________________
પ્રભુતાને ઉછેરતું જેલજીવન
૪૯ છે, તો અવાજ પણ અનિત્ય છે. તેમ છતાંય અવાજ સંભળાય, તો પછી રૂપ કેમ ન દેખાય ?'' – અને વિનોબાએ કેટલાક અનુભવો સંભળાવ્યા. પછી પાછું પૂછ્યું, ‘‘તમારા મનમાં સવાલ-જવાબ થયા તેનો સંબંધ ઈશ્વર સાથે તો છે જ ને ?'' ‘‘હા, એની સાથે સંબંધ છે. પરંતુ મેં અવાજ સાંભળ્યો પણ દર્શન ન થયાં. મેં રૂપ ન જોયું. એને રૂપ હોય એવો અનુભવ મને નથી થયો, અને એનાં સાક્ષાત્ દર્શન નથી થયાં, પરંતુ થઈ શકે ખરાં....''
બાપુએ જીવનમાં જે હનુમાન-કૂદકો માર્યો છે તે જોતાં લાગે છે કે ઈશ્વરી સ્પર્શ વગર આવી ક્રાંતિ સંભવી જ ના શકે. છેવટ સુધી એ કહેતા રહ્યા કે હજુ ઈશ્વર મારાથી દૂર છે. પોતાના સાથીદારોની કોઈ ભૂલ કે ખલન જોતા તો કહેતા કે મારામાં હજી વિકારો પડ્યા છે.... તેમ છતાંય જાણે છેવટે આ બધી અધૂરપ સંક્રાંત થઈને પરિપૂર્ણતામાં પરિણમી, અને એનું એકમાત્ર કારણ – કેવળ રામમય થવાનો અવિરત પ્રયત્ન ! આ વાત વિનોબાજીએ કહી છે કે ““બાપુના મોંએ જ્યારે છેવટે રામનામ નીકળ્યું ત્યારે તે જ હવે બાકીનું અંતર કપાઈ ગયું, એમના જીવનમાં ક્રાંતિ સર્જાણી અને એમની જ્યોતિ પરમાત્મામાં ભળી ગઈ. એક પવિત્ર આત્મા પરમાત્મામાં લય પામ્યો.”
