________________
યુગપુરુષનું અવતાર-કાર્ય
૨૯ અનુભવોમાંથી પસાર થવું પડતું. સરકારના જાસૂસ ખાતાને પણ હવે આ માણસથી ચેતવા જેવું લાગ્યું હતું એટલે સાદા કપડાંમાં કોઈ ને કોઈ જાસૂસ એમનો પીછો કરતો જ રહેતો. પણ ગાંધીજીની કાર્યશૈલીમાં ક્યાં કશી ગુપ્તતા હતી ? ક્યાં કશું સંતાડવા જેવું પણ હતું? ખુલ્લંખુલ્લી, ચોખીચટ વાતો કરવી એ જ એની રીત હતી.
લખનૌમાં કોંગ્રેસ મહાસભાનું અધિવેશન ભરાવાનું છે. ગાંધીજી પણ ત્યાં પહોંચે છે. સરદાર પટેલ, પં. મોતીલાલ, મૌલાના આઝાદ, કૃપાલાની, ઝીણાં વગેરેનાં તીખા તમતમતાં અને જોશીલાં ભાષણો થાય છે, પણ ગાંધીજી તો ભારત ફરીને આવ્યા છે. સાચું ભારત ક્યાં વસે છે અને કેવી હાડમારી ભોગવે છે તેનો તેમણે પ્રત્યક્ષ અનુભવ લીધો છે એટલે એ કહે છેઃ
‘‘ભારતને સાચું સ્વરાજ્ય અપાવવું હશે તો આ દેશનાં સાત લાખ ગામડાં ખૂંદવાં પડશે. ખેડૂતોની સાથે ખેતરમાં પરસેવો પાડી તેમનાં સુખદુઃખ સમજવાં પડશે. મોટાં મોટાં મહાનગરોમાં ફરતા રહી કેવળ ભાષણબાજીથી સ્વરાજ્ય નહીં આવે.'' કોંગ્રેસના ખુલ્લા અધિવેશનમાં ગાંધીજીએ આ પડકાર કર્યો ત્યારથી બિહારનો એક ખેડૂત તેમને મળવા મથી રહ્યો છે.
એ ખેડૂત છે રાજકુમાર શુકલ. ચંપારણનો વતની. ચંપારણ એટલે રાજા જનકની ભૂમિ. ત્યાંના આંબા વખણાય, તેટલી જ વખણાય ત્યાંની ગળી. ખેતરોમાં ગળીનું વાવેતર થાય, સાથોસાથ ખેડૂતોનાં હાડ-ચામ પણ ગળાય, કારણ કે વીસ કઠા (ગુંઠા) જમીનમાં ત્રણ કઠ્ઠા જમીન પરનું વાવેતર જમીનના માલિકને આપી દેવું પડતું. એ માલિકો મોટે ભાગે અંગ્રેજ મ. ગાં. - ૬
