________________
રરર૩
કલિંગ દેશ પણ આંધ્રપતિને તાબે હતે [ એકાદશમ ખંડ તરફથી–અહીં કહો કે નં. ૧૭વાળા ગૌતમીપુત્ર ઉપર જીત મેળવી, પિતાનું મંડિયાપણું કબૂલ કરાવીને તરફથી-વારસામાં મળી હતી, તેમાં સ્વપરાક્રમથી તેને પુનઃસ્થાપિત કર્યો હતો. છઠ્ઠા પછી સાતમાને છતી લઈ ઉમેરો કર્યો હતો. તે એટલે સુધી કે રાજઅમલ આવ્યો. તેને પણ પિતાના રાજઅમલના દક્ષિણહિંદને જે કેટલાક ભાગ અત્યાર સુધી કોઈ લગભગ પોણા ભાગ સુધી, તેને તે સ્થિતિમાં પસાર આંધ્રપતિને તાબે આ નહે તે પણ છતી કરવો પડયો હતે; પરન્તુ જેવું પ્રિયદર્શિનનું મરણ લીધો હતો અને તે ઉપરાંત સિંહલદીપ પણ મેળવી થયું કે તરત તેણે ખેડિયાપણું ફગાવી દઈ સ્વતંત્રાધિકાર લઈ ત્યાં પિતાનો ઝંડો ફરકાવ્યો હતો. તેથી જ જમાવી પાડયો છે. ત્યારથી તે સ્વતંત્ર કલિંગપતિ કહેવરાતેણીએ પિતાના પત્રને દક્ષિણાપથેશ્વર કહીને વાય છે. આ સમયથી માંડીને નં. ૧૭ સુધીના આંધ્રસંબો છે. એટલે આપણે પંચમ પરિચ્છેદે લેખ પતિના આધિપત્યમાં તે પ્રદેશ ઉત્તરોત્તર ઉતરી આવ્યા નં. ૧૩ની હકીકતમાં જે જણાવ્યું છે કે “આ છે. એટલે તે સર્વને કલિંગપતિ તરીકે સંબોધી શકાય. બે શબ્દોમાં દક્ષિણાપથ સામાન્ય શબ્દ છે. ઉપરાંત તે જ પ્રમાણે યુગપુરાણમાં પણ શાતવશી રાજાઓને એકમાં પતિ અને બીજામાં ઈશ્વર શબ્દ સમાસરૂપે કલિંગપતિ કહ્યા છે. (જીઓ પુ. ૪, પૃ. ૨૦માં “બુદ્ધિ જોડયા છે. પતિ શબ્દથી કેવળ સ્વામિત્વ જ સૂચવાય પ્રકાશ'ને ઉતારો-કલિંગરાજ શાત-એવા શબ્દો છે, જ્યારે ઈશ્વર શબ્દથી માલિકી, મેટાઈ, ચડિયાતા- લખ્યા છે). એટલે જો એમ કહીએ કે, ઠેઠ છેડેના થોડાક પણું બતાવવા ઉપરાંત, પૂજ્યભાવ પણ દર્શાવાય છે. ભાગ સિવાય આખું દક્ષિહિન્દ આધસત્તામાં જ હતું મતલબ કે દક્ષિણાપથપતિ કરતાં દક્ષિણાપથેશ્વરને તો તે ખોટું નથી. આથી વાસ્તવિક દેખાશે કે શકારિ હો ઘણા પ્રકારે ચડિયાત છે.” તે સર્વ કથન વિક્રમાદિત્યે નં. ૧૭વાળા આંધ્રપતિની કુમક શક પ્રજાને બરાબર છે એમ આ ઉપરથી સમજી લેવું. હરાવવા જે માંગી હતી તે આવડા મોટા સામ્રાજ્યના
સામાન્ય રીતે એવો જ ખ્યાલ બંધાઈ ગયા છે ધણીના મનથી એવડું મોટું કાર્ય કાંઈ નહોતું, સિવાય કે, આંધ્રપતિ કે શતવાહન વંશની સત્તા પશ્ચિમ કે, તેમાં પોતાને સ્વાર્થ કઈ રીતે સધાત ન હોય
હિન્દના દરિયા કિનારે, બહુબહુ અથવા તે લોકકલ્યાણની ભાવના વિનાને તે પ્રયાસ કલિંગ દેશ પણ તે ગોદાવરી નદીના મુખ પાસે હોય. આપણે જોતા આવ્યા છીએ કે સામાન્ય રીતે આંધ્રપતિને તાબે આવીને અટકી જતી હતી. આંધ્રપતિઓએ, વિધ્યાચળ પર્વત વીંધીને ઉત્તર
તેની ઉત્તરે એટલે કે જે ભૂમિને હિન્દમાં આવી, જરા જેટલીએ ભૂમિ મેળવવા તેમજ
વર્તમાનકાળે મદ્રાસ ઇલાકાને તે ઉપર પિતાનું સ્વામિત્વ નિભાવી રાખવા પ્રયત્ન ગંજામ છલ્લો અને ઉત્તર સરકાર તરીકે ઓળખાવાય આદર્યો નથી; હજુયે કહી શકાય કે કેવળ . ૭વાળો છે તે તે અન્ય રાજાની હકુમતને પ્રદેશ જ ગણાત. અવંતિ સુધી દોડી આવ્યો હતો અને તે વખતના મૌયજ્યારે મદ્રાસ ઇલાકાના આ ભાગને પણ બાકાત રખાય વશી અવંતિપતિને તેણે નમાવ્યો હતો. તેમાં પણ દેશછત છે ત્યારે તેની યે ઉત્તરે આવેલ ઓરિસ્સા પ્રાંતની હદ મેળવવા કરતાં ધર્મપ્રચારની ભાવના મુખ્યપણે રહી તે આપોઆપ તેમાંથી બાદ તરીકે જ રખાતી ગણાય, હતી. તે આપણે તેના વર્તન ઉપરથી જોઈ શક્યા પરંતુ વાસ્તવિકપણે તેમ હતું જ નહીં. નં. ૪, ૫ અને છીએ, કેમકે તેણે મૈર્યવંશી ભૂપતિઓને જ પાછું કા આંધ્રપતિના વૃત્તાતે પૂરવાર કરી ગયા છીએ કે અવતિ સોંપી દીધું હતું. માત્ર પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવવા ' આ બધી જમીન તેમના કબજામાં હતી. તેમજ નં. ૬ પૂરતજ એક માણસને-પુષ્યમિત્ર સેનાધિપતિને ત્યાંની ના સમયે સમ્રાટ પ્રિયદર્શિને તે સમયના આંધ્રપતિ દરબારમાં તે મૂકતો આવ્યો હતો. આવી રીતે પરાપૂર્વથી
હતા
તેની ઉત્તરે
છે ,
૮) જુઓ પ્રિયદર્શિનને ધૌલી નગૌડા શિલાલેખ; ૫.૧ ૫. ૨૨, ટી. ન. ૧૨ તેમાંનું વર્ણન.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
