________________
૨૮૨ ] -
તે નામના રાજાઓના સિક્કાઓ તથા લેખે
[ એકાદશમ ખંડ
અનુસરનારા માલુમ પડયા છે. વળી સૌરાષ્ટ્રની ભૂમિ ગૌતમીપુત્ર નામના ઘણું રાજાઓ થઈ ગયા છે. ઉપર જ તે જૈનધર્મનાં પવિત્ર સ્થળે આવેલાં છે. તેવા નામના સિકકાઓ તથા શિલાલેખો પણ અનેક તેમજ તે સમયે રાજાઓ જે યુદ્ધો ખેલતા તે મેટે
પ્રકારના મળી આવે છે. તેમાંના ભાગે ધર્મસ્થળ ઉપર પિતાને કાબુ મેળવવાને માટે તે નામના રાજા. કેટલાક સિક્કાઓને-ગૌતમી હતા. આ સર્વે પરિસ્થિતિ ઉપરથી સહજ અનુમાન એના સિક્કાઓ પુત્ર યજ્ઞશ્રી શાતકરણિ નામથઈ શકે છે, કે રાજા ચષ્ઠણે ઈ. સ. ૧૪૩ની આસપાસ તથા લેખે વાળાને–આપણે નં. રના અવંતિપતિ બન્યા પછી સૌરાષ્ટ્ર ભૂમિ ઉપર ચડાઈ કરી
ઠરાવ્યા છે તે તો ' વાજબી છે. હશે. અને આંધ્રપતિ પાસેથી ગુજરાત તથા સારાષ્ટ્રને કેમકે તેમાં ગૌતમીપુત્ર સાથે રાશો નું બિરૂદ જોડાયેલું પ્રદેશ જીતી લઈ ત્યાંથી હાંકી કાઢયા હશે. જે ઉપરથી છે. તેમજ શિલાલેખોમાં (જેમકે નં. ૨૦ લેખ, આંધ્રપતિઓનો કાબુ નર્મદા અને તાપી નદીઓની ષષ્ઠમ પરિચ્છેદે ) તાબેદારી કે ઉતરતે દરજજે દક્ષિણેથી શરૂઆત થવાની અણીએ આવી પહોંચે સૂચવતું “સ્વામી ” નું ( ખુલાસા માટે આગળ ગણાશે. તેમજ રાજદ્વારી નજરે તેઓ હાર પામી ગયા જુઓ) બિરૂદ લગાડેલ નહીં હોવાથી તે લેખને પણ હોવાથી કે પછી તે સમયની કેાઈ પદ્ધતિ પ્રમાણે નં. ૨ | હેવાનું ઠરાવ્યું છે. આ ઉપનામ અન્ય અવંતિને ખડણી ભરવા જેવી સ્થિતિએ આવી ગયા કોઈ ગૌતમીપુત્ર પિતા સાથે જોયું હોવાનું માલુમ હોવાથી, તેમને પોતાના નામ સાથે પેલે હોદ્દો ઉતારી પડતું નથી. પરતું જેમાં તેવું બિરૂદ નથી માલુમ નાંખેલ સૂચવતો ‘સ્વામી' શબ્દ જોડવાની ફરજ આવી પડતું તેને પારખવાનું કામ અતિ મુશ્કેલ છે; તેવામાં પડી હોય. આ અનુમાનને સમર્થન એ ઉપરથી મળી રહે પણ એક એવી જાતના સિક્કાઓ છે કે જેમાં છે કે, જ, બ્રાં. ઍ. ર. એ. સો.ની નવી આવૃત્તિના પ્રથમના નહપાના ચહેરા ઉપર બીજી જાતની છાપ ત્રીજા પુસ્તકે પુ. ૮૪ ઉપર તેના લેખકને જણાવવું મારી છે. આ સિક્કાઓ પણ ચેકસ રીતે નં. ૧૭ પડયું છે કે “and since Yagna Sri's coins વાળા ગૌતમીપુત્રના જ ઠેરવી શકાય તેમ છે; કેમકે are found in Kathiawar, he must have હવે આપણે તેના જીવનવૃત્તાંતથી વાકેફ થઈ ગયા been the last king of the dynasty to છીએ. પરંતુ જે સિક્કાઓ ઉપર ગૌતમીપુત્રનું કેવળ rule over these provinces=અને જ્યારે મારું તથા નામ જ છે અને જે વિશેષપણે અર્વાચીન યશ્રીના સિક્કાઓ કાઠિયાવાડમાંથી મળી આવે છે જેવા જણાય છે (દષ્ટાંત તરીકે પુ.૨,સિક્કા નં ૭૬) તેમને ત્યારે એ સાબિત થાય છે કે, આ પ્રાંત ઉપર રાજ અદ્યાપિ પર્યત માહિતીના અભાવે આપણે નં. ૧૭ના ચલાવનાર તે વંશને તે છેલ્લે ભૂપતિ જ હશે.” સિક્કા તરીકે જાહેર કર્યા છે તે હવે ઉપરના વર્ણનથી એટલે હવે પૂરવાર થયું કહેવાશે કે આંધની સત્તા- સાબિત થાય છે કે નં. ૨૬ના જ છે; જેથી અત્યાર માંથી ખસીને ચપ્પણની સત્તાતળે આ સમયથી સુધીની આપણી માન્યતા ફેરવવાની જરૂર પડી ગણાશે. ગુજરાત અને કાઠિયાવાડની ભૂમિ આવી ગઈ હતી. આ જાતના સિક્કાઓ કેવળ સૌરાષ્ટ્રની ભૂમિ ઉપરથી મતલબ કે અધવંશીઓની જે સત્તા વિધ્યાચળ જ શા માટે જડી આવે છે તેનું કારણ આપણે ઓળંગીને ઉત્તર હિંદમાં પ્રવેશવા પામી હતી તેના ઉપરમાં નં. ૨૫ વાળાના જીવનવૃત્તાંતે જોઈ ગયા ઉપર ચઠણે અવંતિપતિ બન્યા પછી તરત જ કાપ છીએ. વળી ફરીને જણાવીશું કે તે ભૂમિ ઉપર મૂકવા માં હતો. બલકે કહે કે આંધ્રપતિઓની મૂળે ગર્દભીલપતિઓની સત્તા હતી અને તેમણે પોતાના રાજયહદ, પૂર્વ જ્યાં હતી ત્યાં જ પાછી લાવી મૂકી જૈનધર્મના પ્રભાવિક સ્થાનની-યાત્રિક તેમજ સ્થાનિક હતી અને આગળ ઉપર જોઈશું તેમ આ સમયથી પ્રજાના વ્યવહારની વપરાશ માટે જ તે સિક્કાઓ આંધ્રપતિઓની પડતી દશા પણ થવા બેઠી હતી. ચલણમાં મૂક્યા હોવા જોઈએ. તેમ પોતે અવંતિપતિ
Shree Sudhammaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
