Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 871

સરજન ]
સરજન પું॰ [.] જુઓ સર્જન (દાક્તર) સરજનહાર પું॰ જુએ સર્જનહાર
સરજમીન સ્ત્રી૰ [I.] પૃથ્વી (૨) દેશ; મુલક સરજવું સક્રિ॰ જીએ સર્જવું. [સરજાવું અક્રિ૦ (કર્મણિ), –વું સક્રિ॰ (પ્રેરક),]
૮૨૬
સરજી સ્ક્રી॰ (કા.) એક જાતનું ભરવાડી ગીત સરોરી સ્રી॰ [hI.] જીએ સિરોરી સરઢ અ॰ [ર૧૦] શ્વાસ લેતાં થતા અવાજ [(–ભરવા) સરઢકા પું॰ [રવ૦] સરડ એવેા અવાજ; સૈડા (૨) સબડકા સરડી સ્ત્રી॰ [જીએ સરડા] (સુ.) કાચિંડા (૨) સરડાની માદા. [-પેસી જવી =મનમાં ખોટા ખ્યાલ કે ભ્રમ વસી જવે.] સરા પું॰ [ત્રા. સરહ (સં. Hz); સર૦ મ. સšĪ] કાચિંડો સરણ ૧૦ [સં.] સરવું તે [સ્થિતતા (૩) પદ્ધતિ; રીત સરણિ(−ણી) સ્ક્રી॰ [સં.] પગરસ્તે'; માર્ગ (૨) ગોઠવણી; વ્યવસરત સ્ત્રી [સર॰ સુરતા (સં. સ્મૃતિ)] નજર (૨) યાદદાસ્ત;
સ્મૃતિ(3) ધ્યાન. [–પહાંચવી = નર જવી. –રહેવી=ખ્યાલલક્ષ – સ્મૃતિ રહેવી. –રહેવું = યાદ રહેવું. –રાખવી = લક્ષ – ધ્યાન રાખવું.] ૦ચૂક સ્ત્રી॰ નજરચૂક; ભૂલી જવું તે સર-તપાસ સ્ત્રી॰ (અદાલતમાં) મુખ્ય કે મહત્ત્વની તપાસ; ‘એક્ષામિનેશન-ઈન-ચીક્’
સરતું વિ॰ [સર॰ સરસું] નજીક; પાસે
સર-તેજાબ પું॰ એક ભારે ઉગ્ર તેજાબ; એક્વા રેગિયા’ (ર.વિ.) સરદાર પું॰ [[.] નાયક; આગેવાન (૨) અમીર; ઉમરાવ (3) શીખ નામની પૂર્વે માનવાચક પદ તરીકે આવે છે. જેમ કે, સરદાર તેન્દ્રસિંગ (૪) (સં.) ‘સરદાર' વલ્લભભાઈ પટેલ. –રી સ્ત્રી૰ સરદારની સત્તા કે પદ(૨)આગેવાની(૩)વિ૦ સરદારનું; –ને લગતું સરદેશમુખી સ્ત્રી॰ [Ā. (સર + દેશમુખ ઉપરથી)] મરાઠી રાજ્યને એક મહેસૂલી લાગેા
સરનરીન પું [I.] સભાપ તે; પ્રમુખ; સદર [લખવું.] સરનામું ન [[.]નામઠામ વગેરે. [−કરવું = કાગળ પર સરનામું સરપટ પું॰ [સં. રરપત્ર; સર૦ હિં. સરવત] એક વનસ્પતિ સરપણ ન૦ [સં. શ્રવણ=રાંધવા માટેના અન; સર૦ મ.]
માળવાનાં લાકડાં
સર-પરસ્ત વિ॰ [[.] રક્ષક; પાલક (૨) તરફદાર; તરફેણ કરતું. —તી સ્ત્રી॰ રક્ષણ; પરિપાલન (૨) તરફદારી સરપંચ પું [સર + (સં.) વં] પંચના વડા સરપાવ પું॰ [ા. સરોવા; સર૦ મ. શિરોવાય, રાત્રિ; હિં. સિ(—ો)વાવ] શાબાશી બદલ આપવામાં આવતા પેશાક; (માથાથી પગ સુધીતેા) ખિલત (૨) [લા.] ઇનામ (૩) શાખાશી. [આપવે,—બંધાવવા = ઇનામ આપવું(૨)શાખાશી આપવી.] સરપેચ પું॰ [l.] જુઓ શિરપેચ [પતરાનું) ઢાંકણ સરા પું॰(કા.)સરપેાશ પરથી ?] હૂકાની ચલમનું (કાણાંવાળા સરપેાશ ન॰ [[.] ઢાંકણ (૨) ગલેફ્
સરફરાજ વિ॰ [[.] પ્રખ્યાત; નામાંકિત (૨) ઉચ્ચ પદે ચડેલું.
-જી શ્રી॰ વખાણ; સ્તુતિ (ર) ઉચ્ચ પદે ચડાવવું તે સરફશી સ્ત્રી॰ [ા.] માથુ ફૂલ કરવું – આપવું તે; બલિદાન સરફેજદાર પું॰[ા.] કેજદારોના વડા; ઇન્સ્પેક્ટર ફ
[સરવું
પેાલીસ’ [બીજા છેડા સુધી; પૂર્ણતઃ સરખસર વિ॰ [[.] તમામ (૨) સમગ્ર (૩) અ॰ એક છેડાથી સરબંદી સ્ક્રી॰ [[.] (રાજમહેલમાં) તહેનાતનું લશ્કર; રજવાડાના રક્ષણ માટેની કિલ્લા ઉપરની પલટણ
સરખાજી શ્રી॰ [hī. સર + બાજ઼] ગંજીફાની એક રમત સરખેડું ન॰ જીએ સરેરું
સરભર વિ॰ [ટું. સમરી (પ્રા. ર-મં. સદરા + મૃ); સર૦ મૈં. સર્વોત] ઓછુંવત્તું નિહ – સરખેસરખું (૨) નફાતાટા વિનાનું. [−ખાતું = જમે ઉધાર સરખું હોય તેવું ખાતું.](૩) લેાન કે શૅરના એછે કે વત્તો નહીં એવેશ (ભાવ); ‘ઍટ પાર’ સરભરા સ્ત્રી[ા સર્વાĒ; સર૦ મ.] આદરસ ્કાર; સેવાચાકરી સરમિયું ન॰, “યે પું॰ [‘સરવું’ ઉપરથી ? સર૦ પ્રા. સક્ષિવ (સં. સરીસૃપ)] જીએ કરમિયા
સર-મુકાદમ પું॰ મેટા મુકાદમ; ‘ફેરમૅન’ સરમુખત્યાર વિ॰ સર + મુખત્યાર] કુલ સત્તાવાળું (૨) પું॰કુલ સત્તાવાળા અધિકારી. શાહી, –રી સ્ત્રી સરમુખત્યારપણું; કુલ સત્તા [પ્રાચીન અયેાધ્યા હતી સરયુ(-યુ) સ્ત્રી॰ [i.] (સં.)ઉત્તર હિંદુસ્તાનની નદી, જેને કાંઠે સરર અ॰[૨૧] તીર, ગેાળી વગેરે વેગથી જાય તેવા રવ[–કરતું] સરરર અ॰ [રવ૦] ઝટ સરકી જવાને અવાજ સરલ(−ળ) વિ॰ [i.]સીધું(ર) મુશ્કેલ નહિ એવું (૩)નિષ્કપટી; નિખાલસ (૪) ન૦ એક વૃક્ષ (સરવ). કેાણ પું॰ એક સીધી લીટીમાં બે બાજુથી બનતે (૧૮૦ અંશનેા) કણ; ‘સ્ટ્રેટ ઍન્ગલ’ (ગ.). ॰તા સ્ત્રી. –લા વિ॰ સ્ત્રી॰ સરલ સરવ પું॰ [ા. સર્વે; સર૦ ૬. સરુ; હિં. સરો] એક ઝાડ; સફ સરવડું, યુિં ન॰, “ડો પું॰ [‘સરવું’ ઉપરથી; સર૦ ફે. રિવાય; મ. સરવા, સરવટ] રહી રહીને પડતું વરસાદનું ઝાપટું સરવણ પું૦ [મું. શ્રવળ, શ્રમળ] ટહેલિયા (ર) કાવડ લઈ ભાખ માગનારા (૩) ભિક્ષુ; શ્રમણ (૪) શ્રી॰ [‘સરવું’ઉપરથી]+ જળારાયમાં થતા એક જીવ [દાન ઇની ક્રિયા સરવણી શ્રી [‘સરાવવું' ઉપરથી] તેરમાને દિવસે કરાતી સજ્જાસરવણું વિ॰ [જીએ સરવણ]ભટકતું; રખડતું [જીએ સરોવર સરવર વિ॰ [[.] પ્રતિષ્ઠિત; આગેવાન(૨)ન૦ [ä.], રિયું ન॰ સરવરિયા પું॰ [હિં. સરરિયા](સરવારતા)એક જાતને બ્રાહ્મણ સરવાટ પું॰ [જીએ સરવું] સરવાપણું સરવાણી સ્ત્રી [‘સરવું’ ઉપરથી] ઝરણું સરવા(−વૈ)યું. ન॰ [I. રમાથě = પં॰ ઉપરથી?] આખા વર્ષના
હિસાબનું તારણ (−કાઢવું)
[ પ્રદેશ
સરવાર પું॰ [હિં.; સું. સયુવĪ] (સં.) અયેાધ્યા ને સરયુ નદીના સરવાળે અ॰ [જીએ સરવાળે] એકંદર (૨) પરિણામે; અંતે સરવાળા પું॰ [સર૦ મ. સરવા, સારોા] સંખ્યાઓને ભેગી ઉમેરવી તે (૨) તેથી થતી કુલ રકમ (-કરા) સરવું વિ॰ [ત્રા. સર (નં. સ્વર) ઉપરથી] શરવું; ઝટ સાંભળે તેવું (૨) મેટેથી ખેલાયેલું (3)[જીએ સરાટ] અમુક જાતના સ્વાદ અને કેરમવાળું (૪) [સં. સુ ઉપરથી] ચપળ, ઉદા॰ સરવા પગ, (૫) (૫.) સહેલું; સરળ (૬) સુંદર
સરવું અક્રિ॰ [ત્રા. ક્ષર્ (સં. મૃ)]જીએ સરકવું (૨) પાર પડવું;