________________ અત્યંતર. ઉપવાસ એ બાહ્ય તપ છે. આલોચના સ્વાધ્યાય એ અત્યંતર તપમાં સમાઈ જાય છે. સભાઃ “જે બહારથી થાય તે બાહ્ય તપ અને જે અંદરથી થાય તે અત્યંતર?” ગુરુજી: “આવો અર્થ નથી લેવાનો. જિનશાસન સિવાય બીજે પણ મળે તેને બાહ્યમાં લીધું છે અને જે જિનશાસનમાં જ મળે તેને અત્યંતરમાં લીધું ઉપવાસ માસક્ષમણ એ બાહ્ય તપ છે. બીજા ધર્મમાં પણ મૃત્યુંજય તપ વગેરે આવે છે.” સભાઃ “મૃત્યુંજયતપમાં ફરાળ, ફુટ લેવાય?” ગુરુજી: “ઉપવાસમાં ફરાળ, ફુટવગેરે જે ચાલુ થયું તે તેમના ધર્મની ખામી ન કહેવાય. એ ચાલુ કરનારની ખામી કહેવાય. જૈન ધર્મમાં રાત્રિભોજનની ના છે. છતાં તમે કરો તો તે તમારી ખામી કહેવાય, જૈન ધર્મની નહીં. અન્ય ધર્મમાં ઉપવાસમાં કશું ખાવાનું ન હોય તેથી તપ ત્યાં પણ છે અને આપણે ત્યાં પણ છે. માટે બાહ્ય તપમાં લીધા. જ્યારે સ્વાધ્યાયાદિ તો આપણે ત્યાં જ છે.” સભાઃ “સ્વાધ્યાય એટલે ધાર્મિક પુસ્તકનું વાંચન-પઠન જ ને? એ તો અન્ય ધર્મોમાં પણ છે. તો સ્વાધ્યાયને અન્ય ધર્મમાં નહીં એમ કેમ કીધું?' ગુરુજી: તમે સ્વાધ્યાયનો અર્થ શું કર્યો?સોફા પર બેસીને ચોપડી વાંચવી તે? એ અર્થ આપણે ત્યાં નથી. સ્વાધ્યાય કરવો હોય તો સૌથી પહેલાં તમારા જીવનમાં પાપત્યાગનો સંકલ્પ જોઈશે. આલોચનાનો સ્વાધ્યાય ત્યારે જ ગણાયકે જ્યારે તમે ઇરિયાવહિયમૂ કરીને સંકલ્પપૂર્વક બેસો.” સભાઃ “ઇરિયાવહિયમ્ કરતા તો 1 મિનિટ લાગે એમાં શું નવાઇ?'' ગુરુજીઃ “હસ્તમેળાપની ક્રિયા બે મિનિટની જ હોય છે પણ જિંદગીભર પ્રાર્થના : 2 40 પડાવ : 7
