________________
મહાત્મા ગાંધીજી આવું. મારો હિમાલય તમે જ છો.'' આખો દિવસ ભરચક કામમાં વીત્યો. આ રાત્રે થોડું માથું દુખવા લાગ્યું. ઉધરસનું સખત ખાંખણું આવ્યું તો ગોળી લેવા કહેવામાં આવ્યું તો કહે, “જો રોગથી મરું, અરે, એક નાનકડી ફોડકીથીય મરું, તો તું દુનિયાને પોકારી પોકારીને કહેજે કે આ દંભી મહાત્મા હતો. તો જ હું જ્યાં હોઈશ ત્યાં મારા આત્માને શાંતિ થશે. ભલે મારે ખાતર લોકો કદાચ તને ગાળો દે, મારી નાખે. અઠવાડિયા પહેલાં જેમ ધડાકો થયો તેમ કદાચ કોઈ મને ગોળીથી મારે અને તે સામી છાતીએ ઝીલું છતાં મોઢામાંથી સિસકારો ન નીકળતાં રામજીનું રટણ ચાલતું હોય તો જ કહેજે કે આ સાચો મહાત્મા હતો.” ખબર નહીં, એમની પાસે કોણ આ બધું બોલાવતું
૩૦મી જાન્યુઆરી, ૧૯૪૮નો શુક્રવાર ! ગોઝારો કહીશું કે ઉજિયાર? ભગવાન ઈશુનો બલિદાન વાર તો ખરો જ !
મળસકે સાડાત્રણ વાગ્યે મહાત્માનો દિવસ ઊગે છે. એક સાથીદાર પ્રાર્થના માટે જાગી ન શક્યા, સાથીની આ ક્ષતિ પોતાની ક્ષતિ સમજી મનમાં ઓછું આણે છે. જીવનની અધૂરપ એને સાલે છે. એ એક દેહમાં નથી આવતો, અનેક દેહમાં જીવે છે. પ્રાર્થના પછી કામે ચડી જાય છે. કોંગ્રેસની પુનર્રચના અંગેનો ગઈકાલનો અધૂરો રહી ગયેલો એક મુસદ્દો પૂરો કરવાનો છે, જેમાં “લોક સેવક સંઘ'નો પર્યાય આપે છે, જે ગાંધીજીના અંતિમ વસિયતનામા તરીકે જગપ્રસિદ્ધ થયો. સવારે પોણા પાંચે હમેશ મુજબનું મધ, લીંબુ અને ગરમ પાણીનું પીણું લે છે. એક
