________________
--------------
દશમ પરિચ્છેદ ] વસ્તુસ્થિતિ શી રીતે ઘટાવી શકાય?
[ ૨૭ સમયે આ પ્રકારની ક્રાંતિ થવા પામી હેય એમ દાખલ કરેલી અમાસાંત પદ્ધતિ પણ દાખલ કરી ગણવું પડશે.
દેખાતી નથી. આ ભેદને લીધે સંભવિત છે કે ડોકટર ભગવાન શંકરાચાર્યનો સમય શાકે ૭૧૦ થી કીર્ને લખ્યું હશે “દક્ષિણહિદ કરતાં ઉત્તર૭૪ર = ૩૨ વર્ષના આયુષ્ય ગણાય છે. હિંદને શક લખવાની પદ્ધતિમાં જે ફેર દેખાય છે તે
વિદ્વાનેએ આ આંકને શકસંવત્સર તરીકે લેખી દક્ષિણહિંદમાં વસતા બ્રાહ્મણોના ધર્મની અસરનું જ તેમને સમય ઈ. સ. ૭૮૮ થી ૮૨નો ઠરાવ્યો છે પરંતુ પરિણામ છે. તેમના કહેવાની મતલબ એ છે કે, તે સમય અન્યની ગણત્રીએ બરાબર નથી લાગતો. દક્ષિહિદમાં જે શક લખાય છે તે અમાસાંત છે એટલે અમારી નમ્રપણે એ સૂચના છે કે તે આંકને અને તેનું કારણ બ્રાહ્મણને સંપર્ક છે, જ્યારે ઉત્તર શકસંવત્સર ન લેખતાં તેમનું મૂળ જે ગુપ્તવંશ છે હિંદને શક પૂર્ણિમાંત પદ્ધતિનો છે. આ કથન ઉપરથી તેને જ સંવત લેખ અથવા ૮ ગણીને, તેમના આપણે તે એટલે જ સાર કાઢવાને છે કે, જૈનોની જન્મસ્થાનમાં જે સંવત વપરાતો હોય તે સંવતમાં તે ગણના ( ઉત્તરહિદના શક પ્રમાણે) પૂર્ણિમાંતની આંકને ઘટાવાય તે બધો વિરોધ સમી જવો જોઈએ. છે. આ નિયમ ધ્યાનમાં રાખીને દક્ષિણહિંદમાં વ૫આ સૂચના પ્રમાણે તપાસી . જેવા વિદ્વાનને રાયલા શકની મિતિની ગણત્રી તપાસી જોઈશે તો તે વિનંતી છે.
કયા ધર્મને છે તેને તરત પૉા મળી આવશે. [અત્ર અમારે એક હકીકત જે પુ. ૪. પૃ. ૧૦૨ અલબત્ત, એક મુશ્કેલી છે કે, વિક્રમે અમાસાંતની થી ૧૦૫ સુધીમાં જણાવી દીધી છે તેના સારરૂપે પદ્ધતિ દાખલ કરી વાળી છે. ૫રનું ધ્યાન રાખવાનું જણાવવી છે. કેમકે તેનાથી શકસંવતની ઉત્પત્તિ જન- છે કે, વિક્રમસંવત્સરની અસર તે મુખ્યપણે ઉત્તરમત પ્રમાણે છે કે વૈદિકમત પ્રમાણે છે, તે પારખી હિન્દમાં જ થઈ છે, નહીં કે દક્ષિણ હિદમાં. એટલે કાઢી શકાશે, તેવું અમારું ધારવું થાય છે. જૈન સંપ્રદાયમાં સેવા તે જે શક સંવત ઈ. સ. ૭૮ માં આંધપ્રથમ પૂર્ણિમાંત માસ (પૂર્ણિમાએ મહિને પૂરે થાય પતિએ સ્થાપ્યાનું કહેવાયું છે, તેની ગણના પોતે અને કૃષ્ણ પક્ષથી ન માસ ગણાય તે) Solar જેનધમ હેવાથી પૂર્ણિમાં પદ્ધતિની જ હેવી જોઈએ. months ની ગણના-પદ્ધતિ હતી; પરન્તુ વિક્રમે જ્યારે ઉપર બતાવી ગયા પ્રમાણે જે શકસંવત ભગવાન સંવત્સર સ્થાપ્યો ત્યારથી અમાસાંત૮ (અમાસે શંકરાચાર્યના સમય બાદ વાપરમાં આવ્યો છે તેની મહિને પૂરો થાય અને શુકલપક્ષથી નવ માસ ગણાય પદ્ધતિ અમાસાંતની છે. એટલે સંભવ છે કે આ તે) Lunar months ની ગણના દાખલ થઈ છે. કટી વડે બંને શક પારખી પણ શકાય. ] તેથી અનમાન એ થયો કે ઉત્તરહિદના જેનોએ વિક્રમ શિવસ્વાતિ વિશે કોઈ અન્ય માહિતી મળેલ ન સંવત્સરની સ્થાપના ક્યા બાદ, અમાસાંતની ગણના હોવાથી તેમજ શકસંવતને લગતું જે કાંઈ કહેવું અખત્યાર કરી કહેવાય. પરંતુ, કુશાન અને ચણ્ડણવશી- હતું તે સંપૂર્ણ લખાઈ ગયું હોવાથી આ પ્રકરણ એએ જેમ વિક્રમ સંવત ગ્રહણ કર્યો નથી તેમ તેણે અત્ર પૂરું કરવામાં આવે છે.
(૧૮) શાકે શબ્દની વ્યાખ્યા માટે ઉપરમાં પૃ.૨૭ જુઓ. (૧૯) જુએ પુ. ૪, પૃ. ૧૦૯.
(૨૦) તેમના અસલ શબ્દો માટે જુઓ ઈ. એ. પુ. ૩૭ ૫. ૪૬ તથા આપણા પુ. ૪, ૫, ૧૦૨,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
