Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 703

માતૃગયા]
૬૫૮
[માથું
માહેશ્વરી, વણવી, વગેરે (સાત કે આઠ) દેવીઓનું પૂજન થાય રહી જવી = મનમાં બહુ ચિંતા રહેવી (૨) બહુ ભાર વહે. છે તેમાંની દરેક. ૦ગયા નવ માતાનું શ્રાદ્ધ કરવાનું તીર્થ. જેમ | માથાની પાઘડી = અગ્રેસર આગેવાન પુરુષ.માથાનું = પહોંચી કે, સિદ્ધપુર. ગૃહ ન પિયર; મહિયર. ૦ઘાત ! માને વધ. વળે તેવું; સવાયું. માથાનું છત્ર= આશ્રય આપનાર વડીલ;
ઘાતી વે. માન વધ કરનારું. ૦ર્વનમાતા તરીકેને ધર્મ, ગુરુજન. માથાનું ફરેલ, ફાટેલ = કેઈનું કહ્યું ન માને તેવું; માતાપણું. દેવ વિ. માતાને દેવ તરીકે પૂજનાર. ૦દેશ પું મિજાજી ને હઠીલું. માથાને ઘા = વસમું ને અસહ્ય (કટુ વચન, જન્મભૂમિ. ધ્રોલી વિ. માતાને દ્રોહ કરનારું. ૦૫ક્ષ j૦ મા ફટકે ઈ૦). માથાને મણિ, મુગટ = શોભા આપનાર વડીલ તરફનાં-મોસાળ બાજુનાં સગાંવહાલાં. પક્ષી વિ૦ માતૃપક્ષનું (૨) પતિ. માથા પર = જુએ માથા ઉપર. માથા પર કેલેડું કે તેને લગતું; “કૅનેટ'. ૦પદ ન માતા થવું તે (૨) માતા તરીકેનું ઊંધું પાડ્યું હોવું = હજામત બહુ વધી હેવી, માથા પર થન રસ્થાન -ગરવ (૩) માતા તરીકેનો ધર્મ; માતાપણું. ભક્તિ થન નાચવું, માથા પર નાચવું = બહેકી જઈ દુઃખ દેવું ન સ્ત્રી માતા પ્રત્યે ભક્તિભાવ-પૂજ્ય ભાવ. ૦ભાષા સ્ત્રી ગાંઠવું, શિરોરી કરવી. માથા ઉપર જામવું, લટકવું =નિરંતર સ્વભાષા. ૦ભૂમિ(મી) સ્ત્રી જન્મભૂમિ. ૦મૂલ(ક) વિ. | ધાક કે ભય રહેવાં. માથામાં ગજ ઘાલ્યા હોવા = માથામાર માતૃવંશમાં ચાલતું; મૅટ્રિયાર્કલ'. ૦વધ ૫૦,૦હત્યા સ્ત્રી માને
હેવું. માથામાં ટપલા વાગવા = ઠેકરે ખાવી; દુઃખ-મુશ્કેવધ; માની હયા. વંશ પું. માતાને વંશ -- માતૃપક્ષે વંશ ચાલ
લીને અનુભવ થશે. માથામાં તેલ ઘાલવું = માથામાં તેલ તે; મૅટ્રિયાર્થી'
માલિસ કરવું (૨)(સ્ત્રીઓએ) શોક મૂકે. માથામાં ધુમાડે માત્ર [.] નામને લાગતાં તે બધું સઘળું એ સમગ્રતા-વાચક
ભરાવે = અણસમજ કે ગેરસમજ હોવાં. માથામાં ધુમાડે અર્થ બનાવે છે. ઉદ્યા૦ માણસમાત્ર (૨) અ ફક્ત; કેવળ (૩) વિ. |
રાખવો = મિજાજ કે ગુમાન રાખવાં. માથામાં ધૂળ : વી = [સં.] બહુવ્રીહિ સમાસમાં ઉત્તરપદ તરીકે -માપ કે પ્રમાણનું આબરૂ ઉપર પાણી ફેરવવું. માથામાં પવન ભરાવે = ગર્વ કે એ અર્થમાં. ઉદા૦ અંગુલીમાત્ર; રજમાત્ર
મિજાજથી ફાટયા ફાટયા ફરવું (૨) માથું ભમી જવું, ફેર આવવા. માત્રા સ્ત્રી [સં.] બારાખડીમાં ઉપર મુકાતું (C) આવું ચિહ્ન
માથામાં ભૂસું ભરવું = ગેરસમજ કે હઠ વ્યાપવી. માથામાં (૨) કાવ્ય કે સંગીતમાં સમયની ગણનાને એકમ (૩) ધાતુની
મારવું = ક્રોધ, ગર્વ કે તુચ્છકારથી આપવું કે પરત કરવું (૨) ભસ્મ; રસાયણ (૪) માપ; પ્રમાણ (૫) માપતાલમાં આવે તેવું
રેકડું કહેવું કે સંભળાવવું; સખત વચન કહેવું. માથામાં રાઈ સર્વ- પદાર્થમાત્ર; જગત; દય. કવિતા સ્ત્રી માત્રામેળવાળી હેવી = ખૂબ ગર્વ કે મિજાજ હો. માથામાં વહેર ભરાવે કહેતા. ૦ઇંદ, ૦બંધ ! માત્રામેળ છંદ. ૦ત્મક વિ૦ માત્રા –
= મગરૂરી આવવી; પતરાજખેર થવું. માથા વગરનું નીડર; માપવાળું (૨) માત્રામેળવાળું. ૦દોષ માત્રામેળમાં દોષ. જીવનની દરકાર વિનાનું, માથા હરા(સરતા, સરસા) જગ્યા મેળવિ. જેમાં ઓછી વધારે માત્રા ઉપર પદબંધનો આધાર હોય
હોવા = પાનું પડવું હોવું; મરતા લગીને સંબંધ બંધાય છે. તેવું (૨) પં. છંદમાં માત્રાઓ મેળમાં – તેના માપમાં હોવી તે.
માથા સાટે માથું = પૂરેપૂરો બદલ. માથું આપવું = જવ વૃત્ત નવ માત્રા છંદ. ૦મક પુંડ સરખી માત્રાના ઇદને વર્ગ.
જતાં લગી (તે માટે) ઝૂઝવું. –ઉઘાડું રાખવું = માથે સાલે ન પર્શ પુંપદાર્થ કે ઇન્દ્રિયાર્થને સંગ કે સંપર્ક થ તે. --ત્રિક
રાખ; લાજ-મર્યાદા ન જાળવવાં. –ઉઠાવવું = જુઓ માથું વિ. [સં.] માત્રાને લગતું (૨) માત્રામેળવાળું
ઊંચકવું. ઊતરવું = માથું દુઃખતું મટી જવું. ઊંચકવું = સામે માત્સર્ય ન [.] બીજાનું સુખ દેખી બળવું તે; ઈર્ષા
થવું. ઊંચું કરવું = સામે થવું (૨) કામમાંથી ફારગત થવું. માત્મિક પું[i] માછી
-ઊંચું રાખવું = સ્વાભિમાન, વડા કે મગરૂરી રાખવાં.-ળવું માસ્યન્યાય પં. [સં.] મેટું માછલું નાનાને ખાય એ ન્યાય = જુઓ માથું હળવું-કાપવું = ઘણું જ નુકસાન પહોંચાડવું (૨) માથા- “માથું’નું સમાસના પૂર્વપદ તરીકેનું રૂપ. તેવા સમાસના
દગો કર. -ફૂટવું = નકામી મગજમારી કરવી (૨) શોક કે શબ્દ જુઓ ‘માથુંમાં
ગુસ્સામાં માથું અફાળયું કે તેના પર આઘાત કરવા. -કેરાણે માથું નવ શરીરને પરીવળે ભાગ (૨) ધડની ઉપરનો ભાગ; મૂકવું = અવની પરવા ન કરવી; જાનનું જોખમ ખેડવા તૈયાર થયું. ડોકું (૩) કઈ પણ વસ્તુના મથાળાને ભાગ; ટોચ (૪) [લા.] -ખજવાળવું, ખણવું = વિચારમાં પડી જવું (૨) શરમથી કે મગજ; બુદ્ધિ. [માથા ઉપર (હેવું) = મુરબ્બી હોવું (૨) કાંઈ કારણ ન હોવાને લીધે આળસની નિશાની તરીકે એમ એકદમ નજીક – લગભગ માથા ઉપર હોવું (૩) સંમાન્ય – આવ- કરવું. -ખાઈ જવું, ખાવું = બડબડાટ કે ગડબડથી હેરાન કરવું. કારવા વ્ય હોવું. ઉદા. “આવ્યા તે માથા ઉપર.’ માથા –થવું = માથાના વાળ ગૂંથવા. -ઘરાણે મૂકવું = તને ભય ઊતરતું કામ = માથા ઉતાર કરેલું કામ; બેકાળજીથી કરેલું કામ.
ન રાખ; ભારે સાહસ કરવું. -ઘાલવું = જુઓ માથું મારવું. માથા કરતાં પાઘડી મટીરગજા બહારનું કામ કે જવાબદારી. –ધૂમ થવું, ચડવું = માથું દુઃખવું. -ચઢાવવું=નકામી માથામાથાથી જવું = કાબૂ બહાર જવું (૨) વંઠી જવું. માથાના ફેડ કરી હેરાન કરવું. –ચાકે ચડવું = માથું ભમવું; ચક્કર આવવાં. કકઠા થવા = સખત માથું દુઃખવું. માથાના કપાસિયા કાઢી -ળવું = માથાના વાળ છેવા. -જેવું = માથામાં જ વગેરેની નાખવા = પર તેડી નાંખવી; માથાનાં કાછલાં જુદાં કરવાં તપાસ કરવી..-ઝીકવું = માથાઝીક કરવી. –ઢાંકવું = સ્ત્રીએ અદ(૨) ખૂબ મરચું - ધમકાવવું. માથાના વાળ ખરે તેવું = ઘણું બથી સાડીને છેડે માથે ઓઢ. -ધુણાવવું = માથું હલાવી જ ભંડું; અસહ્ય. માથાના વાળ ઘસાઈ જવા = ઘણું દુઃખ હા કે ના -ની નિશાની કરવી. -નમવું = આદર કે ભક્તિ સહન કરવું પડયું (૨) બહુ કામ કરવું પડવું. માથાની તુંબડી | થવાં; પ્રણામ કરવા. નમાવવું = તાબે થવું. -નીકળી પઢવું