________________
૪૨
મહાત્મા ગાંધીજી અંદરથી થોડી સમસમી ગઈ હતી. એને થયું કે હવે સત્તાના હસ્તાંતરની વાત કહેવી જ પડશે, પછી ભલે અમલ થોડો વહેલો મોડો થાય.
૬. પ્રભુતાને ઉછેરતું જેલજીવન
ભારતમાતાના સપૂતો માટે “જેલ' એ કોઈ વિશિષ્ટ સ્થાન લાગે છે. ભારતનો લાડકવાયો કૃષ્ણ જન્મે છે જ જેલમાં, ભારતના મહાયોગી શ્રી અરવિન્દને કૃષ્ણસાક્ષાત્કાર થાય છે જેલમાં, વિનોબાજીનાં ગીતા ઉપરનાં ઉત્તમ પ્રવચનોનું જન્મસ્થાન પણ છે જેલ ! કોણ જાણે આ જેલનું હવામાન જ કાંઈક એવું અનોખું અને આકર્ષક હશે તે યુગે યુગે સો ટચના સોના જેવા માણસોને ખેંચી લઈ સુવર્ણચુંબક સિદ્ધ થતી હશે !
બાપુના જીવનમાં તો જેલનિવાસ એ જાણે જીવનનું અભિન્ન અંગ બનીને આવે છે. હજી તો જાહેર જીવનમાં પા પા પગલી થઈ છે ત્યાં દક્ષિણ આફ્રિકામાં પુરસ્કાર મળે છે આ જેલજીવનનો. ત્યારે તો હજી નથી બન્યા મહાત્મા કે નથી બન્યા ગાંધીજી. હજુ તો છે માત્ર મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી. આફ્રિકાના સત્તાધારીઓ માટે તો કેવળ ‘કુલી’, માત્ર ‘સામી'.
વાહ રે ! કેવું મજાનું સ્વાગત ! સૌ પહેલાં વજન લીધું, આંગળાંની છાપ લીધી અને પછી શરીર પરનાં તમામ કપડાં ઊતરાવ્યાં. પછી ભેટમાં મળ્યો જેલનો પોશાક. કાળું પાટલૂન, ખમીસ, જાકીટ, ટોપી અને વળી મોજાં. કપડાં ઉપર "N' એટલે કે Native(કાળા લોકો)ની છાપ મારી આપી.
