________________
૬૫
ભારતમાતાના બે ટુકડા નથી, પણ સમસ્યા જ એવી વિકરાળ છે કે સૌના હાથ હેઠા પડે છે. ઉપર ઉપરથી તો કદાચ એવો ભાસ પણ થાય કે હવે બધું ધીરે ધીરે થાળે પડી રહ્યું છે, પણ સૌના અંતરમાં ભારેલો અગ્નિ છે. એનો દાવાનળ પ્રગટવામાં પળનોય વિલંબ ન થાય. ગાંધીજી આ બધું જોતાં-ચકાસતા હતા. દિલ્હી જાણે કબ્રસ્તાન બની ગયું હતું. છેવટે અંતરાત્માના આદેશથી ગાંધીજી ૧૩મી જાન્યુઆરીથી ર૧ દિવસના ઉપવાસનો આરંભ કરે છે. આ સત્યાગ્રહ કોઈ એકલદોકલ વ્યક્તિ કે સરકાર સામે નહોતો. આ તો રાષ્ટ્રના હૃદયને તોડી નાખતી વિષમ પરિસ્થિતિમાંથી ઊગરવા સૌ કોઈને મળવાની પ્રેરણા દેતો સત્યાગ્રહ હતો. આ ઉપવાસને પરિણામે શીખ, હિંદુ, મુસલમાન સૌ કોઈની હૃદયશુદ્ધિ થાય, સૌ કોઈ આંતરપરીક્ષણ કરે એ પણ એમને અભિપ્રેત હતું જ.
ઉપવાસની આ જાહેરાતે દેશને હલબલાવી મૂક્યો. ખિજાયેલા, રિસાયેલા, પીડિત, ત્રસ્ત લોકો પણ સમજતા હતા કે બાપુ તો સદંતર નિર્દોષ છે. આ બધું તો આપણાં કર્યાં આપણે ભોગવીએ છીએ, બાપુનો એમાં શું વાંક? પણ બીજી રીતે વિચારનારો પણ એક વર્ગ ભારતમાં હતો.
હજી તો ઉપવાસનો પહેલો દિવસ છે. પ્રધાનમંડળના સભ્યો બાપુની પથારીની આસપાસ બેસી પાકિસ્તાન સાથેની આર્થિક ભાગીદારીનો પ્રશ્ન ચર્ચા રહ્યા છે. ગાંધીજી મુસલમાનો તરફ “ વધારે પડતા ઢળી રહ્યા છે. તેમનો ખુલ્લો પક્ષપાત, હિંદને તેઓ ડગલે ને પગલે અન્યાય કરે છે. આવું વિચારનારું એક જૂથ આ દિવસો દરમિયાન આકાર લઈ રહ્યું હતું. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક
