________________
અંતિમ પર્વ
૭૧ “અમને પણ આવું કહેવા અમારો ઈશ્વર જ આદેશ આપી રહ્યો છે. શોકથી અમે પાગલ બની ગયા છીએ.''
મારો શોક પણ તમારાથી ઓછો નથી.' ...પેલા લોકો વિદાય લે છે, પરંતુ આ વાત એમના હૃદયમાં આખો દિવસ પડઘાતી રહી.
તે જ દિવસે ગ્વાલિયરના શ્રીનિવાસન મળવા આવે છે. તેમને બાપુ કહે છે, ““બિરલાભવન સામે ઊભેલું ટોળું તમે જોયું? તેઓ વેણુથી આવ્યા છે. તેમાંનો એક તે મારા ઉપર ખૂબ ખિજાયેલો હતો. મને કહે, ‘ગાંધીજી, હવે તમારે મરવું જોઈએ.' મેં કહ્યું કે, “મારો અંતર અવાજ ના કહે ત્યાં સુધી હું નહીં કરું. અને ખબર છે, એણે મને શું કહ્યું? એ બોલ્યો, ‘પણ મારો અંતરાત્મા કહે છે કે તમારે મરવું જોઈએ.''
‘‘બાપુ, એ લોકો તમારા જ શબ્દો પોપટની જેમ રટી જાય છે. તેનો અર્થ અને તેનું ગાંભીર્ય તેઓ જાણતા નથી'' શ્રીનિવાસને કહ્યું.
પણ મને તેમની દયા આવે છે. એમના માટે પણ મારા હૃદયમાં ભારોભાર વ્યથા છે. તમારું પણ ઘર બળી જાય, તમારી જ હાજરીમાં તમારાં બૈરી-છોકરાં લૂંટાય, સતાવાય અને કતલ કરાવાય, તો શું તમને ગુસ્સો ના ચડે? એમને લાગે છે કે આ બધા માટે હું જવાબદાર છું અને એમના માટે સહાનુભૂતિ છે. એમના ક્રોધને પણ હું સમજી શકું છું.''
એ જ સાંજે સાયંપ્રવચનમાં કહ્યું, “હિમાલય જઈ શાંતિ ભોગવવા હું તમારાથી દૂર જઈ ના શકું, પરંતુ તમે સૌ જો હિમાલય ચાલ્યા જાઓ તો તમારા સેવક તરીકે તમારી પાછળ હું
