Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 866

સમક્ષેત્ર ]
સમક્ષેત્ર વિ॰ (૨) ન॰ [સં.] જુએ ‘સમ [ä.]’માં સમગ્ર વિ॰ [મું] સઘળું; તમામ. છતા સ્ત્રી॰ સમઘાત વિ॰ [H.] સમાન ઘાતવાળે। (પદી)
સમચતુર્ભુજ પું॰ [સં.] ચારે સમાન બાજુવાળા ચતુર્ભુજ – ચતુ કાણ; ‘રૅમ્બસ’
સમચ(–૭)રી સ્ક્રી॰ [જીએ સંવસરી; ત્રા. વરિય] દર વર્ષે આવતી મરણત થૈ (૨) તે દિવસે કરાતી ક્રિયા સમચિત્ત વિ॰ [તું.] સર્વ પ્રત્યે કે સર્વ અવસ્થાએમાં સમાન ચિત્તવાળું (૨) ન॰ ચિત્તની સમાનતા. તા સ્ત્રી॰ ચિત્તની સમતા સમચારસ વિ॰ (૨) પું॰ [સમ+ચે રસ] ચારે બાજુ ને ખણા સરખા હોય તેવી આકૃતિ
સમચ્છેદ પું [j.] (ગ.) અનેક અપૂર્ણાંકના સમાન છેઃ (૨) વિ॰ સમચ્છેદ્રી. –ી વિ॰ સમચ્છેદવાળું સમરી સ્ત્રી॰ જુએ સમચરી; છમછરી
સમજ, ॰ણ સ્ત્રી॰ [ ‘ સમજવું’ પરથી] અક્કલ; જ્ઞાન; ડહાપણ (૨) પરસ્પર સમ” રાખેલી વાત; કરાર. [-પડવી = સમજાવું. સમજના ઘરમાં આવવું =ઉંમર લાયક થવું.] ૦ણું વિ॰ સમરે તેવું; સમજવાળું. દાર વિ॰ સમજણું. દારી સ્ત્રી॰ સમજ હોવી તે; સમજણાપણું. ફૅર શ્રી॰ બીજી સમજ; સમજવામાં ફરક કે ભુલ. બુદ્ધિસ્ત્રી॰ સમજ અને અક્કલ કે મુદ્ધિ) સમજવાની મુદ્ધ કે કલન શક્ત સમજવું રા૦ ક્રિ॰ [શે. સમ્+” (પ્રા. જ્ઞા) કે સંધ્ (પ્રા. સંવુ ) પરથી હું સર મેં. સમનો, હિં. સમાÜ] જાણવું (૨) અર્થ ગ્રહણ કરવા (૩) ખરાખેાટાની તુલના કરવી; વિચાર કરવે (૪) અ॰ ક્રિ॰ આગ્રહ છે।ડવો; માની જવું. [સમજી લેવું= અંદરોઅંદર સમાધાન કરી લેવું.]
|
|
સમજશક્તિ સ્ત્રી સમજવાની શક્તિ; સમબુદ્ધિ સમાવટ, −ણી સ્ત્રી સમન્તવવું તે; સમતૃતી સમાવવું સ૦ ક્રિ [‘સમજવું’નું પ્રેરક] સમજે તેમ કરવું (૨) મનાવવું; નરમ પાડવું; શાંત કરવું (૩) કેસલાવવું; છેતરવું સમજાવું અ૦ ક્રિ॰ સમજવું’નું કર્મણ
સમજી વિ॰ [‘સમજવું’ પરથી] સમજણું; શાણું
સમજૂ ક વિ॰ + જીએ સમજી
સમજૂત(-તી) સ્ત્રી॰ [જીએ સમન્ત] સમજવું તે; માની લેવું તે (૨) સમજાવવું તે; ભ્રમ કે વિરેધ દૂર કરી સમાધાન કરાવવું તે (૩) શિખામણ, સલાહ (૪) ખુલાસેા; વિવેચન. [−ઉપર આવવું = સમાધાન કરવું.]
સડી(−sll) સ્ક્રી॰ એક પક્ષી (૨)[તું. ચમૌ; સર૦ મેં.] એક ઝાડ. –ડે(−ળે) પું॰ શમી વૃક્ષ (૨) કામણ – ટ્રમણ કરનારા ખાવે સમણુ ન [‘સમાયું. ઉપરથી; સર સમાણ] અંદાજસર ઉમેરવાની વસ્તુ; રામેાવણ
સમણવું સક્રિ॰ [સં. સમન = અથડામણ] ફેરવવું; વીંઝવું. [સમણાવું અક્રિ॰ (કર્મણ), -વવું સક્રિ॰ (પ્રેરક).] સમાસમણ સ્ત્રી॰ [તુ સમણવું] વીઝાવીઝ (૨) વેગવાળે [માટેના નાજુક ચીપિયા સમર્~તાણી સ્ત્રી॰ [મં. ક્ + ઞ + ની પરથી ?] ઝીણી વસ્તુ સમણું ન॰ જુઓ સ્વપ્નું. [−આવવું =સ્વપ્ન આવવું (૨)ઉત્કટ
અવરજવર
૮૨૧
[સમમાત્રી
કામના હોવી. ઉદા॰ તને તે પૈસાનાં જ સમણાં આવે છે(૩) એકદમ તુક્કો સૂઝવે.]
સમતત વિ॰ [i] સરખું લાંબું પથરાયેલું; સપાટ વિસ્તરેલું સમતુલ વિ૦ [.] સરખી સપાટીનું(૨) ન॰ સરખી સપાટી(૩) પ્લેઇન’ (ગ.). ત્રિકે લ્યુમિતિ સ્ત્રી પ્લેઇન ટ્રિૉમેટ્રી’ (ગ.). ભૂમિતિ સ્ત્રી॰ પ્લેઇન જ્યોમેટ્રી’ (ગ.) સમતા સ્ત્રી॰ [i.] સમત્વ; સરખાપણું સમતુલા સ્ત્રી॰ [સં.] સમતાલપણું. -લિત વિ॰ સમતાલ સમતેલ વિ॰ [સમ + તાલ] સરખા વજનનું (૨)સરખું; સમાન (૩) પું; ન૦ ખરાખર સરખું વન. [—ઊતરવું = સરખેસરખું થયું.] તા સ્ત્રી. ૦૧, ૦પણું ન॰ સમતાલ હોવું કે થવું તે; ‘વિલિપ્રિયમ’
સમત્રિકાણ પું॰ [સં.] ત્રણે સરખી બાજુવાળા ત્રિકોણ (ગ.) સમત્વ ન॰ [સં.]જીએ સમતા. બુદ્ધિ સ્ત્રી॰ સમતાવાળી બુદ્ધિ સમથળ વિ॰ [સમ + સ્થળ] સમાન સપાટીવાળું, તા સ્ત્રી॰ સમદર પું॰ [સર॰ હિં. સમં(-મું વર્] સમુદ્ર (૫.) સમદર્શિતા સ્ત્રી, –ત્વ ન॰ [સં.] સમદર્શીપણું સમદર્શી વિ॰ [i.]સૌની તરફ સરખી નજરે તેના; નિષ્પક્ષપાતી સમદુ:ખ(-ખી) વિ॰ [સં.] સરખા દુઃખવાળું; બીજાનું દુઃખ જોઈ તેટલું જ દુઃખી થનારું
સમષ્ટિ વિ॰ [સં.] સમદર્શી (૨) સ્ત્રી॰ સમાનદષ્ટિ; નિષ્પક્ષપાત સમદા પું॰ કમાવ્યા કે રંગ દીધા ત્રૈનાનું તાજું ચામડું સઢિભુજ વિ॰ [સં.] એ સરખી ભુજાવાળું (ગ.). ત્રિકાણ પું જેની બે બાજુ સરખી હોય એવા ત્રિકાણ (ગ.) સમધારણ વિ॰ [સમ+ધારણ] સરખી ધારણવાળું (૨) સરખું; નહીં ઊંચું કે નીચું (૩) મધ્યમ પ્રકારનું સમધારણ ન૦ સરખું ધેારણ કે તે કરવું તે (‘મોડરેશન’) સમન સ્ત્રી॰ [ા.] ચપેલીનું ફુલ (૨) પું॰ [સં.] મેળે; મેળાવડો સમનલાડુ પું॰ [સં. શ્રમ કે મરાન કે રામન ? + લાડું] મરનારના હાથ અડકાડી, દક્ષણા સાથે બ્રાહ્મણને કે મંદિરમાં અપાય છે તે લાડુ
સમનાભિક વિ॰ [ä.] એકસમાન નાહવાળું; કોન્ફેકલ’(ગ.) સમન્વય પું॰ [H.]એકસરખા વ્યવસ્થિત ક્રમ (૨) પરસ્પર સંબંધ કે મેળ (૩) તાત્પર્ય
સમન્વિત વિ॰ [સં.] સમન્વય કરેલું; યુક્ત; સંબદ્ધ. તા સ્ત્રી સમન્સ પું॰[.]અદાલતી તેડું કે તેના પત્ર [-કાઢવા, નીકળવા] સમપાણિ પું॰ [સં.] ગાયનના તાલના કાલની સાથે જ તાળી પડવી તે
સમપ્રમાણ વિ॰ [સં] સરખા પ્રમાણવાળું, તા સ્ત્રી સમબાજી(-જૂ ) વિ॰ સરખી બાજુવાળું (આકૃતિ)[ગ.] સમબુદ્ધિ વિ॰ [i.] સર્વને સરખા સમજનારું(૨)૦ સમતાની બુદ્ધ; સમચ્છુ હ [વિ॰ સરખા ભાગ લેનાર સમભાગ પું॰ [સં.] સરખા ભાગ. —ગિની વિ॰ સ્ત્રી, ગી સમભાવ પું॰ [i.] સમતાની બુદ્ધિ – ભાવ (૨) પોતીકાપણું; મમતા; સહાનુભૂતિ. –વી વિ॰ સમભાવવાળું સમભુજ(–જીય) વિ॰ [સં.] જુએ સમબાજી સમમાત્રી, “ત્રિક વિ॰ [સં.] સમાન માત્રાવાળું; માપમાં સરખું