________________
સતની ચાખડીએ ચઢાણ
૧૩. ઘડી આવી પહોંચી હતી. શેઠ અબદુલ્લાએ વિદાયગીરીનો મેળાવડો ગોઠવ્યો હતો, તે જ દિવસે છાપામાં આવ્યું કે ત્યાં વસતા હિંદીઓનો ધારાસભામાં સભ્યોની ચૂંટણી કરવા માટે મત આપવાનો અધિકાર પાછો લઈ લેવામાં આવશે, એવો કાયદો આવી રહ્યો છે.
કર્તવ્ય સ્પષ્ટ હતું કે આની સામે લડત આપવી જોઈએ. પણ વ્યાપાર-ધંધા-મજૂરીમાં રોકાયેલા હિંદીઓ આ બીડું ઝડપી લઈ શકે એ શક્ય જ નહોતું. “તમારા ખર્ચાની જોગવાઈ અમે સૌ કરી લઈશું'ની ખાતરી આપી સૌએ મોહનદાસને આ લડત પૂરતા ત્યાં વધુ રોકાઈ જવા માગણી કરી. અને લડવૈયો પડકાર ઝીલી લે છે. અને ખબરેય ના પડે તેમ એનું સામાજિક જીવન શરૂ થઈ જાય છે.
આ લડતને પરિણામે દુનિયાભરમાં વસતા ભારતીઓનું અને ખાસ કરીને હિંદુસ્તાનનું ધ્યાન આ પ્રશ્ન પરત્વે ખેંચાયું અને દુનિયા સમક્ષ એક અલપઝલપ નામ ચમક્યું – મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી. તે વખતે તો મતાધિકારના બિલ અંગે સારું કામ થયું અને આફ્રિકામાં વસતા હિંદીઓના પ્રતિનિધિરૂપે જાણે મોહનદાસ ગાંધી અનિવાર્ય અંગ થઈ પડ્યો. ત્યાર પછી તો લડતો ઉમેરાતી જ ગઈ. જાહેર કાર્યો માટે ‘નાતાલ ઈન્ડિયન બેંગ્રેસની સ્થાપના થઈ ત્યાર પછી ગિરમીટિયા પર નખાયેલા કરના વિરોધમાં લડત ચાલી. બ્રિટિશ સરકાર સામે “ગાંધી’ અવારનવાર અથડાતો રહ્યો અને આમ ને આમ ત્રણ વર્ષ નીકળી ગયાં. સામાજિક કાર્યો સાથે આજીવિકા માટે વકીલાત તો ક્યારની શરૂ કરી દીધી હતી, હવે વધુ રોકાવાનું જરૂરી થઈ પડ્યું ક.માં.-૪
