________________
યુગપુરુષનું અવતાર-કાર્ય
૩૧ વિરોધ હતો, એટલે સરકારી અમલદારો પણ એમના વ્યક્તિત્વથી અંજાઈ જતા.
સાવ હિમાલયની તળેટીમાં નેપાળની નજીક આવેલો આ ચંપારણ પ્રદેશ. મોહનદાસ ગાંધીને અહીં કોણ ઓળખે? અહીં કોઈ મહાસભાને પણ ઓળખતું નહોતું. વ્રજકિશોરબાબુ કે રાજેન્દ્રબાબુ પણ અહીં એટલા જ પરાયા હતા. અહીં કામ કરવાનું હતું તો કેવળ ભગવાનના નામે. અને ગાંધીને તો એના પ્રભુના નામનો જ મોટો સધિયારો હતો. દક્ષિણ આફ્રિકામાં નાનકડી પ્રયોગશાળામાં થયેલા પ્રયોગો હવે મોટા ક્ષેત્રમાં અજમાવવાના હતા.
ચંપારણની અદાલતમાં મુકદ્દમો ચાલવાનો છે. વાયુવેગે વાત ફેલાઈ ગઈ છે. પટણા, મુંબઈ, દિલ્હી, કલકત્તાના પત્રકારો અદાલતમાં હાજર થઈ ગયા છે. સરકારી વકીલ, મેજિસ્ટ્રેટની મૂંઝવણનો કોઈ પાર નથી. ગાંધીને પકડ્યા તો છે, પણ કયા ગુનાસર ? જગતને જણાવવું મુશ્કેલ છે. અને આ માણસ એવો છે એટલે દુનિયાને ખબર તો પડે જ. એટલે સુનાવણી મોકૂફ રાખવાની વાત આવે છે, પણ ત્યાં જ ગાંધી પોતાનું નિવેદન રજૂ કરે છે, ““સરકારની મુશ્કેલી હું સમજું છું, કાયદાને મારે પણ માન આપવું જોઈએ, પણ તેથી જેમને માટે હું અહીં સુધી પહોંચ્યો છું તેમના પ્રત્યેના મારા કર્તવ્યમાં આઘાત પહોંચે એટલે હું ચંપારણ છોડી શકું તેમ નથી. માટે હુકમના અનાદરની જે કાંઈ સજા થાય તે હું સહી લેવા તૈયાર છું, કારણ કે મારું અંતર આ કાયદાથી પણ વધારે મોટો એવો એક કાયદો સ્વીકારે છે. માટે મને જે સજા કરવી હોય તે જાહેર કરો.'
