________________
ભારતવર્ષ ]
ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નોના ખુલાસાએ
[ ૩૩૩
અનુમાન બાંધવું કઠણ થઈ પડે છે (પૃ. ૩૦૧, ચાર : કલિંગની અંતર્ગત થયેલ ગણી તેના ઉપર કરફંડની અવતરણોની સમીક્ષા જાઓ) કેમકે જેને એક વખત સત્તા હોવાનું જણાવ્યું છે. આ બે કથનમાં ફેર છે કે નાનો જણાવે છે તેને બીજા સ્થળે વળી મોટે કેમ તે તપાસીએ; નકશો તપાસતાં તેમના મંતવ્યવાળા "મહારાજાધિરાજ પણ જણાવી દે છે; એટલે તે મુદ્દો આ પ્રદેશ, વર્તમાનકાળે પશ્ચિમ બંગાલ અને બિહારની તે બહુ વિચારણીય નહોતો. વળી તે બનેનો સમય સરહદ ઉપર આવે છે. પ્રાચીન સમયે આ પ્રદેશ પણ એક જ નીકળે. મતલબ કે, તે બનેનાં સ્થાન ઉપર કેટલીક વખત મગધની સત્તા, તેમજ કેટલીક અને સમય પણ એક જ ઠર્યા (૫) તેમાં વળી નામની વખત કલિંગની સત્તા પણ આવી જતી. કેટલીક સામ્યતા ભળી. પ્રસેનજીત વિશેષ નામ ગણાય છે તેમ વખત તે પ્રદેશને પ્રજાવસાહતની ગણત્રીએ ઉકિસ્સામાં હેદ્દાસૂચક પણ ગણાય છે. એટલે પ્રા. ભા. પૃ. ૭૯ ગણતા, જ્યારે રાજકીય દૃષ્ટિએ વળી ત્રિકલિંગની ટી. નં. ૨૨ માં શેર માર્યો છે કે-“પ્રદેશી, પસાદિ અંતર્ગત સમાવેશ પણ કરી દેવાતા. આ પ્રમાણે અને પ્રસેનજીત આ ત્રણ નામો એક હોઈ શકે કે અવારનવાર તેની ઉપર રાજકર્તાની સત્તા ઝોલાં ખાયાં કેમ, તે ભાષાશાસ્ત્રીઓનો વિષય છે. તેઓ મહેરબાની કરતી હતી. આ સર્વ હકીકત અંગ–દિ-કલિગ અને કરી આ મુદ્દા ઉપર પ્રકાશ પાડશે” એટલે જો મારું ત્રિકલિંગનું વર્ણન્સ કરતાં અમે સારી રીતે છણી અનુમાન ખોટું હોય તો સુધારવાનું સ્થાન રહે છેબતાવી છે. મતલબ કે તે સમયની વજભૂમિવાળા અને તે હેતુથી તે હકીકત ટીકામાં દાખલ કરી છે. પ્રદેશને વર્તમાન પશ્ચિમ બંગાળમાં કહી શકાય ખરો, જ્યારે મારો પોતાનો મત બંધાયો હતો તે textમાં પરંતુ જે સમયન-કરકંડુ કલિંગપતિને-આપણે વિચાર જાહેર કર્યો છે.
કરી રહ્યા છીએ તે સમયે, વાસ્તવિક રીતે તે કલિંગની ઉપરના સંયોગો સાથે પૂ. આચાર્યજી મહારાજે અણામાં જ હતો. એટલે કે બંનેની માન્યતા એક જ જણાવેલી હકીકત સરખાવી જોવાથી વાચક પોતે જ કહેવાશે. વળી ત્યાં ઉરીય ભાષા બોલતી પ્રજા વસતી ખાત્રી કરી લેશે કે કોણ કેટલે દરજજે વાજબી છે. હતી. આ પ્રજા સંસ્કૃતિની દૃષ્ટિએ પાડોશીએ કરતાં
પ્રશ્ન (૭):-વજભૂમિનું સ્થાન. આ સંબંધમાં ઉતરતી ગણાતી એટલે વ્યુત્પત્તિના અર્થ પ્રમાણે તેનું તેમણે દશ પૃષ્ઠ ભય છે તથા ૧૧ પ્રમાણે ટાંકીને નામ વજીભૂમિ સાર્થક છે એમ મેં જણાવ્યું. આ ચર્ચા કરી છે. જો કે તેમાંના કેટલાયે શબ્દો તેના પ્રમાણે વસ્તુસ્થિતિ છે. હવે તપાસીએ કે તેમની - વિદ્વાનોએ અનુમાનથી જોડી કાઢેલા દેખાય છે. પરંતુ ટીકાનો શેષ ભાગ કેટલે દરજજે વાજબી છે.
તે વિદ્વાનો પ્રસિદ્ધ થઈ ગયા છે, એટલે તેમને અનુમાન (અ) મારા શબ્દો આ પ્રમાણે છે (પ્રા. ભા. દરવાને હક ગણુય એમ આચાર્યજી મહારાજનું ૫. ૧. પૃ. ૧૬૫, ટી. ૪૪) “શ્રીમહાવીરે દીક્ષા લીધા માનવું થતું લાગે છે. ખેર ! તે પ્રશ્ન સાથે મારે અત્ર પછી નવમું ચોમાસું વજભૂમિમાં કર્યું હતું અને તે સંબંધ નથી એટલે તેમણે કરેલ ચર્ચાને ખુલાસા સમયે જે રાજા રાજ કરતા હતા તે શ્રી મહાવીરના આપવા તરફ વળું છું.
પિતા સિદ્ધાર્થનો મિત્ર થતો હતો.” આ સંબંધમાં આ વજભૂમિના વર્ણનને પ્રસંગ, શ્રીમહાવીરે જૈન “સાહિત્ય સંશોધકના વિદ્વાન તંત્રી મુનિ જિનદીક્ષા લીધા પછી નવમું ચોમાસું કયાં કર્યું, અને તેને વિજ્યજીના શબ્દો પુ. ૩, પૃ. ૩૭રમાં નીચે પ્રમાણે. કલિંગપતિ મહારાજા મેધવાહન કરકુંડુના પ્રદેશ સાથે છે જેને સૂત્રોમાં લખ્યું છે કે ભગવાન શ્રી મહાવીર કેટલો સંબંધ હોઈ શકે. તેના અંગે ઉભે થયો છે. પિતે ઉડીઆમાં ગયા હતા અને ત્યાં તેના પિતાના તેમના મંતવ્યને સાર એ છે કે, પશ્ચિમ બંગાળના એક મિત્ર રાજ્ય કરતા હતા” આ ઉપરથી સમજી મુર્શિદાબાદ જીલાવાળા કે તેની આસપાસના ભાગને શકાશે કે જે. સા. સંશોધકે પણ કલિંગ-ઉડિઆ વજભૂમિ તરીકે ઓળખી શકાય. જ્યારે મેં તે પ્રદેશને તરીકે મારા કથનને સમર્થન જ આપ્યું છે. જ્યારે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
