________________
- ૩૦ ]
રાજાઓની સંખ્યા, નામાવલી
|| અષ્ટમ ખંડ
અન્ય ઐતિહાસિક પરિસ્થિતિ અત્યાર સુધી આપણે નાના પુત્ર તરફથી નાસિકના શિલાલેખમાં રાજ કરતી મનાવતા આવ્યા છીએ. તે સર્વને સમર્થન મળી રાણી નાગનિકાના પતિ તરીકે જે યgશ્રીને જતું પુરવાર થઈ જાય છે. જેમકે, રાજ અપિલકનું ઓળખાવ્યો છે તે જ વ્યક્તિ છે. (તનું વિશેષ વર્ણન મરણ ઈ. સ. પૂ. ૧૯૫માં થયાનું આપણે વંશાવળીમાં તેના રાજ્યાધિકારે બતાવીશું). તે વખતથી આ પ્રાંત દર્શાવ્યું છે. તે સમયે અવંતિપતિ તરીકે શંગવંશી ' ઉપર અવારનવાર આંધ્રુવંશનું, નંદવંશનું અને મૌર્યેઅગ્નિમિત્રનું રાજ્ય ચાલતું હતું. તેણે વિદર્ભપતિને વંશનું સાર્વભૌમત્વપણું બદલાતું રહ્યું છે. છેવટે હરાવીને તેની કુંવરી માલવિકા સાથે લગ્ન કર્યું શંગવંશી અગ્નિમિત્રના તાબે તે પ્રદેશ આવ્યો છે. હતું. આ વિદર્ભપતિ કદાચ આંધ્રપતિ અપિલક (આ બધી હકીકત પ્રત્યેકના સિક્કા ઉપરથી સાબિત પોતે પણ હોય અથવા તો તેના હાથ તળેનો કઈ કરી શકાય છે). અગ્નિમિત્રના મરણ બાદ શુંગસુબો જેને મહારથી બિરૂદ અપાતું હતું અને આ વંશની પડતી થતાં અને તે સમયે કેન્દ્રિત ભાવનાની પ્રાંત ઉપર આંધ્રપતિ તરફથી હકમત ચલાવતે હતો સંપૂર્ણપણે સ્થાપના થઈ જવાથી “ભ્રત્યાકહેવરાતે ૫ણું હેય. એટલે સીધી કે આડકતરી રીતે શંગ- વવાની પ્રથા બંધ પડી ગઈ છે અને આંધ્રપતિઓ વશીના ખંડિયા તરીકે આંધ્રપતિઓએ પિતાને ત્યાં સ્વતંત્ર વંશના ભૂપતિ તરીકે ઓળખાવવા મંડયા જાહેર રીતે સ્વીકાર્યા હતા. આ વસ્તુસ્થિતિ કેમ છે. મતલબ કે આ ગણત્રીથી આપિલક તે એટલે જ બનવા પામી હતી તેનું અનુસંધાન પણ અત્રે સંક્ષિ- આંધ્રભૃત્ય હતો. દશમા નંબરવાળા રાજા આવી તમાં જણાવી દઈએ એટલે બરાબર સમજી શકાશે. પ્રથમ આંધ્રપતિ હતો, અને જે નં. ૨૮ના રાજાને આ વિદર્ભપ્રાંત ઉપર મગધપતિ તરીકે નંદવંશની મહાક્ષત્રપ ચMણના વંશ જે ઈ. સ. ૨૩૬ આસપાસ સત્તા ચાલતી હતી અને તે પ્રદેશઉપરના સૂબાને
હરાવ્યું છે તે અંતિમ આંધ્રપતિ હતો. મહારથી નામથી સંબોધાતે હતો. (જુઓ પુ. ૧ માં
ઉપરમાં જુદી જુદી રીતે જે સમજાતિઓ અને નંદવંશનું વૃત્તાંત તથા પુ. ૩ માં અગ્નિમિત્રને વૃત્તાંત).
ઉકેલ કરી બતાવ્યો છે તેને સમગ્ર રીતે ટૂંક સાર નંદવંશી રાજા મહાપદ્મ અથવા નંદબીજાના મરણ સમયે આ પ્રમાણે કરી શકાશે. આખા વંશના ત્રણ વિભાગ રાજગાદી માટે ઝગડો ઉભો થયો હતો તેમાં છેવટે (૧) આંધ્રભૃત્ય (૧) આંધ્રપતિ (૩) અને શક ક્ષત્રિયાણી પુત્રોને મગધપતિ બનાવવામાં આવ્યા હતા
રાજાઓ. પ્રથમ વિભાગમાં છ રાજાઓને પૂરો અમલ
અને સાતમા મોટો ભાગ; અથવા સાત રાજાઓ. એટલે તેના કાણીપુત્રો જે ક્ષત્રિયાણીપુત્રો કરતાં
દ્વિતીયમાં સાતમાનો થોડો ભાગ, તે પછી અઢારનો ઉંમરે મોટા હતા, તેઓ પિતાને થયેલ અન્યાય બતા
પૂરો અમલ અને ઓગણીસમાને મોટો ભાગ અથવા વવા ખાતર મગધને ત્યાગ કરીને ચાલી નીકળ્યા હતા. તેમાંને એક શ્રીમુખ તરીકે જે ઇતિહાસમાં પ્રસિદ્ધ
વીસ રાજાઓ; અને તૃતીયમાં એગણીસમાને થયો છે અને આ આંધવંશના સ્થાપક છે તેના પુત્ર ભાગ તથા બીજા દસને સંપૂર્ણ અમલ એટલે કુલ ગૌતમીપુત્ર યજ્ઞશ્રીએ પ્રથમ આ વિદર્ભપ્રાંત ઉપર પિતાની
અગિયાર રાજાઓ. અને સર્વ વિભાગે એકઠા કરીને
લેખવા હોય તે ૭ ૧૯ ૧૦ સત્તા સ્થાપી હતી તથા તેના સૂબા-મહારથી–ની પુત્રીને પિતે પરણ્યો હતે. તે ગૌતમીપુત્ર બીજો કોઈ નહિ પણ
રાજાઓની સંખ્યા ૬ + 1 + ૧૮ +૧ ૧ ૧૦ = ૩૬ પેલા નાનાવાટના શિલાલેખવાળી તથા પોતાના બે છત્રીસ થઈ ગણાશે. મા-૦માં ના-
(૨૦) અથવા વધારે નહીં તે વૈદિકધર્માનુયાયીના વડા શયના આશ્રય તળે વૈદિકામ અંગિકાર કર્યો હતો. આ તરીકે શૃંગપતિઓને કબૂલ રાખ્યા તરીકેની ઓળખાણ પણ સ્થિતિ કેટલાય વખત સુધી, એમ કહે કે લગભગ ૭૫ વર્ષ ગણાય; કેમકે આબપતિઓએ, ૭મા રાજાના સમયથી સુધી, ચાલુ રહી હતી. (આ બધું વર્ણન તે તે રાજવીના પિતાને કુળધર્મ જે જૈન હતા તે બદલીને પિતાલીમહા- વૃત્તાંત લખતી વખતે તેમજ ધર્મક્રાંતિના પારિગ્રાફ લખીશું.).
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
