________________
મહાત્મા ગાંધીજી નવા વાઈસરૉય માઉન્ટબેટનનું તેડું આવે છે અને ગાંધીજીને વહેલી તકે દિલ્હી પહોંચવું પડે છે. લોર્ડ માઉન્ટબેટન થનગનતો, તરવરિયો અને છતાંય ઠરેલ, આકર્ષક અને ઉમદા વ્યક્તિત્વવાળો વાઈસરૉય હતો. આ શક્તિશાળી પ્રતિભાવાન પુરુષે લંડનથી જ સમજી લીધું હતું કે, ભારતને હવે આ વર્ષે, એટલે કે ૧૯૪૭માં જ સ્વાતંત્ર્ય આપવાની જાહેરાત કરી દેવાની છે.
પહેલી જ મુલાકાતમાં ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય ઈતિહાસના મશાલચી જેવા ગાંધીજીને એ કહે છે, ““બળને જરાય નમતું નહીં જોખવાની બ્રિટિશ સરકારની નીતિ રહી છે, પરંતુ અહીં મહાત્માની અહિંસા વિજયી નીવડી છે. હિંદની અહિંસક લડતને પરિણામે બ્રિટિશરોએ અહીંથી ચાલ્યા જવાનો નિર્ણય કર્યો
આમ, રાષ્ટ્રપિતા બિરદાવાય છે, પરંતુ એમની આ સ્વપ્નસિદ્ધિમાં કશો પ્રાણ રહેતો નથી. હિંદુ-મુસ્લિમ માનસ વચ્ચેની મડાગાંઠ ઉકેલવાનો એ જીવ પર આવી જઈને તંતોતંત પ્રયત્ન કરે છે, પણ એ જે કાંઈ કરવા જાય છે તે બધું પાછું પડે છે. બાપુના શબ્દો પર પ્રાણ ન્યોછાવર કરનારા સાથીઓ સુધ્ધાં બાપુની હાજરી જાણે સહી શકતા નથી.
જેના નેતૃત્વ હેઠળ સ્વરાજ્યનું આખું આંદોલન ચાલ્યું, તેની વાત સ્વરાજ્ય-પ્રાપ્તિની ભૂમિકા નક્કી કરતી વખતે કોઈને ન સંભળાઈ. વાસ્તવિકતા એ હતી કે ગાંધી હતો હિમાલય અને બાકીના સૌ મેદાન પરના માટીના માનવ ! ગાંધીની અહિંસા એ સમગ્ર જીવન-પરિવર્તનની ધરી હતી, ત્યારે બાકીના લોકો માટે સ્વરાજ્ય મેળવવાની તે એક નીતિ, યુક્તિ માત્ર હતી. કદાચ
