________________
૩૩૪] ઉકેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નોના ખુલાસાઓ
[ પ્રાચીન આચાર્યએ મારા કથનમાંથી શ્રી મહાવીરે દીક્ષા લીધી આચાર્યજી તે માન્યતા મારી લેવાનું ઠરાવીને ટીકા પછી નવમું ચોમાસું વજભૂમિમાં કર્યું હતું–આટલું કરવા મંડી પડવા છે. ભાગ રાખી, “તે રાજ મહાવીરના પિતાને મિત્ર થતે આ ત્રણે ખુલાસાથી જોઈ શકાશે કે તેમની અને હતો” વાળો ઉત્તરાર્ધ મૂકી દઈ વાચકની પાસે ધર્યો મારી વચ્ચેની માન્યતામાં મતભેદ છે જ નહીં. પરંતુ છે (જુઓ પૃ. ૧૮૬). પરંતુ આખું વાક્ય ઉતાર્યું હેત આખા વાક્યને વિચાર કરવાને બદલે અડધો ભાગ તો બરાબર સ્થિતિ સમાઈ જાત.
છેડી દેવાથી (ક)માં જણાવ્યા પ્રમાણે, આગળ પાછળના (આ) વળી પ્રા. ભા. પુ. ૧, પૃ. ૧૬૬, ટી. ૪૪ સંબંધ વાંચ્યા કે વિચાર્યા વિના કેવળ એક વાકથ માંની ૬૦-૫૫ લીટીમાંનું કેવળ એક વાક્ય તેમણે પકડી લેવાથી (શા) માં જણાવ્યા પ્રમાણે તથા અન્ય આ પ્રમાણે મારા શબ્દોનું ઉતાર્યું છે, “મારી મતિ વિદ્વાનનું મંતવ્ય રજુ કરી તે ઉપર હું ટીકા કરતે અનુસાર તે અનાર્ય નહીં પણ વજ, એટલે સખ્ત કે હેઉ તેને પણ મારું પિતાનું જ મંતવ્ય ગણું વકમનોદશા ભોગવતા મનુષ્યોવાળી ભૂમિ એવો અર્થ લેવાથી (૬) માં જણાવ્યા પ્રમાણે; પિતે મારું કહેવું કરવો જોઈએ” તેને બદલે આખીએ ટીકા નં. ૪૪નો બરાબર સમજી શક્યા નથી. પરિણામે ખોટી વ્યથા સાર ઉતાર્યો હોત તે ? તેમાં જે છ પરિસ્થિતિને વહેરી લઈ વાચક પાસે ભ્રમણાજનક સ્થિતિ રજી લીધે વજીભૂમિને કલિંગદેશનો ભાગ મારે ગણ કરી દીધી છે. આમાં મારો દેષ શું? પાથો છે તથા જેમાં જ, એ બી. પી. સો. પુ. ૨, પ્રશ્ન (૮) -ઉદયન વત્સપતિ અને ઉદાયી મગધપતિ. ભાગ ૧, પૃ. ૧૩ને હવાલો આપી તે પ્રદેશ વજભૂમિ એક સમયે, ત્રણ રાજવીઓ એકસમા નામધારી હોવા છતાં, આર્યાવર્તમાં શા માટે લેખાતું હતું તેનું ગાદીપતિ તરીકે બિરાજતા હોવા છતાં, તેમણે અને વિસ્તારપૂર્વક સ્પષ્ટીકરણ મેં કરી બતાવ્યું છે તે બધું મેં બન્નેએ તેમને સિંધુ-સૌવીરપતિ, વન્સપતિ, અને આપોઆપ સમજી જવાત. આ પ્રદેશને અનાર્ય ગણા- મગધપતિ તરીકે ઓળખાવ્યા છે એટલે વાંધા જેવું રહેતું વ્યા છે એવી તથા અન્ય ખોટી ભ્રમણામાં વિશેષ માટે નથી. નામની મારામારીમાં તેઓ ઉતરવા માંગે છે, નીચેની ) વાચકને નાંખવાની આવશ્યક્તા મારે તેવી ઈચછી નથી. કોઈને કાને લગાડે કેકાઈપણ ન રહેત.
માંથી ઓછા કરે, પણ જ્યાં સુધી તેમાંથી કોઈના | (E) મજકર ટીક નં. ૪૪ની છ પરિસ્થિતિમાંની અધિકાર સૂત્રને આંચ પહોંચતી નથી ત્યાં સુધી ચેથીનું વિવેચન કરતાં મેં શબ્દો લખ્યા છે કે “આ ભાંજગડમાં ઉતરવાની જરૂર જણાતી નથી. વજીભૂમિનો અર્થ જોકે કેટલાક ગ્રંથકારોએ અનાર્ય પરંતુ જે બે વાંધા છે તેમાંને એક, વત્સપતિ દેશ તરીકે કરી બતાવ્યો છે, પણ મારી મતિ અન. અને મગધપતિના વારસદાર સંબંધીને અને બીજે, અનુસાર તે અનાય નહીં પણ વજી, એટલે સખ્ત કે કેનું ખૂન થયું છે તેને. પ્રથમના વાંધા બાબતમાં વક મને દશા ભોગવતા મનુષ્યવાળી ભૂમિ એવો અર્થ તેમનું કહેવું એ છે કે મગધપતિ અષત્રિય જ હતો કરવો જોઈએ. “આ ઉપરથી સ્પષ્ટ થશે કે, તે ભૂમિને ને અપુત્રિયો જ મરણ પામ્યો છે. મારું એમ કહેવું મેં અનાર્યે કહી જ નથી, પરંતુ કેટલાક ગ્રંથકારોએ છે કે તેને બે પુત્રો હતા પણ તે બને તેની હૈયાતિમાં જ, તેને અનાર્ય કહી છે અને તેમ કરવાનાં કારણમાં તેના બલકે બન્ને પુત્રો મહામારીમાં મરણ પામતાં, તેના ખુલાસા તરીકે પેટા ટીકામાં જણાવ્યું છે કે “અનાર્ય આઘાતથી પિતા પણ તરતમાં જ મરણ પામ્યો છે દેશ ગણીને શ્રાવસ્તિની ઉત્તરે હિમાલયના પહાડી- એટલે કે ત્રણે જણું એકદમ ટૂંકા ગાળામાં જ મરણું દેશને વજભૂમિ કહેવાતો હોય એવી કલ્પના કરી છે” પામ્યા છે. આવી અવસ્થામાં તેને અપુત્રિયો મરણ મતલબ કે હિમાલયના પહાડી પ્રદેશને વજમિ પામ્યાનું કદાચ કહી શકાશે. એટલે મગધપતિના મરણ ગણવાની પણ વિદ્વાનોની માન્યતા છે, જ્યારે વખતે તેને કોઈ વારસદાર નહતા એટલું બન્નેને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
