________________
૩૩૮ ] ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નોના ખુલાસાએ
[ પ્રાચીન ગુપ્તવંશીય સમ્રાટ જૈનેતરધમ હતું તેથી તેમને અનુ- ખુલાસે પુ. ૩ ની પ્રસ્તાવનામાં પૃ.૧૩ માં આપેલ જીવી પણ જૈનેતર હતો એમ તે આચાર્યજીનું કહેવું છે કે, “ગેટની મૂર્તિ મૂળે દિગંબર અવસ્થામાં છે. નથી ને? તેમ હોય તે જણાવવાનું કે, લેખના તે રજુ કરવા માટે બ્લેક બનાવનારને આપતાં પ્રારંભને “વિક્રમ” શબ્દ જ ખાત્રી આપે છે કે તે- તેમણે સૂચના કરી કે, પુસ્તક તે સ્ત્રીવર્ગના હાથમાં દાન આપનાર તેમજ દાન આપ્યાનું સ્થાન-બને પણ જવાનું છે તે સભ્યતાની ખાતર પુરૂષલિંગનું જનધર્મી છે. આ પ્રમાણે તેમણે પૂછેલા પ્રશ્નને ખુલાસે આછાદન કરાયતે સારૂં. તે વિચાર સુસંગત લાગતાં થયો. નિધ-અન્ને એક બીજી સ્થિતિ ખાસ ધ્યાન અન્ય ચિન્હો જેમને તેમ રહેવા દઈ બ્લેક બનાવી ખેંચવા લાયક સમજુ છું; તેથી જરાક ઈસારો કરવા છાપી કાર્યો છે. છતાં એક વિદ્વાનને તે અક્ષમ્ય ઇચ્છા થઈ છે. સારું થયું છે કે ઉપર દર્શાવેલ હકીકત લાગવાથી તેમના ઉપર વ્યક્તિગત મેં પત્ર લખીને સર કનિગહામ જેવા વિદ્વાનના નામથી મેં જાહેર કરી તેમને સંતોષ આપે છે.” ધારે કે તેમણે કલ્પના કરી છે. પરંતુ તેના પ્રતિષ્ઠિત પુરૂષનું કે અન્ય કોઈ વિદ્યા- છે તેવો વિપર્યાસ કરવાને જ મારો ઈરાદે હોત તો નનું નામ જોડાયેલું ન હતું, અને કેવળ મારા નામે જ શું બીજી બધી રીતે તે મૂર્તિનું સ્વરૂપ ફેરવી ન નાંખત! મે ઉપરોક્ત અભિપ્રાય રજુ કર્યો હોત તે આચાર્યજી અથવા તો તેજ મૂર્તિ પાછી નં. ૩૪ ની આકૃતિ મહારાજે જે શબ્દોમાં કામ લીધું છે, તે જ શબ્દો દિગંબર તરીકે રજુ કરી છે તે પ્રમાણે રજુ કરત કે ? શું તેમની કલમમાંથી નીકળ્યા હોત કે?
તેમજ ઉપર લખ્યા પ્રમાણે તે વિદ્વાનને પત્ર લખત પણ પ્રશ્ન (૧૦): બાહુબળી–ગોમટેશ્વરની મૂર્તિ. ખરો? આ ઉપરથી જણાશે કે શુદ્ધ હેતુથી જ પગલું
આ સંબંધમાં તેમને ત્રણેક વાંધા છે (૧) મૂર્તિનું ભરાયું છે. (૨) તેમણે મૂર્તિ બાહુબળીની હોવાનું પુરુષલિંગ મેં આચ્છાદિત શામાટે કર્યું ? (૨) સર્વ કોઈ જણાવ્યું છે અને મોટા ભાગની માન્યતા પણ તેમજ તે મૂર્તિને બાહુબળીજીની માને છે જ્યારે હું તેને છે. તેમણે પુ. ૨, ૫, ૩૭૮માં લખેલ મારા કરે ભદ્રબાહુસ્વામીની કહી રહ્યો છું (૩) અને તેને સમય ઉતાર્યો છે કે તે મૂર્તિ પ્રિયદર્શિને બનાવ્યાનું હું માની તેઓશ્રી ઈ. સ. ના દશમા સૈકાને કહે છે જ્યારે હું રહ્યો છું તેમ પણ જાણે છે. તેમ તે મૂર્તિને ચંદ્રગુપ્ત તેને પ્રિયદર્શિન સમ્રાટ ઘડાવેલી અને તેથી ઈ. સ. સમ્રાટના જીવન સાથે સંબંધ ધરાવે છે એમ પણ પૂ. ત્રીજી સદીની કહું છું.'
જાણે છે છતાં લખી રહ્યા છે કે “એ માટે એક આ દરેકના ખુલાસા નીચે પ્રમાણે આપું છું. પણ પુરાવો તેમની પાસે હૈયાત નથી.” તેઓશ્રીને (૧) આચ્છાદન સંબંધી તેમણે આ મૂર્તિનું ચિત્ર વિનંતિ કે તેમણે મારું લખેલું આ બન્ને સમ્રાટેનું ૧૯૩૪ ના માર્ચના “એશિયા” માસિક પૃ. ૧૫૩ માં જીવનચરિત્ર મહેરબાની કરી વાંચી જવું. વળી આવેલું જણાવ્યું છે. સ્પષ્ટ નથી લખ્યું કે પ્રથમવાર પોતાની માન્યતા પુરવાર કરવાને પૃ. ૨૨૯ ઉપર તે સ્થાને પ્રગટ થયેલું તેમની નજરે પડયું છે. લખે છે કે “એ મૂર્તિ ઉપર જે વેલે વીંટાયેલ છે, પરન્ત લખવાનો ભાવાર્થ એ તો થાય છે જ કે, મતિના ઢીંચણ સુધી રાફડાઓ ઉભા છે અને તેમાંથી કાં તે તે સમયે અથવા બહુ તે થોડાક સમય સાપ નીકળતા જણાય છે એ બધાને મૂર્તિ સાથે શા પૂર્વે જ તેવું કેમ જાણે બહાર પડયું ન હોય ! સંબંધ છે? ભદ્રબાહુની મૂર્તિ માનતાં એ બધાને ગમે તે હોય, મારે જણાવવાનું કે દિગંબર અવસ્થામાં કોઈ ખુલાસે ડોકટર પાસે છે?” –ઉત્તરમાં મારે તેવું ચિત્ર તે જ્યારથી એપિગ્રાફોયા ઈન્ડિકા પુ. ૭-૮ જણાવવાનું કે શું તેમનું એમ કહેવું થાય છે કે બહાર પડયું છે ત્યારથી જ તેવું લગભગ દેખાય છે. આવી સ્થિતિ કોઈ પણ ધ્યાનસ્થ મહામાની ન થઈ એટલે તેમણે દર્શાવેલ વસ્તુ મારા ખ્યાલ બહાર નથી શકે? ધ્યાનસ્થ મુદ્રા કેવળ બાહુબળીજી જ ધારણ જ છતાંયે જે આછાદન કર્યું છે તે, સહેતુક છે. તે કરી શકે ને બીજા ન જ ધારી શકે?—આગળ જતાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
