Book Title: Sarth Gujarati Jodni Kosh
Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
________________
રક્ષાવવું]
રક્ષાવું અક્રિ॰, વવું સક્રિ॰ ‘રક્ષનું’નું કર્મણિ ને પ્રેરક રક્ષિણી સ્ત્રી॰ [સં.] રક્ષક સ્ત્રી (૨) વિ॰ સ્ત્રી॰ રક્ષણ કરનારી રક્ષિત વિ॰ [સં.] રક્ષાયેલું. –તા વિ॰ સ્ત્રી [તિ રખ વિ॰ ત્રણ (વેપારી સંકેત)(૨) પું॰ [પ્રા. ર્લ (સં. રક્ષ)]જૈન રખડ, ૦પટ્ટી, ૦પાટ સ્ત્રી, ૦પાટાપું [જીએ રખડવું] (પ્રાયઃ નકામું કે બિનજરૂરી) રખડવું તે (૨) કેરા; ધક્કા રખડવું અ॰ક્રિ॰ [સં. રસ્+મટ ? સર૦ મ. લકળ] રઝળવું (૨) નકામા કેરા ખાવા (૩) [લા.] ઠેકાણે ન પડવું (૪) અધવચથી વણસી જવું; રખડી જવું [પું॰ રખડપટ્ટી રખડાઉ વિ॰ [‘રખડવું' પરથી] ભટકતું; રખડતું (ર) હરાયું. −ટ રખડામણ ન॰, -ણી સ્ત્રી॰ અથડામણ, નકામી રખડપટ્ટી રખડાવું અક્રિ૰, –વવું સક્રિ॰ ‘રખડવું’તું ભાવે અને પ્રેરક રખડુ, –ડેલ વિ॰ જુએ રખડાઉ
રખતી સ્ત્રી॰ [‘રાખવું’ ઉપરથી]માન; શરમ રખ(-ખા)પત સ્ત્રી॰ [‘રાખવું’ + પત] પત – આબરૂ સાચવવી તે રખરખ ન૦ [૧૦; સર૦ મેં.] તલપણું – તલસવું તે (૨)(માંદગીથી) ચેન ન પડવું તે (કરવું)
રખરખડી સ્ત્રી॰ [ક્ષા+રાખ] અશુભ ટાળવા ખાતર બાળકના કપાળમાં ચેાપડવા ગામની સીમા ઉપરથી લીધેલી રાખ કે ધુળ રખરખવું અ૰ક્રિ॰ [જીએ રખરખ]રખરખ કરવું (૨) અક્રિ
(કા.) ધીકવું. [રખરખાવવું (પ્રેરક)] રખ(–ખે)વાળ પું૦ [વે. રવવા (સં. રક્ષ, પ્રા. રબલ ઉપરથી); સર॰ હિં. વવાા] રક્ષક; ચાકીદાર. ૦ણુ સ્ત્રી॰ રખેવાળની કે રખેવાળ સ્ટ્રી. -ળી સ્ત્રી, -ળું ન॰ રક્ષણ; ચાકી (૨)તે બદલ અપાતું મહેનતાણું
રખાત સ્ત્રી [‘રાખવું' ઉપરથી; સર૦ ફે. વળિયા = રખાત; હિં. રઘુની; મ. લેહી] વગર પરણ્યે રાખેલી સ્ત્રી રખાપત સ્ત્રી॰ જુઓ રખપત [(ખેતર) રખાયતું વિ॰ [નં. રક્ષ ઉપરથી]વાડ વાવેતર ભેળાયાં ન હાય એવું રખાવટ શ્રી॰ [‘રાખવું'+વટ] જુ રખપત (ર) તરફદારી રખાવું અક્રિ॰, -વવું સક્રિ॰ રાખવું’તું કર્મણિ ને પ્રેરક રખી, (–ખે)સર પું॰ [સં. ઋષિ ?] ભંગી (કા.) -૨ખું વિ॰ [સં. રક્ષ, કા. રચવુ ઉપરથી] ‘રાખનાર, રક્ષનાર, સાચવનાર; સંભાળનાર’ એવા અર્થમાં નામને અંતે. ઉદ્યા॰ ઘરરખું, દેહરખું રખે, ને અ॰ કદાચ; કદાપિ
રખેવાળ, -ળી, –શું ન॰ જુએ ‘રખવાળ’માં રખેસર પું॰ જુએ રખીસર
રખેળવું સક્રિ॰ [રખ્યા પરથી]રાખવાળું કરવું; રાખ ભેળવવી. [રખેળાવું (કર્મણિ), −વવું (પ્રેરક.)]
રખા, પિયા, પું॰ [સં. રક્ષ ઉપરથી] ગામ કે ખેતરની ચેકી કરનાર. પું, જ્યું ન જુએ રખવાળું રખાટવું સક્રિ॰ [‘રાખ’ ઉપરથી] રખેળવું(ર) આંકા – નિશાન દોરવું. [ખાટાણું (કર્મણિ), -વવું (પ્રેરક).] રખેપિયા, રખાપું(−લું) જુઓ ‘રખેા’માં
રખ્યા સ્ત્રી॰ [ત્રા, રવવા (સં. રક્ષા); સર૦ મ. રા] રાખ; ભસ્મ. [પાઢવી = ભસ્મ કરી રાખ બનાવવી. –વળવી = મળતા કાલસા ઉપર રાખનું પડ ખાઝવું.]
Jain Education International
૬૨
[રઘુરાજ(-ય)
રંગ પું; ન૦ [] ધાબળે; ખસ
રંગ સ્ક્રી॰ [I.] નસ (૨) [લા.] મનેવૃત્તિ; વલણ (૩) હઠ. [–ઓળખવી, જાણવી, તપાસવી, પારખવી =મને વૃત્તિ પારખવી. –ઝાલવી, પકડવી =મનેવૃત્તિ સમજી લઈ તે દ્વારા કામ લેવું. ૨ગે આવવું = આવેશમાં આવવું (ક્રોધના), રગેરગના ભામિયા = પૂરા જાણકાર, રગે રગે રાઈ ચાપડવી = નખશિખ દુઃખ થાય – માઠું લાગે તેમ કરવું. રગે રગે=આખા શરીરમાં]
રગઢ પું॰ [જુએ રગડવું, રગડો] બટાકાના કકડા, ચણા, દાળ વગેરેની એક વાની (૨) સ્ક્રી॰ [સર॰ હિં.] માલિસ; રગડવું તે (૩) સખત મહેનત. દગઢ અ॰ જેમ તેમ કરીને; જેમ તેમ. ૦પટ્ટી સ્ક્રી॰ [સર॰ મેં.] ખૂબ રગડવું તે. બુઝારું ન॰ જાડી બુદ્ધિનું કે ભલીવાર વિનાનું માણસ કે વસ્તુ. ૦મલ(–૩) પું॰ [સર॰ મેં.] કસરતી જીવાન
રગઢવું સ૦ક્રિ॰ [સર॰ હિરાના; મ. ઙળ (સં. ઘૃણ્)] ઘૂંટવું (૨) ચેાળવું (૩) [લા.] ખુબ મહેનત કરાવવી; હેરાન કરવું રગડાઝઘડા પું૦ ૧૦ જુએ ‘રગડા’માં રંગડાટ પું॰ [‘રગડવું’ પરથી] વૈતરું; સખત મારી રગઢાવું અક્રિ॰, ~વવું સક્રિ॰ રગડવું’નું કર્મણિ ને પ્રેરક રગ પું॰ [‘રગડવું’ પરથી] જાડો પ્રવાહી પદાર્થ(૨)પ્રવાહી નીચે ઠરતા કચરા; કાંપ (૩)[fĒ.] ખટપટ; ઝઘડો; પંચાત. –ડાઝઘડા પું॰૧૦ [સર॰ મેં.] ઝઘડાટંટા [અક્ષરના ગણ (પિંગળ) રગણુ પું॰ [સં.] વચલા લઘુ અને પહેલા ત્રીન્હે ગુરુ એવા ત્રણ રગત ન॰ [સર॰ હિં.; F.; જીએ રક્ત] લેાહી (૨) વિ॰ લાલ, પાતિયું વિ॰ પતનું રાગી. રીટી સ્રી॰ લશ્કરી નાકરી. રાયડો પું॰ [સં. રસ્તરોહિત] એક વનસ્પતિ
રગદોળવું સક્રિ॰ [‘રગડો’ કે ‘ગરદા’ (=ધૂળ) ઉપરથી ? કે રજ +રાળવું ?] ધૂળમાં રગડવું; ખરડાય એમ કરવું. [ગદોળાવું (કર્મણિ), –વવું (પ્રેરક).]
રગ(-ઘ)ખત સ્ત્રી॰ [ત્ર. રાવત] ઇચ્છા; રુચિ; ચાહ રગરગ સ્ક્રી॰ [સર૦ રખરખ] કાલાવાલા. ૰વું અક્રિ॰ કરગરવું; કાલાવાલા કરવા. -ગાવવું સક્રિ॰ ‘રગરગયું’તું પ્રેરક (૨) આશા આપી દુઃખી કરવું (૩) ટકાવવું; વલખાં મરાવવાં રગવું અક્રિ॰ જુએ રગરગયું. [ગાવવું (પ્રેરક).] રગશિયું વિ॰ [નં. થવું (ધસડાવું) ઉપરથી ] ધીરું, ધીમું; સુસ્ત. ગાડું ન॰ [લા.] અત્યંત ધીમે ને મુશ્કેલીથી ચાલતું કામ રગિયું, રંગીલું વિ॰ [‘રંગ’ઉપરથી; સર૦ મ. શેજી; હિં. ર, ચીન] હઠીલું (૨)અમુક રંગ – મનના વલણવાળું રઘખત શ્રી॰ [.] જુએ રગમત [(જમાડવાં) રઘલાં ન૦ ખ૦ ૧૦ લગ્નને આગલે દિવસે અપાતું જમણ (સુ.) રઘવાટ પું॰ [સં. ગૃહીત + વત્ ?] ઉતાવળના ગભરાટ; બાવરાપણું. —ટિયણ વિ॰ સ્ત્રી૦ રઘવાટ કરનારી. -ક્રિયાપણું, “યાપણું ન॰. –ટિયાવેઢા, યાવેડા પું૦ ૦ ૧૦ રઘવાટ કરવા તે, ટિયું, –યું વિ૦ રઘવાટ કરનારું.[-કૂતરું, ઢોર =રઘવાયા કુતરા કે ઢાર જેવું માણસ. –ભૂત = અસ્વસ્થ – ગભરાયેલું માણસ,] રઘુ પું॰ [É.] (સં.) એક સૂર્યવંશી રાજારામના પ્રપિતામહ, ૦કુલ ન૦ રઘુ રાજાના વંશ. નંદન, નાથ, ॰પતિ, ૦રાજ
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
Page Navigation
1 ... 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950