Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 890

સાડા(–ડી)માર ]
સાડા(−ડી)બાર (ડ’) સ્ત્રી॰ [લા.] પરવા સાડી સ્ક્રી॰ [પ્રા. Hારી (સં. રાટી); સર૦ હિં., મ.] કીમતી સાલ્લ્લા (૨) સાડલા (૩) ત્રાક ઉપર માળ ફરે તે જગાએ વીંટાતી (કપડા ઇ॰ની) ગેડવણ (૪) વિ॰ (ડ') જીએ સાડા. –ડા પું॰ જાડી ભારે સાડી (૨)જૈન સાધ્વીનું વસ્ત્ર
સાડીબારે સ્ત્રી જુએ સાડાબા [ સાડા સાત હાથની (પતેતી) સાડીસાતી (ડી') વિ॰ [સર॰ હિં. સાઠ—à)સાતી, મ. સાઢેસાતી] સાહ્(-g),ભાઈ (ડુ”) પું॰ [સર॰ f. સાન્દૂ, મ. સાન્દૂ, સામા (સં. રવાજી, કા. સારુ + સં. વો, પ્રા. વોટ્ટુ)] સાળીનેા વર સાડા પું॰ જુએ ‘સાડી’માં
૮૪૫
સાદું, ભાઈ પું॰ જુએ ‘સા ુ’માં
|
સાતૢહું વિ॰ [સર॰ સ્વાદુ] સારું સારું ખાવાની ટેવવાળું સાણકું ન [જીએ સાનક] શાણકું; મોઢું શકેારું (૨) ભિક્ષાપાત્ર સાણસી(–સી) સ્ક્રી॰ [ત્રા. સંડાસ (સં. સંવંશ); સર૦ હિં. સંકતી, મ. સાંઇસ] પકડ જેવું એક સાધન; સાંડશી.. –સે પું॰ મેટી સાણસી (૨) [લા.] પકડ, સંકડામણ, મુશ્કેલી સાણું ન॰ [સર॰ મ. સાŌ] કોઠાર કે કાઠીની બાજુએ રાખેલું કાણું (૨) [લા.] ગળું (૩)[સર૦ મેં. સાળ = નાનું; સૂમ] [લા.] સંકડામણ, મુશ્કેલી (૪)+[જીએ સેણું] સ્વપ્ન સાત વિ॰ [ત્રા. સત્ત (સં. સÆન્ ); સર॰ f., મેં.] ‘૭' (૨)[લા.] ઘણું; સારી પેઠે. [—ઉતાવળ = ગમે તેટલી ઉતાવળ; ઘણી ઉતાવળ. –કરવું = ગમે તેમ – ઘણી રીતે કરવું. -ખાટનું = ઘણી ખાટ પછી મળતું. જેમ કે, સાત ખાટને (સાત દીકરી પછી થતા) દીકરા.-ગળો ગાળવું = સારી પેઠે, બધી બાજુથી જોવું – વિચારવું.–ગળણે ગાળીને પાણી પીવું = ખૂબ જોઈ વિચારીને પગલું ભરવું. —ગાઉથી નમસ્કાર = ખૂબ દૂર રહેવું; જરા પણ સંબંધ ન રાખવા. -ઘર ગણવાં = નિરર્થક લકાને ઘેર કર્યા કરવું. “તાઃ ઊંચું = ઘણું ઊંચું. નાગાનું નાણું = છેક દાંડ; ઘણું જ લુચ્ચું, –પાસનીચિંતા = ઘણી બાજુની ચિંતા. –પાંચ પાલવવાનાં હોવાં = મોટા કુટુંબનું પોષણ કરવાનું હોવું.-પાંચ થવી, વીતવી = મહા મુશ્કેલી થવી; ભારે ગભરામણ થવી.-પેઢી ઉથલાવવી, –પેઢીના ચેા પડા ઉકેલવા = જૂની નવી બાબતા વિષે સખત ગાળે દેવી; ખુબ નિંદા કરવી. –ફેરા ગરજ હોવી= છૂટકા ન હોવા; અત્યંત જરૂર હોવી. -મણુ ને સવા શેરનું (કાળાં) = ખુબ કઠણ, જલદી હરડે નહીં તેવું (૨) ખૂબ સાવધ. –વીશે સે। ગણે તેવું = છેક બેવકૂફ઼. -માં શૂરું ને પાંચમાં પૂરું=જતાની સાથે જાય અને આવતાની સાથે આવે તેવું; ગમે તેમ ગબડે એવું. સાતે અવતાર = જન્મજન્માંતરમાં, સાતે ઘેાડે સાથે ચઢવું = અનેક ફરજો એક સાથે ખાવવા નીકળવું. સાતે પાડે વસો=છેકરાંયાં ઘણાં થો; લીલી વાડી થજો.]
સાત પું॰ સાતના આંકડા
સાતતાળી સ્ત્રી॰ [+ તાળી] દોડીને રમવાની એક રમત સાતત્ય ન॰ [સં.] સતતપણું
સાતપડી શ્રી॰ [સાત + પડ] સાત પડવાળી રેટલી સાતપડું વિ [સાત + પડ] સાત પડવાળું સાતપડો પું॰ [સર૦ મ. સાતપુડી(વાંઢ)] પાનીએ કેહથેળીમાં
થતું એક જાતનું ગૂમડું સાતભાઈ પું॰ [સર॰ f., મેં.] એક પક્ષી સાતમ (મ,) સ્ક્રી॰ [સં. સક્ષમી] પખવાડિયાની સાતમી તિથિ. –મી સ્ત્રી૦ (વ્યા.) સાતમી વિભક્તિ (૨) વિ॰ સ્ત્રી॰ સાતમું સાતમું વિ॰ [i. HFH; સાત પરથી] ક્રમમાં ૭ પછી આવતું(ર) [લા.] છેલ્લું; આખરી (૩) ન૦ મરણ પછીના સાતમેા દિવસ, [સાતમે આસમાને જવું, ચઢવું, પહેાંચવું = અતિશય મગરૂર થયું. –ચાકે, પડદે, પાતાળે = સાવ ખૂણે ખાંચરે.] સાતને અ॰ [[. લાતિર ] (ચ.) સારુ; વાસ્તે; ખાતર (૨) સ્ત્રી૦ ખાતર - બરદાસ્ત (–ભરવી)
સાત વિ॰ [જીએ સાંતરું] સજ્જ, શણગારી તૈયાર કરેલું સાતરી પું॰[તું. જ્ઞ + મા + તુ; સર૦ મ. સાતĪ] પતંગની ઢારીને) ભોંય પર છૂટી છૂટી પાથરવી તે [સાતરા પાડવા સાતવાઁ વિ॰ સાત વર્ષના સમયનું. જેમ કે, સાતવી યુદ્ધ સાતરિયું ન॰ [સાત+વાર] અઠવાડિક પત્ર [ સત્તુ સાત(—થ)વા પું॰ [ત્રા. સત્તુ (સં. સતુ)] શેકેલા અનાજનેા લેટ; સાતહાથ પું૦ પાનાંની એક રમત, જેમાં સાત હાથ કરે તે જીતે છે સાતળા પું॰ [ત્રા. સત્તા ] એક ઝાડ સાતિશય વિ॰ [સં.] અતિશય, અત્યંત; ખૂબ. ~ ન૦ સાતુ પું॰ [સર॰ મ. સાયૂ] જુએ સાતવા સાતેસરી પું॰ સપ્તર્ષિ તારામંડળ
|
સાતેાઢિયું ન॰ [સાત ઉપરથી] એક રમત સાત્ત્વિક વિ॰ [i.] સત્ત્વગુણવાળું; શાંત (૨) સત્ત્વગુણમાંથી ઉત્પન્ન થયેલું (૩) સત્ય (૪) પ્રામાણિક (૫) સદ્ગુણી (૬) બળવાન; સત્ત્વવાળું (૭) પું॰ જીએ સાત્ત્વિક ભાવ. છતા સ્ત્રી. ભાવ પું॰ અંદરની લાગણી કે ભાવથી થતા બાહ્ય વિકારો [સ્તંભ, સ્વેદ, રામાંચ, સ્વરભંગ, વેપશુ, વૈવણ્ય, અશ્રુ, પ્રલય (મૂર્છા)]. -કી વિ॰ સ્ત્રી॰ સત્ત્વગુણ સંબંધી; સત્ત્વગુણનું સાત્મ્ય વિ॰ [i.] એકરૂપ; એકાત્મ
|
સાત્યકિ પું॰ [i.] (સં.) એક યાદવ યોદ્ધો; શ્રીકૃષ્ણને સારથિ સાત્વત પું॰ [ä.] યાદવ(૨) શ્રીકૃષ્ણ કે વિષ્ણુના ભક્ત. ૦પતિ પું॰ (સં.) શ્રીકૃષ્ણ
[સાથરા
સાત્વતી સ્ત્રી [સં.] નાટકની ચાર વૃત્તિએમાંની એક, જેને વ્યવહાર વીર, રૌદ્ર, અદ્ભુત ને શાંત રસમાં થાય છે (જીએ કૌશિકીવૃત્તિ)
સાથ પું॰ [ત્રા. સચવ (સં. સંસ્તવ); અથવા પ્રા. મત્સ્ય (સં. સાથે)] સંધાત; સેખત (૨) સહકાર (૩)સમૂહ; સમુદાય (૪) અ॰ (૫.) સાથે; જોડે
સારિયા પું॰ [સાથરે પરથી] ગમે ત્યારે ગમે ત્યાં બેસી પરચૂરણ સામાન વેચનાર (૨) નદીનવાણ ઉપર સાથરી રાખનાર બ્રાહ્મણ સાથરી સ્રી॰ [જુએ સાથરા] નદીએ નાહવા આવેલાએને માટે પૂજાના સામાન વગેરે રાખવા બ્રાહ્મણીએ પાથરેલી સાથરાની ચટાઈ. [—રાખવી = તેવી ચટાઈ પાથરીને બેસવાનું કામ કરવું.] સાથરી પું॰ [ત્રા. સત્યર્ (સં. હ્રસ્તર); સર૦ હિં. સાયરા]ધાસનું બિછાનું; પરાળની શય્યા (૨) દર્ભેની સાદડી;સાથરી (૩) ચેાકા; મરનારને સુવાડવા લીંપી તૈયાર કરેલી જમીન. [કાઢવા,સાથરે સુવાડવું = મરણપથારીએ નાખવું.]