Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 828

વૃક]
૭૮૩
છૂક ન॰ [i.] વજ્ર. –કાદર પું॰ [+ā] (સં.) લીમ વૃક્ષ ન॰ [સં.] ઝાડ. દેવતા પું॰ વૃક્ષના કે વૃક્ષ પર રહેતા દેવ. પ્રબંધ પું॰ એક ચિત્રકાવ્ય. વાટિકા સ્ત્રી૰ બગીચા. વિદ્યા સ્ત્રી, વિજ્ઞાન, શાસ્ત્ર ન॰ વૃક્ષાના ઉછેર ઇ॰ વિષેનું વિજ્ઞાન; ‘સિવિકલ્ચર’. –ક્ષારોપણ ન૦ [+મારોવળ] ઝાડ રાપવું તે. -ક્ષારાહણ ન॰ [+આરહણ] ઝાડ પર ચડવું તે. –ક્ષાસન ન॰ [+આસન] એક યેાગાસન; વૃક્ષ પેઠે માથા પર ઊભું રહેવું તે; શીર્ષાસન
વૃજિન ન॰ [ä.] પીડા; દુઃખ (૨) પાપ
શ્રૃત વિ॰ [સં.] વરાયેલું; પસંદ કરાયેલું (૨) આવરિત; ઢંકાયેલું વૃત્ત ન॰ [સં.] વર્તન (૨) અક્ષરમેળ છંદ (૩) વર્તુળ (૪) સમાચાર (૫) વૃત્તાંત; હકીકત. ૦ખંઢ પું॰ વર્તુળના ભાગ; ‘સેગ્મેન્ટ’(1.), ૦પત્ર ન૦ છાપું; વર્તમાનપત્ર. વિવેચન ન૦ બનેલા બનાવાનું વિવેચન; ‘જર્નાલિઝમ’.—ત્તાકાર વિ॰[+માળાર]ગોળ આકારનું. -ત્તાધે પું॰ [+z] અર્ધગોળ; ‘સેમિસર્કલ’ (ગ.) વૃત્તાંત પું॰; ન॰ [i.] હકીકત; વર્ણન (૨) ખબર વૃત્તિ શ્રી॰ [સં.]ચિત્તમાં ઊઠતા વિચાર; ચિત્તના વ્યાપાર(૨)મનનું વલણ (૩) સ્વભાવ; પ્રકૃતિ (૪) વર્તન (૫) વ્યાખ્યા; ટીકા (૬) ભિન્ન રસેામાં ઉપયેગી માનેલી વર્ણન કરવાની શૈલી (કૌશિકી, સાર્વતી, આરટી અને ભારતી) (૭) ધંધે। (૮) આવિકા (૯) ટીકા; સમજૂતી (૧૦) શબ્દની અર્થ બતાવવાની શક્તિ (વ્યા.). ૦કા સ્ત્રી॰ આજીવિકા પૂરતું (પગાર, શિષ્યવૃત્તિ ઇ॰) અપાય તે; ‘સ્ટાઇપેન્ડ’. ૦ચ્છેદ પું॰ [સં.] નાકરીધંધાનું છૂટી જવું તે. ન્ત્યનુપ્રાસ પું॰[+અનુપ્રાસ] એક રશબ્દાલંકાર; સમાન વર્ણ કે વાંની આવૃત્તિ (કા. શા.) વૃત્તીય વિ॰ [i.] વૃત્તાકાર; ચક્રીય વૃત્ર, “ત્રાસુરપું॰ [i.] (સં.) એક રાક્ષસ, જેને કે મારેલા વૃથા અ॰ [સં.] કેગટ; નિષ્ફળ (૨) વિ૦ (સમાસમાં ‘વ્યર્થ’ અર્થમાં). જેમ કે, થાજ્ઞાન
|
વૃદ્ધવિ॰ [સં.]ઘરડું (૨)વડીલ, તા સ્ત્રી. ~ન, બાલિકાવિવાહ પું॰, ૦બાળલગ્ન ન૦ મેટી ઉંમરના જોડે નાની બાળાનું લગ્ન ૦વાકય ન॰ વૃદ્ધનું વાકય; વડીલનું અનુભવપૂર્ણ બાધવાકચ. સભા સ્ત્રી વયેવૃદ્ધ ને જ્ઞાનવૃદ્ધ પુરુષેાની – વડીલેાની સભા; કાઉન્સિલ ઓફ એલ્ડર્સ’.-દ્ધા વિ॰સ્ત્રી ઘરડી થયેલી (૨) સ્ત્રી૦ ડોસી, “હાઈ સ્ત્રી॰ વૃદ્ધત્વ.-દ્વાચાર પું॰[+માચાર] રૂઢિ(૨) વડીલે ના આચાર કે રીતિ. –દ્ધાવસ્થા સ્ત્રી[+ અવસ્થા] ઘડપણ વૃદ્ધિ સ્ત્રી॰ [સં.] વધારા (૨) આબાદી (૩) [વ્યા.] સંસ્કૃતમાં થતા એક ફેરફાર (૪) જીએ વૃદ્ધિસૂતક. શીલ વિ॰ વૃદ્ધિ પામવાના સ્વભાવવાળું.૦શ્રાદ્ધ ન॰ જુએ નાંદીમુખ.સૂતક ન૦ ખાળકના જન્મથી લાગેલું સૂતક
[મૂકવા તે
|
કુલટા (૨) શૂદ્રા વૃષાંક પું॰ [i.] (સં.) વૃષકેતુ; શિવ વૃષેત્સર્ગ પું॰ [સં.] કોઈ ધાર્મિક ક્રિયા વખતે આખલેો છૂટો વૃષ્ટિ સ્ર॰ [સં.] વરસાદ. ॰ગૃહ ન૦ ફુવારા. માપક નં૦ વરસાદ માપવાનું સાધન [ વૃષ્ણિનું – યાદવ કુળ વૃષ્ણિ પું॰ [i.] (સં.) શ્રીકૃષ્ણના એક પૂર્વજ. કુલ(-ળ) ન૦ વૃંત ન [સં.] દીઠું
વૃંદ ન॰ [સં.] ટોળું. ૰ચર, ચારી વિ॰ ટોળામાં ફરનારું. ગાયન, ૰ગીત ન૦ વૃંદમાં એકસાથે ગાવું તે કે તેનું ગીત. ૦વાદન ન૦ એકસાથે અનેક વાદ્યોના વાદનનું સંગીત. સંગીત ન॰ બધાએ સાથે કરવાનું સંગીત
|
વૃંદા સ્ત્રી॰ [H.] તુલસી (૨) (સં.) રાધિકા વૃંદારક પું[ä.] કોઈ પણ વર્ગના મુખ્ય [ વનનું, –ને અંગેનું વૃંદાવનન॰[સં.](સં.) ગાકુળ નજીક આવેલું વન. –નીય વિ શૃંદાવેઇટર પું॰ [.] (હોટેલ વીશી ઇના) હરિયા નાકર વેઇટિંગ રૂમ સ્ત્રી॰ [.] રેલવે સ્ટેશન ઉપર ઉપલા વર્ગના મુસાફરને બેસવા – ઊઠવાના ઓરડા (૨)દાક્તરને ત્યાં કે કોઈ કચેરી ઇ૦માં મળવાના વારા આવતાં સુધી રાહ જોતા બેસવાના ઓરડા વે(–૧) પું॰ એક વેલ. [નનું દહીં=એ વેલના પાણીમાં ચાળીને કાઢેલા ખડમાં જેવા રસ.]
વૃદ્ધિંગત વિ॰ [સં.] વધી ગયેલું; વિસ્તાર પામેલું વૃશ્ચિક પું॰ [સં.] વીંછી (૨) વીહુડો – આઠમી રાશિ. “કાસન ન॰ [+આસન] એક યોગાસન. –કી સ્ત્રી॰ વીંછણ વૃષ પું॰ [સં.] આખલે, ॰કેતુ પું॰ (સં.) શિવ વૃષણ પું; ન॰ [ä.] અંડ; ગોળી
વૃષભ પું॰ [i.]આખલે; પાઢિયા. ધ્વજ સું॰ (સં.) વૃષકેતુ, શિવ ષલ પું॰ [ä.] શૂદ્ર (૨) નીચ, પાપી માણસ. –લી સ્ત્રી
|
વિષ્ણુ
વેકરા પું॰ [સં. વાળુńા ?] (કા.) કાંકરાવાળી જાડી રેતી
વેકવું અ॰ક્રિ॰ [જીએ વેગવું] (સુ.) ઉતાવળ કરવી (૨) સક્રિ [તં. વિ+ń1] વેચવું (ઉત્તર ગુજરાતમાં)
વેકળા પું॰ [વહેવું + કલેાલવું ? કે વો = અવાજ કરવા પરથી ] નાના વહેળે; વેાકળા
વેકાવું અક્રિ॰, –વવું સક્રિ॰ ‘વેકવું’નું કર્મણિ ને પ્રેરક વેકર સ્ક્રી॰ [સર૦ વેકરા] (કા.) ઝીણી કાંકરીવાળી મેાટી રેતી વૅકેશન સ્ત્રી [.] (શાળા ઇમાં) લાંબી રજાઓના ગાળા. (-પઢવી) [હસી પડે તેવું (૨) અસ; નિર્લજ્જ ચેખલ(−ળ)વિ॰ [‘ખલ – ળ’ ઉપરથી] સ્વમાન વિનાનું; ખડખડ વેખવું અક્રિ॰ [સં. વિ+ક્ષ (કા. વવ)] ચિકત થવું (૨) સક્રિ॰ તેવું; તપાસવું વૈખળ વિ॰ જુએ વેખલ
|
|
વેખંઢ સ્ત્રી॰ [સર૦ મ. (સં. વચ+અંક ?)] એક ઔષધિ વેખાવું અક્રિ॰, “વું સક્રિ॰ વેખવું’તું કર્મણિ ને પ્રેરક વેગ પું॰ [સં.] ગતિ; ઝડપ (૨)જીસ્સા, એસ(૩) ચસકા; સણકા (૪) ત્રાસ; તાપ. [-મારવા=સણકા નાખવા.] વત્તા સ્ત્રી॰ વેગીપણું. ૦વતી વિ॰ સ્રી, ॰વંતું, વાન વિ॰ વેગવાળું વૅગન ન॰ [.] માલ ભરવાના – ભારખાનાને ડબે વેગરવું સક્રિ॰ વેઠવું (૨) નિભાવવું
વેગવું અક્રિ॰ વેગ પરથી ] (સુ.) વેકવું; ઉતાવળ કરવી વેગળું વિ[ફૈ. વેરાજી; સર૦ મ. વેક્ઝા] દૂર (ર) જુદું; અલગ. [-બેસવું =(સ્ત્રીએ) રજસ્વલા થયું.]-ળાઈ સ્રી વેગળાપણું. -ળે અ॰ આવે; દૂર
વેગાનિલ પું૦ [તું. વેગ + ત્રનિરુ] વેગમાં વાતા પવન વેગી(કું) વિ॰ [સં.] વેગવાળું
વેજી પું॰ [સર૦ મ. વેંગ (સં. કૢ)] મૂર્ખ; ઠાઠ