrau ekAkinyA bahirgamane'neke doSAH saMyamAtmavirAdhanAdikAH saMbhaveyuH, tathAhi-ekAkinI bahirgatAM dRSTvA lampaTaH ko'pi puruSa upasargayet , tatprArthanAyAM svamanI vA bhidyate 'ko'tra mAM pazyatI' ti kRtvA tamanumodate, ityAdirUpeNa saMyamavirAdhanA / AtmavirAdhanA prAyaH pUrvoktaiva rAtrau gartAdau prapatet , mUrchitA vA bhavet , ityAdikA''tmavirAdhanA bhavati, ato nirgranthyA ekayA dvAbhyAM tisRbhizca sahitayA rAtrau bahirgantavyam, kintu naikAkinyA rAtrau bahirgantavyam , ekAkinyA rAtrau bahirgamane AjJAbhaGgAnavasthAmithyAtvAdayo'neke doSAH samApadheranniti // suu048|| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAyacUro u0 1 sU0 42 AryadezaviharaNavidhiH 37 pUrva nimranthAnAM nirgranthInAM ca rAtrau bahirgamanavidhiH pratyekaM pRthakpRthaktvena pratipAditaH, sAmprataM gamanaprasaGgAt nimranthanirgranthInAM samuccayenA''ryadezAn pradarzayan viharaNavidhimAha'kappai0 puratthimeNaM' ityAdi / sUtram--kappai nigaMthANa vA niggaMthINa vA purathimeNaM jAva aMgamagahAo ettae, dakkhiNeNaM jAva kosaMbIo, paccatthimeNaM jAva thUNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae, etAvatAva kappai, etAvatAva Arie khette, No se kappai etto bAhiM / teNa paraM jattha nANadasaNacarittAI ussappaMti-tti bemi // mU0 49 // chAyA - kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA paurastye yAvat aGgamagadhAn etum , dakSiNe yAvat kauzAmbIH, pAzcAtye yAvat sthUNAviSayAn, uttare yAvat kuNAlAviSayAn etum, etAvattAvat kalpate, etAvattAvad Arya kSetram / no teSAM (tAsAM vA) kalpate etasmAd bhiH| tataH paraM yatra jJAnadarzanavAritrANi utsarpanti-iti bravImi // sU0 49 // cUrNI-kappai' iti / nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA dvayAnAM 'purasthimeNaM' paurastye pUrvadizAyAM yAvat aGgamagadhAn aGgajanapada-magadhajanapadaM cAvadhIkRtya aGgamagadhadezaparyantamityarthaH / etu vihA~ kalpate / tatra campAprAntasambaddho janapadaH aGgapadena procyate, rAjagRhasambaddhazca janapado magadhazabdena procyate / atra sUtre bahuvacanaM tadgatAnekApAntarAlajanapadavivakSayA bodhyam, evamagre'pi / 'dakkhiNeNaM' dakSiNasyAM dizi yAvat kauzAmbIH, kauzAmbIti kauzAmbInagaryupalakSito janapadaH kauzAmbIzabdena procyate iti kauzAmbIsambaddhadezaparyantam etuM kalpate, iti sarvatra saMbadhyate / 'paccatthimeNaM' pAzcAtye pazcimadizAyAM yAvat sthUNAviSayAn sthUNAdezaparyantam etuM kalpate / 'uttareNaM' uttarasyAM dizi yAvat kuNAlAviSayAn kuNAlAdezaparyantam etuM kalpate / etAvattAvat caturdikSu pUrvoktajanapadaparyantameva nirgranthanirgranthInAM vihatta kalpate / tatra kAraNamAha-'etAvatAva' etAvatpramANameva AryakSetram, atra tIrthakarAdimahApuruSajanmabhUmitvena lokA dharmiSThA: santi tena nirgranthanimranthInAM jJAnadarzanacAritrANAmArAdhanA samyak kartuM zakyate'ta etAvatyeva AryakSetre nirgranthanirgranthIbhirvihartavyamiti bhagavatA samupadiSTam / AryakSetrAhirviharaNe niSedhamAha'no se kappaI' iti / 'se' iti teSAM nimranthAnAM tAsAM nirgranthInAM vA no kalpate etasmAt kSetrAd bahirvihatam / jJAnAdilAbhArthamapavAdamAha-'teNa paraM' iti, tataH pUrvoktamaryAditAryakSetrAt paramagre anAryadeze'pi yatra jJAnadarzanacAritrANi utsarpanti vRddhimAsAdayanti tatra vihattu kalpate, yadi pUrvoktAryakSetrAdvahiH kAraNavazAt zrutasthavirAstarakSetre'pi tatkSetragatajanAnAM sulabhabodhitvaprAptibuddhyA gatA bhaveyuH, te ca pazcAt javAbalakSINatvena tatraiva sthiravAse sthitA bhaveyusteSAM pArthe jJAna Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre darzanacAritravRddhi saMbhavaH, iti buddhayA yathAvasaraM tatrApi zramaNazramaNInAM gantuM kalpate, ityapavAdapadasaMkSepArthaH / sudharmA svAmI upasaMharati - 'tti bemi' iti, yathA bhagavanmukhAt zrutaM tathaiva bravImi - kathayAmi na tu svabuddhayeti // sU0 49 // 1 iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddha gadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrI zAhU chatrapati kolhApurarAja pradatta" jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavrativiracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi - bhASyA - DavacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM prathamodezakaH samAptaH // 1 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / atha dvitIyodezakaH / athAsya dvitIyodezakAdisUtrasya prathamodezakasyAntimasUtreNa saha kaH sambandhaH ? ityatrAha - bhASyakAraH - 'puvvaM ' ityAdi / bhASyam - puvvaM AriyavisayA, buttA sAhUNa gamaNapAuragA / tattha nivAsavihI iha, darisijjai esa saMbaMdho // 1 // chAyA - pUrvam AryaviSayAH, proktAH sAdhUnAM gamanaprAyogyAH / tatra nivAsavidhiriha, darzyate eSa sambandhaH // 1 // avacUrI - 'pulaM' iti / pUrvam-- prathamodezakasyAntimasUtre AryaviSayAH AryadezAH sAdhUnAM gamanaprAyogyAH viharaNayogyAH proktAH, tatra AryadezeSu viharatAM munInAM kIdRze upAzraye vastavyam ? iti upAzrayanivAsavidhiH iha - asya dvitIyodezakasya prathame sUtre darzyate / eSa pUrvI - dezakAntisUtreNa saha asyAdisUtrasya sambandho varttate // 1 // ityanena sambandhenAyA te'smin dvitIyodezake nirgranthanirgranthIbhiH kIdRze upAzraye vastavya - miti pradarzayitukAmaH sUtrakAro'smin viSaye trINi sUtrANi vakSyati, tatra prathamaM sacittapratibaddhopAzrayavAsapratiSedhasUtram 1, dvitIyam - RtubaddhakAlayogyopAzrayavAsa vidhipratipAdakaM sUtram 2, tRtIyaM cAturmAsayogyopAzrayavidhipratipAdakaM sUtram 3 ceti trINi sUtrANi, tatra prathamaM sacittabIjapratibaddhopAzrayanivAsaniSedhasUtramAha - 'uvassayassa' ityAdi / sUtram - uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA vIhINi vA muggANi vA mAsANi vA tilANi vA kulatthANi vA gomANi vA javANi vA javajavANi vA ukkhitANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA viSpa kiSNANi vA no kappai nimgaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae | sU0 1 // chAyA-- upAzrayasya antarvagaDAyAM zAlayo vA vrIhayo vA mudrA vA bhASA vA tilA vA kulatthA vA godhUmA vA yavAM vA, yavayavA vA utkSiptA vA vikSiptA vA vyatikIrNA ar fast at a kalpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastum // sU01 // cUrNI - ' uvassayassa' iti / pUrvokteSu AryakSetreSu viharatAM zramaNAnAM RtubaddhakAle cAturmAse vA yatra upAzraye sthitiH karttavyA bhavet tasya upAzrayasya vagaDAyAM 'vagaDA' iti dezI zabdaH prAGgaNavAcakastena vagaDAyAmiti upAzrayasya prAGgaNe zAlayaH zAlibIjAni, vrIhayaH tA eva zAlivizeSAH, mudgAH prasiddhAH, mASAH 'uDada' iti prasiddhAH, tilAH, kulatthAH 'kulathI' iti prasiddho dhAnyavizeSastasyA bIjAni, godhUmAH, yavAH, yavayavAH 'jvArI' iti prasiddhAH, yavajAtIyabIjAni vA, etAni dhAnyabIjAni yadi upAzrayaprAGgaNe utkSiptAni sAmAnyena prasRtAni, vikSiptAni Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre vizeSeNa prasRtAni, vyatikIrNAni sarvatra prasRtAni vA bhaveyustAdRze upAzraye nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi - kSaNamAtramapi yathAlandazabdo dezIyo'tra kSaNamAtravAcakaH, yAvatA kAlena jalArdrA hastarekhA zuSyati tAvatkAlamapi tatra vastu no kalpate / tatra vAse apramattAnAmapi akasmAt sacittabIja saMghaTTanasyAvazyambhAvAt // sU0 1 // atha tatrApi RtubaddhakAlayogyopAzrayavidhipratipAdakaM dvitIya sUtramAha- 'aha puNa' ityAdi / 40 sUtram -- aha puNa evaM jANijjA - ( uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi rA0 ) no ukkhittAI no vikkhittAI no viikiNNAI no viSpakiNNAI ( kintu ) rAsikato vA puMjakANivA bhittikaDANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA hemaMtagimhAsu vatthae | sU02 || chAyA - atha punarevaM jAnIyAt - ( upAzrayasya antarvagaDAyAM zAlayo vA0 ) no utkSiptAH, no vikSiptAH, no vyatikIrNAH, no viprakIrNAH, (kintu) rAzIkRtA vA, puJjIkRtA vA, bhittikRtA vA, kulikAkRtA vA, lAJchitA vA, mudritA vA, pihitA vA, kalpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmeSu vastum || sU0 2 // cUrNI -- 'aha puNa' iti / tatrAryadeze vastumicchanto munayaH atha punariti pUrvasUtrokazAlyAdi bIjotpAdi viparItamupAzrayaM jAnIyAt, atra pUrvasUtrokta pAThasyAnuvRtiH karttavyA, yathA upAzrayasya vagaDAyAM zAlibIjAdIni no naiva utkSiptAni vikSiptAni vyatikIrNAni kintu tAni tatra vakSyamANaprakAreNa sthitAni bhaveyuH, yathA rAzIkRtAni ekatra rAziM kRtvA sthApitAni, puJjIkRtAni - dIrghagolAkArarAziM kRtvA sthApitAni, bhitti kRtAni - bhittau kRtAniiSTakA - diracitabhittinizrayA sthApitAni kulikAkRtAni mRtpiNDanirmitaM kuDyAkAraM sthAnaM kulikocyate tatrAlInAni kRtvA sthApitAni, lAJchitAni bhasmAdinA cinhitAni mudritAni chagaNamRttikA - dinA aGkitAni AvRtAni, pihitAni kiliJjakaTAdinA sthAlyAdinA vA evameva sthagayitvA sthApitAni bhaveyuratropAzraye tadA tatra nirgranthAnAM nirgranthInAM hemantagrISmeSu RtubaddheSu aSTa mAseSu madhye svasvakalyakAle vastuM kalpate / etAdRzaprakAreNa sthiteSu zAlyAdibIjeSu tatra vasatAM munInAM sacittasaMghaTTanAdiprasaGgAbhAvAt / tatrApi cAturmAsakAle na kalpate, cAturmAse bIjAnAM gRhasthakRtanissAraNapunaHsthApanayorbhUyo bhUyaH prasaGgena sacittasaMghaTTanAderavazyambhAvAt // sU0 2 // atha tatrApi cAturmAsayogyopAzrayavidhipratipAdakaM tRtIyaM sUtramAha - ' aha puNa' ityAdi / sUtram - aha puNa evaM jANijjA ( uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0 ) no rAsikaDAI, nopuMjakaDAI, no bhittikaDAI, no kuliyAkaDAI, (kintu ) koDAuttANi vA, pallAuttANi vA, maMcAuttANi vA, mAlAuttANi vA olitANi vA littANi vA, pihi - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyAvacUrI u 2 sU0 3-5 sacittapratibaddhopAzrayanivAsavidhiH 41 yANi vA laMchiyANi vA, muddiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAbAsa vatthae // suu03|| chAyA-atha punarevaM jAnIyAt (upAzrayasyAntarvagaDAyAM zAlayo vA0)no rAzIkatAni vA no pujIkRtAni no bhittikRtAni no kulikAkRtAni (kintu)koSThAguptAni vA palyAguptAni vA, maJcAguptAni vA, mAlAguptAni vA, avaliptAni vA, liptAni vA, pihitAni vA, lAJchitAni vA, mudritAni vA, kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAsa vastum // sU0 3 // cUrNI-'aha puNa' iti / cAturmAsavastukAmo muniH atha-pUrvoktaprakArAdanyathAprakAreNa punarevaM jAnIyAt , yathA-prathamasUtrAnuvRttyA upAzrayasyAntarvagaDAyAM zAlibIjAni vA, ityAdipUrvotAni bIjAni pUrvavat no rAzIkRtAni no pujIkRtAni no bhittikRtAni no kulikAkRtAni, etAni padAni pUrvavad vyAkhyeyAni, kintu tAni zAlyAdibIjAni koSThAguptAni-koSTheSu-kuzUleSu-'koThI' itiprasiddheSu prakSipya A-samantAd guptAni gopitAni guptIkRtAni acakSurviSayIkRtAni, palyAguptAni vA-palyeSu kASThagomayamRttikAliptavaMzadalAdinirmitadhAnyAdhArapAtravizeSeSu 'pallA'iti prAcInasamayaprasiddheSu AguptAni samantato guptIkRtAni, mazcAguptAni vA-maJceSu stambhopari mRtikAgomayaliptavaMzadalAdinA nirmiteSu golAkAreSu uparyAcchAdanasahiteSu dhAnyAdhAravizeSeSu prakSipya guptIkRtAni, mAlAguptAni vA-mAleSu gRhasyopari dvitIyabhUmitalagateSu sthAneSu prakSipya guptIkRtAni bhaveyuH, tAnyapi avaliptAni tavAradezaM kASThapaTTAdinA pidhAya gomayamRttikAdinA kRtopalepAni, liptAni vizeSeNa sarvAntaH kharaNTitAni, pihitAni tanmukhAkArasamIcInAcchAdakena samyaktayA guptIkRtAni, lAJchitAni-rekhA'kSarAdikaraNena cihnitAni, mudritAni-mRttikAdinA tadgatacchidrANi vilipya kRtamudrAyuktAni bhaveyustasmin , evaMvidhe upAzraye nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAsaM cAturmAsaM vastuM kalpate / evaMprakAreNa sthApitAni zAlibIjAdIni cAturmAse nodghATayante tena tatra vasatAM zramaNAnAM sacittabIjAdisaMghaTanAzaGkAyA abhAvAditi // sU0 3 // pUrva sacittapratibaddhopAzrayanivAsaniSedhaH, RtubaddhacAturmAsayogyopAzrayanivAsavidhizca pradazitaH, sAmprataM surAvi kaTakumbhAdipratibaddhopAzrayanivAse sApavAdaM vidhiM pradarzayannAha 'uvassayassa .....surAviyaDakuMbhe' ityAdi / sUtram-uvassayassa aMto vagaDAe murAviyaDakuMbhe vA, sovIraviyaDakuMbhe vA, uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 4 // chAyA- upAzrayasya antarvagaDAyAM surAvikaTakumbho vA sauvIravikaTakumbho vA upanikSiptaH syAt, no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ca upAzrayaM pratilikhan no lameta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirA vA vastum , yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAd vA paraMvasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA ||suu. 4 // cUrNI-'uvassayassa' iti / upAzrayasyAntarvagaDAyAM surAvikaTakumbho vA surAvikaTasya piSTaniSpannamadyasya kumbho ghaTo vA, sauvIravikaTasya-piSTavarjita guDAdiniSpannamadyasya kumbho ghaTo vA upanikSiptaH syAt sthApito bhavet tadA tatra nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi-kSaNamAtramapi ArdrahastarekhAparizoSaNakAlamAtramapi vastuM no kalpate / ityutsargasUtram / athApavAdamAha-'huratthA' iti dezI zabdaH bahirarthapratipAdakastena bahizca tAdRzopAzrayAd bahiranyaM ca upAzrayaM pratilikhana zodhayan yadi no labheta tatra grAmanagarAdau nirdoSopAzrayaM na prApnuyAt tadA evam-etAdRzyAM paristhitI satyAM 'se' tasya atra nirgranthajAtitvena ekavacanam, kalpate tathAvidhe'pi upAzraye ekarAtraM vA dvirAtraM vA atra rAtrapadena ahorAtraM gRhyate tena ekAhorAtraM vA dvayahorAtraM vA vastum / kintu 'je' yaH kopi sAdhuH tatra tAdRze upAzraye ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA param-adhikaM tricatUrAtrAdikaM yAvat vasati 'se' tasya 'saMtarA' svAntarAt svakRtaM yad antaraM bhagavaduktaikadvirAtrato bhedaH tricatUrAtrAdikAlAvasthAnarUpaH tasmAt, bhagavadAjJAbhedakaraNAt bhagavadAjJA'nArAdhanAdityarthaH chedo vA chedaH paJcarAtrindivAdiH, parihAro vA mAsalaghukAdistapovizeSo vA Apadyate iti / / sU04 // pUrvasUtre surAvikaTAdipratibaddhopAzrayavAsasya niSedhaH, sApavAdaM vidhizca pradarzitaH, sAmprataM pUrvavadeva udakavikaTAdipratibaddhopAzrayasya niSedhaM sApavAdaM vidhiM ca pradarzayati-'ubassayassa, ityAdi / sUtram--uvassayassa aMto vagaDAe sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodagaviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamapi vatthae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // suu05|| chAyA-upAzrayasya antarvagaDAyAM zItodakavikaTakumbho vA uSNodakavikaTakumbho vA upanikSiptaH syAt no kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzrayaM pratilikhan no lameta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA ||suu05|| cUrNI-uvassayassa' iti / asya sUtrasya vyAkhyA surAvikaTa kumbhasUtravadeva jJAtavyA, navaraM-vizeSa etAvAneva yat atra 'sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodagaviyaDa kuMbhe vA' iti vAcyam atrAyamarthaH-zItodakavikRtakumbhaH zItodakaM ca tad vikRtaM ca svavarNAdinA dhvastaM zItodakavikRtaM vikRtazItodakaM, tasya kumbho ghaTaH, evam uSNodakavikRtakumbhaH-uSNodakaM ca tad vikRtaM ca uSNodakavikRtaM vikRtoSNodakaM tasya kumbho ghaTo yatropAzraye upanikSipto bhavet / zeSaM sarvaM pUrvavaditi // suu05|| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuNibhASyAvacUrI u0 2 0 6-9 sacittapratibaddhopAzrayanivAsavidhiH 43 sAmpratamagnikAyapratibaddhopAzrayasUtramAha-'uvassayassa0 savvarAIe' ityAdi / sUtram-uvassayassa aMto vagaDAe savvarAIe joI jhiyAejjA no kappai nigaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejnA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // suu06|| ___chAyA- upAzrayasya antarvagaDAyAM sArvarAtrikaM jyotiH dhmAyet no kalpate, nimranthAnAM vA nigranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzrayaM pratilikhan no labheta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA / suu06|| cUrNI-- 'uvassayassa' iti / idamapi sUtraM surAvikaTakumbhasUtravadeva vyAkhyeyam, vizeSastvayam-atra savvarAIe joI jhiyAebjA iti vAcyam, tasyAyamarthaH-sArvarAtrikaM-paripUrNarAtrivyApaka jyotiH agnikAyaH dhmAyet prajvalet , zeSaM pUrvavat / sAdhUnAmatra vAse yatrAgnikAyavirAdhanA tatra SaTkAyavirAdhanA syAdataH SaTkAyavirAdhanAdoSa Apadyeta / anyopAzrayAlAbhe ekadvirAtraM vastuM kalpate iti kAraNajAte'pavAdaH // suu06|| atha pradIpapratibaddhopAzrayasUtramAha-'uvassayassa0 paIve' ityAdi // sUtram--uvassayassa aMto vagaDAe savvarAIe paIve paIvejjA no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA.paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // suu07|| chAyA-upAzrayasyAntarvagaDAyAM sArvarAtrikaH pradIpaH pradIpyeta, no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzrayaM pratilikhan no lameta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA ||suu-7|| cUrNI-'uvassayasapa' iti / idaM pradIpasUtramapi surAvikaTakumbhasUtravadeva vyAkhyeyam , vizeSastvayam-'savvarAIe' sArvarAtrikaH paripUrNarAtrivyApakaH saMpUrNarAtriM yAvat pradIpaH tailapradopo vidyutpradIpo vA dIyeta prajvalet tadA tatra yathAlandamapi nimranthanirgranthInAM vastuM na kalpate anyopAzrayAbhAve ekadvirAtraM tatra vastuM kalpate, ityAdi pUrvavad vyAkhyA kartavyeti / agnyArambhe sAdhUnAM vastuM na kalpate tatra pUrvavadeva SaTkAyavirAdhanAdayo doSAH saMbhaveyuH dIpeSu patatAM pataGgAdiprANinAM virAdhanAsaMbhavaH, upadhyAdiSu teSAM patanAt sAdhuzarIreNApi virAdhanA syAt , ityAdidoSasaMghAtasaMbhavAt , apavAde anyopAzrayAlAme ekadvirAtraM kalpate'pi, iti sUtrAzayaH / / sU07 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre pUrva sArvarAtrikapradIpapratibaddhopAzraye nirgranthanirgranthIbhirna sthAtavyamiti proktam , sAmprataM piNDAdipratibaddhopAzrayaviSaye trINi sUtrANi vakSyati, tatra prathamaM piNDAdipratibaddhopAzrayanivAsapratiSedhasUtram 1, dvitIyaM RtubadrakAlayogyopAzrayanivAsavidhipratipAdakaM sUtram 2, tRtIyaM cAturmAsayogyopAzrayanivAsavidhipratipAdakaM sUtraM 3 ceti, tatra prathamaM piNDAdipratibaddhopAzrayanivAsaniSedhasUtramAha- 'uvassayassa' ityAdi / sUtram--uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA loyae vA khIre vA dahiM vA NavaNIe vA sapi vA telle vA phANie vA pUrva vA sakkulI vA sihariNI vA ukkhittANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vippaiNNANi vA no kappaI niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae // suu08|| chAyA-upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA locakaM vA kSIraM vA dadhi pA navanItaM vA sapirvA tailaM vA phANitaM vA apUpo vA zaSkulI vA zikhariNI vA utkSiptAni vA vikSiptAni vA vyatikIrNAni vA viprakIrNAni vA no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA yathAlandamapi vastum // sU0 8 // carNI-'uvassayassa' iti / upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA piNDastAvata viziSTasvAdurasasaMpAditaH golAkAro modakAdipadArthaH, athavA guDadhRtazarkarAdivastunA piNDito haste grahaNayogyaH padArthaH piNDa ucyate, sa piNDakaH, locakaM dugdhAdivikRtiniSpannaM bhojyavastujAtam, athavA 'mAvA' iti prasiddha khAdyavastujAtaM locakaM kathyate, yasya grahaNe hastau kharaNTayete tat , kSIraM vA dugdham , dadhi vA, navanItaM mrakSaNaM 'makkhana' iti prasiddham sarpiH-ghRtaM vA, tailaM vA, phANitaM dravitaguDarUpaM guDasyapUrvarUpaM vA, pUpaH--appaH 'mAlapuA'-padavAcyo vA, zaSkulI 'puDI' iti prasiddhA zikhariNI zarkarAyuktadadhivikRtirUpA zikhaNDapadavAcyA vA, etAni ArdrazuSkarUpANi bhakSyANi yadi utkSiptAni vikSiptAni vyatikIrNAni viprakIrNAni itastataH prasRtAnItyarthaH, eSAM pratyekapadAnAM pRthak pRthag vyAkhyA zAlibIjasUtre gatA tatrato'vaseyA, tadA nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA RtubaddhakAle vA cAturmAse vA kasmiMzcidapi kAle yathAlandamapi kSaNamAtramapi ArdrahastarekhAzoSaNakAlamAtramapi tatra vastuM na kalpate / tatra vAse gamanAgamanena vastuvinAzasaMbhavastena tadadhipatermanasi sAdhu prati durbhAvo jAyate, loke sAdhostadgata. padArthalolupatA lakSyate bAlaglAnasAdhUnAM tadbhakSaNAkAGkSA'pi saMbhavet , ityAdidoSasaMbhavAtanimranthanirgranthIbhiH kSaNamAtramapi na tiSThediti bhAvaH // sU0 8 // atha tatrApi RtubaddhakAlayogyopAzrayavAsavidhipratipAdakaM dvitIyaM sUtramAha- 'aha puNa' ityAdi / sUtram--aha puNa evaM jANejjA-( uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no ukkhittAIvA, no vikkhittAI vA no viikiNNAI vA no vipakiNNAI vA (kintu) rAsi. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhASyAvacUrI u0 2 sU0 9-12 sacittapratibaddhopAzrayanivAsavidhiH 45 kANi vA puMjakANivA bhittikANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA piyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA hemaMta gimhAsu vatthae // sU09 // chAyA - atha punarevaM jAnIyAt ( upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA0 ) no utkSiptAni vA no vikSipAni vA no vyatikIrNAni vA no viprakIrNAni vA ( kintu) rAzIkRtAni vA puJjIkRtAni vA bhittikRtAni vA kulikAkRtAni vA lAJchitAni vA mudritAni vA pihitAni vA kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmeSu vastum // " cUrNI - 'aha puNa' iti / atha pUrvapradarzitAd anyathA punaH sAdhurjAnIyAt upAzrayAntaDAyAM piNDakAdIni khAdyavastUni no utkSiptAni ityAdipadAnAM vyAkhyA pUrvavat evaMprakAreNa pUrvoktapiNDakAdivastUni sthApitAni bhaveyustadA hemantagrISmeSu aSTamAsAtmakeSu yathAkalpakAlaM yAvat nirgranthanirgrathInAM tatra vastuM kalpate tatra pUrvoktadoSAsaMbhavAt // su09 // atha tatrApi cAturmAsanivAsayogyopAzrayanivAsavidhipratipAdakaM tRtIyasUtramAha- 'aha puNa' ityAdi / sUtram -- aha puNa evaM jANejjA ( uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0 ) no rAsikaDANi vA no puMjakaDANi vA no bhittikaDANi vA no kuliyAkaDANi vA koTThAuANi vA pallA uttANi vA maMcA uttANi vA mAlAuttANi vA olicANi vA vittANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA, kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAvAsaM vatthae / sU0 10 // chAyA 1- atha punarevaM jAnIyAt ( upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA0 ) no rAzIkRtAni vA no puJjIkRtAni vA no bhittikRtAni vA no kulikAkRtAni vA koSThAguptAni vA palyA guptAni vA maJcAguptAni vA mAlAguptAni vA avaliptAni vA viliptAni vA lAJchitAni vA mudritAni vA pihitAni vA kalpate nirgranthAnAM vA nirdhanthInAM vA varSAvAsaM vastum // sU. 10 // cUrNI - 'aha puNa' iti / atha tatra cAturmAsaM vastukAmo muniryadi evaM vakSyamANaprakAreNa jAnIyAt kiM jAnIyAdityAha - piNDakAdArabhya zikhariNIparyantAni bhakSyadravyANi 'no rAzI - kRtAni ityAdIni pihitAni vA' iti paryantAni padAni zAlibIjaprakaraNagatatRtIyasUtravad vyAkhyeyAni, evaMvidho yadi upAyayo bhavet tadA tatra nirgranthanirgranthInAM varSAvAse cAturmAsaM vastu kalpate, pUrvoktaprakAreNa rakSitAnAM piNDakAdibhakSyapadArthAnAM bhUyo bhUyo niSkAsanasthApanAdyabhAvena doSAbhAvAditi // sU0 10 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yud bRhatkalpasUtre pUrvaM nirgranthanirgranthInAM sAmAnyataH sadoSA upAzrayAH pratipAditAH, sAmprataM kevalaM nirgranthInAM zeSakAlavAse sadoSasthAnAni niSedhayitumAha - 'no kappai0 ahe AgamaNagihaMsi' ityAdi // sUtram - no kappara nigragaMthINa ahe AgamaNa gisi vA viyaDagihaMsi vA sImUlaMsi vA rukkhamUlaMsi vA abhAvAsiyaMsi vA banthae | sU011 // chAyA -no kalpate nirgranthInAM adhaH AgamanagRhe vA vivRtagRhe vA, vaMzImUle vA vRkSamUle vA abhrAvakAzike vA vastum // sU0 11 // 'pi cUrNI - 'no kappai' iti / nirgranthInAM 'aghaH' zabdo'tra madhyArthakaH 'adhaH' ityarthako vA; tena 'abaAgamanagRhe' iti AgamanagRhamadhye ityarthaH, adhaH - zabdasya sarvatra sambandhaH - kAryaH, tatra AgamanagRhe pathikAdInAM grAmAd grAmAntare gamanAgamanaM kurvatAM nivAsArthaM yad gRhaM tasmin pathikanivAsasthAne ityarthaH, adhovivRtagRhe vA vivRtam caturdikSu AvaraNavarjitam uparyAcchAditaM yad gRhaM tad vivRtagRhaM tasmin tanmadhye adhovaMzImUle vA vaMzImUlaM tAvad gRhAdvahirvaMzadalanirmitaM gRham tasmin gRhAdbahiH, prAghUrNakAdi sarvasAdhAraNajanopavezanasthAnamadhye ityarthaH, adhovRkSamUle vA vaTapippalAdivRkSatale, abhrAvakAzike- abhrasya AkAzasya avakAzaH pracuratayA yatra tat abhrAvakAzikaM tasmin alpAcchAditAdhikAnAcchAditagRhamadhye AkAzabahulasthAnamadhye ityarthaH etAdRze gRhe sAdhvInAM vastuM no kalpate, tasya sAgArikanizrArAhityAt sarvasAdhAraNajanAnAM gamanAgamanenoccAraprasravaNAdipariSThApane AhArAdikaraNe ca lokAnAM dRSTipAtA - vibhAvAda, brozarIratvena brahmavrate upasargasaMbhavAcceti // sU0 11 // pUrvaM nirgranthInAmAgamanagRhAdiSu vAso niSiddhaH, sAmprataM nirgranthAnAmatra kalpate iti badviSaye nirgranthasUtramAha- 'kappara' ityAdi || sUtram -- kappara niggaMthANaM Ahe AgamaNa gihaMsi vA viyaDagihaMsi vA sImUlaMsi vA rukkhamUlasi vA anbhAvagAsiyaMsi vA vatthae / 012 // chAyA - kalpate nirgranthArnA adhaH AgamanagRhe vA vivRtagRhe vA vaMzIbhUle vA vRkSamUle vA abhrAvakAzike vA vastum // sU012 // cUrNo - ' kappar3a' iti / pUrvokteSu AgamanagRhAdiSu nirgranyAnAM kalpate, iti sUtrArthaH / puruSazarIratvena sAdhUnAM tadoSAnApAtAt / ApavAdikamidaM sUtram yat anyopAzrayAbhAve'lpakAkalpate, natu zeSakAle mAsakalpaM yAvat cAturmAsaM yAvadveti bhAvaH // sU0 12 // pUrva nirgranthAnAmAgamanagRhAdiSu vAso vihitaH, sa ca zayyAtaramAzritya bhavatIti tatprasaGgAt zayyAtaravazyatAM prastauti, tatra prathamam anekazayyAtareSu ekaM zayyAtaraM kuryAditi pratipAdayitumAha - 'ege' ityAdi / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rNimASyAvarI u0-2 sU0 13-18 zayyAtarapiNDagrahaNAgrahaNavidhiH 7 sUtram-ege sAgArie pArihArie, do tinni cattAri paMca sAgAriyA pArihAriyA, egaM tattha kappAgaM ThavittA avasese nivisenA / / sU013 / / chAyA-ekaH sAgArikaH pArihArikaH dvau trayaH catvAraH paMca sAgArikAH, eka tatra kalpakaM kRtvA zeSAn niviMzet // sU0 13 // cUrNI- 'ege' iti / sAgArikaH agAreNa gRheNa sahitaH sAgAraH, sa eva sAgArika: gRhasvAmI zayyAtara ityarthaH / zayyAtaraH iti ko'rthaH ? zayyAM sAdhubhyo vasatiM dattvA tarati saMsArasAgaraM pArayati yaH sa zayyAtaraH, athavA zayyAyAH-vasaterdAnena bhavaparaMparArUpaM saMsArapravAhaM tarati yo'sau zayyAtaraH kathyate / atra ziSyapraznaH-sa ekaH sAgArikaH pArihArikaH parihAra parityAgaM arhatIti pArihArikaH bhikSAdigrahaNaparihArayogyo bhavati, tathaiva dvau trayaH catvAraH paJca vA'pi pArihArikA bhikSAdipariharaNayogyA bhavanti kim ! AcAryastatra vidhimAha-- ya upAzrayo dAyAdabhAgamizro bhavet , athavA bahujanasAdhAraNaM devakulAdikaM vA bhavet , evaM yasya sthAnasya dvayAdayaH svAmino bhaveyustava teSu madhye ekaM svAminaM kalpakaM zayyAtarakalpayogyaM zayyAtaratvena sthApayitvA teSvekaM zayyAtaraM kRtvA avazeSAn avaziSTAn taditarAn nidhisejjA-nirvizet visarjayet , zayyAtaratvena na gaNayet / athavA avazeSAn zeSANAM gRheSu ityarthaH 'nivisejjA' nirvizet pravizet ahArAdyartha teSAM gRheSu anupravizediti bhAvaH // sU0 13 // pUrvasUtre ekaH zayyAtaraH karttavyaH, iti proktam , sAmpratamatrata Arabhya zayyAtarapiNDasya nirgranthanirgranthIsamuccayena grahaNaviSaye vidhi pratipAdayitumAha-'nokappai0 sAgAriyapiMDaM' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA anIhar3a asaMsarTa vA saMsaTuM vA paDiggAhittae // sU014 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA sAgArikapiNDaM bahiH anihataM asaMsRSTaM vA saMsRSTaM vA pratigrahItum // sU0 14 // cUrgI ---'no kappaI' iti / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA dvayAnAmapi sAgArikapiNDaM sAgArikasya-yo gRhasthaH zayyAtaratvena sthApitastasya piNDam-azanAdikaM, yaH, piNDaH bahiH zayyAtaragRhAd bahiH anirhataH anissRtaH anyagRhe na nItaH zayyAtaragRhe eva sthitaH saH asaMsRSTovA zayyAtaretarapiNDena amilito vA, athavA saMsRSTo vA milito vA bhavet taM tAdRzaM zayyAtarapiNDaM no kalpate pratigrahItum, zayyAtarapiNDagrahaNasya zAstre sarvatra niSiddhatvAt // sU014 // atha zayyAtarapiNDasyAnyaniSedhavidhimAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhaDaM asaMsaThaM paDigAhittae / kappaI niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhaDaM saMsaha paDigAhittae // suu015|| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpapatre chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA sAgArikapiNDaM bahinihata asaMsRSTaM pratigrahItum / kalpate nirgranthAnAM vA nigraMnthInAM vA sAgArikapiNDaM bahinihRtaM saMsRSTaM pratigrahItum // sU0 15 // cUrNI-'no kappaI' iti / zarayyAtapiNDaH zayyAtaragRhAda bahistu nirhataH-nissRtaH anyagRhe nIto bhavet kintu sa tatra asaMsRSTaH anyadIyapiNDena asaMmilitaH anyAgRhItatvena anyadIyapiNDatvaM na prAptaH zayyAtarasvatvasahita eva bhavet , taM piNDaM pratigrahItuM nirgranthanimranthInAM no kalpate zayyAtarasvatvena anirmuktatvAt / tarhi kathaM kalpate ? iti kalpavidhiM darzayati-bahinihRtaH yadi zayyAtaragRhAdanyagRhe nItaH san sa zayyAtarapiNDaH saMsRSTaH anyadIyapiNDena saMmilitaH anyadIyapiNDatvaM prAptaH zayyAtarasvatvavinirmukto bhavet tadA taM tAdRzaM zayyAtarapiNDaM pratigrahAtuM nimranthanimranthInAM kalpate tasya zayyAtarasvatvavinirmuktatvAt / / suu015|| atha zayyAtaragRhavinirgatAsaMsRSTapiNDasya saMsRSTakaraNe prAyazcitaM pradarzayati 'jo khalu' ityAdi / sUtram--jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA sAgAriyapiMDaM bahiyAnIhaDaM asaMsarTa saMsarTa karei, kareMtaM vA sAijjai se duhao vIikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // sU0 16 // chAyA-yaH khalu nirgrantho vA nirgranthI vA sAgArikapiNDaM bahinihataM asaMsRSTaM saMsRSTaM karoti, kurvantaM vA svadate sa dvidhAto vyatikrAmana Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 16 // __ cUrNI-'jo khalu' iti / yaH khalu ko'pi rasanalolupI nirgrantho vA tathA tAdRzI nirgranthI vA yadi sAgArikapiNDaM bahirnirhRtam-anyagRhe saMprAptam kintu asaMsRSTam anyAzanAdinA na militam / yasya gRhe sa piNDo nItastenAsvIkRtaH zayyAtarasvatvasahita eva taM saMsRSTaM anyagRhasthasvatvasahitaM zayyAtarasvatvavinimuktaM svahastena tatrAgataM zayyAtarapiNDaM gRhItvA tadgRhe sthApayati / tenA'gRhyamANamapi gRhItamaneneti karoti, evaM kurvantaM vA svadate anumodate sa etAdRzo nirgranthaH nirgranthI vA dvidhAtaH-laukikalokottareti dviprakArataH laukikamaryAdAM jinazAsanamaryAdAM ca vyatikrAman ullaGghayan Apadyate prApnoti cAturmAsikaM caturmAsasambandhikaM parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam anudghAtikam caturo gurumAsAn prAyazcittaM prApnotIti bhAvaH / / suu016|| punarapi sAgArikapiNDaviSaye AhRtikAmadhyAdIyamAnAhArAdegrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa AhaDiyA' ityaadi,|| sUtram-sAgAriyassa AiDiyA sAgArieNa paDigahiyA tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae ||suu017|| sAgAriyassa AiDiyA sAgarieNa appaDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // sU018 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-2 sU0 17-20 zaytAtarapiNDagrahaNA'grahaNavidhiH 49 chAyA-sAgArikasya AhRtikA sAgArikeNa pratigRhItA, tasyAH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum ||suu0 17 // sAgArikasya AhRtikA sAgArikeNa apratigRhItA tasyAH dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 18 // ___ cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya-zayyAtarasya AhRtikA AhiyatedAtumAnIyate yA sA AhRtikA anyagRhAdAgatA praheNakarUpA upAyanaprAbhRtAdipadavAcyA 'parosA' iti bhASAprasiddhA, yA anyasmAt svajanAdigRhAt samarpayituM zayyAtaragRhe samAgatA bhavet sA yadi sAgArikeNa pratigRhItA-svIkRtA tasyAH tadgatAzanAdimadhyAt azanAdikaM sAdhave dadyAt zayyAtaro'nyo vA ko'pi tadazanAdikaM tadA 'se' tasya bhikSArthamAgatasya sAdhoH pratigrahItuM no kalpate, tasmin saMjAtazayyAtarasvatvatvAt ||suu017|| atha tadvaiparItye kalpate iti tadvidhiM pradarzayati'sAgAriyassa AhaDiyA' ityAdi / sAgArikasya gRhe samAnItA AhRtikA yadi tena sAgArikeNa apratigRhItA-asvIkRtA bhavet tadA tasyAH-tadgatAzanAdito'nyaH zayyAtarAditara AhRtikAvAhako'nyo vA dadyAt 'evaM' anena vidhinA dIyamAnamazanAdi se' tasya bhikSArtha samupasthitasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tasmin asaMjAtazayyAtarasvatvatvAditi // sU0 18 // ___ pUrva sAgArikagRhAgagatA''dvatikAyA azanAdergrahaNAgrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM sAgArikagRhAdanyatragatanihRtikAyA azanAdegrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa nIhaDiyA' ityAdi / sUtrama-sAgAriyassa nIhaDiyA pareNa apaDiggahiyA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae / sAgAriyassa nIhaDiyA pareNa paDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kampai paDiggAhittae // sU0 19 // chAyA-sAgArikasya nirdRtikA pareNa aparigRhItA tasyAH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sAgArikasya nirdRtikA pareNa parigRhItA tasyAH dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 19 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya zayyAtarasya nirvRtikA nihriyate-dAtumanyatra nIyate sA nirhRtikA sAgArikagRhAd anyasmai svajanAdikAya dAtuM bahirnItA svajanAdigRhe prAptA tatra pareNa tena svajanAdinA aparigRhItA-asvIkRtA zayyAtarasatkaiva sthitA tasyAH tanmadhyAt ko'pi zayyAtaro'nyo'pi kazcit azanAdi tatra tatkSaNasamAgatAya sAdhave dadyAt tadazanAdi 'se' tasya sAdhoH pratigrahItuM no kapate, tasmin zayyAtarasvatvasyAnirmuktatvAt / atha tadvaiparotye grahaNavidhimAha-'sAgAriyassa nIhaDiyA' ityAdi / sAgArikasya nirhatikA sAgArikagRhAdabahirnirgatA svajanAdigRhe saMprAptA sA nirdRtikA yadi pareNa svajanAdinA pratigRhItA-svIkRtA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre bhavet tasyAH tanmadhyAt azanAdi zayyAtaretaraH tatsvIkartA svajanAdiH dadyAt tadA tadazanAdi 'se' tasya bhikSArtha tatropasthitasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tAdRzAzanAdeH zayyAtarasvatvavinirmuktavAditi // sU0 19 // pUrva sAgArikasya nihatAyA grahaNAgrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM sAgArikapiNDAMzamizritasyAzanAdergrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa aMsiyAo' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa asiyAo avibhattAo avocchinnAo abbogaDAo aNijjUDhAo tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // sAgAriyassa aMsiyAo vibhatAo vocchinAo vogaDAbho NijjUDhAo tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae / sU0 20 // chAyA--sAgArikasya aMzikAH avibhaktA avyavacchinnA avyAkRtA aniyUDhA tAbhyaH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sAgArikasya aMzikA vibhaktA vyavacchinnA vyAkRtA, nirmUDhA tAbhyaH dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // suu020|| cUrNI--'sAgAriyassa' iti / atra aMzikAH iti vahuvacanam vahUnAM mitrasvajanAdInAm aMzA nAnAbhakSyamayA yeSu azanAdiSu ekatritAH syustA aMzikA ityucyante bahujanAnAmaMzamizritAzanAdirUpAH, tAsu aMzikAsu yadi sAgArikasya aMzikAH avibhaktAH vibhAgapRthakkaraNarahitAH sAgArikasya vibhAgo yAsu vidyate tAdRzya ityarthaH, avyavacchinnAH vyavacchedarahittAH saMbaddhA ityarthaH, avyAkRtA vyAkaraNarahitAH bhAgaspaSTokaraNavarjitAH 'ayaM tavAMzaH, ayaM mamAMzaH' ityevaM sAgArikabhAgasya nAmanirdezapUrvakamanirdiSTAH, aniyUDhAH aniSkAsitAH kRtavibhAgA api tatraiva sthitAH sAgArikega na nItAH, etAdRzyaH aMzikAH yatra gRhasthagRhe syuH 'tamhA' tAbhyo yadi zayyAtarAditaro'pi janaH sAdhave dadyAt tadA no naiva 'se' tasya bhikSArthamupasthitasya sAvoH pratigrahItuM kalpate, sAgArikAMzikAmizritatvAt / grahaNavidhimAha-yadi pUrvoktasvarUpAbhyo'zikAbhyaH sAgArikasya aMzikAH vibhaktAH vibhAgena pRthakRtAH vyavacchinnA vyavacchedasahitA asaMbaddhA ityarthaH, vyAkRtA nAma nirdezapUrvakaM bhAgaspaSTIkaraNena nirdiSTAH 'imAH sAgArikasyAMzikAH imA na' itibhAgaspaSTIkaraNayuktA ityarthaH, nimUDhAH niSkAsitAH kRtavibhAgatvena tatrato'nyatra sthApitAH 'tamhA' tAbhyo yadi zayyAtarAditaraH ko'pi sAdhave dadyAt. evaM sthitAH 'se' tasya bhikSArthamupAgatasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tatra sAgArikAMzikAyA vinirmuktatvAt / ayaM bhAvArthaH yatra bahujanavibhAgayuktamazanAdikaM bhavet tatrAnyeSAM vibhAgebhyaH sAgArikasya vibhAgaH pUrvoktaprakAreNa vibhajya pRthaga na kRto bhavet tadazanAdikaM sAgArikavibhAgasya tyAjyatvena sAdhorna kalpate, anyathA anyeSAM vibhAgebhyaH sAgArikasya vibhAgaH pUrvoktavidhinA tatrataH pRthakkRto bhavet tadA tadazanAdikaM sAgArikavibhAgarahitatvena sAdhoH kalpate iti // sU0 20 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-2 sU0 21-24 zayyAtarapiNDagrahaNA'grahaNavidhiH 59 ___ pUrvasUtre zayyAtarasyAMzikAyuktAMzikArahitAzanAdergrahaNAgrahaNavidhiH, pradarzitaH, sAMprataM sAgArikasya kalAcAryAdipUjyajanoddezena tadAnArthaM niSpAditabhaktasya grahaNaniSedhaM grahaNavidhiM ca pradarzayitukAmaH sUtrakArastadviSaye sUtracatuSTayImAha,tatra prathamaM niSedhasUtramAha-'sAgAriyassa pUyAbhatte' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe, sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisihe pADihArie, taM sAgArio dejjA sAgAriyassa parijaNo vA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // sU0 21 // chAyA - sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikaM cetitaM prAbhRtikAyAm sAgArikasya upakaraNajAte niSThitaM nisRSTaM prAtihArikaM, tat sAgAriko dadyAt sAgArikasya parijano vA dadyAt tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 21 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya pUjyabhaktam-pUjyAnAM kalAcAryAdisaMmAnyapuruSANAM pUjyatvena mAnyAnAM prAghuNakAnAM ca kRte niSpAditaM bhaktam odanAdikaM pUjyabhaktaM kathyate, tacca audezikam kamapyuddizya niSpAditam audezikaM, bhaNyate atra kalAcAryaprAghuNakAdipUNyajanAnAmuddezena saMpAditamazanAdikamaude zikazabdena gRhyate, tad auddezikamazanAdi prAbhRtikAyAm upAyana(bheTa,rUpAyAM cetitam-upaDhaukitaM tebhya upanItaM samarpitamityarthaH, kIdRzaM tat pUjyabhaktamityAha-'sAgAriyasta' ityAdi, tat pUjyabhaktaM sAgArikasya upakaraNajAte sthAlyAdipAkapAtre niSThitaM niSpAditaM, nisRSTaM tatpAtrAnniSkAsitaM, tathA tat prAtihArikaM punaH pratyarpaNapratijJayA gRhyamANa prAtihArika bhavati yathA-'bhuktodvaritaM punarasmabhyaM pratyarpaNIyam' iti pratijJAyuktam , tadazanAdi sAgAriko vA sAgArikaparijanakuTumbajano vA dadyAt tasmAd tAdRzAd azanAdemadhyAt sAdhave bhikSArthamupasthitAya dadyAt tadA tadazanAdi-"se' tasya bhikSArthamupasthitasya sAdhoH pratigrahItuM svIkartuM no kalpate, tadazanAdeH sarvathA zayyAtaradoSadUSitasyAt / / sU0 21 // __ atha pUjyabhaktaviSayakaM dvitIyaM sUtramAha-sAgAriyassa pUyAbhatte' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe niDhie nisiTTe pADihArie taM no sAgArio dejjA no sAgAriyassa parijaNo vA dejnA sAgAriyassa pUyA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggA hittae // suu022|| chAyA--sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikaM cetitaM prAbhRtikAyAm sAgArikasya upakaraNajAe niSThitaM nisRSTaM prAtihArikaM, tat no sAgAriko dadyAt no sAgArikasya parijano vA dadyAt, (kintu) sAgArikasya pUjyo dadyAt tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 22 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / etatsUtragatapadAnAM vyAkhyA pUrvasUtravadeva karttavyA, navaramatra tAdRzamazanAdi na sAgAriko dadyAt na vA sAgArikasya parijano dadyAt kintu pUjyaH svahastena Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAmmmmmmmmmmmms 52 vRhatkalpasUtre dadyAt tathApi tadazanAdi 'se' tasya sAdhoH pratigrahItuM na kalpate, tadazanAdeH sAgArikasvatvavattvAt // sU0 22 // sAmprataM pUjyabhaktaviSayakaM tRtIyaM sUtramAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNamAe nihie nisiDhe apADihArie taM sAgArio dei sAgAriyaparijaNo vA dei tamhA dAvae no se kappaI paDigAhittae // sU0 23 // ___ chAyA-sAgArikasya pUjyabhaktam audezikam cetitaM prAbhRtikAyAm sAgArikasyopakaraNajAte niSThitaM nisRSTam aprAtihArikam tat sAgAriko dadAti sAgArikaparijano vA dadAti tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 23 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / etadapi sUtraM pUrvavadeva vyAkhyeyam , navaraM vizeSastvayamyat pUrvasUtradvaye pUjyabhaktaM 'prAtihArikam' iti bhuktodvaritasya punargrahaNayogyam-iti kathitam, asmin sUtre aprAtihArika 'bhuktodvarita punarasmabhyaM pratyarpaNIya' mitipratijJAvArjitaM bhavatA sarva tatraiva sthApyaM nAsmabhyaM dAtavyam vayaM no pratigrahISyAmaH' ityevaM pratijJayA pradattaM bhavet tathApi sAgArikeNa sAgArikaparijanena vA dIyamAnaM tadazanAdi sAdhorna kalpate tasya sAgArikatatparijanahastasparzadoSasadbhAvAt, tadAhAre prakRtibhadrakasAgArikeNa nirdoSavastuni bhaktivazAt svakIyA'nyavastuprakSepaNasaMbhavAcceti // sU0 23 // atha pUjyabhaktaviSaye tadAhAragrahaNaprakArapratipAdakaM caturtha sUtramAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisiDhe apaDihArie taM no sAgArio dei no sAgariyassa parijaNo vA dei sAgAriyassa pUyA dei tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // sU0 24 // chAyA-sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikaM cetitaM prAbhRtikAyAm, sAgArikasya upakaraNajAte niSThitaM nisRSTam aprAtihArikaM tad no sAgAriko dadAti no sAgArikasya parijano vA dadAti, sAgArikasya pUjyo dadAti tasmAt dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 24 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti|saagaariksy pUjyabhaktaM pUrvapradarzitaprakArakaM tat aprAtihArika punaH pratyarpaNapratijJArahitaM bhavet tatpunaH no sAgAriko dadAti no vA sAgArikaparijano dadAti kintu tadAhArajAtam aprAtihArikatvena gRhItaM zayyAtarasvatvavinirmuktaM sAgArikasya pUjyaH svahastena dadAti tasmAt tAdRzAdAhArajAtamadhyAt dadyAt evaM sati tasya bhikSArthamupAgatasya sAdhoH pratigrahItum upAdAtuM kalpate, asyA'prAtihArikatvena zayyAtarasvatvarAhityAt, zayyAtarasya tatparijanasya ca hastasparzavarjitatvAcca // sU0 24 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvarI u0- 2 sU0 25-26 vastrarajoharaNa hRNavidhiH 53 atha zayyAtarapiNDaviSayAn saMgRhyAha bhASyakAraH - ' anIhaDaM' ityAdi / bhASyam - anIhaDaM nIhaDaM vA, AiDiyA taheva ya / haDiyA aMsiyA vA, pUyAbhattaM cauvvihaM // 2 // sAgAriFsa saMbaMdho, jattha jArisatArisI / sAhUNaM kappae no taM kappe saMbaMdhavajjiyaM // 3 // chAyA - anihRtaM nihRtaM vA, AhRtikA tathaiva ca / nirhRtikA aMzikA vA, pUjyabhaktaM caturvidham // 2 // sAgArikasya saMbandho, yatra yAdRzatAdRzaH / sAdhUnAM kalpate no tat, kalpeta sambandhavarjitam // 3 // avacUrI - 'anaharDa' iti / anirhRtam yad anyasmai vitaraNAya anyadIyagRhe na nIta zayyAtaragRha eva sthitaM tat 1, nirhRtaM yat zayyAtaragRhAdanyadIyagRhe prAptam 2, AhRtikA - anyasmAd gRhAt zayyAtaragRhe samAgatA 'parosA' itilokaprasiddhA prAbhRtikArUpA 2, nirhRtikA - zayyAtaragRhAdanyadIyagRhe preSitA prAbhRtikA 4, aMzikA zayyAtarasahitadvitricatuHpaJcajanAnAM vibhAgaiH saMmizrA 5, caturvidhaM pUjya bhaktam, tatra prathamaM kalAcAryAdipUjyajanamuddizya saMpAditaM prAtihArikatvena tasmai pradattaM sAgArikeNa dIyamAnam 1, dvitIyaM - pUrvoktaprakAramazanAdi sAgArikasya pUjyena dIyamAnam 2, tRtIyaM tAdRzamazanAdi aprAtihArikatvena pUjyAya pradattaM kintu tat sAgArikeNa dIyamAnam 3, etattrayamapyakalpyam / cathurya tAdRzamazanAdi aprAtihArikatvena pUjyAya pradattaM sAgArikaM varjayitvA pUjyahastena dIyamAnam 4, etatkalpyam / eSu navavidheSu azanAdiSu madhye yatra yasmin kasmiMzcidazanAdau sAgArikasya yAdRzatAdRzo yaH ko'pi sambandhaH svatvaviSayo hastadAnaviSayo vibhAgaviSayo vA etAdRzo'nyo vA ko'pi sambandho bhavet tadazanAdi sAdhUnAM no kalpate, kintu yat sambandhavarjitaM - svatvasambandhahastadAnasambandhavibhAgasambandhavarjitaM bhavet tat sAdhUnAM kalpeta // 2-3 // pUrvaMmAhArasUtraM proktam, AhArAnantaraM vastraprasaGga iti vastragrahaNasUtramAha - ' kappai. paMca vatthAI ' ityAdi / sUtram - kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAI paMca vatthAI dhAritae vA pariharittae vA taM jahA- jaMgie bhaMgie sAgae pottae tirIDapaTTe nAmaM paMcame // sU0 25 // chAyA -kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAni paJca vastrANi dhArayituM vA parihartuM vA tadyathA - jAGgamikam, bhAGgikam, zANakam potakam tirITapaTTakaM nAma paJcamam // sU0 25 // cUrNI - 'kapa' iti / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAni vazyamANAni paJca paJcaprakArakANi vastrANi dhArayituM vA svanizrAyAM sthApayituM, tathA parihartuM vA upabhoktuM kalpate, tAnyeva Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre darzayati-taMjahA' ityAdi / 'tanahA tayathA tAni yathA-jAGgamikam-jaGgamAnAM gamanazIlAnAM meSAdInAmidaM jAGgamikam meSAdiromaniSpannam auNikamityarthaH 1, bhAGgikam-bhaGgaiH atasyAditvagbhiniSpannaM bhAkSikam 2,zANakam -zagaH svanAmakhyAtastRgavizeSaH, tena niSpanna zANakaM zaNasUtravastram 3, potakam-potaH karpAsastena niSpannaM potakaM kArpAsavastram 4, tirITapaTa kam-tirITo vRkSavizeSastasya tvagbhiniSpAditaM tirITapaTTakam etannAmakaM paJcamaM vastram 5 / etAni uparyuktAni paJcavidhAni vastrANi nimranthanirgranthonAM kanyate, na tu tadbhinnAni kSau madukUlacInAMzukAdivastrANi kalpate / atra jaGgamazabdena trasaprANino gRhNante tatkathaM trasaprANyaGgasamudbhUtaMvastraM kalpate iti proktam ? tatrAha-jaGgamA dvividhAH vikalendriyAH paJcendriyAca, tatra vikalendriyaprANyaGgabhUtasUtranirmitAni kSaumAdivastrANi na kalpante prANivadhaprasaGgAt , atra jaGgamazabdena paJcendriyA gRhyante teSAM romabhirniSpanna vastraM kalpate, teSAM parivarddhitaromakartanena na kimapi duHkhaM bhavati pratyuta teSAM sukhAnubhavo bhavati tato jAGgamikazabdena UrNAvastraM bodhyam , atra prANipIDAlezAsaMbhavAt // sU0 25 // pUrva vastragrahaNasUtraM proktam ,tatprasaGgAt rajoharaNagrahaNasUtramAha-'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai nigaMthANa vA niggaMthINa vA imAI paMca rayaharaNAI dhArittae vA pariharittae vA, taMjahA--uNNie, uhie, sANae, vaccAcippae, muMjacippae nAma paMcame // sU0 26 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthonAM vA imAni paJca rajoharaNAni dhArayituM vA parihattuM vA, tadyathA-oNikam, auSTrikam, zANakam, vacAcippakam, mujacippaka nAma pazcamam // sU0 26 // cUrgI--'kappaI' iti| nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAni agre vakSyamANAni paJca-paJcaprakArakANi rajoharaNAni-rajo dviviyaM dravyato bhAvatazca, tatra dravyarajo dhUlyAdikam , bhAvarajaHaSTavidhakarma, tato dvividhamapi rajo haratIti rajoharaNam / tatra dravyarajoharaNena AdAnanikSepapariSThApanAdikArye bhUmigata kunthupipoli kAdilavujantunAM nivAraNaM bhavati tataH saMyamayogAH saMpannA bhavanti / bhAvarajoharaNena kamamalazodhirjAyate, tAni paJcaprakArakANi kalpante, tadeva darzayatitadyathA tAnImAni- auNikaM meSAcUrNAniSpannam 1, auSTrikam-uSTraromaniSpannam 2, zANakamzaNasUtraniSpannam 3, vaccAcippakam--baccA-darbhAkAratRNavizeSastasya valkalaH, tasya cippakena kuTTitena kuTTitatvavizeSeNa niSpannaM vaccAcippakam 4, muMjacippaka-munasya zarastambasya cippakena kuhitena kuTTitamujena niSpAditaM nAma paJcamaM rajoharaNam 5, etAni paJcavidhAni rajoharaNAni sAdhusAdhvInAM kalpate nAnyAni kAryAsikAdisUtraniSpannAni, taiH kunthupipIlikAdInAM samyaga rakSaNAsaMbhavAt / atra vaccAcippakaM muJjacippakaM nAma kasmiMzcidezavizeSe cippakanAmako darbhAkArastRNavizeSo bhavati, taM ca prathamaM cippitvA kuTTayitvA tadIyaM kSodaM rutarUpaM kRtvA karttayati tataH sUtrANi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyAvacUro u0 2- sU0 26 uddezakSamAptiH 55 jAyante, tairvaccAsUtraizca prAvaraNAstaraNAdIni niSpAdayanti tatsUtrairniSpannaM rajoharaNaM vaccA cipakamucyate / evaM dezavizeSe muJjAbhidhastRNavizeSaH, tamapi kuTTayitvA pUrvavadeva sUtrANi kartyante, taiH sUtraniSpannaM rajoharaNaM muJjacippakaM procyate / vastraprakaraNoktarItyaiva sUtroktAnAM paJcavidhAnAM rajoharaNAnAM grahaNaM zramaNaiH karttavyam / tatrApi krameNa pUrvapUrvasyAbhAve uttarottararajoharaNaM grAhyatvena bodhyam / utsargeNa tu sUtre prathagatayA proktam aurNikameva rajoharaNaM grAhyaM, sUtre tasya bhagavatA prathamatayA gRhItatvAditi // sU0 26 // iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalA pAlApakapravizuddha gadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta" jainAcArya " - padabhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavrativiracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi bhASyAvacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM dvitIyodezakaH samAptaH // 2 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |ath tRtiiyoddeshkH| vyAkhyAto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIyodezakaH prastUyate, atra dvitIyodezakAntimasUtreNAsya tRtIyoddezakasyAdisUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti bhASyakAraH sambandhaM pradarzayati'vattharaoharaNANaM' ityAdi / bhASyam-vattharaoharaNANaM, puvaM vutto vihI samAseNa / tesiM niggaMthINaM, dANavihI etya nAyavyo // 1 // gacchai tAsi vasahi, gaNaciMtAkArago payAeuM / tassa vihI iha katthai, saMbaMdho ettha eseva // 2 // chAyA-vastrarajoharaNAnAM pUrvamukto vidhiH samAsena / teSAM nirgranthIbhyo, dAnavidhiratra zAtavyaH // 1 // gacchati tAsAM vasati, gaNacintAkArakaH pradAtum / tasya vidhiriha kathyate, sambandho'tra eSa eva // 2 // avacUrI--'vattha' iti / pUrva dvitIyodezasyAntime sUtradvaye vastrarajoharaNAnAM vidhiHvastrasya paJcavidhatvaM rajoharaNasya paJcavidhatvaM ceti tadrUpo vidhiH samAsena saMkSepeNa uktaH kathitaH / atra asmin tRtIyoddezakasya prathamasUtre teSAM pUrvoktaprakArANAM vastrANAM rajoharaNAnAM ca nirgranthIbhyo dAnavidhiH dAnaviSayo vidhiH jJAtavyaH // 1 // ___ tataH gaNacintAkArakaH gaNavyavasthAkArako gaNadharaH vastrarajoharaNAni nimranthIprAyogyANi pradAtuM yathAkalpaM vitarItuM tAsAM nigranthInAM vasatiM gacchati, tasya sAdhvIvasatigamanazIlasya sAdhoH vidhiH-tatra gamanAgamanasthAnAdirUpaH niSedhavidhAnAtmakaH sAdhukalpa iha asmin vakSyamANe tRtIyodezakasyAdisUtre kathyate pratipAdyate / atrAsmin prakaraNe pUrvAparasUtrayoH eSa eva sambandho'stIti // 2 // ityanena sambandhenAyAtasyAsya tRtIyoddezakasyedaM nirgrandhyupAzrayagamanasthAnAdipratipAdakamAdisUtram-'no kappai niggaMthANaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM, niggaMthINa uvassayaMsi cihittae vA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA sighANa vA paridRvittae sajjhAyaM vA karittae, jhANaM vA jhAittae, kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae // suu01|| chAyA--no kalpate nirgranthAnAM, nirgranthInAmupAzraye sthAtuM vA niSattaM vA tvagvarttayituM vA nidrAyituM vA pracalAyituM vA, azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAyaM vA AhAramAhartum, uccAraM vA prasravaNaM vA khelaM vA siGghANaM vA pariSThApayitum, svadhyAyaM vA kartum, dhyAnaM vA dhyAtum, kAyotsarga vA karnam, sthAnaM vA sthAtum // suu01|| _cUrNI--'no kappai niggaMthANaM' iti / nirgranthInAmupAzraye vastradAnAdikAryavazAttatra gatAnAM nimranthAnAm agre'nupadaM vakSyamANAni sthAnAdIni kattuM na kalpate / tAnyeva darzayati-nimranthI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNi-bhASyA-vacUrI u0 3 sU0 1-2 sAdhu-sAdhvInAM parasparopAzrayagamananiSedhaH 57 nAmupAzraye nimranthAnAM na kalpate sthAtuM vA UrdhvasthitirUpeNa, niSattu vA upaveSTuM vA paryaGkAsanAdinA, tvagvarttayituM vA pArzvaparivartanaM kartum, nidrAtuM vA nidrAM grahItum, pracalAyituM vA upaviSTaH sthito vA nidrAM grahItum , azanaM vA 4 azanAdi caturvidhamAhAramAhartuM vA, uccAraM vA saMjJArUpam, prasravaNaM vA kAyikIrUpam, khelaM vA zleSmANam, sivANaM vA nAsikAmalam, etAni zarIrendriyamalAni tatra pariSThApayituM na kalpate / tathA svAdhyAyaM vA sUtrArtharUpaM kartum, dhyAnaM vA antarmuhUrttakAlapramANAtmacintanarUpaM dhyAtuM-kartum , kAryotsarga vA kAyikavyApAranivRttipUrvakaM logassaguNanarUpaM kattam, sthAnaM vA UrvIbhUya kAyikaceSTAvarjitaM logassaguNanarUpaM dvAdazabhikSupratimAmaryAdArUpaM sthAtum Acaritum nimranthInAmupAzraye nirgranthAnAmetAni kAryANi kartum nokalpate, evaM karaNe nirgranthIbhirapamAnitatvAdisaMbhavAt , adhikaparicaye svaparatadubhayAnAM brahmavate zaGkAsadbhAvAcceti / yasmAdevaM tasmAt nimranthInAmupAzraye nirgranthasyAkAraNe gamanaM niSiddhameva, kAraNe'pi gamane dvitIyena sAdhunA sahitaH san gacchet kAraNaM saMpAdya cAlpakAlenaiva tato'pasaret ekAkI na gacchediti bhAvaH // sU0 1 // atrAha bhASyakAraH--'niggaMthIvasahIe' ityAdi / bhASyam--niggaMthIvasahIe, niggaMthANaM na kappae ThAuM / caiyavbA dasa ThANA, vayabhaMguppAyagA jamhA // 3 // kAraNao jai gacchai, kiccA kajja puNo nivattejjA / ahiyaM tattha na ciThe, ahigaraNAINa saMbhavao // 4 // kAraNajAe gacchai, vihiNA etthaM bhave caunbhaMgI / asahiNhu sahiNhU iya, etthaM puNa hoi caubhaMgI // 5 // chAyA-nirgranthIvasatau nirgranthAnAM na kalpate sthAtum / tyaktavyAni daza sthAnAni, bratabhaGgotpAdakAni yasmAt // 3 // kAraNato yadi gacchati, kRtvA kArya punarnivarteta / adhikaM tatra na tiSThet, adhikaraNAdInAM saMbhavataH // 4 // kAraNajAte gacchati vidhinA, atra bhavet caturbhaDI / asahiSNuH sahiSNuriti, atra punarbhavati caturbhaGgI // 5 // avacUrI-'niggaMthIvasahIe' iti vyAkhyA sugamA / ayaM bhAvaH-etAni vakSyamANAni daza sthAnAni sAdhUnAM sarvathA tyAjyAni, tAni yathA-prathamaM nirgranthInAmupAzraye niSkAraNaM gamanam 1, tatra gatvA dUratastAsAmavalokanam 2, katamAH katamAH punaretA iti jijJAsAkaraNam 3, 'amukI amukI vA epA' ityevaM nizcayakaraNam 4, tAbhiH saha vArtAlApakaraNam 5, tAsAmaGgopAGgAdiSu dRSTipAtakaraNam 6, tAsu kAJcidekAM dRSTvA 'etAdRzI mamApyAsIt'iti bhUtapUrvasvastrIsAmyacintanam 7, tAsu kayAcit saha guptAbhibhASaNam 8, tannimittaM tasyA agre kasyApi Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre paratuno nizcayakaraNam 9, tatazcAnte zanaiH zanairevaMkaraNapUrvakaM tayA saha saMparkasAdhanam iti dazamaM sthAnam 10, etAni dazApi sthAnAni nirgranthaiH pariharaNIyAni nAnAvidhadoSasaMghAtasaMbhavAditi // 1 // kAraNe gamane'pi kArya kRtvA zIghra punaH pratyAvarteta, adhikasthitau adhikaraNasaMbhavAt // 2 // kAraNavazAdapi sAdhvInAmupAzraye vidhinA gantavyam na tvavidhinA, vidhizca yathA-gaNacintAkArako gaNadharo yadi vastrAdidAnAdinimittaM glAnAyAH zAtApracchanArtha vA gacchettadA triSu sthAneSu naiSedhikI kuryAt-agradvAre 1, madhyabhAge 2, AsannabhAge ca 3 / naiSedhikItrayaM kRtvA tatra pravizet tena upAzrayasthitAH sAdhvyaH vastrAvaraNAdinA sAvadhAnA bhaveyuH / atra kAraNaM vidhi cAkriya catvAro bhaGgA bhavanti,tathAhi-akAraNe avidhinA 1, akAraNe vidhinA 2, kAraNe avidhinA 3, kAraNe vidhinA 4 / atra caturtho bhaGgaH zuddhaH samAcaraNIyo labhyate / punarapi sahiNvasahiSNuzramaNazramaNIzabdAnAzritya catvAro bhaGgA bhavanti tathAhi-zramaNI asahiSNuH zramaNo'pi asahiSNuH 1, zramaNI-asahiSNuH zramaNaH sahiSNuH 2, zramaNI sahiSNuH zramaNaH asahiSNu: 3, zramaNI sahiSNuH zramaNo'pi sahiSNuH 4 / eSvapi caturtho bhaGgaH kAraNe grAhyaH // nirgranthasya sAdhvInAmupAzraye gamanasyAnyAnyapi kAraNAni bhavanti,teSUpasthiteSu nirgranthasya tatra pUrvoktazuddhabhaGgAnusAreNa gamanaM kalpate, tAni yathA-upAzrayasya saMstArakasyopadhervA vitaraNArtham 1, saMyame sIdantInAM paripahatrastAnAM sthirIkaraNArtham 2, pratizraye asvAdhyAyike sati zrutasyodezamanujJA vA vidhAtum 3, tAsAM parasparasaMjAtAdhikaraNasya vyupazamanArtham 4, pravarttinyAM kAladharmaprAptAyAM satyAM gaNacintArtham zeSasAdhvInAM saMsArasvarUpapradarzanapUrvakaM dharmopadezenAzvAsanArtha vA 5, glAnAyA auSadhabhaiSajyAdipradAnArtham 6, upAzraye'gninA dagdhe jalapUreNa plAvite vA tavyavasthAkaraNArtham 7, sAdhvInAM devamAnupatairezcopasargazamanArtham 8, bhaktapratyAkhyAnAdyanazanapratipannAyAH parikarmajijJAsAthai ceti 9 / etAdRzedhvanyeSvapi kAraNeSUtpanneSu zramaNInAmupAzraye zramaNAnAM gantuM kalpate, tatra bhagavadAjJAtikramaNadoSAbhAvAt // 3 // pUrva nirgranthInAmupAzraye nirgranthAnAM sthAnAdikaraNaM niSiddham , sAmprataM tadvaiparItyena nimranthInAM nimranthopAzraye tAnyeva sthAnAdIni niSedhayitumAha-'no kappai niggaMthINaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthINaM niggaMthauvassayaMsi cidvittaevA jAva kAunsaggaM karettae ThANaM vA ThAittae // suu02|| chAyA-no kalpate nimranthInAM nirgranthopAzraye sthAtuM vA yAvat kAryotsarga kam isthAnaM vA sthAtum // sU0 2 // cUrNI-'no kappaI' iti / yathA pUrva nirgranthAnAM nirgrandhyupAzraye'vasthAnAdi niSiddhaM tathaivAtra nimranthInAM nirgranthopAzraye'vasthAnAdi kattuM na kalpate' iti pratipAditam / yadi glAnasAdhuzarIrasamAdhijijJAsAtha gaNacintAkArakagaNagharAdupadhyAdimArgaNArtha vA nimranthI sAdhUpAzraye gacchetadA kAraNavidhibhaGgapradarzitazuddhabhaGgamapekSya naiSedhikItrayapUrvakaM gacchet / evaM asahiSNu-sahiSNu- bhaGge Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvacUro u0 1 sU0 3-5 nirgranthanirgranthInAM carmagrahaNavidhiH 59 vapi zuddhabhaGgamapekSya gacchet / atrAyaM vizeSaH glAnA dijijJAsA vAcanApracchanAdikAraNajAte puruSa sAkSipUrvakaM gRhasthastrIsAkSipUrvakaM ca dvitIyayA tRtIyayA vA sAdhyA sahitA bhUtvA pUrvoktavidhinA yatanayA gacchediti bhAvaH / zeSaM sarvaM pUrvasUtroktavadeva vijJeyam // sU0 2 // rakSaNArthaM nirgranthA nirgrandhyazca parasparaM svAnyataropAzraye na gaccheyuriti pratipAdi pUrva tam evaM brahmatratarakSaNAyaiva nirgranthIbhistAdRzamupakaraNamapi na pratigrahItavyaM yena brahmavrate bAdhA yA - " diti vibhAvya sAdhvInAM salomacarmagrahaNaniSedhaM pratipAdayannAha - 'no kappai0 salomAi' ityAdi, sUtram - - no kappara nimAMthINa salomAI cammAI ahiTThittae | sU0 3 // chAyA - no kalpate nirgranthInAM salomAni carmANi adhiSThAtum // sU0 3 // cUrNI - 'no kapa' iti / nirgranthInAM salomAni lomasahitAni carmANi mRgAdicarmANi adhiSThAtuM tadupari upaveSTum upavezanArtha saromacarmANi upabhoktuM no kalpate / salomacarmopari sAdhvIbhirnopaveSTavyamiti bhAvaH / anenAyAtaM nirlomacarmANi sAdhvInAM kalpate iti na, saloma. nirlomacarmaNordvayorapi grahaNe jIvavadhatadanumodanakriyA samApayeta / salomacarmopari samupavezanena saMyamAtmavirAdhanA bhavati yathA -- sukumAlalomasparzeNa manovikArAdidurbhAva saMbhavAt, lomamadhye sthitAnAM kunthupipIlikAdInAM duSpratilekhyatvAcca saMyamavirAdhanA, lomazuSiramAge kaNTakavRzcikAdinA''tmavirAdhanA ca bhavati // sU0 3 // pUrvaM nirgranthInAM salomacarmopari samupavezanaM niSiddham, saMprati nirgranthAnAM tAni kalpate iti dvidhiM pradarzayati- 'kappa' ityAdi / sUtram - kappara nimgaMthANaM salomAI cammAI ahidvittae, sevi ya paribhutte no cevaNaM aparibhutte, sevi ya paDihArie no ceva NaM apaDihArie, sevi ya egarAie no ceva NaM agarAi // sU0 4 // chAyA - kalpate nirgranthAnAM salomAni carmANi adhiSThAtum, tadapi ca paribhuktaM no caiva khalu aparibhuktam, tadapi ca prAtihArikam no caiva khalu aprAtihArikam, tadapi ca ekarAtrika no caiva khalu anekarAtrikam // sU0 4 // cUrNI - ' kappar3a' iti / kalpate nirgranthAnAM salomAni - lomasahitAni carmANi adhiSThAtum- paribhoktam kintu tadapi ca salomacarma paribhuktaM lohakArAdibhirupavezanAdinA paribhogaviSa yIkRtaM kalpate iti sambandhaH, evamagre'pi bodhyam / kintu no caiva khalu aparibhuktaM gRhasthaiH pUrvaM na paribhuktaM cet-tanna kalpate / tat paribhuktamapi salomacarma prAtihArikaM kAryAnantaraM punaH pratyAvartta - nIyaM, 'kAryAnantaraM punaH pratyarpayiSyAmI' -tyuktvA yadAnIyate tat prAtihArikaM kathyate 'paDihArI ' iti munibhASA prasiddhaM tatprakArakaM prAtihArikaM kalpate kintu na caiva khalu aprAtihArikaM punarna pratya Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre paNaM bhavet tad 'AgerI' iti munibhASAprasiddha tathAvidhaM paribhuktamapi na kalpate / tadapi ca salomacarma paribhuktaM prAtihArikaM ca ekarAtrikaM ekAhorAtraparyantameva kalpate kintu no caiva khalu anekarAtrikaM dvitricaturAyahorAtraparyantaM kalpate arzobhagaMdara-rogAdikAraNajAte sAdhunA salomacarma paribhuktaM prAtihArikamekarAtrikam ekAhorAtramaryAdita grAhya, na tadadhikAhorAtraparyantamiti bhAvaH / atra zaGkate kazcit-yat nimranthAnAM salomacarmAnujJAtaM nigranthInAM ca tanniSiddhaM tat kimatra kAraNam mahAvratAnAM samAnatvAt ? tatrAha-sAdhvyaH svabhAvataH komalAstatastAsAM komalasparzataH pUrvabhuktabhogAnAM smRtikautukAdinA bahmavate zaGkotpattisaMbhavAt / nirgranthAnAM tadabhAvAditi / vastutastu idaM kAraNikaM sUtram , utsargatastu sAdhUnAmapi tanna kalpate hiMsAnumodanaduSpratilekhyatvAdidoSasadbhAvAditi // sU0 4 // pUrva salomacarma sAdhvInAM niSiddhaM, sAdhUnAM ca tasya vidhinA grahaNamanujJAtam , sAmprataM carmaprasaGgAtkRsnacarmaniSedhapratipAdakaM sAdhusAdhvInAM samuccayasUtramAha-no kappai0 kasiNAI cammAI' ityaadi| _ sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA kasiNAi cammAiM dhArittae vA pariharittae vA // suu05|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA kRtsnAni carmANi dharnu vA parihartuM vA // sU0 5 // cUrNI-'no kappar3a' iti / nimranthAnAM nimranthInAM dvayAnAmapi kRtsnAni paripUrNAni akhaNDAni varNapramANAdibhiH pratipUrNAni carmANi dhattuM pArzve sthApayituM parihattuM paribhoktuM vA no kalpate, anenedamAyAtam-yat khaNDitAni khaNDazaH kRtAni vargapramANAdibhiraparipUrNAni tu nimranthanimranthInAM kalpate, iti, anena jJAyate yathAsaMbhavaM sAdhUnAM carmaNa AvazyakatA bhavet 'prAptau satyAM niSedhaH' itivacanAt , satyam yathAsaMbhavamAvazyakatA bhavedapi-sandhivAtAdikAraNe kadAcit jAnvAdau bandhayituM vaidyAdezo bhavet tadA taccarma khaNDitameva grAhyaM, natu paripUrNam / anyacca paripUrNacarma anyatothiMkasAdhava upakaraNatvena gRhNanti tatastAdRze paripUrNe carmaNi gRhIte pravacanasyoDDAho bhavet yat parapASaNDivadete'pi mRgavyAghrAdicarma gRhNantIti tasmAt kRtsnacarma nirgranthanirgranthInAM niSiddhaM bhagavateti bodhyam // sU0 5 // pUrva kRtsnacarmagrahaNaM sAdhusAdhvInAM niSiddhaM kintu vAtarogAdikAraNe akRtsnacarmaNo yathAsaMbhavamAvazyakatA jAyate iti carmasambandhikAraNikasUtramAha-kappai0 akasiNANi cammAI' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA akasiNAI cammAiM dhArittae vA pariharittaevA // sU0 6 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNi-bhASyA-'vacUro u0 3 sU0 6-8 nirgranthanimranthInAM vastragrahaNavidhiH 63 chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA akRtsnAni carmANi dhartuM vA parihatuM vA // sU06 // cUrNI-'kappaI' iti / nimranthAnAM nirgranthInAM vA akRtsnAni aparipUrNAni khaNDarUpANi carmANi dhattu parihattaM vA kalpate / pUrvoktasandhivAtAdikAraNe vaidyAdezena jAnvAdau bandhayitumAvazyakatA bhavettadA carmakhaNDaM grahItuM kalpate natu kRtsnamiti kAraNikasUtramidaM bodhyam / nanu pUrvasUtre kRtsnacarma niSiddhaM tenaivA''yAtaM yat akRtsnaM kalpate iti tenAsya sUtrasya nairarthakyamupajAyate, atrAha-sAvusamudAye nAnAdezIyAH prakRtibhadrakA vineyA bhavanti te jAnanti yat bhagavatA kRtsnacarma niSiddhaM tena carmamAtraM na grAhyam , evaM sati vAtAdikAraNe vaidyAdezo niSphalo bhavet vAtAdinivAraNaM na bhavet tena saMyamArAdhanaM duHzakyaM jAyate'to bhagavatA teSAM spaSTabodhArthamidaM sUtramatropanyastaM tato nAsya sUtrasya nairarthakyamityagre'pi bodhyam // sU0 6 // pUrvasUtradvaye kRtsnA'kRtsnacarmagrahaNe vidhiniSedhau pratipAditau, sAmprataM vastraviSayakaM sUtramAha'no kappai0 kasiNAI vatthAI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA kasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vaa| kappai nigaMthANa vA niggaMthINa yA akasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // sU0 7 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kRtsnAni vastrANi dhatu vA pariharnu vA, kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA akRtsnAni vastrANi dharnu vA pariharnu vA // sU0 7 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranyAnAM nirgranthInAM kRtsnAni paripUrNAni akhaNDAni yathAprakArANi utpAdanasthAnAdAgatAni tathAprakArANyeva vastrANi dhartuM parihartuM vA no kalpate, kRtsnaM caturvidhaM dravyakSetra kAlabhAvabhedAt , tatra dravyakRtsnaM dvividhaM bhavati sakala kRtsnaM pramANakRtsnaM ceti / tatra dravyataH sakalakRtsnaM vastraparyantagatatantusahitaM paripUrNakomalasparzayuktam anupahatam aJjanakhaJjanAdidoSavarjitaM sadazAkaM 'dazA' kinArI,iti prasiddhaM tatsahitaM tAdRzaM vastra dravyataH sakalakRtsnaM procyate, tadapi jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividham , tatra jaghanyaM mukhavastrikAdikam , madhyama colapaTTAdi,utkRSTa prAvaraNAdi, idaM traividhyamagrepi sarvaprakAravastreSu bodhyam 1, yat-dairdhyavistArAbhyAM yathoktapramANato'tiriktaM tat dravyataH pramANakRtsnam 2, kSetrakRtsnaM yat yasmin deze durlabhaM vA bhavet ekadezaniSpannaM vastramanyasmin deze bahumUlyaM bhavati, bahumulyaM yathA pUrvadezaniSpannaM vastraM lATadezaM prApya bahumUlyaM bhavati 2, kAlakRsna-yasmin kAle yad vastraM bahumUlyaM bhavati yathA-grISme sUkSmavastraM, zizire kambalAdi, barSAsu kuGkumakhacitAdi 3, bhAvakRtsnaM dvividham-varNayutaM mUlyayutaM ca, tatra varNayutaM paJcavidhaM kRSNAdivarNabhedAt , mUlyayutaM trividham-jaghanya Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 jereer madhyamotkRSTabhedAt mUlyayukta kRtsnasya jaghanyamadhyamotkRSTatvaM dezAnusAreNa yad vastra yatra jaghanya - mUlyakaM tadapi anyatra madhyamotkRSTamUlyakaM jAyate iti yathAsaMbhavaM svayamUhanIyam 4 // sU0 7 // pUrvasUtre tAvat zramaNazramaNInAmakRttaM vastramanujJAtam, saMprati tasyAkRtsnasya vastrasya bhinnatvamabhinnatvaM ca bhavatIti prathamamabhinnAni vastrANi pratiSedhitumAha - 'no kappai0 abhinnAha' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA abhinnAI vatthAI dhAritae vA pariharitae vA // sU0 8 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA abhinnAni vastrANi dhartuM vA pari vA // su08 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / nirgranthAnAM nirmanthInAM vA abhinnAni acchinnAni asphATitAni pUrvaM gRhasthaiH svanimittaM na khaNDIkRtAni vastrotpAdanasthAnAd yathA AgatAni tathaiva sthitAni tAdRzAni vastrANi dhartuM - svanizrayA sthApayitum, parihartuM paribhoktuM no kalpate / svahastena chidyamAne vAyukAyAdivirAdhanA saMbhavati / nanu kRtsnAbhinnayoH samAnArthakatvAtpUrvasUtrAlApaka evAtrApi pratipAdita iti piSTapeSaNavad bhavati, tataH punaruktatvAt sUtramidaM nirarthakaM pratibhAti iti na, kAraNa sApekSatvAdasya sUtrasya / kiM punastatkAraNam ? iti ceducyate - anena sUtreNa vastrANAM gaNanAlakSaNaM pramANalakSaNaM ceti dvividhaM pramANaM niyamyate, tathAhi kiyanti kiM pramANAni vA tAni vastrANi zramagairgrahItavyAni : ityevamatra nirUpyate iti nAsya nairarthakyamiti / atra kazcit zaGkate - yasmAdabhinnasya vastrasya dhAraNe zramaNAnAM pUrvasUtroktA doSA bhavanti tarhi bhinnamapi vastraM gRhyate tadapi yadi colapaTTAdipramANenA'tiriktamadhikaM lambaM bhavettadA tasyApi punarbhedanamAvazyakameva tarhi te doSA atrApi saMbhavantyeva, tathA hi-vastre vidyamAne 'cire' ityAdizabdasaMmUrchanaM bhavati, sUkSmapakSmAvayavAzcoDDIyante, taizca lokAntaparyantaM gacchadbhirbahUnAM trasaprANiprabhRtInAM sUkSmajantUnAM virAdhanA'vazyambhAvinI / athavA vastrachedanajanyaiH zabdapakSmavAtAdipudgalairleaukAntaM yAvadgacchadbhistaizcAlitAH santo'nye tatpudgalA lokAntaparyantaM gacchanti evaM rItyA'nyAnyapudgalapreritAH pudgalAH prasarantaH kSaNena Urdhvamadhastiryak catasRSvapi dikSu sakalamapi lokamApUrayanti tasmA - tsakalalokapUraNAtmakamArabhmaM sUkSmajIvavirAdhanayA sadoSaM buddhvA yathAlabdhaM laghu dIrgha lambaM vistRtaM vA bhavet tattAdRzameva zramaNairdhArayitavyaM, na punastasya chedanAdikaM karttavyamiti, atrAha - citA tavaiSA zaGkA, yato yadyevaM tarhi bhikSAdinimittamapi ceSTAdikaM na karttavyaM bhavet, bhikSAsaMjJAbhUmyAdigamanabhojanazayanAdirUpAbhirIryAbhirvinA tu zarIrasya paugalikatvAttannirvAho'pi na syAt, zarIramantarA ca saMyamasyApi vyavacchedaH samApatet, tasmAd bhikSAdinimittamIryAdiceSTAyA ani - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyAvacUro u0 3 sU0 9-12 bhinnAbhinnavastragrahaNavidhiH 63 vAryatvAtsA karttumucitaiva / evaM yathoktapramANacola paTTAdi vastradhAraNasya bhagavatA samupadiSThatvA'tatpramANArthaM yatanayA vastracchedane ko'pi na doSaH zAstre sAdhoH sakalakriyAyA yatanayaiva karaNIyatvena pratipAdanAt uktaM ca- dazavai0 4 a0 - jayaM care jayaM ciTThe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhujaMto bhAsato, pAvakammaM na baMdhai // tasmAt bhinnavastradhAraNasya bhagavatAnujJAtatvAd nirgranthanirgranthIbhirabhinnavastraM na dhArayitavyaM na paribhoktavyam, bhagavadAjJApAlane na ko'pi doSaH 'ANAe mAmagaM dhammaM' ityAcArAGga vacanaprAmANyAditi // sU0 8 // zramaNairvastrANi kiyanti kiMpramANAni copakaraNatvena grahItavyAni tatrAha bhASyakAra :'bhinnAI' ityAdi / bhASyam -- bhinnAIM vatthAI, uvagaraNe kai ya dhAraNijAI / thavire kappe caudasa, sADagamAINi NeyAI // 6 // chAyA - bhinnAni vastrANi upakaraNe kati ca dhAraNIyAni / sthavire kalpe caturdaza, zATakAdIni jJAtavyAni // 6 // avacUrI - 'bhinnAI' iti / abhinnAni vastrANi zramaNairna grahItavyAni naiva ca dhAranIti bhagavatA pratiSiddhaM tenAyAti - bhinnAni dhAraNIyAni tAni zramaNAnAmupakaraNe upakaraNanizrAyAM kati-katisaMkhyakAni dhAraNIyAni ? iti prazne prAha - atrAsmin sthavire kalpe sAdhUnAM caturdaza vastrANi zATakAdIni upakaraNe jJAtavyAni tAnImAni - zATakatrayam 3, colapaTTakaH 4, Asanam 5, mukhavastrikA 6, pramArjikA 7, pAtrANAmaJcalatrayam 10, bhikSAghAnI 11, mANDavastram 12, rajoharaNa daNDAssvarakavastraM 'niSadyA' iti samayabhASAprasiddham 13, caturdazaMca dhAvanajalA digAlanavastram 14, iti / etAni caturdaza upakaraNAni sthavirakalpikAnAM kalpante / gRhasthaiH svanimittaM bhinnaM vastraM samAdAya tanmadhyAd yathoktaprakAreNa caturdazopakaraNAni yatanayA vibhidya karaNIyAni svasvapramANena upakaraNavidhAyanasya bhagavatA'nujJAtatvAditi // 6 // pUrvamabhinnavastradhAraNe niSedhaH pratipAditaH, sAmprataM spaSTapratipattyarthaM tadviparItaM bhinnavastradhAraNasUtramAha - 'kappai0 bhinnAI" ityAdi / sUtram - kappara niggaMthANa vA niggaMthINa vA bhinnAIM vatthAI dhAritae vA pariharita vA // sU0 9 // chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthonAM vA bhinnAni vastrANi dhartuM vA pari // 09 // cUrNI - 'kapa' iti / kalpate nirgranthAnAM vA nirmanthInAM vA bhinnAni cheditAni gRhasthaiH svanimittaM sphATitAni vastrANi dharttu pariharttu vA / anyatsarvaM pUrvasUtravadeva vijJeyam // sU09 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre pUrvaM nirgranthanirgranthInAM sAmAnyena bhinnAbhinnavastradhAraNe vidhirniSedhazca pratipAditaH, sAmprataM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca svasvakalpAnusAreNa pRthak pRthag vastradhAraNe niSedhaM vidhiM ca pratipAdayitukAmaH prathamaM nirgranthasUtramAha- 'no kappai0 uggahaNaMtagaM' ityAdi / sUtram--no kappara niggaMthANaM uggahaNaMtagaM vA uggahapaTTagaM vA dhAritae vA pariharitaevA // sU0 10 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAm avagrahAnantakaM vA avagrahapaTTakaM vA dhatuM vA parihavA // sU0 10 // 64 cUrNI -- 'no kappar3a' iti / nirgranthAnAm avagrahAnantakam - samayabhASayA guhyasthAnAcchAdanavastraM 'laMgoTa, kaupIna' iti prasiddham, avagrahapaTTakaM tasyApyupari tadAcchAdanArthaM yad dhAryate tat gharttuM svanizrAyAM sthApayituM parihartuM paribhoktuM vA no kalpate, anayostApasAdInAmupakaraNatvena jainamunInAmakalpyatvAditi // sU0 10 // pUrvoktaM vastradvayaM nirgranthInAM kalpyatvena tadvidhisUtramAha - ' kappai0 uggahaNaMta gaM' ityAdi / sUtram - - kappara niggaMthINaM uggahaNaMtagaM vA uggahapagaM vA dhAritae vA pariharitae vA // sU0 11 // chAyA -kalpate nirgranthInAm avagrahAnantakaM vA avagrahapaTTakaM vA dhartuM vA parihartuM vA // su0 11 // cUrNI - ' kappai' iti / vyAkhyA sugamA navaraM pUrvoktaM vastradvayaM yad nirgranthAnAM pratiSiddhaM tad nirgranthInAM kalpate, nirgranthInAM strItvena rajodarzana saMjAtarudhirastrAvapratirodhane AvazyakatvAditi // sU0 11 // pUrvasUtre nirgranthInAM vastradvayadhAraNe vidhiH proktaH, sAmprataM vastraprasaGgAd nirgranthI vastragrahaNe vidhimAha - 'niggaMthIe ya' ityAdi / sUtram -- niggaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThAe laTThe samupajjejjA, no se kappara appaNo nIsAe celaM paDiggAhittae, kappara se pavattiNI - fare celaM DiggAhittae / no ya se pavittiNI sAmANA siyA je se tattha sAmANe Ayarie vA uvajjhAe vA patrattae vA there vA gaNI vA gaNahare vA gaNAvaccheyae vA jaM asi purao kaTTu virai kappara se tannIsAe celaM paDiggAhittae / sU0 12 // chAyA -- nirgranyaca gAthApatikulaM piNDapAtapratijJayA anupraviSTAyAlArthaM samuspadyeta, no tasyAH kalpate Atmano nizrayA celaM pratigrahItum, kalpate tasyAH pravatinInizrayA celaM pratigrahItum, no ced atha tatra pravarttinI sAmAnA syAt yaH sa tatra sAmAnaH AcAryoM vA upAdhyAyo vA pravarttako vA sthaviro vA gaNI vA gaNadharo vA gaNAvacche Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvacUrI u0- 3 0 12-13 prathamapazcAdupasthitayorvastrAdigrahaNavidhiH 15 dako vA yaM cAnyaM purataH kRtvA viharati kalpate tasyAstamnizrayA ceMla pratigrahItum // su012 // cUrNI - 'niggaMthIe ya' iti / nirgrandhyAzca kIdRzyA ityAha-gAthApatikulaM gRhasthagRhaM piNDapAtapratijJayA-AhAra grahaNecchayA anupraviSTAyA yadi celArthaH celasya arthaH prayojanaM alpavastratvena vastragrahaNaprayojanaM samutpadyeta tadA tasyA nirgranthyA AtmanaH nizrayA AtmIyatvena ' idaM vastraM mama bhaviSyatI' - tyevaMrUpayA nizrayA celaM vastraM pratigrahItuM gRhasthAdAdAtuM no kalpate / tarhi kathaM kalpate ? iti tadvidhiM pradarzayati - tasyAH pravarttinInizrayA - 'idaM vastraM gRhNAmi mama pravarttinI - nizrayA, sA yasyAH kasyA mama anyasyA vA dAsyati sA grahISyati' ityevaMrUpayA gRhasthaM pratyevaM vAcA prakaTayyetyarthaH celaM vastraM pratigrahItuM kalpate / yadi no cAtha pravarttinI sAmAnA sannihitA tatra grAme upAzraye vA na syAt no bhavettadA tatra grAme yaH saH yaH ko'pi sAmAna : saMnihitaH syAt, kaH ? ityAha- AcAryo vA, AcArya : - yaH paJcAcArAn svayaM pAlati parAn pAlayati saH, tathA yo'rthaM vAcayati, gacchasya methIbhUtaH zarIrAdyaSTasaMpadAyukto bhavetsa AcAryaH saMnihito bhavet, tadabhAve upAdhyAyaH - upa - samIpam etya adhIyate pravacanaM ziSyaiH yasmAt savA bhavet, tadabhAve pravarttakaH - pravarttayati AcAryopadiSTeSu kAryeSu tapaHsaMyamayogavaiyAvRttyasevAzuzrUSA'dhyayanAdhyApanasUtrArthAdiSu yathAyogyaM balAbalaM vicArya niyojayaMti yaH sa pravarttako bhavet, tadabhAve sthaviro vA - saMyamayogeSu sIdataH sAdhUn aihikAmuSmikApAyapradarzanapUrvakaM jJAnAdiSu sthirIkaroti yaH sa sthaviro vA bhavet, tadabhAve gaNI vA-gaNaH katipayasAdhusamudAyaH svasvA - misambandhena yasyAsti saH, yaH sAdhusamudAyena saha vicaraNazIlaH sa gaNI vA bhavet tadabhAve gaNadharo vA yaH gaNacintAkArako gaNasya yogakSemavidhAyakaH, tatra aprAptasya prAptiryogaH, prAptasya rakSaNaM kSemastadvidhAyako gaNadharo vA bhavet, tadabhAve gaNAvacchedako vA gaNasya sAdhusamudAyasyAvacchedaM vibhAgaM karoti yaH gaNavyavasthAkArakaH sa gaNAvacchedako vA bhavet, tadabhAve yaM cAnyaM kamapi gItArthaM purataH kRtvA sAdhvI tadAjJayA viharati so vA tatra saMnihito bhavet, eteSu AcAryAdiSu yaH ko'pi tadA saMnihito bhavet tannizrayA tannizrAmadhikRtya tasyA nirgranthyAH celaM - vastraM pratigrahItuM kalpate, bhikSArthaM gRhasthagRhe gatayA nirgrandhyA vastrAvazyakatAyAM svanizrayA kA vastraM na grahItavyamiti bhAvaH // sU0 12 // * pUrvasUtre nirgrandhyA vastragrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM prathamatayA pratrajitukAmasya pUrvopasthitasya ca vastragrahaNavidhimAha - 'niggaMthassa' ityAdi / sUtram - niggaMthassa NaM tappaDhamayAe saMpavvayamANasya kappai rayaharaNagocchagapaDimAyA tihiM kasiNerhi vatthehiM AyAe saMpavvaittae, se ya puvvovahie siyA evaM se 9 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre no kappai rayaharaNagocchagapaDiggamAyAe tihiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpavvaittae, kappai se ahApaDiggahiyAiM vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae // sU0 13 // chAyA-nirgranthasya khalu tatprathamatayA saMpravrajataH kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya tribhiH kRtsnairvastraiH AtmanA saMpravrajitum / sa ca pUrvopasthitaH syAt evaM tasya no kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya tribhiH kRtsnairvastraiH AtmanA saMpravajitum. kalpate tasya yathApratigRhItAni vastrANi gRhItvA AtmanA saMpravajitum // suu013|| cUrNI-'niggaMthassa'iti / nimranthasya tatprathamatayA tat-tena sAdhutvena prathamaH tatprathamaH, tasya bhAvastattA, tayA pUrvamadIkSitasya prathamameva dIkSitumupasthitatayA saMpravrajataH pravrajyAM gRhNataH kalpate rajoharaNa-gocchaka pratigraham , tatra rajoharaNaM prasiddha, gocchakaM pramArjanikA, pratigrahaH pAtram , rajoharaNaM ca gocchakaM ca pratigrahazceti samAhAradvandve rajoharaNagocchakapratigraham , tat nUtanam AdAya gRhItvA tadanyairnUtanaistribhiH kRtsnaiH, tatra-caturvizatihastaparimitamAyAmataH, ekahasttaparimitaM ca viSkambhataH, etAvatpramANakaM vastra kRtsnamucyate, taiH paripUrNaiH akhaNDitaiH vastraiH 'thAna' 'tAkA' iti prAcInasamaye prasiddhaiH, ekaM kRtsnaM vastraM caturviMzatihastapramitamabhUt tAdRzaistrimiH kRtsnairvastraiH sAdhUnAM dvAsaptatihastapramitavastragrahaNasya kalpatvAt, taiH saha tAni trINi gRhItvetyarthaH AtmanA svayaM sapravajituM kalpate / eSa vidhiragArito'nagAratAgrahaNakAlaviSayo bodhyaH / atha pUrvapravajitasya sAmAyikacAritravatazchedopasthApanIyacAritragrahaNasamayasya vidhi pradarzayati-se ya puvvobaDhie' ityAdi, 'se ya' sa ca pravrajyAM pratipattukAmo yadi pUrvopasthitaH pUrvagRhItasAmAyikacAritraH san chedopasthApanIyacAritraM grahItukAmaH syAt, yadvA aticArAdimUlaguNadoSApattyA punardIkSArthamupasthitaH syAt tadA 'evaM' evaM sati 'se' tasya pUrvopasthitasya rajoharaNagocchakapratigrahaM nUtanam 'AyAe' AdAya gRhItvA evaM tribhizca kRtsnaiH vastraiH saha AtmanA svayaM saMpratrajituM no kalpate / tarhi tasya kayA rItyA kalpate ? iti tadvidhimAha-'kappai' ityAdi, kalpate tasya tAdRzasya pUrvopasthitasya chedopasthaMpanIyacAritragrahaNakAmasya yathApratigRhItAni-yathA yena vidhinA pratigRhItAni yAni pUrva svIkRtAni vastrANi tAnyeva gRhItvA AtmanA svayaM saMpravajitum chedopasthApanIyacAritraM grahItuM kalpate iti pUrveNa samvandhaH / ayaM bhAvaH-yaH pUrva gRhasthaH sa prathamatayA pravrajyAM gRhNAni tasya nUtanaM rajoharaNAdikaM trINi kRtsnAni vastrANi ca gRhItvA pravrajituM kalpate / yaH punaH pUrvopasthitaH pUrva gRhItasAmAyikacAritraH, yadvA cAritradoSavazAt punarmahAvratopasthApanaM svIka kAmo bhavet tasya nUtanarajoharaNAdikaM trINi kRtsnAni vastrANi ca gRhItvA pravrajituM na kalpate, kintu tasya pUrvapratigRhItAnyeva vastrANi gRhItvA kalpate iti bhaavH| nanu yastatprathamatayA dIkSA grahISyati, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUMNibhASyAvacUrI u0 3 sU0 14-17 vastrAdigrahaNavidhiH 67 ataH saMprati sa gRhastha eva tahiM sUtre 'niggaMthassa' iti kathaM proktam, sa nirgranthapadena kathamupalakSIkRtaH ? atrAha-satyam , kintu atra jinazAsane nirgrantho dvividhaH proktaH, dravyanirgrantho bhAvanirgranthazcete, atrAyaM bhAvanirgrantho vartate tataH sUtrakAreNa nirgranthapadena upalakSIkRtaH / atra dravyabhAvamAzritya caturbhaGgI bhavati, tathAhi-eko dravyato nirgrantho bhavati natu bhAvataH 1, eko bhAvato nirgrantho bhavati natu dravyataH 2, eko dravyato bhAvata ityubhayato'pi nimranthaH3, eko na dravyato na bhAvato nirgrantha 4 / tatra yo dravyato veSeNa nirgranthaH kintu bhAvataH sAdhvAcArato na nirgranthaH sAdhukriyAyAH zaithilyAt iti prathamabhaGgasya bhAvaH 1, ekaH kazcit bhAvato nirgranthaH sannapi manovacovRttyA sAdhuvatkriyAkArakaH kintu dravyataH sAdhuveSato na nimrantha iti dvitIyabhaGgabhAvaH 2, eko dravyato muniveSato'pi bhAvato yathoktasAdhvAcArapAlanato'pi ca nirgrantha iti tRtIyabhaGgabhAvaH 3, eko na dravyataH sAdhuveSataH, nApi ca bhAvataH-viratipariNAmarahito gRhastha iti caturthabhaGgabhAvaH 4 / atra sa dvitIyabhaGgavartitvAdnigranthazabdena prokta iti samIcInameveti // sU013 // atha pUrvoktameva viSayamadhikRtya nimranthIsUtramAha-'niggaMthIe NaM' ityAdi / sUtram-niggaMthIe NaM tappaDhamayAe saMpavvayamANIe kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe cauhi~ kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpancaittae / sA ya puvvovaDhiyA siyA evaM se no kappai rayaharaNagAcchagapaDiggahamAyAe cauhi~ kasiNehiM AyAe saMpavvaittae, kappai se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae // sU0 14 // chAyA-nirgranthyAH khalu tatprathamatayA saMpravajantyAH kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya caturbhiH kRtsnaiH vastraiH AtmanA saMpravrajitum / sAca pUrvopasthitA syAt evaM tasyA no kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya caturbhiH kRtsnaiH vastraiH AtmanA saMpravajitum, kalpate tasyA yathApratigRhItAni vastrANi gRhItvA AtmanA saMpravajitum // suu014|| cUrNI-'niggaMthIe NaM' iti / asya nimranthIsUtrasya sarvA'pi vyAkhyA nirgranthasUtrasyeva paribhAvanIyA, vizeSo'trA'yaM bodhyaH-tatra nirgranthasUtre puMliGganirdezena vyAkhyA kRtA atra tu strIliGganirdezena vyAkhyA karttavyA, anyasUtragato vizeSo'trAyam-nimranthasUtre 'tihiM kasiNehiM vatthehiM' tribhiH kRtsnairvastraiH ityuktam , atra nimranthIsUtre ca 'cauhiM kasiNehiM vatthehiM' caturbhiH kRtsnaiH vastraiH iti proktam , nimranthInAM strItvena bhagavatA SaNNavatihastaparimitavastrapramANasyAnujJAtatvAditi ||suu014 // pUrva nirgranthasya nirgranthyAzca dIkSAkAlikavastragrahaNavidhiH pradarzitaH, sAmprataM vastraprasaGgAt nigranthanirgranthInAmanyakAlikavastragrahaNavidhimAha-'no kappai0 paDhama0' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA paDhamasamosaraNuddesapattAI celAI pddigaahitte| kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA doccasamosaraNudezapattAI celAi paDigAhittae // sU015 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prathamasamavasaraNoddezaprAptAni celAni pratigrahItum / kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA dvitIyasamavasaraNoddezaprAptAni celAni pratigrahItum // suu015|| cUrNI-'nokappaI' iti / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prathamasamavasaraNoddezaprAptAni prathame samavasaraNe, ekasmin varSe dve samavasaraNe bhavataH-ekaM varSAkAlikaM dvitIyam RtubaddhakAlikam , tayormadhye prathame varSAkAlikarUpe samavasaraNe varSAkAle ityarthaH uddezaH kSetrakAlavibhAgarUpaH, taM prAptAni prathamasamavasaraNode zaprAptAni varSAkAlamadhyavartikSetrakAlopasthitAni celAni-vastrANi pratigrahItuM no klpte| tarhi kIdRkkSetrakAlaprAptAni vastrANi pratigrahItavyAni ? tatrAha-'kappaI' ityAdi, nirgranthAnAM nimranthInAM ca dvitIyasamavasaraNodezaprAptAni-tatra dvitIyasamavasaraNe RtubaddhakAle hemantagrISmakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu udezaH kSetrakAlavibhAgarUpastaM prAptAni-hemantagrISmakAlamadhyavartikSetrakAlo. pasthitAni celAni vastrANi upadhiprAyogyAni pAtrANi ca pratigrahItuM kalpate / samApte cAturmAse kArtikapUrNimAta Arabhya yAvat aSADhapUrNimA nAyAti tAvatkAlayaryantaM nirgranthanirgranthInAM vastrANi pAtrANi ca eSaNAprAptAni kSetrakAlato nirdoSANi kalpate iti bhAvaH // sU015 // pUrva dvitIyasamavasaraNe nimranthanirgranthInAM vastragrahaNamanujJAtam , sAmprataM gRhItAnAM teSAM vastrANAM yathArAnikaM vibhAgavidhi pratipAdayati-'kappai0 ahArAyaNiyAe' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe celAI paDiggAhittae // suu016|| chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikatayA celAni pratigrahItum ||s0 16 // carNI-'kappar3a' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA celAni vastrANi yathArAnikatayA yathAratnAdhikatayA, rasnaM cAritraparyAyaH tad yathA yathA zramaNazramaNInAmadhikakAlikaH paryAyo bhavet tathA tathA paryAyajyeSThakrameNa manasi nidhAya pratigrahItuM svIkartuM kalpate, evameva vibhAgena dAtuM kalpate, anyathA dAne avinayAzAtanA'dhikaraNAdidoSasaMbhavAt // sU0 16 // pUrvasUtre zramaNazramaNInAM yathArAtnikakrameNa vastragrahaNaM pratipAditam , sAmprataM zapyAsaMstArakagnahaNavidhimAha-'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe sejjAsaMpArae paDigNAhittae // sU0 17 // chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAnikatayA zayyAsaMstArakAn pratigrahItum // sU0 17 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 3 0 18 yathArAtnika vinaya vidhiH 69 cUrNI -- 'kappar3a' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA pUrvasUtroktavastravadeva zayyAsaMstArakAn tatra zayyA vasatiH, tasyA yaH saMstArakaH zayanayogyAvakAzalakSaNaM sthAnaM sa zayyAsaMstArakaH, tAn yathAzanikatA paryAyajyeSThatayA pratigrahItuM samAdAtuM kalpate / tasya copAzrayaprAptaiH zramaNaiH pUrvAhnavelAyAmeva grahaNaM karttavyam tato yathArAtnikaM vibhaktavyam, yadvA zayyA - zarIrapramANA, saMstArakaH - sArddhadvihastaH, tayoH samAhAre zayyAsaMstArakam, tAni, pIThaphalakAdIni vA yathArAnikatA paryAyajyeSThatvakrameNa AcArya sthavirabAlaglAnAdInAM yathAyogyakrameNa ca grahItuM kalpate // sU0 17 // atrAha gAthAdvayaM bhASyakAraH - 'sayaNahANaM' ityAdi / bhASyam -- sayaNadvANaM tivihaM, nivvAyasavAyamissa bheyAo / samavisamamisabheyA, puNovi tivihaM sayaNaThANaM // 7 // esu ya jaM suhaThANaM, rAyaNiyANaM gilANamAINaM / AmaMtiya taM dejjA, esA jiNasAsaNe merA // 8 // chAyA -- zayanasthAnaM trividhaM - nirvAta savAta - mizrabhedataH / sama-viSama- mizrabhedAt punarapi trividhaM zayanasthAnam // 7 // eSu ca yat sukhasthAnaM, rAtnikAnAM glAnAdInAm / Amantrya tad dadyAt eSA jinazAsane maryAdA // 8 // avacUrI -- ' sayaNadvANaM' ityAdi / sUtre zayyAsaMstArakazabdena vasatigatazayanayogyaM sthAnaM gRhItam / tacca zayanasthAnaM - nirvAtaM, savAtaM, nirvAtasavAtaM ceti bhedAt trividhaM bhavati, punarapi samaM, viSamaM samaviSamamiti bhedAt trividham / tatra zayanasthAnamAcAryeNa yadyasmai sAdhave dIyate tattena mAyAmadavipramuktena RjubhAvena grahItavyam, kintu eSu pUrvokteSu SaTsu sthAneSu yat sukhasthAnaM bhavet tat - AcArya - sthavira - glAnAdInAm Amantrya 'yadi bhavatAM na . samIcInaM zayanasthAnaM tarhi mamedaM gRhANa' ityAdisaM mAnavAkyena upanimantrya tat svasya samIcInaM zayanasthAnaM yatteSAM rocate tad dadyAt yato jinazAsane eSA zramaNAnAM maryAdA vartate, bhagavatA samupadiSTatvAt / athavA zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH sArddhadvihastapramANaH / atrApi karkaza mRdukaThora lakSNAdibhedamadhikRtya pUrvokto vidhirbodhyaH // 7-8 // pUrva zayyA saMstArakasya yathArAtnikatayA grahaNaviSayakaM sUtraM proktam, sAmprataM zayyAsaMstArakagrahaNAnantaraM sandhyAsamaye pUrNAyAM pauruSyAM gurupradattazayyA saMstAraM prastIrya tadupari samArUDhasya evaM prAtarutthitasya ca kRtikarma karaNIyaM bhavet, tadapi yathArAtnikatayA karttavyamiti tadvidhipratipAdakaM sUtramAha- ' kappai0 kiikammaM ' ityAdi // sUtram - kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe kiMikammaM karie || sU0 18 // 2 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 bRhatkalpasU chAyA -- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikatayA kRtikarma karttum // 18 // cUrNI - 'kapa' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM yathArAtnikatayA paryAyajyeSThatvakrameNa kRtikarma - zAstrabhASayA ziSyAdikRto vandanAbhyutthAnAdisatkAraH, tat karttuM kalpate, nAnyathA jyeSThatvakaniSThattvamaryAdAmatikramyeti bhAvaH / kRtikarma dvividhaM vandanAbhyutthAnabhedAt, tatra vandanam AcAryAdiyathArAtnikAnAM prAtaH sAyaM teSAM dRSTipAte kAryapRcchAdisamaye ca yathAvidhi vandanakaM kartavyam, vandanaM kRtvaiva kAryAdipRcchA karttavyA, evaM sUtrArthatadubhayagrahaNe'pi vandanaM kartavyameveti / abhyutthAnam-guroH samIpAgamane, caMkramaNe, uccArAdibhUmau gamanakAle, AsanAdutthAnakAle, ityAdyavasare ziSyeNAbhyutthAnaM kartavyam, anyathA gurorAzAtanA, AjJAbhaGgAdidoSAzca samApayante, dharmasya vinayamUlatvena bhagavatA pratipAditatvAt uktaJca - . " dhammassa mUlaM viNayaM vayaMti, dhammo ya mUlaM khalu soggaIe / sA soggaI jattha abAyA u, tamhA nisevvo viNao tayaTThA " // 1 // ayaM bhAvaH-dharmasya jinokasya zrutacAritralakSaNasya mUlaM tIrthakaragaNadharAdayo vinayaM vadanti 'dharmasya mUlaM vinayaH' iti, 'mUlaM nAsti kutaH zAkhA' iti vacanAd vinayamantareNa tapaH saMyamArAdhanAspi kathaM bhavet / dharmo hi sugavyA mUlam, sA sugatiH kathyate yatra avAdhatA kSutpipAsArogazokAdizArIramAnasAnAM vAghAnAmabhAvaH siddhirityarthaH syAt tasmAt kAraNAt muninA prathamaM vinayo nisevyaH vinayaH samAdaraNIyaH / sa ca gurUNAM vandanAbhyutthAnasevAzuzrUSAdinA jAyate / atrAyaM bhAvaH- iha nirgranthasya kArya tAvadavyAvAghasukhalakSaNo mokSaH, tasya ca kAraNaM sarvajJabhASitaH zrutacAritralakSaNo dharmaH, sa ca gurorabhyutthAnavandanAdi rUpavinayalakSaNamupAyamantareNa sAdhayituM na zakyate, dharmasya vinayamUlatvAt, ato vinayena dharmArAdhanaM, dharmArAdhanena mokSa iti para mparayA vinayo mokSakAraNameveti matvA tadarthaM vinaya Asevitavya iti // sU0 18 // atra vinayamokSayoH kAryakAraNabhAvapradarzanapUrvakamAha bhASyakAraH - ' kajje' ityAdi / bhASyam -- kajjaM ca mokkho, viNao ya heU, nikkAraNA natthiha kajjasiddhI / tamhA uvAyaM taha kAraNaM ca, olaMbiu pAvara kajjasiddhiM // 9 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 3 sU0 19-20 gRhasthagRhAntaHsthAnAdiniSedhaH 71 chAyA--kArya ca mokSo vinayazca hetuH / niSkAraNAt nAstIha kAryasiddhiH / / tasmAd upAya tathA kAraNaM c,| avalambya prApnoti kAryasiddhim // 9 // avacUrI-'kanjaM ca' iti / iha zramaNadha nirgranthasya kArya mokSaH, tasya heturiti kAraNaM ca vinayaH, iti tayoH kAryakAraNabhAvaH, tasmAt niSkAraNAt kAraNamantareNa upAyamantareNa ca iha loke kAryasiddhirnAsti na bhavati, tasmAt kAraNAt upAyaM tathA kAraNaM cAvalambyaiva kAryasiddhiHjIvaH prApnoti / tathAhi-yasya kAryasya yad upAdAnaM kAraNaM tena vinA tatkArya na sidhyati yathA mRtpiNDamantareNa ghaTa itiH, upAdAnakAraNasadbhAve'pi upAyarUpanimittakAraNAbhAve kArya na sidhyati yathA mRtpiNDasadbhAve'pi cakracIvarodakAdinimittakAraNamantareNa ghaTo na niSpAdyate ato yaH punarupAyarUpanimittakAraNavAn prayatnazIlazca bhavati sa upAdAnakAraNam upAyarUpanimittakAraNaM cAvalambyaiva kArya sAdhayati, tathaivAtra mokSakAryasyopAdAnakAraNaM sarvaviratimAn Atmaiva, vinayAdinimittakAraNairvinA nopAdAnakAraNaM mokSatvena pariNamati-yathA mRtpiNDazcakravIvarodakAdyabhAve ghaTatvena no pariNamati, ato nirgranthena vinayaH samAsevanIya iti // 9 // pUrva kRtikarmavidhau vinayaH savistaraM pradarzitaH, vinayavAMzca tAdRzamavinayajanakaM kimapi kArya na karoti, gRhAntarAle sthAnAdikAraNe ca gRhasthasyAvinayo bhavatIti gRhAntarAle sthAnAdikaraNasya niSedhasUtramAha-'no kappai0 antarAgihaMsi' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA antarAgihaMsi cidvittae vA nisIittae vA tuyattie vA nidAittae vA payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae vA, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM, vA sighANaM vA paridRvittae, sajjhAyaM vA karittae jhANaM vA jhAittae kAussaggaM vA karittae ThANaM vA ThAittae / aha puNa evaM jANejjA vAhie jarAjuNNe. tavassI dubale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA evaM se kappai antarAgihaMsi ciTThittae vA jAva ThANaM vA ThAittae / sU0 19 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAMvA nirgranthInAM vA antaragRhe sthAtuM vA niSatuM vA tvagvartayituM vA nidrAyituM vA pracalAyituM vA azanaM vA, pAnaM vA khAdyaM vA svAdhaM vA AhAram Ahartum, uccAraM vA prasravaNaM vA khelaM vA zivANaM vA pariSThApayitum, svAdhyAyaM vA kartum , dhyAnaM vA dhyAtum, kAyotsarga vA kartum , sthAnaM vA sthAtum / atha punarevaM jAnIyAt vyAdhitaH jarAjIrNaH tapasvI durbalaH klAntaH mUrcchat vA prapatet vA evaM tasya kalpate antaragRhe sthAtuM vA yAvat sthAnaM vA sthAtum // sU0 19 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. vRhatkalpasUtre cUNI--'no kalpate' iti / nirgrandhAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe gRhayoH gRhasthanivAsasthAnayoH antaram antarAlam-antaragRham gRhadvayasyAntarAlam antaragRham tasmin yatra gRhasthA gRhAd gRhAntarapravezArtha gamanAgamanaM kurvanti tatra, atra antarazabdasya pUrvanipAta ArSatvAt / yadvA 'atogihaMsi' iti pAThe gRhasthagRhasya antaH madhye bhikSAdyartha gRhasthagRhe praviSTAnAM nirgranthanimranthInAM sthAtumupaveSTuM nidrAyituM pracalAyitum ityAramya sthAnaM vA sthAtum iti paryantAni sthAnAni tatra samAcarituM no kalpate, ityutsargavacanam , eSAM padAnAM vyAkhyA pUrvaM gatA / kAraNe kartuM kalpate iti kAraNaM pradazyate -'aha puNa' ityAdi , atha-iti prakaraNAntaradyotakaH, atha punaH- pUrvoktAni padAni antaragRhe kartuM sAdhUnAM na kalpate kintu yadi evaM jAnIyAt evaM saMbhavet tatra gato munirvyAdhitaH pUrvato vyAdhigrastaH tatkAlaM vA vyAdhito bhavet , jarAjINovA vArddhakyagrasta sthaviroH vA bhavet , tapasvI tapaHkarma vahamAno vA bhavet, durbalaH rogAdinA tatkAlamuktatvena balahIno durbalazarIro vA bhavet , klAntaH - adhvagamanAdinA parizrAnto vA bhavet, etAdRzaH sa sAdhuH kadAcit murchad mUAM prApnuyAd vA tena kAraNena prapatet-bhUmau praskhalet , evam ebhiH kAraNaiH 'se' tasya vyAdhitAdivizeSaNaviziSTasya pUrvoktAni sarvANi sthAnAni yathAyogyamantaragRhe kattu kalpate iti sUtrArthaH // sU0 19 // pUrva vyAdhitAdivizeSaNaviziSTAnAmantaragRhe sthAnAdikaraNamanujJAtam , tena antaragRhe sthitaH san kazcit zramaNo dharmakathAmapi kartumArabhate iti tanniSedhamAha-'no kappai0 cauggAhaM vA' ityAdi // sUtram-no kappai niggaMdhANa vA nigrathINa vA aMtaragihaMsi jAva cauggAI vA paMcagAhaM vA Aikkhittae vA vibhAvittae vA kiTTittae vA pabeittae vA, nannatya egaNAeNa vA egavAgaraNeNa vA egagAhAe vA egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM adviccA // sU0 20 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe yAvat caturtha vA paJcagAthaM vA AkhyAtuM vA vibhAvayituM vA kIrtayituM vA pravedayituM vA nAnyatra ekazAtena vA ekavyAkaraNena vA ekagAthayA vA ekazlokena vA tadapi ca sthitvA, no caiva khalu asthitvA // sU0 20 // cUrNI- 'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA antaragRhe dvayorgRhayorantarAle gRhasthagRhAbhyantare vA yAvat caturgAtham catasRNAM gAthAnAM samAhArazcaturgAtham-ekata Arabhya gAthA catuSTayaparyantam, pazcagAthaM vA gAthApaJcakaparyantaM vA, ArakhyAtuM vA mUlarUpeNa kathayituM vA, vibhAvayi tuM vA cintayituM vA, kIrtayituM vA gItavad uccArayituMbA, pravedayituM vA vijJApayituM vA no kalpate / tatra sthitAnAM zramaNazramaNInAM kAraNe kiyat kalpate ? tatrAha-yadi tatra keSAJcit jinavacane zaGkA jAyate, dhArmiko vivAdo vA bhavet , ityAdikAraNe ko'pi samAgatya tatrasthitaM sAdhu pRcchet Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU nAvacUrI u0-3sU0 21-24 gRhasthagRhAntarAkhyAnAdiniSedhaH 73 sadA gAthAnAmAkhyAnAdikaM kartuM kalpate, anyathA pRcchakasya sAnoviSaye zAstrajJAnA'bodharUpA zaGkA bhavet, vivAdanirNayo vA na bhavet / tadA tAdRze'vasare'pi 'mannatya' iti nAnyatra-ekajJAtena ekadRSTAntena anyatra-vinA 'ne'-ti na kalpate, 'nAnyatra' iti sarvatra saMbadhyate, ekadRSTAntAdadhikaM kathayituM na kalpate iti bhAvaH, evam-ekavyAkaraNena-ekapraznasyottararUpeNa vinA ekavyAkaraNaM muktvA'dhikaM na kalpate, yathA yadi ko'pi pRcchet kiMlakSaNo dharmaH ! 'ahiMsAlakkhaNo dhammo' ahiMsAlakSaNo dharma iti gAthAMzena nirvacanaM pravadet , nAdhikamiti / tathA ekagAthayA vA nAnyatra, gAthA AryAvRtarUpA, ekazlokena vA nAnyatra, lokaH-anuSTubhAdirUpaH / ekajJAtAt ekavyAkaraNAtU , ekagAthAtaH, ekazlokAd adhikam AravyAtuM vibhAvayituM kIrtayituM pravedayituM vA kimapi vA kartuM nirgranthanirgranthInAmantaragRhe na kalpate iti bhAvaH / tadapi kathaM kalpate ? iti vidhimAha'sevi ya' ityAdi, tadapi ca jJAsAdInAmAkhyAnAdikaM kalpate sthitvA UrvIbhUtagAtrayaSTayA sthiti kRtvA kalpate kintu no caiva khalu asthitvA pUrvoktavyatirekeNa AsanAdau samupavizyetyarthaH na kalpate iti bhAvaH // suu020|| atha pUrvoktaprakAreNa bhAvanAsahitapaJcamahAvratAnAmapi AkhyAnAdeH pratiSedhamAha-'no kappai0 imAI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM cA aMtaragihaMsi imAiM paMcamahavvayAI sabhAvaNAI Aikkhittae vA, vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA, nannattha eganAeNa vA jAva egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no cera NaM adviccA // sU021 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe imAni paJcamahAbratAni sabhAvanAni AkhyAtuM vA vibhAvayituM vA kIrtayituM vA pravedayituM vA, nAnyatra ekamAtena vA yAvat ekazlokena vA, tadapi ca sthitvA, no caiva khalu asthitvA ||su0 21 // cUrNI--'no kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAm antaragRhe imAni zAstraprasiddhAni paJcamahAvratAni ahiMsA-satyA-'steya-brahmacaryA-'parigraharUpANi sabhAvanAni bhAvanAsahitAni, pratyekamahAvratasya paJca paJca bhAvanAH "iriyAsamie sayA jae" ityAdigAthoktasvarUpAH bhavantItipaJcavizatibhAvanAyuktAni AkhyAtum , ityAdipadAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA, na kalpate, nAnyatra, ityAdipadAnAmapi vyAkhyA pUrvasUtre gatA / tatra AkhyAnaM yathA-imAni paJca mahAvratAni SaTkAyarakSaNaparANi, SaTkAyAzca pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasarUpAH, ityAdi / vibhAbanaM yathAetAni paJca mahAvratAni prANAtipAtaviramaNAdIni bhAvanApUrvakaM niraticAraM manovacaHkAyayogamAzritya kRtakAritAnumodanasahitAni samAcaraNIyAni bhavantItyAdi / kIrtanam-eSu paJcasu mahAvrateSu Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 pRhatkalpasUtre prathamaM prANAtipAtaviramaNAkhyaM vrataM sadevamanuSyAsurasya lokasya pUjanIya dvIpastrANaM zaraNaM gatiH pratiSThA, ityAdirUpeNa sarveSAmapi praznavyAkaraNAGgagatasaMvarAdhyayanapaJcakoktAnAm (adhya01-5) guNAnAM pratipAdanam , pravedanam-paJcamahAvratAnupAlanAt mokSo devaloko vA bhavati, ityevaM tatphalakathanamiti / etatsarvamantaragRhe kattu sAdhUnAM na kalpate, vyAdhitAdikAraNe tu kalpate, tattu sUtroktapramANaM na tu tadadhikamiti // sU0 21 // pUrva nirgranthanirgranthInAmantaragRhe sthAnadharmakathAdikaraNaM niSiddham, sAmprataM tatragato muniH zayyAsaMstArakaM gRhNIyAt tad aparAvartya na gacchediti pratipAdayitumAha-'no kappaI0 pADihAriyaM' ityaadi| sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthAraya AyAe apaDihaTTa saMpancaittae // sU0 22 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA prAtihArikaM sAMgArikasatkaM zayyAsaMstArakam AdAya apratihatya saMpravajitum // sU0 22 // cUrNI--'no kappaI' iti / nimranthAnAM nirgranthInAM vA prAtihArika-pratiharaNaM pratyapaNaM, tad arhatIti prAtihArikaM pratyarpaNapratijJayA''nItaM vastu prAtihArikaM kathyate, tAdRzaM sAgArikasatkaM gRhasthasambandhikaM zayyAsaMstArakaM, zayyA-zarIrapramANA, saMstArakaH-sArddhadvayahastapramANaH pIThaphalakAdikaM vA tad AdAya AnIya aparihRtya punaradattvA saMpravrajituM prAmAntaraM vihatuM na kalpate, sAdhorapratItijanakatvAt // sU0 22 // pUrva sAdhoH prAtihArikaM zayyAsaMstArakamadattvA gamanaM niSiddham, tacca sAgArikasambandhi bhavediti tasya pratyarpaNavidhimAha-'no kappai0 sAgAriyasaMtayaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sijjAsaMthArayaM AyAe avikaraNaM kaTu saMpavvaittae // sU0 23 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA sAgArikasatkaM prAtihArika zayyAsaMstArakamAdAya avikaraNaM kRtvA saMpravajitum // sU0 23 // cUrNI--'no kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasatkaM, sAgAriko gRhasthaH tatsambandhi gRhasthasattAkamityarthaH, zayyAsaMstArakaM pIThaphalakAdikaM vA AdAya gRhasthasakAzAdAnIya svakAryasamAptau tasya avikaraNaM-vikaraNa nAma yathArUpeNa yasthAnAdvA AnItaM tathArUpeNa tatraiva sthAne sthApanam , tasya na karaNam- avikaraNam , tat kRtvA sastaraNArthamAnIta tRNAdikaM yathAnItarUpeNa punastatraiva sthApanamakRtvA pravrajituM vihAraM kattuM no kalpate // sU0 23 // tarhi kathaM kalpate ? ityAha 'kappaI' ityAdi / sUtram-kappaI niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasatayaM sejjAsaMthArayaM AyAe vikaraNaM kaTu saMpavvaittae // sU0 24 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyAvacUrI u0- 3 sU0 24-26 prAtihArika zayyAdergrahaNA'rpaNavidhiH 75 chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakam AdAya vikaraNaM kRtvA saMpravrajitum // sU0 24 // cUrNI -- ' kappa' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakamAdAya AnIya vikaraNaM yathArUpeNa AnItaM tathArUpeNaiva tatraiva sthApanaM kRtvA pratrajituM vihAraM karttuM kalpate / ayaM bhAvaH - yAni tRNAni saMstaraNArthaM yasmAt sthAnAt prastRta tRNapuJjAt rAzIkRtatRNapuJjAdvA AnItAni tAni kAryasamAptau gamanasamaye prastRtatRNapuJjAdAnItAni prastRtatRNapuJje, rAzIkRtatRNapuJjAdAnItAni rAzIkRtatRNapuJje evaM pUrvaM yathAsthitAni tAdRzAnyeva pratyarpaNasamaye'pi kRtvA sthApanIyAni / evaM pIThaphalakamapi yathA''nItaM - yadyAnayanasamaye tadUrdhvaM sthApitaM bhavettat pratyarpaNasamaye'pyUrdhvameva sthApanIyam, tirthasthApitaM bhavettadA tiryageva sthApanIyam, bhittipArzvAdAnItaM bhavettadA pratyarpaNasamaye'pi bhittipArzve eva sthApanIyam, yaM pRSTvA cAnItaM tameva punaH saMsUcya sthApanIyam, yena gRhasthasyA'pratItikaM na bhavet / evaM kRtvaiva sAdhorgrAmAntaraM gantuM kalpate, prAtihArikavastupratyarpaNasya etAdRzavidhikatvAt / evaM karaNe zramaNa AjJAbhaGgAdidoSabhAgU na bhavati, na vA prAyazcittabhAg bhavatIti bhAvaH // sU0 24 // pUrvaM sAgArikasatkazayyAsaMstArakAdeH pratyarpaNavidhiH proktaH, yadi tat zayyAsaMstArakA di corAdinA coritaM bhavettadA kiM karttavyam iti tadvidhiM pradarzayati - 'iha khalu' ityAdi / sUtram - iha khalu nimgaMthANa vA niggaMthINa vA pADihArie sAgAriyasaMtae sejjAsaMthArae vippaNasijjA se ya aNugavesiyanve siyA, se ya aNugadeemANe labhejjA tasseva paDidAyavve siyA, se ya aNugavessamANe no labhejjA evaM se kappara doccapi umma aNunnavittA parihAraM pariharittae / 0 25 // chAyA - iha khalu nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakaM vipraNazyet tacca anugaveSayitavyaM syAt, tacca anugaveSyamANaM labheta ( tadA tasyaiva pratidAtavyaM syAt, tacca anugaveSyamANaM no labheta evaM tasya kalpate dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAraM parihartum // sU0 25 // cUrNI - 'iha khalu' iti / iha - jinazAsane khalu nirgranthAnAM nirgranthInAM vA yat prAtihArikaM pratyarpaNavacasA samAnItaM sAgArikasatkaM gRhasthasattAkaM zayAsaMstArakaM pIThaphalakAdikaM vA kimapi vastu vipraNazyet corAdinA apahriyeta tadA tat zayyA saMstArakam anugaveSayitavyaM syAt jhaTiti zramaNena tasya gaveSaNam itastataH pRcchAdinA zodhanaM karttavyaM syAt / yadi gaveSyamANaM tat labheta tadA tasyaiva gRhasthasya yatsakAzAdAnItaM bhavettasyaiva pratidAtavyaM syAt pratyarpaNIyaM bhavet tasmai pratyarpayitavyamiti bhAvaH / yadi tacca zayyAsaMstArakamanugave - SyamANamapi na labheta na prApnuyAt evam etAdRze'vasare 'se' tasyeti sUtre jAtAvekavacanaM tena Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpastre teSAM nimranthanirgranthInAM kalpate dvitIyamapi vAram avagraham anujJApya, prathamavAraM tAvad avagraho yadA zayyAsaMstArakaM gRhItaM tadA anujJApitaH, tadanantaraM yadA vipraNaSTaM sat anugaveSyamANamapi nopalabdhaM tadA tatsvAmine nivedane kRte sati yadyasau gRhasthaH anyat zayyAsaMstArakaM sAdhave' prayacchati tadA, athavA tadeva yad vipraNaSTaM zayyAsaMstArakaM tatsvAminA labdhaM tadA ca tadviSayakamavagrahaM dvitIyavAramapi anujJApya parihAraM paribhogalakSaNaM zayyAsaMstArakaM gRhItvA parihattuM paribhoktuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / vasatau zUnyAyAM kRtAyAM zayyAsaMstArakaM nakSyatIti matvA zramaNena prathamata eva vasatiH zUnyA na karttavyA sadA sAvadhAnena bhAvyam, vasatizUnyatvakaraNe zramaNasya pramAdaH sidhyatItyataH zramaNena nityamapramattena bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 25 // pUrva sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakaM pratyarpya zramaNaivihAraH karttavyaH iti proktam , tathA yadi cauraiH zayyAsaMstArakaM coritaM tadA dvitIyavAramavagrahaM gRhItvA zayyAsaMstArakamAnetavyamiti ca proktam , sAmprataM pUrvasthitAH sAdhavastat zayyAsaMstArakaM viprajahati tadaksare'nye zramaNA Agacchanti tadA tadviSayakamavagrahakAlaM pratipAdayannAha-jaddivasa' ityaadi| sUtram-jaddivasaM samaNA niggaMthA sejjAsaMthAraya vippajahaMti tadivasaM avare samaNA niggaMthA havvamAgacchejjA sacceva uggahassa puvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamavi uggahe // sU0 26 // chAyA-yaM divasaM zramaNA nirgranthAH zayyAsaMstArakaM viprajahati taM divasam apareM zramaNA nirgranthA havyamAgaccheyuH saiva avagrahasya pUrvAnuvApanA tiSThati yathAlandamapi avagrahaH // sU0 26. // cUNI-jadivasa' iti / ya divasamadhikRtya yasmin divase ityarthaH, zramaNA nirgranthA meM pUrva tatropAzraye sthitAste mAsakalpasamAptyanantaraM cAturmAsasamAphyanantaraM vA ayyAsaMstArakaM svAvagraheNAnIta pIThaphalakAdikaM tad viprajahati tyajanti taM divasamadhikRtya tasmin divase ityarthaH apare anye sAdharmikAH zramaNA nirgranthA havyaM-zIghra tatkAlameva AgaccheyuH upAzraye pravizeyustadA sA eva yA pUrvasthitaiH zramaNagRhItA avagrahasya nivasanAdhikArasya pUrvAnujJApanA pUrva yA'nujJApanA gRhItA bhavet sA eva tadupAzrayaviSayA tiSThati, ye eva pUrvasthitAH zramaNA yasmAt upAzrayAd nimratAsteSAmevAdhikAre sa upAzrayastiSThatIti bhAvaH / kiyantaM kAla yAvadavagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati ? tatrAha--yathAlandamapi avagrahastiSThati / atra madhyamo'STapauruSIpramANo yathAlandakAlo gRhyate iti aSTapauruSIkAlaM yAvat pUrvasthitazramaNAnAmevAvagrahe sa upAzrayastiSThati tata etAvatkAlaparyantamapare samAgatA nimranthAH upAzrayasvAmino'vagrahamayAcitvA'pi tatra sthAtuM pIThaphalakAdikamupabhoktuM vA'hanti, tadanantaraM tairaparo'vagraho yAcitavyo bhavediti bhAvaH // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carNibhASyAvacUrI u0-3 su0 27-29 upAzrayAderavagrahAnujJApanAvidhiH 77 ___atha sa upAzraya evAvagrahasya pUrvAnujJApanAyo tiSThati kimanyadapi tatrasthitaM sAgArikasatkaM vastu pUrvAnujJApanAyAM tiSThati ? iti jijJAsAyAM tadviSayaka sUtramAha-'asthi yA ittha' ityAdi / sUtram-atthi yA ittha kei uvassayapariyAvannae acitte pariharaNArihe sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA cii ahAlaMdamavi uggaho // sU0 27 // chAyA--asti cAtra kiJcid upAzrayaparyApannam acittaM pariharaNArha saiva avagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati, yathAlandamapi avagrahaH // sU0 27 // cUrNI--'atthi yA ittha' iti / asti cAtra pUrvasthitazramaNaparityaktopAzraye kiJcitvastrAdikam upAzrayaparyApannam-upAzraye paryApannaM pUrvasthitazramaNaivihArasamaye vismRtaM parityakta vA sAgArikasatkaM vA kimapi vastu sthitam upAzrayaparyApannam', acittaM vastrAdika pAtrAdika vA tad yadi pariharaNArha prAsukatvena sAdhUnAM paribhogayogya bhavet tadviSaye'pi sA evaM avagrahasya anujJApanA tiSThati, tatparibhogaH pUrvAnujJApanayaiva kartavyaH, na tatparibhoge'nyAnujJApanA grahItavyA, tatparibhogena sAdhUnAmadattAdAnAdidoSAsadbhAvAditi bhAvaH / kiyantai kAlamityahi-yathAlandamapi madhyama yathAlandakAlamaSTapauruSIparyantam avagrahastiSThati yathAlandakAlaM yAvattadupabhogo nUtanasamAgatazramaNAnAM kalpate iti bhAvaH // sU0 27 // punarapyavagrahAnujJApanAviSaye prAha-'se vatthumu' ityAdi / sUtram-se vatthusu avvAvaDesu avvogaDesu aparapariggahiemu amarapariggahiema sacceva uggahassa punvANuNNavaNA ciMha ahAlaMdamavi uggaho // sU0 28 // chAyA-tasya vAstuSu anyApUteSu avyAkRteSu aparaparigRhIteSu amaraparigRhIteSu saiva avagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yathAlandamapi avagrahaH // sU. 28 // cUrNI-tasya anyagrAmAd vidvatyAgacchataH vAstuSu vasatigRheSu, kIdRzeSu ! taMtrAhaavyApRteSu zaTitapatitatayA nivAsavyApAravajiteSu, avyAkRteSu avibhakteSu yeSAM dAyAMdAdibhirvibhAgo na kRtastAdRzeSu anekajanasattAvatsu, yadvA atItakAle kenA'pyanujJAtAni imAni vAstUni ityajJAteSu, aparaparigRhIteSu-parairanyaiH parigRhItAni svaparigrahe kRtAni paraMparigRhItAni, nauM tathA aparaparigRhItAni anyairanadhiSThitAni teSu, amaraparigRhIteSu amaraiH vyantarAdidevaiH parigRhIteSu svA. dhInIkRteSu yathA vyantarAdhiSThitabhUmibhAge vyantarAdidevAn avamAnya nirmApitatvena teM tatra gRha. nirmApakaM na vAsayanti vighnaM kurvanti na tathA zramaNAnAm tAni gRhANi amaraparigRhItAni proSyante teSu eteSu vAstuSu saiva pUrvasthitazramaNaviSayaivaM avagrahasya pUrvAnujJApanA yathAlandakAlaM tiSThati, yathAlandakAlaM yAvad AgantukazramaNaiH bhUyo'vagraho nAnujJApanIya iti bhAvaH // sU0 28 // tadeva vizadayati bhASyakAra:- 'avvAvaDa' ityAdi / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bRhatkalpasUtre bhASyam -- avvAvaDa-avvogaDa- aparA - 'marapariggahiyavatthUNi / nANA vibheyANi ya, nAyavvANIha jahajoggaM // 10 // chAyA--avyApRtA'vyAkRtA'parAmara parigRhItavAstUni / nAnAvidhamedAni, jhAtavyAnIha yathAyogyaM // 10 // avacUrI -- 'avvAvaDa 0' iti / avyApRtAni avyAkRtAni, aparaparigRhItAni amaraparigRhItAni ceti catvAri vAstUni nAnAvidhabhedAni anekabhedayuktAni iha zAstre yathAyogyaM jJAtavyAni / tathAhi - avyApRtAni zaTitapatitAdinA na tatra kenApi vAso vihitastAdRzAni, avyAkRtAni bahujanasvAbhikatvena teSu na kenApyekena svAyattIkRtAni, aparaparigRhItAni nAnyaiH kaizcidadhiSThitAni asvAmikAnIva sthitAni, amaraparigRhItAni kRtavyantarAdidevanivAsAnIti / tatra avyApRtaM vAstu yathA kazcit kauTumbiko gRhaM nirmApitavAn tatra vastumArabdhavAn tasya kumuhUrtAdisaMyoge nirmApitatvena sa tatra na sukhaM vastuM zaknoti, tatra vAsAnantaraM pratidinaM dravyahAniH prArabdhA tataH sa taM muktavAn na tatra ko'pi vasati tad vAstu avyApRtaM procyate 1 / avyAkRtaM yathAkenApi mADhayena zreSThinA gRhaM nirmANitam, tasya bahavaH sutA Asan, mRte ca tasmin tad gRhaM dAyAdagaNagoSThIsattAkaM jAtaM, naikasya, kiyatkAlAnantaraM kSINaghanatvena tad gRhameko grahItuM na zaknoti, rAjakarazca tasya dAtavyaH syAditi tad gRhaM zramaNa nivAsArthaM dhArmikasthAnatvena taiH samarpitam, te cAnyatra svakuTIraM nirmAya sthAtumArabdhavantaH tAdRzaM gRhamavyAkRtaM procyate 2 / aparaparigRhItaM yathA-anyaiH kaizcidapi svaparigrahe na kRtaM tadrakSArthaM tatra ko'pi prekSakaH sthApita iti tad gRhamaparaparigahItaM kathyate 3 / amaraparigRhItaM yathA - kazcit zreSThI gRhaM vyantarAdhiSThitabhUmibhAge nirmApitavAn vastu prArabdhavAMzca tasmin samaye sa vyantaro devaH svapne niveditavAn- 'yattvayA madadhiSThitabhUmau gRhaM nirmApitamatohamatra nivasiSyAmi yadi tvaM vasiSyasi tadA tvAM sakuTumbaM vinAzayiSyAmi zramaNA vasantu' iti tadbhayAttena tad gRhaM parityaktam, tAdRzaM vAstu amaraparigRhItamucyate 4 / etAdRzeSu vAstuSu ye zramaNAH pUrvasthitAsteSu mAsakalpe cAturmAse vA samApte sati tatsamaye ye'nye zramaNAH samAgatAsteSAmavagrahasya pUrvAnujJApanaiva tena yathAlandakAlaM sthAtuM kalpate na tu taiH nivAsArthaM punaranujJA grahItavyeti // 10 // athAvyApRtAdiviparItatryApRtAdivAstuviSayAmavagrahAnujJApanAM pradarzayati - 'se vatthusu vAvaDesu' ityAdi / sUtram - se vatthu vAvaDesu vogaDesu parapariggahie bhikkhubhAvassa aTThAra doccapi ugAhe aNuNNaveyance siyA ahAlaMdamavi uggahe / / sU0 29 / / chAyA--tasya vAstuSu vyApRteSu vyAkRteSu paraparigRhIteSu bhikSubhASasyArthAya dvitIyamapi avagrahaH anuvApayitavyaH syAt yathAlandamapi avagrahaH // sU0 29 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhAjyAvacUrI u0 3 sU0 29-31 upAzrayAderavagrahAnuzApanAvidhiH 79 cUrNI-'se vatthusu vAvaDesu' iti / tasya pUrvoktasya zramaNasya vAstuSu vyApRteSu nivAsavyApAraviziSTeSu, vyAkRteSu dAyAdAdibhirvibhajya ekena svAyattIkRteSu paraparigahIteSu anyairadhiSThiteSu, 'bhikkhubhAvassa aDhAe'-bhikSubhAvo jJAnadarzanacAritrarUpaH tRtIyatratAdirUpo vA yathA'yaM bhikSubhAvo paripUrNo bhavedityevaMrUpaH, tasyArthAya prayojanAya samyaktayA bhikSubhAvapAlananimittaM pUrvasthitazramaNavihArasamaye yaH samAgacchati tasya doccaMpi dvitIyamapi vAraM prathamaM tairavagrahAnujJApanA gRhItA'to dvitIyavAramiti kathitam, avagraho'nujJApayitavyaH nivAsArtha gRhasvAmina AjJA grahItavyA syAt tena punarapyAjJA grahItavyeti bhAvaH / kiyatkAlamityAha-yathAlandamapi jaghanyayathAlandakAlaM yAvadapi yathAlandakAlArthamapi avagraho'nujJApayitavya iti / tatrAvagrahaH paJcavidhaH-zakrendrAvagrahaH 1, rAjAvagrahaH 2, gAthApatyavagrahaH 3 sAgArikAvagrahaH 4, sAdharmikAvagrahazceti 5 / eSu paJcavidheSu avagraheSu yasya yatrAvagraha ucito jJAyate tasya tasyAvagraheNa gRhIteSu upAzrayAdiSu zramaNairvastavyam / yadi kutrApi vRkSatalAdizUnyasthAne yasya ko'pi svAmI na bhavettatra yadi vastavyaM syAttadA zakendrasyAvagraho'nujJApayitavyaH / atra kazcit zaGkate-kiM zakrendro'nujJAM dadAti yena tasyAvagraho'nujJApyate ? zRNu, yad bhagavatovagrahapratipAdakaM vacanaM zrutvA zakendrastIrthakaraM vanditvA yad yad asvAmikam AtmIye'vagrahe sAdhuprAyogyaM sacittaM ziSyAdi, acittaM mizraM vA kimapi vastujAtaM bhavettattattadAnIM sarvamapi bhagavadvacanArAdhakatvena prasannamanasA sAdhubhyo'nujAnAtItyata eva zakendasyAvagrahaH zAstre pratipAdita iti // sU0 29 // ___ athAvagrahaprasaGgAdatra sAgArikAvagrahasya rAjAvagrahasya cAvagrahaparimANaM pratipAdayitumAha'se aNukuDDesu' ityAdi / sUtram-se aNukuDDesu vA aNubhittisu vA aNucariyAsu vA aNuphalihAsu vA aNupaMthesu vA aNumerAsu vA sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA ahAlaMdamavi uggahe / / sU030 // ___ chAyA-tasya anukuDayeSu vA anubhittiSu vA anucarikAsu vA anuparikhAsu vA anupatheSuvA anumaryAdAsu vA saiva avagrahasya pUrvAnuzApanA yathAlandamapi avgrhH||suu030|| __ cUrNI--'se aNukuDDesu vA' iti / 'se' tasya pUrvoktasya zramaNasya anukuDyeSu vA mRttikAnimitabhittinikaTavartiSu sthAneSu, anubhittiSu vA iSTakAprastarAdinirmitabhittinikaTavartiSu pradezeSu, anucarikAsu vA-nagaraprAkArayorapAntarAlavartiSu aSTahastapramANamArgeSu, anuparikhAsu vA nagaracaturdisthitakhAtikAsamIpavarttiSu pradezeSu, anupatheSu vA mArgasamIpavartiSu sthAneSu, anumaryAdAsu vA-nagarasImAsamIpavartiSu sthAneSu, eteSu sthAneSu sA eva rAjA'nujJA eva yatra na ko'pi gRhAdi karoti janasAdhAraNArthameva yAni sthAnAni nagaraprAmAdiSu rAjJA sthApitAni bhavanti teSu sthAneSu rAjAjJA pUrvamevAnujJApitA bhavati ataH sA evAvagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bRhatkara varttate tatra yathAnandamapi jaghanyamadhyamayathAlandakAlaM yathAvasaram avagraho bhavati na tatra ko'pi anujJApayitavyaH, eSAM sthAnAnAM pUrvameva sAgArikarA nAdinA'nujJApitatvAdeva, atra sAgArikarAjAvagrahau bodhyau / atrAyaM vivekaH - pUrvokteSu sthAneSu yathAyogyamavagraho bhavati yathA-anu rikAnAmaSTau hastA avagrahe, parikhAyAM catvAro ratnayaH, vRtisvAmino vRteH paramapi hastamAnamavagraho bodhyaH / zeSaH punaH sarvo'pi nRpateravagraho mantavyaH / etadavagrahaparimANaM bodhyam / atra uccArAdIni sthAnaniSadanAdIni vA kurvan zramaNo yadi kuDayAdInAM hastAbhyantare karoti tadA tena gRhapatyavagraho manasi bhAvanIyaH hastAtpunaradhikaM bahizcarikAprAkAraparikhAdiSu ca rAjAvagraho bodhyaH, aTavyAmapi yavasau rAjA bhavati tadA tasyaivAvagrahaM zramaNaH smaret, yadi cAsau rAjA tatrATavyAM na prabhustadA zakendrasyAvagrahaM manasi cintayediti // su0 30 // // ityakgrahamakaraNam // pUrva zramaNasya nivAsaviSayo'vagrahaH pratipAditaH tatra, rAjAvagraho'pyantarbhUta iti sAmprataM viruddharAjasainyAtikramaNe nirmanthanirgranthInAM bhikSAcaryAnivAsAdividhiM pratipAdayati'se gAmasla vA' ityAdi / sUtram -- se gAmassa vA jAva sagrahANIe vA bahiyA seNNaM saniviTTaM pehAe hers fairNa vA nigraMthINa vA taddivasaM bhikkhAyariyAe gaMtuM paDiniyattae / no se kappaitaM rayarNi tattheva uvAiNAvittara, jo khalu nimgaMtho vA nimgaMthI vA taM syaNi tatkSetra uvAiNAve, uvAiNAvaMta vA sAijjai, se duhaovi aikamamANe Avajjai cAu mAsiyaM parihAraTThANaM aNugghAiyaM // sU0 31 // chAyA - atha grAmasya vA yAvad rAjadhAnyA vA bahiH sainyaM saMniviSTaM prekSya kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA taM divarsa bhikSAcAryAyai gatvA pratinivarttitum / no tasya kalpate tAM rajanIM tatraiva atikrAmayitus / yaH khalu nirgrantho vA nigrenthI vA tAM rajanIM tatraiva atikrAmayati atikrAmayantaM vA svadate sa dvighAto'pi atikrAman Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnamanuddhAtikam // sU0 31 // cUrNI - ' se gAmassa vA' ityAdi / 'se' atha - avagraha prakaraNAnantaraM samprati grAmasya vA AsantagrAmasya 'jAva' iti yAvat yAvatpradenAtra nagarAdipadAnAM saMgrahapATho'syaiva prathamodezake SaSThasUtro ko grAmAdArabhya rAjadhAnIparyantaH sarvo'pi vAcyaH, atroktapadAnAmartho'pi tatraivA'valokanIyaH / rAjadhAnyA vA bahiH - bahirbhAge sainyam anyanRpateH sainyadalaM grAmAdivijayArthaM saMniviSTam Agatya sthitaM prekSya dRSTvA kalpate nirgranthAnAM vA nirbramdhInAM vA tattadgrAmAdisthitAnAM taddivasamabhivyApya tasmin divase ityarthaH bhikSA paryAyai bhikSAcaryArthaM tatra AsannagrAmAdau gatvA pratinivarttituM pratyAgantuM kalpate kintu 'se' tasya bhikSAcaryAgatasya nirgranthasya nirgrandhyA vA no kalpate na Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhimA cApadhurI u0 3 sU0 32 prAmAdibhUmeravagrahAnuzApanAvidhiH 81 yudhyate sA rajanI rAtrI tatraiva sainyapariveSTite prAmAdau atikrAmayitum ullaGghayituM yApayituM tatra sthAtumityarthaH no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yaH khalu nigrantho vA nirgranthI yA to rajanI tatraiva atikrAmayati atikrAmayantaM vA'nya svadate anumodate saH 'duhaovi' iti dvidhAto'pi tIrthakarato nRpatoM vA ubhayato'pi atikrAman AjJAmullayan tIrthakarAjJAM nRpAjJAM ca vilopayan Apadhate-prApnoti cAturmAsikaM caturmAsasambandhikaM parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam anudAtikaM caturgururUpaM prApnotIti pUrveNa sambandhaH ||suu0 31 // atrAha bhASyakAra:-'paDhama' ityAdi / bhASyam--paDhamaM jai jANijjA, nimittavijjAbaleNa uppAyaM / soccA vA jai jANai, tatto puvvaM niyattejjA // 7 // chAyA--prathamaM yadi jAnIyAt nimittavidyAbalena utpAtam / zrutvA vA jAnIyAt tattaH pUrva nivartata // 7 // avacUrI-'paDhama' iti / prathamaM viruddharAjyAtikramaNAditaH pUrva nirgrantho yadi nimittazAstrasya vidyAyAzca balena upalakSaNAdavadhijJAnAdyatizayena vA utpAtaM bhaviSyamANamupadravaM jAnIyAt , vA-athakA zrutvA-anyajanasakAzAt atizayajJAnisakAzAt kasyaciddevasya kathanAdvA zravaNagocarIkRtya anAgatakAlikamupadravam-yathA janAH parasparaM vArtAlApasamaye kiJcidvirodhAdikAraNamupalakSya vadanti yadatra pararAjAtikramaNaM bhaviSyatIti, tathA kiJcitprakArakaM dunimittamazubhaM candrasUryapariveSAdikaM dRSTvA'numAnena utpAtasaMbhavaM kathayanti, iti tebhyaH zrutvA vA utpAtaM jAnIyAt tadA zramaNaH tattaH tasmAd grAmAditaH pUrva pUrvameva utpAtAtprAgeva nivarteta tato nirgacchet na tatra vAsaM-mAsakalparUpaM cAturmAsarUpaM vA kuryAditi bhAvaH / yadi ca pUrvoktaprakAreNa nAvagataM syAt sahasaiva tad prAmAdikaM parasainyena avaruddhaM bhavet , mArgAzca vyavacchinnAstadA nirgamanaM zramaNairna kartavyam , athavA kecit sAdhavo glAnA jvarAdipIDitAH tapodurbalA vA bhaveyustadApi tatrato na nirgantavyaM, tatraiva yatanayA saMyamarakSaNapUrvakaM sthAtavyam / yadi paracakrapIDitA janA ekatrIbhya parvatadurgAdiSu gatvA tiSThanti tadA zramaNairapi taiH sArdhaM gatvA tatraiva bhaktapAnAdau gamanAgamanAdau ca tathA yatanA kartavyA yathA saMyamayogo na paribhrazyeteti bhAvaH // 7 // atha grAmAdiSu avagrahamaryAdA pratipAdayati-'se gAmaMsi vA' ityAdi sUtram--se gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA savvao samaMtA sakosaM joyaNaM uggahaM ogiNhittA NaM cidvittae // sU0 32 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 hatkalparace chAyA-atha prAme vA yAvat saMniveze vA kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA sarvataH samantAtsakozaM yojanam avagraham avagRhya sthAtum // sU0 32 // taio uddeso samatto // 3 // __ cUrNI-'se gAmaMsi vA' iti / matha-sainyaprakaraNAnantaram prAme vA yAvat saMniveze vA yAvatpadena-prAmAkaranagarakheTakarbaTadroNamukhapattanAzramasaMnivezeSu ityartho vodhyaH, eteSu sthAneSu yadA mAsakalpaM cAturmAsaM :vA yAvat sthitiM kurvatAM nirgranthAnAM nirgranthInAM vA sarvataH samantAt grAmAdeH pUrvapazcimadakSiNottaradikSu vidikSu vA pratyekaM sakrozaM yojanam paJcakrozAn yAvat sArddhadvikrozaM gamanasya sArddhadvikozamevAgamanasya evaM paJcakrozAn yAvat pratyekaM dizi krozadvayamAhArAdyathe, tatsthAnAtkozA? vicArabhUminimittamiti, anena prakAreNa gamanAgamanasya paJcakozaparimitakSetraviSayamavagraham avagRhya-anujJApya tatra sthAtuM mAsakalpaM cAturmAsaM vA'vasthAtuM kalpate // sU0 32 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApaka__ pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabativiracitAyA "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhANyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM tRtIyoddezakaH samAptaH // 3 // TIM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / atha cturthoddeshkH| vyAkhyAtastRtIyodezakaH, sAmprataM caturthoddezako vyAkhyAyate / atra tRtIyodezakasyAntimasUtreNAsyAdisUtrasya, kaH sambandhaH / iti tatsambandha pratipAdayati bhASyakAraH-'gAmAi0' ityAdi / bhASyam-grAmAivAsavasaNaM, puvvaM vuttaM ca samaNasamaNINaM / tatya ya nivasaMtANaM, duddhAiyavigaisevaNao // 1 // mohumbhavo hi jAyai, teNaM seveja dosasaMghAyaM / tassa ya pAyacchittaM, vuccai iha esa saMbaMdho // 2 // chAyA-prAmAdivAsavasanaM, pUrvamuktaM ca zramaNazramaNInAm / tatra ca nivasatAM dugdhAdikavikRtisevanataH // 1 // mohodbhavo hi jAyate, tena seveyurdoSasaMghAtam / tasya ca prAyazcittam , ucyate iha eSa sambandhaH // 2 // avacUrI-'gAmAi0' iti / pUrva tRtIyodezakasyAntimasUtre zramaNazramaNInAM prAmAdivAsavasanam ukta-pratipAditam , tatra ca nivasatAM mAsakalpavAsaM vA cAturmAsavAsa vA kurvatAM teSAM tatra gomahiNyAdiprAcuryeNa dugdhAdidAne lokAH sulabhA bhaveyuH, te ca saMyatAdIn pracuradugdhAdinA pratilambheyustato dugdhAdikavikRtisevanataH praNItarasabhojanatasteSAM hi nizcayena mohodbhavo jAyate, tena kAraNena te doSasaMghAtaM hastakarmAdidoSasamUhaM kadAcit seveyuH, tasya ca doSasaMghAtasya prAyazcittam iha -asmin caturthoddezakasyAdi sUtre ucyate pratipAdyate, eSa uktasvarUpastRtIyacaturthoMdezakayoH sambandho varttate // 1-2- // ityanena sambandhenAyAtasyAsya caturthoddezakasyedamAdimaM sUtram-'tao aNugdhAiyA' ityAdi / sUtram-tao aNugdhAiyA paNNattA taMjahA-hatthakammaM karemANe 1, mehuNaM paDisevamANe 2, rAibhoyaNaM bhuMjamANe 3 // suu01|| chAyA-trayaH anuddhAtikAH prAptAH, tadyathA-hastakarma kurvANaH 1, maithunaM pratisevamAnaH 2, rAtribhojanaM bhunyjaanH|| suu01|| cUrNI-'to' iti / anudAtikAH-udghAtayitumazakyA anudAtikAH, anudghAtikaprAyazcittayogyAH, ete dravyakSetrakAlabhAvabhinnA api prakRte gurumAsikaprAyazcittabhAjo'tra grAhyAH, te trayaH trisaMkhyakAH prajJaptAH bhagavadbhiruktAH / ke te ! ityAha-taMjahA-tadyathA te yathA-'hatthakammaM karemANe' hastakarma kurvANaH, tatra hastakarma-hanti hasati vA mukhamAvRtya aneneti hastaH AdAnanikSepAdikaraNasvabhAvaH karaH, tena karaNabhUtena yat karma niSiddhAcaraNAdikaM kriyate tat hastakarma, zubhAzubhaM sarvamapi karma hastenaiva kriyate kintvatra niSiddhAcaraNasya prastAvAtkarmaNo niSiddhAcaraNamityarthaH kRta iti, tat kurvANaH Acaran prathamo'nudghAtiko bhavati 1 / dvitIyamAha Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 bRhatkalpastre 'mehuNaM paDisevamANe' maithunaM pratisevamAnaH, tatra maithunaM mithunaM strIpuMsayugmalakSaNaM, tasya bhAvaH karma vA maithunam-abrahma tat pratisevamAno dvitIyo'nudghAtikaH 2 / tRtIyamAha-rAibhoyaNaM bhuMjamANe' rAtribhojanaM bhunAnaH-pUrva sainyaprakaraNe sainyaruddhe sthAne bhikSAcaryArtha gataH sAdhuH kadAcit tAM rajanauM tatraiva vAhayet tatra tena ekAkitvena rAtribhojanaM kRtaM syAt tena sa rAtribhojanasvabhAvo bhavet tataH rAtribhojanaM rAtrau azanAdyAharaNaM bhujAnaH kurvANastRtIyo'nudghAtiko bhavati / eSAM trayANAmapi anudghAtikaM gurumAsikaM prAyazcittaM samApayeteti // sU0 1 // etadeva vizadayati bhASyakAraH-'ugghAya0' ityaadi| bhASyam--ugghAyaaNugghAyA, davve khette ya kAla bhAve ya / davve haliddarAgo, kimirAgo hojj'nnukkmso| 3 // khette ya kiNha-patthara-bhUmI kAle ya saMtaraM iyaraM / bhAve ya aThapagaDI, bhavvassa ya taha abhavvassa // 4 // chAyA--udghAtAnudghAtau, dravye kSetre ca kAle bhAve ca / dravye haridArAgaH, kRmirAgo bhavedanukramazaH // 3 // kSetre ca kRSNa-prastara-bhUmiH, kAle ca sAntaramitaram / bhAve cASTa prakRtayaH, bhavyasya ca tathA abhavyasya // 4 // avacUrI-'ugghAya0' iti / atra hrasvatvAd dIrghatvavad udghAtikAda anudghAtikasya prasiddhiriti kRtvA dvayorapi udghAtikAnudghAtikayovyAdibhedataH pratyekaM caturvidhatvaM pratipAdyate'ugyAiya0' ityAdi / udghAtAnudghAtau udghAtikam anudghAti kaMceti dve api pratyekaM caturvidhe bhavataH, tathAhi-dravye kSetre kAle bhAve ca dve api bhavataH, tatra dravya iti dravyata udghAtiko haridrArAgaH, tasya sukhenApanetuM zakyatvAt , anudghAtikaM kRmirAgaH apanetumazakyatvAt 1 / kSetre iti kSetrataH kRSNaprastarabhUmiH, kramazaH udghAtikaM, kRSNabhUmiH hala kulikAdibhiH sukhena kSodayituM zakyatvAt , anudghAtikaM prastarabhUmiH halAdinA kSodayitumazakyatvAt 2 / kAle iti kAlataH udghAtikaM yatra sAntaramantarantaH samayavyavadhAnena prAyazcittadAnaM bhavati, anudghAtikam itaramiti nirantaraM yatra samayasAtatyena prAyazcittadAnaM bhavati 3 / bhAve iti bhAvataH-udghAtikaM yathA bhavyasyASTau prakRtayaH yA udghAtayituM, zakyA bhavanti, anuddhAtikaM yathA abhavyasyASTau prakRtayaH yA uddhAtayitumazakyA bhavanti yato yathA bhavyo yena zubhAdhyavasAyena jJAnAvaraNAdikarmaNAM kSapaNaM kariSyati tAzo bhAvo'bhavyasya kadAcidapi notpadyate ityatastasya bhAvo'nurAtaH, kodghAtakaraNasyAsAmarthyAt , anenaiva kAraNena tasya karmANi anudghAtikAni kathyante / atra ca prAyazcittAnudghAtikasyAdhikAra iti hastakarmAdInAM trayANAM viruddhAcaraNAnAM sevanata ete trayo'pi anudghAtikAH anudghAtikamAyacittayogyA bhagabatA pradarzitAH, eSAM mUlaguNAnAmeva bhaGgasadbhAvAditi // 3-1 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhrAcyA 'vacUrI u0 4 sU0 2 pArAJcika-svarUpam 85 pUrvasUtre anuddhAtAkhyagurukAropaNA proktA, sampratamapi gurukAyA eva pArAJcikAkhyAropaNAM pratipAdayitumAha, athavA pUrvasUtre tapo'rhA zodhiH praukA, idAnIM chedArhA zodhiH pratipAdyate - 'o' ityAdi / sUtram - to pAraMciyA paNNattA, taM jahA duTThe pAraMcie 1, pramate pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3 // sU0 2 // chAyA - trayaH pAJcikAH prajJaptA, tadyathA- duSTaH pArAJcikaH 1, pramattaH pArAJcikaH anyonyaM kurvANaH pArAJcikaH // su0 2 // 2, - " 1 cUrNI - 'tao' iti / trayaH trisaMkhyakAH pArAJcikAH pArAJcikaprAyazcittayogyAH prajJaptAH tIrthakarAdibhiH prarUpitAH / pArAJcika iti ko'rthastatrAha - yena prAyazcittena parizodhitena zramaNaH pAraM saMsArasamudrasya tIram mokSarUpam aJcati - gacchati tat pArAzcikam asya prAyazcitasya zuddhabhAvataH parizodhanena zramaNo mokSamApnuyAditi bhAvaH / etatprAyazcittApannatvena upacArAt zramaNo'pi pArAJcikaH kathyate / athavA zodhirUpasya prAyazcittasya pAraM paryantamaJcala gacchati yattat pArAJcikaM apazcimamanuttaraM vA prAyazvitaM pArAzcikaM vyapadizyate / ke te trayaH pArAJcikAH ? ityAha- 'taMjahA, ityAdi, tadyathA - te yathA - duSTaH pArAJcikaH prathamaH 1, pramattaH pAJciko dvitIyaH 2, anyonyaM kurvANaH pArAJcikastRtIyaH 3 / tatra duSTo - dvividhaH kaSAyaduSTo viSayaduSTazca, ekaH kaSAyamAzritya duSTo bhavet, dvitIyo viSayamindriyaviSayamAzritya duSTo bhavet, sadvividho'pi duSTaH pArAJcikaprAyazcittayogyo bhavati 1 / dvitIyaH pramattaH pArAJcikaH pramAdamAzritya pArAJcikaprAyazcittayogyo bhavati, ayaM styAnarddhinidrAvazAt mAMsasevI, paJcendriyavadhakArI, madyasevI ca bhavatIti pramattaH pArAJcikaH kathyate 2 | tRtIyaH anyonyaM kurvANaH anyonyamiti parasparaM sAdhuH sAdhunA saha maithunaceSTAM kurvANaH nirgranthI nirmandhyA saha maithunabreSThAM kurvANA ca / ete pUrvoktAyo'pi pArAzcikaprAyazcittabhAgino bhavantIti / bhatreyaM chedArhA zodhirabhihitA, chedastAvat dvividhaH - dezataH sarvatazca, tatra paJcarAtrindivAdikaH SaNmAsAntazchedo dezatazcheda ucyate sarvacchedastrividhaHmUlA'navasthApyapArAJcikabhedAt atra pArAJcikacchedasyAdhikAraH, sa ca dvAdazavArSikaM tapo'nuSThAnaM kArayitvA gRhasthaveSaM dattvA punarnUtanadIkSApradAnarUpo bhavati / pArAzciko dvividho bhavati - AzAtanApArAJcikaH pratisevanApArAJcikazca tatra - AzAtanApArAJcika:-- tIrthakara pravacana zrutAcAryagaNadharama harddhi kAdInAmatyAzAtakaH, tatra tIrthakarAzAtanA yathA -- tIrthakaro hi yad devaracitasamavasaraNASTamahAprAtihAryAdilakSaNAM prAbhUti kAmanumanyate tanna varam, yaH kevalA lokena bhavasvarUpaM jAnannapi kimiti vipAkadAruNAmetAdRzIM bhogasAmagrIM bhuGkte : iti / tathA mallinAthasya strIzarIrasyApi yattIrthamucyate tadapyatIvAyuktam, strItIrthaM na bhavatIti zAstre zrUyate iti / tathA sarvopAyakuzalA api tIrthakasa mAmanagarAdau vidvatya vidvatyAtIva duzvarAM dezanAM " Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpastre kRtavantastadapi na samIcInam / ityAdirUpamavarNa tIrthakRtAM yo bhASate sa pArAJcikaprAyazcittasthAnamApadyate / evaM pravacanazrutAcAryAdiviSayA''zAtanAprakArAH svayamUhanIyAH, eSa AzAtanApArAJciko bodhyaH / dvitIyaH pratisevanApArAJcikaH / pArAJcikA asminneva sUtre pratipAditAstrayo bhavantIti, // sU02 // pArAJcikAnevavizaMdayati bhASyakAra:-'duviho' ityAdi / bhASyam-duviho duTTho vutto, paMcaviho hoi jo pamatto u / annonnaM kuvvA, Negaviho esa NAyavvo // gA0 5 // chAyA-dvividho duSTa uktaH paJcavidho bhavati yaH pramattastu / anyonyaM kurvANaH anekavidha eSa zAtavyaH // 5 // avacUrI--'duviho' iti / atra prathamo duSTaH pArAJciko dvividhaH proktaH tathAhi-kaSAyaduSTaH viSayaduSTazceti / tatra kaSAyaduSTo dvividho bhavati-svapakSaduSTaH parapakSaduSTazca, atra caturbhaGgI bhavati tathAhi-svapakSaH svapakSe, svapakSaH parapakSe 2, parapakSaH svapakSe 3, parapakSaH parapakSe 4 / tatra svapakSaH svapakSe ekaH sAdhuranyasAdhUpari kaSAyaM karoti, atra dRSTAntaH sarSapapatrazAkabhoktamRtagurudantabhaJjakaH ziSyaH, tathAhi-ziSyeNa bhikSAyAM sauMpazAkaH prAptaH, tena nimantrito guruH sarva zAkamAhRtavAn tena tasya manasi kopaH samudbhUtaH, yadanena madguruNA sarvo'pi zAko bhukta;, guruNA kSAmito'pi nopazAntaH san gurudantamaJjanapratijJAM kRtavAn tad jJAtvA gurubhaktapratyAkhyAnena kAladharma prAptaH, tatazca sa mRtagurumukhAintAn troTitavAn kathitavAMzca-eta eva tava dantA sarva sarSapazAkaM bhuktavanta iti prathamo dRSTAntaH 1 / evameva dvitIya ujjvalasadorakamukhavatrikAyeM gurorgalagrahaNaM kRtvA guruM mAritavAn 2 / evamanye'pyevaM prakArA dRSTAntA vijJeyAH / iti prathamo bhnggH|| dvitIyaH svapakSaH parapakSe yathA kasyacit sAdhohasthAvasthAyAM kenApi saha vAdo jAtastatra sa parAjito bhUtvA pravrajitaH / tato'vasaraM prApya sa kayAcid yuktyA pUrvakaSAyodayena taM mAritavAn / iti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyaH-parapakSaH svapakSe yathA-gRhasthAvasthAyAM kenApi vAde parAjitaH ekaH, yastaM parAjitavAn sa pravajitaH, tataH sa pUrva parAjito gRhasthaH pravrajitaM taM jayinaM sAdhu kenacidupAyena mAritavAn eSa tRtIyobhaGgaH 3 / caturthaH-parapakSaH parapakSe-gRhastho gRhasthaM mArayati, iti caturthoM bhaGgaH 4 / eSa bhaGgaH sAdhau na ghaTate / uktaH kaSAyaduSTaH, samprati viSayaduSTaM vivRNoti-atrApi svapakSaparapakSamAzritya pUrvavadeva catvAro bhaGgA bhavanti-yathA-svapakSaH svapakSe viSayaduSTaH, iti prathamoM bhaGgaH 1 / evaM catvAro'pi bhaGgAH pUrvavadeva karttavyAH 4 / tatra-zramaNaH zramaNyAmadhyupapannaH svapakSaH svapakSe viSayaduSTaH 1, zramaNo gRhasthastriyAmadhyupapannaH svapakSaH parapakSe viSayaduSTaH 2 / gRhasthaH zramaNyAmadhyupapannaH parapakSaH svapakSe viSayaduSTaH 3 / gRhastho gRhasthastriyAmadhyupapannaH parapakSaH parapakSe viSayaduSTaH, 4 / eSa bhaGgaH zramaNapakSe na ghaTate,iti caturtho bhaGgaH / eSa dvividho duSTapArA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi-bhAjyA-vacUrI u0 4 sU0 2 pArAJcikasvarUpam 87 JcikastatraH prathamaH pratipAditaH / 1 / dvitIyaM pramattapArAJcikaM vivRNoti-paMcaviho' ityAdi yaH pramattapArAJcikaH, sa tu paJcavidhobhavati pramAdasya paJcavidhatvAt tathAhi-madyapramattaH 1, viSayapramattaH 2, kaSAyapramataH 3, vikathApramattaH 4, nidrApramattazceti 5 / tatra madyapramattaH madyapAnodbhUtapramAdavAn 1, viSayapramattaH-zrotrAdiviSayalolupatvena pramAdavAn 2, kaSAyapramattaHkaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAzcatvAraH, teSvanyatamakaSAyavazena pramAdavAn 3, vikathApramatta:vikathAzcatasraH-strIkathA1, dezakathA 2, bhaktakathA 3, rAjakathA 4, tAsu Asaktatvena pramAdavAn 4, nidrApramattaH, tatra nidrA paJcavidhA-nidrA 1, nidrAnidrA 2, pracalA 3, pracalApracalA 4, tyAnarddhizceti 5 / nidrAcatuSTayasya lakSaNaM yathA "muhapaDiboho niddA 1, duhapaDiboho ya niddanidA ya 2 / payalA hoi Thiyassa 3, payalApayalA u caMkamao 4 iti // 1 // sukhapratibodho nidrA 1, duHkhapratibodhazca nidrAnidrA 2 / pracalA bhavati sthitasya 3, pracalApracalA tu caMkramataH // 2 // iti pracchAyA // AsAM catasRNAM nidrANAM lakSaNaM proktam , atra pArAJcikasya prastutatvAtstyAnarddhinidrayA'dhikAiti styAnarddhirbhAvyate-styAnaddhistAvat darzanAvaraNIyaprabalakarmodayAt styAnA kaThinIbhUtA AcchannA RddhiH caitanyazaktiryasyAM sA tyAnadiH, yathA ghRte jale ca styAne kaThinIbhUte sati na tatra dravatvaM kiJcidupalabhyate tathA caitanyaRddhyAmapi styAnAyAM satyAM na kiJcidupalabhyate / asyAM nidrAyAM prAptAyAM manuSyo tadavasthAyAmeva nAnAvidhAni mahAnti balasAdhyAni duzcaraNAni samAcarya punarAgatya svapiti, styAnarddhimato hi vAsudebabalAdardhabalaM bhavati tIrthakRdAdayaH prajJApayanti tatta prathamasaMhananinamapekSya proktam , samprati tu sAmAnyajanApekSayA dviguNaM triguNaM caturguNaM vA balaM tyAnaddhimato bhavatIti bodhyam / evaM pizita1-modaka2-kumbhakAra3-danta4-vaTazAkhA-bhaJjanAdi 5-kAryaiH, tyAnadinidrAvAnayamiti parijJAya pramattapArAzcikaM nirNayet / tatra prathamaM pizitadRSTAnto yathA-kazcit zramaNaH pUrva gRhasthAvasthAyAM pizitAzI AsIt tena ca pazcAt pravrajyA gRhItA, eSa kadAcit kacit hRSTapuSTaM mahiSaM dRSTvA saMjAtatanmAMsabhakSaNAbhilASaH san ekadA rAtrau tyAnaddhinidrAyAM tasmin mahiSamaNDale gatvA anya mahiSaM vyApAtha bhuktavAn , zeSaM tanmAMsamupAzraye thAnIya tena sthApitam , AcAryeNa sarva jJAtvA nirNItaM yadayaM styAnacinidrAvAniti / eSA styAnaddhinidrA / 1 / modakadRSTAnto yathA-kazcit zramaNaH bhikSArtha paryaTan kasyacid gRhasthasya gRhe modakaM bhaktaM dRSTvA tadgrahaNArthaM yAcanAyAM kRtAyAmapi sa modakaM na labdhavAn , tatazca tadalAme tadadhyavasAyapariNata eva suptavAn / rAtrau tadgRhe gatvA gRhasya kapATau troTayitvA moda Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAn yathAruvi bhuktvA avaziSThamodakaH pAtraM pUravirakA upAzraye samAgataH / prAbhAtike cAvazyake--'evaMviSaH svapno mayA dRSTaH' iti prakaTitavAn , tatazca prabhAte modakaparipUrNa pAtraM dRSTvA AdhAti yadayaM styAniimadrAvAmiti 2 / kumbhakAradRSTAnto yathA-kazcit kumbhakAraH vApi gacche prabajitaH, tasya kadAcid rAtrI tyAmaddhinidrA saMjAtA, sa ca pUrvAcarittamRttikApiNDacchedanAbhyAsAdupAzrayAnmirgatya mRttikAsanI gatvA tatrato mRttikApiNDA AnIya upAzraye sthApitAH, prabhAte tAn dRSTvA''cAryeNa jJAtaM yadaya tyAnaddhinidrAvAniti 3 / dantadRSTanto yathAkazcit zramaNaH gahasthAvasthAyAmabhimusamApatatA hastinA AkrAntaH palAyamAmaH kathazcidugmuktaH sa udIrNastyAnarddhirutthAya gajazAlAyAM gaeNsyA hastidantau utpATya upAzrayasya bahiH pradeze saMsthApya punarapi suptaH / pramAte svapnamAlocitavAn yadahaM svapne hastidantau utpATitavAn prakaTitavAMzca svapnam, tata AcArya upAzrayabahiHpradeze hastidantA vilokya nirNItavAn yadayaM styAnarddhinidrAvAniti 4 / vaTazAkhAmaanadRSTAntoM yathA-kazcit zramaNo bhikSArtha paryaTan kutracit madhyamArgavattina ekasya krasya zAkhayA zirasi AghaTTitaH san atyantaM paritaptAntaH karaNo kaTavRkSopari pradveSamuphgatarasadadhyaksAyapariNatazca prasuptavAn / tataH udIrNastyAnarddhizcotthAya tatra gatvA vaTavRkSamunmUlya tadIyazAkhAmAnIyopAzrayopari sthApitavAn , prabhAte cAvazyakakAyotsargatrike kRte sati pUrvoktarItyA AcAryAn prati svapnamAlocitavAn / tata AcAryAH prabhAte digavalokanaM kurvantobhyata AnIya saMsthApitA vaTavRkSazAkhAM dRSTvA nirNItavantaH yadayaM sasthAnaIinidrAvAniti 5 / etAdaza sthAnaIimanta zramaNamevaM prajJApayet-saumya ! sAdhuliGgaM tyaja, tava cAritraM nAstIti sAnunayamAcAryeNa sasya liGga lyAjayediti / myAkhyAtaH pramattapArAJcikaH, samprati anyonyakurvANo vyAkhyAyate-anyonyaM kurvANa: pArAJcika iti, anyonyaM parasparaM yat karaNaM mukhapAyuprabhRtiprayogeNaM'brahmasevanaM tatkuvArNaH, sAdhuH sAdhunA saha mukhapAyuprayogeNa maithunaceSTA kurvANaH pArAJcikaH, sAdhvI sAdhyA saha hastapAdAGgulikarmAdiprayogeNa maithunaceSTAM kurvatI pArAJcikA bhavatIti vijJeyam / yadi kenA'pi. sAdhunA buddhivaiparItyakzAd etadAdharisa bhavet, tataH zubhapariNAmodayena pazcAttApasaMtaptAntaHkaraNo viziSTaguNavAn yadi 'punaresAdRzamaparAdhaM na kariSyAmi' iti sadbhAvanayA punarakaraNAya kRtanizcayo bhavettadA sa tapaHpArAJcikaH kathyate iti bhAvaH / bhA0 gA0 5 // sU0 2 // pUrvasUtre pArAcikaprAyazcitaM pratipAditam , samprati anavasthApyaprAyazcitaM prarUpayitumAha'to aNakaTTappA' ityAdi / sUtram-to aNavahappA paNNacA, jahA-sAhammiyANaM0 teNaM karemANe, annadhammiyANa teNaM karemANe, ityAdAlaM dalamANe // sU0 3 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyA'vacUro u0 4 sU0 3-9 pravrAjanAdyayogyaziSyasvarUpam 89 chAyA-trayaH anavasthApyAH prAptAH, tadyathA-sAdharmikANAM stainyaM kurvANaH, anyadhArmikANAM stainyaM kuvArNaH, hastAtAlaM dadat // sU0 3 // cUrNI-'to' iti / trayaH agre vakSyamANasvarUpAH tAvat anavasthApyAH aparAdhavizeSasamAcaraNena tatkSaNAdeva punavrateSu avasthApayitum ayogyAH prajJaptAH, kathitAH tIrthakaragaNadharAdibhirAkhyAtAH, ke te ? ityAha-'taMjahA' ityAdi, tadyathA te yathA-sAdharmikANAM samAno dharmo yeSAM te sadharmANaH, ta eva sAdharmikAH samAno dharmo vA'sti yeSAmiti sAdharmikAH zramaNAH zramaNyo vA teSAM 'teNaM' stainyaM stenasya bhAvaH karma vA stainyaM cauryam-tatsatkasya utkRSTopadheH ziSyAdervA apaharaNaM 'karemANe' kurvANaH svayaM kurvan upalakSaNAt anyadvArA kArayan , kurvantamanyaM vA'numodamAnaH sAdhuH anavasthApyo bhavatIti bhAvaH 1 / 'annadhammiyANaM' anyadhArmikANAm anyo jinoktAtirikto dharmo yeSAM te anyadharmANaH, yadvA anyazcAsau dharmazca anyadharmaH, so'sti yeSAmiti anyadharmANaH, matvarthe ikaNpratyaye anyadhArmikAH-daNDizAkyAdayo gRhasthA vA teSAM satkasya tadadhInasya upadhyAdeH stainyaM kurvANaH sAdhuranavasthApyo bhavati 2 / tRtIyaH 'hatthAdANaM dalamANe' hastAtAlaM dadat , hastAtAlam hastena hastasya anyavastuno vA AtADanaM hastAtAlaH taM dadat-kurvan upalakSaNAt yaSTimuSTilakuTAdibhirAtmAnaM paraM praharan kiJcidvastujAtaM vA tADayan sAdhuranavasthApyo bhavati, sa anavasthApyaprAyazcittabhAgI bhavati, tatprAyazcittasyAnavasthApyAbhidhAnAt // sU0 3 // ___pUrvamanavasthApyaH proktaH, sa ca sadyo'nAcaritatapovizeSo bhAvaliGgarUpeSu mahAvrateSu na sthApyate'to'sau anavasthApyaH procyate, ayaM pUrvasUtre varNitaH / tatprasaGgAt paNDakAdivividhe'pi dravyabhAvaliGge sthApayituM na yogyo bhavatItyatra paNDakAdiH pratipAdyate-'tao no kappaMti' ityAdi / sUtram -tao no kappati pavvAvittae taMjahA-paMDae 1, vAie 2, kIbe 3, ||suu04|| evaM muMDAvittae // sU0 5 // sikkhAvittae ||suu0 6 // uvaTThAvittae // sUtra 7 // saMbhuMjittae // sU0 8 // saMvAsittae // sU0 9 // chAyA-trayo no kalpante pravrAjayitum , tadyathA-paNDakaH 1 vAtikaH 2, klIbaH3 ||suu0 4 // evaM muNDApayitum ||suu0 5||shikssaapyitum // sU0 6 // upasthApayitum // suu07|| saMbhoktum ||suu0 8 // saMvAsayitum // sU. 9 // cUrNI-'to' iti / trayo vakSyamANAH puruSAstAvat no kalpante, kimityAha-'pavvAvittae' pravrAjayituM pravrajyAM grAhayituM dAtuM na yogyA ityarthaH, ke te ? ityAha-'taMjahA' tadyathA-te yathA-paNDakaH janmanapuMsakaH 1, vAtikaH vAtUjaH vAtarogI-vedodayasahanA'kSamaH 2, klIbaH asamarthaH kAtara ityarthaH, klIbastAvat dRSTi-zabdA-''digdha-nimantraNaklIbabhedAccaturvidhaH, 12 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre tatra dRSTiklIbaH yasyAnurAgato vivastrAdyavasthAsthitAM striyaM dRSTvA mehanaM galati saH 1, zabdaklIbaH yasya suratAdizabdazravaNena mehanaM galati saH 2, AdigdhaklIbaH-yasya cittavikSepeNopagUDhasya mehanaM galati saH 3, nimantraNaklIbaH-yaH kayAcit striyA nimantrite vrataM rakSituM na zaknoti saH 4 / eSa caturvidho'pi klIbo'pratisevamAno'pi vedanirodhena vedodayavazAt napuMsakatayA pariNamati / ete trayaH pravrAjayituM na yogyA iti bhAvaH / yadyanAbhogalobhAdyabhibhUtatayA paNDakAdayaH pravAjitA bhaveyustadA pravacanoDAhapravacanapravAdAdayo'neke doSAH samApateyustato naite pravrAjanIyA iti / yadyapi bAlavRddhAdibhedAd viMzatisaMkhyakAH pravrAjayitumayogyAH te ca upalakSaNAd grAhyAH / prakRte gurutaradoSaduSTatvAt trayaH paNDakAdayo'tra pravrAjayitumayogyA adhikRtA avaseyAH / te viMzatividhA yathA "bAle 1, vuDDhe 2, napuMse ya, jaDDe 4 kIbe 5 ya vAhie 6 / teNe 7, rAyAvagArI 8 ya, ummate 9 ya asaNe 10 // 1 // dAse 11 duDhe 12 ya mUDhe 13 ya, aNatte 14 juMgie 15, iya / abodae 16, ya bhayae 17, sehanippheDie 18 iya // 2 // gumviNI 19, bAlavacchA 20, ya, pavvAveu na kappaI // " chAyA-bAlo 1, vRddho 2, napuMsakazca 3, jaDuH 4, klIbazca 5, vyAdhitaH 6 / stenaH 7, rAjApakArI 8, ca, unmattazca 9, adarzanaH 10 // 1 // dAsaH 11, duSTazca 12, mUDhaca 13, anattaH 14, juGgika 15, iti / abodhakazca 16, bhayakaH 17, zaikSaniSpheTita 18 iti // 2 // gurviNI 19, bAlavatsA 20, ca pravAjayituM na kalpate // ttr-adrshn:-andhH| 'aNatto' antteH-RnnpiidditH| juGgikaH-jAtyaGgahInaH / abodhakaHbuddhihInaH / zaikSaniSpheTitaH kenApyapahRta iti / eteSAmatra nAdhikAra iti sUtrakAreNa na gRhItA iti // sU0 4 // 'evaM' iti / evam anenaiva pravrAjanaprakAreNaiva ete pUrvoktAstrayaH muNDApayitumzirolocena luJcituM zramaNAnAM na kalpante // sU0 5 // tathA zikSApayitum-grahaNAsevanazikSayA zrutAdhyApanapratyupekSaNAdisamAcArI grAhayituM na kalpante / tathA zrutAdhyApanarUpA grahaNazikSA, pratyupekSaNAdirUpA-Asevana zikSA bodhyA, etad dvayamapi paNDakAditrayAya dAtuM na kalpante iti bhAvaH // sU0 6 // evam upasthApayitum ete trayo mahAvrateSu paJcasu, chedopasthApanIyeSu vyavasthApayituM zramaNAnAM na kalpante // sU0 7 // evam ete trayaH saMbhoktumekamaNDalyAM bhojanAdikaM kartum , taiH saha zramaNAnAM na kalpate iti bhAvaH // sU0 8 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa bhASyAvacUro u0 4 sU0 10-11 vAcanAdAnayogyAyogyasvarUpam 91 evameva ete trayaH saMvAsayitum - svasamIpe nivAsayitum upavezayitumapi zramaNAnAM na kalpante / evaM ca paNDakAdayaH kadAcid anAbhogAdinA pravrAjitA bhaveyuH pazcAd vijJAtAd bhaveyustadApi teSAmetatsUtroktasya zeSapaJcakasya - muNDApana - zikSApaNo - pasthApana - saMbhojana-saMvAsana - lakSaNasya samAcaraNaM na karttavyamiti bhAvaH / evaM pravrAjanavat paNDakAditrayasya muNDApanAdipaJcakaM samAcarati zramaNastadA pratrAjanarUpe pUrvoktapade proktAH pravacanoDDAhAnindAdayo doSA atrApi avagantavyA iti // sU0 9 // pUrva paNDakAditrayasya pravrAjanAdiSaTkaM niSiddham, sAmpratamavinItAditrayasya vAcanAdAnaM pratiSedhitumAha -- 'tao no kappaMti' ityAdi / sUtrama - tao no kappaMti vAittae, taMjahA - aviNIe vigaipaDibaddhe aviosavipAhuDe // sU0 10 // chAyA-trayo no kalpante vAcayitum, tadyathA-- avinItaH, vikRtipratibaddhaH, avyavazamitaprAbhRtaH // sU0 10 // cUrNI - 'o' iti / trayastAvat vakSyamANAH no kalpante zramaNAnAM 'vAie' iti vAcayitum sutravAcanAM dAtum artha vA bodhayitum tadubhayaM vA tathathA - 'aviNIe' ityAdi, avinItaH AcAryAdeH paryAya jeSThasya vA abhyutthAnasatkArasaMmAnAdivinayavarjitaH 1, vikRtipratibaddhaH vikRtiH-dadhidugdhaghRtAdirasarUpA, tatra pratibaddha : - lolupaH 2, avyavazamitaprAbhRtaHavyavazamitam-anupazAntaM prAmRtamiva prAbhRtaM narakapAtana kuzalaM tIvrakrodhalakSaNaM yena sa tathA, yaH paruSabhASaNAdyaparAdhe'pi paramaM krodhamAvahati kSamitamapyaparAdhaM yo vAraM vAramudIrayati sa avyavazamitaprAbhRtaH procyate tIvrakrodhI ityarthaH 3 / ete trayaH puruSAH sUtrArthatadubhayavAcanAM dAtu zramaNAnAM no kalpante iti sUtrArthaH / eteSAM vAcanAdAne ime doSAH sambhavanti - yaH khalu avinItaH zrutajJAnarahito'pi ahaMkArI bhavati tadA kiM punastasya zrutalAbhe 1 / svayaM naSTasya tasya anyAnapi nAzayiSyataH zrutaprAhaNaM kSate kSArAvasekanyAyena USara bhUmi bIjavapananyAyena ca ihaparalokAhitakaraM bhavati tatastAdRzAya avinItAya zrutagrAhaNaM nocitameva yathA bhujaGgasya payaHpAnaM viSavarddhakameva bhavati tathaiva durvinItasya zrutapradAnamapi adhikatara durvinItatAmeva varddhayati, atitaptatailAdau jalAvasekaH jvalatyagnau ghRtadAnaM ca agnijvAlAvarddhakameva bhavati ato bhagavatA durvinItAya zrutadAnaM niSiddhamiti 1 / vikRtipratibaddhasya vAcanAdAne doSA pradazyante - yaH kazcit zarIreNa DhospiralolupatayA vikRtAveva lolupatvena tatra pratibaddhamanaskatayA na sucArurUpeNa vAcanAM gRhNAti, manaso vikRtau pratibaddhatvena sa zrutagrahaNe manoyogaM dAtuM na zaknoti, manoyogaM vinA zrutagrahaNaM na phalati / na sa tapazcaraNaM karoti, na tapo vinA gRhyamANaM zrutaM mano'nukUlaM phalaM prayacchati pratyuta prabhUtamanarthaM prasUte tasmAt vikRtipratibaddhaM ziSyaM sUtrArthatadubhayaM na vAcayediti Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 bRhatkalpasUtre bhAvaH 2 / sAmpratamavyavazamitaprAbhRtaM vyAcaSTe - yaH svalpe'pi paruSabhASaNAdau aparAdhe'tyantakrodhasamudghAtaM yAti evaM kSAmito na prazAmyati pratyuta kSAmitamapyaparAdhajAtaM punaH punaH samudIrayati sa khalu avyavazamitaprAbhRto vyapadizyate, tasya vAcanAdAne aihalaukikasnehasatkArAdiparityagaH, pAralaukikavairAnubandhakarmabandhasaMbhavazceti dvidhAvyahitakaraM tadbAcanAdAnaM saMpadyate iti na tAdRzAya vAcanA dAtavyeti bhAvaH // sU0 10 // pUrvasUtre avinItAditritayasya zrutArthavAcanAdAnaM pratiSiddham, samprati tadvaiparItyena vinItA - ditritayasya tadvAcanAdAnamanujJApayati- 'tao kappaMti vAittae' ityAdi / sUtram - tao kappaMti vAittae, taMjahA - viNIe, novigaipaDibaddha, viosaviyapAhuDe // sU0 11 // chAyA - trayaH kalpante vAcayitum, tadyathA-vinItaH, novikRtipratibaddhaH, vyava - zamitaprAbhRtaH / sU0 11 // cUrNI - 'tao' iti / trayaH punarvakSyamANasvarUpAH ziSyAH vAcayituM - sUtrArthI grAhayituM zramaNAnAM kalpante / tadyathA - vinItaH AcAryAdervandanAdivinayayuktaH, novikRti pratibaddhaH ghRtAdirasalolupatAvarjitaH, vyavazamitaprAbhRtaH - vyavazamitam - kSamApanAdinA upazamitaM prAbhRtaM narakapAtanopAyanamiva prAbhRtaM tIvrakrodhalakSaNaM yasya sa vyavapazamitaprAbhRtaH svAparAdhakSamApana - parAparAdhakSamanasamarthaH upazAntakrodha ityarthaH / ete trayaH vinIta - vikRtyapratibaddha - vyapazamitaprAbhRtAH puruSAH zrutArthau vAcayituM zramaNAnAM kalpante iti sUtrAzayaH / vinayena abhyastIkRtA vidyA lokadvaye phalavatI bhavati, tatrAsmin loke sAdhujanasamAjarAjasabhAdau vinayagRhItavidyayA samAdRtaH pUjitazca bhavati, yazaH kIrti - khyAti - sammAna-pratiSThAdikaM ca labhate paraloke ca vinayaprAptavidyayA samyagjJAnadarzanacAritralakSaNaratnatrayavibhUSito labdhisaMpanno bhagavadAjJArAdhakaH san niHzreyasaM prApnoti / vikRtyapratibaddho hi ghRtAdirasalolupatA rahitatvena ekAgramanasA zrutArthI gRhNAti, tena tat zrutArthagrahaNaM hRdaye sucArutayA pariNamati, tataH saH samyakutayA jJAnadarzanacAritrArAdhako bhavati, tasya zrutArthavAcane vAcanAdAtustIrthakarAjJAbhaGgAdayo doSA na bhavantIti / evaM vyavazamitaprAbhRtasyApi upazAntatIvrakrodhatvena zAntamanobhAvasya pradattA vAcanA samyaktayA pariNamati tena sA sugatibodhilAbhAdikamAmuSmikaM phalaM prApayatIti sUtroktAnAM trayANAM sUtrArthatadubhayavAcanA dAnaM zramaNAnAM kalpate, yathA urvarAbhUmau uptAni bIjAni phalitAni bhavanti tathaiveteSAM zrutArthadAnaM saphalaM bhavatIti bhAvaH // nanu pUrvasUtre avinItAditrayANAM vAcanAdAnasya pratiSiddhatayA tenaiva kathanena arthApattinyAyAt tadviparItAnAM vinItAdInAM vAcanAdAnaM svayaM siddhameva, vipakSArthasyAnuktasyApi siddhilAbhA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi-bhASyA'vacUrI u0 4 sU0 12-14 duHsaMjJApya susaMzApyasvarUpam 93 ditIdaM sUtraM vyarthameva pratibhAti, tatrAha-naivam , zAstrazailI eSaiva yat prakRtasUtravivakSitArthasyArthApattyA labdhattve'pi vipakSaH sAkSAducyate, tathA labdhopyarthaH prapaJcitajJavineyajanAnugrahAya sAkSA. dabhidhIyate, yathA-uttarAdhyayanasya prathamAdhyayane dvitIyagAthAyAM "ANAnidesakare' ityAdinA vinItasvarUpapratipAdanAdarthApattilabdhamapyavinItasvarUpamatraiva tRtIyagAthAyAm-"ANAaNiddesakareM" ityAdinA punaH sAkSAdabhihitam / ____punazca vineyA nAnAdezIyA vibhinnamatayo vakrajaDAdayo bhavanti te cAvinItAdInAM vAcanAdAnaniSedhasUtreNa etAvantamevArtha gRhNanti yat bhagavatA avinItAdInAM vAcanAdAnaM niSiddhaM kintu vinItAdInAM vAcanAdAnaM kutra pratipAditam ? tena na kasyApi vAcanA pradAtavyA "ANA dhammo" itivacanAt / ityAdikAraNAd vipakSasya sAkSAtkathanamucitameva, 'na tIrthakarA vyartha bhASante' iti vacanAt // sU0 11 // pUrvamavinItAdInAM trayANAM zrutadAnaM pratiSiddham, tadvaiparItyena vinItAdInAM ca zrutadAnamanujJApitam / samprati duSTAdonAM trayANAM zrutadAnaM pratiSedhayitumAha-'tao dussannappA' ityaadi| sUtram-tao dussannappA paNNattA, tanahA-duTe, mUDhe, buggahie / / sU012 // chAyA-trayo duHsaMjJApyAH prAptAH, tadyathA-duSTaH, mUDhaH, vyugrAhitaH // sU0 12 // cUrNI-'tao dussannappA' iti / trayastAvat vakSyamANAH puruSAH duHsaMjJApyAH duHduHkhena kaSTena saMjJApyante pratibodhyante iti duHsaMjJApyAH duSpratibodhyAH prajJaptAH kathitAstIrthakRdAdibhiH, ete vakSyamANAstrayo bodhyamAnA api bodharahitA eva bhavanti, tAneva trInAha-'taM jahA' tadyathA-duSTaH-prajJApakaM pratipAdyatattvaM vA prati dveSayukto bhavati, sa ca na prajJApanIyaH zramaNaiH, tasya dveSabuddhyA upadezApratipatteH / sa ca pUrva pArAJcikasUtre yathA varNitastathA'trApi jJAtavyaH / evaM mUDhaH guNadoSajJAnavivekavikalaH tasya guNAdhanabhijJatayA tattvApratipratteH, etAdRzasya prajJApanamanarthakameveti bhAvaH / evameva vyugrAhitaH vi-viparItakrameNa udgrAhaHgrahaNaprakAro yasya sa vyudgrAhitaH dRDhIbhUtaviparItAvabodhaH mithyAzAstrazrutipratibaddhatvena viparItAvabodhayukta ityarthaH 3 / ete trayo duHsaMjJApyatvAt zrutArthavAcanAdAnAyogyA iti te zramaNairna prajJApanIyAH // sU0 12 // pUrva duSTAditrayANAM zrutasaMjJApanA pratiSiddhA, samprati duSTAditrayavaiparItyena aduSTAditrayANAM zrutasaMjJApanAM pratipAdayati-tao susaNNappA' ityAdi / sUtram--tao susaNNappA paNNattA, taMjahA-aduTe, amUDhe, avvuggaahie| sUtra 13 / / chAyA-trayaH susaMjJApyAH prAptAH, tadyathA-aduSTaH, amUDhaH avyudgraahitH| suu013|| cUrNI-'tao susaNNappA' iti / yatastAvat vakSyamANAH puruSAH susaMjJApyAH susukhena saMjJApyante pratibodhyante ye te susaMjJApyAH anAyAsenaiva zrutaM pratibodhayituM zakyAH Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre sukhena sUtrArthamAhaNayogyAH prajJaptAH AkhyAtAH / tAnevAha - 'taM jahA ' tadyathA - aduSTaH- tattvaM prajJApakaM vA prati dveSavarjitaH, sa cAvazyaM zrutaM saMjJApanIyaH dveSarAhityena zuddhamanovRttittvAttasya zraddhayopadezapratipatteH / amUDhaH guNadoSavivekazAlI, so'pi sUtrArthI saMjJApanIyaH, tasya guNadoSAbhijJatvena satyazraddhatvAt / tRtIyamAha - avyudmAhitaH dRDhIkRta samyagbodhavAn pradattasUtrArthayoraviparItatvena grAhakatvAt / evamete trayaH puruSAH susaMjJApyAH // sU0 13 // pUrvaM duSTatAdidoSadUSitabhAvasya pravrAjanAdikaM pratiSiddham, samprati glAnaprakaraNe pariSvaja - nAnumodanasvarUpasyAzubhabhAvasya nivAraNaM karttuM prathamaM nirgranthIsUtramAha - 'niggaMthiM ca NaM' ityAdi / sUtram - niggaMthiM ca NaM gilAyamANiM piyA vA bhAyA vA putto vA palissaejjA taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA, Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugghAiyaM // sU0 14 // chAyA --nirgranthIMca khalu glAyantoM pitA vA bhrAtA vA putro vA pariSvajet taM nirgranthI svAdayet maithuna pratisevanaprAptA, Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 14 // cUrNI - 'nigrathiM ca NaM' iti / nirgranthI ca khalu sAdhvIm glAyantIm-zarIrasya kSINatayA glAniM harSakSayarUpAM zArIramAnasa kliSTatAmanubhavantIM tasyAH pitA vA sAMsArikapitA, nirgranthatA~ prApto vA pitA, bhrAtA vA sAMsArikabhrAtA nirdhanthatAM prApto vA bhrAtA, putraH sAMsArikaputro vA nirgranthatAM prApto vA putraH, 'palissaejjA' iti pariSvajeta - daurbalyena bhUmau patantIM dhArayan upavezayan utthApayan vA zarIre sparza kuryAt, taM ca puruSasparza sA nirgranthI maithuna pratisevanaprAptA maithunasevanecchAM pratipannA satI svAdayet sparzasamudbhUtamaithunasevana bhAvanayA anumodeta 'sukhado'yaM puruSasparzaH' iti kRtvA manasi harSaM vidadhyAt tadA sA sAdhvI cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM gurukaM prAyazcittam Apadyate prApnoti gurukaprAyazcittabhAginI bhavatItyarthaH / nanu 'purisapahANo dhammo' puruSapradhAno dharmaH iti zAstre'numataM tataH prakRtasUtre prathamaM nirgranthasUtramabhidhAtavyaM bhavet kintu prakRte punarnirgranthIsUtrameva prathamamabhihitamiti krimatra tattvam ? iti cet satyam, puruSapradhAna eva dharmo bhavati kintu striyAzcaJcalasvabhAvatvAt, dhRtibalavikalatvAcca nirmandhyA eva prathamaM prarUpaNaM kRtamiti // sU0 14 // pUrvasUtre glAnAyAH nirmandhyAH pitrAdinA utthApane puruSasparzanena vikAro jAyate, tasyAnumodanalakSaNasyAzubhabhAvasya pratiSedhaH pratipAditaH, samprati glAnasya nirgranthasya tathAvidhAzubhAvasya pratiSedhaM pratipAdayitumAha- 'niggaMthaM ca NaM' ityAdi / sUtram - niggaMthaM caNaM gilAyamANaM mAyA vA bhagiNI vA dhUyA vA palissaejjA, taM ca niggaMthesAijjejjA mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugghAiyaM // sU0 15 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa-bhAva u0 4 sU0 15-17 azanAdeH kAlakSetra maryAdAvidhiH 95 chAyA - nirgrantha ca khalu glAyantaM mAtA vA bhaginI vA duhitA vA pariSvajet taM ca nirgranthaH svAdayet, maithunaprati sevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudhAtikam // su0 15 // cUrNI - 'niggaMthaM ca NaM' iti / nirgranthaM sAdhuM ca khalu glAyantaM rogAdinA zarIrakSINatvena glAnimanubhavantaM mAtA vA tasya sAMsArikamAtA nirgranthIbhUtA vA mAtA, bhaginI vA sAMsA - rikabhaginI nirgranthIbhRtA vA bhaginI, duhitA vA sAMsArikaputrI nirdhanthIbhUtA putrI vA paridhvajet bhUmau patantaM dhArayantI upavezayantI utthApayantI vA sAdhuzarIre spRzet zarIrasparza kuryAt, taM ca sparza nigrainthaH maithuna pratisevanaprAptaH maithuna sevanecchAM pratipannaH san svAdayet maithunasevanabhAvanayA anumodeta 'sukhado'yaM strIsparzaH' iti kRtvA manasi harSe kuryAt tadA sa nirgranthaH cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM gurukaM prAyazcittam Apadyate prApnoti gurukaprAyazcittabhAgI bhavatIti bhAvaH // sU0 15 // pUrvaM brahmacaryapariNAmarUpasya bhAvasyAticAravAraNAya zramaNyAH puruSasparzapratiSedhaH, zramaNasya strIsparzapratiSedhazca pratipAditaH, samprati - azanAdeH kAlAtikramasyAticAraM pratiSedhitumAha- 'no kappai' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA paDhamAe porisIe paDiggAhittA pacchimaM porisiM uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no appaNA bhuMjijjA, no annesiM aNuppaejjA, egaMte bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA paridvaveyavve siyA, taM apaNA bhuMjamANe annesiM vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM ugghA - iyaM // sU0 16 // chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA prathamAyAM pauruSyAM pratigRhya pazcirmA pauruSIm upAnetum, tacca Ahatya upAnAyitaM syAt tad no AtmanA bhuJjIta na anyebhyaH anupradadyAt ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pratyupekSya pramRjya pariSThApayitavyaM syAt, tad AtmanA bhujjAnaH anyasmai vA dadAnaH Apadyeta cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikam // sU0 16 // cUrNI - 'no kapa' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA zramaNazramaNInAM 'asaNaM vA' ityAdi azanAdikaM caturvidhamAhAraM prathamAyAM pauruSyAM pratigRhya gRhItvA prathamapauruSyAmAnItamazanAdikaM pazcimAM caturthI pauruSIm 'uvAiNAvittae' upAnAyayitum ullaGghayitum na kalpate iti pUrveNa sambandhaH prathamapauruSyAM gRhItamazanAdikaM pauruSItrayamullaGghaya antimAyAM caturthyAM pauruSyAM na bhoktavyamityAzayaH / yadyevaM bhavettadA kiM kartavyamityAha - ' se ya Ahacca ' Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre ityAdi / taccAzanAdikam Ahatya kadAcidanAbhogAdikAraNena yadi 'uvAiNAvie'upAnAyitaM prathamapauruSyAM gRhItvA caramapauruSyAM prApitaM syAt pauruSItrayamullaGghaya caturthI pauruSI prAptA bhavet tadA prathamapauruSyAnItaM tadazanAdikaM no naiva AtmanA svayaM bhuJjIta na svayaM tasyopabhogaM kuryAt , no naiva ca anyebhyaH zramANAdibhyaH anupradadyAt / tarhi kiM karttavyam ? ityAha-'egaMte' ityAdi, tat prathamapauruSIgRhItamazanAdikaM ekAnte vijane gamanAgamanarahite bahuprAsuke jIvarahite acitte sthaNDile bhUmipradeze yatra tadAhAraprasaGgena dvIndriyAdijIvotpattirna bhavet tatprakAreNa pratilekhya sthaNDilasya cakSuSA samyag nirIkSaNaM kRtvA tathA pramRjya tasya sthAnasya rajoharaNena samyaktayA pramArjanaM kRtvA pariSTApayitavyaM syAt , ekAnte bahuprAsuke bhUmipradeze pratilekhanapramArjanapUrvakaM nikSeptavyam / kimarthaM pariSThApanIyamityAha-tadazanAdikam AtmanA svayaM bhujAnaH anyasmai vA dadAnaH sa Apadyate prapnoti cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikaM caturlaghukaM prAyazcittamiti suutraashyH|| sU0 16 // pUrvamazanAdiviSaye kAlAtikramaH prarUpitaH, samprati kSetrAtikramasUtramAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paraM addhajoyaNamerAe uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no appaNA a~jijjA, no annesi aNuppaejjA, egate bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA paridvaveyavve siyA, taM appaNA muMjamANe annesi vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAraTTANaM ugghAiyaM // sU0 17 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA param arddhayojanamaryAdAyAH upAnAyayitum, tacca Ahatya upAnAyitaM syAt tad no AtmanA bhuJjIta no anyebhyaH anupradadyAt, ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pratyupekSya pramAyaM pariSThApayitavyaM syAt, tad AtmanA bhujAnaH anyebhyo vA dadAnaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikam // sU. 17 // cUrNI-- 'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthAnAM nimranthInAM 'asaNaM vA 4' azanAdikaM caturvidhamAhAram arddhayojanamaryAdAyAH krozadvayarUpAyA maryAdAyAH sImAyAH param-anantaram kSetram upAnAyayitum-krozadvayalakSaNasImAnamatikrAmayituM no kalpate iti pUrveNa sambandhaH, gRhItamazanAdikaM tatkSetrAt krozadvayAbhyantarakSetre eva bhoktuM kalpate na tu krozadvayAnantarakSetre iti bhAvaH / taccAzanAdikam Ahatya kadAcit yadi anAbhogAdikAraNavazAd upAnAyitam gRhItAzanAdi kSetrAt krozadvayAt parakSetre prApitaM syAt tadA tadazanAdikaM na svayaM bhuJjIta, nAnyebhyaH zramaNAdibhyaH pradadyAt apitu tadazanAdikaM bahuprAsuke sthaNDile pratilekhya pramRjya tatrAcittabhUpradeze pariSThApayitavyaM syAt / yadi tadazanAdikasya svayaM bhoktA anyebhyaH pradAtA vA bhavet Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyA'vacUrI u04 sU0 18-19 aneSaNIyAhArAdeH zekSakAya dAna vidhiH 97 tadA sa cAturmAsikaM parihArasthAnamudghAtikam Apadyate-prApnoti sa caturlaghukaprAyazcittabhAgI bhavatItyarthaH // sU0 17 // pUrvasUtre zramaNaiH kAlakSetramaryAdAmanatikramyaiva AhAraH karttavya iti pratipAditam, samprati AhAraprasaGgAt kadAcidanAmogenAneSaNIyamacittamazanAdi gRhItaM syAttadA kiM karttavyamiti tadvidhiM pratipAdayitumAha- 'niggaMtheNa ya' ityAdi / sUtram--niggaMtheNa ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavidveNaM annayapare acitte aNesaNijje pANabhoyaNe paDiggAhie siyA, asthi yA ittha kei sehatarAe aNuvaTThAviyae kappai se tasya dAuM vA aNuppadAuM vA, natthi yA ittha kei sehatarAe aNuvaTTAviyae taM no appaNA a~jijjA no annesiM dAvae, egaMte bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariTTaveyavve siyA // sU0 // 18 // chAyA-nirgranthena ca gAthApatikulaM piNDapAtapratizayA anupraviSTena anyatarad acittam aneSaNIyaM pAnabhojanaM pratigRhItaM syAt, asti cAtra kazcit zaikSatarakaH anupasthApitakaH kalpate tasya tasmai dAtuM vA anupradAtuM vA, nAsti cAtra kazcit zaikSataraka: anupasthApitakaH tad no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyaH dadyAt ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pratilekhya pramRjya pariSThApayitavyaM syAt / sU0 // 18 // cUrNI-'nigaMtheNa ya' iti / nimranthena ca gAthApatikulaM-gRhasthagRham piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNavAJchayA anupraviSTena tatra anyatarat caturvidhAzanAdimadhyAd ekam tad acittaM prAsukaM kintu aneSaNIyam - eSaNAdoSaduSTam pAnabhojanam-pAnaM vA bhojanaM vA ubhayaM vA pratigRhItam kadAcidanAbhogena pAtre gRhItaM syAt, tadA asti cAtra sAdhumaNDalyAM kazcit zaikSatarakaH navadIkSito bAladIkSito vA, so'pi anupasthApitakaH anAropitamahAvratakaH, yAvatkAlaM chedopasthApanIyacAritraM na dIyate tAvatkAlaM sa anupasthApitakaH procyate, chedopasthApanIyacAritrasya samayaH jaghanyataH sapta dinAni, madhyamatazcaturo mAsAn , utkRSTataH SaNmAsAn yAvaditi / yadi SaNmAsaparyantamapi pratikramaNaM tena na zikSitaM bhavet tadA tadanantaramapi pratikramaNazikSaNaparyantaM chedopasthApanIyacAritraM na dIyate, etAdRzo yadi tatra bhavettadA kalpate tasyAneSaNIyAhAragrahItuH sAdhoH tasmai anupasthApitakAya tat pAnaM vA bhojanaM vA dAtuM vA prathamato vitarItum anupradAtuM vA vAraM vAram anyasmin eSaNIyapAnabhojanadAnAt pazcAdvA kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadi ca nAsti tatra kazcit zaikSatarakaH anupasthApitakastadA tadaneSaNoya pAnabhojanaM naiva AtmanA svayaM bhuJjIta, no vA anyebhyaH zramaNAdibhyaH dadyAt / tadA kiM kuryAdityAha- tat pAnabhojanam ekAnte nirjane bahuprAsuke acitte sthaNDile bhUmipradeze prati Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mejya taM sujhadezaM cakSuSA samyak nirIkSaNa prasasya skoharaNeta samyatayA tasthAnasya pramArjataM kRtvA pariSThApayitavyam // sU0 18 // pUrvasUbe'nAbhosena mRhItama cittamapaNIyaM pAtamojanamatavasthApitakAma pradAtavyaM, na svayaM bhoktavyaM nAnyebhyaH pradAnatyamiti pratipAditam, samprati kimarthamaneSaNIyamidaM pAnabhojanaM mA dIyate' ityevaM kaluSitapariNAmasya zaikSasya prajJApanArthamidaM sUtraM prArabhyate, athavA 'kathaM tAbada zaikSasyAneSaNIyaM pAnabhojanaM kalpate ? iti zaGkAyAM tatsamAdhAnanimittamidaM sUtraM prArabhyate'je kaDe' ityAdi / sUtram-je kaDe kApaTThiA; kampai se akApaTTiyANaM, no se kappai kassadvigrANaM, je kar3e akappadvimA No se kApai kappaTTiyANaM kappai se akampaTTiyAma kappe ThiyA kappaTTiyA, akappe ThiyA akappaTThiyA // sU0 19 // chAyA-mada kRtaM kalpasthitAna kalpate tat akalpasthitAnAm no tat kalpate kalpasthivAnAm, yat kRtam akalpasthivAnAM no ta kalpate kalpasthitAnAm, kalpate tada akalpasthitAnAma, kalpe sthitA kalpasthitAH akalpe sthitA akalpasthitAH / sU0 19 // cUrmI-'je kaDe' iti / yad bhaktapAnAdikaM kRtaM AdhAkarmatvena niSpanaM kalpasthitAnAm AcelakyAdidazavidhasthitakalpe sthitAnAm / kalpo dvividhaH sthitakalpaH asthitakalpazca / tatra AcelakyAdidazavidhaH sthitakalpaH, asau AdimAntimatIrthakarayoH sAdhUnAM paJcayAmadharmapratipannAnanaM bhavati tataste kalpasthitAH kathyante, dazavidhakalpo yathA-Acelakyam 1 kRtikarma 2, mahAvratam 3, paryAyajyeSThatvam 4, pratikramaNam 5, mAsanivAsaH 6, paryuSaNA 7, bhaudezikam 8, zayyAtarapiNDaH 9, rAjapiNDaH 10 / eteSu dazasu kalpeSu AditaH saptavidha kalpAH grAhyA ityarthaH, auddezikAdikAstrayo niSedhakalpAH agrAhyA ityarthaH, eSu kalpeSu sthitAH kalpasthitAH, teSAM kRte yad bhaktapAnAdikaM niSpannaM tad bhaktapAnAdikaM kalpate akalpasthitAnAmAcelakyAdisampUrNadazavidhakalparahitAnAm madhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM cAturyAmadharmapratipannAnAM kalpate iti pUrveNa sambandhaH, kintu 'no se' iti tad bhaktapAnAdikaM kalpasthitAnAM AdimAntimatIrthakara sAdhUnAM paJcayAmadharmapratiphnAnAM no kalpate, kalpasthitAnuddizya niSpAditaM bhaktapAnAdikamakalpasthitAnAM kalpate kintu kalpasthitAnAM tat no kalpate ityAzayaH / atha ca 'je kaDe' iti / yad bhaktapAnAdikam akalpasthitAnAM kRte kRtaM niSpAditaM bhavet tad no kalpate kalpasthitAnAm kintu tad akalpasthitAnAM klpte| yat cAturyAmadharmapratipannAnuddizya saMpAditaM bhaktapAnAdikaM paJcayAmadharmapratipannAnAM no kalpate tattu cAturyAmadharmapratipannAnAmeva kalpate iti bhAvaH / kathaM kalpasthitA akalpasthitA iti kathyante ? tatrAha-'kappe ThiyA' ityAdi, ye kalpe Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa bhAgyAvarI u0 4 sU0 20 bhikSoranyagaNamamanavidhiH acelakyAdidazavidhasthitakalpe sthitAste kalpasthitAH kathyante, ye ca akalpe - asthita kalpe yathAsaMbhavapAlanarUpe sthitAste akalpasthitAH kathyante / kalpasthitAnAM pUrvapazcimatIrthakarasAdhUnAM paJcamahAtarUpA sthitirbhavati / madhyamadvAviMzatitIrthakara sAdhUnAM mahAvidehakSetra sthita sAdhUnAM ca cAturyAmarUpA kalpasthitirbhavati / eSAM catvAri mahAvatAni bhavanti 'na aparigRhItA ko bhujyate ' iti niyamAt caturtha brahmacaryavataM teSAM parigrahavirama evAntarbhavatIti // sU0 19 // pUrva kalpasthitA akalpasthitA varNitAH, tatprasaGgAd atra kalpasthitasyA'kalpasthitamaNe akalpasthitasya kalpasthitagaNe kAraNavazAt saMkramaNaM bhavettasyAnyamaNasaMkramaNe vidhiH pratipAdyate'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNa uvasapajittA jaM viharatae, no se kappara aNApucchittA AyarithaM vA ujanjhAyaM vA patrattayaM vA theraM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaMga uvasaMpajnittA NaM viharitae, kappara se ApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattathaM vA theraM vA maNiM vA magaharaM vA mamAvaccheyagaM annaM gaNaM upajjittA NaM viharittara, te ya se viyarejjA evaM se kapvai annaM gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappara aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharita // sU0 20 // chAyA -- mikSuzca gaNAd adhakramya icchet anye maNa upasaMpatha vihartum no tasya kalpate anApRcchya AcArya vA upAdhyAya vA pravattakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vA gaNadharaM vA gaNAvacchedakaM vA anya gaNam upasampadya viharttam, kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA upAdhyAyaM vA pravarttakaM vA sthaviraM vA gaNinaM SI gaNadharaM vA garNAvacchedakaM vA anyaM gaNam upasaMpadya vihartum, te ca tasya vitareyuH pavaM tasya kahavate anyaM maNem upasaMpadya viharttam, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyaM gaNam upasaMpadya vihartum // sU0 20 // cUrNI - ' bhikkhU' iti / bhikSuzca nirgrantho yadi gaNAt svagaNAda apakramya - nissRtya - jJAnadarzanAdiprAptyarthaM svagaNAd nirgatya icchet anyaM svagaNabhinnaM gaNam upasaMpadya svIkRtya vihartumu tatrAvasthAtum tadA tasya bhikSonoM kalpate, kadA ? ityAha--anApRcchya pRcchAmakRtvA, kam ? ityAhaacArthaM vA upAdhyAyaM vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vA gaNadharaM vA gaNAvacchedakaM vA, taMtra- AcAryaH yaH paJcAcArAn svayaM pAlati parAMzca pAlayati saH, tathA yo'rtha vAcayati gaNasya meghIbhUtaH AcAradyaSTavidhasaMpadAyuktaH tAzca yathA - AcArasaMpada 1 zrutasaMpad 2 zarIrasaMpad 3 vacanasaMpad 4 vAcanAsaMpad 5 matisaMpad 6 upayogasaMpad 7 saMgrahasaMpad 8 iti, evaM yaSTavidhasaMpadA yukto bhavet sa AcAryaH / tathA upAdhyAyaH - yasya upa-samIpe etya adhIyate pravacanaM ziSyairyasmAt sa upAdhyAyaH / pravartakaH - pravartayati AcAryopadiSTeSu kAryeSu tapaH saMyama Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bRhatkalpasUtre yogavaiyAvRttyasevAzuzrUSAsUtrArthA'dhyayanAdhyApanAdiSu yathAyogyaM balAbalaM vicArya yathAyogaM niyojayati yaH sa pravarttakaH / sthaviraH - saMyamayogeSu sIdataH sAdhUn aihikAmuSmikApAyaprardazanapUrvakaM jJAnAdiSu sthirIkaroti yaH sa sthavira: | gaNI - gaNaH sAdhusamudAyaH svasvAmisambandhena yasyAsti sa gaNa katipayasAdhusamudAyena saha vicaraNazIlo yaH sa gaNI / gaNadharaH - yo gaNa cintAkArakaH gaNasya yogakSema vidhAyakaH sa gaNadharaH / gaNAvacchedakaH - gaNasya sAdhusamudAyasya avacchedaM vibhAgaM karoti yaH sa gaNAvacchedakaH / etAn AcAryAdIn anApRcchya gaNAd gaNAntaramupasaMkramya bhikSorviha na kalpate iti bhAvaH / tahiM kathaM kalpate : ityAha- pUrvoktAn AcAryAdIn ApRcchya tasya bhikSorgaNAntaramupasaMpadya vihartuM kalpate / te ca yadi tasya vitareyuH gaNAd gaNAntaraM saMkramitumAjJAM dadhuH evam anena vidhinA tasya bhikSoH kalpate anyaM gaNaM gaNAd gaNAntaram upasaMkramya vihartum / yadi te ca tasya gaNAntarasaMkramaNecchukasya no vitareyuH AjJAM na dadyuH evam anena prakAreNa AjJAmantareNa no kalpate tasya bhikSoranyaM gaNamupasaMpadya vihartumiti / evaM bhikSuviSaya AlApo nirgrandhyA api gaNAntaragamanaviSaye'vagantavyaH kintu etadapekSayA vizeSastu - nirgranthI niyamata eva sa sahAyA gaNAntaraM gacchati na tu kathamapi asahAyA ekAkinIti // sU0 20 // pUrvasUtre sAmAnya zramaNasya gaNAntarasaMkramaNavidhiruktaH, eSa eva gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAmapi vidhirbhavatIti bhASyakAro'tidizati - 'jaha bhikkhussa' ityAdi / bhASyam - jaha bhikkhussa ya kahio, gaNAvachee taheva Ayarie / eseva uvajjhAe, vihI ya te huMti vaMcA u // 1 // chAyA - yathA bhikSozca kathitaH gaNAvacchede tathaiva AcArye / eSa va upAdhyAye vidhizva te bhavanti vyaktAstu // 1 // avacUrI - 'jaha bhikkhussa' iti yathA - yena prakAreNa bhikSozca sAmAnyazramaNasya gaNAntarasaMkramaNaviSaye sUtre vidhiH kathitaH tathaiva tenaiva prakAreNa gaNAvacchede - gaNAvacchedaviSaye, AcAryai- AcAryaviSaye, upAdhyAye upAdhyAyaviSaye eSa eva vidhiH pRcchAdirUpo vijJeyaH, navaraM nAnAtvaM kevalametAvadeva yat - bhikSoH kevalaM pRcchapUrvakaM gamanaM pratipAditam, gaNAvacchedakA - dInAM tu svapadatyAgapurassaramAcAryAdikaM pRSTvA gantavyam, yata ete gaNAvacchedakAdayo niyamAt 'vattA u' iti vyaktA vayasA zrutena ca vyaktA eva bhavanti nAvyaktAH tato yosvyaktasya vidhiruktaH so'tra na bhavatIti bhAvaH // 1 // pUrvaM sAmAnya zramaNasya jJAnAdyarthaM gaNAntaragamanavidhiH pratipAditaH samprati vizeSamAzritya gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM gaNAntaragamana vidhi sUtrakAraH sAkSAt pratipAdayan prathamaM gaNAvacchedakasya vidhimAha - 'gaNAtraccheyae ya' ityAdi / " Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyA'vacUrI u0 4 sU0 21-22 ___ gaNAvacchedakAderanyagaNagamanavidhiH 101 sUtram-gaNAvaccheyae ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae no se kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA annaM gaNaM uva saMpajjittA NaM viharittae, kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharitae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM u vasaMpajjittA NaM viharittae, kappaI se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se No viyarejjA evaM se No kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 21 // chAyA-gaNAvacchedakazca gaNAd apakramya icchet anyaM gaNam upasaMpadya vihartum no tasya kalpate gaNAvacchedakasya gaNAvacche dakatvam anikSipya anya gaNam upasaMpadya vihartum, kalpate tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anya gaNam upasaMpadya vihartum / no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA upAdhyAyaM vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vA gaNAvacchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya vihartum, kalpate tasya ApU. cchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya viharttam, te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anya gaNam upasaMpadya viharttam, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyaM gaNam upasaMpadya vihartum // sU0 21 // cUrNI--'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedako yadi gaNAdapakramya vizeSajJAnAdiprAptyartham anya gaNamupasaMpadya vihattum avasthAtum icchet tadA tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpam anikSipya-AcAryAdiSu asamAropya na samarmya, svapadavImanyasmai bhadattvetyarthaH anyaM gaNam upasaMpadya vihA~ no kalpate / tarhi kaya kalpate ? ityAha-kalpate tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM svadapadavIrUpaM nikSipya anyasmai dattvA anya gaNamupasaMpadya vihartumiti / pRcchAvidhibhikSusUtravadeva vyAkhyeyaH / ayaM bhAvaH-AcAryAdikamanApRcchaya gaNAntarasaMkramaNaM tasya na kalpate, kintu AcAryAdikamApRcchayaiva gaNAntaragamanaM kalpate / tatrApi yadi te gaNAntaragamanAjJAM vitareyuH tadA kalpate, yadi na vitareyustadA no kalpate iti sUtrArthaH // sU0 21 // pUrva gaNAvacchedakasya gaNAntarasaMkramaNavidhiruktaH, samprati AcAryasya upAdhyAyasya ca jJAnAdyarthaM gaNAntaragamane vidhimAha-'AyariyauvajjhAe ya' ityAdi / sUtram -AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae no se kappai AyariyauvajjhAyasya AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNa uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se AyariyauvajjhAyassa AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bRhatkaspasUtra gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM uvasajjittA paM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gagaM upasaMpaJjittA meM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNa uvasaMpaJjitA NaM viharittae, teM ye se nI viyarejjA evaM se no kappar3a aNNaM garNa uvasaMjjittA NaM viharittae // sU0 22 // chAyA-AcAryopAdhyAyazca gaNoda apakramya icchet anyaM gaNam upasaMpadya vittam . no tesya kalpate AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyatvam anikSipya anya gaNam upasapadya vihatam , kalpate tasya AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anya gaNam upasaMpadya vihartam , no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedaka vA anyaM gaNam upasaMpadya viharttam, kalpate tasya ApRcchaya AcArya yAvat gaNAvacchedaka vA anya gaNam upasaMpadya vihartum , te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anya gA upasaMpadya viharttam , te ca tasya nI vitareyuH evaM no kalpate anyaM gaNaM upasaMpadya vihartum // sU0 22 // cUrNI-'AyariyauvajjhAe ya' iti / idam AcAryopAdhyAyasUtraM gaNAvacchedakasUtravadeva sarva vyAkhyevam , vizeSa etAvAneva yattatra gaNAvacchedakapadena vyAkhyA kRtA atra tu AcAryopAdhyAyapadena vyAkhyA vidheyA, iti / AcAryagaM sahita upAdhyAya- AcAryopAdhyAyaH, zAkapArthivAdittvAt madhyamapadalIpI samAsaH tena 'AcAryopAdhyAyau' ityoM bIyaH / AcArthopAdhyAyayoH samAnavidhikatvAde kasminneva sUtre ubha yovidhiH pratipAdita iti // sU0 22 // pUrva bhikSuprabhRtInAM jJAnArtha gaNAntaragamanavidhiH pratipAditaH, samprati teSAM saMbhogArtha gaNAntaraMgamanavidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakkamma icchejjI aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAeM uvasaMpabjitANe viharittae no se kappai aNAdhurichattA Ayariya vA javi gaNAvaIyagaM vA aNNaM gagaM saMbhogaDiyAe usaMpajjitI NaM viharittae, kaMppaI se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA Na viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappaI aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejnA evaM se no kappai aNNaM garga saMbhogapaDiyAe uvasaMpattiA NaM viharitae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA, evaM se kappaDa aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA Na viharittae, jattyuttariya dhammaviNayaM nolabhejjA evaM se no kappA aNNaM gaga saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae // suu023|| ___chAyA-bhikSuzca gaNAt apakramya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMghadya viha. tam no tasya kalpate anApRcchaya AvArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhomapra. syayanam upasapatha viharta, kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmi-sammA'vacUrI u0 4 sU0 23 bhikSoH saMbhogArthamanyagaNagamanavidhiH 193 atyaMga saMbhogapratyayena upasaMpadA vivarttama, te ca tasya vitaresuH evaM tasya kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyaM gaNa saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, yatrauttarikaM dharmavinayaM labheta evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, yatrauttarikaM dharmavinayaM no labheta evaM tasya no kalpate anyaM gaNa saMbhogapratyatyena upasaMpadya vihartum // 0 // 23 // cUrNI - 'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca gaNAt svagappAt apakramya nissRtya saMbhogapratyayenasaMbhoga:- ekamaNDalyAM bhojanAdirUpaH, athavA samavAyAGgokto dvAdazavidhaH saMbhogastatpratyayena tannimittena tadarthamityarthaH anyaM gaNamupasaMpaya vihartum - avasthAtum icchet tadA tasya pUrvavadevaAcAryAdikamanApRcchaca no kalpate, ApRcchaya kalpate / yadi te gaNAntaragamanasyAjJAM vitareyuH ebam - anenAjJA grahaNa vidhinA tasya gaNAntaramamanaM kalpate, yadi te gaNAntaragamane AjJAM no ktireyustadA no kalpate gaNAntaragamanam iti sUtrAzayaH / bhikSoH gaNAntaragamane kAraNamAha-' jatthuttAriya' ityAdi, 'nattha' iti yatra yasmin gaNe gantumicchati tatra yadi sa auntarikam - uccataraM pradhAnaM dharmavinayaM lameta prApnuyAt etAdRzo gaNo yadi bhavet tadA tasya tamanyaM gaNaM saMbhog2apratyayena upasaMpadya vihartum - avasthAtuM kalpate, yatrauttarikaM dharmavinayaM no lameta tadA tasya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihatu no kalpate // sU0 23 // atha bhASyakAro gaNAntaragamane vivekaM pradarzayati- 'nANa' 0 ityAdi / bhaSyam - - nANadaMsaNaTTA, cAritaTThA bhave ya saMbhogo / saMkamaNe cabhaMgI, AyariyaM gacchramAsajja // 2 // chAyA - jJAnArtha darzanArtha cAritrArthaM bhavecca saMbhogaH / saMkramaNe caturbhaGgI, AcArya gacchamAsAdya // 2 // avacUrI - 'nANa0' iti / jJAnArthaM darzanArthaM cAritrArthaM ca saMbhogo bhavediti trividhaH saMbhog2aH, tadarthaM gaNAntarasaMkramaNaM bhavati, tatra AcArya gacchaM ca AsAya - Azritya caturbhaGgI bhavatIti bhASyagAthArthaH / vistarArthazcAyam - svagacche sUtrArthadAnAdau viSIdati sati gacchantarasaMkramaNe pUrvoktarItyaiva gamanavidhistrApi pratipattavyaH, parantu cAritrArthe gacchAntarasaMkramaNe gacchasya prathamamupasaMpanno bhavati tasmin gacche caraNakaraNa kriyAyAM viSIdati sati caturbhaGgI bhavati, tathAhi gaccho viSIdati nAcAryaH 1, AcAryo viSIdati na gacchaH 2, gacchospri AcAryo'pi ca viSIdati 3, na gaccho viSIdati na vA AcAryaH 4 iti / tatra prakR 'gaccho viSIdati nAcAryaH' ityevaMrUpaH prathamo bhaGgo'vagantavyaH, tatra svayaM viSIdato gacchasya AcAryeNa preraNA karttavyA, tatra gacchasya viSAdakArapaNaM yathA - prathamaM tAvat macchazramaNAH yathAkAlaM pratyumekSaNAM na kurvanti nyUnAtiriktA didoSairviparyAsena vA pratyupekSaNAM kurvanti, guruglA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vRhatkalpasUtra nAdIn vA na pratyupekSante, niSkAraNaM ca divA tvagvarttayanti, bhANDopakaraNaM nikSipanta AdadAnA vA taM na pratyupekSya nikSipanti Adadati ca, yathAyogaM vinayamapi na prayuJjate, sUtrArthapauruSIM, sUtrArthacintanAM vA na kurvanti, asvAdhyAyakAle sUtrasvAdhyAyaM kurvanti kAle ca na kurvanti, pAkSikAdau cAlocanA na dadati, saMkhaDI vA pazyanti, maNDalyAM bhaktapAnAdisamuddezanaM na kurvanti, sAvadyabhASAM bhASante, paTalakeSu 'thailI' iti bhASAprasiddheSu samAnItaM bhaktapAnAdikaM bhujate, zayyAtarapiNDaM vA bhujate, udgamotpAdanAdidoSaduSTamAhAraM gRhNanti / ityAdiSu viSIdane trayo bhaGgA santi tatra vidhimAha-'gaccho viSIdati nAcAryaH' iti prathamabhaGge sAmAcAryA viSIdantaM gacchamAcAryaH svayaM vA prerayati 1 / 'AcAryo viSIdati na gacchaH' evaMrUpe dvitIyabhaGge viSIdantamAcArya gacchaH svayaM vA prerayati 2 / 'gaccho'pi viSIdati AcAryo'pi viSIdati' ityevaM rUpe tRtIyabhaGge gacchAcAryo viSIdantau ko'pi muniH svayaM prerayati, athavA tatra ye na viSIdanti taistAn prerayati, kiM bahunA sthAnaM prApya anulomavilomAdivacanaiH prerayati / evaM cAcAryopAdhyAyAdikaM bhikSukSullakAdikaM vA puruSavastu jJAtvA yasya yAdRzI anulomA vilomA vA nodanA yogyA bhavettayA prerayati, yo vA kharasAdhyo mRdusAdhyaH krUro'krUro vA yathA nodanAM gRhNAti taM tathA prerayet gacchamAcArya tadubhayaM vA viSIdantaM svayaM bruvan anyairvA prerayan tiSThet / sAdhvAcAravizodhanArtha nAnAvidhipreraNAyAM kRtAyAmapi yadi te zithilAcAratvaM na muJcanti tadA bhikSuH AcAryAdIn pRSTvA tadAjJAM gRhItvA gaNAntarasaMkramaNaM kuryAt iti jinAjJA bodhyaa| pUrvAvasthAyAM tatra sthitimAnamidamete ucyamAnA api nodyamaM kariSyantIti jJAtvA tatrotkRSTena paJcadaza divasAn tiSThet / AcArya vA viSIdantaM jAnannapi lajjayA tadgauraveNa vA trINi paJca vA dinAni anodayannapi zuddha eva, na doSabhAg bhavati / yadi ca nodyamAno'pi gaccha AcAryastadubhayaM vA brUyAt-'viSIdatsu asmatsu tava kiM duHkham ? yadi vayaM viSIdAmastarhi vayameva durgatiM gamiSyAmaH, tvAM na kimapi kathayiSyAmaH, tvaM svakIyamAtmAnaM preraya, kimanyaistava prayojanam ?' ityevaMvidhe bhAve pariNate teSAM tyAgaM kRtvA yatrauttariko dharmavinayo labhyeta tatra gacche gacchediti bhASyagAthAvistaraH // 2 // pUrva bhikSoH saMbhogapratyayena gacchAntaragamanaM prarUpitam , samprati gaNAvacchedakasya saMbhogapratyayena gacchAntaragamanaM pratipAdayitumAha-ityAdi 'gaNAvagaccheyae yaM' sUtram--gaNAvaccheyae ya gaNAo avakkamma icchenjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajittA NaM viharittae No se kappai gaNAvaccheyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se gaNAvaccheyattaM NikkhivittA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAmyAvacUrI 704 sU0 24-25 saMbhogArthamanyagaNagamanavidhiH 105 aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA gaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no biyarejjA evaM se no kappaI aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittANaM viharitae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjAevaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 24 // chAyA-gaNAvacchedakazca gaNAd apakramya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum no tasya kalpate gaNAvacchedakattvam anikSipya anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihatam , kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattam no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anya gaNa saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , yatrauttarikaM dharmavinayaM labheta evaM tasya kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , yatrauttarika dharmavinayaM no lameta ebaM tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpanna vihartum // s0 // 24 // cUrNI-'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedakazca gaNAt svagaNAt apakramya nirgatya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena saMbhogo dvAdazavidhastannimittam upasaMpadya vihattaM tadA tasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpam anikSipya AcAryAdhupari anAropya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihAM no kalpate / kathaM kalpate ! ityAha-svasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyasmai dattvA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattuM kalpate / punazca AcAryAdikamanApRcchya anya gaNaM saMbhoga pratyayena upasaMpadya vihattaM no kalpate kintu AcAryAdikamApRcchaya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihA kalpate / tatra ca yadi te AcAryAdayaH anyagaNasaMkramaNasyAjJAM vitareyu:dadhustadA tasya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viha kalpate, yadi te anyagaNagamanAjJAM na vitareyustadA tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viha m / tatrApi yadi yatra auttarikaM svagaNApekSayA pradhAnaM dharmavinayaM smAraNAvAraNAdirUpaM labheta evam-anena-kAraNena Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre 106 kalpate tasya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpaya vihatum, yadi yatra auttarikaM pradhAnaM dharmavinayaM na labheta evaM dharmavinayasyA'lAbhe anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattu no kalpate iti sUtrAzayaH / / sU0 24 // pUrvaM gaNAvacchedakasya saMbhoganimittaM gaNAntaragamane vidhiH pratipAditaH, sAmpratam AcAryopAdhyAyasya tadvidhimAha - 'AyariyauvajjhAe ya' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharitae No se kappara AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe, uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se AyariyauvajhAyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kapara aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittANaM viharittae, kappara se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAbaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappara aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharita, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai to gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharita || sU0 25 // chAyA - AcAryopAdhyAyazca gaNAd apakramya icchet abhyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartu no tasya kalpate AcAryopAdhyAyatvam anikSipya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, kalpate tasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anyaM gaNaM saMbhoga - pratyayena upasaMpadya vihartum, no tasya kalpate anApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, kalpate tasya ApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyena upasaMpadya vihartum, yatrauttarikaM dharmavinayaM labheta evaM tasya kalpave anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, yatrauttarikaM dharmavinayaM no labheta evaM tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya biharttum // s0 25 // cUrNI - 'AyariyauvajjhAe ya' iti / idamAcAryopAdhyAyasUtraM saMbhogapratyayamadhikRtya gaNAvacchedakasUtravadeva sarvaM vyAkhyeyam, navaraM gaNAvaccheda padasthAne'smin sUtre AcAryopAdhyapadamuccAraNIyam, zeSaM sarvaM pUrvasUtravadeveti bhAvaH // sU0 25 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuNimAyAvacUrI u0 4 sU0 26-27 bhikSoranyAcAryopAdhyAyasvIkaraNavidhiH 107 __ pUrva bhikSuprabhRtInAM saMbhoganimittaM gaNAntaragamanaM prarUpitam , samprati bhikSoreva anyamAcAryo pAdhyAyaM kartumicchukasya vidhimAha-'bhikkhu ya 'ityAdi / mUlam --bhikkhU ya icchejjA annaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM Ayariya uvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai tesiM kAraNaM adIbittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhArya uddisAvittae // sU0 26 // ___chAyA-bhikSuzca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayituM no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyaM uddezayitum, kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitama. te ca tasya vitareyuH pavaM tasya kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum teca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcaryopAdhyAyam uddezayitum , no tasya kalpate teSAM kAraNam adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum ||s026|| cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca icchet anyam svakIyAcAryopAdhyAyAt paraM gacchAntaravarttinam AcAryopAdhyAyaM jJAnadarzanacAritravRddhayartham uddezayitum Atmano gurutvena vyavasthApayituM yadi icchet tadA no tasya kalpate anApRcchaya apRSTvA, kam ? ityAha-AcArya yAvat gaNA: vacchedakam anyamAcAryopAdhyAyam udezayitum / kathaM kalpate ? ityAha-kalpate tasya AcAryAdikamApRcchaya anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum / tatrApi yadi te AcAryAdayo vitareyuH anyAcAryopAdhyAyasvIkaraNAjJAM dadyuH evaM tadAjJAprAptau satyAM tasya kalpate anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitam , yadi te no vitareyuH ajJAM na dadyuH tadA no kalpate anyamAcAryopAdhyAyamuddezayitam / punazcAjJAprAptAvapi no tasya kalpate kAraNam-anyAcAryopAdhyAyasyAtmano gurutvena vyavasthApane hetum adIpayitvA-aprakAzya kAraNamanivedya anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum / api tu kalpate tasya bhikSoH teSAm svakIyAcAryAdInAM kAraNam anyAcAryopAdhyAyasvIkaraNe kamapi hetuM dIpayitvA-prakaTIkRtya anyamAcAryopAdhyAyasvIkaraNe kamapi hetuM pradartha anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum -Atmano gurutvena vyavasthApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / atrAyaM bhAvaH-svakIyamAcAryopAdhyAyaM tyaktvA anyamAcAryopAdhyAyamudizet tatra jJAnasya darzanasya cAritrasya ca pradhAnakAraNena bhavitavyam , anyathA manomAlinyAdikSudrakAraNamAzritya yadi Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpastra anyamAcAryopAdhyAyamudizet tadA AjJAbhaGgAdayo doSA bhavanti / tatra jJAne tAvat keSAJcidAcAryANAM gacche kule saMghe vA utkRSTa AcAro vidyate, te cAcAryopAdhyAyAH saMghasaMsthitiM kRtavantaH yat-'ye asmAkaM ziSyatayopagatA bhaveyustebhya eva mahAkalpazruta dAsyAmo nAnyebhyaH' iti, tatrAnyatra lAbhasaMbhave utsargato nopasaMpattavyam, kintu anyatra yadi mahAkalpazrudAyako nopalabhyate, etAdRzyAM paristhitau utkRSTAcArapratipAdakamahAkalpazrutagrahaNArtha tasyAcAryopAdhyAyasyoddezanamanivArya bhavettatastamAcAryopAdhyAyaM svagurutvena vyavasthApayet / tamAcAryopAdhyAyaM gurutvena uddizya tatsakAzAt mahAkalpazrutamadhIyIta, adhIte ca mahAkalpazrute punaH pUrvAcAryopAdhyAyayorantike samAgacchet kintu na tatraiva sthitiM kuryAt / 'svaziSyatvenopagatAyaiva mahAkalpazrutam adhyApayi. tavyam nAnyasmai' ityeSA teSAM svecchA'vagantavyA na tu jinAjJA yat ziSyatayopagatAyaiva utkRSTAcArapratipAdakaM mahAkalpazrutam adhyApanIyamiti / evaM darzanArtha, tathA vidyAmantranimittam hetuzAstranimittaM vA'nyAcAryopAdhyAyasyAtmanogurutvena vyavasthApanaM bhavet / cAritrArtha tu utkRSTakriyAzikSaNanimittaM pUrvoktarItyaiva anyAcAryopAdhyAyasyAtmanA gurutvena nirdhAraNamavagantavyamiti / . tasmAt eSu triSvapi jJAnadarzanacAritreSu upArjanIyeSu anyAcAryopAdhyAyaM gurutvena vyavasthApayantaH zramaNAH pUrvoktarItyA niveditasvaprayojanAH AcAryAdibhirvisarjitAH santo'nyAcAyopAdhyAyayorgurutvena vyavasthApane doSabhAjo na bhaveyuH / tatra gamiSyamANe gacche yadi avasannatAdikAraNaM na bhavettadA tatropasaMpattavyaM nAnyatheti phalitam // sU0 26 // pUrva bhikSorjJAnAdyarthamanyAcAryopAdhyAyasyAtmano gurutvena vyavasthApane vidhiruktaH, samprati gaNAvacchedakasya vidhimAha-'gaNAvaccheyae ya' ityaadi| sUtram-gaNAvaccheyae ya icchejjA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappai gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNa AyariyauvajjhAsaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai tesiM kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae // sU0 27 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUrI u0 sU027-29 gaNAvacchedakasyAnyAcAryopAdhyAyasvIkaraNavidhiH 109 chAyA - gaNAvacchedakazca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum no tasya kalpate gaNAvacchedakatvam anikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya ApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayatum, no tasya kalpate teSAM kAraNa adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum ||suu0 27 // cUrNI - 'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedakazca yadi icchet abhilaSet, kimityAha - anyam anyagacchavartinam AcAryopAdhyAyam uddezayitum svasya gurutvena vyavasthApayituM tadA tasya no kalpate gaNAvacchedakatvaM svakIyagaNAvacchedapadavIm anikSipya kasmaicid asama anyamAcAyapAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpaM gaNAvacchedakatvaprayuktakAryabhAraM nikSipya svasaMghe kasmaicit samarpya anyamAcAryopAdhyAyamuddezayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / zeSam sarvaM sUtraM bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / evaM ca gaNAvacchedakasya gaNavibhAgakArakatvena jJAnAdinimittamanyagaNagamanAdikarttustasya svagaNanikSepaNaM saMvignAcAryeSu karttavyaM yujyate, yadi tu saMvignAcAryA viSIdanto bhaveyustadA svagaNaM gRhItvA gacchAntaragamanAdikaM kuryAt, na tu teSAM viSIdatAM saMvignAcAryANAmantike svagaNaM nikSipet, anyathA - gaNasya teSu nikSepaNe cAritrassvalanAdikaM bhavediti vivekaH / / sU0 27 // pUrvaM gaNAvacchedakasya jJAnAdivRddhyarthaM gacchAntarasthamAcAryopAdhyAyamAtmana AcAryopAdhyAyatvena vyavasthApanavidhiH pradarzitaH, samprati AcAryopAdhyayasya tadvidhiM pradarzayati- 'Ayariyau - vajjhAe ya' ityAdi / sUtram - Ayariya-uvajjhAe ya icchijjA annaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae no se kappai AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisA ktie, kappa se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM sAvit No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAtraccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, kappa se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappara aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, no se kappa tesiM kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM Starfare, as se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvitta // 028 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre chAyA - AcAryopAdhyAyazca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum no tasya kalpate AcAryopAdhyAyatvam anikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anyam AcAyoMpAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate anapRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya ApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAyopAdhyAyam uddezayitum / teca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyam AcAyopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate teSAM kAraNam adopayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum // su0 28 // 110 cUrNI - 'AyariyauvajjhAe ya' iti / idaM sarvaM sUtram gaNAvacchedakapadasthAne AcAyopAdhyAyapadaM saMnivezya gaNAvacchedakasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 28 // pUrvamanyAcAryopAdhyoddezanavidhiruktaH, samprati kAlagatabhikSoH pariSThApanavidhimAha-'bhikkhU ya rAo vA' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya rAo vA viyAle vA Ahacca vIsuMbhijjA, taM ca sarIragaM kei viyAvaccakare bhikkhU icchijjA eMgate bahuphAsue thaMDile paridvavittae, asthi ya ittha kei sAgAriyasaMtie uvagaraNajAe acitte pariharaNArihe kappara se sAgAriyakaDa gahAya taM sarIraMgaM egaMte bahuphAsue thaMDile parihavittA tattheva uvanikkhiyance siyA // c029|| chAyA - bhikSuzca rAtrau vA vikAle vA Ahatya viSvagbhavet tacca zarIrakaM kazcid vaiyAvRttyakaro bhikSuH icchet ekAnte bahuprAsu ke sthaNDile pariSThAyitum, asti cAtra kiJcit sAgArikasatkam upakaraNajAtam acittam pariharaNArham, kalpate tasya sAgArikakRtaM gRhItvA tat zarorakam ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApya tatraiva upanikSeptavyaM bhavet // sU0 29 // cUrNI - 'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca sAmAnya zramaNaH cakArAd AcAryopAdhyAyAdizca rAtrau vA sandhyAkAlAtiriktarajanyAm vikAle vA saMdhyAsamaye sAyaMkAle Ahatya - kadAcit 'vasubhijjA' iti viSvagbhavet zarIrAd AtmA pRthag bhavet kAladharma prApnuyAt mriyetetyarthaH tacca zarIrakaM mRtadehaM kazcit samIpastho vaiyAvRttyakaraH tasya sevAzuzrUpAvarttI bhikSuH icchet-vAJchet, kimityAha-taM mRtadeham ekAnte nirjane bahuprAsuke avazyAyotiGga-panaka-daka-mRttikA-markaTasantAnavarjite--tatra-avazyAyaH * meghamantareNa rAtrau patitaH sUkSmatuSArarUpaH (osa ) iti bhASAprasiddhaH / utiGgAH-bhUmau vartulavivarakAriNo gardabhamukhAkRtayaH kITavizeSAH kITikAnagarAdayo vA / panakaHaGkurito'naGkurito vA paJcavarNAnantakAya vizeSa: jalasambandhena jAyamAnaH picchilAkAra : - (kAI) iti lokaprasiddhaH / dakam - udakamapkAyaH, mRttikA - sacittapRthvI kAyaH, markaTakasantAnaH- latA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ burNibhASyAvacUrI u04 20 30 adhikaraNAnupazamebhikSAgrahaNAdiniSedhaH 111 jAlam , etairvarjite acitte sthaNDile bhUpradeze pariSThApayitum icchediti pUrveNa sambandhaH, tadA asti ca atra asmin nivAsasthAne kiJcit kimapi sAgArikasatkam gRhasthasambandhi acittam upakaraNajAtaM vahanakASThaM tadapi pariharaNArha-paribhogayogyaM mRtadehavahanasAdhanarUpaM bhavettadA kalpate tasya bhikSoH sAgArikakRtaM 'sAgArisatkamevedaM kASThaM nAsmatsatkam' ityevaM buddhayA prAtihArikaM tat kASThaM gRhItvA tat zarIrakaM bhikSormRtadeham ekAnte vijane bahuprAsuke pUrvoktasvarUpe ekendriyadvIndriyAdijIvarahite sthaNDile bhUpradeze pariSThApya visRjya tat bahanakASThaM tatraiva yasmAt sthAnAt yena prakAreNa UrdhvAdhastiryagrUpeNa gRhItaM bhavet tasmin sthAne tenaiva rUpeNa sthApayitavyaM bhavet yatrato yathA gRhItaM tatra tathaiva sthApayediti bhAvaH // sU0 29 // pUrva kAladharmaprAptasya bhikSoH pariSThApanavidhiruktaH, samprati-kAladharmazca prANimAtrasyAvazyambhAvIti vicArya muninA paralokAhitakaramadhikaraNaM kenA'pi saha na vidhAtavyamityadhikaraNasUtramAha-'bhikkhU ya ahiMgaraNaM kaTu' ityAdi / sUtram -bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM aviosavittA no se kappai gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA Nikkhamittae vA pavisittae vA, bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA Nikkhamittae vA pavisittae vA, gAmANugAmaM vA duijjittae, gaNAo gaNaM saMkamittae, vAsAvAsaM vA vathae, jattheva appaNo AyariyaM uvajjhAyaM pAsejjA, bahussuyaM babhAgamaM tassaMtie AloijjA paDikkamijjA nidijjA garahijjA viuddejjA visohejjA akaraNAe abbhudvijjA ahArihaM tavokammaM pAyacchita paDivajjejjA, se ya suraNa paTTavie Aiyatve siyA, se ya sueNa no paTTavie no Ai. yavve siyA, se ya sueNa paTTavijjamANaM no Aiyai se nijjUhiyatve siyA // sU030 // chAyA---bhikSuzca adhikaraNaM kRtvA tad adhikaraNam avyavazamayya no tasya kalpate gAthApatikulaM bhaktAya vA pAnAya vA niSkramituM vA praveSTuvA, barhivicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA, grAmAnugrAma drotum , gaNAd gaNaM saMkramitum, varSAvAsaM vastum, yatraiva Atmana AcArya vA upAdhyAyaM vA pazyet bahuzrutaM bahvAgamaM tasyAntike Alocayet pratikrAmet nindyAt garheta vyAvarteta vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathArha tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, tacca zrutena prasthApitam AdAtavyaM syAt tacca zrutena no prasthApitaM no AdAtavyaM syAt , sa ca zrutena prasthApyamAnaM no AdadAti sa hitavyaH syAt ||suu0 30 // cUrNI- 'bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu' iti / bhikSuzca sAdhuH cakArAda upAdhyAyAdizca adhikaraNaM kalahaM kRtvA tat-kenApi kAraNena yat saMjAtaM tad adhikaraNaM-kalaham avyavazamayyaupazAntamakRtvA parasparamakSAmayitvA no-naiva tasya kalpate gAthApatikulaM-gRhasthagRhaM bhaktAya vA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 pRhatkalpasne azananimittaM pAnAya vA pAnIyanimittaM bhaktapAnArthamityarthaH niSkramituM nirgantum upAzrayAd bahinissate vA gRhasthagRhAntaH pravezaM kartuM no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / evam bahiH upAzrayAd bahiHpradeze vicArabhUmi saMjJAmi vA vihArabhUmi-svAdhyAyabhUmi vA niSkramitum upAzrayAd bahiH saMjJArthaM gantum, praveSTuM vA upAzrayAntaH pravezaM kartum, tathA grAmAnugrAmaM drotuM vihatum , evaM gaNAt svagacchAt gaNam anyaM gacchaM saMkramituM saMkramaNaM kartuM no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / tathA varSAvAsaM cAturmAsAthai vastuM no kalpate / tarhi kiM karttavyamityAha-'jattheva' ityAdi yatraiva yasmin sthAne AtmanaH svasya AcAryam upAdhyAyam , kIdRzamityAha-bahuzrutaMchedazAstranipuNam , bahvAgamam arthato'nekAgamAbhijJa pazyet tasya antike samIpe Alocayet svAparAdhaM vacasA prakAzayet pratikrAmet, svAparAdhaviSaye mithyAduSkRtaM dadyAt, nindyAt, AtmasAkSikatayA svAparAdhasya nindAM kuryAt , gaheMta gurusAkSikatayA jugupset / nindanaM garhaNaM ca vAstavikaM tadA bhaved yadA tasya punaH karaNato nivarteta, ata Aha-'viuddejjA' iti vyAvarteta-tAdRzAparAdhAnnivRtto bhavet / nivRttAvapi kRtapApAttadA mucyeta yadA Atmano vizodhirbhavet ata Aha-'visohijjA' iti vizodhayet AtmAnaM pApamalaprakSAlanena nirmalaM kuryAt / vizuddhizca punarakaraNatayA saMbhavati ata Aha-'akaraNayAe abbhuTejjA'iti, akaraNatayA punarakaraNapratijJayA abhyuttiSThet abhyutthito bhavet samudyataH syAt , punarakaraNatayA abhyutthAne'pi vizuddhistu prAyazcittAbhyupagamenaiva bhavatItyataH Aha-'ahArihaM' iti yathArha yathAyogyam aparAdhAnusAraM tapaHkarma anazanAdirUpaM prAyazcittaMchedAdikaM pratipadyate-svIkuryAt / 'se ya' iti tadapi ca prAyazcittaM zrutena zrutamadhikRtya zrutAnusAreNa yadi prasthApitaM samAropitaM dattaM bhavettadA AdAtavyaM grahItavyaM syAta grAhyaM bhavedityarthaH, 'se ya' tacca yadi zrutena zrutAnusAreNa no prasthApitaM na dattaM bhavettadA no AdAtavyaM syAt grAhyaM na bhavet / 'se ya' iti-atha ca sa Alocako yadi zrutena zrutAnusAreNa prasthApyamAnaM dIyamAnamapi tat tapaHkarma prAyazcitaM no AdadAti-na svIkaroti na pratipadyate tadA sa AlocakaH sAdhuH nirvRhitavyaH 'anyatra gatvA zodhiM kuruSva' iti kathayitvA sa pratiSedhanoyaH svasamIpAt pRthak karaNIyaH syAt bhavediti // sU0 30 // pUrvamadhikaraNakarttaH prAyazcittaprakAraH pradarzitaH, tacca prAyazcitaM samarthasya prathamasaMhananAdi guNayuktasya parihArataporUpameva prAyazcittaM dAtavyaM, na tu zuddhataporUpamiti parihAratapovahamAnasya kA maryAdA ! kA ca sAmAcArI ? iti jijJAsAyAM parihAratapovAhakasya vidhimAha-'parihArakappaTThiyassa NaM' ityAdi / sUtram-parihArakappaTThiyassa NaM bhikkhussa kappai Ayariya-uvajjhAeNaM taddivasaM egagihaMsi piMDavAyaM davAvittae, teNa paraM No se kappai asaNaM vA pANaM vA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-4 su0 31 parihArakalpasthitasya vaiyAvRttyavidhiH 113 khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, kappara se annayara veyAvaDiyaM karie, taM jahA - udyAvaNaM vA nisIyAvaNaM vA tuyaTTAvaNaM vA uccAra- pAsavaNa - khela - siMghANaviciNaM vA visohaNaM vA karittae, aha puNa evaM jANijjA - chinnAvAsu paMthesu Aure jhijhie pivAsie tabassI dubbale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA, evaM se kapar3a asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu~ vA aNuppadAuM vA / / sU 0 31 // chAyA - parihArakalpasthitasya khalu bhikSoH kalpate AcAryopAdhyAyena taddivasam ekagRhe piNDapAtaM dApayitum, tena paraM no tasya kalpate azanaM vA pAnaM vA vAdyaM vA svAdyaM vA dAtuM vA anupradAtu vA, kalpate tasya anyatarad vaiyAvRtyaM kartum, tadyathA - utthApana vA niSAdanaM vA tvagvarttanaM vA uccAra-prasravaNa - khela - siGghANa-vivecanaM vA vizodhanaM vA kartum, atha punarevaM jAnIyAt - chinnApAteSu pathiSu Aturo jhiJjhitaH pipAsitaH tapasvI durvalaH klAnto mUrched vA prapated vA, evaM tasya kalpate azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA dAtuM vA anupradAtuM vA / sU0 31 // cUrNI- 'parihArakappa hissa NaM' iti / parihArakalpasthitasya parihAratapaNe vahataH khalu bhikSoH kalpate AcAryopAdhyAyena AcAryeNa upAdhyAyena ca taddvisam yasmin divase tapo gRhItaM tasmin divase tapasaH prArambhadivase ityarthaH ekagRhe ekasmin gRhasthagRhe piNDapAtaM - vipulabhaktapAnAdilAbhaM dApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH tena paraM tataH paraM tadivasAnantaraM no kalpate tasya bhikSoH parihArakalpasthitasya zramaNasya azanaM vA pAnaM vA khAdhaM vA svAdyaM vA dAtuM vA ekavAraM dApayitum anupradAtuM vA vAraM vAraM dApayitum / atha kalpate tasya bhikSoH parihArakalpasthitasya anyatarat--ekatarad vaiyAvRttyaM paricaryArUpaM ( sevArUpaM ) karttuM vidhAtumAcAryopAdhyAyayoH kalpate, parihArakalpasthitasya sAdhoreva tasminkAle sevA sscAryopAdhyAyAbhyAM karttavyeti bhAvaH / tadevAha - 'taMjahA' iti tadyathA - utthApanam utthAtumazaktasya utthApanaM vA niSAdanaM vA upaveSTumazaktasyopavezanam, tvagvarttanaM pArzvaparivartanam, punazca uccAra - prasravaNa - khela - siGghANa - vivecanam, tatra uccAraH malatyAgaH, prasravaNaM - mUtram, khelaM - zleSma, siGghANaM - nAsikAmalam, tatprabhRtInAM vivecanaMpariSThApanaM vizodhanam - uccArAdidUSitasya vastrAdyupakaraNajAtasya zarIrasya vA prakSAlanAdikaM karttumAcAryopAdhyAyayoH kalpate / atha yadi punastAvad evaM jAnIyAt yat - chinnApAteSu gamanAgamanarahiteSu pathiSu mArgeSu AturaH glAnaH saMjAtaH, jhiJjhitaH kSudhArttaH bubhukSayA pIDitaH, pipAsitaH tRSitaH pipAsayA bAdhitaH, etAdRzaH san vivakSitaM grAmaM prAptumazaktaH, yadvA grAmAdAvapi tiSThan sa tapasvI SaSThASTamAdiparihAratapaH kurvan durbalaH kSINazarIro jAtastatazca bhikSAcaryayA klAntaH - khinnaH san mUrcchad vA murcchAmApnuyAt tena prapated vA bhUmau praskhaled vA, evam - etAdRzyAmavasthAyAM ca 15 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mawwwww vRhatkalpasUtre kalpate tasya bhikSornimittamAcAryopAdhyAyasya azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAyaM vA dAtuM vA ekavAraM vitarItum , anupradAtuM vA punaH punarvitarItuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 31 // nanu sa zramaNaH 'pramAdo na karttavyaH' iti bhagavadupadezena saMyamamArge vicarannapi kathaM parihArakatvaM prAptaH ! ityatrAha bhASyakAraH-'jaha' ityAdi / bhASyam-jaha kaMTagAikiNNe, khalaNaM taha saMjame jayaMtassa / chalaNAloyaNamavasaM, ThavaNaM jutte ya vosaggo // 3 // chAyA-yathA kaNTakAkIrNe skhalanaM tathA saMyame yatamAnasya / chalanA''locanamavazyaM sthApanaM yukte ca vyutsargaH // 3 // avacUrI-'jaha kaMTagAikiNNe' iti / yathA kaNTakAdyAkIrNe mArge gacchata upayuktasyApi kaNTako lagati, AdizabdAt viSame vA pathi yathA gacchannupayukto'pi kadAcit praskhalati kRtaparizramo'pi yathA nadIpravAhavegena dezAntaraM prApyate, suzikSito'pi yathA kadAcit khagena lAJchito bhavati tathA kaNTakAdisthAnIye saMyame'tigahanotpAdanaiSaNArUpe jJAnAdirUpe vA yata mAnasyApi kasyacit zramaNasya 'avasaM' avazam avazyaM vA yathAsyAttathA chalanA bhavatyeva, chalitazca zramaNo'vazyamAlocanAM kuryAt / tatazca saMhananAgamAdiguNairyuktAya zramaNAya sthApanaM parihAratapaHprAyazcittadAnaM kartavyam, tatra ca yukte ucite prazaste dravyakSetrakAlabhAve tasya zramaNasya nirvighnatapaHkarmaparipUrtaye vyutsargaH karttavyaH, tannimittamAcAryAdayaH kAyotsarga kuryuH, kAyotsarge AcAryAdaya eva vadeyuH-"eyassa sAhussa niruvasagganimittaM ThAmi kAussaggaM jAvavosirAmi" iti / etasya sAdhonirupasarganimittaM tiSThAmi (karomi) kAyotsarga yAvat vyutsRjAmi, iti cchAyA, tadanantaraM caturviMzatistavamanuprekSya manasi caturvAramanucintya-'namo arihaMtANaM' iti prakaTaM paThitvA caturviMzatistavaM mukhenoccArya vadati yat-ayaM tAvat zramaNa AtmavizuddhikArakaH parihAratapaH pratipadyate tasmAd adyaprabhRti ayaM na kiJcid yuSmAn vakSyati yathA-parihArakaH sAdhubhiH saha sUtrArthayoH zarIravRttAntasya vA pratipracchanaM paripRcchAdikaM saMbhASaNarUpamAlapanaM vandanaka ca na kariSyatIti, bhavanto'pi enaM mA bruvantu, zramaNA anena parihArakeNa saha saMbhASaNaM na kuryuH / evamanyeSvapi kAryeSu vijJeyam , yathA-pUrvAdhItazrutaparivartanaM, kAlagrahaNanimittamutthApanam , rAtrau zayanAdutthAya vandanakam , zleSma-kAyikI-saMjJAbhUmi-mAtrakANAM samarpaNaM, vasnAderupakaraNasya pratyupekSaNam , bhikSArtha vicArAdau ca gamanaM kurvataH saMghATakarUpasAdhudvayena saha milanam , bhaktasya pAnasya vA dAnam , ekamaNDalyAM vA saMbhUya bhojanaM cetyAdi tasya parihArakasya bhavadbhirna karttavyam / itthaM tAvadAtmArtha cintayato'sya dhyAnasya parihAratapasazca vyAghAto bhavadbhirna vidhAtavya iti // 3 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-4 sU0 32-33 nirgranthanirgranthonAM nadyuttaraNavidhiH 115 pUrva 'chinnAvAemu paMthesu' iti vacanena mArgasya prastutatvAt samprati mArge nadI bhavati tadviSaye vidhi pradazayati-'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAo paMca mahAnaIo uddidyAo gaNiyAo baMjiyAo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtaritae vA, taMjahA-gaMgA 1, jauNA 2, saraU 3, kosiyA 4, mahI 5 // sU0 32 // chAyA-no kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAH paJca mahAnadyaH uhiSTAH gaNitAH vyaJjitAH anto mAsasya dvikRtvo vA trikRtvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA, tadyathA-gaGgA 1, yamunA 2, sarayUH 3, kozikA 5, mahI 5 // sU0 32 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA imA vakSyamANAH pratyakSAsannAH prasiddhAH paJca-paJcasaMkhyakAH mahAnadyaH vizAlapravAhavattvAt satatajalasambhRtatvAcca mahAnadyaH uddiSTAH mahAnadItvena sAmAnyato'bhihitAH, gaNitAH vizAlapravAhavattvena zeSanadISu gaNanAviSayIbhUtAH, vyaJjitAH svasvaprasiddhanAmnA vyaktIbhUtAH, etA mahAnadyaH anto mAsasya ekamAsasya madhye dviHkRtvo vA dvivAram , triHkRtvo vA utkRSTena vAratrayam uttarItuM vA pAdAbhyAM tarItvA pAraM gantuM vA saMtarItuM vA nAvAdinA pAraM gantuM vA na kalpate nirgranthanimranthInAmiti / kAstA mahAnadyaH ? iti tAsAM nAmAnyAha-'taM jahA' tathayathAgaGgA 1, yamunA 2, sarayU: 3, kozikA 4, mahI 5 ityetAH paJca nadIH uttarItuM vA saMtarItuM vA nirgranthanirgranthInAM dvitrivAraM na kalpate, anenAyAtam kAraNe mAsamadhye ekavAraM tarItuM kalpate iti bhaavH| upalakSaNAt sindhubrahmaputrAdyAnAmanyAsAmapi mahAnadInAM grahaNaM bhavati tena tA api dvitrivAram uttarItuM vA saMtarItuM vA na kalpate ityavase yam / nanu anyAsvapi mahAnadISu vidyamAnAsu sUtre gaGgAdInAM paJcAnAmeva nadInAM nAmagrahaNaM kathaM kRtam ! iti ceducyate-yeSu dezeSu gaGgAdayo mahAnadyaH pravahanti teSu dezeSu magadhavihArAdiSu purAkAle vihAraM kurvanta Asan tAzca kadAcidapi na zuSyanti tasmAd nityaM vihAramArgasthitAnAM gaGgAdipaJcanadInAmeva sUtre grahaNaM kRtamiti / nadInAmuttaraNe saMtaraNe shrmnnaanaamaatmsNymviraadhnaa'vshymbhaavinii| tatra AtmavirAdhanA pAdAdinAmuttaraNe jalasthitakaNTakaprastarAdinA pAdau vidhyataH, agAdhajale bruDanaM vA syAt , pravAhavegena dezAntaraM vA prApyate, ityAdi / saMyamavirAdhanA nAvAdinA saMtaraNe SaTkAyavirAdhanA'vazyaMbhAvinI, tIrthakRtAmAjJAbhaGgAdayo doSA bhaveyuH, aneke vA pratyapAyA nAvamArUDhAnAM zramaNAnAM bhavanti, tathAhi-saMtaraNArthinaM zramaNaM jJAtvA nAviko'nukampayA tadarthaM nAvaM sthalAdudake, udakAttIrasthale prakSipet , nAvAbhyantarasthaM jalaM bahiH prakSipet , pUrva vA ye nAvamArUDhAstAn udake pUrvataTe vA avatArya zramaNAn nAva Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 bRhatkalpasUtre " mArohayet tenAvatAritA janAH pradveSaM kuryuH, zramaNA uttariSyantIti kRtvA saMprasthitAM nAvaM punarAvarttayet, zramaNAn vA'valokya parataTAd nAvamAnayet tatra ye janAstAvad nAvamArUDhA api jalamadhye pUrvataTe vA avatAritAste nAvikaM prati zramaNAn prati vA pradveSamAvahanto'dhikaraNaM vA kuryuH, jale taTe vA tiSThantaste akAyaharitakAyAdInAM virAdhanAM kurvanti, ityAdayosneke doSAH zramaNAnAM saMpadyante tasmAd bhagavatA kAraNaM vinA naghuttaraNaM zramaNAnAM niSiddhamiti // sU0 32 // pUrvasUtre gaGgAdipaJcanadInAM mAsamadhye vizeSottaraNe'pavAdasUtramAha - ' aha puNa' ityAdi / sUtram - aha puNa evaM jANijjA eravaI kuNAlAe jattha cakkiyA egaM pAyaM jale kiccA ega pAyaM thale kiccA evaM se kappai aMto mAsassa dukkhatto vA tikkhutto vA uttaritta vA saMtaritae vA, evaM no cakkiyA evaM NaM no kappar3a aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttaritae vA saMtaritae vA // sU0 33 // chAyA -- atha punarevaM jAnIyAt - perAvatI kuNAlAyAH yatra zaknuyAt ekaM pAdaM jale kRtvA ekaM pAdaM sthale kRtvA evaM khalu kalpate anto mAsasya dviHkRtvo vA triH kRtvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA evaM no zaknuyAt evaM khalu no kalpate anto mAsasya dvikRtvo vA triHkRtvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA // sU0 33 // cUrNI - 'aha puNa' iti / atha - yadi punarevaM vakSyamANarItyA jAnIyAt airAvatI nAma nadI yA kuNAlAyA nagaryAH samIpe jaGghArddhapramANena udvedhena pravahati tasyAm etAdRzyAmanyasyAM vA nadyAm kasyAmityAha - ' jattha' iti yatra ' cakkiyA' iti zaknuyAt ekaM pAdaM jale kRtvA jale sthApayitvA ekaM pAdaM sthaLe - jalopari kRtvA evaM NaM evaM khalu yatrottarItuM zaknuyAt tatra tAdRzyAM nadyAM kalpate nirgranthanirgranthInAM anto mAsasya mAsamadhye dviH kRtvo vA dvivAram triH kRtva vA trivAram uttarItuM vA ullaGghayituM pAraM gantumityarthaH, saMtarItuM vA punaH pratyAgantuM vA kalpate iti sambandhaH, kintu yatra tAvad evam uktarItyA ekaM pAdaM jale kRtvA ekaM pAdaM sthale kRtvA uttarItuM 'no cakkiyA' iti no zaknuyAt evam etAdRzyAM paristhitau pUrvoktarItyA uttaraNAnupAye khalu no kalpate zramaNazramaNInAm anto mAsasya mAsAbhyantare dviH kRtvo vA triH kRtvo vA uttarItuM vA saMtarotuM veti / atradaM bodhyam - airAvatI khalu sA nadI yA kuNAlAnagaryAH samIpe'rddhayojanavistIrNA vahati sA codvedhena jaGghArddhapramANA vahati, tasyAM jalasthalayoH pAdakaraNena uttarItuM zakyate, sthalapadenAtra jaloparibhAgasya grahaNaM bhavati yasmAt ekaM pAdaM jalabahirbhAge upari AkAzapradeze karttuM zakyate iti, yA vA idRzI anyApi nadI bhavettasyA - mapyevaMrItyA uttarItuM kalpate / yat pUrvoktAsu mahAnadISu udvedhAdhikyena evaM vidhinA uttarItuM dvitrivAraM santaraNaM niSiddham, samprati nadI - Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 4 sU0 34-36 tRNAdimayopAzraya nivAsavidhiH 117 na zakyate'tastatrottarotuM niSiddham / tatra Rtubaddhe kAle mAsakalpe apUrNe vaiyAvRttyAdi - kAraNe sati yatanayA mAsamadhye dvitrikRtvo gantumAgantuM kalpate kintu sa pUrvokta udakalepo varSamadhye navavAraM na bhavediti vivekaH karttavyaH yato varSamadhye navavArodakalepakaraNena nirgranthaH zabaladoSabhAg bhavatIti bodhyam // sU0 33 // pUrvaM zramaNAnAmadhvani vidhiH pratipAditaH samprati vasativiSayavidhiM pratipAdayitumAha - ' se taNe vA' ityAdi / sUtram - se taNe vA taNapuMjesu vA palAlesu vA palAlapuMjesu vA appaMDesu appapAsu appaates appaharie appusse apputtiMga - paNaga- dagamaTTiya - makkaDagasaMtANage ahe savaNamAyAra no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre ubasara hemaMta gamhAsu vatthae / sU0 34 // chAyA - atha tRNeSu vA tRNapuJjeSu vA palAleSu vA palAlapuJjeSu vA alpANDeSu alpaprANeSu alpabIjesu alpahariteSu alpAvazyAyeSu alpottiGga-panaka- dakamRttikA-markaTasantAnakeSu adhaH zravaNamAtrayA no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre upAzraye hemantagrISmeSu vastum // sU0 34 // cUrNI - ' se taNe vA' iti / 'se' iti atha tRNeSu vA zuSkaghAsAdiSu, tRNapuJjeSu vA zuSkavAsAdisamudAyeSu, palAleSu vA - zAlyAdipalAleSu, palAlapuJjeSu vA zAlyAdipalAla samUheSu, kIdRzeSu teSu ? ityAha- alpANDeSu alpazabdasyAtrAbhAvArthakatayA pipIlikAdInAmaNDakAdirahiteSu, alpaprANeSu - dvIndriyAdiprANivarjiteSu, alpabIjeSu - anaGkuritazAlyAdibIjarahiteSu, alpahariteSu-aGkuritodbhinnabIjarUpaharitakAyavarjiteSu, alpAvazyAyeSu - avazyAyo himakaNastadrahiteSu, alpottiGga - panaka - dakamRttikA - markaTasantAnakeSu tatra uttiGgaH - kITikAnagaram panakaHpaJcavarNaH sAGkuro'naGkuro vA'nantavanaspatikAya vizeSalakSaNa: - lIlaNa - phUlaNa' iti bhASAprasiddhaH, dakamRttikA - sacitto mizrI vA kardamaH, markaTaH kolikalakSaNaH 'makaDI' iti bhASAprasiddhaH, teSAM santAnakam jAlakam tadrahiteSu api tRNAdiSu iti pUrveNa sambandhaH, adhaH zravaNamAtrayA sUtre ArSatvAtpaJcamyarthe tRtIyA tena zravaNamAtrAt karNadvayapramANAdadhastAd varttamAneSu tRNAdiSu satsu karNapramANAdadho yatra chAdanatRNAdIni bhavantItyarthaH tathAprakAre tathAvidhe upAzraye no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmeSu - hemantAdigrISmaparyanteSu RtubaddheSu aSTasu mAseSu vastum-avasthAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, tathA ca aNDa - prANa - bIja - hastikAyA-vazyAyottiGgAdisacittavattuvarjitatvAt zuddhe'pi upAzraye yadi mastakAdadhastAt AcchAdanatRNAdIni bhaveyustadA tasminnupAzraye RtubaddhakAleSu nirgranthanirgranthInAM vastuM na bhAvaH // su0 34 // " Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bRhatkalpasUtre pUrva zravaNAdadhacchAdanatRNAdiyukte upAzraye nirgranthanirgranthInAM vAso niSiddhaH, samprati tadvaiparItyena zravaNAparicchAdanatRNAdiyukte upAzraye vAsavidhi pratipAdayitumAha-'se taNesu vA' ityAdi / sUtram--se taNesu vA jAva-saMtANaesu uppiM savaNamAyAe kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsu vatthae // sU0 35 // chAyA-atha tRNeSu vA yAvat santAnakeSu upari zravaNamAtrayA kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre upAzraye hemantagrISmeSu vastum // sU0 35 // __ cUrNI-'se taNesu vA' iti / 'se' atha-tRNeSu vA iti-tRNa-tRNapuJja-palAlapalAlapujeSu aNDa-prANa-bIja-haritA-'vazyAyo-ttiGga-panaka-dakamRttikA-markaTasantAnavarjiteSu yadi 'uppiM savaNamAyAe' upari zravaNamAtrayA-karNadvayopari chAdanatRNAdIni bhaveyustadA kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre-tathAvidhe upAzraye hemantagrISmeSu-RtubaddhakAleSu hemantAdigrISmaparyanteSu aSTasu mAseSu vastuM kalpate / / sU0 35 // pUrva zramaNAnAm RtubaddhakAleSu upAzrayavizeSe vAsasya vidhi-niSedhau pratipAditau, samprati teSAmeva varSAvAse upAzrayavizeSe vidhi-niSedhau pratipAdayituM prathamaM niSedhasUtramAha'se taNesu vA' ityAdi / sUtram-se taNesu vA jAva saMtANaesu ahe rayaNimukkamauDesu no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre ubassae vAsAvAsaM vatthae / sU0 36 // chAyA - atha tRNeSu vA yAvat santAnakeSu adho ratnimuktamukuTeSu no kalpate nimrasthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre upAzraye varSAvAse vastum ||suu0 36 // cUrNI -'se taNesu vA' iti / pUrvokteSu tRNAdiSu aNDAdivarjiteSu satsvapi 'aherayaNimukkamauDesu' adhoratnamuktamukuTeSu,-sUtre paJcamyarthe saptamI, tena-aghoranimuktamukuTAt ratnibhyAM hastAbhyAM muktAbhyAm viSkambhatayA ucchritAbhyAM nirmitaH mukuTaH aJjalimukulitocchUitabAhudvayarUpaH sa ranimuktamukuTaH, mukuTa iti ko'rthaH ! uktaJca "mAMDo puNa dorayaNI-pamANao hoi hu muNeyavyo" mukuTaH punaritnipramANakaH saMyojitaratnidvayapramANavAn bhavati / mastakopari saMyojitaratnadvayasthApanaM mukuTAkAratvena mukuTa iti kathitam / tasmAt etAvatpramANAt adhaH nIcam AcchAdanatRNAdi bhavati, tatrasthitasya sAdhorvandanAdisamaye UrdhvaprasAritabAhuddayamukulitA'JjalinA AcchAdanatRNAdikaM spRSTaM bhavet tena na samyag vandanAdikaM saMpadyate AchAdanatRNAdermastakasya cAntarAle etAvatpramANamantaramAvazyakaM yena vandanAdi samyak saMpadyate, etAvatpramANAdadhovA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUrI u04 sU0 37 caturthIddezakasamAptiH 119 cchAdanatRNAdi bhavet tAdRzeSu tRNAdiSu satsu no kalpate nigranthAnAM nirgranthInAM tathAprakAre upAzraye varSAvAse cAturmAsyarUpe kAle vastuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH // suu036|| ___ pUrvam upAzrayavizeSe varSAvAse vAsaniSedhaH pratipAditaH, samprati tadvaiparItyena upAzrayavizeSe varSAvAse vAsavidhimAha-'se taNesu vA' ityAdi / sUtram-se taNesu vA jAva saMtANaesu vA uppi rayaNimukkamauDesu kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae // sU0 37 // // kappassa cauttho uddeso samatto // 4 // chAyA-atha tRNeSu vA yAvat santAnakeSu upari ratnimuktamukuTeSu kalpate nimranthAnAM vA nigranthInAM pA tathAprakAre upAzraye varSAvAse vastum // sU0 // 37 // . kalpasya caturtha udezaH samAptaH // 4 // cUrNI-'se taNesu vA' iti / atha pUrvoktasvarUpeSu tRNAdiSu aNDAdi varjiteSu satsu punaH 'uppirayaNimukkamauDesu' upari ratnimuktamukuTeSu, atrApi paJcamyarthe saptamI bodhyA tena ranimuktamukuTAt pUrvoktasvarUpAd upari AcchAdanatRNAdi bhavet kalpate tathAvidhe upAzraye nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA varSAvAse vastumiti // sU0 37 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri- jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracitAyA "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhASyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM catuthoddezakaH samAptaH // 4 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamoddezakaH prArabhyatevyAkhyAtazcaturtho dezakaH, samprati paJcamaH prArabhyate, tatra caturtho dezakAntimasUtreNa paJcamodezakAdistreNa kaH sambandhaH ? ityatrAha bhASyakAraH-'taNamAi0' ityAdi / bhASyam--taNamAivasahivAse, vihI niseho ya aMtime vutto / hoi jai tattha devo, devahiyAro'ttha bhaNiyavyo // 1 // chAyA-tRNAdivasativAse, vidhiniSedhazca antime proktaH / . bhavati yadi tatra devaH, devAdhikAro'tra bhaNitavyaH // 1 // avacUrI-'taNamAi' iti / antime catuthoddezakasyAntime bhAge sUtracatuSTaye tRNAdivasativAse tRNAdimayopAzrayavAse vidhiniSedhazca proktaH / tatra tAdRzyAM vasatau yadi devaH guhyakAdidevo devI vA bhavati-vasati ataH atra paJcamoddezakasyAdime sUtracatuSTaye devAdhikAro bhaNitavyaH-kathayitavyo bhavatIti // 1 // ___ anena sambandhena samprati tRNAdimayavasativAse kadAcit-devadevInivAsaprasaGgAt nirgranthamadhikRtya devakRtopasargaviSayakamidamAdimaM sUtramAha-'deve ya itthirUvaM' ityAdi / sUtram-deve ya itthirUvaM viuvittA niggaMthaM pariggAhijjA, taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // suu01|| ___ chAyA-devazca strIrUpaM vikuLa nirgrantha pratigRhNIyAt , taca nirgranthaH svAdayet maithunapratisevanaprApta Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anuddhAtikam // 201 // ___ cUrNI-'deve ya' iti / tRNAdimayopAzraye vartamAnaH kazcit devaH-vyantarAdiH strIrUpaM-ramaNIyastrIrUpaM vikurvya svasya vikurvaNAzaktyA niSpAdya yadi nimranthaM-tatrasthitaM sAdhu pratigRhNIyAt svazarIrabhujAdibhirAliGget tacca pratigrahaNam-stryAliGganaM yadi nimranthaH zramaNa: anumodayet 'sundaramidaM lalanAliGganam' ityevam anumodayet tadA sa nirgranthaH maithunapratisevanaprAptaH anAsevitamaithuno'pi maithunasevanadoSApannaH san Apadyate-prApnoti, kimityAha-cAtumAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM caturgurukaM prAyazcittam // sU0 1 // pUrva nigranthamAzritya strIrUpeNa devakRtopasargaH pratipAditaH, samprati nimranthImAzritya puruSarUpeNa devakRtopasarga pratipAdayitumAha-'deve ya purisarUvaM' ityAdi / sUtram-deve ya purisarUvaM viuvvittA niggaMthi paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA mehuNapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugghAiyaM // sU0 2 // ___ chAyA-devazca puruSarUpaM vikuyaM nirgranthIM pratigRhNIyAt , tacca nirgranthI svAdayet maithunapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikaM anudAtikam // sU0 2 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhASyAvacUrI u0 5 0 2-5 nirgranthanirgranthInAM devadevIkRtopasargavarNanam 121 cUrNI - 'deve ya purisarUvaM' iti / devazca tRNAdimayopAzraye nivasan kazciddevo vyantarAdiH puruSarUpaM - ramaNIyapuruSAkRrti vikurvya svavikurvaNAzaktyA niSpAdya nirgranthIM tatropA vasantIM sAdhvIM pratigRhNIyAt svazarIrabAhAdinA samAliGget tacca pratigrahaNam - puruSAliGganaM yadi nirgranthI svAdayet -'sukhado'yaM puruSazarIrasparzaH' ityevamanumodayet tadA sA nirgranthI maithunaprati - sevanaprAptA anAsevitamaithunA'pi samApannamaithuna sevanadoSA satI Apadyate - prApnoti cAturmAsikaM anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittam nirgranthInAM parihAratapo na bhavatIti kRtvA 'parihAra dvANaM ' itipadaM nirgranthIsUtre na proktamiti // sU0 2 // pUrva nirgranthImAzritya puruSarUpeNa devakRtopasargoM varNitaH, samprati nirgranthamAzritya strIrUpeNa devIkRtopasargaM pratipAdayitumAha - 'devI ya isthirUvaM' ityAdi / sUtram - devI ya ithirUvaM viuvvittA niggaMthaM paDiggAhijjA taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM aNugghA -- iyaM // sU0 // 3 // chAyA - devI ca strIrUpaM vikurvya nirgranthaM pratigRhNIyAt, tacca nirgranthaH svAdayet maithuna pratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam ||suu0 3 // " cUrNI - 'devI ya ithirUvaM' iti / devI ca strIrUpaM - lalitastrIrUpaM vikurvya svavai - kriyazaktyA saMpAdya nirgranthaM pratigRhNIyAt svazarIrabAhAdinA AliGget, tacca pratigrahaNaM strIzarIrAliGganaM svAdayet-'manomodajanako'yaM strIsparzaH' ityevamanumodayet tadA sa nirgranthaH maithunapratisevanaprAptaH-anAsevitamaithuno'pi maithuna sevanajanyadoSasaMpannaH san Apadyate - prApnoti cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam - caturgururUpaM prAyazcittam // sU0 // 3 // pUrva nirbranthamAzritya strIrUpeNa devIkRtopasargo varNitaH, samprati nirgranthImAzritya puruSa - rUpeNa devIkRtopasargaM pratipAdayitumAha - 'devI ya purisarUvaM' ityAdi / sUtram -- devIya purisakhvaM viuvvittA niggathiM paDiggAhijjA taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA Avajjai cAummAsi aNugdhAyaM || sU0 4 || chAyA - devI ca puruSarUpaM vikurvya nirgranthIM pratigRhNIyAt tacca nirgranthI svAdayet maithunaprati sevanaprAptA Apadyate cAturmAsikaM anudghAtikam // su0 4 // , cUrNI - devI ya purisarUvaM' iti / devI ca puruSarUpaM puruSAkRti vikurvya svavaikriyazaktyA navayauvanasaMpannAM saMpAdya nirgranthIM tatropAzrayasthitAM sAdhvIM pratigRhNIyAt - svazarIrabhujAdinA samAliGget, tacca pratigrahaNaM samAliGganaM nigranthI sAdhvI svAdayet - 'sukhajanako'yaM puruSasparzaH' ityevamanumodayet tadA sA maithuna pratisevanaprAptA - anAsevitamaithunA'pi maithunasevanajanyadoSasaMpannA satI Apadyate - prApnoti cAturmAsikam anudghAtikaM caturgurukarUpaM prAyazcittam // sU0 4 // 16 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bRhatkalpasUtre pUrva maithuna pratisevanaprAptasya prAyazcittaM proktam, tatprAyazcitte nyUnAdhikA''ropaNAyAM dIyamAnAyAM nirgrantho'dhikaraNaM kRtvA'nyaM gaNaM pravizettadA tairanyagaNasthaviraiH kiM karttavyamiti tadvidhimAha - ' bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya ahigaraNaM kaTTu taM ahigaraNaM aviosavittA icchijjA annaM gaNaM ubasaMpajjittA NaM viharie, kappara tassa paMcarAIdiyaM cheyaM kaTu parinivvabiya parinivvaviya doccapi tameva gaNaM paDiNijjAeyavve siyA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA || sU0 5 // chAyA - bhikSuzca adhikaraNaM kRtvA tadadhikaraNam avyavazamayya icched anyaM gaNam upasaMpadya vihartum, kalpate tasya paJcarAtrindivaM chedaM kRtvA parinirvANya parinirvApaya dvitIyamapi tameva gaNaM paDiniryAtavyaH syAt yathA vA tasya gaNasya prItikaM ( pratyayikaM ) syAt // sU0 5 // cUrNI - ' bhikkhU ya' iti / bhikSuzca zramaNaH adhikaraNam - prAyazcittadAne nyUnAdhikatAyAM kalahaM kRtvA tad adhikaraNam avyavazamayya kSamApanAdinA zAntaM cAkRtvA icchet anyaM gaNaM gaNAntaram upasaMpadya-svIkRtya vihartum vAJchet anyaM gaNaM pravizediti bhAvaH, evaM sthitau kalpate anyagaNasthavirANAM tasya gacchAntarAdAgatasya bhikSoH paJcarAtrindivam - paJcAhorAtrakaM chedaM kRtvA - chedanAmakam prAyazcittaM dattvA parinirvApya parinirvApya krodhAdikaSAyAnalasaMtaptaM taM mRdumadhuropadezavacanasalilasecanena tatkaSAyAnalaM bhUyo bhUyo vidhyApayitvA taM sarvathA zItalaM saMpAdya dvitIyamaMpi dvitIyavAramapi punarapi tameva gaNaM yasmAd gaNAd Agatastameva tadIyagaNaM prati sa zramaNaH pariniryAtavyaH prApayitavyaH netavyaH syAt / kimarthamityAha-yathA vA - yena kAraNena tasya yasmAd gacchad nirgatastasya tadIyagacchasya 'pattiyaM' prItikaM prasannatA, pratyayikaM vA pratyayo vizvAsaH tadeva pratyayikaM vaizvAsikaM vastu syAt tathA vidheyamiti bhAvaH // sU0 5 // pUrvasUtre adhikaraNasya prarUpitatvena tadadhikaraNaM kRtvA'nupazamaM prAptaH zramaNo gacchAntaraM gacchan kathaJcidupazamitaH punastameva gacchaM pratyAgacchan mArge saMstaraNe'saMstaraNe vA kadAcid AhAraM gRhNIyAdato rAtribhojananiSedhakaM sUtracatuSTayaM vyAkhyAtuM tAvat prathamaM sUtraM vyAcaSTe - ' bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe saMthaDie Nivvitigicche asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe aha pacchA jANijjA - aNuggae sUrie, atthamie vA jaM ca AsayaMsi jaM ca pANisi jaM ca par3iggahe taM vicamANe vA visohemANe vA no aikkamara, taM appaNA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUro u0 5 0 6-8 udgatavRttikabhikSorAhAravidhiH 123 mANe asaM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArANaM aNuiyaM || sU0 6-1 // chAyA - bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH saMstRto nirvicikitsaH azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhya AhAram aharan atha pazvAdevaM jAnIyAt - anugataH sUryo'stamito vA sa yacca Asye, yacca pANau yacca pratigrahe tad vivizJcan vA vizodhayan vA no atikrAmati, tad AtmanA bhujAnaH anyebhyo vA dadAno rAtribho janapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // 06 // cUrNI - ' bhikkhU ya' iti / bhikSuzca, kIdRzaH sa udgatavRttikaH, ugate udayaM prApte sUrye vRttiH saMyamayAtrA nirvAhaka bhikSAkaraNAdivyavahAro yasya sa udgatavRttikaH, sUyodgamanAntarameva AhArAdikriyAkArakaH, punazca anastamitasaMkalpaH anastamite - astamaprApte sUrye sUryAstamanAt prAgeva saMkalpaH AhArAdigrahaNaniyamo yasya sa anastamitasaMkalpaH sUryodayAnantaraM sUryAstagamanAtprAgeva sUryopasthitikAle evaM AhArAdigrahaNaniyamavAn ityarthaH, ata eva saMstRtaH samarthaH divasabhojananiyamavAn, etAdRzo bhikSuH - zramaNaH nirvicikitsaH nirgatA apagatA vicikitsA - saMyamAtmakacittavRttivizeSarUpA yasmAt sa nirvicikitsaH anyadIpAdijyotiH prakAzAdikAraNavazAt sUryaudayaM prAptaH, nAstaM gato vA sUryaH ityevaM nizcayamApannaH san azanaM vA 4 azanAdicatuvidhamAhAram pratigRhya - AdAya AhAramAharan bhuJjAnaH bhoktumArabdhaH, atha yadi pazcAt tadanantaraM bhojana prArambhAnantaraM jAnIyAt anugataH sUryaH nodayaM prAptaH sUryaH, vA athavA astamito vA astaM prApto vA sUryaH, ityevaM nizcinuyAt jAnIyAt tadA tAdRzyAM paristhitau sa zramaNaH yacca azanAdi Asye-mukhe kavalIkRtya kSiptaM bhavet yacca azanAdikaM pANau - haste mukhe prakSeptuM gRhItam, yacca azanAdi pratigrahe pAtre sthitaM vartate tat viviJcan pariSThApayan vizodhayan pAtraM nirlepa kurvanno atikramati tIrthakRdAjJAM nollaGghayati, sarvathaiva tathAvidhAzanAdi pariSThApayan pAtraM ca nirlepaM kurvan sa zramaNa ArAdhako bhavati na virAdhaka iti / yadi punaH tad azanAdikam AtmanA nA svayaM bhuJjAnaH Aharan, tathA anyebhyo vA zramaNAdibhyo dadAno bhavet tadA abhuktatadAhAro'pi rAtribhojanapratisevanaprAptaH rAtribhojanadoSApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittaM prApnotIti // sU0 6-1 // pUrvaM saMstRtasya sUryodaya sUryAnastamitaviSaye nirvicikitsitasya - niHzaGkasyAhAravidhiruktaH, samprati punaH saMstRtasyaiva sUryAnugatAstamitaviSaye vicikitsA samApannasya - saMzayApannasya azanAdiviSaye prAyazcittamAha - ' bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya uggayabittie aNatthamiyasaMkappe saMthaDie vitimicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAre Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bRhatkalpasUtre mANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiya parihAraTThANaM aNugghAiyaM // sU0 7-2 // chAyA -- bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH saMstRtaH vicikitsA samApannaH azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhya AhAram aharan yAvat anyebhyo vA dadAnaH rAtribhojanaprati sevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghA - tikam // sU07-2 // cUrNI - ' bhikkhU ya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH pUrvoktasvarUpaH, saMstRtaH-samarthaH na tu glAnAdiH sa vicikitsAsampannaH 'kimudito'nudito vA sUryaH ?, yadvA kimastaM gataH sUryo'nastaM gato vA' ityevaM saMzayamArUDhaH san azanaM vA 4 - azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya-gRhasthagRhAdAnIya AhAram - tadAnItamAhAram aharan bhuJjAnaH 'jAva' iti yAvat, yAvatpadena pUrvoktaH pATho'tra saMgrAhyaH tathAhi - 'aha pucchA' ityAdi, atha pazcAt jAnIyAt anugataH sUryaH astamito vA, tadA sa yacca Asye - mukhe, yacca pANau haste, yacca pratigrahe pAtre vartate tad viviJcan - pariSThApayan vA vizodhayan mukhahastapAtrAdikaM nirlepaM kurvan vA sa no atikrAmati bhagavadAjJAM nollaGghayati, yadi punaH tad azanAdi AtmanA - svayaM bhuJjAnaH, ityetparyantaH pAThaH yAvatpadagrAyaH, 'annesiM vA' ityAdi, anyebhyo vA dadAnaH sa rAtribhojanapratisevanaprAptaH rAtribhojanadoSApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittam // sU0 7-2 // pUrvaM saMstRtasya vicikitsAsa mApannasya prAyazcittaM proktam, samprati asaMstRtasya nirvici - kitsitasya prAyazcittamAha-' bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - 'bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaM kappe asaMthaDie nivvitigicche asaNaMva pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNappatte Avajjai cAummAsi parihAraTThANaM aNugdhAyaM // sU0 8-3 // chAyA - - bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstRtaH nirvicikitsaH azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhya AhAram aharan yAvat anyebhyo vA dadAnaH rAtribhojana pratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudvAtikam / / sU0 8-3 // cUrNI - bhikkhU' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH divasamAtrabhojItyarthaH sa asaMstRtaH--asamarthaH glAnatvAdiyuktaH adhvavihArakhinnaH kSapakaH mAsakSamaNAditapoyukto vA nirvicikitsaH vicikitsArahitaH -- sUryodaya--saryAnastamitarUpasaMzayavarjitaH sUrya ugataH Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNi bhAjyAvarI u0-5 sU0 9-11 rAtrau-udgAlagilanaprAyazcittavidhiH 125 nAstaM gato vA ityevaM nizcayavAn san azanaM vA 4 azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya tamAhAramAharan , ityAdi zeSaM sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam / sU0 8-3 // pUrvaM asaMstRtasya nirvicikitsitasya prAyazcittamuktam , samprati asaMstRtasyaiva vicikitsAsaMpannasya prAyazcittamAha- 'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram--bhikkhU ya uggayavittie aNathamiyasaMkappe asaMthaDie vitigicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAra hANaM aNugghAiyaM // sU0 9-4 // chAyA--bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstRto vicikitsAsamApannaH azanaM vA pAna khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhyA AhAraM Aharan yAvat anyebhyo vA dadAnaH rAtribhojanapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 9-4 // ___cUrNI--'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstRtaH asamarthaH-glAno mAsakSapakaH adhvakhinno vA vicikitsAsamApannaH-sUryasya udayA'stamitaviSayakazaGkAsampannaH azanaM vA 4 azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya tamAhAram Aharan , ityAdi zeSaM sarvam asaMstRtasya nirvicikitsAsUtravad vyAkhyeyamiti / atredamavadheyam-prathamaM sUtram-nirvicikitsaM-saMzayarahitaM saMstRtaM-samartha zramaNamadhikRtya pratipAditam 1 / dvitIya sUtram-vicikitsAsamApannaM-saMzayayukaM saMstRtaM-samartha zramaNamadhikRtya proktam 2 / tRtIyaM sUtram-asaMstRtam -asamartha nirvicikitsaM-saMzayarahitaM zramaNamadhikRtya prarUpitam 3 / caturthe sUtram--asaMskRtam--asamaye vicikitsAsamApannaM-saMzayApannaM zramaNamadhikRtyAbhihitam 4 / iti catvAri sUtrANi vyAkhyAtAni // sU0 9-4 // pUrva zramaNAnAM rAtribhojanapratisevanaprAptau prAyazcittaM pratipAditam , samprati, rAtribhojanaprastAvAdeva rAtrau samAgatonAlasya gilane prAyazcittaM pratipAdayati-'iha khalu' ityAdi / sUtram-iha khalu niggaMthassa vA niggaMthIe vA rAo vA viyAle vA sapANe sabhoyaNe uggAle AgacchejA, taM vigiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai, taM uggilittA paccogilamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // sU0 10 // ___ chAyA--iha khalu nirgranthasya vA nirgranthyA vA rAtrau vA vikAle vA sapAnaH sabhojanaH udgAlaH Agacchet taM viviJcan vA vizodhayan vA no atikrAmati, tam udgIrya pratyavagilan rAtribhojanapratisevanaprApta Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anu. dghAtikam // sU0 10 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre cUrNI --' iha khaLu' iti / iha khalu jinapravacane grAmAdau vA varttamAnasya nirgranthasya vA nirgranyA vA rAtrau vA vikAle sandhyAkAle rAtryante vA yadi sapAnaH - pAnakadravyasahitaH, sabhojanaH bhuktabhojanadravyasahitaH udgAlaH ut UrdhvaM mukhAbhimukhaM galata vAtAdiprakopena mukhe samAgacchatIti udgAla: jalamizritarasIbhUtapAnabhojanadravyayukta udgAraH Agacchet, tathA ca yadi kadAcit sikthavarjitaM kevalaM kiJcit pAnIyamudrAreNa saha mukhe Agacchet, kadAcit kevalaM kUrAdisikthaM vA Agacchet, kadAcit tadubhayaM vA Agacchet tadA tam udgAlaM vivizcan bahiH pariSThApayan vizodhayan vastrAdinA mukhazuddhiM kurvan sa bhikSuH no-naiva atikrAmati tIrthakarAjJAM nollaGghayati, evaM kurvan bhikSurArAdhaka eva no virAdhaka iti bhAvaH / kintu taM pAnabhojanasahitamudgAlam udgIrya tasya udgIrbhaM kRtvA mukhe samAkRSyetyarthaH pratyavagilan punaH kaNThAdadha uttArayan sa rAtribhojanapratisevanaprAptaH akRtarAtribhojano'pi rAtribhojanadoSApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM caturgurukarUpaM prAyazcittamiti // sU0 10 // zarada pUrvaM zramaNasya rAtrau samAgatasapAnasabhojanodgAlasya pratyava gilane prAyazcittamuktam, samprati samAgatasya prANabIjAdiyuktAhArasya kiM kartavyamiti tadvidhimAha - 'niggaMthassa vA' ityAdi / sUtram - niggaMthassa vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavihassa aMto paDigrhasi pANANi vA bIyANi vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca saMcAes aficitta vA visohittae vA taM punvAmeva lAiya visohiya visohiya tao saMjayAme vA bhuMjejja vA pibejja vA taM ca no saMcAei virgicitta vA visohittae vA taM no apaNA bhuMjijjA no annesiM dAvae egaMte bahuphAsue thaMDile paDile hittA majjattA paridvaveyavvesiyA // sU0 11 // chAyA - nirgranthasya ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe prANA vA bIjAni vA rajo vA paryApatet, tacca zaknoti vivektuM vA vizodhayituM vA, tat pUrvameva lAtvA vizodhya vizodhya tataH saMyata eva bhuJjIta vA pibed vA, tacca mo zaknoti vivektuM vA vizodhayituM vA tad no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyo dadyAt ekAnte bahuprAsu sthaNDile pratyupekSya pramRjya pariSThApayitavyaM syAt / cUrNI - 'niggaMthassa' iti / nirganthasya zramaNasya gAthApatikulaM - gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSA grahaNanimittena anupraviSTasya gatasya tatra antaH pratigrahe pAtrAbhyantare yadi prANA dvIndriyAdayaH, bIjAni vA vanaspatikAyavizeSarUpANi, rajo vA sacittadhUlI sacittapRthivIkAyavizeSaH, agnikaNaH tejaskAyo vA paryApatet Agacchet tadA tacca prANAdijAtaM yadi 'saMcAei' iti zaknoti vivektum - pRthakartum, vizodhayitum - sarvathAppRthakkartum, tathA tat dvIndriyA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUrI u05 sU0 prANAdipatitAhArakaraNAkaraNavidhiH 127 dijIvaM pUrvameva prathamameva lAtvA hastAdinA gRhItvA pratilekhya pratilekhya sarvathaiva apanIyApanIya pAtramadhyAd nissArya 2, tataH tadanantaraM saMyata eva yatanayA bhuJjIta vA pibed vA / yadi punaH tacca prANAdi - dvIndriyAdijIvaM 'no saMcAei' iti no zaknoti vivektuM nissArayitum vA pRthakkartum, vizodhayituM vA vizeSato dUrIkarttuM yadi na zaknoti tadA tat dvIndriyAdiyuktaM bhaktapAnaM no AtmanA svayaM bhuJjIta no vA anyebhyaH zramaNAdibhyo dadyAt tarhi kiM kuryAt ? ityAha-- tad bhaktapAnam ekAnte vijane bahuprAsuke atyantaprAzuke avazyAyottaGgAdirahite sthAne pratyupekSya cakSuSA samyag nirIkSya, pramRjya rajoharaNena pramArjanaM kRtvA pariSThApayitavyaM syAt tasya prANAdimizritabhaktapAnasya pariSThApanaM karttavyaM na tu svayaM bhoktavyaM nApyanyebhyo vA dAtavyamiti bhAvaH / / sU0 11 // " " pUrvamAhArasUtre prANapadena trasAnAM, bIjapadena vanaspatikAyAnAM, rajograhaNena pRthivyagnikAyAnAM, vAyoH sarvatrAntargatatvena vAyukAyAnAM ca grahaNaM kRtamiti kAyapaJcakamuktam, samprati atra sUtre SaSThamakAyamadhikRtya bhojanavidhi pratipAdayati- 'niggaMthassa ya' ityAdi / sUtram - niggaMthassa ya gAhAvaikulaM piMDa vAyapaDiyAe aNuppa viTThassa to DiggahaMsi dage vA dagarae vA dagaphusie vA pariyAvajjejjA, se ya usine bhojAe bhovve siyA se ya sIe bhoyaNajAe taM no appaNA bhuMjijjA no annesiM dAva, egaMte bahuphAsue thaMDile pariveyavve siyA || sU0 12 // chAyA - nirgranthasya ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe dakaM vA dakarajo vA dakapRSad vA paryApatet tacca uSNa bhojanajAtaM bhoktavyaM syAt, atha ca zItaM bhojanajAtaM tat no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyo dadyAt kAnte bahuprAsu sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt // sU0 12 // cUrNI - 'niggaMthasya' iti / nirgranthasya ca gAthApati kulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe pAtrAbhyantare dakaM vA apkAyasamUharUpam, dakarajo vA udakabindurvA - dakapRSat-udakazIkaro jalakaNo vA paryApatet, tacca pAtrasthitaM bhojanajAtaM yadi uSNaM bhavet tadA tad bhojanajAtaM zramaNasya bhoktavyaM bhojanayogyaM syAt, zramaNena tad bhoktavyam, uSNapatitadakAdeH zastrapariNatatvenAcittatvasadbhAvAt / tadapi bhojanajAtaM yadi zItaM bhavet tadA tad bhojanajAtaM patitadakAdeH zastrA'pariNatatvena sacittatvasadbhAvAt no AtmanA svayaM bhuJjIta nApi ca tad anyebhyo dadyAt apitu tad bhojanajAtam ekAnte bahuprAsu sthaNDile pariSThApayitavyaM syAditi / atra daka - dakarajaHprabhRtInAM parimANakRto bhedo bodhyaH, tathAhi - dakapadena prabhUtA kAyarUpamudakaM gRhyate, dakarajaHpadena udakabindurucyate, dakapRSatpadena punaH pAnIye - 'nyatra prakSipyamANe vAyupreritAstatrAgatya prapatanto jalakaNAH pratigRhyante iti vivekaH // sU012 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaM prANAtipAtAdirakSaNa vaktavyatA pratipAditA, samprati brahmacaryavratarakSaNArthamindriyaviSaye zrotoviSaye ca kramazaH sUtradvayaM pratipAdayan prathamamindriyaviSayaM nirgranthIsUtramAha'niggaMthI ityAdi / sUtram - niggaMthIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA virgicamANIe vA visomANIe vA anayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraM iMdiyajAyaM parA - musejjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA, hatthakammapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugdhAyaM // sU0 13 // bRhatkalpasUtre chAyA - nirgrandhyAH rAtrau vA vikAle vA uccAraM vA prasravaNaM vA viviJcatyA vA vizodhayantyA vA anyataraH pazujAtIyo vA pakSijAtIyo vA anyatarad indriyajAtaM parAmRzet taM ca nirgranthI svAdayet hastakarmapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikam anudghAtikam ||suu013|| " cUrNI - 'niggaMthIe' iti / nirgranthyAH - zramaNyAH rAtrau vA rajanIsamaye, vikAle vA pUrvAparasandhyAsamaye uccAraM vA saMjJAm, prasravaNaM vA kAyikIlakSaNam, viviJcatyA vA pariSThApayantyAH, vizodhayantyA vA zuddhiM kurvantyAH tatsamaye anyataraH kazcid ekataraH pazujAtIyo vA vAnarAdiH, pakSijAtIyo vA mayUrAdiH yadi anyatarat kimapi ekatarat indriyajAtam - stanakapolamukhanayanapANipAdAdikam aGgavizeSaM parAmRzet - spRzet, atha taM ca vAnarAdisparza nirgranthI svAdayet 'sukhado'yaM sparzaH' ityevamanumodayet tadA hastakarma pratisevanaprAptA akRtahasta karmAi hastakarmaprayuktadoSApannA satI Apadyate cAturmAsikam anudghAtikaM - caturgurukarUpaM prAyazcittaM prApnoti // sU0 13 // pUrvamindriyaviSayakaM prathamaM sUtraM pratipAditam samprati zrotoviSayaM dvitIyaM nirgranthIsUtramAha - 'niggaMthIe' ityAdi / sUtram - niggaMthIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANI vA visomANIe vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraMsi soyaMsi ogAhijjA, taM ca nimgaMthI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugdhAiyaM // sU0 14 // chAyA nirgrandhyA rAtrau vA vikAle vA uccAraM vA prasravaNaM vA viviJcatyA vA vizodhayantyA vA anyataraH pazujAtIyo vA pakSijAtIyo vA anyatarasmin zrotasi avagAheta, tacca nirgranthI svAdayet maithunapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikam anuyAtikam // sU0 14 // cUrNI -- ' nimgaMthIe ' iti / nirgrandhyA rAtrau vikAle vA uccAraprasravaNaM pariSThApayantyA vA zuddhiM kurvantyA vA tatsamaye anyataraH kazcidekaH pazujAtIyo vA prANI vAnarAdiH d, " Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAcyAkcUrI u0 5 sU0 15-19 nirgranthayA pakAkinItvAdimaryAdA 129 pakSijAtIyo vA prANI - haMsamayUrAdiH yadi anyatarasmin kasmiMzcit zrotasi - yoni kakSAjaghanAdisandhirUpe vivare avagAheta svIyaM kimapi aGgaM pravezayet, tacca yonyAdau vAnarAdInAmaGgAvagAhanaM svAdayet ' kIdRzamidaM sukhadamavagAhanam' ityevamanumodayet - tadavagAhanena manasi sukhamanubhavet tadA sA nirgranthI maithunapratisevanaprAptA - anAsevitamaithunA'pi maithunasevanajanyadIpA - pannA satI Apadyate cAturmAsikamanudghAtikaM prAyazcittam // sU0 14 // pUrvaM brahmacaryavrataviSayA doSAH pratipAditAH, te ca doSAH prAya ekAkinyAH saMbhavantIli samprati nirgranthayA ekAkinyAH sthityAdiniSedhaviSayakaM sUtracatuSTayaM pratipAdyati- 'no kappara niggaMthIe' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthIe egANiyAra hottae // sU0 15 // chAyA - no kalpate nirgrandhyA ekAkinyA bhavitum // sU0 15 // cUrNI 'no kapa' iti / no kalpate nirgrandhyA ekAkinyA asahAyayA bhavitum, nirgranthyA ekAkinyA kadApi na bhavitavyam strIzarIrasya puruSaspRhaNIyatvena dRDhasaMhananadhRtibalAdirAhityena ca balAtkArAdisadbhAve brahmacaryavratabhaGgadoSaprasaGgAt // sU0 15 // sUtram - no kappai niggaMthIe egANiyAe gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyA nikkhamitta vA pavisittae vA // sU0 16 // chAyA--no kalpate nirgranthayA ekAkinyA gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena niSkamituM vA praveSTuM vA // sU0 16 // cUrNI - evam ekAkinyA gAthApati kulaM - gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena AhArAdigrahaNanimittaM niSkramitum upAzrayAd gRhasthagRhe bhaktapAnAdyartha nissarttum, tathA praveSTuM gRhasthagRhe pravezaM karttum na kalpate // sU0 16 // sUtram - - no kappara niggaMthIe egANiyAe bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA nikkhamitta vA pavisittae vA // sU0 17 // chAyA - no kalpate nirgrandhyA ekAkinyA bahirvicArabhUmiM vA vihArabhUmiM ghA niSkramituM vA praveSTuM vA // su0 17 // cUrNI - evam ekAkinyA bahiH upAzrayAdvahiH vicArabhUmiM saMjJAbhUmim niSkramituM vA upAzrayAt, praveSTuM vA saMjJAbhUmau na kalpate, tathA vihArabhUmiM svAdhyAyAdibhUmau vA niSkramitum upAzrayAt, praveSTum - svAdhyAyabhUmau ekAkinyA na kalpate // su0 17 // sUtram - no kappai niggaMthIe egANiyAe gAmANugAmaM dRijjittae vA vAsAvAsaM vA vatthae | sU0 18 // 17 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre chAyA-noM kalpate nimranthyA ekAkinyA prAmAnugrAma drotuM vA varSAvAsaM vA vastum // sU. 18 // cUrNI- evameva ekAkinyA nimranthyA prAmAnugrAmam ekasmAd grAmAd prAmAntaraM drotum vihartum , tathA varSAvAsaM cAturmAsyanimittaM vastuM na kalpate // sU0 18 // pUrva nirgrandhyA ekAkinItvaM niSiddham , samprati zramaNAnAmacelakatvasya bhagavatA pratipAditatvena kAcit zramaNI cApi acelakatvaM kartumicchedatastAsAmacelakatvaM pratiSedhayannAha'no kappaI' ityAdi / sUtram-noM kappai niggaMthIe aceliyAe hottae // sU0 19 // chAyAno kalpate nirgranthyA acelikayA bhavitum // sU0 19 // cI-no kappaI' iti / no kalpate nirgranthyAH zramaNyA acelikayA-celaH vastraM, na celo vastraM yasyAH sA acelA, acelA eva acelikA vastravarjitA, tayA vastrarahitayA bhavitum-avasthAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, sAdhvyA vastrarahitayA na bhavitavyam-sAdhvI vastrarahitA na bhavediti bhAvaH / anena sAdhvInAM jinakalpo niSiddha ityavagantavyam , tAsAM tAdRzasaMhananAbhAvAt / taruNastenakAdikRtopasargajanye bhaye upasthite tannivAraNasAmarthyA'bhAvAtsAdhvI vastravarjitA bhavituM na zaknotIti tasyA acelakatvaM bhagavatA niSiddham / vastrarahitAM sAdhvIM dRSTvA strIzarIrasya puruSamohakasvabhAvAt taruNAdizcaturthasevanAdikaM kattu sAhasaM kuryAt, evaM yadA kulaTA'pi tAvad vyabhicAriNI api vastrarahitA bhavituM necchati tadA kimuta vaktavyaM kulInAnAM sAdhvInAM viSaye, yat na tAH kadApi vastrarahitA bhavituM vAJchantIti tAtparyam / punazca acelakatA pratipannAnAM zramaNInAM lokApavAdaninditAnAM tIrthocchedo bhavati, vRttizca tAsAM durlabhA bhavati / evaM vivastrAM zramaNImavalokya loko vadati-"strINAM lajjA vibhUSaNam" iti vacanAt kutra gatA AsAM lajjA ? iti pravrajyAM grahItum abhimukhIbhUtAnAmapi pravrajyAgrahaNataH parAvartanaM syAt / anyo vA kazcit pravrajyAgrahaNatastA nivArayet / lokAstatkuTumbijanAn evaM kathayanti yatyuSmadIyA duhitaraH snuSA vA yAH pUrva candrasUryakiraNairaspRSTagAtrA Asan tAH samprati pratrajitAvasthAyAM sarvajanadRSTispRSTagAtrAH sarvalokapurato vivastrA hiNDante, kIdRzI caiSA pravrajyA ?, lokairevamukte tatkuTumbino bhUyastAH svagRhamAnayanti / anena pravacanoDDAho'vazyambhavI / ityAdhanekadoSasaMbhavAt sAdhvIbhiracelAbhine bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 19 // pUrva nirgranthInAmacelakatvaM niSiddham, samprati tAsAM pAtrarahitatvaM pratiSedhayitumAha'no kappaI' ityaadi| sUtram-no kappai niggaMthIe apAiyAe hottae / sU0 20. // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNaarriacUrI u05 sU0 20-22 nirgrandhyA AtapanAvidhiH 131 chAyA - no kalpate nirgrandhyA apAtrikayA bhavitum // sU0 20 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgrandhyA apAtrikayA pAtrarahitayA bhavitum avasthAtum, pAtrarAhitye AhArazaucAdikriyAyA apyasaMbhavena lokanindAsadbhAvAt / pAtraM vinA yatra tatraiva sAdhvIbhirbhoktavyaM syAt / loko vadet - sAdhvIbhyaH ko'pi pAtraM na dadAti tena imA gozvAnAdivat yatra kutrApi nirlajjA satI labdhamAhAraM bhoktumArabhante kIdRza AsAM dharmaH ? iti lokApavAdo'vazyambhAvIvyato nirgrandhyA apAtrikayA na bhavitavya - miti bhAvaH // sU0 20 // pUrvasUtre nirgrandhyAH pAtraM vinA'vasthAtuM na zarIreNa kAyotsarganiSevamAha - 'no kapa' ityAdi / kalpate ityuktam, saMprati tasyA vivastra sUtram -no kappara niggaMthIe vosadRkAiyAe hotae | sU0 21 // chAyA - no kalpate nirgrandhyA vyutsRSTakAyikayA bhavitum // sU0 21 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthyA vyutsRSTakAyikayA - vyutsRSTaH zarIravastrAdimamatvatyAgena parityaktaH kAyo deho yayA sA vyutsRSTakAyA, sA eva vyutsRSTakAyikA, tayA 'mayA divyAdyupasargAH soDhavyAH' ityabhigrahaM gRhItvA zarIrAd vastraM pRthak kRtya samayaprasiddhena yogaviSayakAbhinavakAyotsargeNa sthitayA bhavitum - avasthAtuM na kalpate, nirgranthayA udghATitazarIreNa kAyotsargaM kartuM na kalpate iti bhAvaH / yatastathAsthitAyA udIrNamohapreraNayA taruNagrahaNAdaya upasargAH pUrvoktA eva bhavanti, tena brahmacaryavratabhaGgaprasaGga Apatet, tasmAt nirgrandhyA vivastrazarIrayA kAyotsargo na kartavya iti bhAvaH / / sU0 21 // pUrva nirgranyA vivazarIreNa kAyotsargaH pratiSiddhaH samprati nirgrandhyA grAmAdito bahitApa nAgrahaNaniSedhaM pratipAdayitumAha- 'no kappara' ityAdi / sUtram - no kapa niggaMdhIe bahiyA gAmassa vA nagarassa vA kheDassa vA kabbaDassa vA paTTaNassa vA maDaMbassa vA Agarassa vA doNamuhassa vA Asamassa vA saNNivesassa vA uDDhaM bAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhIe egapAiyAe ThiccA AyAvaNAra Ayavittae, kappara se uvvassayassa aMto vagaDAe saMghADipaDibaddhAe palaMbiyavAhiyAe samatalapAiyAe ThiccA AyAvaNAe Aya vittae / sU0 22 // chAyA -no kalpate nirgrandhyAH bahiH grAmasya vA nagarasya vA kheTasya vA karbaTasya vA pattanasya vA maDambasya vA Akarasya vA droNamukhasya vA Azramasya vA saMni. vezasya vA urdhva bAhU pragRhya pragRhya sUryAbhimukhyAH ekapAdikAyAH sthitvA AtApanayA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 bRhatkalpasUtre AtApayitum, kalpate tasyA upAzrayasya antarvagaDAyAM saMghATI pratibaddhAyAH pralambitabAhAyAH samatalapAdikAyAH sthitvA AtApanayA AtApayitum // sU0 22 / / cUrNI - 'no kappa' iti / no kalpate nirgrandhyAH kimityAha - grAmAderbahiH pradeze bAhU UrdhvakRtya sUryAbhimukhIbhUtvA ekapAdena UrdhvabhUtAyA AtApanAmAtApayituM na kalpate iti niSedhasUtrasya saMkSepArthaH / kathaM kalpate ? iti vidhisUtrasaMkSepArtho yathA - grAmAdermadhye upAzrayabhUmerabhyantare saMghAcAdinA samucitAvRtazarIrAyAH bAhU adhobhAge pralambya samatala bhUmisthitapAda - dvayena UrdhvasthAnena sthitAyA AtApanAmAtApayituM kalpate, iti niSedhavidhigarbhitasya sUtrasya sNkssepaarthH| vistarArtho yathA - no kalpate na yujyate nirgranthyAH zramaNyAH grAmasya vA bahiri - tyanenAnvayaH / evaM nagarasya vA kheTasya vA karbaTasya vA pattanasya vA maDambasya vA Akarasya vA droNamukhasya vA Azramasya vA saMnivezasya vA, tatra - grAmaH vRtiveSTitajana nivAsarUpaH, tasya, AkaraHsuvarNaratnAdyutpattisthAnam tasya, nagaram - aSTAdazakaravarjitam tasya kheTaM - dhUliprAkAraparikSiptam tasya, karbeTaM - kutsitanagaram tasya, maDambaM - sArdhakrozadvayAntargrAmAntararahitam tasya, droNamukhaMjalasthalapathopeto jananivAsaH tasya, pattanaM samastavastuprAptisthAnam tasya, tad dvividhaM bhavati-jalapattanaM sthalapattanaM ceti, naubhiryatra gamyate tajjalapattanaM, yatra ca zakaTAdibhirgamyate ttsthlpttnm| yadvA zakaTAdibhinabhirvA yad gamyaM tat pattanaM, yat kevalaM naubhireva gamyaM tat paTTanam iti bodhyam / eSAM grAmAdInAM bahiH Urdhvam uparibhAge AkAze bAhU-bhujau pragRhya-pragRhya prakarSeNa kRtvA sUrAbhimukhyAH sUryAbhimukhaM sthitAyAH ekapAdikAyAH UrdhvotthApitaikacaraNAyAH, ekaM pAdamA kuJcitaM kRtvA utthApya dvitIyaM pAdaM bhUmau saMsthApya etAdRzarUpeNa sthitvA UrdhvasthAnena UrdhvotthApitazarIreNa sthitvA AtApanayA AtApanarUpatapovizeSeNa AtApayitum - AtApanAM grahItuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / tahi kathaM kalpate? iti tadvidhi pradarzayati- 'kappara se ' ityAdi, 'se' tasyA nirgrandhyAH kalpate upAzrayasya antarvagaDAyAM - prAkArAbhyantare bhityAdyAcchAditapradeze 'vagaDA' - zabdo'tra gRhaprAkAra rUpArthavAcako dezIyo varttate, tasyA, abhyantare, tatrApi kodRzyAH ? tatrAha - saMghATI pratibaddhAyAH saMghATIgrahaNena avagrahAnantakAdInAM nirgranthIprAyogyAnAM samucitopakaraNAnAM grahaNaM bhavati, taiH pratibaddhAyAH suprAvRtazarIrAyAH punaH kIdRzyAH ? ityAha- 'palaMbiyabAhAe' iti pralambitabAhAyAH pralambite agholambamAne bAhe - bAhU yasyAH sA pralambitabAhA agholambamAnabhujA, tasyAH pralambIkRtabhujAyAH samatalapAdikAyAH samatalau ca tau pAdau ceti samatalapAdoM, tau asyAH sta iti samatalapAdikA tasyAH, pAdadvayaM bhUmau samatA saMsthApya sthitAyAH sthitvA - pUrvoktaprakAreNa sthitiM kRtvA AtApanayA - AtApanAbhighatapovizeSeNa AtApayitum AtApanAM karttuM kalpate / sAdhorvaiparItyena sAdhvInAmAtApanA grahaNa kalpate, strIzarIrasya gopyatvena tathAvidhAtApanAgrahaNasya bhagavatA prarUpitatvAditi // sU0 22 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvacUrI u0 5 sU0 23-33 nirgranthayA AsanamaryAdA 133 pUrvaM nirgranthInAM grAmAderbahirAtApanA grahaNaM niSiddham, samprati tAsAmeva AsanAbhigrahavizeSANAM niSedhaM pratipAdayitumekAdazasUtrImAha - 'no kappara' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthIe ThANAyaiyAe hottae / sU023 // no kappai niggaMthIe paDamAiyA hota || sU024 // no kappai niggaMthIe NisajjiyAe hottae / 025 // no kapai niggaMthIe ukkuDugAsaNiyAe ( ThANukkuDiyAe ) hottae || sU026 // no arus fruite vIrAsaNiyAe hottae / sU027 / / no kappai niggaMthIe daMDAsaNiyA hottae || sU028 // no kappai nimgaMthIe lagaMDAsaNiyAe hottae / 029 // no atus niggaMthI egapAsiyAe hottae || su030 // no kappai niggaMthIe uttANAsaNiyA ho / 031 / / no kappai niggaMthIe omaMthiyAe hottae / 032 // no kappas niggaMthIe aMbakhujjiyAra hottae | sU0 33 // chAyA - no kalpate nirgrandhyAH sthAnAyatikAyA bhavitum // sU023 // no kalpate nirgranyAH pratimA sthAyinyA bhavitum // sU0 21 // no kalpane nirgranthayA naiSadhikAyA bhavitum // sU015 || no kalpate nirgranthyAH utkuTukAsanikAyAH (sthAnotkuTukikAyAH) bhavitum // sU0 16 // no kalpate nirgrandhyA vIrAsanikAyA bhavitum // sU0 17 // no kalpate nirgrandhyA daNDAsanikAyA bhavitum // sU018 | no kalpate nirgranthayA lakuTAsabhavitum // 19 // no kalpate nirgrandhyA ekapArzvikAyA bhavitum ||sU30|| no kalpate nirmanthyA uttAnAsanakAyA bhavitum / / sU031 / / no kalpate nirgrandhyA avAGmukhyA bhavitum // 31 // no kalpate nityA AmrakubjikAyA bhavitum // sU0 33 // cUrNI - 'no kappai' iti / no kalpate nirgranthyAH sthAnAyatikAyAH UrdhvasthAnena mAyatA sthAnAyatA saiva sthAnAyatikA tasyAH etAdRzyA bhavitum avasthAtum | 'amukasamayaparyantam- kAyosargaM kariSyAmi' iti budhyA, pUrvoktA kRtyA kAyotsargaM kartum na kalpate iti bhAvaH // sU023 // samprati pratimAviSayakaM sUtramAha - 'no kapai' ityAdi / evaM no kalpate nirgrandhyAH pratimA ekamAsikyAdirUpA dvAdaza, tAsu tiSThatIti pratimAsthAyinI dvAdazapratimArUpAbhigrahadhArINI, tasthA bhavituM na kalpate / mAsikyAdipratimAvahanaM nirgranthInAM nocitam, tAsAM dhRtibalAdirAhityena saMyamayAtrAnirvAhA'sadbhAvAt // sU0 24 // evaM naiSadhikAyAH niSadyA upavezanarUpA upavezanaprakAraH, sA vidyate yasyAH sA naiSadhI, saiva naiSayikA, tasyAH niSadhArUpaM sthAnamAzritya sthitAyA bhavituM nirmandhyA no kalpate / niSadyA ca paJcavidhA bhavati, tathAhi - samapAdaputA 1, goniSadhikA 2, hastizuNDikA 3, paryaGkA 4, arddhaparyaGkA 5, ceti / tatra samapAdapuptA yatropaviSTAyAH samau pAdau putau ca spRzataH samapAdaputA 1, yasyAM gaurivopavezanaM bhavati sA goniSadhikA 2, yasyAM putAbhyAmupavizya ekaM pAdaM hastizuNDamivotthApya upavizyate Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka bRhatkalpasUtre - sAhastizuNDikA 3, paryaGkA yatra paryaGkAkRtyA upavizyate sA paryaGkA niSayA 4, arddhaparyaGkA yasyAmekaM jAnuM samutthApya upavizyate sA arddhapalyaGkA niSadyA procyate 5 / " evaMvidhayA paJcaprakArayA niSadyayA caratIti naiSadhi kI tasyAH, etAdRzaniSadanasthAnamA - zritya upavezanaM sAdhvInAM nocitamiti // sU0 25 // evam utkuTukAsanikAyAH utkuTukaM - bhUmisthApita caraNataladvayarUpaM 'ukaDu' iti bhASAprasiddhamAsanam utkuTukAsanaM tad vidyate yasyAH sA utkuTukAsanika, tasyA utkuTukAsanena samupaviSTAyA nirgrandhyA bhavituM no kalpate, utkuTukAsanena nirgrandhyA nopaveSTavyam || sU0 26 / / evaM vIrAsanikAyA bhavituM no kalpate, vIrAsanena upavezanaM sAdhvInAM nocittam / vIrAsanaM nAma siMhAsane upaviSTo bhUmau nyastapAdastiSThati, tadavasthAyAM tat siMhAsanaM tadadhobhAgAt nissAryate tadApi tadAkAreNaiva avasthAnaM yatra bhavati tadAsanaM vIrAsanaM procyate, tad yasyA astIti vIrAsanikA, tasyA vIrAsanikAyA bhavituM nirgranthyA no kalpate / / sU0 27 // evaM daNDAsanikAyA nirgrandhyA bhavituM no kalpate / daNDaH yaSTiH, tad dIrghamAyataM pAdaprasAraNena bhavati tad AsanaM daNDAsanaM tad yasyA asti sA daNDAsanikA tasyA daNDAsanikAyA bhavitum avasthAtuM nirgranthyA na kalpate // sU0 28 // evaM lakuTAsanikAyAH, lakuTaM kubjakASThaM tadvat kubjatayA mastakapASNikAnAM bhuvi laganena pRSThasya cAlaganena zayanam, athavA kubjIbhUya zayanam, etAdRzamAsanaM yasyAH sA lakuTAsanikA, tasyA lakuTAsanikAyA nirgrandhyA bhavituM no kalpate // sU0 29 / / evaM 'omaMthiyAe iti avAGmukhyAH avAG adho mukhaM yasyAH sA avAGmukhI tasyA adhomukhIbhUtAyA bhavitum avasthAtuM nirgrandhyA no kalpate // sU0 30 // evam ekapArzvikAyAH - ekapArzvena zAyinyAH tathAvidhAbhigrahavizeSeNa zayitAyAH sAdhvyA bhavituM no kalpate // sU0 31 // evam uttAnAsanikAyAH, uttAnam UrdhvamukhIbhUya zayanam, etAdRzamAsanaM yasyA sA uttAnAsanikA, tasyA uttAnAsanikAyA bhavituM sAdhyA no kalpate / / sU0 32 // evam AmrakubjikAyAH - AmrAkAreNa kubjIbhUya sthitAyA nirprandhyA bhavituM no kalpate, yatra mastakapAdadvayena bhUmiM spRzati madhyazarIramUrdhvaM kriyate tadAsanam AmrakubjAsanaM prodhyate, tadAsanena sthAtu sAdhvyA nocitamiti bhAvaH, prAguktayukteH / ete ekAdazasUtroktAH sarve'pi abhigrahavizeSA nirgranthInAM pratiSiddhAH || sU0 33 // pUrva nirmanthInAM brahmacaryavratarakSaNArthamakalpayA abhigrahavizeSAH pratipAditAH samprati tadrakSaNArthameva nirgranthInAm AkuJcanapaTTAdayo dArukadaNDakAntA na kalpante iti pratipAdayituM prathamaM tAsAm AkuJcanapaTTakaM pratiSedhitumAha- 'no kappar3a' ityAdi / sUtram-no kappai nimagaMthINaM AkuMcaNapaTTagaM dhArittae vA pariharitae vA // sU0 34 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u. 5 sU0 34-39 nirgranthInAM sthAnaniSIdanAdimaryAdA 135 chAyA--no kalpate nigranthInAm AkuJcanapaTTakaM dhArayituM vA parihattuM vA suu034H| cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthInAm AkuzcanapaTTakaM, AkuzcanaM-saMkocanam adhaHzarIrasya saMkocanaM tannimittaM yat paTTakaM vastram paryastikApaTTakamityarthaH, paryastikAkaraNanimittaM yat paTTakaM vastraM tat nirgranthInAM dhArayituM pArzve sthApayitum , parihartum-paribhoktuM na kalpate / paryastikAM kurvANAM sAdhvIM dRSTvA loko vadati-aho kIdRzo'syA garvaH yA paryastikA baddhvA samupavizati / paryastikAM kurvANA apAvRtA'pi bhavet tena brahmacaryavratabhaGgasaMbhavaH lokApavAdo vA bhavet / AkuJcanapaTTakaM tAsAm anupadhiH, ya upakAre varttate sa upadhirucyate, anyaH anupadhiH, tacca tAsAmupakAre nAyAtIti kRtvA anupadhiH / anupadhibhUtasyopakaraNasya dhAraNe tIrthakRdAjJAbhaGgaH / tatpratyupekSaNAdau sUtrArthasvAdhyAyahAnirbhavet tasmAt AkuzcanapaTTakaM sAdhvInAM nAnujJAtam // sU0 34 // pUrva nirgranthInAmAkuJcanapaTTakaM niSiddham , tat nirgranthAnAM kalpate iti nimranthasUtramAha"kappai' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthANaM AkuMcaNapaTTagaMdhArittae vA pariharittae vA ||suu035|| chAyA- kalpate nirgranthAnAm AkuJcanapaTTakaM dhArayituM vA pariharta vA / su035 / cUrNI--'kappai' iti / kalpate nimranthAnAM zramaNAnAm AkuJcanapaTTakaM paryastikApaTTakaM paryastikAkaraNAthai vastraM dhArayitu-saMgrahItuM parihantuM paribhoktuM kalpate, zramaNAnAM pUrvoktadoSAnApatteH, kintu paryAyajyeSThapurata AkuJjanapaTTAsanena sthAtum na kalpate // sU0 35 // pUrva nirgranthInAM nirgranthAnAM paryastikApaTTadhAraNe niSedho vidhizca pradarzitaH, samprati ubhayeSAM sAvaSTambhAsane upavezanasya niSedhaM vidhi ca pradarzayitumAha-'no kappaI' 'kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthINaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTThittae vA nisIittae vA // sU0 36 // kappai niggaMthANaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTThittae vA nisIittae vA // sU0 37 // chAyA-no kalpate nigranthInAM sAvazraye Asane sthAtuM vA niSattuM vA // sU0 36 / / kalpate nirgranthAnAM sAvazraye Asane sthAtuM vA niSattuM vA // suu0|| 37 // cUNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthInAM sAvazraye-sAvazrayaM nAma yasyAsanasya pRSThato'vaSTambho bhavati tAdRze sAvaSTambhe Asane sthAtum UrdhvasthAnena sthitiM kartum , niSattuM-tadupari upaveSTuM na kalpate iti sambandhaH, etAdRzAsane upaviSTAnAM zramaNInAM pUrvokto garvaH siddhayati, strIzarIratvena taruNAnAM mohajanakatvaM vA bhavati tasmAt nirgranthInAM sAvaSTambhAsane Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkarapa sU sthAtuM niSattuM vA nocitamiti // sU0 36 // samprati nirgranthaviSaye vidhisUtramAha - ' kappa ' iti / kalpate nirgranthAnAM sAvazraye sAvaSTambhe Asane sthAtuM niSatuM vA to lAnatvAdikAraNAnnirAlambamupaveSTumazaktAnAM nirgranthAnAM sAvaSTambhamAsanaM kalpate, nirgranthInAM sarvathA na kanpate iti bhAvaH // sU0 37 // " pUrva sAvaSTambhAsanaviSaye nirgranthInAM niSedhasUtraM, nirgranthAnAM ca vidhisUtramuktam, samprati saviSANapIThaphalakaviSaye tadevAha - 'no kappar3a' 'kappar3a' ityAdi / sUtram - no kappara nimgaMthINaM savisANaMsi pI Msi vA phalagaMsi vA ciTThi tara vA nisIittae vA / / sU0 38 || kappai niggaMthANaM savisANaMsi pIDhaMsi vA phalagaMsi vA cittie vA nisIittae vA // sU0 39 // chAyA - mo kalpate nirgranthInAM saviSANe pIThe vA phalake vA sthAtuM vA niSattuM vA // sru0 // 38 // kalpate nirgranthAnAM saviSANe pIThe vA phalake vA sthAtuM vA niSantu vA || sU0 // 39 // cUrNI - 'no kappar3e' iti / no kalpate nirgranthInAM saviSANe - viSANaM zRGgam, viSAmiva viSANaM zRGgAkAra uparyutthitaH kASThavizeSaH, tena sahitaM saviSANam - tasmin saviSANe sazRGge pIThe kASThanirmitAsanavizeSe, phalake vA zayanapaTTake sthAtum UrdhvasthAnena niSattum - upaveSTuM na kalpate iti sambandhaH / yasya pIThasya phalakasya vA upari zobhArthaM zRGgAkAram UrdhvalambakASThaM nirmitaM bhavet tAdRze pIThe phalake vA sthAnaniSIdanakaraNe Urdhva kASTharUpatadAkArAvalokanena udIrNamohatvena bhuktabhoginInAM nirgranthInAM pAdakarma smRtikaraNAdidoSasaMbhavAt, abhuktabhoginInAM ca kautuka - saMbhavAt nirgranthInAM saviSANapIThaphalakAdau sthAnadi karttu nocitamiti bhAvaH // sU0 38 // vidhimAzritya nirgranthasUtramAha - ' kappar3a' iti / pUrvokte saviSANe pIThe vA phaLake vA sthAtuM niSattuM vA nirgranthAnAM kalpate, zramaNAnAM pUrvoktadoSAnApatteH // sU0 39 // pUrvaM saviSANapIThaphalakaviSaye nirgranthInAM niSedhasUtram, nirgranthAnAM ca vidhisUtraM pratipAditam samprati savRntakAlA buviSaye tadeva sUtradvayamAha - 'no kappar3a' 'kappara' ityAdi / 9 sUtram - no kappai niggaMthINaM saveMTagaM lAuyaM dhAritae vA pariharittae vA // sU0 40 // kappai niggaMthANaM saveMTagaM lAuyaM dhAritae vA pariharitae vA // sU0 41 // chAyA -no kalpate nirgranthInAM savRntakam alAvu dhArayituM vA parihartu vA // sU0 40 // kalpate nirgranthAnAM savRntakam alAbu dhArayituM vA pariharta vA // sU041 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0- 5 sU041-46 sAdhusAdhvInAM pAdakesarikAdigrahaNavidhiH 137 cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthInAm savRntakam - vRntasahitaM nAla- yuktam alAbu- tumbikAphalapAtram dhArayitum saMgrahItum, parihartum pAnAdau upabhoktam / savaSANapIThaphalakavadatrApi bahirnissRtordhvAkArAvalokanena bhuktabhoginInAmabhuktabhoginInAM nirmanthana M pUrvoktasmRtikaraNa kautukAdidoSasaMbhavAt // sU0 40 // nirgranthaviSayakaM vidhisUtramAha - ' kappai' iti / kalpate nirgranthAnAM tadeva savRntakaM tumbIpAtraM dhArayituM vA parihartu vA, nirgranthAnAM pUrvoktadoSAsaMbhavAt // sU0 41 // pUrva savRntakA'lAbupAtradhAraNe niSedhasUtraM vidhisUtraM ca nirgranthInirgranthAnAM krameNa pratipAditam, samprati nirgranthInirgranthadvayamAzritya tadeva sUtradvayamAha - 'no kappara' 'kappara' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthINaM sarbeTiyaM pAyakesariyaM dhAritae vA pariharitae vA / / sU0 42 || kappara niggaMthANaM sarbeTiyaM pAyakesariyaM dhAritae vA pariharittae vA / / sU0 43 // chAyA - no kalpate nirgranthInAM savRntikAM pAtrakesarikAM dhArayituM vA pariha ghA / / sU0 42 // kalpate nirgranthAnAM savRntikAM pAtrakesarikAM dhArayituM vA pariha vA // sU0 / / 43 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthInAM savRntikAM vRntasahitAM lambAkAreNa vRntavad vRntam uparilambadaNDikArUpaM tena sahitAM savRntikAm pAtrakesarikAm - pAtraproJchanArthaM pramArjanikAM lambadaNDikApratibaddhadazikAmayIM pramArjanikAM dhArayitum upakaraNa buddhayA pArzve sthApayitum, parihartum - paribhoktuM na kalpate // sU0 42 // nirgranthAnadhikRtya vidhisUtramAha - 'kappai ' iti, kalpate nirgranthAnAM savRttikAM pAtrakesarikAM pAtraproJchanapramArjanikAM dhArayituM vA pariharttu vA kalpate // sU0 43 // pUrvaM pAtrakesarikAviSayaM sUtradvayaM pratipAditam samprati dArudaNDakapAdaproJchanaviSayaM tadeva sUtradvayamAha - 'no kappar3a' ' kappa' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthINaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhAritae vA pariharitae vA // sU0 44 // kappai niggaMthANaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhAritae vA pariharitae vA // sU0 45 // " chAyA -no kalpate nirgranthInAM dArudaNDakaM pAprojchanakaM dhArayituM vA parihatta // su0 44 // kalpate nirgranthAnAM dArudaNDakaM pAdaprojchanakaM dhArayituM vA pariha vA // sU0 45 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthInAM dArudaNDakaM dArumayadaNDikAyuktaM pAdaproJchanakaM dArumayadaNDikAyA agrabhAge. orNikA dazikA, badhyante tAdRzaM pAdaproJchanArthaM 18 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 pramArjanikArUpam na kalpate iti bhAvaH // sa0 44 // nirgranthaviSaye vidhisUtramAha-'kappai' iti / kalpate nirgranthAnAM dArudaNDakaM kASThamayadaNDikAyuktaM pAdaproJchanakam daNDoparibhAgabaddhadazikAsamUhaM pAdaproJchanArthaM pramAnikArUpaM dhArayituM paribhoktuM vA kalpate // suu045|| pUrva brahmacaryavratarakSaNArtha vizeSataH zramaNImadhikRtya ekAkinI vihArAdidArudaNDakapAdaproJchanadhAraNaparyantavaktavyatA pratipAditA, samprati tasyaiva vratasya rakSaNArtha nirgranthanimranthIdvayamadhikRtya mokasatramAha-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA annamannassa moyaM Apibittae vA Ayamittae vA nannatya gADhAgADhehi rogAyaMkehi // suu046|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirganthInAM vA anyonyasya mokam ApAtuM vA AcamituM vA nAnyatra gADhAgADhebhyo rogAtaDebhyaH // sU0 46 // cUrNI--'no kappaI' iti / no kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA zramaNazramaNInAM anyonyasya-parasparasya-sAdhoH-sAvyAH sAdhvyAzca sAdhoH, ityevam ekadvitIyayoH mokam-prasravaNam ApAtuM AcamituM vA na kalpate, parasparamokagrahaNe vazIkaraNAdidoSasaMbhavAt / kiM sarvathA na kalpate ? ityAha-'nannattha' iti nAnyatra, anyatra na, kutra na ? ityAha-'gADhAgAdehi iti / gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyo'nyatra na, gADhAgADhA ityatyantagADhAH kaSTasAdhyA rogAtaGkAHrogAH-vyAdhayaH, te ca te AtaGkAzca kRcchajIvitakAritvAt rogAtaGkAH kaSTasAdhyA vyAdhayaH sarpamaNDUkAdidazanarUpAH, athavA rogAH-raktavikArapAmAdirUpAH, AtaGkAH-saghoghAtinaH sarpAdiviSayonihRdayazUlAdayaH, rogAzca AtaGkAzceti rogAtaGkAH, tebhyo'nyatra nirgranthanirgranthInAM mokaM parasparamApAtum , AcamituM vA na kalpate, anenAyAtam-gADhAgADharogAtaGkakAraNe kalpate, tadevam-sadiviSaM pAmAdiraktavikArarogazca naramUtreNa zAmyati, taduktaM bhAvaprakAze "naramUtraM garaM hanti, sevitaM tad rasAyanam / raktapAmAharaM tIkSNaM, sakSAralavaNaM smRtam // go'jA'vimahiSINAM tu, strINAM mUtraM prazasyate / kharoSTrebhanarAzvAnAM, puMsAM mUtraM hitaM smRtam // sU0 46 // " pUrva mokasUtraM prarUpitam, pAnaprasaGgAt paryuSitAhAraviSayaM sUtramAha--'no kappai' iti / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pariyAsiyaM bhoyaNajAyaM jAva tayappamANamettaM vA bhUippamANamettaM vA toyabiMduppamANamettaM vA AhAraM Aharittae nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM // sU0 47 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitaM bhojanajAtaM yAvat tvacApramANamAtramapi bhUtipramANamAtramapi toyabindupramANamAtramapi AhAram Ahatam, nAnyatra gAr3hAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU047 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 5 sU0 47-49 paryuSitAhArAdiniSedhaH 139 cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitam saMgRhItaM prathamaprahare AnItaM caturthapraharaprApta bhojanajAtam azanAdicaturvidhaM yAvat-nyUnAnyUnam , tat kiyadityAha-'tayappamANamettaM vA' iti, tvakpramANamAtramapi tilatuSatribhAgamAtramapi, etaccAzanasya ghttte| bhUtipramANamAtramapi, bhUtiH-bhasma bhUtizabdena bhasmacappuTikA gRhyate tena bhUticappuTikAmAtramapi ityartho bodhyaH saMyojitAGguSThatarjanIbhyAM gRhItaM dravyaM bhUtipramANamAtraM kathyate, tacca saktukAdInAM zuSkacUrNadravyAdInAM ca ghaTate / toyabindupramANamAtramapi pAnakadravyasya bindupramitamapi parivAsitaM prathamapraharasthApitasya caturthapraharaH prAptaH, tAdRzam AhAram-kimapi bhojyapeyapadArthajAtam Ahartum - bhoktuM na kalpate iti / yadvA parivAsitaM rajanyAM sthApitaM pUrvoktapramANamAtramapi AhAraM bhoktuM na kalpate / rajanyAM sthApitavastumAtrasya munInAM paribhogo na kalpate, tasya sannidhisaMcayadoSApatteH, sannidhisaMcaye sAdhutvamapi nazyati, uktaJca-dazavaikAlikasUtre SaSThAdhyayane "lohassesaNupphAse, manne annayarAmavi / je siyA saMnihikAme, gihI pavvaie na se // gA0 19 // " lobhasya eSa anusparzaH, manye anyataro'pi / yaH syAt saMnidhikAmaH gRhI pravrajito na saH // gA019 // iticchAyA // saMkSepArthaH-'manye' iti bhagavaDhAkyam , manye ahaM nizcinomi anyataro'pi bahUnAM madhye ekaH eSaH lobhasya anusparzaH prabhAvaH, lobhasya bahUnAM prabhAvANAM madhye eSa pUrvoktaH saMnidhirUpa ekaH prabhAvo'sti, evamahaM manye, ataH yaH saMnidhikAmaH-saMnidhivAJchakaH syAt saH gRhI-gRhastha eva mantavyaH na tu saH pravajitaH-sAdhuriti / ityevaM bhagavadvacanAt parivAsitamAhArajAtaM nirgranthanimranthInAM bhoktuM na kalpate iti bhAvaH / kiM sarvathA na kalpate ? ityapavAdamAha-'nannattha' ityAdi, nAnyatra-anyatra na, kebhyaH ? ityAha-gADhAgADhebhyo rogAtakebhyaH gADhAgADharogAtaGkAn vihAya, anyatra na kalpate ityarthaH // suu047|| pUrva parivAsitAhAraniSedhasUtraM proktam , samprati parivAsitAlepananiSedhasUtraM pratipAdayati'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappaI niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNaM AlevaNajAeNaM AliMpittae vA viliMpittae vA, nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM / / sU048 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena AlepanajAtena Alepayitu vA vilepayituM vA, nAnyatra gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU0 48 // cUrNI- 'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitenaprathamapraharagRhItacaturthapraharaprAptena AlepanajAtena kenApi lodhrAdinirmitAlepanena AlepayituM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre vaNAdiSu kiJcid ekavAram AlepanaM kattuM vilepayituM-vizeSeNa lepayituM anekavAram na kalpate iti sambandhaH / kiM sarvathaiva na kalpate ! ityAha-'nannattha' ityAdi, nAnyatra gADhAgADhebhyo rogAtaGkebhyaH gADhAgADhebhyaH atyantapragADhebhyaH bhayaGkarebhyaH rogAtaGkebhyaH sarpAdiviSatraNasaghoghAtikSudravraNaprabhRtiprANaghAtakarogarUpAtaGkebhyaH anyatra na kalpate, pUrvoktakAraNe kalpate iti bhAvaH // sU0 48 // pUrvaM parivAsitAlepanenA''lepananiSedhaH pratipAditaH, tatprasaGgAt samprati parivAsitatailAdinA gAtrAbhyaGganamrakSaNaniSedhaM pratipAdayitumAha-no kappaI' iti / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNaM telleNa vA ghaeNa vA NavaNIeNa vA vasAe vA gAyAI abhaMgittae vA makkhittae vA nannastha gADhAgADhehi rogAyaMkehiM / sU0 49 // chAyA- no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena tailena vA ghRtena vA navanItena vA vasayA vA gAtrANi abhyaGgitu vA ghrakSitu vA, nAnyatra gADhAgADhebhyaH / sU0 49 // cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitenaprathamapraharAnItacaturthapraharaprAptena tailena vA-tilasarSapAdijanyasnigdhadravapadArthajAtena, ghRtena vA prasiddhena, navanItena vA-mrakSaNena 'makkhana' iti bhASAprasiddhena, vasayA vA snigdharasavizeSeNa vA gAtrANi hastapAdamukhAdyaGgAni abhyaGgituM vA- pracuratailAdinA udvarttayitum , mrakSituM vA svalpena tailAdinA mrakSaNaM kattu vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadyevaM parivAsitena tailAdinA gAtrANAmabhyaGganaM mrakSaNaM ca na kalpate tarhi aparivAsitena tattatpraharAnItena tattatprahare'bhyaGganaM mrakSaNaM ca nirgranthanimranthInAM kalpate, ityAyAtam tatrAha-parivAsitena aparivAsitena vA tailAdinA munInAM gAtrAbhyaGganaM na kalpate, tasya zarIravibhUSAsUcakatvAt, zarIravibhUSAyA bhagavatA niSiddhattvAcca, uktaM ca"........ki vibhUsAe kAraNaM" iti dazavaikAlisUtroktabhagavadvacanAt nimranthanimranthInAM tailAdyabhyaGganaM na kalpate / atha ca tailAdyabhyaGgane saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA cApi saMbhavet, tatra saMyamavirAdhanA abhyaGgitamrakSite gAtre sacittarajo lagati, tadgandhena ca pipIlikAditrasaprANino laganti teSAM virAdhanena saMyamavirAdhanA bhavet , punazca tailAdinA cIvarANi malinIbhavanti, teSAM dhAvane'dhAvane vA dvidhApi doSAH samApatanti, yathA-yadi dhAvyante tadA prANinAmutplAvanA bhavet upakaraNazarIrayorbakuzatvaM bhavati / yadi na dhAvyante tadA nizibhaktadoSApattirbhavet / abhyaGgitamrakSite zarIre 'pAdayodhUlisa lagatu' iti buddhayA pAdau vastrAdinA pinahyati tena Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUro u0 5 0 49-51 parihArakalpa sthitasya prAyazcittavidhiH 141 garva nirmArdavatAdayo doSA bhavanti / punazca yAvatkAlaM gAtrasyAbhyaGgAdi karoti tAvatkAlaM sUtrArthaparimantho bhavet, muninA ca sarvasAmayikatvAt kSaNamapi nirarthakaM na netavyamiti bhagavadAjJAbhaGgadoSo'vazyambhAvIti / AtmavirAdhanA - tailAdinA'bhyaGgite gAtre tadgandhena samApatitAH pipIlikAdiprANinaH kSataM karoti, snaigdhyena pAdaM vA praskhalatItyAdinA''tma virAdhanAsaMbhavaH, tasmAt parivAsitenAparivAsitena vA tailAdyabhyaGganaM nirgranthanirgranthInAM na kalpate iti bhAvaH / kiM sarvathA na kalpate ? tatrAha--' nannattha' ityAdi, nAnyatra - anyatra na kebhyaH ? ityAha-gADhAgADhebhyaH - gADhaduHkhajanakebhyaH rogAtaGkebhyaH, gADhAgADharogAtaGkAn vihAyAnyatra na kalpate, tathAvidhe kAraNe kalpate, kAraNaM yathA - adhvagamanenAtIva zrAntatvam, vAtarogeNa kaTibandhanam, kacchupAmA dipIDitatvaM ca bhavet, ityAdikAraNe tailAdyabhyaGganaM yatanayA karttavyamiti bhAvaH // sa0 49 // pUrvasUtre gAtrANAmabhyaGganaM mrakSaNaM ca niSiddham, samprati--upalepanam udvarttanaM ca niSedhayitumAha - 'no kappara' ityAdi / sUtram - - no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNa kakkeNa vA loNa vA padhUvaNeNa vA annayareNa vA AlevaNajAeNa gAyAI uvalittae vA ubvaTTittae vA, nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM / / sU0 50 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena kalkena vA loNa vA pradhUpanena vA anyatareNa vA - AlepanajAtena gAtrANi upalepayituM bA udvarttayituM vA, nAnyatra gADhAgADhebhyo rogAtaGkebhyaH // sU0 50 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena paryuSitena prathamapraharAnItacaturtha prahara prAptena kalkena vA utkAlita sugandhidravyavizeSeNa, lodhreNa vA snigdhacUrNa rUpa sugandhidravyavizeSeNa, pradhUpanena vA agurucandanaprabhRti sugandhidhUpanadravyeNa, evam anyatareNa vA etAdRzena kenApi anekavidha sugandhidravyamadhyAdekena sugandhidravyarUpeNa AlepanajAtena AlepanayogyadravyavizeSeNa gAtrANi - aGgAni mukhahastapAdAdIni upalepayitu vA sAmAnyena lepitAni karttuM vA, tathA udvarttayitum upamardayituM vA na kalpate iti sambandhaH / kiM sarvathA na kalpate ! ityAha - 'nannattha' ityAdi, nAnyatra gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH, gADhAgADhebhyaH atyantamaraNAdibhayajanakebhyaH rogAtaGkebhyaH, rogarUpAtaGkebhyaH - kukSizUlahRdayazUlamastakazUlaraktavikArAdijanita viSamagranthiprabhRtirUpebhyaH, maraNAdibhayajanakarogAtaGkAn vihAya Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasle niSkAraNaM zarIrasaundaryAdyartha sugandhidravyajAtena gAtrANAmupalepanamudvarttanaM ca munInAM na kalpate, tAdRzAvasthAyAM kAraNe sati yatanayA kalpate iti bhAvaH // sU0 50 // __ pUrva nirgranthanirgranthInAM niSkAraNaM gAtrAbhyaGganAdi niSiddham, samprati niSkAraNaM gAtrAbhyaGganAdikArI kAraNe cAyatanayA karaNazIlaH parihAratapaHprAyazcittabhAgI bhavatIti parihArakalpasUtramAha- 'parihArakappaTThie' ityAdi / sUtram-parihArakappaTThie bhikkhU bahiyA therANa veyAvaDiyAe gacchejjA, se ya Ahacca aikkamijjA, taM ca therA jANijjA appaNo AgameNaM annesi vA aMtie succA, to pacchA tasya ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaveyave siyA // suu051|| chAyA-parihArakalpasthito bhikSuH bahiH sthavirANAM vaiyAvRttyAya gacchet , sa ca Ahatya atikrAmet , tacca sthavirAH jAnIyuH Atmana Agamena, anyeSAM vA antike zrutvA, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt ||suu051|| cUrNI-'parihArakappaTTie' iti / parihArakalpasthitaH parihAratapo vahamAnaH bhikSuH zramaNaH bahiH-sthitasthAnAdanyatra grAmanagarAdau, tatraiva vA upAzrayAntare sthitAnAM sthavirANAM vaiyAvRttyAya- vaiyAvRttyanimittam upalakSaNAd nAstikAdivAdijayArtha vA tAdRzakAryakSamAnyazramaNAbhAve AcAryopadiSTo gacchet , saca tatra Ahatya-kadAcid anivAryakAraNavazAd ajJAnAdvA atikrAmet-pratijJAtatapovizeSam ullaGghayet tacca tasyAtikramaNaM doSasevanarUpam sthavirAH yeSAM vaiyAvRttyArthamAgataste pradhAnAcAryAH AtmanaH svasya Agamena-AgamoktAvadhyAdijJAnena, vA-athavA anyeSAm-tatpArzvasthAnyamunInAM gRhasthAnAM vA antike samIpe zrutvA jAnIyuH, tasyAtikramaNaM svasya jJAnaviSayIkRtaM syAt tadA tataH pazcAt tajjJAnAnantaraM tasya vaiyAvRttyArthamAgatasya parihArakalpasthitasya zramaNasya 'ahAlahussae nAma' iti yathAlaghusvakanAmakaH yathAlaghusvakaH yathAsaMbhavaM stokaprAyazcittarUpaH vyavahAraH prasthApayitavyaH dAtavyaH syAt / tasmai yathAzakyalaghuprAyazcittaM dAtavyamiti bhAvaH // sU0 51 // .. pUrva parihArakalpasUtraM kathitam, samprati bhaktaprasaGgAt nirgranthInAM pulAkabhaktasevanavidhimAha-'niggaMthIe ya' ityAdi / sUtram-niggaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTAe annayare pulAgabhatte paDiggAhie siyA, sA ya saMtharijjA kappai se tadivasaM teNeva bhattaTeNaM pajjosavittae, no se kappai duccaMpi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae vA, sA ya no saMtharijjA evaM se kappaI duccaM pi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae ||suu052|| // paMcamoiso samatto // 5 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhASyAvacUrI u05 sU0 52 nirgrandhyAH pulAkabhaktAhAravidhiH 143 chAyA - nirgrandhyA ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTayA anyatarat pulAkabhaktaM pratigRhItaM syAt, sA ca saMstaret kalpate tasyAH taddivasaM tenaiva bhaktArthena paryuSitum no tasyAH kalpate dvitIyamapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena praveSTum, sA ca no saMstaret evaM tasyAH kalpate dvitIyamapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena praveSTum // sU0 52 // // paJcamoddezaH samAptaH // 5 // " cUrNI - 'niggaMthIe ya' iti / nirgrandhyAzca sAdhvyAH gAthApatikulaM gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSAgrahaNanimittena anupraviSTayA - pravezaM kRtavatyA yadi anyatarat - bahUnAM madhyAdekam, pulAkaM trividhaM bhavati - dhAnyapulAkam gandhapulAkam, rasapulAkaM ceti, tatra dhAnyapulAkaM vallAdi, gandhapulAkam - elAlavaGgajAtiphalAdIni yAni utkaTagandhAni dravyANi tadbahulaM bhaktam, rasapulAkam kSIra - drAkSA - kharjUrAdirasarUpam eSAM trayANAM pulAkAnAM madhyAd ekatarat pulAkabhaktam, pulAkam asAramucyate yata AhAritAni etAni trINyapi pulAkAni nirgranthIM saMyamasArarahitAM kurvanti pravacanaM vA nissAraM kurvanti tatastAna procyante, eSAM madajanakasvabhAvatvAt / etAni pulAkAni nirgranthIM madavihvalAM kurvanti sA saMyamasArarahitA bhavati / teSAM kadAcid grahaNe tadvidhiM pradarzayati - tat pUrvoktaM pulAkabhaktaM kadAcit - anAbhogAdikAraNAt pratigRhItaM svIkRtaM syAt tadA yadi sAca nirgranthI saMstaret tena pratigRhItena pulAkabhaktena nirvAhaM kuryAt nirvoDhuM samarthA bhavet tadA kalpate tasyAH taM divasaM tenaiva pUrvAnItenaiva bhaktArthena pulAkabhaktena paryuSitum - taM divasaM vyatyetuM kalpate kintu no-naiva tasyAH kalpate dvitIyamapi jihvAlaulyena dvitIyavAramapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena tadgrahaNavAJchayA praveSTum / atha sA ca nirgranthI kadAcit tapazcaraNaglAnatvAdinA bubhukSAprAcuryaprasaGgAt pUrvAnItena pulAkabhaktena bhuktena no saMstaret kSudhAparISahasahana sAmarthyAbhAvAt taM divasaM vyatye samarthA na bhavet tadavasthAyAM tasyA nirgrandhyAH kalpate dvitIyamapi vAraM gAthApati kulaM - gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSAgrahaNanimittena praveSTuM gRhasthagRhe pravezaM karttuM kalpate, tadivasanirvAhasAmarthye sati dvitIyavAraM bhikSArthaM na gacchediti bhAvaH / ekavAra - gRhIta pulAkabhojanena yathAzakya nirvAhasAmarthye sati jihvAlolupatayA punarapi dvitIyavAraM bhikSArtha gRhasthagRhe gacchet tadA nirgrandhyA AjJAbhaGgAdayo doSA bhavanti, saMyamAtmavirAdhanA ca bhavet, tantra striyAH sukumAlaprakRtitvena dhAnyapulAke bhukte udare vAtaprakopaH saMjAyate, gandhapulAke mukte " Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bRhatkalpasUtre nirgranthI madavihvalA bhavati, rasapulAke bhukte'jIrNAdirogasaMbhavaH, tataH sUtrArthasvAdhyAyAdiparimanthastena saMyamavirAdhanA, vAtaprakopAdinA AtmavirAdhanA ca spaSTaiveti bhuktapulAkabhaktA dvitIyavAraM gRhasthagRhe bhikSArthaM na pravizediti sUtrAzayaH // sU052 // iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalA pAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta"jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavativiracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi bhASyA-vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM paJcamoddezakaH samAptaH // 5 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha SaSThoddezakaH vyAkhyAtaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTho dezako vyAkhyAyate, tatra pUrvagatapaJcamodde zakasyAntimasUtreNa sahAsya SaSThoddezaka prathamasUtrasya kaH sambandhaH ! ityatrAha bhASyakAraH - 'bhattaggahaNa' ityAdi / bhASyam - bhattaggahaNaM puvvaM, kahiyaM tassa ya alAbhasamayammi / tatthAvayaNaM bhAsai, tassa Niseho'ttha saMbaMdhI // 1 // chAyA - bhaktagrahaNaM pUrvaM kathitaM, tasya cAlAbhasamaye / tatrA'vacanaM bhASate, tasya niSedho'tra sambandhaH // 1 // " avacUrI - 'bhattaggahaNaM' iti / pUrvaM paJcamoddezakasyAntimasUtre bhaktagrahaNaM kathitam tasya bhaktasya ca alAbhasamaye sAdhustatra kadAcid avacanaM bhASate iti tasyAvacanasyAtra SaSThoddezakasya prathamasUtra niSedhaH pratipAditaH, eSa evAtra asmin SaSThodeza ke sambandhaH // 1 // ityanena sambandhenAyAtasyAsya SaSThoddezakasyedamAdimaM sUtram - no kappara ityAdi / sUtram - no kappara NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA imAI cha avayaNAI vadittae, taM jahA - aliyatrayaNe, hIliyavayaNe, khiMsiyavayaNe, pharusavayaNe, gAratthiyavayaNe, visaviyaM vA puNo udIrita // sU0 1 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAni SaT avacanAni vaditum, tadyathA - alIkavacam, hIlitavacanam, khisitavacanam, paruSavacanam, gArhasthyava nam, vyupazamitaM vA punarudIritum // sU01 // cUrNI - 'no kapa' iti / no kalpate - na yujyate NiggaMthANa vA nirgranthAnAM vA NiggaMthINa vA nirgranthInAM zramaNInAM vA imAI imAni - vakSyamANAni cha SaT - SaTsaMkhyakAni avayaNAI avacanAni, tatra vaktuM yogyaM vacanam sadvacanamityarthaH na vacanamityavacanaM vaditumayogyamasadvacanAdikam / kAni tAnyavacanAni tAni darzayitumAha- 'taMjahA' tadyathA - aliyavayaNe alIkavacanaM asatyabhASaNaM tathAhi asatyavacanoccAraNaM sAdhubhiH sAdhvIbhirvA na kartavyamiti prathamam 1 | hIliyavayaNe hIlitavacanam, yasmin vacane uccArite sAdhUnAM gRhasthAnAM vA avahelanaM bhavati, tathAhi sAdhuviSaye hIlitavacanaM yathA - sAdhuH sannapi tvaM na samyaktayA cAritraM pAlayasi yadvA kastvaM gaNinAmA'si - gaNI bhavannapi na tvaM kimapi jAnAsi, kena tvaM gaNipade sthApitaH ? ityAdikathanam, tathA gRhasthaviSaye hIlitavacanaM janmajAtyAdyudghATanapUrvakamapamAnanaM, yathA-tvaM janmakulajAtyAdihIno'si ityAdi kathanam 2 | khiMsiyavayaNe khiMsitavacanam - janma - karmAdyudghATanapUrvakaM saroSavacanam, athavA re mUrkha ! re dAsa ! ityAdi zrutikaTuvacanam 3 / pharusavayaNe paruSavacanam - karkazavacanam rUkSavacanamityarthaH re nIca ! re adhama ! ityAdi 4 / gArasthiyavayaNe gArhasthyavacanam - gRhasthasya bhAvo gArhasthyaM tatsambandhi tadvacanasadRzaM vacanaM gArhasthyavacanam, he tAta ! he putra ! he mAtula ! he bhAgineya / ityAdi bhASaNam, " 19 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasatre vyApArAdyArambhasamArambhavacanaM vA 5 / viusaviyaM vA puNo udIrittae vyupazamitam-upazamitaklezAdikaM punarudIrayituM yad vacanaM tad , yathA-sa eva tvaM yaH pUrva mAmapamAnitavAn , ityAdi kathanam 6 / etAni SaDalIkAdivacanAni na vaktavyAnIti // sU0 1 // prathamasatre zodhiH kathitA, dvitIyasUtre tu zodheH prAyazcittavidhimAha-kappassa ityAdi / sUtram -- kappassa cha patyArA pannattA, taM jahA-pANAivAyassa vAyaM vayamANe, musAvAyassa vAyaM vayamANe , adinnAdANassa vAyaM vayamANe, aviraiyAvAyaM vayamANe, apurisavAyaM vayamANe, dAsavAyaM vayamANe, iccete cha kappassa patthAre patthArettA samma apaDipUremANe tahANapatte siyA // sU0 2 // chAyA-kalpasya SaT prastArAH prakSaptAH tadyathA-prANAtipAtasya vAdaM vadan , mRSAvAdasya vAdaM vadan , adattAdAnasya vAdaM vadan, aviratikAvAda vadana, apuruSavAdaM vadan, dAsavAdaM vadan , ityetAn SaT kalpasya prastArAn prastIyaM apratipUrayan tatsthAnaprAptaH syAt ||suu02|| cUrNI--'kappassa' iti / kalpasya, tatra kalpo nAma sAdhUnAmAcAraH, tasya tatsambandhinAM vizuddhikAraNatvAt cha patthArA pannattA SaT-SaTsaMkhyakAH prastArAH prAyazcitaprakArAdhikAriNaH prajJaptA kathitAH, tAneva SaD bhedAn darzayitumAha-taMjahe-tyAdi, taMjahA, tadyathA pANAivAyarasa vAyaM vayamANe prANAtipAtasya jIvavirAdhanalakSaNasya vAdamAkSepavacanaM vadan SaDjIvanikAyavirAdhanavAcaM vadan sAdhuH prAyazcittasya prastAro'dhikArI kathyate iti prathamaH 1 / musAvAyassa vAyaM vayamANe mRSAvAdasya vAdaM vadan dvitIyo bhedaH 2 / adinnAdANassa vayaM vayamANe adattAdAnasya vAdaM vadan tRtIyaH 3 / aviraiyAvayaM vayamANe aviratikAvAdaM vadan , tatra na vidyate viratiryasyAH sA aviratikA-kulaTA strI, tasyA vAdaM vAcaM vA vadan maithunA''kSepaM kurvannityarthaH, iti caturthaH 4 / apurisavAyaM vayamANe apuruSavAdaM vadan , tatra na puruSaH apuruSaH napuMsakastasya vAdam 'mayaM napuMsakaH' iti vAcaM vadan paJcamaH 5 / dAsavAyaM vayamANe dAsavAdaM vadan , yo na dAsastam 'ayaM dAsaH' iti vadan SaSTho bhedaH 6 / iccete cha kappassa ityetAn Sada kalpasya iti evaM prakArAn etAn pUrvoktAn SaTsaMkhyakAn prANAtipAtAdyAkSepalakSaNAn kalpasya sAdhvAcArasya patthAre patthArettA prastArAn prAyazcittasya prakArAn prastIrya sammaM apaDipUremANe samyag apratipUrayan-apramANayan abhyAkhyAnakArakaH sAdhuH samyak apratipUrayan AkSepArthasyAsadbhUtatayA abhyAkhyAnasya samarthanaM kartumazaktaH san taDANapatte siyA tatsthAnaprAptaH prAyazcittasthAnaprAptaH prAyazcittabhAgI syAt / atra dardura-zunaka-sarpa-mUSaka-dRSTAntAH santi / tatra darduradRSTAnto yathA-kasyacit ratnAdhikasya sAdhobhikSATanasamaye mRtamaNDUkakalevaropari akasmAtpAdaH patitaH, sahAgatenA'nyena Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyAvacUrI u0 6 sU0 2 kalpasya SaTprastAreSu prAyazcittavidhiH 147 sAdhunA gurave kathitaM yadamukena sAdhunA maNDUko mAritaH, tadA AcAryastaM sAdhuM pRcchet bhostvayAM maNDUko mAritaH kim !, sa yadi vadati na mAritaH, avirAdhane tena samyak pramANamupasthApanIyam anyathA sa prAyazcittabhAgI bhavatyeva / athavA yenAkSepaH kRtaH sa yadi pramANena svakIyamAropaNaM na pramANayituM zaknoti tadA sa eva tatsthAnaprApto bhavati, prANAtipAte yat prAyazcittaM tasya prAyazcittasya bhAgI sa evAbhyAkhyAnakArako bhavati / yaH kopi yasya kasyApyupari AropaNaM karoti prANAtipAtAdeH sa yadi pramANena svakIyamabhyAkhyAnaM siddhaM karoti tadA yasyo. pari AropaNaM kRtaM sa prAyazcittabhAgI bhavati / yadi kadAcit sa svakRtamAropaNaM pramANayituM na zakto bhavati tadA abhyAkhyAnakArakasyaiva tAdRzaM prAyazcittaM bhavatIti prANAtipAtavAdaviSayaH prathamaH praayshcittprstaarH| evaM zunaka-sarpa-mUSaka-dRSTAntA bhAvanIyAH 1 / ____ mRSAvAdaprastAro yathA-kasmiMzcid gRhasthagRhe'vamarAtniko ratnAdhikena saha bhikSArtha gataH san bhojanakAlAbhAvena pratiSiddhaH prtyaavRttH| pazcAnmuhUrtAntare ratnAdhikena kathitam-idAnI bhojanakAlaH saMbhAvyate'to vrajAmo bhikSArtham , avamena kathitam -pratiSiddho'haM na vrajAmi / tato ratnAdhikena gatvA bhikSA samAnItA / so'vamaH AcAryAyedamAlocayati yathA-bhadanta ! ayaM dInakaruNavacanairyAcate pratiSiddho'pi gRhasthagRhaM pravizati, praviSTazca mukhapriyANi yogacikitsAnimittAni gRhasthebhyo jalpati, ityevamabhyAkhyAnadAnaM mRSAvAdarUpo dvitIyaH prAyazcittaprastAraH 2 / adattAdAnaprastAro yathA-ekatra gRhe'vamarAnikena yAvad bhikSA gRhItA tAvad eko ratnAdhikaH kutrato modakAn labdhvA'nyasmai avamAya dattavAn, taditaro'vamastAn modakAn dRSTvA pratyAvRttya gurusamakSaM bhaNati-Alocaya tvayA ratnAdhikenAdattA modakA gRhItAH, ityabhyAkhyAnadAnamadattAdAnarUpastRtIyaH prAyazcittaprastAraH 3 / ___ aviratikAvAdaprastAro yathA-kazcid avamarAtniko dazavidha ca samAcAryA skhalito ratnAdhikena 'he duSTa ziSya ! skhalito'si' ityAdivAkyatastarjita Alocayati- ayaM 'ratnAdhiko'ha'-miti garveNa mAmaskhalitamapi tarjayati kaSAyodayato mAM prerayatItyavasaraM labdhvA tathA karomi yenAyaM laghuko bhavatIti / tato'nyadA dvAvapi bhikSArthaM gatau, bhikSAmAnIya pratyAvRttau mArge uSNakAlAdikAraNavazAd bubhukSitau tRSitau tatraivaM cintitavantau-atra parivAjikAdevakule kuTaGge latAvRkSAcchAditasthAne prathamAlikAM-pUrva kizcid bhojanaM-kRtvA. pAnIyaM pAsyAvaH, iti cintayitvA sukhaM sthitI, atrAntare'vamarAtnikena ekA parivrAjikA tadabhimukhamAgacchantI dRSTA, labdho'vasara idAnImiti cintayitvA vadati-kuruta bhadantAH ? bhavantaH bhojanapAnam , ahaM tu uccArArtha gamiSyAmIti / evamuktvA zIghramAcAryasamIpe samAgatya maithune'bhyAkhyAtuM bhaNati-bhadanta : jyeSThA''ryeNAya sadya idAnIM parivrAjikAgRhe pratisevitamakArya Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vRkalpasUtre maithunalakSaNamityabhyAkhyAnadAnamaviratikAvAdalakSaNazcaturthaH prAyazcittaprastAraH 4 / apuruSavAdaprastAro yathA - ko'pi sAdhU ratnAdhikena duSpratyupekSaNAdiskhalane tarjita - chidrAnveSI bhikSAto nivRttya ratnAdhikamuddizyAcArya bhaNati - nUnameSa ratnAdhiko'puruSo napuMsako varttate, AcAryeNa proktam tvayA kathaM jJAtam ! tenoktam - mamaitasya nijakaiH kathitaM yadarthaM napuMsakaH pravrAjito bhavateti / tato mayA'pi jJAtam - hasitasthitacaGkramitazarIra bhASAdilakSaNaiH 'ayaM napuMsakaH' iti / evamabhyAkhyAnadAnaM paJcamo'puruSavAdarUpaH prAyazcittaprastAraH 5 / dAsavAdaprastAro yathA-pUrvavadeva ko'pi sAdhU ratnAdhikamuddizyAcArya prati bhagati - ayaM ratnAdhiko dAso'sti / AcAryairuktam - kathaM jAnAsi ?, sa prAha- nijakairmama kathitaM mayA'pi jJAtaM ca yadasau zIghrakopazIlaH ucitAnucitavivekavikalAM bhASAM bhASate, ityAdilakSaNaiH zarIrasaMsthAnAdinA'pi cAsya dAsatvamanumIyate ityAdyabhyAkhyAnadAnaM dAsavAdarUpaH SaSThaH prAyazcittaprastAraH 6 / ete SaT kalpasya prastArAH prAyazcittaracanAvizeSAH pratipAditA iti 6 / tatsthA prAptaH atha sUtravyAkhyA- 'iccete' ityAdi, iccete ityetAn pUrvoktAn cha kappassa patthAre SaT kalpasya prastArAn patthArettA prastIrya yadi sa prastArako'bhyAkhyAnadAyakaH sAdhuH svadatta - mabhyAkhyAnam sambhaM apaDipUremANe samyak yathArthatayA apratipUrayan tadvANapatte siyA syAt, tat prANAtipAtAdikarttaryatsthAnaM tatsthAnaM prAyazcittasthAnaM prApta bhavati / ayaM bhAvaH- yat prANAtipAtAdirUpeNAbhyAkhyAnamanyopari yena dattaM sa tasyAsad - bhUtatayA svAropitAbhyAkhyAnasya satyatayA samarthanaM karttuM na zaknoti tadA tasyaiva abhyAkhyAna dAyakasyaiva prANAtipAtAdikarturiva prAyazcittasthAnaM prAptaM bhavati, AcAryeNa tasyA'bhyAkhyAnadAyakasyaiva prANAtipAtAdipApaprAyazcittaM dAtavyamiti / yadi abhyAkhyAnadAyako'bhyAkhyAnadAnaviSaye vivadamAno bhavettadA tasya prativivAdamuttarottaraM prAyazcittavRddhiH karttavyA, tathAhiprathamaM mArge ratnAdhikaM - 'bhavatA darduro mAritaH' iti kathayitvA tato nivRttyAcAryasamIpaM tatkathanArthaM jati tadA abhyAkhyAnadAtRtvena tasyAbhyAkhyAnadAyakasya mAsalaghuprAyazcittaM bhavati, tataH paraM bhaNane mAsaguru / tasya bhaNane yadi AcAryo yasyoparyabhyAkhyAnaM prAptaM taM sAdhumAhUya pRcchati - kiM tvayA darduro mAritaH sa kathayati-na mAritaH, evaM tena kathite tasyAbhyAkhyAnadAyakasya caturlaghuprAyazcittaM bhavati / tena bhUyaH pracchane prerita AcAryastaM punaH pRcchati tadA'pi pUrvavadeva 'na mAritaH' iti kathane tasyAbhyAkhyAnadAtuzcaturguru / punazvamo bhaNati yadi na vizvAsastadA tatropasthitA gRhasthAH praSTavyAH sAdhavo gRhasthAn praSTuM gacchanti, pRSTe sati SaDlaghu, pRSTA gRhasthA bhaNanti-nAsmAbhirayaM darduramAraNaM kurvan dRSTaH, iti taiH kathane SaDguru, sAdhavaH samAgatAH kathayanti nApadrAvito'nena dardura iti tadA chedaH / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNabhASyAvacUrI u06 sU0 3-5 sAdhusAdhvInAM parasparaM kaNTakAdinissAraNavidhiH 149 athAbhyAkhyAnadAyako bhaNati - yannAma gRhasthA asaMyatA alIkaM satyaM vA bruvate naiteSAM vacanapratyayaH, evaM bhaNato mUlam / yadi sa bhaNati gRhasthAzca yUyamekatra militAH, ahaM punarekaH ko'nyo mama pakSe ? iti kathane'navasthApyam / punargRhasthAn bhaNati - sarve'pi yUyaM pravacanasya bAhyAH, iti bhaNatastasyAbhyAkhyAnadAyakasya pArAzcikaM prAyazcitaM samApatati / evamu ttarottaraM vivadataH pAJcikaM yAvat prAyazcittaprastAro bhavatIti / evameva yadi rAtnikena satyameva darduro vyaparopitaH pRSTe ca bhUyo vivAdapUrvakaM nihnute tadA'bhyAkhyAnadAyakasyeva tasyApyuttarottaraM prAyazcittavRddhiH karttavyA / tatrAbhyAkhyAnadAyakasyaika eva mRSAvAdalakSaNo doSaH kintu dvitIyasyAbhyAkhyAtasya rAtnikasya tu darduravadhaM kRtvA nihute iti dvau doSau bhavataH, ekaH prANAtipAtajanito doSaH, dvitIyo mRSAvAdajanitazceti / yadi cAbhyAkhyAnadAyako'vamarAnikaH tathA'bhyAkhyAto rAtnikazca abhyAkhyAne datte'pi prANAtipAte kRte'pi ca svakathanasiddhayarthaM na vivadati yathArtha yathAyogaM prAyazcittaM gRhNAti tadA na tayoH prAyazcittavRddhiH kartavyeti / evamanye mRSAvAdAdiprastArA api svayaM bhAvanIyA iti // sU0 2 // atha nirgranthanirgranthInAM 'parasparaM' kaNTakAdyuddharaNaprabhRtiviSaye vidhimAha - 'nigaMthassa ya' ityAdi / sUtram - NiggaMthassaya ahe pAyaMsi khANu vA kaMTae vA hIrae vA sakkare vA pariyA vajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei nIharitae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamANI vA visomANI vA NAikkamai // sU0 3 // chAyA - nirgranthasya cAdhaH pAde sthANurvA kaMTako vA hIrakaM vA zarkaraM vA paryApadyet tacca nirgrantho no zaknuyAt nirhatuM vA vizodhituM vA taM nirgranthI nirharantI vA vizodhayantI vA nAtikrAmati // sU0 3 // cUrNI - 'NiggaMthassa ya' iti nirgranthasya gacchataH pramAdAdikAraNavazAt ahe pAyaMsi aghaH pAde pAdayoH pAdasya vA adhaH pradeze pAdatale ityarthaH khANU vA sthANurvA, tatra sthANurnAma chinnagodhUmAdeH kSetra saMlagnamUlasthito'vayavavizeSaH kaMTae vA kaMTako vA kaNTakivRkSasya barburAderavayavavizeSaH horae vA hIrakaM vA, tatra hIrakaM nAma sUcIvat tIkSNakASThaaust vA sakkare vA zarkaraM vA zarkaraM nAma pASaNakhaNDaH, tacca sthANvAdi bhikSAdyAnetuM gacchataH zramaNasya pAdatale pariyAvajjejjA paryApayeta prApnuyAt pAde saMlagnaM bhavet caraNaH kaMTakAdinA viddho bhavedityarthaH taM ca NiggaMthe taccapAdasaMlagnakaNTakAdikam nirgranthaH zramaNaH svayamanyo vA sAdhuH no saMcAie no zaknuyAt nIharitae vA visohittae vA nirharte vA vizodhituM vA kazcit zramaNaH kAraNavazAt pAdatalasaMlagnakaNTakAdikam niSkAsayitumuddharttaM vA na zaknuyAt na samartho bhavedityarthaH, atha yadA svayamanyo vA zramaNastAn kaNTakAdIn samuddharttu no zaknuyAt tadA taM NiggaMthI NIharamANI vA zramaNacaraNAt saMlagnakaNTakAdikaM nirharantI niSkAsayantI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bRhatkalpasUtre 'visohemANI vA' vizodhayantI samuddharantI NAikkamai nAtikrAmyati tIrthakarAjJAm , sA tIrthakarAjJAyA ullaGghanaM na karoti, jinAjJAvirAdhikA na bhavatItyarthaH // sU0 3 // sUtram-NiggaMthassa ya acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei NIharIttae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamANI vA visohemANI vA, NAikkamai // sU0 4 // chAyA-nirgranthasya cAkSiNi prANo vA, bIja cA, rajo vA, paryApadyeta tacca nirgrantho no zaknuyAt nihatam vA, vizodhituM vA, taM nirgranthI nirharantI vA vizodhayantI vA nAtikrAmati // sU0 4 // cUrNI-NiggaMthassa ya iti nirgranthasya zramaNasya acchisi akSiNi netre pANe vA prANo vA-kSudrajIvo mazakAdirvA bIevA bIjaM vA zAligodhUmAdibIjaM, 'rae vA' rajo vA-dhUlikaNo vA pAriyAvajjejjA paryApayeta paripatet , netre yadi kSudajantuprabhRtikaM vastu netrakaSTakArakaM patitaM bhavedityarthaH, taM ca nigaMthe no saMcAie NIharittae vA-visohittae vA tacca nirgrantho'nyaH ko'pi zramaNaH na zaknuyAt nihattuM vA vizodhayituM vA tad netrapatitaM kSudrajIvAdikam nirgrantho'nyaH zramaNaH sAdhuH netrapatitaM kSudanIvAdikaM sAdhunetrAt nihattuM niSkAsayituM vizodhayituM vA na zaknu. yAt samartho na bhavet tadA taM NiggaMthI NIharamANI vA visohemANI vA NAikkamai tacca zramaNanetrapatitakSudrajIvAdikaM zramaNasyA'zaktau satyAM nigranthI zramaNI nirharantI sAdhunetrAt kSudajIvAdikaM niHsArayantI vizodhayantI apanayanaM kurvantI nAtikrAmati tIrthakarAjJAM nollaGghayati // sU0 4 // sUtram-niggaMthIe ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkarae vA pariyAvajjejjA, taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe nIharamANe vA visohemANe vA NAikkamai // sU0 5 // . chAyA-nirgranthyAzcAdhaH pAde sthANurvA kaNTako thA hIraka vA zarkaraM vA paryApota taMca nirgranthI no zaknuyAt nirharnu vA vizodhayituM vA taM ca nirgrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikAmati // sU0 5 // . cUrNI-'NiggaMthIe ya' iti nirgranthyAH ahe pAyaMsi adhaH pAde caraNasyAdhobhAge pAdatale ityarthaH khANa vA sthANurvA pUrvoktasthANukaNTakahIrakazarkarAdikaM pariyAvajjejjA paryApadyata saMlaget sthANuprabhRtinA pAdo viddha ityarthaH taM ca niggaMthI no saMcAie NIharittae vA visohittae vA tacca nimranthI no zaknuyAt nirha vA, vizodhayituM vA, tatra tat zramaNIpadasaMlAnakaNTakAdikaM zramaNI svayaM yasyAH pAde sthANvAdi lagnaM tadvayatirikA vA sAdhvI no zaknuyAt na Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrSibhAjyASacUrI u0 6 sU06-10 praskhalanAdikAraNesAvyA grahaNe sAdhovidhiH 151 samarthA bhavet nihartum niSkAsayituM vizodhayituM pAdAduddhartum tadA 'taM NigaMthe nIharamANe vA visohamANe vA NAikkamai tacca nirgrantho niharan vA vizodhayan vA nAtikAmati tIrthakarAjJAM nolaGghayati // suu05|| sUtram-NiggaMthIe acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe NIharamANe vA visohemANe vA NAikkamai // sU0 6 // chAyA-nirgranthyA akSiNi prANo vA bIjaM vA rajo vA paryApadyeta tacca nirgranthI no zaknoti nihattuM vA vizodhayituM vA tacca nirgrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikAmati // sU0 6 // cUrNI-NiggaMthIe' iti / nirgrandhyAH 'acchisi' akSiNi-nayane pANe vA prANo vA-prANaH kSudrajanturmazakAdiH bIe vA bIjaM vA laghutamaM phalAde/jam'rae vA rajo vA-dhUlikaNo vA kAraNavazAt zramaNyA netre 'pariyAvajjejjA' paryApadyeta paripatet netre samApatitaM bhavet 'taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA' tacca nirgranthI no zaknoti nirhartuM vA vizodhayituM vA tatra taM zramaNyakSipatitaM kSudrajIvamazakAdikam yadi nimranthI zramaNI nihattuM niSkAsayituM vizodhayitumapAkartuM na zaknuyAt tadA "taM ca niggaMthe NIharamANe vA visohemANe vA nAi. kkamaI" taM ca nirgrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikAmati // sU0 6 // sUtram-NiggaMthe NiggaMthiM duggaMsi vA visamaMsi vA pabvayaMsi vA pakkhalamANi vA pavaDamANi vA gihnamANe vA avalaMbamANe vA gAikkamai ||suu07|| chAyA-nirgrantho nirgranthIM durge vA viSame vA parvate vA praskhalantIM vA prapatantI vA gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // sU0 7 // cUrNI-NiggaMthe NiggaMthiM' iti / nimranthaH nimranthIM kadAcit duggaMsi vA durge vA parvatAdivikaTabhUmau visamaMsi vA viSame uccanIcapradeze picchalapradeze vA 'pavvayaMsi vA parvate vA pakkhalamANi vA' praskhalantIM caraNAdisaMkAcena patantImiva bhavantI vA pavaDamANi vA prapatantI vA patitumArabdhAM giNhamANe vA gRhNan hastAdinA tasyA grahaNaM kurvan avalaMbamANe vA avambamAno vA patantyAH dehayaSTayAdyAzrayeNa sAhAyyaM kurvan ityarthaH NAikkamai nAtikAmati // sU0 7 // sUtram-Niggathe NiggaMthi seyaMsi vA paMkaMsi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA okasamANi vA obuDDamANiM vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA gAikkamai // sU0 8 // chAyA-nirgrantho nirgrathoM seke vA paGke vA panake vA udake vA avakarSantI ghA avabruDantI vA gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // sU0 8 // .. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bRhatkalpasUtre ___ cUrNI-NiggaMthe NiggaMthIM vA' iti / nimranthaH nimranthI seyaMsi vA seke vA, tatra seko jalasahitakardamArthabodhakaH tathA ca seke jalasahitakardame vA paMkasi va paMke vA zuSkaprAye kardame paNagaMsi vA panake satatajalasampatpiASANAdau saMlagno haritavarNoM vanaspativizeSaH 'lIlaNa--phUlaNa' iti prasiddha tasmin udagaMsi vA udake jale vA okasamANiM vA avakarSantI vA jalasrotasA nIyamAnAM 'obuDamANi vA' avabruDantI jalasahitakardame paMke jale vA nimajjantI zramaNI zramaNaH 'giNhamANe' gRhNan uddharaNecchayA tathA 'avalaMbamANe vA' avalambamAno vA dhArayan vA 'nAikkamai nAtikAmati tIrthakRtAmAjJAM nollaGghayatIti // sU0 8 // sUtram-jiggaMthe NiggaMthi NAvaM ArohamANiM vA orohamANiM vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // sU0 9 // chAyA-nirgrantho nirgranthI nAvam ArohantI vA avarohantI vA gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // s0 9 // cUrNI-'niggaMthe' iti / nirgranthaH 'NiggaMthiM' NigranthIM 'NAvaM' nAvaM naukAM 'ArohamANi vA' ArohantI-samArohantIm 'orohamANiM vA' avarohantIm avatarantIm 'giNhamANe vA' gRhNan avalaMbamANe vA avalambamAno vA zramaNaH NAikkamai nAtikramati tIrthaMkarAjJAM nollaGghayati na virAdhayatIti bhAvaH // sUtra 9 // sUtram-khittacittaM niggaMthiM niggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA gAikkamai // sU0 10 // chAyA-kSiptacittAM nimranthIM nirgrantho gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // sU0 10 // cUrNI-'khittacitta' iti / kSiptacittAm, tatra kSiptaM vikSiptam udvignaM manoglAnyAdinA cittamantaHkaraNaM yasyAH zramaNyAH sA kSiptacittA, tAdRzIm nirgranthIM nirgranthaH zramaNaH 'niNhamANe vA gRhNan vA avalambamANe vA avalambamAno vA dhArayan vA 'NAikkamaI' nAtikrAmati tIrthakarAjJAM nollaGghayati // sU0 10 // sUtram-evaM dittacittaM // sU0 11 // jakkhAiTeM0 // sU0 12 // ummAyapattaM0 ||suu0 13 // uvasaggapattaM NiggaMthiM NiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA naaikkmii|| sU0 14 // chAyA -pavaM dIptacittAM yakSAviSTAmunmAdaprAptAmupasargaprAptAM nirgranthIM nigraMtho gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // sU0 11-14 // cUrNI-'evaM dittacittaM' evaM dazamasUtroktaprakAreNa dIptacittAm, tatra dIptaM laukikalokottarikavastuviSayakaharSodrekeNa bhrAntaM cittamantaHkaraNaM yasyAH sA dIptacittA, tAm / yadvA 'jakkhA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvacUrI u0 6 sU0 15-19 kalpasya kaukucikAdipadaparimandhuvarNanam 153 iTTha yakSAviSTAm vyantaradevaparigRhItAm, yadvA ummAyapattaM unmAdaprAptAm, tatronmAdo nAma - rogAdinA cittAnavasthatA tadyuktAm, uvasaggapattaM upasargaprAptAm - devamanuSyatiryagAdikRtopasargaviziSTAm NiggaMthiM nirgranthIM zramaNIm niggaMthe nirmanthaH zramaNaH giNhamANe gRhvan kvacitpatanAditaH kvacidauSadhAdipAnArthaM vA avalambamANe vA avalambamAno vA dhArayan vA ikma nAtikrAmati tIrthakarAjJAM nollaGghayati // sU0 11-14 // sUtram - - sAhigaraNaM // sU0 15 // sapAyacchittaM // sU0 16 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM // 0 17 // aTThajAyaM niggaMthiM NiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA ikkama || sU0 18 // chAyA - sAdhikaraNAm // sU0 15 // saprAyazvitAm // s0-16 // bhaktapAnapratyAkhyAtAm // sU0 17 // arthajAtAM nirgranthIM nirgrantho gRhan vA avalambamAno vA nAtikrAmati // sU0 18 // cUrNI - 'sAhigaraNaM' iti / sAdhikaraNAM, tatrAdhikaraNaM kalahaH tena yuktAmiti sAdhikaraNAm -kalahAsaktamAnasAm, tathA sapAyacchittaM saprAyazcittAM prAyazcitena yuktAmiti saprAyazcitAm prAyazcittaprAptAM prAyazcittena calacittAmityarthaH bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhaktapAnapratyAkhyAtAm, tatra bhaktamodanAdikaM, pAnaM jalam, te pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapratyAkhyAtA - tAm gRhItAnazanatratAmityarthaH, aTThajAyaM arthanAtAm - arthalubdhAm bhUmipatitaM suvarNAdikaM dRSTvA tad grahItuM namrIbhUtAm, kutrApyartharAziM dRSTvA saJjAtavikAreNa calacittAm, yadvA-arthAkulaM patiputrAdikaM jJAtvA tatsahAyanimittaM dravyopArjanAya saMyamAccalitacittAm, yadvA ziSyAnimittaM dravyalAbhArthaM gantukAmAma, etAdRzIm NiggaMthiM nirgrathIM - zramaNIm giNhamANe gRhNan upadezena zarIreNa vA spRSTvA nivArayan abalambamANe vA avalambamAno vA NiggaMthe nirgranthaH - zramaNaH NAikkamai nAtikrAmati- tIrthakarasyAjJAM nollaGghayatIti bhAvaH // sU0 15- 18 // zramaNInAM sAmAcArIlakSaNaM kalpaM darzayitvA saMprati kalpasya pratibandhakAn darzayitumAha-'cha kappassa' ityAdi / sUtram(- cha kappassa palimaMdhU pannattA, taMjA - kokuie saMjamassa palimaMdhU 1, moharie saccavayaNassa palimaMdhU 2, tiMtiNie esaNAgoyarassa palimaMdhU 3, cakkhulolae 20 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara vRhatkalpasU stratory palimaMdhU 4, icchAlolae muttimaggassa palimaMdhU 5, bhijjANiyANakaraNaM siddhimaggassa palimaMdhU, savvattha bhagavayA aNiyANayA pasatthA 6 // sU0 19 // chAyA - SaT kalpasya parimanthavaH prazaptAH, tadyathA - kaukuvikaM saMyamasya parimandhuH 1, maurya satyavacanasya parimanthuH 2, tiMtiNikam eSaNAgocarasya parimanthuH 3, cakSulaulyam airyApathikasya parimaMthuH 4, icchAlaulupyaM muktimArgasya parimanthuH 5, bhidhyAnidAna karaNaM siddhimArgasya parimandhuH, sarvatra bhagavatA anidAnatA prazastA 6 // sU0 19 // cUrNI - 'cha kappassa palimadhU pannattA' iti / SaT - SaTsaMkhyakAH kalpasya sAdhusAmAcArIlakSaNasya parimanthavaH - parimathnantIti parimanthavaH ghAtakA ityarthaH prajJaptAH kathitAH / tAneva SaD bhedAn darzayitumAha - taM jahA ityAdi, taM jahA tadyathA - kokuie saMjamassa palamaMdhU kaukucika saMyamasya parimandhuH, tatra - kau - kaukucikam - kuceSTA bhANDaceSTA vA, vikRtaM mukhaM kRtvA lokAnAmagrataH pradarzanam, etAdazaM kaukucika saMyamasya cAritrasya parimandhuH, kaukucikasya kandarpodIpakatayA saMyamasya sutarAmeva vighAtakasaMbhavAditi, iti prathamobhedaH 1 / moharie saccavayaNassa palimaMdhU maukharyaM mukharatA satyavacanasya parimandhuH, tatra mukharatA vAcAlatA nirarthakamadhikajalpanam satyavacanasya parimandhuH, vAcAlatAyAH satyapratibandhakatvAditi dvitIyo bhedaH 2 / titiNie esaMNAgoyarassa palimandhU titiNika meSaNAgocarasya parimandhuH, tatra titiNikaM sarvadA bhikSAyA alAbhe gRhasvAminaM prati - 'kRpaNo'yam' ityAdirUpeNa taNa-taNa ( bar3abaDa) zabdakaraNaM tat, eSaNA - vizuddhabhaktapAnAdi gaveSaNarUpA, tatpradhAno yo gocaraH gocaracaryA, tasya parimandhuriti tRtIyo bhedaH 3 / cakkhulalae iriyAvahiyAe palimandhU cakSulalyam airyApathikasya parimanthuH tatra cakSulalyaM netrayozcAJcalyam IrSyAsamiterghAtakam cakSuSazcAJcalyena mArge gamanasamaye samyagavalokanAbhAve saMyamAtmavirAdhanasaMbhavAt IryAsamiteH svayameva vighAtAditi caturtho bhedaH 4 / icchAlolue muttimaggassa palimandhU icchAlolupyaM muktimArgasya parimanthuH, icchAlaulupyam AhArAdivAcchAyAM gRddhibhAva:, iti paJcamo bhedaH 5 / bhijjANiyANakaraNa siddhimaggassa palirmanthU bhidhyAnidAnakaraNaM siddhimArgesya parimanthuH, bhidhyA-lobho gRddhirityarthaH, tadvazAt nidAnakaraNam, tacca siddhimArgasya parimandhuH, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAyApadhurI u06 sU0 20 / SavidhakalpasthitivarNanam 155 iti SaSTho bhedH6| yataH savvatya bhamakyA aNiyANayA pasatthA sarvatra bhagavatA anidAnatA prazastA prazaMsiteti // sU0 . 19 // .' samprati kalpasthiterbhedAn darzayitumAha-'chavihA' ityAdi / ' sUtram-chavihA kappaTTiI paNNattA taM jahA-sAmAiyasaMjayakappaTiI 1, ovahAvaNiyasaMjayakappaTTiI 2, NivvisamANakappaTTiI 3, NivkTikAiyakappaddhiI 4, jiNakappaTTiI 5, therakappaTTiI 6 / tti bemi // sU0 20 // kappassa chaThTho uddeso samato chAyA - SavidhA kalpasthitiH prazatA tathA sAmAyikasaMyatakalpasthitiH 1, chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitiH 2, niviMzamAnakalpasthitiH 3, niviSTakAyikakalpasthitiH 4, jinakalpasthitiH 5, sthavirakalpasthitiH 6 / iti bravImi / su0 20 // ___ kalpasya SaSTha uddezakaH samAptaH // 6 // cUrNI-'chavvihA' iti| SaDvidhA SaTprakArA kappaDhiI paNNattA kalpasthitiH prajJaptA kathitA, tatra kalpe saMyatAcAre sthitiravasthAnamiti kalpasthitiH, athavA kalpasya sAdhusAmAcArIlakSaNasya sthitimaryAdA iti kalpasthitiH, sA SaDvidhA prajJaptA-nirUpitA / tAneva SaDbhedAn darzayitumAha-taM jahA ityAdi, taM jahA tadyathA-sAmAiyajayakappaTTiI sAmAyikasaMyatakalpasthitiH, tatra samo rAgadveSarahitabhAvaH-jJAnadarzanacAritralakSaNabhAvaH, tasyA''yaH prAptiH, athavA samaya eva sAmAyikaM sarvasAvadyakarmaNAM viratilakSaNam, tatpradhAnAH saMyatAH sAdhavaH, tAdRzasAdhUnAM sthitiH sA sAmAyikasaMyatakalpasthitiH prathamA 1, chedovaDAvaNiyasaMjayakappaTTiI chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitiH, tatra chedanam-pUrvaparyAyocchedanam, upasthApanIyamAropaNIyaM yat tat chedopasthApanIyam vyaktito mahAvrateSu AropaNamityarthaH, tatazca chedopasthApanIyapradhAnA ye saMyatAH te chedopasthApanoyasaMyatAH sAdhavasteSAM yA kalpasthitiH sA chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitirdvitIyA 2, nivisamANakappadiI nirvizamAnakalpasthitiH, tatra nirvizamAnAH parihAravizuddhikalpaM vahamAnAH, teSAM kalpastasya sthitinirvizamAnakalpasthitistRtIyo bhedaH 3, ninviTThakAyaikappahiI nirviSTakAyikakalpasthitiH, tatra niviSTakAyiko nAma yena parihAravizuddhikaM nAma tapo vyUDham, nirviSTa AsevitaH vivakSita cAritrasvarUpaH kAyo-deho yaiste nirviSTakAyikA iti vyutpatteH, teSAM nirviSTakAyikAnAM kalpasthitiriti nirviSTakAyikakalpasthitizcaturthI 4 / jiNakappahiI jinakalpasthitiH, tatra jinAH gacchavinirgatAH sAdhu vizeSAsteSAM jinAnAM kalpasthitiriti jinakalpasthitiH paJcamI 5, therakappaDhiI sthavirakalpasthitiH, tatra sthavirA AcAryopAdhyAyAdayaH gacchasApekSAH sAdhuvi Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 gRhatkalpasUtre zeSAsteSAM kalpasthitiriti sthavirakalpasthitiriti SaSThI 6 / ti bemi iti bravImi -- sudharmI svAmI jambUsvAminaM prati kathayati--hai jambu ! yadahaM tIrthaMkaramukhAt kalpasthitiviSaye zrutavAn tadeva tubhyaM kathayAmi natu svamanISayA prakApya kathayAmIti // sU0 20 // iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha-prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalita kalA pAlApakapravizuddhagadyapadyanaikapranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAnapradatta" jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlA tiviracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi bhAgyA'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM SaSTha uddezakaH samAptaH // 6 // samAptaM sacUrNibhASyAvacUrIkaM bRhatkalpasUtram / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIbRhatkalpasUtrasya // mUlapAThaH sUtram -- no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA Ame tAlapalaMce abhinne paDi gAhittae // 1 // kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA Ame tAlapalaMbe bhinne paDigAhittae // 2 // kappai niggaMthANaM pakke tAlapalaMbe bhiNNe vA abhiNNe vA paDigAhittae // 3 // no kappai niggaMthINaM pakke tAlapalaMbe abhinne paDigAhittae // 4 // kappai niggaMthINaM pakke tAlapalaMbe bhinne paDigAhittae, sevi ya vihibhiNNe no ceva NaM avihibhiNNe // 5 // se gAmaMsi vA NagaraMsi vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAhasi vA ghosaMsi vA aMsiyasi vA puDabheyaNaMsi vA rAyahANisi vA saparikkhevaMsi avAhiriyasi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAsu egaM mAsaM vatthae // 6 // se gAmaMsi cA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyasi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAsu do mAse vatthae, aMto ikkaM mAsaM, bAhiM ikkaM mAsaM, aMto vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM vasamANANaM bAhiM bhikkhAyariyA // 7 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi abAhiriyasi kappai niggaMthINaM hemaMtagimhAsu do mAse vatthae // 8 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyasi kappai niggaMthINaM hemaMtagimhAsu cattAri mAse vatthae, aMto do mAse, bAhiM do mAse, aMto vasamANINaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM vasamANINaM bAhiM bhikkhAyariyA // 9 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA egayao vadhae // 10 // gAmaMsi vA jAva rAyahANisivA abhiNivagaDAe abhiniduvArAe abhiNikkhamaNapavesAe kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA egayao vatthae // 11 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no kappai niggaMthINaM AvaNagi haMsi vA ratthAmuhaMsi vA, siMghADagaMsi vA caukkaMsi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaMsi vA vatthae // 12 // kappai niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatthae // 13 // no kappai niggaMthINaM avaMguyaduvArie uvassae vatthae / egaM patthAraM aMto kiccA egaM patthAraM bAhiM kiccA ohADiyacilimiliyAgaMsi evaM NaM kappai vatthae // 14 // kappai niggaMthANaM avaMguyaduvArie uvassae vatthae // 15 // kappai niggaMthINaM aMtolitaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // 16 // no kappai niggaMthANaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // 17 // kappai niggaMthANaM vA niggaMthoNaM vA celacilimiliyaM dhArittae vA, pariharie baa| no kappai niggaMthANa niggaMthINa vA dagatIraMsi ciTTittae vA nisIittae vA, tuyattie vA nidAittae vA, payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA aharittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA paridvavittae, sajjhAyaM vA karittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA tthaaitte||19|| no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA sacittakamme uvassae vatthae // 20 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA acittakamme uvassae vatthae // 21 // no kappai niggaMthINaM sAgAriyaaNissAe vatthae // 22 // kappai niggaMthINaM sAgAriyaNissAe vatthae // 23 // kappai niggaMthANaM sAgAriyassa NissAe vA aNissAe vA vatthae // 24 // no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA sAgAriyauvassae vatthae // 25 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA appasAgArie uvassae vatthae // 26 // no kappai niggaMthANaM itthIsAgArie uvassae vatthae // 27 // kappai niggaMthANaM purisasAgArie uvassae vatthae // 28 // no kappai niggaMthINaM purisasAgArie uvassae vatthae // 29 // kappai niggaMthINaM itthIsAgArie uvassae vatthae // 30 // no kappai niggaMthANaM paDibaddhasijjAe vatthae // 31 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai niggaMthINaM paDibaddhasijjAe vatthae // 32 / / no kappai niggaMthANaM gAhAvaikulassa majjhamajheNaM gaMtuM vatthae // 33 // kappai niggaMthINaM gAhAvaikulassa majjhamajjheNa gaMtu vatthae // 34 // bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM viosavittA viosaviyapAhuDe, icchAe paro ADhAijjA icchAe paro no ADhAijjA, icchAe paro abbhuTThijjA, icchAe paro no abbhuhijjA, icchAe paro vaMdijjA icchAe paro no vaMdijjA, icchAe paro saM . jijjA, icchAe paro no saMbhuMjijjA, icchAe paro saMvasijjA, icchAe paro no saMvasijjA, icchAe paro upasamijjA, icchAe paro no uvasamijjA, jo uvasamai tassa atthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva uvasamiyavvaM / se kimAhu bhaMte ! ? uvasamasAraM sAmaNNaM // 35 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAvAseSu carittae // 36 // kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA hemaMtagimhAsu carittae // 37 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA verajjaviruddharajasi sajja gamaNaM sajja AgamaNa sajja gamaNAgamaNaM kritte| jo khalla niggaMtho vA niggaMthI vA verajjaviruddharajaMsi sajja gamaNaM sajja AgamaNaM sajja gamaNAgamaNaM karei kareMtaM vA sAijjaI se duhovi vIikamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 38 // niggathaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavihaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccapi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // 39 // niggaMthaM ca NaM bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtaM samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNa vittA parihAraM pariharittae // 40 // niggaMthiM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavirse kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNopAyamale ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // 41 // niggaMthi ca Na viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtaM samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // 42 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittae, nannattha egeNaM puvapaDilehieNaM sejjAsaMthAraeNa // 43 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA vatthaM vA paDiggaha vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA paDiggAhittae, nannattha egAe hariyAhaDiyAe, sAviya paribhuttA vA dhoyA vA rattA vA ghaTThA vA maTThA vA saMpadhRmiyA vA // 44 // - no kappai niggaMthANa vA, niggaMdhINa vA rAo vA, viyAle vA, addhANagamaNaM ettae // 45 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA saMkhaDiM vA saMkhaDipaDiyAe addhANagamaNaM ettae // 46 // no kappai niggaMthassa egANiyassa rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappai se appabiiyassa vA appataiyassa vA, rAo vA, viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 47 // no kappai niggaMthIe egANiyAe rAo vA kyiAle vA bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappai se appaviiyAe vA appataiyAe vA appacautthIe vA rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 48 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA purathimeNaM jAva aMgamagahAo ettae, dakkhiNeNaM jAva kosaMbIo, paccatthimeNaM jAva thUNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae, etAvatAva kappai, etAvatAva Arie khette, No se kappai ettI bAhiM / teNa paraM jattha nANadaMsaNacarittAI ussappaMti-tti bemi // 49 // paDhamo uddeso samatto // 1 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bIo uddeso // uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA vIDINi vA muggANi vA mAsANi vA tilANi vA kulatthANi vA gohUmANi vA javANi vA javajavANi vA ukkhittANi vA vikkhittANi vA vikiNNANi vA viSpakiNNANi vA no kappai niggaMthANa vA niggaMthI vA ahAladamavi vattha // 1 // aha puNa evaM jANijjA - ( uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0 ) no ukkhitAI no vikkhittAiM no viikiNNAI no viSpa kiNNAI (kintu ) rAsikaDANi vA puMjakANi vA bhittikaDANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pahiof an arus nimgaMthANa vA niggaMthINa vA hemaMta gimhAsu vatthae ||2 // aha puNa evaM jANijjA ( uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0 ) no rAsi - kaDAI, no puMjakaDAI, no bhittikaDAI, no kuliyAkaDAI, ( kintu ) kohAuttANi vA, pallA uttANi vA maMca uttANi vA, mAlAuttANi vA olitANi vA littANi vA, pihiyANi vA laMchiyANivA, muddiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAvAsaM vatthae ||3|| uvassassa aMto vagaDAe surAviyaDakuMbhe vA, sovIraviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamabi vatthae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha gayAo vA durAyAo vA paraM vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA ||4|| uvassayassa aMto vagaDAe sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodagaviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA, no kappai niragaMdhANa vA nimAMthINa vA ahAlaMdamapi vatthae / hutthA ya uvasyaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappara egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA para vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA ||5|| ussassa aMto vagaDAe savvarAIe joI jhiyAejjA no kappai nimagaMthANa vA nigathINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappara egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA // 6 // uvassassa aMto vagaDAe savvarAIe paIve paIvejjA no kappara nimgaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamami vatthae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae. je tattha egarAyAo vA durAyAo vA-paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 7 // uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA loyae vA khIre vA dahi vA NavaNIe vA sappiM vA telle vA phANie vA pUrva vA sakkulI vA sihariNI vA ukkhittANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vippaiNNANi vA no kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA ahAlaMdamavi vatthae // 8 // ____ aha puNa evaM jANejjA-(uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no ukkhitAI vA, no vikkhittAI vA no viDakiNNAI vA no vippakiNNAI vA (kintu) rAsikaDANi vA puMjakaDANi vA bhittiA.DANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggathINa vA hemaMtagimhAsu vatthae // 9 // __aha puNa evaM jANejjA (uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no rAsikaDANi vA no puMjakaDANi vA no bhittikaDANi vA no kuliyAkaDANi vA (kintu)koTAuttANi vA pallAuttANi vA maMcAuttANi vA mAlAuttANi vA olittANi vA vilittANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA, kappai niggaMthANa vA niggaM. thINa vA vAsavAsaM vatthae // 10 // no kappai nigaMthINaM ahe AgamaNagirhasi vA viyaDagihaMsi vA paMsImUlaMsi vA rukkhamUlaMsi vA abbhAvagAsiyaMsi vA vatthae // 11 // kappai niggathANaM ahe AgamaNagirhasi vA viyaDagihaMsi vA vasImUlaMsi vA rukkhamUlaMsi vA abbhAvagAsiyaMsi vA vatthae // 12 // ege sAgArie pArihArie, do tinni cattAri paMca sAgAriyA pArihAriyA, ega tattha kappAgaM ThavittA avasese nivvisejjA // 13 // no kappai nigraMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA anIhaDaM asaMsaTuM vA paDiggAhittae // 14 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhaDaM asaMsarTa paDigAhittae / kappaI niggaMthANa vA nigaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhaDaM saMsarTa paDigAhittae // 15 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo khalu nigaMtho vA niggaMthI vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhar3a asaMsa saMsa kare, kareM vA sAijjara se duhao vIikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArANaM aNugdhAyaM // 16 // sAgArayassa AhaDiyA sAgArieNa paDiggahiyA tamhA DiggAhie ||17|| sAgAriyassa AhaDiyA sAgArieNa dAva evaM se kappa paDaggAhittae || 18 || sAgAriyasa nIhaDiyA pareNa appaDiggahiyA tamhA dAvae no se kappai paDimAttie / sAgAriyasa nIhaDiyA pareNa paDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae || 19 // dAvae no se kappai appaDiggahiyA tahA sAgArisa siyAo avibhattAo avvocchinnAo avbogaDAo aNijjUDhAo tamhA dAva no se kappai paDiggAhittae || sAgAriyasta aMsiyAo vibhatAo vocchinnAo vogaDAo NijjUDhAo tamhA dAvae evaM se kappai paDiggA - hittae // 20 // sAgAriyasa pyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe, sAgAriyassa uvagaraNajAe nihira nisi pADihArie, taM sAgArio dejjA, sAgAriyassa parijano vA dejjA tamhA dAvae no se kappar3a paDiggAhittae // 21 // sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyasa uvagaraNajAe niTTie nisi pADihArie taM no sAgArio dejjA, no sAgAriyassa parijaNo vA dejjA sAgAriyasa yA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae ||22|| sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe fafe fafe curfehArie taM sAgArio dei sAgAriyaparijaNo vA dei tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae ||23|| sAgArayassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaNajAe niTThie nisi apADihArie taM no sAgArio dei, no sAgAriyassa parijaNo vA dei, sAgAriFsa pUyA dei tamhA dAvae evaM se kappai pahiggAhittae || 24 // sure niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAI paMca vatthAI dhAritae vA pariharitae vA taM jahA - jaMgie bhaMgie sANae pottara tirIDapaTTe nAmaM paMcame // 25 // kappara nimgaMthANa vA niggaMthINa vA imAI paMca rayaharaNAI dhAritae vA pariharitae vA, taMjA - uNie, uhie, sANae, baccAcippae, muMjacippae nAmaM paMcame // 26 // // bIo uddeso samatto // 2 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // taio uddeso|| no kappai niggathANaM niggaMthINaM ubassayaMsi ciTTittae kA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae, vA uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA pariTThavittae, sajjhAyaM vA karittae, jhANaM vA jhAittae kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae // 1 // no kappai niggaMthINaM niggaMthauvassayaMsi cidvittae vA jAva kAussaggaM vA karittae ThANaM vA ThAittae // 2 // no kappai niggaMthINaM salomAiM cammAiM ahichittae // 3 // kappai niggaMthANaM salomAI cammAI ahidvittae, sevi ya paribhutte no ceva NaM aparibhutte, sevi ya pADihArie no ceva NaM apADihArie, sevi ya egarAie no ceva NaM aNegarAie // 4 // ____no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA kasiNAI cammAiM dhArittae vA pariharittae vA // 5 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA akasiNAI cammAiM dhArittae vA pariharitae vA // 6 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA kasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA / kappai niggaMthANa vA niggaMthoNa vA akasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // 7 // __no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA abhinnAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // 8 // kappai niggaMthANa vA niggathINa vA bhinnAiM vatthAiMdhArittae vA pariharittae vaa|| no kappai niggaMthANaM uggahaNaMtagaM vA uggahapaTTagaM vA dhArittae vA pariharittae vA // kappai niggathINaM uggahaNaMtagaM vA uggahapaTTagaM vA dhArittae vA pariharittae vA // 11 // niggaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThAe celaTe samuppajjejjA, no se kappai appaNo nIsAe celaM paDiggAhittae, kappai se pavattiNoNIsAe cela paDiggAhittae / no ya se pavittiNI sAmANA siyA je se tattha sAmANe Ayarie Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA uvajjhAe vA pavattae vA there vA gaNI vA gaNahare vA gaNAkcche yae vA jaM ca'nnaM purao kaTu viharai kappai se tannIsAe celaM paDiggAhittae // 12 // . ___ niggaMthassa NaM tappaDhamayAe saMpavyayamANassa kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe tihiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpavvaittae, se ya pubovahie siyA evaM se no kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe tihiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpancaittae, kappai se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae // 1 // niggaMthIe NaM tappaDhamayAe saMpanvayamANIe kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe cauhiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpannaittae / sA ya pucovadviyA siyA evaM se no kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe cauhi kasiNehiM vatthehi AyAe saMpavaittae, kappaI se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae // 14 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA paDhamasamosaraNuddesapattAI celAI paDiggAhittae / kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA doccasamosaraNuddezapattAI celAI paDiggAhittae // 15 // kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe celAI paDiggAhittae // 16 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe sejjAsaMthArae paDiggAhittae // 17 // ___ kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe kiikamma karittae // 18 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA aMtarAgihaMsi cihittae vA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae va payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA sighANaM vA paridvavittae, sajjhAyaM vA karittae, zANaM vA jhAittae, kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae / aha puNa evaM jANejjA vAhie jarAjuNNe tavassI dubbale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA evaM se kappai aMtarAgihaMsi cidvittae vA jAva ThANaM vA ThAittae // 19 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA aMtarAgihaMsi jAva cauggAhaM vA paMcagAhaM vA Aikkhittae vA vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA nannattha egaNAeNa vA egavAgaraNeNa vA egagAhAe vA egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM ahiccA // 20 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mo kappai niggaMNANaM vA niggaMdhINaM vA aMtarAgirhasi imAiM paMca mahavyayAI samA. vaNAI Aikkhittae vA. vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA, nannastha eganAeNa vA jAva egasiloeNa yA, sevi ya ThicA no veva NaM advicA // 21 // no kappai miggaMdhANa vA miragayINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthArayaM AyAe apaDihaTu saMpavaittae // 22 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sijjAsaMthArayaM AyAe avikaraNaM kaTu saMpavvaittae // 23 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pATihAriyaM sAgAriyasatayaM sejjAsaMthArayaM AyAe vikaraNaM kaTu saMpavvaittae // 24 // iha khalu niggaMyANa vA niggaMdhINa vA pADihArie sAgAriyasaMtae sejjAsaMthArae vippaNasijjA se aNugavesiyavve siyA, se ya aNugavessamANe labhejA tasseva paDidAyavve siyA, se ya aNugavessamANe no labhejjA evaM se kappai doccaMpi uggaI aNunnavittA parihAraM pariharisae // 25 // jadivasaM samaNA niggaMthA sejjAsaMthArayaM vippajahaMti tadivasaM avare samaNA miggaMthA havyamAgacchejjA sacceSa uggahassa puSvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamayi uggahe // asthi yA isya kei ukssayapariyAvannae acitte pariharaNArihe sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamavi uggahe // 27 // se vatthusu adhvAvaDesu avvogaDesu aparapariggahiesu amarapariggahiesu sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamavi uggahe // 28 // se vatthusu vAvaDesu vogaDesu parapariggahiesu bhikkhubhAvassa aTTAe doccaMpi uggahe aNuNNaveyave siyA ahAlaMdamavi uggahe // 29 // se aNuku iDesu vA aNubhittisu vA aNucariyAsu vA aNuphalihAsu vA aNupaMthesu vA aNumerAsu vA sajceva uggahassa puvvANuNNavaNA adAlaMdamavi uggahe // 30 // se gAmassa vA jAva rAyahANIe vA bahiyA seNNaM saMnividraM pehAe kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA tadivasaM bhikkhAyariyAe gaMtuM paDiniyattae / no se kappai taM rayaNi tattheva uvAiNAvittae, jo ravalu niggaMtho vA niggaMthI vA taM rayaNi tattheva uvAiNAvei, uvAiNAvaMtaM vA sAijjai, se duhaovi aikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // 31 // se gAmasi vA jAva rAyahANisi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA savvao samaMtA sakosaM joyaNaM uggahaM ogiNDittA NaM cihittae // 32 // // taio uheso smtto.||3|| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / cauttho uddeso| to aNugdhAiyA paNNattA taMjahA-hatyakammaM karemANe 1, mehuNaM paDisevamANe 2, rAibhoyaNaM bhuMjamANe 3 // 1 // to pAraMciyA paNNattA, taMjahA-duDhe pAraMcie 1, pamate pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3 // 2 // tao aNavaThThappA paNNattA, taMjahA-sAhammiyANaM teNaM karemANe 1, annadhammiyANaM teNaM karemANe 2, ityAdAlaM dalamANe 3 // 3 // ___ tao no kappaMti pavAvittae taMjahA-paMDae 1, kAie 2, kI 3||suu04|| evaM muMDAvitae // sU0 5 // sikkhAvittae / 0 6 // uvAvitae / sU0 7 // saMbhujittae / sU0 8 // saMvAsittae // sU0 9 // to no kappaMti vAittae, taMjahA-aviNIe, bigaipaDibaddhe, aviosakyipAhuDe // tao kappaMti vAittae, taMjahA-viNIe, nokmiipaDibade. viyosavikpAhuDe // 11 // to dussannappA paNNacA, taMjahA-duDhe, mUDhe, buggahie // 12 // tao susaNNappA paNNattA, saMjahA-aduhe, amUDhe, ambuggahie // 13 // niggaMthiM ca NaM gilAyamANi piyA vA bhAyA vA putto vA palissaejjAtaM ca nigmaMthI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA, Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // 14 // nimgaMthaM ca SaM gilAyamANaM mAyA kA bhamipI sAdhyA vA palissaejjA, taM ca nigaMthe sAijjejjA mehuNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNudhAiyaM // no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM yA asaNaM vA pANaM kA khAimaM kA sAimaM vA padamAe porisIe paDiggAhittA pacchimaM porisiM uvAjhpAvittae, se ya Ahacca uvAipAvira siyA taM no appaNA {jijjA, no annesiM aNuppaejjA, emaMte bahuphAsue thaMDile paDile hittA pamajjitA pariTaveyave siyA, vaM appamA bhuMjamANe annesiM vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM ugyAiyaM // 16 // no kappai niggaMthANa vA niggayIma kA asaNaM sa pANaM kA khAimaM vA sAimaM vA paraM addhajoyaNa merAe uvAiNAvittae, se ya Aicca usaiNAvie siyA taM no appaNA bhujijjA, no annesiM aNuppaejjA, egate bahuphAsue thaMDile paDilehitA pamajjittA parihaveyave siyA, taM appaNA bhuMjamANe anemi vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM ugyAiyaM // 17 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 niggaMtheNa ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuSpavidveNaM annayare acitte aNesaNijje pANabhoyaNe paDiggAhie siyA, atthi yA ittha kei sehatarAe aNuvaTThAviyae kapa se tassa dAu~ vA aNuSpadAuM vA, natthi yA ittha kei sehatarAe aNubaTThAviyae taM no appaNA bhuMjijjA no annesiM dAvae, egaMte bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariveyavve siyA // 18 // je kaDekapaTThiyANaM kappar3a se akappaTThiyANaM, no se kappar3a kappaTThiyANaM, je kaDe apaTThiyANaM No se kapai kappaTThiyANaM kappara se akappaTThiyANaM, kappe ThiyA kappaTThiyA, raud ThiyA akapaTTiyA // 19 // bhikkhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kapa aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA gaNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappar3a se ApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA gaNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittANaM viharitae, te ya se viyarejjA evaM se kappai annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharita, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharita // 20 // gaNAvaccheyae ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNa uvasaMpajjittANaM viharittae, no se kappar3a gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA annaM gaNaM uvasaMpajittANaM viharittae, kappara gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittANaM vihariktae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavatayaM vA theraM vA gaNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappara se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappara aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se No viyarejjA evaM se No kappara aNNaM gaNaM utrasaMpajjittANaM viharat // 21 // AyariuvajjhAe ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNa uvasaMpajjittA gaM viharittae no se kappa AyariyauvajjhAyassa AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNa gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, kappar3a se AyariyauvajjhAyassa AyariyauvajjhAyatta NikkhivittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai agApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM bA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittANaM viharitae, kappai se ApucchittA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyariyaM vA jAba gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM ubasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae // 22 // bhikkhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvacheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viha rittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjitA gaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA, evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe ubasaMpajjittA Na viharittae // 23 // gaNAvaccheyae ya gaNAo avakphamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae No se kappai gaNAvaccheyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se gaNAvaccheyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viha rittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjitA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM vihritte|24| __ AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae No se kappai AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe, uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM bA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNa saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA gaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappaI aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae // 25 // mikkhU ya icchejjA aNNa AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappada se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvitsae. te ya se viyarejjA evaM se kappai agaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai tesi kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappaDa se tersi kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae // 26 // gaNAvaccheyae ya icchejjA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappai gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se gaNAvacchepagattaM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNmaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kaSpai aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, no se kaSpai tesiM kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kaSpai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae // 27 // Ayariya-uvajJAe ya icchijjA annaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappA AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAktie, kappai se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM AyariyaupajjhAyaM udisAvittae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM Ayariya uvajjhAyaM udisAvittae, kappA se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajhAyaM uddisAvittae, te ya se viyarenjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se no vitharejjA evaM se no kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tesa kAraNa adIvattA aNNa AyariyauvajjhAyaM uhisAvittae, kappara se tesiM kAraNa dIvittA aNNa AyariyauvajjhAyaM uhisAbitae ||28|| bhikkhU rAo vA viyAle vA Ahaca vIsuMbhijjA, taM ca sarIraMga kei veyAvaccakare bhikkhU icchijjA egaMte bahuphAsura thaMDile parivavittae, asthi ya ittha kei sAgAriyasaMtae uvagaraNajAe acitte pariharaNArihe kappara se sAgAriyakaDaM mahAya taM sarIragaM ete bahuphAsura thaMDile pariTThavittA tattheva upanikliyaThave siyA ||29|| bhikkhU ya ahigaraNaM kaTTu taM ahigaraNaM aviosavittA no se kappara gAhAvaikulaM bhattA vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA, bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA Nikkhamittae vA pavisittae vA, gAmAzugAmaM vA duijjittara, gaNAo gaNaM saMkamittae, vAsAvAsa vA vatthae, jattheva appaNo AyariyaM uvajjhAyaM pAsejjA, bahussuyaM babhAgamaM tassaMtie AloijjA paDikkamijjA nidijjA garahijjA biuTUTejjA visohejjA akaraNAe anbhuTTijjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA, seya suNa pavie Aiyavve siyA, se ya sueNa no paTThavie no Aiyave siyA, se ya sueNa paTTavijjamANaM no Aiyai se nijjUhiyavve siyA // 30 // parihArakappadviyassa NaM bhikkhussa kappara Ayariya-uvajjhAeNaM taddivasaM egagihaMsi piMDavA davAvitta, teNa paraM No se kappara asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadA vA, kappara se annayaraM veyAvaDiyaM karittae, taM jahA udvAvaNaM vA nisIyAbaNaM vA tuyaTTAvaNaM vA uccAra pAsavaNa - khela-siMghANa viciNaM vA visohaNaM vA karittae, aha puNa evaM jANijjA - chinnAvAsu paMthesu Aure jhiMjhie pivAsie tavassI dubbAle kilaMte mucchijjA pavajji vA, evaM se kappara asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM aNupadA vA // 31 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAo paMca mahAnaIo uddiTThAo gaNio jiyAo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttaritae vA saMtaritae vA, taMjA - gaMgA 1, jauNA 2, saraU 3, kosiyA 4, mahI 5 // 32 // aha puNa evaM jANijjA eravaI kuNAlAe jattha cakkiyA egaM pAyaM jale kiccA ega pAya thale kiccA evaM se kappai aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtaritae vA, evaM no cakkiyA evaM NaM no kaSpai aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttaritae vA saMtaritae vA // 33 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se taNesu vA taNajesu vA palAlekha vA palAlapuMjesu vA appaMDesu appapANesu appabIesu appahariesu appussesu apputtiMga-paga-dagamaTiya-makkar3agasaMtANagesu ahe savaNamAyAe no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsu vatthae // 34 // se taNesu vA jAva-saMtANaemu uppi savaNamAyAe kappai niggaMthANa vA niggayINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsu vatthae // 35 // se taNesu vA jAva saMtANaema ahe rayaNimukkamauDesu no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae // 36 // se taNesu vA jAva saMtANaemu vA uppi rayaNimukkamauDesu kappai nigaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae // 37 // // cauttho uddeso samatto // 4 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / paJcamoddezaH / deve ya itthavaM viunvittA niggaMtha paDiggAhijjA, taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNa DisevaNapatte Avajjai cAummA siyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // 1 // deve ya purasarUvaM viuvvittA niggaMthiM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA mehuNapaDi sevaNapattA Avajjai cAummA siyaM aNugghAiyaM // 2 // devI ya itthavaM vivvittA niggaMthaM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM aNugghAyaM ||3|| devI ya purisakhvaM viuvvittA nimbaMthiM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugdhA iyaM ||4|| bhikkhU ya ahigaraNaM kaTTu taM ahigaraNaM aviosavittA icchijjA annaM gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, kappara tassa paMcarAIdiyaM cheyaM kaTu parinivnaviya pari nivvaviya doccapi tameva gaNaM paDiNijjAeyanve siyA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA // 5 // bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe saMthaDie Nivvitigicche asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhitA AhAraM AhAremANe aha pacchA jANijjAarore sUrie, atthamie vA, jaM ca AsayaMsi jaM ca pArNisi jaM ca paDiggahe taM afiamANe vA visohemANe vA no aikkamara, taM appaNA bhuMjamANe aNNesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // 6- 1 // bhikkhu ya uggayavicie aNatthamiyasaMkappe saMthaDie vitimicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNa paDi sevaNa patte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // 7-2 // bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe asaMthaDie nivvitimicche asaNa vA pANa N vA khAmaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA damANe rAmayaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANa aNugdhAiye / 8- 3 | 3 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dha bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe asaMthaDie vitimicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // 9-4 // iha khalu niggaMthassa vA niggaMthIe vA rAo vA viyAle vA sapANe sabhoyaNe uggAle AgacchejjA, taM vifrgacamANe vA visohemANe vA no aikkamar3a, taM uggilittA pacco gilamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNusvAiyaM // 10 // niggaMthassa vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuSpaviTThassa aMto paDiggahaMsi pANANi vA bIyANi vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca saMcAei virgicittae vA viso hittae vA taM puvvAmeva lAiya visohiya visohiya tao saMjayAmeva bhuMjejja vA pibejja vA, taM ca no saMcAe virgicitae vA visohittae vA taM no appaNA bhuMjijjA no annesiM dAvae, ete bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA paridvaveyavve siyA // 11 // fairs ya gAhAikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuSpaviTThassa aMto eDiggahaMsi dage vA dagara vA dagaphusie vA pariyAvajjejjA, se ya usiNe bhoyaNajAe bhotavve siyA, se ya sIe bhoyaNajAe taM no appaNA bhuMjijjA no annesiM dAvae, ete bahuphAsu thaMDile paridvaveyavve siyA // 12 // niggaMthIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavarNaM vA vigicamANIe vA visomANI vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraM iMdiyajAyaM parAmujjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA, hatthakammapaDisevaNapattA Avajjai cAummA siyaM aNugghAyaM ||13|| fairly rAo vA triyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANIe vA visoheANI vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraMsi soyaMsi ogAhijjA, taM ca nimgaMthI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugghAiyaM || 14 || no kappas niggaMthIe egANiyAra hota // 15 // no kappai niggaMthIe egANiyAe gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe nikkhamittae vA vitti vA // 16 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 no sure nigaMthIe egANiyAe bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA nikkhamitta vA pavisittae vA // 17 // no kappai niggaMthIe egANiyAe gAmANugAmaM dUijjittae vA vAsAvAsaM vA vatthae ||18|| no aus nigaMthIe aceliyAe hota // 19 // no kapas niggaMthIe apAiyAe hotae // 20 // no kappara nimgaMthIe vosakAiyAe hotae // 21 // no kapa nithIe bahiyA gAmassa vA nagarasta vA kheDassa vA kabbaDassa vA paTTaNassa vA mabasa vA Agarassa vA doNamuhassa vA Asamassa vA saNNivesassa vAu bAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhIe egapAiyAe ThiccA AyAvaore AyAttie, kappara se uvassayassa aMto vagaDAe saMghADipaDibaddhAe palaMbiyanA - hiyAe samatalapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyAvittara ||22|| no kapa nirathI ThANAyaiyAe hottae ||23|| no kapai niggaMthIe paDimachAiyA hot // 0 24 // no kappai niggaMthIe sijjiyAra hottae / 0 25 / / no kapar3a niggaMthIe ukkuDugAsaNiyAe ( ThANukkuDiyAe ) hottae / sU0 26 // no kappas niggaMthIe vIrAsaNiyAra hottae / 0 27 // no kappai niggaMthIe daMDAsaNiyA ho / 028 // no kappai niggaMthIe lagaMDAsaNiyAe hottae / sU0 29 // no kapai niggaMthIe egapAsiyAe hottae / sU0 30 // no kappara niggaMthIe uttANAsaNiyA hottae || sU0 31 // no kappai niggaMthIe omaMthiyA hottae ||sU0 32 || no kapas niggaMthIe aMbakhujjiyAe hottae / sU0 33 // no kapa niggaMthI AkuMcaNapaTTagaM dhAritae vA pariharitae vA // 34 // atus niggaMthANaM AkuMcaNapaTTagaM dhAritae vA pariharisae vA / / 35 / / no kapa nimgaMthINaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTThittae vA nisIhattae vA // 36 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai niggaMthANaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTThittae vA nisIittae vA // 37 // no kappai niggaMthINaM savisANaMsi pIDhaMsi vA phalagaMsi vA ciTTittae vA nisIittae vA // 38 // kappai niggaMthANaM savisANaMsi pIDhaMsi vA phalagaMsi vA cidvittae vA nisIittae vA // 39 // no kappai niggaMthINaM saveMTagaM lAuyaM dhArittae vA pariharittae vA // 40 // kappai niggaMthANaM saveMTagaM lAuyaM dhArittae vA pariharittae bA // 41 // no kappai nigaMthINaM sabeMTiyaM pAyakesariyaM dhArittae vA pariharittae vA // 42 // kappai niggaMthANaM sabeTiyaM pAyakesariyaM dhArittae vA pariharitae vA // 43 // no kappai niggaMthINaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhArittae vA pariharittae vA // 44 // kappai niggaMthANaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhArittae vA pariharittae vA // 45 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA annamannassa moyaM Apibittae vA Ayamittae vA, nannattha gADhAgADehiM rogAyaMkehi // 46 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pariyAsiya bhoyaNajAyaM jAva tayappa. mANamettaM vA bhUippamANamettaM vA toyabiMduppamANayettaM vA AhAraM Aharittae, nannatya gADhAgADehiM rogAyaMkehi // 47 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNaM AlekNajAege AliMpittae / viliMpittae vA, nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehi // 48 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNa telleNa vA ghaeNa vA NavaNIeNa vA vasAe vA gAyAI abbhaMgittae vA makkhittae vA, nannatya gADhAgAdehi rogAyaMkehi // 49 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNa kakkeNa vA loreNa vA pavaNeNa vA annayareNa vA AlevaNajAeNa gAyAI uvalittae vA udhvaTTittae vA, nannattha, gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM / / 50 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihArakappaDie bhikkhU pahiyA yesAmaH veyAvaDiyAe gacchejjA, se ya AhaJca aikkamijjA, taM ca therA jANijjA appoM AgameNaM annesi vA aMtie muccA, to pacchA tasya ahAlahussae nAma vavaza, paTaveyacce siyA // 11 // ____ nigaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavidvAe annayare pulAgamate pajimmAhie: siyA, sA ya saMpAhijjA kappada se tadivasa teNeka bhanaTeNaM pajyosavi. . tae, no se kappai kuSyapi mAhAvAkuka piMDavAyapaDiyAe pavisitAra, sA no saMvariSjA evaM se kapai dukhnapi mAhAvAkura piMDavAvADiyAra pavisiya // 52 // // paMcamo uso samato // 5 // MERA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // SaSThoddezakaH // no kapa NimgaMthANa vA NiggaMthINa vA imAI cha avayaNAI vadittae, taM jahAaliyavayaNe, hIliyavayaNe, khiMsiyavayaNe, pharusavayaNe, gAratthiyavayaNe, viusaviyaM vA puNo udIrita // 1 // kappassa cha patthArA pannattA, taMjahA - pANAivAyassa vAyaM vayamANe, musAvAyasvAyaM vayamANe, adinnAdANassa vAyaM vayamANe, aviraiyAvAyaM vayamANe, apurisavAyaM vayamANe, dAsavAyaM vayamANe, iccete cha kappasta patthAre patthAretA sammaM apaDi - pUremANe tadvANapatte siyA ||2|| NiggaMthas ya Ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkare vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei nIharitae vA visohittae vA taM NiggaMtho NIharamaNI vA visomANI vA NAikamai ||3|| fire acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca frithe no saMcAes NIharitae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamANI vA biso - tart at uttarat || 4 || niggaMthIe ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkarae vA pariyAvajjejjA, taM ca NiggaMthI jo saMcAera pIDaritae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe naharamANe vA visohemANe vANAikkama furiate acchisi pAne vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharitae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe NIharamANe vA visohemANe ikkama || 6 | Nigthe NiggaMthiM duggaMsi vA visamaMsi vA pavvayaMsi vA pakkhalamANi vA pavaDamANi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai ||7|| NiggaMthe NiggaMthi seyaMsi vA paMkaMsi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA okasamArNi vA ovuDamArNi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkama ||8|| NiggaMthe NiggaMthiM NAvaM ArohamANi vA orohamANi vA giNhamANe vA avalaMba - mANe vA ikkama // 9 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khittacittaM nigathi niggaMthe niNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 10 // evaM dittacittaM0 // 11 // jakkhAiTuM0 // 12 // ummAyapattaM // 13 // uvasamgapattaM NigaMthi thiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai // 14 // sAhigaraNaM // 15 // sapAyacchittaM // 16 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM // 17 // aTThajAyaM niggaMthi NiggaMthe niNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 18 // cha kappassa palimaMthU pannattA, taM jahA-kokuie saMjamassa palimaMthU 1, moharie saccavayaNassa palimaMthU 2, titiNie esaNAgoyarassa palimaMthU 3, cakkhulolae iriyAvahiyAe palimaMthU 4, icchAlolue muttimaggassa palimaMthU 5, bhijjANiyANakaraNaM siddhimaggassa pathimaMthU, savvattha bhagavayA aNiyANayA pasatthA 6 // 19 // chavvihA kappaTTiI paNNattA taMjahA-sAmAiya saMjayakappaTTiI 1, cheovaTThAvaNiyasaMjayakappaTTiI 2, NivvisamANakappaTTiI 3, NiviTThakAiyakappaTTiI 4, jiNakappaTTiI 5, therakappaTTiI 6, tti bemi // 20 // // kappassa chaTo uddeso samatto // 6 // // iti zrI-bRhatkalpasUtrasya mUlapAThaH smaaptH|| IAMINIDATINITIATISTIATIMIMINIA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- Page #210 -------------------------------------------------------------------------- _