________________
૨૨
મહાત્મા ગાંધીજી લોકો પણ રહેતા હતા. એટલા જ માટે આ સામૂહિક સહજીવનના પ્રયોગને “આશ્રમ' કહેવાનું પણ એ ટાળતા હતા, રખે ને કદાચ કોઈ એને હિંદુ પર્યત સીમિત ગણી લે. આશ્રમના નામાભિધાન અંગે મગનલાલને લખેલા ૨૪-૧૧-૧૯૦૯ના એક પત્રમાં ગાંધીજી કહે છે : ““ફિનિક્સનું નામ ફિનિક્સ સિવાય કંઈ જ નહીં, એ બરોબર જણાય છે. મારું નામ તો ભુલાઈ જાય એમ જ માગું , મારું કાર્ય રહે એમ ઇચ્છું છું. જે નામ ભુલાય તો જ કાર્ય રહે. નામો વગેરે હાલ આપવાની વ્યાધિમાં પણ પડવા જેવું નથી. આપણે તો અખતરા અજમાવીએ છીએ, ત્યાં નામ શું? અને જ્યારે નામ અપાય ત્યારે પણ આપણે મધ્યસ્થ શબ્દ શોધવો પડશે કે જેમાં હિંદુ-મુસલમાન એ સવાલ ઊઠે જ નહીં. મઠ અથવા આશ્રમ એ ખાસ હિંદુને લગતો જ શબ્દ છે એટલે તે વપરાય નહીં. ફિનિકસ એ અનાયાસ મળેલો સરસ શબ્દ છે. એક તો અંગ્રેજી, એટલે જે મુલકમાં રહીએ તેનું માન થયું. વળી તે તટસ્થ. અને તેનો અર્થ એ છે કે ફિનિકસ કરીને પક્ષી પોતાની રાખમાંથી જ પાછું પેદા થાય છે એટલે મરતું જ નથી, એવી કથા છે. જે હેતુ ફિનિક્સના છે. તે આપણે બધા રાખ થઈ જઈશું તોપણ મરવાના નથી એમ આપણે માનીએ છીએ તેથી ફિનિકસ એ જ નામ હાલ તો બરાબર છે.'' આમ, વળી જીવનની એક નવી દિશા ખૂલે છે.
‘ઇન્ડિયન ઓપીનિયન’ના આખા પ્રેસને ટૉસ્ટૉય ખેતર પર લઈ જવાનું હતું. થોડા સાથીદારો પણ ત્યાં જ રહેવા તૈયાર થયા હતા. બધા તો આફ્રિકા આવેલા તે કાંઈ બે પૈસા કમાઈ લેવા, ગાંધીની જેમ ગાંઠનુંય લૂંટાવી દેવા કેટલા તૈયાર થાય ? પણ
