________________
૯. અંતિમ પર્વ
પરંતુ ઈશ્વરની યોજના કાંઈક જુદી જ હતી. હજુ તો ઉપવાસ છૂટ્યાને માત્ર બે જ દિવસ વીત્યા છે અને સાંજની પ્રાર્થનાસભામાં ર૦મી જાન્યુઆરીએ ગાંધીજીની બેઠકથી આશરે
૫ ફૂટ દૂર એક બૉમ્બ ફૂટે છે અને પશ્ચિમ પંજાબથી આવેલો પચીસ વર્ષનો મદનલાલ પહવા નામનો નિરાશ્રિત હાથમાં બીજા એક બૉમ્બ સાથે પકડાય છે.
આ ઘટના અંગે બાપુ તો એમની ઊંચાઈએથી જ પ્રત્યાઘાતો આપે છે – “એના પ્રત્યે કોઈ ક્રોધ કે ધૃણા ના કરશો. હું હિન્દુ ધર્મનો દુશ્મન છું તેમ તેણે માની લીધું હશે. ઈશ્વર એનું ભલું કરે. એને કોઈ સતાવે નહીં તેટલું જોજો.... ગોળીઓ છૂટતી હોય છતાંય હું સ્વસ્થ રહું, રામનામ લેતો રહું ને તમારા સૌ પાસે લેવડાવતો રહું એવી શક્તિ ઈશ્વર મને આપે તો જ હું ધન્યવાદને લાયક ઠરું ખરો.'
ગાંધીજી ભોળા કે મૂરખ નહોતા. એ જાણતા હતા કે આ કોઈ બેજવાબદાર ગધાપચીસીનો નિરુપદ્રવી અટકચાળો નહોતો. આ ઘટનાની પાછળ ભયંકર અને રાષ્ટ્રદ્રોહી સંકુચિત મનોવૃત્તિ કામ કરી રહી હતી તેને તેમને અંદાજ હતો. હિંદુઓનું વર્ચસ્વ જ ઈચ્છતી મનોવૃત્તિ ભારતના ટુકકડા કરી નાખે તેની તેમને ભારોભાર ચિંતા હતી. હિંદુઓને મુખ્યત્વે આ જ વાત તેઓ સમજાવતા. ઉપવાસ પછી કેવળ ગાંધીનો દેહ સ્વાચ્ય પાછું નહોતો મેળવી રહ્યો, દેશ પણ પોતે ગુમાવેલું સ્વાચ્ય ધીરે ધીરે સમેટી રહ્યો હતો. ભારત-પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાનો સાથે બેસી
