Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 910

સર ]
સૂર પુ॰ [સં. સ્વર; સર૦ મ.] અવાજ; કંઠ; સ્વર (સંગીત). [—આપવા = ગાયકને જોઈતા સ્વર વાદ્ય ઉપર ઉપજાવવે. કાઢવા = સ્વર ગળામાંથી કાઢવા. –પૂરવા = મદદરૂપે સાથે ગાવા લાગવું કે વાદ્ય વગાડવું (૨) [લા.] ટેકો આપવા,] સૂરજ પં॰ [ત્રા. મુઘ્ન (સં. સૂર્વે); સર૦ હિઁ.]સૂર્ય.[-ચઢતી કળાએ હાવા, ચઢતા હોવા = ઉન્નતિના સમય હોવા; આખાદીમાં હોવું. -છાપરે આવવા = ઘણા દિવસ ચડી જવા. –તપતા હોવા= ચડતી થતી હોવી. –પશ્ચિમમાં ઊગવા = અશકય વાત સંભવવી. –મધ્યાહ્નના હોવા =પૂર્ણ આબાદી હોવી. –માથે આવવા =અપાર થવા (૨) પૂર્ણ આખાદી થવી.] ૦ફૂલ ન॰ સૂર્યમુખી ફૂલ. સુખી ન૰ એક ફૂલઝાડ કે તેનું ફૂલ. ભુખું વિ॰ સૂરજ જેવા તેજસ્વી મુખવાળું
સૂરણ ન॰[ä.] એક કં. [—ના સ્વાદ થવા = સારું સારું ખાવાનું મન થવું (૨) મોટા મેાટા ફાયદા તકાસવા.]
સૂરત સ્ત્રી॰ [મ.] ચહેરા; મુખાકૃતિ. ૦પરસ્તી સ્ત્રી॰ (ચહેરાની) સાંદર્યની પૂન. મૂરત સ્ત્રી શિકલ; ચહેરા સૂરત(–તી) સ્ત્રી॰ જીએ સુરતા
[સ્વરપેટી
સૂરપેટી શ્રી॰ [સૂર + પેટી] સૂર પૂરવાનું પેટી આકારનું વાદ્ય;
૮૬૫
જો-૫૫
|
|
|
|
[ સંથિયું
– પૂજા. –ોપાસક વિ૦-(૨)પું॰ [+ ૩વાસ] સૂર્યના ઉપાસક, [પાસના સ્ક્રી॰ [+૩વાલના] સૂર્યની ઉપાસના કે પૂજા સૂલ ન॰ [મ. સુä] હિસાબ અથવા ઝઘડાના નિકાલ; સમાધાન (૨) વિ॰ સીધું; પાંશ
સૂલટાનું અ૰ફ્રિ॰ [સૂલટું પરથી] સૂલટું થવું કે કરાવું સૂલટું વિ॰ [સર॰ હિં., મેં. સુટા] ચત્તું; સવળું(૨) અનુકૂળ સૂત્રર પું॰; ન॰ [ત્રા. સૂમર (નં. ૨)] ભૂંડ; ડુક્કર સૂવું અ॰ [પ્રા. સુવ (સં. સ્વદ્); મવ. સુત્રા (સં. શી)] આડા પડવું (૨) ઊંધવું. [સૂઈ જવું = શાંત થવું; બંધ પડવું (૨) ખર્ચના માર્યાં ખરાબ થઈ જવું (૩) હિંમત હારી જવું; નબળું પડવું (૪) ચગતા કનકવાનું નીચા નમી છાપરા વગેરે પર પડવું. સૂતું જાગવું = અણધારી અડચણ આવી પડવી. સૂતું મૂકવું = અવગણના કરવી. સૂતું વેચવું = છેતરી જવું. સૂતેલા સાપ જગાડવા = શાંત પડી ગયેલું વેર જગાડવું (૨) જાણી જોઈ ને ોખમ વહેારવું. સૂતેલા સિંહ જગાડવા = વિકરાળ કે પરાક્રમી પુરુષને ઉશ્કેરવે.] સૂરથી સ્ત્રી॰ [સર॰ હિં. સૂતી; મેં. સુશી] એક જાતનું કાપડ સૂસવવું અક્રિ॰ [વ॰] સ્સ્ અવાજ કરવા
/
|
સુરા શ્રી॰ [મ.] કુરાનના અધ્યાય
સૂ સૂ અ॰ [રવ૦] પવનના સત્કારને અવાજ સહવવું સક્રિ॰ [જીએ સુહાવું] (૫.) સુહાવવું સૂળ, −ળી જુએ શૂળ, -ળી
સૂરિ(–રી) પું॰ [i.] વિદ્વાન; પંડિત; આચાર્ય; કવિ (જૈન આચાર્યાના નામ પાછળ લગાડવામાં આવે છે). –રીશ્વર પૂં [ + ફૈશ્વર્] જૈન સાધુઓને વડો
સૂંખળું ન॰ [કે. તુ ં] ઊંબી ઉપરના સેાય જેવા રેસે સૂંઘણી શ્ર॰ [‘સૂંધવું’ ઉપરથી] છીકણી; બજર
સૂંઘવું સક્રિ॰ [દ્દે. સુંઘ; સર૦ પ્રા. સિંઘ (સં. ાિવ્)] સેાડવું; વાસ લેવી (૨) નાકના શ્વાસથી અંદર ખેંચવી (છીકણી). [સૂંઘાઢવું (પ્રેરક). સૂંઘાવું (કર્મણિ)]
|
=
સૂંઠ સ્ત્રી॰ [કા. તુંઢી(સં. સુષ્ઠી); સર૦ મ.મુ, Ēિ.]સૂકવેલું આદું. [–ના સ્વાદ ચખાડવા =માર મારવા; મારી મારીને ઢીલું કરી નાખવું. ફૂં કવી = કાન ભંભેરવા (૨) ગાય ભેંસ દૂધ ન દેતાં હોય ત્યારે,અથવા ટીપેટીપું દૂધ કાઢી લેવા, તેની ચેાનિમાં સૂંઢ ઉરાડવી. (–ની માએ શેર) સૂંઠ ખાધી હાવી= તાકાત ધરાવવી, મગદૂર હોવી. સુંવાળી સૂંઠ કે સૂંઠનું=નાજુક (૨)નરમ સ્વભાવનું.] સૂંડલી સ્ત્રી૦ નાના સંડલા. –લા પું॰ ટોપલા સૂંડ પું॰ (કા.) સંડલે; ટોપલા
|
|
સૂરિયા પું॰ (વહાણવટામાં) અગ્નિખૂણાને પવન સૂરી, ॰શ્વર જુએ ‘સૂરિ’માં [જાતને ક્ષાર સૂરોખાર પું [ા. શૂદ્ઘ + સં. ક્ષાર; સર૦ મ. મુરાવાર] એક સૂર્ય પું॰ [i.] પૃથ્વીને પ્રકાશ ગરમી ઇ॰ આપતા આકાશીય ગાળા; સૂરજ. ૦૪ન્યા સ્રી (સં.) યમુના નદી. ૦૩મલ(−ળ) ન॰ એક ફૂલઝાડ, કલંક ન૦ સૂર્ય પર દેખાતું કાળું ચિહ્ન; સનસ્પોટ'. ૦કાંત પું॰ એક કાલ્પનિક મણિ, જેના પર સૂર્યનાં કિરણ પડતાં અગ્નિ ઉત્પન્ન થાય છે એમ મનાય છે. ૦કાંતિ સ્રી સૂર્યનું તેજ. ગ્રહણ ન૦ ચંદ્ર આડે આવવાથી સૂર્યબિંબનું ઢંકાવું – ગ્રહણ થવું તે. નમસ્કાર પું॰ સૂર્યને નમન (૨) (તે સાથે કરાતી) એક પ્રકારની કસરત. નાડી સ્ક્રી૰ પિંગલા. નારાયણ પુંસૂયૅદેવ.૦પૂજા સ્ત્રી॰ સૂર્યદેવની પૂજા – ઉપાસના. બિખ ન॰ સૂર્યનું ખિમ. ॰મંડલ(−ળ) ન૦ સૂર્યમાળા (૨) સૂર્યબિંબ, ॰મંદિર ન૦ સૂર્યદેવનું મંદિર, માલા(-ળા) સ્રી॰ સૂર્ય અને તેની આસપાસ ફરનારા ગ્રહોના સમહ. મુખી ન૦ એક ફૂલઝાડ કે તેનું ફૂલ, યંત્ર ન૦ ઉપાસના માટેનું સૂર્યનું યંત્ર (જીએ યંત્ર) (૨) સૂર્યનું નિરીક્ષણ કરવામાં વપરાતું એક યંત્ર. બ્લેક પું॰ સૂર્યના લેાક. ૦વંશ પું॰ ક્ષત્રિયાના એ પ્રધાન વંશમાંના એક (ચંદ્રવંશ અને સૂર્યવંશ). ૰વંશી વિ॰ સૂર્યવંશમાં જન્મેલું (૨) [લા.] સૂર્ય ઊગ્યા પછી માડું ઊઠતું. શક્તિ સ્ત્રી॰ સૂર્યના તાપમાંથી મળતી – મેળવી શકાતી શક્તિ. સંક્રાંતિસ્ક્રી સૂર્યનું એક રાશિમાંથી બીજીમાં જવું તે. ૦સ્નાન ન૦ સૂર્યના તાપ ખાવા – શરીર પર લેવા તે; એક નૈસર્ગિક ઉપચાર. –ોસ્ત પું [+મસ્ત] સૂરજનું આથમવું તે. -ૌંદય પું॰ [+3zi] સૂર્યનું ઊગવું તે. –ોપસ્થાન ન॰ [+ સ્થાન] સૂર્યની ઉપાસના
|
|
સૂંઢ સ્ત્રી [સં. શુ ંઢ] હાથીતેા લાંબા નાકવાળા અવયવ સૂંઢણ ન૦ [‘સંઢવું’ ઉપરથી] સંઢવું તે; તૈયારી સૂંઢલ (લ,) સ્ત્રી॰ (બળદ કે મજૂરીની) સામસામી મદદ. [–રાખવી =સંહલના સંબંધ બાંધવા.] ~લિયા પું॰ સૂંઢલ રાખનાર માણસ સૂંઢનું અ૰ક્રિ॰ [ä. કુડ્ ?] સજ્જ થયું. [સૂંઢ઼ાઢવું સક્રિ॰ સજ કરવું. સંઢાવું (ભાવે), -વવું (પ્રેરક).]
|
|
સૂંઢાળું વિ॰ [‘સૂંઢ ઉપરથી] સૂંઢવાળું
|
સૂંઢિયું વિ॰ [‘સૂંઢ’ ઉપરથી] સૂંઢવાળું; સૂંઢના આકારના (કાસ) (૨)ન૦ [સર૦ Ēિ. સુ ધિા] એક જાતની હલકી જીવાર (૩) [‘સંઢવું’ પરથી?] ઊંટ કે ઘેાડાની પીઠ પર ઘસારા ન લાગે એ માટે પલાણ નીચે નખાતું કપડું કે ગાદી
|
સૂંથણી સ્ત્રી[સર॰ fĒ. સૂર્યની] નાનું ઘણું; ચારણી; લેંધી.-ર્યું ન૦ પાયજામેા; સુરવાળ; લેંધેા. –ોા પું॰ ચારણેા; પાયજામા સૂંથિયું ન‘ગ્રંથા’ઉપરથી] ચીંથરાં, દારડી વગેરેની ઘાસની મેટી
|