________________
૨૫૦ ].
સકસ્થાપના જેવા ઉદ્દભવપ્રસંગે
[ એકાદશમ ખંડ
પૂ. ૨૮ (જુઓ પૃ. ૨૪-૫)થી અને રાજાના રાજ્યા- પડી હતી તેમાં ડાક સમયથી પલટો થઈ શાંતિનું ભિષેકથી કરે તો ઈ. સ. પૂ. ૪થી તેની આદિ સામ્રાજ્ય પથરાવા માંડયું હતું. તેમ યુરોપમાં પણ કરાય. ત્યારે ઉત્તરહિન્દમાં તેવા પ્રસંગની યાદ ધર્મના નામે અનેક પાખંડ વધી પડયાં હતાં. ત્યાં પણ ઈ. સ. ૫. ૫૭માં થઈ ચૂકી જ હતી. એટલે દક્ષિણ ધર્મવિષયક પ્રકરણમાં અનેક પ્રકારે સુધારણા કરવાની હિન્દવાળા તે ખુશાલીને વ્યક્ત કરવાનો અમલ કરે તે આવશ્યકતા તરી આવતી હતી. આ વિષયને જોકે ઉત્તરહિન્દ અને દક્ષિણ હિન્દના સંવત્સર વચ્ચે કામમાં આપણું હિંદી ઈતિહાસના આલેખન સાથે કોઈ સંબંધ કમ ૧૦ વર્ષ અને વધારેમાં વધારે ર૯ વર્ષને જ ફેર તે ન જ કહી શકાય. છતાં આડકતરું સૂચન કરવાની પડી શકે. વસ્તુસ્થિતિ આ પ્રમાણે બનવા પામી હતી ફરજ પડી છે તે એટલા માટે કે, કુદરતને કાયદા કે નહીં તે નિશ્ચયપૂર્વક કહેવાને આપણી પાસે કઈ (સંભવામિ યુગે યુગે વાળા) કેવી રીતે એકધારો સર્વત્ર સાધન કે પુરાવા નથી. એટલે તે પ્રસંગ પણ કઈ વ્યાપકપણે પ્રવર્તે છે તેની ખાત્રી થઈ જાય, તથા હાલની . રાકની પ્રવૃત્તિ આદર્યા વિના જ સરી જવા દીધું હશે પાશ્ચાત્ય કેળવણી પ્રાસાદિત પ્રજા આ સિદ્ધાંતમાનવાને એમ સમજવું રહે છે. પરંતુ એક પ્રશ્ન ઉદ્દભવે છે કે, અચકાય છે તેમને કાંઈક અંશે જ્ઞાન થાય. તેમ જ જે “શકશાલિવાહન” જે શબ્દ ત્યારે વપરાશમાં શી પ્રજાનું શાસન વર્તમાનકાળે હિંદ ઉપર ચાલી રહ્યું છે રીતે આવ્યો હશે? હાલ તે બીજું કારણ સમજાતું તેમના જીવનને તે બનાવ સાથે કાંઈક સંબંધ હોવાથી, નથી. પરંતુ શકારિ વિક્રમાદિત્યમાં જેમ શકારિ શબ્દ તેમને અને આપણને તેમાંથી કાંઈક શીખવાનું મળે એક બિરૂદરૂપે વપરાય છે તેમ, શક શાલિવાહન તેટલે દરજજે ઉપકારક ગણાય; આ હેતુથી આવી પડેલ એટલે, શક પ્રજાને-લેચ્છ પ્રજાને-વિધારવામાં જે પ્રસંગને વ્યર્થ જવા ન દેવે જોઈએ એમ સમજી આ શાલિવાહને ઉત્તમ ભાગ ભજવ્યો છે તે, શકશાલિવાહન; વિષય હાથ ધર્યો છે. મતલબ કે શક શબ્દ તે વિશેષણરુપે જોડવામાં આવ્યો આ સમયે ઈ. સ. પૂ. ૪ માં ૧૭ યુરોપમાં એક હોય; અથવા રાજા શાલિવાહને કરેલી–મેળવેલી અનેક મહાન વ્યકિતનો જન્મ થયો હતો, જેમનું નામ પ્રાદેશિક છતમાં, આ સિંહલદીપવાળા વિજયને પ્રથમ અત્યારે જગમશહર બની રહ્યું છે તે વ્યક્તિ નંબરે મૂકાય (crowning success) તેમ તે જરૂર અન્ય કોઈ નહિ પણ મહાત્મા જીસસ ક્રાઈસ્ટ કહી શકાશે જ. એટલે જેમ અદભુનું કાર્ય કરનાર પોતે તેમના જીવનકાળમાં જે પ્રસંગે પાછળથી વિશે ઉક્તિમાં કહેવાય છે કે, “તેનો તે શક્કો વાગે બનવા પામ્યા હતા તેમાં તે વખતની રૂઢીચુસ્ત છે તેમ, આ શબ્દ શાલિવાહનના નામ સાથે ઉપરોક્ત પ્રજાના હાથે, તેમ જ તે ધર્મના કહેવાતા બંડખાંના “શકો–શક-શાક” જેવો ભાવાર્થ સૂચવતા યક્ત કરી હરતેતેમના શીરે દુઃખના જે ડુંગરો ખડકાયે દીધો હોય કે કેમ? તે સ્થિતિ એક વખત વિચાર માંગી ગયા હતા, તે સર્વેમાંથી ખામોશીથી દુખ સહન લે છે. વિશેષ વિચારણા નં. ૨૩ના વૃત્તાતે આપીશું. કરતાં કરતાં, કેવી રીતે તેમણે પ્રજાકલ્યાણાર્થે શક શાલિવાહન-આ બે શબ્દનું કેમ જોડાણ થયું તેને પિતાના જીવનનું બલિદાન પણ આપ્યું હતું તે સર્વ તાગ જેકે અલપિ નિશ્ચિતપણે મળતું નથી, પરંતુ વૃત્તાંત આધુનિક સમયે, જે જે માણસે લખીવાંચી વિક્રમ સંવતની માફક તેનો પ્રચાર પણ પ્રજાએ જ જાણે છે તેમને તે સુવિદિત છે જ. એટલે વિશેષ કર્યો છે તેટલું ચોક્કસ છે અને તેથી જ વિકમ વર્ણન ન કરતાં માત્ર અંગુલી નિર્દેશ જ કરીને જણાસંવત કરતાં તેની ઉત્તમતામાં કઈ ન્યૂનતા આવી વવાનું કે તે મહાત્માને દેહત્સર્ગ થયા પછી તેમને જે જતી નથી.
પ્રજાએ પીડન કર્યું હતું તે જ પ્રજાએ, પિતે વહેરી હિંદની ભૂમિ ઉપર ઈ. સ. પૂ. ના અંતે ૨૫-૫૦ લીધેલ પાપને બાળી પિતાની વિશુદ્ધિ મેળવાય તથા વર્ષ સુધી જે અજોડ અને બેફામ અશાંતિ જામી તેના પ્રાયશ્ચિત્તરૂપે પોતાના હદયમાં તે પ્રસંગ હમેશાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
