________________
ક
અન્યા; તેઓ અનુક્રમે અવઅેવા અને પ્રતિબિંબવાદના પુરસ્કર્તા છે. પાંચપાદિક્રાવિવરણ પર અનેક વ્યાખ્યાઓ છે—અખ ડાનન્દમુનિકૃત તત્ત્વદીપન, અમલાન કૃત વિવરણ પણુ, ચિત્સુખકૃત ભાવદ્યોતનિક, આન પૂર્ણ"કૃત ટીકારત્ન, વિષ્ણુભાપાધ્યાયકૃત ઋજુવિવરણુ, વિદ્યારણ્ય કૃત વિવરણુપ્રમેયસંગ્રહ, નૃસિંહાઋમિકૃત ભાવપ્રકાશિકા, રામાનન્દ સરસ્વતાકૃત વિવરણાપન્યાસ યજ્ઞેશ્વરદીક્ષિતકૃત વિવરણાાવની, રામતીર્થ કૃત વ્યાખ્યા, કૃષ્ણકૃત વ્યાખ્યા, પરિત્રાજકકૃત ભાવપ્રકાશિા
શા—નિર્જાય, શારી ન્યાયલ અંત,
પ્રકાશાત્માની ખીંજી કૃતિ કૌન્ધિાવસËાહ (?)•
પણ છે
-
વાન્તિકકાર નેક સિદ્ધિકાર સુરેશ્વરાચાર્ય (ઈસ. ૮૦૦-૯૦૦)
સુરેશ્વરાચાય શ કરાચાયના સાક્ષાત્ શિષ્ય અને પદ્મપાદ, તેાટક અને હસ્તામલકના સતીથ્ય હતા. પૂર્વાશ્રમમાં તેઓ શાણા નદંના તીરના વાસી, કુમારિલ ભટ્ટના જમાઈ અને ક્રમ કાંડના પ્રવત"કમાંનમિત્ર હતા એવી સાંપ્રદાયિક માન્યતા છે જેને કેટલાક વિદ્વાના સ્વીકારે છે, અને માને છે કે મડનમિશ્ર, સુરેશ્વર અને વિશ્વરૂપ એક જ વ્યક્તિનાં નામ છે. વારણે, વિવરણપ્રમેયસંગ્રહમાં બૃહૃદારણ્યકાનિષદ્ભાષ્યત્તિકમાંથા ઉદાહરણ આપ્યુ છે ત્યાં સુરેશ્વરના નર્દેશ વિશ્વરૂપ શબ્દથી કર્યાં છે. દાસગ્રુપ્ત, કુ પુરવામા શાસ્ત્ર વગેરે સુરેશ્વર અને બ્રાસાહના કર્તા મઢનમિશ્રના સિદ્ધાન્તગતભેદ છે એમ બતાવીને આ સ્વીકારવા તૈયાર નથી.
સુરેશ્વરના કૃતિએ નીચે પ્રમાણે છે:
(૧) તૈત્તિરીયોતિષટ્ માન્યસિઁજ —આ પદ્મમય ગ્રંથ તૈત્તિરીય નિષદ્ પરના શ'કરાચાય ના ભાષ્યના વાત્તિકરૂપ છે.
(૨) નëસિદ્ધિ—આ ગ્રંથમાં સુરેશ્વરાચાય' એમ સિદ્ધ કરે છે કે મને જ્ઞાનપ્રાપ્તિ કે મુક્તિ સાથે કોઈ સાધો સંબધ નથી, તે ચિત્તયુદ્ધે માટે જ છે અને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતાં મને કોઇ સ્થાન નથી. શ્રવણુથ બ્રહ્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. નૈકમ્ટની અવસ્થા તે જ મેક્ષ.
(3) बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यवार्तिक- —આ બૃહત્કાય પદ્યમય ગ્રંથ બહદારણ્યકેપનિષદ્ પરના શાંકરભાષ્યના વાત્તિકરૂપ છે. તેની વ્યાખ્યાઓ—આન દગિકૃિત શાઅઢીવિકા, આન. પૃથુ કૃત ન્યાયક્ર૫લતિકા, નૃસિંહામિકૃત ન્યાયતત્ત્વવિવરણ, વિદ્યારણ્યકૃત બૃહદારણ્યકાર્ત્તિક. સાર, વિશ્વાનુભવ્રુકૃત સબન્ધાતિ
(૪) ૧૫ રળવાતિ, (૫) ળવાથૅારિા:, (૬) માનમોહાસ -શંકરાચાયના મનાતા દક્ષિણામૂર્તિ સ્તાત્ર પર વ્યાખ્યાત્મક ગ્રંથ છે, (૭) મોક્ષનિર્ણય કે દાશીમોનિય, (૮) વેવાન્તના વાતિજન સંગ્રહ.
Jain Education International
નૈ**સિદ્ધિ, બૃહદારણ્યકોપનિષદ્ભાષ્યવાત્તિક અને તૈત્તિરીયોપનિષદ્ભાષ્યવાતિક ખૂબ પ્રખ્યાત ગ્રંથ છે અને સુરેશ્વર વાર્ત્તિકકાર તરીકે ઓળખાય છે. રાજકુમાર શિકારીને ત્યાં ઊર્ષ્યા હાય છે તેથી તેને પોતાની ઓળખ નથી હોડી અને પોતાને શિકારી માને છે પણ
3
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
