________________
અંતિમ આંધ્રપતિએ
[ એકાદશમ ખંડ જેમ અન્ય વંશના ઈતિહાસમાં બનતું આવ્યું ચઠણને બદલે રૂદ્રદામનને જ આભારી હોવું જોઇએ. છે કે જ્યારે પડતી દશા આવે ત્યારે કાંઈ એક તરફથી પરન્તુ વિનાસંકોચે તે પ્રમાણે ઉચ્ચારી શકાય તેવી નથી આવતી. Miseries never come single સામગ્રી મળી રહી નથી. ઉપરના સુદર્શન તળાવની
અકમના પડીઓ કાણાં” તે કહેવત પ્રમાણે ચારે પ્રશસ્તિ સિવાય આ રૂદ્રદામનનું નામ જણાવવ તરફથી એવી સંકડામણમાં તેઓ આવી પડે છે અને હોય તેવો કોઈ શિલાલેખ અમારી માહીતીમાં નથી. રાજ્યવ્યવસ્થામાં એટલા બધા ગોટાળા અને અંધા- જે એક ગણાય છે તે પંચમ પરિચ્છેદે જણાવેલ લેખ ધૂધી ઉભી થઈ જાય છે કે, શાંતિના સમયમાં જે નં. ૧૭નો કાઈ વાસિષ્ઠપુત્ર રાજાની કદંબ રાણીને સુખો અનુભવાય છે તેમાંનું કાંઈ જ નજરે પડતું કોતરાવેલ છે. પરંતુ તેમાં નથી સમય નિર્દેશ કે નથી નથી. આવી સ્થિતિમાં, નથી તેઓને સુખચેન, કે તેનું સ્થાન ચોક્કસ થતું. તે પણ સુદર્શન લેખની નથી તેમની પ્રજાને આનંદ અને રાહત. જ્યારે તેમની પેઠે સશક છે. વિદ્વાનોએ તે લેખમાં આવેલ રૂદ્રસ્થિતિ જ આવી થઈ પડેલ હોય ત્યાં તેમના ઇતિહાસ શબ્દને રૂદ્રદામન તરીકે ગણી લઈ બીજી અનેક વિશે તે આશા જ શી રાખવી?
રીતે શબ્દોના અર્થને વળાંક આપ્યો છે (તેની નં. ૨૫, ૨૬ના વૃત્તાંતે જોઈ ગયા છીએ કે તેમની સમજુતી માટે જુઓ પચમ પરિચ્છેદે લેખ નં. ૧૭) દશા આણનાર મુખ્યપણે ચકણુ વંશીઓ જ હતા. એટલે તેના આધારે પણ આપણે આગળ વધી શકીએ પ્રથમ ધા છણે પોતેજ માર્યો છે ને તેમને ઉત્તર હિંદ- તેમ નથી. પરંતુ જેમ નં. ૧૭વાળાએ પિતાના નામ માંથી ખસી જવું પડયું છે. જોકે એક ઠેકાણે આપણે સાથે સ્વામીનું બિરૂદ જોડયું છે તેમ તેની પાછળ એમ પણ જણાવી દીધું છે કે ચઠણે તેમને પૈઠણમાંથી આવનારાએ જોયું છે કે કેમ! તેને કાંઈ પત્તો રાજગાદી ખાલી કરી ઠેઠ દક્ષિણમાં તુંગભદ્રા નદી લાગે તે હજી અનુમાન કરી શકાય. જ્યાં સુધી માહિતી કિનારે વિજયનગરે તે લઈ જવાની ફરજ પડી હતી. છે ત્યાં સુધી તે શબ્દ લગાડયાને પૂરા નથી. તેમ એક ઠેકાણે એમ પણ જણાવ્યું છે કે, રૂદ્રદામને એટલે માનવું રહે છે કે, નં. ૨૭ની પછી આવનાર તેમના ઉપર પૂરેપૂરો હાથ બતાવ્યો હતો. આ બધું રાજાઓ ઉપરને અવંતિપતિને કાબુ પણ નીકળી પેલા સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિમાં લખાયેલ શબ્દને ગયે હવે જોઇએ. એટલે ફલિતાર્થ એ થાય કે, અર્થ, રૂદ્રદામનની તરફેણમાં જે કરાઈ ગયો છે તેને કાંતો રૂદ્રદામને નં. ૨૭વાળા ઉપર જીત મેળવીને, ને. લઇને થયેલ છે. એટલે તે પ્રમાણે પ્રચલિત માન્યતા ૧૭ કરીના તેના લેખવાળા સ્થાનની દક્ષિણે હઠાવી છે એમ સમજવું રહે છે. જ્યારે આ ચશ્મણ અને દેવાથી તેવડા નાનકડા રાજાને ભૂપતિ બનીને તેણે રૂદ્રદામનનાં વૃત્તાતમાં તે પ્રશસ્તિને શંકામય તરીકે પિતાને શેષકાળ વ્યતિત કર્યો હોય અથવા તે નં. એાળખાવી છે ત્યારે તે ઉપર આધાર રાખીને હવે ૨૭વાળાએ પિતે જ રૂદ્રદામનને હરાવીને નં. ૨૬વાળા બેસી શકાશે નહીં. તેથી નિશ્ચયપણે નથી કહી શકતા પોતાના પિતાએ સ્વીકારેલું સ્વામિત્વ ફેંકી દીધું હોય. કે, ચકઠણે જે નં. ૨૬ વાળાને સૌરાષ્ટ્ર અને ગુજ. વસ્તુસ્થિતિ જોતાં, જ્યારે આંધ્રપતિની પડતી થવા રાતમાંથી ઉઠાંગિરિ પકડાવી હતી તે કયાં આવીને લાગી છે ત્યારે પ્રથમની સ્થિતિ વધારે શક્ય લાગે અટકી રહી હતી. પરંતુ ચઠણના રાજ્ય ટેક છે. મતલબ એ થઈ કે, ચMણવંશીઓમાંના ને વાળા સમયમાં જ અંત આવેલ છે તથા તેની ગાદીએ તેનો રૂદ્રદામને. નં. ૨૭ વાળા આંધ્રપતિને હરાવીને દક્ષિણમાં પૌત્ર રૂદ્રદામન આવ્યો છે અને બહુ લાંબો કાળ હડી જવાની ફરજ પાડી હોવી જોઈએ. આ હકીકતને રાજ્ય ભોગવી રહ્યો છે, એટલે કપી શકાય છે કે, સમર્થન એ વાતથી મળે છે કે, રૂદ્રદામન પછીના જે કોઈ વિશેષ શુરવીરપણાનું પગલું ભરીને આંધ- ચેડા જ વર્ષે થયેલ નં. ૯વાળા તેના વંશજોના સમયે પતિઓને દૂર હડી જવાની ફરજ પાડી હોય તે ઈ. સ. ૨૬૧માં આ નાસિક છલા ઉપર હકુમત
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
