________________
૩૪૮ ] ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નના ખુલાસાઓ
[ પ્રાચીન તિકને સંસ્કૃત ભાષામાં અનુવાદિત કરવામાં આવે તે રાના સિહધ્વજવાળી પુસ્તિકામાં ઇતિહાસના વિષયમાં “ભૂમક’ એવું નામ થાય. એટલે ભૂમક અને ઝામેતિક વર્તમાનકાળે સત્તાસમાન ગણાતા મહા ધુરંધર એવા બને એક જ વ્યક્તિના નામાંતર હોવા જોઈએ. આ બે પાંચ કે દસ પંદર નહીં, પણ ત્રેવીસ ત્રેવીસ વિદ્વાઉપર પોતાનું સ્વતંત્ર મંતવ્ય રજુ કરતાં (પૃ. ૨૯ ) નાના અભિપ્રાય મેળવીને તેમણે રજૂ કર્યા છે, તે જણાવ્યું છે કે “વિચાર કરતાં મને એમ લાગે સર્વને એકજ ધારો અભિપ્રાય વાંચતાં, તે બાબતમાં છે કે ઝામેતિક અને ભૂમક બને એક જ હાવા આપણે હાથ જ ધોઈ નાંખવા રહે છે. પરંતુ તે જોઈએ.” એટલે કે ચષ્ઠણના પિતા ઝામોતિક અને અભિપ્રાયો મેળવવામાં તેમણે એવી સીકતથી કામ ભૂમક એક જ વ્યક્તિ છે. વિચારો કે ઝામેતિક (ઝામ લીધું છે કે, ઈતિહાસના વિષયથી અપર રહેલ વાચકઉતિક)માંના “ઝામને પર્યાય, ભૂમિ' છે તે, ઝામોતિકનું વર્ગને તે સહેલાઈથી ખબર જ ન પડે. તેમણે પ્રથમ તે નામાંતર ભૂમિ+ઉતિક-ભૂમ્યુતિક થાય કે ભૂમક? વળી ૧૫-૭–૩૭ની મિતિને એક છાપેલ પરિપત્ર, ઉપરને ઝાતિકના પુત્ર ચMણના સિક્કા અને ભૂમકના વીસ વિદ્વાનને પાઠવ્યો લાગે છે, અને તે પણ સિક્કાઓ તે જાણીતા પણ થયેલ છે. જે કામેતિક એવા રૂપમાં કે ચાલુ આવતી માન્યતાનું સ્વરૂપે રજુ અને ભૂમક એકજ હોત તો આ સિક્કાઓ અરસ- કરતા વાક્યમાં જ; કે જેનો ઉત્તર, હા કે ના, જેવા પરસ મળતા આવત કે નહીં ?
થોડા શબ્દોમાં જ અથવા તે તેના મિતાક્ષરી વાકયોઆવાં આવાં તે અનેક વિધાને તેમણે કરેલ છે. માં જ આવી જાય. પરિપત્રમાં જે તેમણે ચાલુ ઉપરાંત હકીકતની એવી તે સેળભેળ કરેલ છે કે, માન્યતાથી ઉલટ જવામાં, અમારી શું શું દલીલ છે અનન્યાસીની નજરે તે એકદમ તરી આવે તેવી નથી. અથવા અમને શું શું સંગો મળ્યા છે. તેઓને ઉપરનાં દષ્ટાંતો માત્ર નમના તરીકે જ સાદર કર્યો છે. વર્ણન જે કર્યું હોત. કે ટૂંકમાં પણ તેને ચિતાર હવે તેમણે પ્રગટ કરેલી બીજી પુસ્તિકા તરફ વળીએ. આ હેત, તે તે જરૂર તે ઉપર વિચાર કરીને
પ્રશ્ન (૧)-તેનું નામ તેમણે “મથુરાને જ તેઓ પિતાને અભિપ્રાય આપત ( આ હકીકત સિવજ’ આપ્યું છે પરંતુ “Mathura Lion- વધારે સ્પષ્ટતાપૂર્વક જરા આગળ વર્ણવી છે તે વાંચી capital Pillar” મૂળ શબ્દ હાઈને “મથુરાને સિંહ- જુઓ). એટલે સ્વાભાવિક છે કે, અમારા પુસ્તકથી સ્તંભ' નામ વધારે અનુકૂળ થઈ પડતું ગણુતિ. જે કોઈ અપરિચિત છે તે, જેમ ભારપૂર્વક કહી શકે
હવે આપણે મૂળ હકીકત ઉપર આવીએ. “મથુરાની છે કે અશોક અને પ્રિયદર્શિન એકજ છે એટલેકે સિંહસ્તંભ”નું વિવેચન, અમારા ત્રીજા પુસ્તકે અમે ભિન્ન નથી; તેમ આ વિદ્વાનોએ પણ અદ્યાપિપર્યંત કર્યું છે (ભૂમક, નહપાણ તથા રાજુલુલનાં વૃત્તાંતે માન્ય રહેલી સ્થિતિને જ સંમતિ દર્શાવી દીધી દેખાય ટક છૂટક ઈસારારૂપે, અને મથુરાનગરીના પરિશિષ્ટ
રાષ્ટ છે. મતલબ કે, ત્રેવીસે વિદ્વાનોના અભિપ્રાય આ પૃ. ૨૫થી ૨૬૩ સુધી કાંઈક સંકલિતપણે) તે વાંચીને સિંહસ્તૂપ વિશે કેવળ સંગ્રાહક સ્થિતિદર્શક છે. તેમણે ચારેક પ્રશ્ન તારવી કાઢી, એક પરિપત્રરૂપે બાકી રૂદ્રદામાવાળી પુસ્તિકામાં જૂની પ્રણાલિ. લગભગ બે ડઝન વિદ્વાનને મોકલીને જવાબ મેળ- કાએ, કે કોણ જાણે કયાં સાધના દ્વારા (કયાંય બહુ વ્યાનું સમજાય છે. તે ઉપર કાંઈપણ વિવેચન કરવા આધાર જેવું આપેલ ન હોવાથી) સમય પર તેમણે કરતાં, અમારા પુ. ૪ની પ્રસ્તાવનામાં જે વિચારો કામ લીધું છે, કે જાહેર કરેલ વિગતોમાં, પાને પાને, રજા કર્યા છે તેજ સદાબરા અત્રે ઉતારીશું; જેથી પારિયાકે પારિટાકે, અને કેટલેક ઠેકાણે તે વાકયે વાચકવર્ગને બધી પરિસ્થિતિ આપોઆપ દેખાઈ જશે. વાકયમાં પરિસ્થિતિ સુધારો માંગી રહી છે. ખરી તે શબ્દ આ પ્રમાણે છે (પૃ. ૧૨થી આગળ): “મથુ- વાત છે કે પરદેશી વિદ્વાને પાસેથી પ્રારંભમાં આપ
૧૯) આમાંના કેટલાંક સૂચને
આપણે ઉપરમાં રૂદ્રદામાની પુસ્તિકા વિશે ખુલાસો કરતાં કરી બતાવ્યાં છે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
